JAARVERSLAG 2009
RCO DE HOOFDZAAK IS EEN CLIËNTENORGANISATIE DIE ZICH RICHT OP PARTICIPATIE VAN EN BELANGENBEHARTIGING VOOR MENSEN MET EEN (ERNSTIGE) PSYCHISCHE BEPERKING
Visie Regionale Cliënten Organisatie De Hoofdzaak werkt vanuit de gedachte dat mensen die te maken hebben met een (ernstige) psychische beperking, waaronder ook verslaving wordt gerekend, hun ervaringen op een positieve manier kunnen inzetten. De Hoofdzaak wil cliënten steunen in het hervinden van oude maar ook nieuwe maatschappelijke rollen. Door onze kennis en ervaring te bundelen en in te zetten willen wij de positie van cliënten binnen de zorg én de samenleving versterken en maatschappelijke cohesie bevorderen. Ervaringsdeskundigheid vormt de basis van de organisatie.
INHOUDSOPGAVE Algemeen Cliëntondersteuning en Coaching STEUNPUNT CLIËNTONDERSTEUNING WMO RADEN Herstel, Empowerment en Ervaringsdeskundigheid (HEE) TRAINING, SCHOLING & VORMING ZELFHULPGROEP DEPRESSIE LOTGENOTENGROEPEN DE GESPREKSGROEP 'IN GESPREK MET ELKAAR' CAFÉ DE HOOFDZAAK DE SCHRIJFCLUB Informatie en advies VOORLICHTING CLIËNTENKRANT 'DE HOOFDZAAK' Onderzoek en Ontwikkeling Ondersteuning van Cliëntenraden
Fietsen op Texel - RCO bedrijfsuitje 2009
Algemeen Het jaar 2009 was een roerig jaar voor RCO De Hoofdzaak. Het bleek dat de financiële situatie het niet meer toeliet op dezelfde voet door te gaan. Oorzaak van de problemen was dat de financiering van cliëntorganisaties de afgelopen jaren sterk was veranderd. Voorheen kreeg RCO De Hoofdzaak jaarlijks via het Zorgkantoor AWBZ-geld onder de noemer 'Zorgvernieuwingsproject'. In 2007 kwamen deze gelden in de WMO-pot terecht, in eerste instantie geoormerkt, later niet meer. Met alle gevolgen van dien. Een 'outreachende houding' bleek de oplossing om deze ontwikkeling tegen te gaan. Belangrijk genoeg daar juist de WMO kansen biedt om vraaggestuurde ondersteuning te stimuleren. Om van RCO De Hoofdzaak weer een financieel gezonde organisatie te maken, werd op 1 april een interim-manager aangesteld, Ger Deben. Na een geslaagde proefperiode werd hij per 1 januari 2010 aangesteld als directeur. Een en ander betekende dat De Hoofdzaak met een gewijzigde missie en visie een nieuwe koers is ingeslagen. Zij is nu een vrijwilligersorganisatie voor (ex-)GGZ cliënten die professioneel wordt aangestuurd. Er moet niet alleen rekening worden gehouden met de wensen uit 'het veld' – de cliënten – maar ook met die van de subsidiegevers, die 'waar voor hun geld' willen hebben. Daarom treedt De Hoofdzaak nu meer als voorheen naar buiten. Het samenwerken en optrekken met GGZ NHN en met de 28 gemeenten in het kader van de WMO is in 2009 uitstekend verlopen. Dit had als resultaat dat RCO De Hoofdzaak inmiddels weer een sluitende begroting heeft. De komende jaren zal geprobeerd worden door middel van lange-termijn afspraken op financieel vlak de continuïteit van De Hoofdzaak verder te waarborgen. Ook intern veranderde er wel het een en ander. Zo werd de nog nauwelijks actieve personeelsvertegenwoordiging uit haar slaap gewekt. In 2009 had zij onder andere een belangrijke taak bij het formeren van het nieuwe bedrijfsplan. Via overleg blijven de cliënten betrokken bij de bedrijfsvoering. Hun input van kennis, vaardigheden en ervaring blijft, als voorheen, essentieel om een blijvend draagvlak binnen de samenleving te creëren voor het werk dat De Hoofdzaak doet.
