1
INHOUDSOPGAVE 1
BEGIN
5
2
OPRICHTING STICHTING EN ORGANISATIE
6
3
EERSTE STAPPEN EN ‘BONDGENOTEN’
6
3.1
HUMMELINCK STUURMAN
6
3.2
THEATER BELLEVUE
6
3.3
SPONSOREN
7
4
BELLEVUE EN TONEELSCHUUR
7
4.1
7
5
VERANDERINGEN BINNEN HET COLLECTIEF EN DE STICHTING
7
5.1
ACTEURS
8
5.2
GERRO GOEDHUIS
8
6
TOURNEE DE HOLLANDERS
8
6.1
TECHNIEK
8
6.2
ACTEURS
8
6.3
9
6.4
BONJEBAR
9
7
COPRODUCTIES
9
7.1
RANDLAND
9
7.2
VOGEL
9
8
PRESTATIEOVERZICHT
11
8.1
JAARCIJFERS
11
8.2
11
1 APRIL
OP REIS
TOELICHTING FINANCIËN
OPSTART
11
BELLEVUE EN DE TONEELSCHUUR MAART 2012
11
LANDELIJKE TOURNEE OKTOBER NOVEMBER 2012
11
2
3
4
1
BEGIN De activiteiten van De Hollanders startten voordat we een stichting waren of daar plannen toe hadden. We waren een afstudeerlichting van de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie. Het vierde jaar. Als laatste schoolactiviteit maak je gezamenlijk een afstudeervoorstelling. Dit is de laatste keer dat je een klas bent en de eerste keer dat je je formeel aan de buitenwereld als acteur/theatermaker kunt profileren. Voor ons stuk vroegen wij Arnon Grunberg een stuk voor ons te schrijven. De periode voor het afstuderen kwamen wij dikwijls bij elkaar en volgden de ontwikkelingen in onze politiek met angstige voorgevoelens. De cultuur, de kunst, het theater waarvoor wij vier jaar eerder op school waren gekomen, waar we nu bijna professioneel werkzaam in zouden zijn, dreigde nu in een paar ferme klappen te worden wegbezuinigd. Wij voelden ons geraakt, niet serieus genomen en boos. Wij zouden een afstudeervoorstelling maken die de wereld anders naar ons zou laten kijken, die de jeugd weer op de kaart zou zetten. Het moest, zo vroegen wij Grunberg, geen voorstelling worden waarin wij allemaal mooi en gelijk het voetlicht betraden, nee, het moest een stevige vuist vormen, een heldere stem die onze boodschap verkondigde. Het allerbeste wat ons land te bieden had, dat moesten we hebben. Gerardjan Rijnders vroegen we te regisseren; hij zegde met graagte toe. Voor de totstandkoming van het stuk wilde Grunberg ons beter leren kennen. Gezamenlijk reisden we met de acht spelers die we toen nog rijk waren, af naar Dublin. Daar interviewde Grunberg elk van ons gedurende twee uur afzonderlijk. Weer terug in Amsterdam vroeg hij ons af en toe een film te bekijken en onze bevindingen hieromtrent naar hem te mailen. We moesten onszelf omschrijven aan de hand van zijn opdrachten, werden gevraagd foto’s te sturen en na een maand heenen-weer contact lag daar een stuk op onze virtuele deurmat: De Hollanders, zo heette het. Grunberg was gefascineerd geraakt door onze driften. Onze woede en jeugdigheid. Echter, het was niet het onderwerp van die opstandigheid die hem interesseerde. Nee, de bezuinigingen en haar ontwikkelingen lieten hem koud. Ook kon hij niet geloven dat dit ons in ons diepste wezen écht bezighield. Waar word je werkelijk boos om? Wat zit je nu naar waarheid dwars? Hij bewees ons dat dergelijke vragen dieper en fundamenteler in de jonge mens geworteld zitten dan een eigenlijk oppervlakkige bezuiniging. Ons leven en de positie waarin wij ons op dat moment in dat leven bevonden, interesseerde hem. Een groep jonge mensen die de afgelopen vier jaar met hetzelfde doel, met dezelfde idealen op elkaars lip hadden geleefd. Die vrijwel alles van elkaar wisten, hetzelfde wilden en klaargestoomd in hun micro-maatschappij, nu op het punt stonden hun bevindingen aan de grote buitenwereld te toetsen. Voor Grunberg lag de vergelijking met een groep jonge uitgezonden soldaten dichtbij. Een onderwerp dat hem, dat moet gezegd, los van ons ook al erg had gegrepen. Grunberg zag dezelfde drang, dezelfde constructies in de groep, eenzelfde microcultuur die na afloop ineens de grote wereld in moet, in terug moet en zich staande moet houden. Van de afstand vanuit een oorlog, een actuele oorlog, konden we reflecteren op onze eigen maatschappij en haar keuzes. We speelden een geschreven versie van onszelf in een situatie die een extreme spiegel van onze samenleving en haar gebeurtenissen was. De Hollanders werd een prachtige voorstelling, een groot succes. De pers ontdekte deze parel, de zalen zaten vol en we studeerden af met verve. De groep bestond op dat moment uit een vormgever: Roelof Pothuis en acht spelers: Simone van Bennekom, Eva van Manen, Imke Smit, Thomas Höppener, Thijs Prein, Niels Gooijer, Myrthe Burger en Nhung Dam. De laatste drie zouden uiteindelijk de stichting gaan verlaten.
