INHOUDSOPGAVE 8 HET JAAR VAN MAATWERK BIJ TERUGKEER. Sleutels voor duurzame re-integratie van terugkeerders

JAAR VERSLAG 2013

INHOUDSOPGAVE 4

VOORWOORD

8

HET JAAR VAN MAATWERK BIJ TERUGKEER

12 ONDERSTEUNING VAN TERUGKEERDERS IN DE PRAKTIJK 14 OP NAAR HET THUISGEVOEL

Sleutels voor duurzame re-integratie van terugkeerders

16 HET JAAR VAN BEYOND BORDERS 20 EMPOWERMENT VAN (EX-)AMV’S IN DE PRAKTIJK 22 HET JAAR IN CIJFERS 26 PROJECTENOVERZICHT 28 PERSONEEL EN BESTUUR 30 FINANCIEEL JAAROVERZICHT

VOORWOORD Beste lezer, In 2013 zijn we op alle fronten actief geweest voor een duurzame reintegratie van ex-asielzoekers en ongedocumenteerden die hebben besloten om terug te keren naar hun land van herkomst. We hebben geïnvesteerd in een goede samenwerking met gewaardeerde organisaties in Nederland, Europa en de landen van herkomst, zodat we mensen een compleet ondersteuningstraject kunnen bieden. Van voorbereiding in Nederland tot een stabiel en perspectiefvol bestaan in het land van herkomst. Ook voor extra kwetsbare groepen, zoals slachtoffers van mensenhandel en alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s). We zijn trots op ons aanbod en vooral de positieve effecten daarvan op de levens van onze cliënten, die we door middel van monitoring kunnen meten. Ook de voorlichting en empowerment van (ex-) AMV’s door het programma Beyond Borders oogst veel lof van betrokken instanties en, belangrijker nog, de jongeren zelf. We hopen onze diversiteit aan projecten en netwerken het komende jaar voort te zetten. Daarbij staat de kwaliteit van de ondersteuning voorop, in het belang van onze cliënten. Lenie van Goor Directeur van Maatwerk bij Terugkeer

4

Maatwerk bij Terugkeer Optimale toekomstkansen en welzijn voor ex-asielzoekers en ongedocumenteerde migranten die willen terugkeren naar hun herkomstland. Dat is het streven van Maatwerk bij Terugkeer. In meer dan 45 landen hebben we lokale partnerorganisaties die mensen langdurig ondersteunen bij het vinden van bijvoorbeeld werk, huisvesting, sociale contacten en gezondheidszorg. Hun betrokkenheid, deskundigheid en netwerk maken het verschil.

Beyond Borders Beyond Borders is een onafhankelijk en laagdrempelig programma dat zich inzet voor een beter toekomstperspectief voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s) en ex-AMV’s zonder verblijfsvergunning, zowel in Nederland als in de landen van herkomst. Wij ondersteunen, informeren en stimuleren de jongeren en betrokken instanties zodat de doelgroep zicht krijgt op een menswaardig bestaan waar ook ter wereld.

5

Lokale partnerorganisatie van Maatwerk bij Terugkeer

Lokaal jongerennetwerk van Beyond Borders

Lid van het ERSO-netwerk

6

7

HET JAAR VAN MAATWERK BIJ TERUGKEER Ex-asielzoekers en ongedocumenteerde migranten die willen terugkeren naar hun land van herkomst, kunnen bij Maatwerk bij Terugkeer terecht voor persoonlijke ondersteuning op maat. Onze activiteiten zijn erop gericht om het re-integratieproces van terugkeerders zo goed mogelijk te laten verlopen en te verduurzamen. Naast de bemiddeling en voorlichting van onze cliënten, hebben we in 2013 onze lokale partnerorganisaties versterkt, ons netwerk vergroot, beleid per doelgroep ontwikkeld en het negatieve stigma van terugkeerders bestreden.

VERSTERKING VAN ONZE LOKALE PARTNERORGANISATIES “Veel terugkeerders zijn lange tijd weggeweest. Daarom kennen zij de actuele situatie in het land niet. Wij staan dan klaar met de juiste informatie en adviezen.” Batpuntsag Bolortsetseg van Caritas Mongolië in de nieuwsbrief van Maatwerk bij Terugkeer

Zeg je Maatwerk bij Terugkeer, dan zeg je ook Ligue Iteka, I-Re-Acct of Caritas Mongolië. Oftewel: onze lokale partnerorganisaties. Zij begeleiden onze cliënten met zorg naar een nieuw bestaan in hun land van herkomst. Hoe divers en complex de achtergronden van terugkeerders ook zijn, ieder individu moet kunnen rekenen op optimale ondersteuning. Deskundigheidsbevordering

van onze partners is daarom een belangrijk speerpunt. Hoogtepunten in 2013: Onze partners uit Angola, Guinee, Irak, Nigeria en Sierra Leone zijn op bezoek geweest in Nederland om meer te begrijpen van het Nederlandse beleid en de leefomstandigheden van (ex-) asielzoekers en ongedocumenteerden. Hierdoor kunnen zij bijvoorbeeld beter inspelen op trauma’s die terugkeerders hebben opgelopen in Europa. De partners bezochten verschillende asielzoekerscentra en andere opvangorganisaties, waar ze in gesprek gingen met bewoners en hun begeleiders. Onze partners hebben veel ervaring met de ondersteuning van terugkeerders en kunnen dus ook veel van elkaar leren. We 8

hebben daarom bijeenkomsten georganiseerd waar de partners hun werkmethodes met elkaar konden uitwisselen. Zo gingen de partners uit Burundi en Ghana op bezoek bij hun collega’s in Kameroen en ontving de Ghanese partner haar vakgenoten uit Nigeria en Sierra Leone. Op een trainingsconferentie in Brussel kwamen de partners uit West-Afrika bijeen. Samen met onze partners in Burundi, Ghana, Nigeria, Suriname, Sierra Leone en Angola hebben we hun specifieke behoeften in kaart gebracht op het gebied van kennis en vaardigheden. Op basis daarvan start per partner een driejarig plan voor deskundigheidsbevordering. Belangrijke aandachtsgebieden zijn bijvoorbeeld de begeleiding van specifieke doelgroepen, de monitoring van het re-integratieproces van cliënten

en de voorbereiding van de familie op de terugkomst van hun naaste.

