Inhoudsopgave. Bijlagen KMSKA: De Modernen. Rondom Permeke KMSKB: De keuze van de conservatoren 4. Expressionisme en uitdrukking

Inhoudsopgave

Per sbericht: Constant Permeke. Retr ospectieve ......................................................... 3 Marlene Dumas. Naakten......................................................................... 5 Thierry De Cordier. Landschappen......................................................... 6 BOZA R LITERATURE........................................................................................................ 7 BOZA R STUDIOS: Permeke v oor de h ele familie!......................................................... 8 Praktisch e informatie ......................................................................................................... 9 Contactgegev ens persdienst............................................................................................. 10 Bijlagen KMSKA: De Modernen. Rondom Permeke.................................................................... 11 KMSKB: De keuze van de conservatoren 4. Expressionisme en uitdrukking................ 13

2

Persbericht:

Constant Permeke. Retrospectieve Ma rl ene Duma s. Naa kten Thierry De Cordi er. Landscha ppen

Naa r aanleiding van de 60ste verjaa rda g van Permekes ov erlijden , present eert BOZAR een grot e retrospectieve met 1 30 werken van de Vlaamse ex pressi onist . Ma rl ene Duma s en Thierry De Cordier omka deren de ret rospectieve m et een eigen visi e op (enerzi jds) het v rou welijk naakt en (anderzijds) het landscha p. 11 .1 0.201 2 > 20.01 .201 3 Con stant P ermeke (°1886-1952) kan in Vlaander en besch ouwd wor den als de meest au then tieke kunstenaar van zi jn tijd. Hi j v orm de, sam en m et Gu st De Sm et en Frits Van den Bergh e, een van de belangri jkste verteg enwoor dig ers van het Vlaams ex pressi oni sm e. De tentoonstelling v erzam elt op chr on ol ogi sch e en th ematische wi jze meer dan 1 30 schilderijen , t ekeningen en sculptu ren , die alle fa cetten la ten zien van de belangrijke thema ’s in Perm eke’s oeuvr e. Bi j P erm eke was h et ex pr essi oni sme v eel eer een l ev ensh ou ding dan een sti jl. Hi j was v ooral instincti ef m et zi jn kunst bezig en wil de het ‘diepmen selijke’ in beeld bren gen. Al s geen an der v er beel dde Perm eke het ha rde leven van de eenv ou dige werkm en s: van h et vi ssersbestaan in Oostende tot h et landeli jke l even van de boer in Jabbeke. De inti eme ‘oerban d’ di e deze figur en on derhi elden met het lan d en de zee fa scin eerde hem . An dere terugker en de m otieven in P ermeke’s oeuvr e zi jn v rouwelijke naakten, de vrou w als v ru chtbaa rh eidssymbool, het m oederschap, h et gezin en de organi sch e verbondenheid van de m en s met de natuur.

Constant Permeke , De man me t de ve st, KMSKA , Foto Luka sArt in Flan ders © SABAM 2012

En kele sl eutelwerken in de ten toonstelling zijn o.a . Visse rsvrouw (1920 – KMSK Antwerpen ), Het Dage lijks Brood (1950 - Mu Zee Oostende), Over Permeke (1922 - Mu Zee Oostende), De Vreemdeling (1916 - KMSK Brussel ), Ligge nde Boer (1928 - MSK Gent), Marie-Lou (1936 – Mi ddelheimmuseum, Antwerpen ) De Pape te r (1922 - Gr oening emuseum Brugg e) en De S tal (1933 – Cen tre Pom pi dou Pari js).