5
2
OPRICHTING STICHTING EN ORGANISATIE
Al tijdens het afstuderen kregen we het gevoel een goudklompje in handen te hebben. Vijf keer mochten we onze voorstelling spelen in De Kleine Komedie, maar er zat meer in, daarvan waren we overtuigd. Met acht net-afgestudeerde acteurs stonden we aan het begin van onze carrière en we hadden een dijk van een stuk in onze broekzak. Terugkijkend waren we steeds beter in staat te benoemen waarom dit stuk nu zo’n succes was geweest. Waarom onze samenwerking zo goed werkte en wat die snaar die we blijkbaar geraakt hadden, nu precies behelsde. Zou het niet leuk zijn deze constructie verder te onderzoeken en als lijn door te voeren, verder uit te werken en te kijken waar het ons brengen kon? De samenwerking met een romancier bleek een zeer vruchtbare en de transparantie van ons spel een zeer welkome te zijn. Zeer snel werd het idee geboren. Een aantal Nederlandse romanschrijvers moest benaderd, in een samenwerking zou een stuk, min of meer over onszelf, ontstaan. Maar eerst moesten wij op de kaart gezet worden. Een gezelschap vormen. We besloten een stichting op te richten. Een collectief wilden we vormen, samen de wereld te lijf gaan, gesteund door een bestuur om onze ideeën en twijfels aan te toetsen. Op 2 maart 2012 was Stichting De Hollanders officieel een feit met bestuursleden André Veltkamp, Annebeth Vlietstra en op dat moment nog met acteur Thijs Prein die voor de vorm tijdelijk het derde lid was. Veltkamp als bestuursvoorzitter vanwege zijn rol als artistieke vader van De Hollanders, Annebeth Vlietstra als nuchtere aanvulling met vele jaren ervaring als productieleider. De organisatie zelf werd uitgebreid met Sophie van Hoorn en Jitske Weijand. Beide van de productieopleiding. Jitske komt in eerste instantie vanwege haar afstuderen, maar daarna zou zij al snel de rol van zakelijk leider blijven vervullen. Sophie heeft zowel een productionele als een artistiek inhoudelijke en adviserende rol bekleed.