Cliëntondersteuning en Coaching STEUNPUNT CLIËNTONDERSTEUNING Het Steunpunt Cliëntondersteuning is een verzamelnaam voor tal van activiteiten waarbij ondersteuning van individuele cliënten, het geven van voorlichting aan groepen en het op de kaart zetten van GGZ-cliënten – het laatste als voortvloeisel uit het eerder opgezette en in 2009 afgeronde programma Lokale Versterking voor de GGZ – de belangrijkste pijlers zijn. Indicatiestelling WMO en AWBZ (pakketmaatregelen) In 2009 werd regelmatig een beroep gedaan op het steunpunt voor ondersteuning bij aanvragen die betrekking hebben op indicatiestelling. De aanvraag wordt in de diverse
gemeenten op verschillende wijze en door verschillende instanties beoordeeld; in de ene gemeente door het loket, in de andere gemeente door het CIZ en/of MEE. Deze laatste instantie verwijst cliënten uit de GGZ van wie de indicatie verandert of beëindigd wordt door naar De Hoofdzaak. MEE blijkt in de praktijk namelijk geen spreekbuis te kunnen zijn voor GGZ-cliënten. Deze hebben vaak problematiek die te veel afwijkt van die van andere doelgroepen waarvoor MEE werkt. De indicatiestelling voor de zorg die nodig is vanuit de AWBZ, wordt gedaan door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). Als cliënten een vraag voor AWBZ-zorg én bijvoorbeeld een vraag voor persoonlijke ondersteuning/verzorging hebben, moeten voor de aanvraag vaak twee wegen bewandeld worden. Enerzijds de gemeentelijke en anderzijds de weg via het CIZ. Na de afgifte van een positieve indicatie kunnen cliënten kiezen voor een Persoonsgebonden Budget of Zorg in Natura (dat laatste wil zeggen dat iemand de zorg rechtstreeks door een instelling geleverd krijgt). De grootste groep mensen blijkt te kiezen voor Zorg in Natura. Met name bij het aanvragen van een indicatie voor AWBZ-zorg is het steunpunt een groot aantal keren in actie gekomen. Bij deze aanvragen was het doel vaak middels een indicatie te komen tot het verkrijgen van een Persoons Gebonden Budget waarmee men naar eigen inzicht en behoefte de benodigde zorg kan inkopen en de regie over het leven in grote mate in eigen hand heeft. Een Persoons Gebonden Budget beheren, staat tevens voor het hebben van verantwoordelijkheden als werkgever. Bij dit laatste heeft het Steunpunt in een groot aantal gevallen ondersteuning en advies kunnen geven. Naast het voorgaande geeft het steunpunt informatie en ondersteuning bij vragen over ziektekosten, WAJONG, verzekeringen, zorg- en huurtoeslagen, belastingen, (WAO)herkeuringen en dergelijke. Programma Lokale Versterking Het programma 'Lokale Versterking' is medio 2009 afgerond. Presentaties hebben in alle gemeentes plaatsgevonden. De borging van het programma nadert zijn voltooiing. De deelnemers vanuit RCO De Hoofdzaak, die participeren en actief deelnemen aan de WMO raden in Alkmaar/Den Helder/Schagen en West-Friesland zijn toegerust om (politieke) invloed te kunnen uitoefenen (zie in dit jaarverslag onder WMO raden). Speerpunten waren daarbij de toegankelijkheid en burgerparticipatie van onze doelgroep, waarbij de aandacht in het bijzonder uitgaat naar de belangenbehartiging voor de (O)GGZ-groep. 'Mystery guest' onderzoek Met een groep mensen uit de regio's Den Helder en Alkmaar werd in 2009 een 'Mystery guest' onderzoek uitgevoerd naar het functioneren van de WMO-loketten in deze contreien. Dit was vooral een ‘belevings’-onderzoek. Het leverde, naast veel plezier en ervaring in het samenwerken, belangwekkende uitkomsten op. Individuele clientondersteuning
Er was in 2009 28 uur beschikbaar voor cliëntondersteuning GGZ en 12 uur voor WMO gerelateerde zaken in met name Heerhugowaard, Alkmaar, Schagen, Den Helder en Hoorn. Dit houdt in: participatie in de verschillende WMO/gehandicaptenraden, regionaal en (boven-)regionaal overleg in het kader van Lokale Versterking en samenwerking met andere organisaties. Cijfers Telefonische uitleg/mailcontact i.v.m. aanvraag zorg/verzekeringen en/of PGB
3280
Bezoek op kantoor Alkmaar/Den Helder/Hoorn
273
Huisbezoek
17
Ondersteuning aanvraag indicatie zorg
315
Ondersteuning aanvraag huishoudelijke verzorging
24
Ondersteuning cliënten vooruitlopend op indicatiegesprek
114
Contacten i.v.m. werkgeversrol budgethouders
78
Ondersteuning bij klachten en bezwaarschriften
26
Ondersteuning verantwoording PGB
39
Wekelijks spreekuur DAC Den Helder
22
Wekelijks spreekuur RCO De Hoofdzaak Den Helder
22
Wekelijks spreekuur RCO De Hoofdzaak Hoorn
46
Voorlichtingsbijeenkomsten
5
Landelijke bijeenkomsten PGB-consulenten
3
Overige (scholings-)bijeenkomsten i.v.m. cliëntondersteuning en WMO
9
Het merendeel van de activiteiten vond plaats ten behoeve van inwoners van Alkmaar, Den Helder, Heerhugowaard, Schagen, Hoorn en Enkhuizen. De contacten met inwoners van andere gemeenten in de regio bestonden uit lang(er)durende telefonische gesprekken, regelmatig ook uitlopend op een bezoek aan kantoor of huisbezoek.