VERSTERKING VAN ONS NETWERK “Nauwe samenwerking en kennisuitwisseling met andere organisaties versterken onze positie, maar vooral ook die van onze cliënten.” Lenie van Goor, directeur van Maatwerk bij Terugkeer, op de conferentie van het Europese netwerk ERSO in Brussel De grootste kracht van Maatwerk bij Terugkeer is haar brede netwerk. In Nederland werken we samen met relevante organisaties om cliënten op maat voor te bereiden op hun terugkeer. In Europa bundelen we onze krachten met collega-organisaties voor kennisuitwisseling en de toegang tot elkaars lokale partners. Ons netwerk

van partners in 45 landen van herkomst maakt de re-integratieondersteuning van terugkeerders mogelijk, ook weer middels hun eigen netwerk ter plaatse. Hoogtepunten in 2013: In het consortium Duurzame Terugkeer op Maat werken we samen met Beyond Borders, VluchtelingenWerk Nederland, HealthNet TPO, ReFive (voorheen IntEnt) en het UAF om de begeleiding en onderlinge doorverwijzing van cliënten te verbeteren. We ontwikkelden bijvoorbeeld nieuw informatiemateriaal over de ondersteuningsmogelijkheden bij terugkeer. Dit helpt begeleiders van VluchtelingenWerk bij de voorlichting van hun cliënten. Bestaande samenwerkingsverbanden zijn voortgezet en versterkt, zoals met Stichting WereldWijd voor de begeleiding van migranten die

Samen met onze lokale partner op monitoringbezoek bij een cliënt in Douala (Kameroen).

9

daar een beroepscursus volgen, en met Fier Fryslân en FairWork voor slachtoffers van mensenhandel. Met de World Trauma Foundation hebben we een nieuwe samenwerkingspartner, die zal bijdragen aan de begeleiding in het land van herkomst van cliënten met psychische klachten. Samen met onze partners in ERSO, het Europese netwerk van maatschappelijke organisaties die re-integratieondersteuning bieden, organiseerden we een conferentie in Brussel voor kennisuitwisseling met lokale partners, ambassades en andere experts. Ook hield het ERSO-netwerk in Londen en Hamburg bijeenkomsten met nationale overheidsdiensten die zich bezighouden met terugkeer, om aandacht te vragen voor een humaan terugkeerbeleid. We hebben ons netwerk van lokale partners uitgebreid naar China en Ethiopië. Ook naar deze landen kunnen we nu begeleiding bieden. Daarnaast zijn we begonnen met het zoeken naar geschikte partners in Somalië, Somaliland en Soedan, vanwege een groeiende vraag naar terugkeer naar deze landen. Samen met onze Europese en LatijnsAmerikaanse partners hebben we het netwerk versterkt van organisaties die kunnen bijdragen aan het reintegratieproces van terugkeerders.

Op bijeenkomsten in Argentinië, Brazilië, Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru en Uruguay onderzochten de lokale partner, maatschappelijke organisaties, overheidsinstellingen en kennisinstituten de mogelijkheden voor samenwerking. Resultaat is bijvoorbeeld dat overheden de bureaucratie voor terugkeerders verminderen bij het verkrijgen van de juiste identiteitsdocumenten.

DOELGROEPGERICHTE ONDERSTEUNING “We bouwen aan menselijke waardigheid.” David Yambasu van Christian Brothers (lokale partner Sierra Leone) op bezoek in Nederland voor HOME, het project voor slachtoffers van mensenhandel We heten niet voor niets Maatwerk bij Terugkeer. Iedere cliënt willen we begeleiding bieden die naadloos aansluit bij zijn of haar behoeften. Sommige mensen kampen met meer of andere problemen dan andere. Bijvoorbeeld omdat ze zijn uitgebuit (slachtoffers van mensenhandel) of omdat ze onbekend zijn met het volwassen leven in hun land van herkomst (alleenstaande minderjarige vreemdelingen, AMV’s). De ontwikkeling van specifiek beleid voor specifieke doelgroepen is daarom prioriteit.

Voorlichtingsbijeenkomst in Benin City (Nigeria) over de gevaren van (illegale) migratie.

Hoogtepunten in 2013: In het project HOME zijn we gestart met het vullen van hiaten in de begeleiding naar terugkeer van slachtoffers van mensenhandel. Samen met onder andere Fier Fryslân, FairWork, Maatschappelijke Opvang ’s-Hertogenbosch en onze partners uit België, Brazilië, Nigeria en Sierra Leone hebben we een checklist opgesteld voor de hulpverlening voor en na terugkeer. De betrokken organisaties integreren deze richtlijnen in hun ondersteuning. Voor de ondersteuning van AMV’s hebben we een speciaal beleid ontwikkeld, dat we in eerste instantie als pilot uitvoeren. AMV’s die willen terugkeren krijgen 10

bijvoorbeeld langer ondersteuning en meer voorlichting over de (on) mogelijkheden bij terugkeer. Ook is er meer aandacht voor het herstellen van het contact met de familie. Bij de ondersteuning houden we nauw contact met voogdijinstelling Nidos. Samen met onze Europese en lokale partners hebben we gewerkt aan verbetering van de ondersteuning aan kwetsbare terugkeerders in Mongolië, Pakistan en Irak. Hierbij gaat het onder meer om kinderen, ouderen en mensen met een handicap of chronische ziekte. Zo organiseerden we voor onze partner in Irak een training voor het herkennen van psychische problemen.