3
EERSTE STAPPEN EN ‘BONDGENOTEN’
Goed. Er was een stuk, er was een stichting. Er waren de eerste tekenen van structuur. Vergaderingen met agenda deden hun intree. Er waren bestuursvergaderingen waarbij ons kersverse bestuur meedronk en er waren de productievergaderingen waar de voorstelling besproken werd, want, we hadden boekingen. Als zelfstandig gezelschap zouden we het land te lijf gaan en een spoor van theater achterlaten. We wilden niet klein beginnen. Groot inzetten met de kans onderuit te gaan. Liever teleurgesteld dan voorzichtig, geen redenen zagen we niet bij de grote der aarde te horen. Maar, we moesten goed beslagen ten ijs komen. We zochten bondgenootschap bij twee instanties: - Hummelinck Stuurman Theaterbureau - Theater Bellevue 3.1 HUMMELINCK STUURMAN
Zij zouden fungeren als ons impresariaat. Een commerciële instelling, die al dertig jaar voorstellingen verkocht en wisten hoe hier ook financieel mee uit te komen. Zij beheren de boekingen, de contracten. We kunnen en mogen aankloppen voor hulp en sturing bij zaken als PR en marketing. Wanneer hun repetitieruimte leeg is, mogen wij hier gebruik van maken. Feitelijk mogen we hun diensten en faciliteiten aanwenden voor De Hollanders. 3.2 THEATER BELLEVUE
Een artistieke instelling en theater waarbij wij ons qua stijl, bezoekers en programmering toe aangetrokken voelden. Frank Noorland, programmeur van Bellevue, helpt ons in de beginfase van de plannen. Coacht ons in het schrijven van subsidieaanvragen en dergelijke. Tijdens de voorstellingen stelt hij zijn “huis” open voor De Hollanders. Wij zijn dan ook één van hun zogenaamde huisgezelschappen.
6
De driehoeksverbinding De Hollanders – Bellevue – Hummelinck Stuurman, als jong – artistiek – commercieel verband is nieuw en uniek in de theaterbranche. Ze wekt vertrouwen bij kopers (theaters en publiek) en biedt ons zekerheid en ervaring. 3.3 SPONSOREN
Een stichting, een productie heeft geld nodig. Onze eerste voorstellingen als stichting stonden voor de deur, we moesten in een ijl tempo op zoek naar geld om deze ook daadwerkelijk te kunnen spelen. We zochten ons heil bij: privésponsoren, bedrijven en crowdfunding. Met onder andere particuliere giften, sponsoring van het bedrijf Bourne Design en met een succesvolle crowdfundingactie bij voordekunst werden de eerste stappen gezet tot een professionele, culturele onderneming.
4
BELLEVUE EN TONEELSCHUUR
De boekingen van het stuk De Hollanders begonnen met vier voorstellingen in Theater Bellevue gevolgd door drie in De Toneelschuur in Haarlem. De voorstelling was gemaakt als afstudeervoorstelling op de afmetingen van de Kleine Komedie in Amsterdam. De verschillende scènes werden aangeduid met een brandscherm dat naar beneden kwam en het spel speelde zich ofwel op het smalle voortoneel vóór dit scherm, of op de speelvloer erachter af. Nu moest de voorstelling worden omgevormd tot vlakke-vloer-voorstelling. Roelof kwam met het ontwerp van twee transparant houten wanden die door de acteurs over de vloer verreden konden worden om op deze manier verschillende ruimten te creëren. Fred Höppener, de vader van Thomas, heeft decoratelier Petruk. Hij bouwde voor ons het volledig decor. Twee weken repeteerden we hiermee en haalden we de voorstelling weer op en was de reprise van de afstudeervoorstelling een feit. En deze keer klaar voor en landelijke tournee. 4.1 1 APRIL
De dag dat de Geuzen in 1572 den Briel innamen op de Spanjaarden en zo weer terrein voor de Hollanders terugwonnen. Hielden De Hollanders in 2012 een speciale dag voor ‘Bondgenoten’ om haar naam voorgoed te vestigen in theaterland. Tal van bedrijven en vermogend particulieren waren uitgenodigd om deze speciale dag bij te wonen. De gasten kwamen binnen voordat de voorstelling De Hollanders begon. In het decor stonden tafels met koffie, thee, wijn, taart en meer goeds. De Hollanders ontvingen deze potentiele bondgenoten persoonlijk, schonken bij, leidden de voorstelling in en zorgden voor een warme sfeer. Na een half uur kwam het ‘gewone’ publiek binnen en begon de voorstelling. Na afloop een programma in het decor. De gasten zitten deels op de vloer, deels in de zaal, wijn en bier vloeien overvloedig en er is voor iedereen wat te eten. Joyce Roodnat, journaliste en columniste bij o.a. het NRC leidt die middag een gesprek tussen De Hollanders, Gerardjan Rijnders, Ramsey Nasr. Het gaat over de plannen van De Hollanders in de toekomst, de vorderingen tot nu toe, het stuk, de samenwerkingen en ons ondernemerschap. Een officiële start van een nieuw gezelschap is nu ook duidelijk voor de buitenwereld.