WMO RADEN Den Helder In Den Helder neemt een medewerkster van De Hoofdzaak deel aan het WMO platform. De vergaderingen duren 2,5 uur en vragen enige uren voorbereiding. Zij heeft plaatsgenomen in een commissie ‘Onderzoeksmethodiek in het kader van de WMO’ alsmede in een commissie die de vraag behandelt hoe de gemeente omgaat met het
wegvallen van psychosociale voorzieningen. Daarbij bedenkt zijzelf alternatieven om in de leemtes te voorzien. Het werk in de raad houdt vanzelfsprekend in dat er contact onderhouden wordt met de achterban. Dit kan onder andere gebeuren door het leggen van contact met de cliëntenraden van de Brijderstichting en de Dak- en Thuislozenopvang. Het platform is in februari 2009 opgericht en in juni geïnstalleerd. In december begon de participatiecommissie aan haar werk. Behalve bovenstaande onderwerpen zijn daarnaast aandachtspunten aan de orde geweest als mantelzorg, de conceptnota Volksgezondheid, de nota Minimabeleid, de notitie over de OV-taxi in de Kop van Noord-Holland en het beoogde beleid van de gemeente Den Helder met betrekking tot de wijzigingen in de AWBZ en de overdracht naar de WMO. West-Friesland Een andere RCO medewerkster zit in de WMO-adviesraad van de gemeente Wervershoof. Er wordt een keer in de maand twee uur vergaderd. Daarbij nog ongeveer een keer per vier à vijf maanden met de adviesraden van Andijk en Medemblik. In 2010 zal er een nieuwe adviesraad komen, omdat de gemeentes Wervershoof, Andijk en Medemblik worden samengevoegd. Dit houdt in dat 2/3 van het aantal mensen zal ‘afvallen’. De vergaderingen vergen ongeveer drie uur per week voorbereidend werk. Er gaat veel lees- en denkwerk vooraf aan de adviezen die gevraagd en ongevraagd worden gegeven. Deze adviezen betreffen ondermeer de AWBZ pakketmaatregelen, mantelzorg, woonbeleid, eenzaamheidspreventie ouderen, hulpmiddelen, de OV taxi, de Wet Werk en Bijstand en het jeugdbeleid. Ook in de WMO raad Hoorn heeft een medewerkster van De Hoofdzaak zitting. Er wordt minimaal zes maal per jaar vergaderd. Het werkt vraagt veel tijdsinvestering, mede doordat de communicatie met ambtenaren, beleidsmedewerkers, raad en college (nog) niet vlot verloopt. Kennisvergroting vindt plaats door uitbreiding van het netwerk en het bijwonen van bijeenkomsten, Op de agenda gaat het vooral om voorzieningen en hulp bij het huishouden voor de ouderen. Ook het mantelzorgbeleid is aan de orde geweest. De inbreng van bovengenoemde RCO medewerkster is vooral het vestigen van de aandacht op de GGZ en de OGGZ. Alkmaar en Schagen In Alkmaar functioneert de WMO raad onder de naam Cliëntenplatform Alkmaar (CPA). Deze heeft verschillende werkgroepen. Aan een daarvan – de werkgroep WMO – neemt een RCO medewerker deel. Hij vervult tevens een bestuursfunctie binnen het Platform. De taken binnen de werkgroep WMO vragen, inclusief het werk voor diverse commissies, gemiddeld twee uur per week. De bestuursvergaderingen vinden eens in de twee maanden plaats en duren drie uur. In Schagen heeft deze zelfde medewerker zitting in het Platform WMO Schagen. Dit platform komt eens in de maand drie uur bijeen. Het commissiewerk vraagt daarnaast nog eens vier uur per maand.