PREVENTIE EN ACCEPTATIE “Als ik mijn ervaringen niet deel, dan zou niemand het weten.” Ghanese terugkeerder Kwesi in een voorlichtingsfilm voor het project Surprising Europe In Afrika hebben veel mensen nog een beeld van Europa als paradijs, waar met relatief gemak een fortuin kan worden verdiend om het thuisfront financieel te ondersteunen. Families investeren daarom veel geld in de overtocht van iemand uit hun midden. Wie terugkeert met lege handen, riskeert gezichtsverlies en uitsluiting. Om te voorkomen dat mensen met valse verwachtingen

afreizen en om acceptatie van terugkeerders te bevorderen, draagt Maatwerk bij Terugkeer bij aan de voorlichting over de Europese realiteit. Hoogtepunten in 2013: Onze lokale partners in Togo, Marokko, Sierra Leone, Senegal en Kameroen hebben bewustwordingscampagnes gehouden over de gevaren van illegale migratie naar Europa. Via onder meer radioen tv-uitzendingen, workshops, flyers en posters informeerden zij de lokale bevolking over het strenge toelatingsbeleid en het barre bestaan in de illegaliteit. Ook terugkeerders zelf droegen bij aan

de campagnes, door te vertellen over hun persoonlijke ervaringen. Filmproductiebedrijf Jongens van de Wit heeft in samenwerking met ons mini-documentaires gemaakt, waarin terugkeerders vertellen over hun ervaringen in Europa. Dit in het kader van het project Surprising Europe, waarvan eerder al een gelijknamige documentaire en tv-serie verscheen. Onze lokale partners in Burundi, Ghana, Nigeria en Sierra Leone organiseerden discussiebijeenkomsten met burgers en relevante organisaties waarbij de video’s centraal stonden. Deze mini-documentaires zijn te vinden op onze website.

Training aan onze lokale partner in Erbil (Noord-Irak).

11

ONDERSTEUNING VAN TERUGKEERDERS IN DE PRAKTIJK

De onveiligheid in Irak dwong Ahmed acht jaar geleden naar Nederland. Hij kreeg geen asiel en probeerde te overleven in de illegaliteit. Uitgeput door de moeilijke leefsituatie, besloot hij in 2013 om terug te keren:

Paul Dallinga is programmamedewerker bij Maatwerk bij Terugkeer. Hij behandelde de aanvraag van Ahmed voor ondersteuning in Noord-Irak:

“Als voorbereiding op mijn terugkeer kreeg ik in Nederland ondernemingstraining van IntEnt*. Samen met een vriend wilde ik een smoothiebar beginnen in Suleimaniya. De partner van Maatwerk bij Terugkeer in Noord-Irak ondersteunde ons bij het maken van een businessplan dat paste bij de lokale situatie. Ook kregen we hulp bij het vinden van de juiste spullen en de promotie. De zaak loopt goed. Dankzij de steun kijk ik nu zonder zorgen naar de toekomst.”

“Ahmed en zijn vriend waren geïnteresseerd in ondernemingstraining, dus hebben we samen met IntEnt en de lokale partner een traject opgesteld. Ahmed was al voor zijn terugkeer druk bezig met het maken van plannen. Onze lokale partner stond toen klaar om deze plannen in praktijk te brengen. Hij is positief ingesteld en het is erg fijn om te zien dat hij slaagt. We blijven zijn voortgang volgen, omdat er altijd iets onverwachts kan gebeuren.”

* IntEnt ging in 2013 failliet. Miranda Maassen van IntEnt heeft de activiteiten voortgezet onder de naam ReFive, als onafhankelijk programma van Maatwerk bij Terugkeer. 12

Ondersteuning van terugkeerders in het kort • Vrijblijvende voorlichting in Nederland. • Voorbereiding op terugkeer door organisaties in ons netwerk. • Een jaar lang ondersteuning door de lokale partnerorganisatie in het land van herkomst op economisch, sociaal en psychosociaal gebied.

Nawzad Saeed is re-integratiecoördinator bij ETTC, onze lokale partner in Noord-Irak. Hij begeleidt Ahmed met het opbouwen van een nieuw bestaan:

• Re-integratiebijdrage van 1.500 euro per volwassene en 2.500 euro per kind, te besteden in samenspraak met de lokale partner.

“Wij motiveren en adviseren terugkeerders, zodat zij stap voor stap re-integreren. We hebben Ahmed en zijn vriend vooral geholpen met het opzetten van hun smoothiebar. Wij zijn gespecialiseerd op het gebied van ondernemen in deze regio. Zij kunnen altijd bij ons terecht met vragen. Ook op sociaal gebied. Terugkeer naar Irak hoeft zeker niet het einde van de wereld te zijn. Ahmed is daarvan een goed voorbeeld, want het gaat nu veel beter met hem.”

• Monitoring van het re-integratieproces.

13

OP NAAR HET THUISGEVOEL Sleutels voor duurzame re-integratie van terugkeerders

Maatwerk bij Terugkeer wil niet zozeer dat mensen terugkeren, maar dat mensen duurzaam re-integreren áls zij terugkeren. Duurzame re-integratie betekent wortelen in de maatschappij, gezond en wel, met vertrouwen in jezelf en de toekomst. Oftewel: een gevoel van thuis. Maar hoe bereik je dat? Re-integratie in het land van herkomst is geen gesneden koek. Ex-asielzoekers hebben in Nederland vaak jarenlang stil gestaan in hun ontwikkeling. Bovendien staat het thuisfront ze meestal niet met open armen op te wachten. “Terugkeerders worden vaak gezien als mislukkelingen omdat ze het niet gemaakt hebben in Europa”, zegt Han Entzinger, emeritus hoogleraar migratie- en integratiestudies aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. “Het is daarom belangrijk dat ze ergens op kunnen terugvallen.”

Drie factoren Cliënten van Maatwerk bij Terugkeer krijgen een jaar lang ondersteuning door een lokale partnerorganisatie.