5
VERANDERINGEN BINNEN HET COLLECTIEF EN DE STICHTING
De groep had tot dan toe bestaan uit acht acteurs. Klasgenoten. We hadden de opstart gemaakt van een gezelschap en nu stond de daadwerkelijke tournee door Nederland voor de deur. Een zomervakantie scheidde de weken in Amsterdam en Haarlem van de andere zalen. Een zomervakantie waarin veel veranderde en duidelijk werd.
7
5.1 ACTEURS
Myrthe Burger, Nhung Dam en Niels Gooijer kwamen alle drie door persoonlijke redenen tot de conclusie dat het voor hen en De Hollanders beter was de groep te verlaten en hun heil eerst elders te zoeken. Niels voelde de zwaarte van een ander zeer groot project waarvan hij onderdeel was, Myrthe wilde zichzelf eerst ontwikkelen als actrice en Nhung had rust en tijd voor zichzelf nodig. Met Nhung is een soort ‘Open deur’ afspraak gemaakt. Wellicht dat zij na haar ontdekkingen weer terugkeert naar De Hollanders. 5.2 GERRO GOEDHUIS
Gerro Goedhuis werd de aanvulling op het bestuur waar nog naar werd gezocht. Een ING-bankier met een grote affiniteit met de jeugd en theater. Met ondernemende jeugd. Ingedekt door zijn gebrek aan theaterkennis, sloeg hij ons om de oren met vraagtekens. Waarom doen jullie het zo? Maar waarom niet anders? We kwamen erachter de theaterwereld te bekijken zoals zij ons was voorgekauwd, maar dat dit echt niet altijd de mooiste kant was. Gerro leerde ons efficiënt kijken en handelen en werd een onmisbaar lid van het bestuur en motor van De Hollanders.
6
TOURNEE DE HOLLANDERS Na een kort voorproefje op de uitmarkt was het dan zo ver, de echte tournee ging van start. Hummelinck Stuurman had ons tweeëntwintig keer weten te verkopen. 6.1 TECHNIEK
De voorstelling had nog nooit echt gereisd. Nu moest Roelof, die eigenlijk als enige het decor en het technisch plan ervan goed kende de voorstelling overdragen en documenteren aan de technici die ermee zouden gaan reizen. Jitske Weijand (tevens Zakelijk Leider) en Yolanda Kiel. Omdat op elke plek waar we hadden gestaan, een ander de techniek en de opbouw had gedaan, was de overdracht nogal hectisch. De eerste paar voorstellingen wist eigenlijk niemand hoe de verschillende effecten en onderdelen werkten. Maar uiteindelijk kwam er routine in de tournee en werd het decor in elk groots en kleinschalig theater in Nederland naar binnen gepuzzeld. 6.2 ACTEURS
Het stuk was geschreven voor acht acteurs. We waren nog maar met vijf. Een probleem. Nu was één van de vrouwenrollen dusdanig klein dat deze als dubbelrol door een ander kon worden overgenomen, maar dan was er nog altijd het tekort van twee; een vaderrol en een buitenlands meisje die tevens de vier pagina’s tellende openingsmonoloog voor haar rekening zou nemen. De man moest een integere en gevaarlijke man zijn. In leeftijd niet te veel verschillend van ons en een man waarmee we graag een paar maanden wilden reizen. We vonden Merijn De Jong bereid. Hij speelde de rol met verve en bracht genoeg testosteron en leefzin met zich mee om de komende jaren op te kunnen leven. Voor de vrouwenrol hadden we ene groter probleem. Nhung, die het tot dan toe had gespeeld, beschikte naast haar beeldschone Vietnamese verschijning ook over de volledige beheersing van die taal. Een taal die ze in één van de heftigste scènes gretig inzette. We wilden perse een meisje dat echt niet Nederlands was; juist dit stukje realiteit gaf de voorstelling haar diepgang. Via Bart Kiene, oud docent van De Hollanders en directeur van de Acteerschool Rotterdam, kwamen we op Richai Elisa. Een meisje uit Curaçao, het Papiamento meer eigen dan het Nederlands en een onmiskenbaar Antilliaans uiterlijk. Zij deed auditie en wij waren verkocht. Een worsteling is een te zachte uitdrukking voor de strijd die zij met het Nederlands van de beginmonoloog aanging, maar ze won de strijd en speelde adembenemend.