Bij diverse gemeenten in de regio worden af en toe informatiebijeenkomsten gehouden, waar ook adviezen worden gegeven op het gebied van de GGZ en de verslavingszorg. Daarnaast bestaan er diverse regionale bijeenkomsten die zowel voor de RCO als de WMO raden van belang zijn. Hierin wordt gemiddeld vier uur per maand geïnvesteerd. Het vele leeswerk dat aan bovengenoemde activiteiten vastzit, is niet in uren omgerekend, maar ‘een keer lezen’ betekent wél dat het daarna op meerdere plaatsen 'prijs' is. De conclusie is dat de problematiek van GGZ cliënten dwars door alle prestatievelden van de WMO heenloopt, vanaf huishoudelijke hulp tot en met verslavingszorg. Juist de laatste drie prestatievelden – het bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang; het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg (met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen) en het bevorderen van verslavingsbeleid – komen de afgelopen tijd en de komende periode steeds meer aan de orde. De voorbije periode kan dus gezien worden als een soort inwerkperiode om nu op die laatste drie hard aan de slag te gaan en punten te scoren voor GGZ cliënten en mensen uit de verslavingszorg.
Herstel, Empowerment en Ervaringsdeskundigheid (HEE) TRAINING, SCHOLING & VORMING Ervaringen delen met anderen, informatie uitwisselen, kennis opdoen over de theoretische achtergrond van het herstelconcept en ervaringsdeskundigheid: ook in 2009 hebben weer veel (ex-)cliënten deelgenomen aan de cursussen van de Hoofdzaak verspreid over de drie locaties. De Herstelcursussen ‘Zicht op Herstel’ en ‘Herstellen doe je zelf ’ zijn er speciaal voor mensen die met hun eigen herstel aan de slag willen en hun ervaringen met anderen willen delen. De cursus 'Werken Met Eigen Ervaring' (WMEE) is voor mensen die iets positiefs en nuttigs willen doen met hun eigen cliëntervaringen, ten behoeve van anderen. Door De Hoofdzaak Den Helder is de cursus ‘Van groepslid naar groepsleider’ ontwikkeld, speciaal voor ervaringsdeskundigen die lesgroepen en/of lotgenotengroepen willen leiden. Deze cursus is in Hoorn gegeven aan de cursusleiders van De Hoofdzaak. De cursus 'Vriendschap in Beweging', voor cliënten die willen leren vriendschappen te ontwikkelen en te behouden, is ook in Hoorn gegeven en heeft tot veel belangstelling binnen en buiten de regio geleid. Het streven is deze cursus op alle locaties beschikbaar te stellen. De Hoofdzaak kent een beleidsgroep 'Scholing', bestaande uit ervaringsdeskundigen van alle locaties die met elkaar de cursussen eenduidig en kwalitatief op goed niveau brengen. Er is in dit verslagjaar een aanvang gemaakt met het ontwikkelen van een nieuwe organisatiestructuur met betrekking tot scholing. Cursussen locatie Hoorn Herstellen doe je zelf
De cursus ‘Herstellen doe je zelf’ is zowel in het voorjaar als het najaar gegeven. In totaal hebben zestien personen deze cursus gevolgd en hebben vijftien deelnemers een certificaat ontvangen. Deze zijn dus minimaal 80% aanwezig geweest en hebben zich voldoende ingezet. Werken met eigen ervaring Ook de cursus ‘Werken met eigen ervaring’ is zowel in het voorjaar als in het najaar gegeven. In totaal hebben veertien personen de cursus gevolgd en hebben acht deelnemers een certificaat ontvangen; ook bij deze cursus gold als vereiste hiervoor een aanwezigheidspercentage van minimaal 80% bij een voldoende inzet.