Door ui tv ergr oting, synth ese en a bstra cti e zet Permeke ar chetypen n eer m et een m onumentale en universele uit st raling. On danks de ster ke r egi onal e v er bon denhei d en zi jn inter esse v oor h et l even van de eenv ou dige men s, heeft zijn wer k een universele betekenis. P erm eke gaa t al s kunstenaar constant op zoek naa r zingeving en de essentie van het bestaan. Hi j werkt aan een intuïti ef sterk onder bouwd oeuvre dat nooi t illustra ti ef, v erhalend of anekdotisch was. Zi jn werk h eeft een eig en esth eti sch e l ogica en mag tijdloos h eten . De signatuur van P ermeke is heel h erken baa r: ruwe vorm en en li jn en, di e vaak fysisch ku bistisch aan doen , in een aar ds kl eur enpal et. Hij l egt emoties vast in ri jke scha keringen van diepe kleuren en tinten. Om all es n og sch er per te stellen , gr eep hi j naar li chtaccent en. Geen extern e lich tbronnen , maar een innerli jk lich t waar door de donker e en soms bi jna zwar te parti jen een em oti on ele g eladenh eid kri jg en. Opvallend is dat hi j zich in de op persoonlijk vlak donkerste peri odes (zoals bi j h et verlies van zi jn vrou w of zijn twee kin der en ) a fr eag eert door in h et zwar t het lich t op te zoeken .

3

P erm eke hanteer t een eig en techniek: een v ermenging van schilderen en t eken en, vaak met h outskool, wa terverf, kri jt of zuiver e kleur pigmenten g em engd met terpen ti jn. Zijn m onumen tale kra cht ui t zich ook in sculptu ren , nagen oeg uitsluitend vr ouweli jk naakt. Bi j Perm eke vin d je geen i dealisering van h et vr ouweli jk sch oon :hi j plaa tst de algemen e menselijkh ei d cen traal . Cura tor van de ten toonstelling is Willy Van den Bu ssch e, ereh oofdcon servator van het P MMK - Museum v oor Modern e Kunst Oostende (thans Mu .ZEE) en het Con stan t P ermeke Museum in Ja bbeke. Het wer k van Perm eke wor dt omkader d door werk v an twee internati onaal ger en omm eerde kunstenaar s: Ma rl ene Duma s en Thierry De Cordi er. Hun wer k biedt een h eden daagse visi e op enkel e th ema ’s die P ermeke zo ber oer den : h et naakt en h et natuurlijke landschap. Marlen e Dumas (°1953, Kaa psta d, Zui dAfrika ) toont een 10-tal tekening en van naa kten. Thi erry De Cor dier (°1954, Ou denaarde, België) presen teert een selecti e lan dscha psschil deri jen.

Constant Permeke , Over Pe rmeke, Col lecti on Mu ZEE, Oostende, © SABA M 2012

BOZAR is niet de enig e kunstinstelling di e Permeke di t na jaar h erdenkt: h et Konin klijk Museum v oor Sch on e Kunsten An twerpen presenteert in de Koningin Fa bi olazaal De Modernen. Rondom Permeke (15.09.2012 > 24.02.2013) en de Koninkli jke Musea v oor Schon e Kunsten Belgi ë br eng en de coll ectiepr esen tati e De keuze van de conservatoren 4. Expres sionis me en uitdrukking (11.09.2012 > 26.05.2013).

Curator: Willy Van den Bussche Productie : BOZAR EXPO in same nwerking met he t Koninklijk Muse um voor Schone Kunste n Antwerpe n Sponsor: Puilae tco De waay

4

Marlene Dumas. Naakten Vr ouwelijk n aakt is al eeuwenlang een g eliefd artisti ek thema , waarv oor myth ol ogische of Bi jbel se scènes veelal h et ui tgangspunt vormden. Marl ene Dumas toont een sel ectie uit haar Mag dalena ’s en pin -u ps in gewassen inkt en aqua rel . Ze la at h et vr ouweli jk lichaam zien als bron van verl eiding en g enot. Polar oi ds en foto’s uit seksblaa djes staan hi erv oor m odel . Een van de m eest toonaang ev ende en actuel e vr ouwelijke kunstenaars maa kt een ar tisti eke tussen stop in Brussel, net vóór haar r etr ospectiev e in het Stedeli jk Museum Amsterdam (h erfst 2014) di e doorr eist naar Tate Modern in Lon den en de Fonda ti on Bey eler in Basel.