8
6.3 OP REIS
Een lange tijd was voorbijgegaan sinds de eerste brief aan Grunberg. En ineens zaten we daar; zeven acteurs in onze eigen bus, catering, twee machinegeweren en 500 kilo zand, keiharde muziek, een gastacteur met een voorliefde voor het gaspedaal en eindelijk in ons leven het gevoel dat troubadours gehad moeten hebben, The Beatles noem maar op. De bus lag bezaaid met lege flessen en cd’s. De radio zat met tape aan het dashboard geplakt, open ramen fungeerden als airco en als diezelfde geuzen die ooit den Briel in hadden genomen, namen wij de theaters over en hadden de tijd van ons leven. 6.4 BONJEBAR
Één van de grootste doelstellingen van De Hollanders is het maken van contact. We zijn op zoek naar nieuwe middelen om de grens tussen speler en publiek te doorbreken. Transparantie is daar één van pijlers van. Daartoe hebben we de Bonjebar gebouwd. Een houten barretje van latten en theedoeken waar publiek en spelers na de voorstelling samen kunnen komen om over de voorstelling te praten of over elkaar of over de toekomst. Mensen kunnen een ‘bondje sluiten’ of ‘bonje trappen’. Wat we tijdens de tournee merkten is dat het hier telkens een behoorlijke drukte werd; mensen hebben heel erg de behoefte na te praten en de gezamenlijke ervaring die een voorstelling is, na afloop samen met een drankje te bekrachtigen. De Bonjebar was het bewijs dat een voorstelling niet hoeft te stoppen bij het applaus, dan is de toon pas gezet en ligt er een onderwerp op tafel. Veel ideeën en plannen zijn ontstaan aan die bar.
7
COPRODUCTIES Naast de grote gezamenlijke voorstelling die we jaarlijks willen maken, bestaat De Hollanders uit individuele acteurs/theatermakers. Delen van het jaar spelen we in andere producties, TV klussen of in zelfgemaakte voorstellingen. Deze voorstellingen worden wanneer dit binnen de sfeer, stijl en filosofie van De Hollanders past, ook onder die vlag uitgevoerd, in zogenaamde coproducties. Niet het voltallige arsenaal zal dan de vloer betreden, op de achtergrond zijn toch alle Hollanders werkzaam. We regisseren elkaar, helpen met de PR, de koffie etc. Al deze kleinere producties moeten een De Hollanderssfeer krijgen en zo de breedte van ons pallet tonen. De co-producties die in 2012 hebben plaatsgevonden zijn Randland van Simone en Eva en de voorbereidingen voor Vogel van Roelof en Thijs. 7.1 RANDLAND
Tijdens haar onderzoek bij het Grand Theatre productiehuis in Groningen heeft Eva geëxperimenteerd met het ondervragen van mensen het verwerken van die gesprekken en gebeurtenissen in een voorstelling. Samen met Simone speelde zij die in de voorstelling ‘Erbarme dich’ onder de vleugels van het Grand Theatre. In Randland gingen zij samen op zoek naar de Randgevallen van Nederland. Ze maakte grote stappen in het vormgeven van deze op onderzoek gebaseerde werkwijze. Van 4 tot en met 9 september speelden zij deze voorstelling in Bellevue, wederom in samenwerking met muzikant Kasper Tarenskeen. Jitske zit uiteindelijk achter de knoppen, Bourne maakt het beelddesign en de andere Hollanders coachen in de repetities, of helpen met opbouwen in Bellevue. 7.2 VOGEL
In oktober startten Roelof en Thijs met hun productie Vogel. In januari 2013 zouden zij deze spelen in een tent op het terrein van Amsterdam Roest. Samen met André Veltkamp neemt Thomas Höppener de regie op zich. In Vogel moet het publiek aan tafels zitten en samen wodka en koffie drinken. Roelof en Thijs onderzoeken de mogelijkheden van deze nieuwe opstelling en het contact met het publiek hierin. Een voorstelling over het twijfelen aan één enkele waarheid en een ode aan de verbeelding. Bourne maakt de poster en flyer, Simone en Eva maken een lied om het publiek naar binnen te begeleiden en de andere Hollanders fungeren als host of tafeldame tijdens de voorstelling.