2009 cursus Herstellen doe je zelf Werken met eigen ervaring
Voorjaar deelnemers certificaat 8 8 6 4
najaar deelnemers certificaat 8 7 8 4
ZELFHULPGROEP DEPRESSIE In november 2009 is in Alkmaar de zelfhulpgroep depressie van start gegaan. De groep wordt begeleid door twee RCO medewerkers. Er werd begonnen met zes deelnemers. Tijdens de groepen worden gereedschappen aangereikt die voor ieder persoonlijk hun werk doen. Centraal staat het opwaarderen van het zelfbeeld. Ook mensen die manisch depressief zijn of met angsten te kampen hebben, vinden in de groep gehoor. Angst en depressie liggen namelijk dicht bij elkaar. De bijeenkomsten verlopen goed. De deelnemers voelen zich snel veilig en er is een grote onderlinge betrokkenheid. Uitgangspunt van de groep is dat je de weg naar herstel niet alleen hoeft af te leggen. LOTGENOTENGROEPEN In Den Helder draaiden in 2009 de maandelijkse lotgenotengroepen schizofrenie en depressie, alsmede een herstelgroep. groep lotgenotengroep schizofrenie lotgenotengroep depressie herstelgroep
aantal keer 9 9 9
aantal deelnemers 2 13 4
DE GESPREKSGROEP 'IN GESPREK MET ELKAAR' Al sinds 2004 heeft het cliëntgestuurde project 'In gesprek met elkaar' elke vrijdagmiddag (in 2009 25 keer voor en 17 keer na de vakantie) plaats in het Drieluik Atelier in Hoorn. Twee RCO medewerkers staan garant voor de continuïteit van deze bijeenkomsten.
Het is een veilige plek om over je angsten en verdriet te praten en de grote huiskamer wordt door alle bezoekers (van minimaal drie tot maximaal twaalf) zeer gewaardeerd. Er is geen kerkelijke achtergrond: men staat open voor iedereen, gelovig of niet, bezig met spiritualiteit of niet. Er zijn in 2009 negen verschillende gespreksleiders geweest met allen hun eigen achtergrond, humanistisch, kerkelijk of spiritueel. Er kwamen onderwerpen langs als 'de dood als doorgangsfase': 'wat denk je dat er is na de dood?'; boeddhistische filosofie en meditatie, met aandacht naar jezelf kijken; privacy: 'als je daar te ver in gaat, je opsluit in je eigen huis, dan leef je in een gestoffeerde isoleercel, vrijwillig maar toch?' en een soort gesprekstraining waarin bekeken wordt wat er gebeurt wanneer je met elkaar in gesprek gaat: 'de kunst van het verwachten'. Deze opzet – een keer in de week een bijeenkomst op vrijdagmiddag – levert naast een aantal regelmatig terugkerende bezoekers ook elke keer weer nieuwe boeiende gesprekspartners op van jong (23) tot oud (59). Daarnaast is er nog een gespreksgroep in Purmerend die enkele avonden gehouden werd.
CAFÉ DE HOOFDZAAK Den Helder De geschiedenis van Café De Hoofdzaak Den Helder begon met de doorstart van Café Anders. Eind 2007 werd een en ander gerealiseerd met als slogan ‘Wees jezelf in café De Hoofdzaak’. In 2009 werd op 14 februari begonnen met een ‘Ik hou van Hollands’ avond. Deze keer op een andere locatie, te weten buurthuis ’t Kraaiennest. Ondertussen is de groep vrijwilligers uitgebreid met vijf medewerkers. Op 26 juni was het thema ‘Zwoele Zomeravond’. Café De Hoofdzaak heeft een goede doorstart gemaakt en is zeer succesvol. De themaavonden trekken veel belangstelling. De vier avonden in 2009 werden door 132 mensen bezocht. Alkmaar In 'De Sociëteit' op het Luttik Oudorp organiseert RCO De Hoofdzaak elke laatste donderdag van de maand een psychiatriecafé. De deur staat dan open voor (ex)cliënten uit de psychiatrie, belangstellenden en betrokkenen. Afwisselend is er livemuziek, een optreden of een thema. Voor het geval het vervoer naar Alkmaar een probleem mocht zijn, is er een bus beschikbaar vanuit Heerhugowaard. Er komen gemiddeld 30 bezoekers per avond. In totaal hebben in 2009 270 mensen het café bezocht.