Figure 1: Besteding van de re-integratiebijdrage door cliënten in 2013 Eigen onderneming: Werk: Training en onderwijs: Huisvesting: Medisch: Overig:

Met een groot netwerk, deskundigheid over de lokale omstandigheden en de inzet van maatschappelijk werkers, kan deze organisatie terugkeerders op maat begeleiden naar een perspectiefvolle plek in de maatschappij. De nadruk in de ondersteuning ligt op drie factoren voor duurzame re-integratie. Linda Janmaat, programmamanager bij Maatwerk bij Terugkeer, legt uit: “De cliënt moet in zijn levensonderhoud kunnen voorzien, bijvoorbeeld door het opzetten van een eigen bedrijfje. Daarnaast zijn sociale contacten en geestelijke gezondheid essentieel, zodat hij zich weer snel thuis voelt.” Op basis van de behoeften van de cliënt, krijgt deze ondersteuning bij het vinden van bijvoorbeeld werk, huisvesting, 14

medische zorg en een sociaal netwerk. Een re-integratiebijdrage van 1.500 euro per volwassene en 2.500 euro per kind helpt daarbij (zie Figuur 1).

Monitoring Maar het houdt niet op bij de praktische ondersteuning. De lokale partner blijft het re-integratieproces van cliënten volgen. Een goede zaak, volgens Entzinger. “Monitoring over een langere periode is erg belangrijk, anders weet je niet wat er met deze mensen gebeurt.” Maatwerk bij Terugkeer houdt de geboden ondersteuning en de resultaten daarvan bij in een database. “Zo kunnen we de effecten van onze activiteiten meten en bijsturen

waar nodig”, aldus Janmaat. Maatwerk bij Terugkeer blijft kennis en ervaringen verzamelen om de ondersteuning aan terugkeerders te onderbouwen en optimaliseren.

Als maatschappelijke organisatie combineert het op deze manier betrokkenheid met deskundigheid. Entzinger: “Je kunt terugkeer het beste overlaten aan gespecialiseerde NGO’s,

zowel in Nederland als in de landen van herkomst. Zij kennen de plaatselijke situatie goed. Bovendien staan zij op grotere afstand van de overheid, die vaak andere belangen heeft.”

Ernest, in 2011 teruggekeerd naar Ghana In samenspraak met onze lokale partner beste edde Ernest de re-integratiebijdrage aan de huur van een ruimte om sandalen te maken en verkopen. Het ging zo goed dat hij nu andere jongeren oplei dt tot schoenmaker. “Veel landgenoten lachten me uit, omdat ze vonden dat ik gefaald had in Nederland. De steun die ik van de lokale partner kreeg is onbetaalb aar. De bemoedigende woorden gaven me veel krach t.” Borkhuu, in 2012 teruggekeerd naar Mon

golië Gezondheidsproblemen deden Borhuu beslu iten om terug te keren. Onze lokale partner hielp haar bij het krijgen van de juiste zorg. Ook kon ze een training volgen tot schoonheidsspecialist. “Hier na ga ik werken om geld te sparen om aan de univ ersiteit te kunnen studeren. De ondersteuning heeft me energie gegeven om een nieuwe start te make n.”

Boniface, in 2011 teruggekeerd

naar Burundi Boniface volgde een cursus lassen bij Stichting WereldWijd. Daarna ondersteunde onze lokale partner hem bij zijn re-integratie. In zijn eige n studio maakt hij nu decoratieve poorten en raam kozijnen. “Het gaat goed. Ik heb genoeg klanten om rond te komen. Daarnaast heb ik een eigen huis en ben ik weer bij mijn vrienden. Het is fijn om te weten dat er een organisatie is waar ik terecht kan als ik een prob leem heb.” 15

HET JAAR VAN BEYOND BORDERS AMV’s en ex-AMV’s zouden net als andere jongeren in de bloei van hun leven moeten zijn. Hun onzekere toekomst en vaak traumatische verleden blokkeren echter hun zelfontplooiing. Beyond Borders doelt erop deze blokkade te doorbreken. We willen niet alleen dat deze jongeren hun toekomstmogelijkheden kennen, maar ook dat zij de motivatie, het vertrouwen en de vaardigheden krijgen om deze mogelijkheden te benutten. In 2013 hebben we daarom hard gewerkt aan empowerment, toekomsttraining en voorlichting van deze groep.

EMPOWERMENT “Ik leerde hoe belangrijk het is om actief te blijven en doelen te hebben. Anders verandert er niets.” Ex-AMV Jay uit Angola over de empowermenttraining in de AMARAMA Jongeren in de illegaliteit staan vaak jaren stil in hun ontwikkeling. Hun toekomstperspectief wordt zo alleen maar slechter. Door middel van empowermenttrajecten activeren en motiveren we ex-AMV’s om weer de baas te worden van hun eigen toekomst. De deelnemers herontdekken en ontwikkelen hun talenten, maken een toekomstplan en zoeken naar mensen en organisaties die kunnen helpen om dat plan werkelijkheid te maken.

Hoogtepunten in 2013: • In Utrecht, Amsterdam en Maastricht hebben we empowermenttrainingen georganiseerd voor ex-AMV’s in deze regio’s. De deelnemers kregen een vrijwillige coach, die hen hielp bij het maken van een toekomstplan en het vergroten van hun netwerk. De jongeren kregen hierdoor weer zelfvertrouwen en ambities. Via hun coach kwamen ze bovendien terecht op plaatsen die passen bij hun toekomstplan, zoals een sportclub, mediabedrijf of vakschool. Aan de trajecten deden vooral jongeren mee uit Afghanistan, Sierra Leone en Somalië. • Aan de empowermenttraining in Maastricht deden ook AMV’s van 17 jaar mee, die op het keerpunt staan van het verliezen van hun 16

voogd en opvang. Deze groep willen we de bouwstenen geven om met hun aanstaande onzekere situatie om te gaan. Nooit eerder werden AMV’s gekoppeld aan betrokken burgers uit de samenleving (lees: de vrijwillige coaches). Een goede samenwerking met Nidos en Xonar Jeugd & Opvoedhulp maakte deze bijzondere primeur mogelijk. • Het coachen van ex-AMV’s is niet gemakkelijk, zeker gezien de beperkte mogelijkheden en het vaak traumatisch verleden van de jongeren. Daarom hebben we een intensiever begeleidingstraject voor coaches opgezet, met trainingen, intervisiebijeenkomsten, een coachgids en een contactbegeleider als vraagbaak. Coaches verbinden zich nu ook voor een half jaar aan de deelnemers, zodat ze langer