9
10
8
FINANCIËN 8.1 PRESTATIEOVERZICHT
PRESTATIEOVERZICHT Aantal activiteiten Maart/april 2012 Voorstellingen in Amsterdam 4 Voorstellingen elders in Nederland 3 Tournee 2012 Voorstellingen in Amsterdam Voorstellingen elders in Nederland Totaal in 2012 8.2
Aantal bezoekers
293 211
3 19
878 336
29
1.718
JAARCIJFERS
Bijgevoegd de volledige jaarrekening van 2012. Opgemaakt te Amsterdam, 12 april 2013 door Jan Bus – Podiumzaken. 8.3 TOELICHTING FINANCIËN OPSTART
De opstart van een organisatie brengt behoorlijke kosten met zich mee. Vanaf het begin is toch het uitgangspunt geweest om deze zo minimaal mogelijk te houden en als groep en organisatie flink zelf te investeren. Zo hebben de (toen nog) acht acteurs en de vormgever, allen 50 euro ingelegd om de stichting op te zetten en de notariskosten te betalen. Dit als eerste stap naar een professionele organisatie. Vanaf het moment dat er een stichting was, was er de mogelijkheid geld aan te vragen, donaties te ontvangen en ons zakelijk in het veld te manoeuvreren. Dit was de essentiële eerste stap voor De Hollanders. BELLEVUE EN DE TONEELSCHUUR MAART 2012
Om de eerste voorstellingen door te laten gaan is er flink gepuzzeld met de financiële situatie. De inkomsten kwamen op dat moment van slechts twee kanalen: Voordekunst, met een crowdfundingbedrag van bijna 5.800 euro, en de publieksinkomsten op basis van kaartverkoop. Totaal was er toen dus zo’n 12.000 euro om de voorstelling van op te starten. Dit is gelukt, omdat op dat moment niemand is betaald. Er is gewerkt met zo veel mogelijk sponsors, vrijwilligers, gratis krachten en met grote hulp van De Theaterschool, die als achterban heeft gediend om een afstudeerproductie opnieuw op de planken te kunnen brengen. Op deze manier is voornamelijk op personeelslasten enorm bespaard en werd het mogelijk gemaakt de voorstelling door te laten gaan. LANDELIJKE TOURNEE OKTOBER NOVEMBER 2012
Voor de landelijke tournee zijn er verschillende fondsen aangesproken om een klein bedrag toe te kennen om de tournee door te kunnen laten gaan. De meeste fondsen kenden de subsidies echter niet toe. De inkomsten op dat moment bestonden vervolgens uit: publieksinkomsten en kaartverkoop, een donatie van private sponsor Kees Groot, en een subsidie van 5.000 euro de Van Bijleveltstichting. Samen leverde dit een budget op van iets meer dan 40.000 euro. Niet genoeg om iedereen van te betalen, wel genoeg om de productie door te laten gaan. De volgende afspraken werden gemaakt: De acteurs en vormgever zouden pas na de tournee betaald krijgen, op basis van de inkomsten van de tournee. Ook werd er flink bezuinigd op een productieleider en werden dergelijke taken verdeeld. Er werd een ludieke pin-actie opgezet om mensen geld te laten doneren tijdens de tournee. Daarnaast werd er op alle budgetten goed gelet om te zien of dingen goedkoper konden worden geproduceerd. Dit heeft ervoor gezorgd dat er uiteindelijk genoeg geld over was om alle acteurs en de vormgever een bedrag van nog 1.200 euro per persoon uit te keren.
11
COLOFON TEKST
Thijs Prein, Jitske Weijand EINDREDACTIE
Jitske Weijand VORMGEVING
Bourne Design BEELDMATERIAAL/FOTO’S
Blz. 3 en 4: Deen van Meer Blz. 10: Roelof Pothuis Stichting De Hollanders Wormerveerstraat 132 1013 SL Amsterdam KVK: 54818370 BTW-nummer: NL851452140B01 Rekeningnummer (IBAN): NL61 SNSB 0 821289136 www.dehollanders.org
[email protected]
12