DE SCHRIJFCLUB Ook in 2009 had de Schrijfclub als locatie het gebouw van Wijkteam Noord in Alkmaar. Eens in de twee weken kwam men hier op vrijdagmiddag bijeen. Tijdens de zomervakantie werd gewoon doorgeschreven. De sfeer en het vertrouwen in elkaar
binnen de club zijn bijzonder te noemen. In de Schrijfclub stonden oorspronkelijk ervarings- en herstelverhalen/gedichten van (ex)cliënten centraal. Vanzelfsprekend is dit nog steeds een belangrijk onderdeel van het schrijfwerk, maar allengs heeft de aandacht zich verplaatst naar onderwerpen die betrekking kunnen hebben op alles wat zich maar in het leven kan voordoen. De thuisopdrachten (drie per keer) gecombineerd met het zogenaamde 'vijfminutenschrijven' heeft inmiddels een behoorlijke productie opgeleverd waaruit reeds twee boekjes werden samengesteld. Het ledenaantal van de club is stabiel en heeft een maximum van tien.
Informatie en advies VOORLICHTING Veel ervaringsdeskundigen hebben zich ook in 2009 weer ingezet om de beeldvorming over mensen met een psychische ziekte positief te beïnvloeden en begrip voor hun omstandigheden te creëren. Dit doen zij tijdens de publieke informatiebijeenkomsten die de GGZ NHN over ziektebeelden in de verschillende bibliotheken organiseert. Bij Hogeschool Inholland in Alkmaar en Amsterdam zijn voor zes leergroepen gastlessen gegeven. Eén ervaringsdeskundige heeft als acteur een belangrijke bijdrage geleverd aan de agressietraining voor aanstaande hulpverleners. Tijdens deze gastlessen voor aankomende hulpverleners wordt ook veel aandacht besteed aan het zogenoemde bejegeningsaspect. Binnen het kader van de introductie voor nieuwe medewerkers van de GGZ NHN geven onze ervaringsdeskundigen altijd acte de presence. In dit verslagjaar is er begonnen met gezamenlijke bijeenkomsten voor de voorlichters met als doel de voorlichting in essentie eenduidig en op hetzelfde niveau te brengen.
CLIËNTENKRANT 'DE HOOFDZAAK' In 2009 zijn er vier Cliëntenkranten verschenen met een oplage van 1500 exemplaren. De bekende lay-out bleef gehandhaafd. Uit het aantal steeds terugkerende verzoeken om de krant persoonlijk thuisgestuurd te krijgen alsook de mondelinge en schriftelijke reacties mag afgeleid worden dat de krant aan bekendheid blijft winnen. Naast de verspreiding van de gedrukte uitgaven wordt de krant digitaal toegestuurd aan media en particulieren. Op de website van De Hoofdzaak is de krant bovendien te downloaden. Artikelen waren er onder andere over het Elektronisch Patiënten Dossier, de nationale Breingeindag en de ziektebeelden manisch depressiviteit en autisme. Ook ontwikkelingen binnen de GGZ NHN werden vanzelfsprekend gevolgd. Zo werd er aandacht besteed aan de sluiting van Activiteitencentrum Zuid in Alkmaar en de Deeltijd in Heiloo; ook het GGZ project 'Voeding' werd uitgebreid belicht. Voorts waren er de bijdragen van de patiëntenvertrouwenspersoon, de kredietbank Noord-West, de inzendingen van de schrijfclub en de column van Jaantje Nevel weer te vinden. En, last but not least, de vele gewaardeerde gedichten.
De Cliëntenkrant bouwde ook in 2009 weer op haar vaste team van medewerkers, maar blijft uitzien naar nieuwe vrijwilligers die op de een of andere manier een bijdrage willen leveren aan dit voor GGZ cliënten belangrijke communicatiemiddel.