Marle ne Dumas, The Japanese Girl, 1996, Private collection

5

Thierry De Cordier. Landschappen Thi erry De Cor dier deelt m et tal van ander e Vlaamse m eesters een v oorliefde v oor de zee en het v erstilde lan dschap. Zi jn werk i s ni et aards zoals da t van Permeke, maar baa dt in een m etafy sisch e, bi jna raa dselach tig e sfeer . De Cor di er stel t uiterst sel ecti ef tentoon. In deze ten toonstelling pr esenteert hij naast bestaan d werk ook enkel e ni euwe lan dscha psschil derijen .

Thierry De Cordie r, The Sea (Finally), 2008-2009, Privécollectie (Be lgium) Courtesy the Artist and Xavie r Hufke ns, Brusse l

6

BOZAR LITERAT URE Proza v oor Constant Permeke Literaire audio- en bezoekers gids + Literaire nocturne op 20 november 2012 met Pi erre Bergounioux , Huub Beursken s, Han s Ott o Jørgen sen, Ma rie-Hélène Laf on & H.H. Ter Balkt Ki jk n aar P erm eke m et de bli k van schri jvers ui t Fran krijk, Nederlan d en Den emarken . Bui tenlandse schri jver s li eten zich inspirer en door de schil deri jen van P erm eke. Rode draad v ormt het boer enl ev en in al zi jn fa cetten. Het resultaat is te l ezen in de bezoekersgi ds en te beluister en via de au di ogi ds. Enkel e auteurs zull en ook ui t eig en wer k v oor drag en tijdens een li terair e n octurn e op 20 n ov ember in de tentoonstelling . Audi ogids: € 3,00 Literair e n octurne op 20.11.2012: € 8,00 (in cl. toegang expo) Partners: Vlaams-Ne derlands huis deBure n, Deens cultureel I nstituut - Be ne lux

BOZAR BOOK CLUB Pierre Mi ch on, Vies minus cules 11 .1 2.201 2 - 20:00 Het boerenlev en v ormt tev ens h et on derwer p van een bi jeenkomst van de BOZAR BOOK CLUB. Gr ég oir e P ol et bespreekt er Vies minuscules van Pier re Mich on. Deze heden daagse klassi eker uit de Franse literatuur por tr etteert h et ‘klein e’ lev en van een aantal ongeletter de boer en, die zo uit de schilderijen van Permeke lijken te kom en. Ti ckets : € 8,00 - 5,00 (Franstalige BOZAR BOOK CLUB) Partners: S tichting Le zen, Alliance Française

7

BOZAR STUDIOS: Permeke voor de hele familie! Ont dekkingst ocht en (Vanaf 6 jaa r) Heb je er al aan gedach t om een van on ze ten toonstellingen in g ezin sver ban d te kom en bezoeken ? BOZAR STUDIOS h eeft een l euke formule di e zowel kl ein als gr oot zal aanspr eken. Doorh een de on tdekkingstocht maa k je kennis met de ex pr essionisti sche werel d van P ermeke. Een gids l eidt je ron d in di t ar tistieke av ontuur, met in zi jn ca ddi e h et ma teriaal v oor een r eeks a ctivi tei ten …Alles is er om de v erbeelding en de cr eativitei t van jou en je kinder en te prikkel en ! Deze rei s doorheen onze ten toon stellingen is toegankeli jk v oor i eder een , al dan ni et in g r oepsv erban d. V ergeet echter ni et te reserv er en ! On tdekkingstochten m et h et g ezin (6 jaar en ou der) Woensdag (ti jdens sch oolvakan ties): 14:00 > 15:30 Ti ckets: € 14,00 – 12,00:V ol wassen en € 3,00: 6-12 jaar Info & r eservati es: +32 (0)7 0 344 577 – gr ou ps@bozar .be