de tijd hebben om samen aan het toekomstplan te werken. • De overheid bepaalde dat er op korte termijn een duurzame oplossing (terugkeer of verblijfsvergunning) moet komen voor ex-AMV’s die al lang in Nederland wonen en eerder zijn ondersteund in het project Perspectief. Ondanks de spoed moeten deze jongeren een perspectiefvolle toekomst kunnen ontwikkelen, vinden wij. Daarom hebben we samen met Movisie een aangepast en ingekort empowermenttraject opgezet voor deze groep. In Utrecht en Enschede gaven we de deelnemers training in het stellen en bereiken van doelen.

Net als de jongeren zijn de resultaten divers: van een leerwerkplek bij een bakkerij tot een concreet plan om in het land van herkomst een landbouwbedrijfje op te zetten.

TOEKOMSTTRAINING “Jij bent zelf de belangrijkste speler in je leven.” Mark de Koning-Man, projectmedewerker/trainer bij Beyond Borders, tijdens de toekomsttraining in Tilburg AMV’s zijn zich vaak onvoldoende bewust van de veranderingen in hun leefsituatie wanneer zij 18 worden.

Ook weten ze niet of nauwelijks hoe zij hun toekomstkansen kunnen verbeteren. Daarom organiseren we toekomsttrainingen op AMVlocaties. Hierbij worden de jongeren op een toegankelijke manier voorgelicht over de verschillende scenario’s: legaal of illegaal verblijf in Nederland, terugkeer naar het land van herkomst en doormigratie naar een ander land. De jongeren maken een realistisch toekomstplan op basis van hun dromen en kwaliteiten. Hoogtepunten in 2013: • We hebben toekomsttrainingen gegeven op AMV-locaties in Drachten, Tilburg, Deventer en Maastricht

Ex-AMV’s presenteren hun toekomstplan in Poppodium EKKO in Utrecht.

17

AMARAMA

Nummer 3 Jaargang 1 OKTOBER 2013

ge asielzoekers

e) alleenstaande minderjari ers voor en door (voormalig

Magazine van Beyond Bord

Even voorstellen: Defence for Children

AMARAMA 3

In Nederland zijn verschillende organisaties actief die AMA’s en exde AMA’s willen helpen. In AMARAMA vertellen zij doen. wat ze voor jou kunnen Deze keer: Martine Goeman n. van Defence for Childre

Beste lezer!

n bananen. e for Children en gebakke Mahatma Gandhi, Defenc Dit keer geen r van de AMARAMA! Oftewel: het 3de numme handige en verzameling interessante, thema, maar gewoon een A’s. ex-AM en leuke stukjes voor AMA’s

toekomst, te blijven werken aan je Het is heel belangrijk om geven ook is. In de AMARAMA hoe moeilijk jouw situatie bezig voorbeeld. Jawad is hard alles een paar jongeren het goede n (pagina 3), Atiq doet beginne te winkel telefoon om een bouwt worden (pagina 2) en Carlos te st journali beste de om gratis op (pagina 3). De tips om een nieuw leven op in Angola misschien verder helpen bij jouw jou internet te studeren, kunnen 2, 3 en 4). toekomstplan (pagina 1, wil jij AMA te verbeteren? Of Heb jij tips om de AMAR e? Stuur een mailtje naar meewerken aan het magazin . [email protected] Warme groeten, Beyond Borders

e phrases’: belangrijke of moeilijk PS. Check ook de ‘Words and in het Engels. woorden worden vertaald

jouw rechten niet worden Wanneer je denkt dat het ons benaderen*. Wij gaan nageleefd*, dan kun je dan voor jou onderzoeken.”

“Defence for Children verdedigt* de rechten van . alle kinderen, ook AMA’s We doen dat door middel ken van onderzoek, gesprek ting*. Zo staat er op met de politiek en voorlich overzicht van de rechten www.ilegaalkind.nl een svergunning hebben. die jongeren zonder verblijf Als dat allemaal niet he hulp. We geven ook juridisc acties. Wij hebben ons helpt, organiseren we speciale het Kinder pardon.” * voor bijvoorbeeld jaren ingezet

Onderz oek voogden van we de rol van voogden “Momenteel onderzoeken landen. We hebben criteria AMA’s in 9 Europese it van voogden, zodat ontwikkeld voor de kwalite ming* krijgen waar ze bescher de Europa in AMA’s er je hier meer over recht op hebben. Wanne neem dan contact wilt weten of tips hebt, met ons op!” Beyond Borders voor een Bekijk de website van nd organisaties in Nederla volledig overzicht van betekenen: die iets voor jou kunnen /organisaties. www.beyondborders.nu

WORDS AND PHRASES

sk Kinder rechtenhelpde en en hulpver leners “Wanneer kinderen, advocat echten, kunnen ze bellen vragen hebben over kinderr rechtenhelpdesk. We krijgen of mailen naar de Kinder pardon. Wie valt er Kinder het over nu veel vragen beleid Ook het nieuwe AMAwel onder en wie niet? we graag. vragen beantwoorden roept vragen op. Deze

Verdedigen Voorlichting Jezelf inzetten voor Rechten naleven Benaderen Bescherming

= To defend = Information to = To commit yourself = To honour your rights = To approach = Protection

over ! Of heb je andere vragen Verdedig jouw rechten erd door een school? Defence echtenhelpdesk van Ben jij onterecht geweig contact op met de Kinderr jouw rechten? Neem tel. 071-5160980. fenceforchildren.nl of for Children: info@de

ERNET! GRATIS LEREN OP INT met diploma Deel 1: cursussen at of certifica

krijgen op verschillende s kan jij gratis cursussen beeld: boekhouden, Op onderstaande website lende onderwerpen. Bijvoor amma’s. Je kan niveaus en over verschil enis en computerprogr ondernemen, talen, geschied caat halen! zelfs een diploma of certifi

alison:

Cursussen gericht

www.alison.com op beroepsvaardigheden. www.udacity.com gemiddeld en moeilijk. op drie niveaus: makkelijk,

udacity:

ases Words andmajorphr importance

Learning Dutch is of become very for you. Otherwise it would e in the difficult to study and graduatate in Dutch Netherlands and to particip If you return permit. a get do you if society you can benefit to your country of origin in business. from Dutch language skills

Empowerment voor ex-AMA’s in Zuid-Holland

Een realistisch Jouw talenten ontdekken? netwerk vergroten toekomstplan maken? Jouw helpen? met mensen die jou kunnen

De voorlichtingskrant AMARAMA voor en door (ex-)AMV’s. Cursussen

coursera: edx:

en op de procesopvanglocatie in Wageningen (waar AMV’s als eerste terechtkomen). Bij de trainingen waren ook mentoren aanwezig, zodat zij de opgedane kennis en ervaring kunnen toepassen in hun dagelijks werk. De meeste deelnemers kwamen uit Afghanistan, Syrië en diverse Afrikaanse landen, zoals Guinee en Somalië.

Cursussen op

• Om de jongeren extra aan te spreken op hun talenten en om de toekomsttraining op een plezierige manier af te sluiten, hebben we de

www.coursera.org www.edx.org . met huiswerk en examens HBO- en universitair niveau

in november 2013 Beyond Borders begint empowerment van met een programma voor olland (Den ex-AMA’s in de regio Zuid-H enzovoorts). Jij Leiden, Haag, Rotterdam, lijke coach persoon een en en krijgt training en. Doe mee! verbeter te st toekom om jouw

masterclass voor AMV’s in het leven geroepen. Op basis van de interesses van de deelnemers, nodigen we een ‘master’ op een vakgebied uit om een training te verzorgen. Zo kreeg in Wageningen een groep kookles van een echte kok en een andere groep een cursus kickboksen van meervoudig wereldkampioen Perry Ubeda. een mailtje Wil je meer weten? Stuur . naar [email protected]

• We zijn gestart met het opbouwen van de DIASPORAMA: een netwerk van diaspora-organisaties in Nederland die iets willen betekenen voor (ex-)AMV’s uit hetzelfde land 18

van herkomst. Uit dit netwerk kunnen bijvoorbeeld zogenaamde ‘cultural mediators’ komen, mensen die tijdens toekomsttrainingen vertrouwenspersoon en tolk zijn voor jongeren met dezelfde afkomst.

VOORLICHTING “Ik kan jullie helpen, want ik zat in dezelfde situatie.” Younes Doski in de Facebookgroep Kurdistan Bridge AMV’s en ex-AMV’s geven we eerlijke en laagdrempelige voorlichting over hun toekomstmogelijkheden. Taboes zijn daarbij taboe. Jongeren kunnen alleen zelfstandige en weloverwogen keuzes maken als zij alle opties kennen. Het liefst laten we jongeren zelf aan het woord. Zij zijn immers de ervaringsdeskundigen. Hoogtepunten in 2013: • We hebben onze nieuwe website (www.beyondborders.nu) gelanceerd. Deze biedt informatie over onze organisatie, de situatie van (ex-) AMV’s in Nederland en de rechten en toekomstmogelijkheden van deze jongeren. Ook is de website altijd in beweging, met het laatste nieuws, een quiz, video’s en verhalen die jongeren zelf over hun situatie schrijven. • Omdat de doelgroep vaak beperkte toegang heeft tot internet, hebben

we ook een papieren voorlichtingskrant ontwikkeld: de AMARAMA. De uitgave geeft jongeren op een toegankelijke manier informatie en inspiratie over hun toekomstmogelijkheden. In de krant staan onder meer interviews, tips, creatieve bijdragen van jongeren en luchtige rubrieken zoals een cartoon en een puzzel. In 2013 hebben we drie AMARAMA’s gemaakt en verspreid. • In landen waar de meeste AMV’s en ex-AMV’s vandaan komen, zetten we netwerken op van jonge exasielzoekers die zijn teruggekeerd. Via speciale Facebookgroepen (‘bridges’) bieden zij eerlijke informatie over de (on)mogelijkheden in het land van herkomst. Ook kunnen zij een sociaal vangnet vormen voor jongeren die terugkeren. Eerder waren al Angola Bridge, Kurdistan Bridge en Sierra Leone Bridge actief. Nieuw zijn Afghanistan Bridge en Guinea Bridge. • Een uniek project: de terugkeer van een terugkeerder. Sergio, exAMV uit Angola en lid van het lokale jongerennetwerk Angohollanders, kwam voor even terug naar Nederland om voorlichting te geven over terugkeer. Deelnemers aan onze trainingen, voogden van Nidos en begeleiders van VluchtelingenWerk vertelde hij over zijn besluit om terug te keren en over de toekomstkansen in Angola. Wereldkampioen kickboksen Perry Ubeda geeft een masterclass aan AMV’s in Wageningen.

19

EMPOWERMENT VAN (EX-)AMV’S IN DE PRAKTIJK

Boubacar* (17) komt uit Guinee en woont inmiddels een jaar in Nederland. Eind 2013 volgde hij het empowermenttraject van Beyond Borders in Maastricht:

Bram (26) is promovendus duurzame distributie. Hij hoorde via de Maastrichtse vrijwilligersorganisatie Trajekt over het project en meldde zich aan als coach:

“Door de training kreeg ik veel meer zelfvertrouwen. Ik kan nu bijvoorbeeld presenteren voor een groep en ik durf dingen te vragen aan vreemden. Door het goede contact met mijn coach Bram vertrouw ik mensen nu sneller. Hij helpt me met van alles, bijvoorbeeld met mijn spreekbeurt voor school. Ook ben ik lid geworden van een bibliotheek en voetbalclub. Ik wil het liefst doorleren en mensen helpen. Politiek en rechten vind ik erg leuk.”