Onderzoek en Ontwikkeling Onderzoek opname klinieken GGZ-NHN In 2009 is door RCO De Hoofdzaak in opdracht van de Cliëntenraad van de divisie Kortdurende Psychiatrie een kwalitatief onderzoek naar de verschillen tussen drie opnameklinieken van GGZ-NHN gedaan. Het onderzoek werd geleid door twee ervaringsdeskundige onderzoekers van De Hoofdzaak. Twee leden van de Cliëntenraad maakten deel uit van het interviewteam. Doel van het onderzoek was om de Cliëntenraad op basis van meningen van cliënten inzicht te bieden in de mate waarin de drie klinieken van GGZ-NHN van elkaar verschillen en welke factoren aan deze verschillen bijdragen. Om bovengenoemd doel te kunnen bereiken, heeft het onderzoek zich gericht op de beantwoording van onderstaande vragen: Wat vinden cliënten van de zorg, de leefomgeving van hun opnamekliniek en de omgang met het personeel? Welke verschillen bestaan hierin tussen de drie klinieken? Hoe groot zijn de verschillen tussen de drie klinieken? Welke aspecten van de zorg, de leefomgeving van de kliniek en de omgang met het personeel dragen het meeste bij tot die verschillen? Het onderzoek is in de periode juli – oktober uitgevoerd op de open opnameafdelingen van de klinieken in Alkmaar (PVA), Schagen (Geestercogge) en Den Helder (Noordduyne). In de maand juli zijn de interviews voor het onderzoek afgenomen. Per locatie werden door het interviewteam één (Den Helder, Alkmaar) of twee groepsinterviews (Schagen) gehouden. In totaal hebben 18 cliënten aan de groepsinterviews deelgenomen. Het conceptrapport was begin oktober gereed. Het definitieve rapport is eind 2009 aan de raad aangeboden. Het biedt naast de conclusies een dertiental aanbevelingen. Deze aanbevelingen hebben betrekking op het gebied van vrijetijdsbesteding en aanbod in de weekenden, de aanwezigheid van verpleegkundigen in de woonkamer, het herhalen van informatie, het aanstellen van persoonlijk begeleiders en ervaringsdeskundigen, het warm eten, de hygiëne, de rolstoeltoegankelijkheid, het opstellen en evalueren van het behandelplan, de huisregels en de bejegening. Overige activiteiten Onderzoekers van De Hoofdzaak hebben geparticipeerd in een Mystery Guest onderzoek naar de kwaliteit van WMO-loketten in de regio Noord-Kennemerland en Noord-Holland Noord. Dit gebeurde in het kader van het Programma Lokale Versterking.
In het kader van scholing/deskundigheidsbevordering is er deelgenomen aan een congres over de toepassing van prestatie-indicatoren in de GGZ en de verslavingszorg.
Ondersteuning van Cliëntenraden RCO De Hoofdzaak biedt cliëntenraden professionele coaches/ondersteuners die aan deze raden ondersteuning geven bij de uitvoering van de WMCZ (Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen). De WMCZ is in 1996 ingevoerd zodat cliënten van een zorginstelling invloed kunnen uitoefenen op het beleid van de zorginstelling. Dit doen ze door middel van cliëntenraden. Deze cliëntenraden hebben verschillende wettelijke bevoegdheden en hebben hierdoor ook het recht zich bezig te houden met de kwaliteit van de zorg. De wet WMCZ meldt over welke onderwerpen de raden (verzwaard) adviesrecht hebben en over welke onderwerpen een raad instemming behoort te geven. De cliëntenraden bestaan uit cliënten, ex-cliënten en familieleden. Binnen de cliëntenraden wordt gepraat over alle zaken, die voor cliënten belangrijk zijn. De ondersteuner/coach voorziet de cliëntenraadsleden van informatie en advies en levert zo nodig concrete hulp aan de voorzitters/secretarissen/penningmeesters bij het uitvoeren van hun deeltaken. Door deze ondersteunende en coachende rol bevorderen de ondersteuners/coaches de continuïteit van het raadswerk en zorgen zij voor binding bij de raadsleden. Ze streven ernaar dat de raadsleden concreet kunnen ervaren dat de doelstellingen van een raad behaald kunnen worden. In 2009 waren er twee GGZ instellingen die gebruik maakten van de facilitering van coaches/ondersteuners van RCO de Hoofdzaak. In 2009 waren dit de GGZ NoordHolland noord en stichting DNO (de Noord-Hollandse Opvang). Behalve de verschillende cliëntenraden van de GGZ NHN kregen in 2009 ook de locatieraad Den Helder (voorheen Cliëntenraad Den Helder) en de AC raden ondersteuneruren via RCO De Hoofdzaak. Bij RCO de Hoofdzaak waren eind 2009 vier part-time