Family Day (Vanaf 3 jaa r) 18.11 .201 2 - 11 :00 > 17:00 Kom al on ze arti sti eke disci plines on tdekken tijdens onze Family Day . Of je nu jong of ou d bent, er is v oor i eder wa t wil s. Op h et pr ogramma staan interactieve bezoeken aan de tentoonstellingen en een h ele r eeks crea tiev e mu ziek- en kunstworksh ops. Kor tom : een dag v oor het g ezin r on d Con stant Perm eke, de belangri jkste figuur van h et Vlaamse expr essi onism e. Ti ckets: Pri js n og te bepalen Partners: Turtle wings | Je ugd e n Muziek Brusse l Ste un: Vlaamse Ge meenschap | Vlaamse Ge meenschapscommissie | Ministè re de la Ré gion de Bruxelles Capitale | Gezinsbond vzw | Nationale Loterij | Banque Nationale De Belgique | Nationale Bank Van België | Electrabe l - GDF S uez

8

Praktische informatie BOZAR IN FO & TICKETS: +32 (0)2 507 82 00 - www.bozar .be Constant Permeke . Re trospe ctieve Marle ne Dumas. Naakten Thierry De Cordie r. Landschappe n Adres Pal eis v oor Sch one Kunsten Rav enstein straa t 23 1000 Brussel Data 11.10.2012 > 20.01.2013 Openingsu ren Van dinsdag tot zonda g, 10:00 > 18:00 Don der dag , 10:00 > 21:00 Gesl oten op maandag Ti cket s € 11,00 – 9,00 – 6,00 – 4,00 (kortingen op www.bozar .be) € 14,00 Com bi ticket Constant P ermeke + Ju les Wabbes Au di ogids € 3,00 Catal ogu s Ing ebonden 28 x 24 cm | 228 p. 160 kl eurenillustra ti es € 39,95 Nederlands (ISBN 97 8 90 6153 848 6) Frans (ISBN 97 8 90 6153 845 5)

SPECIAL EVENT Noct u rnes van de Brusselse Mu sea @BOZAR Don derda g 11 .10.201 2 & Donderdag 1 5.11 .201 2 – 17:00 > 22:00 On tdek de m eester werken van Perm eke tijdens de N octurn es van de Brusselse Musea en treedt binnen in zi jn werel d ti jden s de av on dur en dankzij on ze ron dl eiding en en onze ontdekkingstochten met h et gezin ! Programma 18:00 On tdekkingstocht m et h et gezin (vanaf 6 jaa r – duur 1:30) 19:30 Ron dl eiding v oor v ol wassen en (duur 1:15) Inschrijve n Reserva tie is v er plich t v oor beide activiteiten via gr ou ps@bozar .be (15 deelnem ers ma x./taal ) Ti ckets: €3,00 - 1,50 (-26)

9

Contactgegevens persdienst Pal eis voor Schon e Kunsten Rav enstein straa t 23 B – 1000 Brussel Info & tickets: T. +32 (0)2 507 82 00 - www.bozar.be Leen Da em s Pre ss Officer BOZAR EXPO T. +32 (0)2 507 83 89 T. +32 (0)479 98 66 07 l [email protected] Ann elien Mallem s Pre ss Officer FES TIVAL, WORLD MUSI C, ARCHI TECTURE T. +32 (0)2 507 84 48 T. +32 (0)479 98 66 04 ann elien .mallems@bozar .be Hél ène Ten reira Senior Press Office r BOZAR THEATRE, DANCE, CI NEMA, CORPORATE T. +32 (0)2 507 84 27 T. +32 (0)475 75 38 72 h elen e.tenr [email protected] Lau ra Ba cqu elaine Pre ss Officer BOZAR MUSI C, LI TERATURE T. +32 (0)2 507 83 91 laura.ba cqu elaine@bozar .be