“We hebben samen veel ondernomen, zodat Boubacar zijn doelen kan behalen. Hij wil de taal beter leren, dus spreken we alleen maar Nederlands. Ook voetbalt hij nu bij een vereniging. De club sponsort zijn kleding. Ik vind het heel bijzonder om te zien hoe positief hij blijft, ondanks alles wat hij heeft meegemaakt. Tips voor andere coaches? Neem de tijd voor een vertrouwensband en pas op met gevoelige onderwerpen, zoals familie.”

* Vanwege privacyredenen is de naam van de deelnemer gefingeerd en mag hij niet herkenbaar op de foto. De gebruikte afbeelding is een stockfoto: Boubacar en zijn voetbalclub staan hier niet op. 20

Empowerment van (ex-) AMV’s in het kort • Empowermenttrajecten per gemeente, in samenwerking met lokale vluchtelingenorganisaties. • Interactieve empowermenttrainingen, netwerkbijeenkomsten en een masterclass. Ossama Abu Amar is trainer bij Beyond Borders. Hij kwam ooit zelf als AMV naar Nederland. Hij verzorgde het empowermenttraject in Maastricht:

• Een half jaar ondersteuning door een vrijwillige coach, die gescreend en getraind is.

“Doordat AMV’s vaak ‘nee’ te horen krijgen, durven ze vaak nergens aan te beginnen. Wij willen dat ze meer zelfvertrouwen krijgen en het heft in eigen handen nemen. Boubacar heeft deze doelen zeker behaald. Hij is nu ambitieus en denkt na over wat hij wil. Het contact met zijn coach is erg belangrijk, omdat hij hem uitdaagt. Boubacar wil rechter worden en dus neemt Bram hem mee naar de rechtbank om een zitting bij te wonen.”

• Resultaten: activering, zelfvertrouwen, een groter netwerk en een toekomstplan. • Slotbijeenkomst waar deelnemers hun toekomstplan presenteren.

21

HET JAAR IN CIJFERS Maatwerk bij Terugkeer begeleidde vanuit Nederland 249 cliënten bij hun re-integratie in hun land van herkomst. Daarnaast ondersteunden we door een actieve bijdrage aan projecten met onze Europese partners nog eens 298 mensen, die terugkeerden uit Oostenrijk, België, Frankrijk, Spanje en Duitsland. Aantal ondersteunde terugkeerders per herkomstland: Land van herkomst

Uit Nederland

Uit andere EU-landen

Totaal

Algerije

2

-

2

Angola

2

-

2

Armenië

30

-

30

Azerbeidzjan

12

-

12

Bangladesh

3

-

3

Bolivia

2

-

2

Bosnië

1

-

1

Brazilië

24

-

24

Burundi

4

-

4

Colombia

1

-

1

DR Congo

1

-

1

Ecuador

1

-

1

Ethiopië

3

-

3

Filipijnen

1

-

1

Georgië

8

-

8

Ghana

12

-

12

Guinee

3

-

3

Irak

54

14

68

22

Land van herkomst

Uit Nederland

Uit andere EU-landen

Totaal

Ivoorkust

1

-

1

Kameroen

-

75

75

Kosovo

6

-

6

Kroatië

1

-

1

Liberia

2

-

2

Marokko

1

50

51

Mongolië

28

26

54

Nepal

4

-

4

Nigeria

4

-

4

Oeganda

2

-

2

Pakistan

1

30

31

Rusland

2

-

2

Rwanda

1

-

1

Senegal

-

39

39

Servië

19

-

19

Sierra Leone

3

32

35

Sri Lanka

1

-

1

Suriname

4

-

4

Tanzania

1

-

1

Togo

-

32

32

Turkije

1

-

1

Venezuela

1

-

1

Vietnam

2

-

2

Totaal

249

298

547

23

1.600

We kregen per telefoon en e-mail in totaal circa verzoeken om informatie over de ondersteuningsmogelijkheden bij terugkeer.

45

We hebben in landen een lokale partnerorganisatie. Over de hele wereld hebben collega’s. we ongeveer

120

In Nederland werken we samen met organisaties meer dan voor (ex-)asielzoekers en ongedocumenteerden.

20

We organisee rden voorlichtings bijeenkomste n op asielzoeke rscentra en b ij andere opvan gorganisaties .

68

werk In het ERSO-net ropese hebben we Eu artners. samenwerkingsp

8

We maakten nieuwe folders over onze ondersteuning in verschillende talen (Nederlands, Engels, Frans, Portugees, Arabisch, Mongools en Armeens).

7

De voorlichtingskrant AMARAMA heeft een oplage van exemplaren.

1.000

49 AMV’s en ex-AMV’s

deden mee aan de empowermenttrainingen van Beyond Borders met vrijwillige coaches. coaches stonden en staan voor hun klaar.

53

De empowermenttrainingen met vrijwillige coaches zijn ondersteund door particuliere fondsen.

7

34 ‘ex-Perspectievers’

volgden het verkorte n empowermenttraject va e Beyond Borders vanweg de snelle deadline voor een duurzame oplossing voor deze groep.

67

AMV’s kregen toekomsttraining van Beyond Borders.