werkende ondersteuners in loondienst om aan deze taak inhoud te geven en wel: Eduard van Leeuwen (voor DNO), Laura de Boer (12 uur voor de Centrale Cliëntenraad van GGZ Noord-Holland Noord), Nellien Rolsma (18 uur voor de cliëntenraden divisie Ouderen Psychiatrie en de divisie Kortdurende Psychiatrie) en Marion Popken (22 uur voor de divisie Langdurende Psychiatrie en de AC raden en 4 uur voor de locatieraad Den Helder). In 2009 hebben de raden van de GGZ NHN zoals gebruikelijk overleg gehad met de Raad van Bestuur van de GGZ NHN en de divisiedirecteuren. Zij hebben hun adviezen kenbaar gemaakt aan de directies en/of de Raad van Bestuur. De cliëntenraad van GGZ Centrum West-Friesland werd door de Raad van Bestuur van GGZ NHN na de fusie een jaar de tijd gegeven om zich in te voegen in het nieuwe medezeggenschapsmodel dat door de raden in 2009 vorm gegeven moest worden. De drie divisieraden en de raad van West-Friesland hebben, met twee ondersteuners, een
discussiedag gevoerd over hoe het medezeggenschapmodel eruit hoort te zien en hebben dit in september gepresenteerd aan de Raad van Bestuur. In 2009 heeft één cliëntenraad van GGZ NHN, geassisteerd door hun ondersteuner, een jaarverslag uitgebracht over haar werk in 2008. Cliëntenraad Divisie Kortdurende Psychiatrie In 2009 bestond deze raad uit negen leden. Enkele leden hebben hun lidmaatschap opgezegd, maar door de fusie met GGZ Westfriesland zijn de vacatures door leden van de raad Westfriesland opgevuld. Van maart tot oktober was de functie van voorzitter vacant. Een van de leden van het dagelijks bestuur heeft in deze periode de honneurs waargenomen. Per september is een nieuwe coach/ondersteuner aangetrokken In 2009 heeft de raad haar werk uitgevoerd op basis van een jaarplan. Belangrijk speerpunt daaruit was het contact met de achterban. De raad heeft in het verslagjaar een onderzoek laten doen naar de kwalitatieve verschillen in de klinieken van Alkmaar, Schagen en Den Helder. Het rapport is eind 2009 gereedgekomen en zal in 2010 besproken worden met de directie en de medewerkers van de klinieken. Lees hierover ook elders in dit jaarverslag. De raad heeft geparticipeerd in diverse werkgroepen en/of themabijeenkomsten: van meedenken over zorgpaden tot en met het meedoen in een werkgroep 'Webredactie'. Vanzelfsprekend is er eveneens op de binnengekomen adviesaanvragen gereageerd met een standpunt van de raad. In december 2009 is de cliëntenraad verhuisd naar een nieuwe locatie in Heerhugowaard. Vanaf dat moment is er sprake van een nieuwe manier van werken: flexwerken. Voor de raad betekent dit dat zij geen eigen, vaste plek meer heeft. Wat dit betekent voor het functioneren van de raad zal in 2010 blijken.
Overige activiteiten DE NATIONALE BREINGEINDAG Op 30 maart werd de Nationale Breingeindag georganiseerd door de werkgroep Week van de Psychiatrie in samenwerking met RCO De Hoofdzaak. Het geheel vond plaats in Poppodium Victorie te Alkmaar. Als thema was gekozen het begrip ‘ervaringsdeskundigheid’ en het hieruit voortvloeiende ‘ervaringswerk’. Nu instellingen in de gezondheidszorg er steeds meer toe overgaan ervaringsdeskundigen aan te nemen als professionele medewerkers, zeker ook bij GGZ NHN, vond men het hoog tijd om te bekijken wat de meerwaarde hiervan is ten opzichte van professionaliteit die verkregen is door het volgen van een opleiding. Vooralsnog blijkt dat cliënten de begeleiding van ervaringsdeskundigen als zeer positief ervaren. Naast hun brugfunctie binnen de GGZ behouden ervaringsdeskundigen uiteraard ook hun grote waarde op het gebied van zelfhulp (herstelcoaching). Na de pauze stond de bekendmaking van de GGZ dichters 2009 op het programma. De middag stond verder in het teken van een kunstroute door de binnenstad van Alkmaar, een workshop ‘gedichten maken’ en een presentatie ‘Beeldend communiceren’. De middag werd afgesloten met een tragikomisch toneelstuk.
Alkmaar
Den Helder
Hoorn
RCO DE HOOFDZAAK Alkmaar Rubenslaan 2a, 1816 MB Alkmaar tel. 072-5143380; fax: 072-5143390; e-mail:
[email protected] Den Helder Ruijghweg 55 B, 1781 DB Den Helder tel. 0223-684696; fax: 0223-684838; e-mail:
[email protected] Hoorn Wilhelminalaan 2, 1623 MA Hoorn tel. 0229-249040; fax: 0229-267722; e-mail:
[email protected] Website www.rcodehoofdzaak.org