10

Persbericht, 26 juli 2012

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

PERMEKE & VEEL MEER KMSKA TOONT EXPRESSIONISTEN EN HUN TIJDGENOTEN In 2012 is het zestig jaar geleden dat Constant Permeke, het boegbeeld van het Vlaamse expressionisme, overleed. Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) leent niet alleen 19 werken van Permeke uit voor de grote Permeke-retrospectieve in BOZAR, het stelt zelf een 70-tal werken van vrienden en tijdgenoten van de kunstenaar tentoon in Antwerpen. De expo De MODERN EN. Rondom Permeke toont werk van de pioniers van het expressionisme: Constant Permeke, Frits Van den Berghe en Gustave De Smet. In de tentoonstelling zit werk dat tot voor kort in privébezit was naast recent aangekocht werk. Zo zijn er in primeur o.a. het schilderij Drie figuren van Permeke en een album van 15 lino’s en houtsneden van De Smet. Daarnaast zal de bezoeker werk ontdekken van tij dgenoten van deze Vlaamse expressionisten. Uit zijn rijke collectie selecteerde het KMSKA voor deze tentoonstelling in Antwerpen schilderijen en grafiek van o.a. Edgard Tytgat, Jean Brusselmans en Frans Masereel. Typerend voor het oeuvre van al deze kunstenaars is het belang van het vakmanschap: verfoppervlak en penseelstreken krijgen opnieuw bijzondere aandacht. Naast kunstenaars die met vorm en ruimte experimenteren en die soms ongenadig de werkelijkheid verscheuren, zijn er ook die werken met kleur en sfeer. Gaandeweg ontwikkelen sommigen een meer verbeeldingrijke schilderkunst, anderen keren terug naar een ruw realisme. De zoektocht van de kunstenaars resulteert in uiteenlopende stijlen. Wel stellen we bij al deze schilders een vernieuwd plezier vast in hun werk. Alhoewel de Vlaamse expressionisten lange tijd werden beschouwd als onmodieus, zien we anno 2012 een heropleving van hun stijl en waarden. Afgeschreven zijn deze schilders dus zeker niet. De tentoonstelling Rondom Permeke in de Koningin Fabiolazaal Antwerpen is een niet te missen aanvulling op de retrospectieve Constant Permeke (van 11 oktober 2012 tot 20 januari 2013) in BOZAR, waar 19 Permekes uit de Antwerpse collectie te zien zullen zijn. De MODERN EN. Rondom Permeke loopt van 15 september 2012 tot 24 februari 2013 in de Koningin Fabiolazaal Antwerpen. Het Koninklijk Museum is gesloten voor renovatie, maar dank zij een uitzonderlijke samenwerking met de provincie Antwerpen is dit reeds de derde tentoonstelling in de reeks over de moderne meesters van het KMSKA. Onder de titel De Modernen komen er geregeld nieuwe presentaties, die steeds een ander licht werpen op de collectie negentie nde en twintigste eeuw kunst van het museum. Volgende tentoonstelling in de Koningin Fabiolazaal: De MODERN EN. Avant-garde 1960-1975, van 16 maart tot 1 september 2013

11

PRAKTISCH Van 15 september 2012 tot 24 februari 2013 Locatie: Koningin Fabiolazaal, Jezusstraat 28, 2000 Antwerpen Dinsdag tot zondag: 10 – 17 uur, zaterdag 10 – 18 uur Gesloten: maandagen, 25 en 26 december, 1 en 2 januari De Koningin Fabiolazaal is toegankelijk voor andersvaliden. PRIJZEN: € 4 / € 3 / € 1 RONDLEIDINGEN Familierondleidingen: iedere tweede woensdag (14.30uur) en laatste zondag (10.30 uur) van de maand Museumateliers voor kinderen, jongeren en volwassenen Rondleiding voor blinden en slechtzienden Gratis rondleiding voor individuele bezoekers op 26 september om 10.30of 15 uur Voor info: +32 (0)3 224 95 61 - [email protected] BEZOEKERSGIDS : Download de gratis bezoekersgids vanaf 15 september op www.kmska.beof vraag hem aan de balie op de tentoonstelling. IN DE VERF: Gratis kijk- en doeboekje voor gezinnen met kinderen van 6 tot 12 jaar KUNSTENDAG VOOR KINDEREN: 18 november 2012 OPENBAAR VERVOER De Koningin Fabiolazaal bevindt zich vlakbij de Meir op wandelafstand van het Centraal Station (500m) en het busstation van De Lijn op de F. Rooseveltplaats (300 m). Dicht maar dichtbij Het museumgebouw is gesloten voor een ingrijpende renovatie, maar de museumcollectie blijft dichtbij én toegankelijk. Andere belangrijke werken uit de collectie van het KMSKA kunt u bekijken in: MAS Antwerpen (tot 30 december 2012), Onze-Lieve Vrouwekathedraal Antwerpen, Stedelijk Museum Lier, Museum Schepenhuis Mechelen. www.kmska.be DOWNLOAD BEELDEN OP H OGE RESOLUTIE: www.kmska.be - Klik in de balk bovenaan op “Pers”. - Vervolgens klikt u links voor het persbericht of foto’s in hoge resolutie Gebruikersnaam: pers Wachtwoord: kmskaGRE VOOR MEER INFO: KMSKA : Véronique Van Passel [email protected] T + 32 (0)3 224 95 68 www.kmska.be