PROJECTENOVERZICHT MAATWERK BIJ TERUGKEER

Naam

Activiteit

Partners

Financiers

Duurzame Terugkeer op Maat

Breed netwerk Nederland en herkomstlanden voor begeleiding bij terugkeer en re-integratie

HOME

Verbetering ondersteuning slachtoffers Fier Fryslân, FairWork, Maatschappelijke Europees Terugkeerfonds, mensenhandel Opvang Den Bosch, Caritas België, lokale Commissie PIN partners

Surprising Europe

Films en events voor bewustwording gevaren van migratie naar Europa

Jongens van de Wit, lokale partners

Europees Terugkeerfonds

Samen naar een Nieuwe Toekomst

Ondersteuning gezinnen met extra aandacht voor psychosociale problemen

SNV Brabant Centraal (lead), lokale partners

Ministerie V&J, Europees Terugkeerfonds

Blik op de Toekomst

Ondersteuning alleenstaanden met extra aandacht voor psychosociale problemen

SNV Brabant Centraal (lead), lokale partners

Ministerie V&J, Europees Terugkeerfonds

Wereldtools op Maat

Ondersteuning cliënten WereldWijd, inklaren kist met materialen

Stichting WereldWijd (lead), lokale partners

Ministerie V&J, Europees Terugkeerfonds

ERI Irak

Versterking ondersteuning terugkeerders Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Zweden

Lokale partner

Ministerie V&J, Europees Terugkeerfonds

ERI Nigeria

Versterking ondersteuning terugkeerders Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Zweden

Lokale partner

Ministerie V&J, Europees Terugkeerfonds

LATAM

Versterken netwerk Latijns-Amerika

ERSO, lokale partners

Europees Terugkeerfonds

ERSO West

Versterken lokale partners West-Afrika

ERSO, lokale partners

EuropeAid

ERSO SURE

Verbeteren ondersteuning kwetsbare terugkeerders Irak, Mongolië en Pakistan

ERSO, lokale partners

Europees Terugkeerfonds

Beyond Borders, VluchtelingenWerk NL, UAF, HealthNet TPO, ReFive, lokale partners

26

Ministerie V&J, Europees Terugkeerfonds

PROJECTENOVERZICHT BEYOND BORDERS

Naam

Activiteit

Partners

Financiers

Connect to the Future

Empowerment ex-AMV’s

-

Oranje Fonds, SNS Reaal Fonds, Achmea Foundation, Skanfonds, R.C. Maagdenhuis, Commissie PIN, IOM, particulier initiatief

FUTURAMA

Empowerment ex-Perspectievers, voorlichting

Maatwerk bij Terugkeer, IOM, Movisie

Ministerie V&J

Step Forwards

Empowerment (ex-)AMV’s, voorlichting, onderzoek

Maatwerk bij Terugkeer

Europees Terugkeerfonds, Achmea Foundation, particulier initiatief

Duurzame Terugkeer op Maat

Toekomsttraining AMV’s, voorlichting

Maatwerk bij Terugkeer, VluchtelingenWerk NL, UAF, HealthNet TPO, ReFive

Ministerie V&J, Europees Terugkeerfonds

27

PERSONEEL EN BESTUUR PERSONEEL Directie Lenie van Goor - directeur Maatwerk bij Terugkeer Linda Janmaat - programmamanager Eva van Gestel - programmamedewerker Santje Geuze - programmamedewerker Eefje Smet - programmamedewerker Paul Dallinga - programmamedewerker Jessica van der Straten - junior programmamedewerker Susana Kind - junior programmamedewerker Marijn Kijff - stagiair Willemijn Bezemer - stagiaire Renske Noordzij - stagiaire Beyond Borders Liesbeth Devos - programmamanager Mark de Koning-Man - programmamedewerker/trainer Ossama Abu Amar - programmamedewerker/trainer Geertje Heijnis - stagiaire Annigje Schelhaas - vrijwilliger Ellen Vloothuis - vrijwilliger

28

Communicatie Tim Looten - communicatiemanager Max Bodifee - medewerker voorlichting Lotte den Tonkelaar - junior communicatiemedewerker Kim de Haan - stagiaire Ondersteuning Loes Cornelissen - officemanager Fam Cer - taalstagiaire Rose Dennis - taalstagiaire Ayaan Duwane - taalstagiaire Yemane Gebre - taalstagiair Financiële administratie Ahmed Abushaam - financieel manager Diana Kuster - financieel administratief medewerker Polina Hardenberg - financieel administratief medewerker Lena Melkumyan - stagiaire BESTUUR Joep van Zijl - voorzitter met portefeuille externe relaties Han Baartmans - bestuurslid met portefeuilles personeelszaken en acquisitie overheid Gerda Dommerholt - bestuurslid met portefeuilles migratie en ontwikkeling en acquisitie overheid Henk van Dijk - penningmeester

29

FINANCIEEL JAAROVERZICHT

Som der lasten 1.993.849 ---------------------------------------------------------------Bedrijfsresultaat (15.574) ---------------------------------------------------------------Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 4.242 Rentelasten en soortgelijke kosten (7.569) ---------------------------------------------------------------Resultaat 12.247

De jaarrekening is goedgekeurd door het bestuur van Maatwerk bij Terugkeer en positief beoordeeld door Ernst &Young.

30 30

Vormgeving: Claut.nl - Illustraties: Chieltebokkel.nl

€ ---------------------------------------------------------------Baten 2.009.423 ---------------------------------------------------------------Lasten Personeelskosten 1.018.821 Overige personeelskosten 68.523 Huisvestingskosten 55.796 Kantoorkosten 36.119 Algemene kosten 38.627 Projectkosten 775.963 ----------------------------------------------------------------

Goeman Borgesiuslaan 77 3515 ET Utrecht T: +31 (0)30-7551580 F: +31 (0)30-7551582 [email protected]

Goeman Borgesiuslaan 77 3515 ET Utrecht T: +31 (0)30-7551524 F: +31 (0)30-7551582 [email protected]

Meer informatie over Maatwerk bij Terugkeer en onze lokale partners: www.maatwerkbijterugkeer.nl facebook.com/maatwerkbijterugkeer

Meer informatie over Beyond Borders: www.beyondborders.nu facebook.com/beyondbordersnu twitter.com/beyondbordersnu

ridge ierraleoneb facebook.com/groups/guineabridge m/groups/s facebook.com/groups/a fghanistanbridge facebook.co facebook.co m/g

s/angolabridge

facebook.com/group

Meer informatie over het ERSO-netwerk: www.erso-project.eu

roups/kurd

Lokale jongerennetwerken: facebook.com/groups/afghanistanbridge facebook.com/groups/angolabridge facebook.com/groups/guineabridge facebook.com/groups/kurdistanbridge facebook.com/groups/sierraleonebridge

istanbridge