PROVINCIE ANTWERPEN : Petra Lievens [email protected] T + 32 (0)3 240 64 24 www.provant.be

12

Persbericht

Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België

De keuze van de conservatoren 4 Expressionisme en uitdrukking 11.09.2012 > 26.05.2013 Met deze thematische keuze van werken uit de verzamelingen moderne en hedendaagse kunst gaat conservator Frederik Leen (hoofd van de afdeling Oude Kunst) dieper in op het expressionisme. Duitsland Expressionistisch heet het werk van verschillende kunstenaars die werkten in Dresden van 1905 tot 1913 en in München van 1911 tot het begin van de Eerste Wereldoorlog. Zij borstelden breedvoerig schilderijen waarop de voorstelling verwrongen of vervormd is en de kleuren verzadigd zijn. De uit beelding van sterke Frits Van den Be rghe, Zondag (1924), Olieverf op of buitensporige emoties was hun handelsmerk, doek, 138.5 x 163 © MRBAB / KMSKB / P hoto/f oto : een naïef humanisme hun inspiratiebron. J. Geleyns / www.rosca n.be

België Hier ontwikkelde het expressionisme zich later en kreeg het een andere invulling. De dichter, essayist en kunstcriticus Paul Van Ostaijen verwoordde in een reeks artikelen, net vóór het einde van de wereldbrand, waar het op stond: de esthetische norm is niet meer de uiterlijke schoonheid van het klassieke, maar ligt in het eenvoudige van elke dag. De schilders Paul Joostens en Floris Jespers en de beeldhouwer Oscar Jespers waren zijn boegbeelden. Constant Permeke, Frits Van den Berghe en Gustave De Smet verwerkten het expressionisme vooral in de jaren 20 tot een specifiek Vlaamse variant. Die wordt gekenmerkt door donkere kleuren en geconstrueerde vormen. De onderwerpen zijn het landelijke en maritie me leven, maar ook de huiselijke sfeer, de goddienstige bevlogenheid en het stadsleven. In intellectuele kringen, bij verzamelaars en op commercieel vlak ging het deze kunstenaars voor de wind, mede dankzij de hartstochtelijke inzet van de Brusselse galerieën Sélection en Le Centaure. De florerende kunstmarkt kreeg echter een flinke dreun door de beurs- en bankencrisis van 1929 en trof ook de expressionisten. Pas toen in 1932 en 1933 de stocks van de belangrijkste galerieën en protagonisten openbaar werden verkocht, hernam het succes.

13

Een breedvoerige selectie Bijna alle expressionistische schil derijen van het Museum voor Moderne Kunst krijgen een plaats. Ook enkele kunstenaars zoals Rik Wouters en Jakob Smits, wier werk niet tot de officiële canon van het expressionisme behoort, worden erbij betrokken. Aan het einde hangen schilderijen van de jonge erfgenamen van de expressionisten die na 1945 de volledige vrijheid van het schilderkunstige gebaar huldigden. Curator : Frederik Leen

Press Promotion Nocturnes & Events

Barbara Porteman Anne Goffart Caroline Haraké

barbara.portem [email protected] [email protected] caroline.harak [email protected]

02/508 34 08 02/508 34 09 02/508 34 12

14