INHOUDSOPGAVE
0. Bij wijze van begin
2
1. Adviesraad
2
2. Personele bezetting
3
3. Onderwijs
3
4. Onderzoek
4
5. Maatschappij – actief
5
6. Maatschappij – reactief
7
7. Publicaties
8
8. Ter afsluiting
12
Jaarverslag 2013 Bureau Groninger Taal en Cultuur
Vroag&Antwoord naar en de dito coöperatie met Drenthe te memoreren. Nauw verbonden met Vroag&Antwoord zijn minstens twee elementen: de frequente aandacht in de twee belangrijkste met ons samenwerkende media, het Dagblad van het Noorden en RTV Noord aan de ene kant en de duidelijk toegenomen digitale activiteit rond de BGTC-website die daar mede op gebaseerd is geweest. Ook de rol van de sociale media is in 2013 zeer duidelijk toegenomen, zoals met de Provincie Groningen voor deze planperiode overeengekomen. Daarbij springen twee nieuwe initiatieven in het oog, OVT en TIM gedoopt (zie paragraaf 5).
0. Bij wijze van begin Het is een plezier voor het hoofd van het Bureau Groninger Taal en Cultuur (of: BGTC) om op een jaar als 2013 terug te kijken. Daar zijn diverse redenen voor maar wellicht is het toch in de eerste plaats de harmonieuze sfeer waarin en de teamgeest waarmee er gewerkt is en waarmee de behaalde resultaten in verband moeten staan. Dat is een prettige constatering in het verlengde van de kernbegrippen reparatie en preparatie die het voorafgaande jaar hebben gekenmerkt. Kennelijk is die voorbereiding voldoende geweest en de keus voor mevrouw E.F. Brontsema MA in de rol van technische ondersteuner bij de digitale dataverzameling een gelukkige. Zij was niet de enige nieuwe collega in de voorbije twaalf maanden en evenmin de enige van wie positief te rapporteren valt (zie de paragraaf over de personele bezetting), maar het is de stellige indruk van het hoofd dat Eline Brontsema snel haar plek in het BGTC heeft gevonden en dat eveneens bezig is te doen binnen de Groninger wereld als geheel. Dat het Bureau in allerlei opzichten drááit heeft daar werkelijk mee te maken.
Ten slotte is het eveneens plezierig te constateren dat de werkzaamheden voor de Biografie van het Gronings doorgang hebben gevonden en hebben geleid tot duidelijke progressie. Dat is niet alleen een aangename vaststelling, het is nodig ook, want na het verslagjaar resteert er nog ongeveer één vol jaar voor de redactionele voltooiing. Daarna zal 2015 in het teken moeten staan van de definitieve vormgeving, overleg en beslissingen omtrent de wijze(n) van publicatie.
1. Adviesraad Gedurende het gehele verslagjaar was de Adviesraad op volle sterkte met de twee leden benoemd door de Provincie Groningen en de twee andere van de zijde van de Faculteit der Letteren. De raad bestond uit:
De voorbereiding van het onderzoeksproject Vroag&Antwoord (V&A) in 2012 leidde tot het online plaatsen van een eerste vragenlijst naar het hedendaagse Gronings. Deze resulteerde uiteindelijk in 534 ingevulde formulieren. Die uitkomst werd daarna telkens overtroffen, waarmee de opvallendste en belangrijkste positieve indicatie van 2013 is weergegeven. In paragraaf 4 komen we hierop terug, maar het is zinvol om hier alvast de geslaagde uitbreiding van
Prof. dr. G.C. Wakker, decaan Faculteit der Letteren (voorzitter) Drs. H.H.J. Boer, namens de Provincie Groningen Prof. dr. D.F.J. Bosscher, namens de RuG 2
prof. mr. dr. H.E. Bröring, namens de Provincie Groningen
juist in het verslagjaar werd ze benoemd op een promotieplaats bij de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, waarmee niet geheel duidelijk is op welk moment zij haar werkzaamheden voor Groningen en Beilen zal beëindigen.
De raad kwam eenmaal bijeen, op 7 februari, ter bespreking van het concept-jaarverslag. Afgezien van geregelder overleg tussen de decaan prof. Wakker en het hoofd was er incidenteel contact met raadsleden omtrent de toekomst van het BGTC.
Als vanouds figureerde Jannie NuijtenTjalkes als ervaren secretaresse (0.3 fte). Zij was onder meer actief met het invoeren van een deel van de antwoorden van het correspondentenonderzoek van vroeger. Het hoofd had ook dit verslagjaar tevens de functie van waarnemendstreektaalfunctionaris. In die hoedanigheid had hij extra veel overleg met Eline Brontsema in verband met haar mogelijke doorgroei naar het streektaalfunctionarisschap.
2. Personele bezetting Zoals in de inleidende regels gememoreerd, het belangrijkste bleek de komst van Eline Brontsema (0.7 fte) per 16 januari als parttime medewerkster in het kader van de digitale dataverzameling. Gelukkig kon Vroag&Antwoord ook nog enkele maanden in 2013 profiteren van de inzet en vaardigheden van Natasja IJbema MSc. Mede door het aanhaken bij Vroag&Antwoord door het Huus van de Taol in Beilen, was het mogelijk om mevrouw IJbema langer bij het project betrokken te laten zijn. Dat was onder meer van betekenis voor de ontwikkeling van vaardigheden met betrekking tot het web door Eline Brontsema. Dat gebeurde met instemming en steun van de betreffende afdeling van de Faculteit, voor het BGTC gepersonifieerd in Carolien Fijt. Op haar deden wij enkele malen niet vergeefs een beroep op concrete hulp.
Van de vele facultaire collega's met wie ook in 2013 een aangenaam collegiaal contact bestond noemen wij Jan Dost, onze huis-meester, de dagelijkse verpersoonlijking daarvan.
3. Onderwijs Het kopje Onderwijs staat in dit verslag voor het eerst in het teken van afronding. Als gevolg van een reeks onvoorziene, eenzijdige stappen van de Centrale Overheid, werd een pensioenregeling waaraan het hoofd deelnam gewijzigd. Deze ADV 50+-spaarregeling beoogde vrije dagen vanaf het 50ste levensjaar opzij te zetten ten behoeve van een vervroegde pensionering. De regeling als zodanig werd achtereenvolgens beëindigd onder behoud van het gespaarde quotum; later wat de condities betreft gewijzigd; en ten slotte als gevolg van het Kunduz-akkoord nog een keer veranderd in die zin dat de vrije dagen moesten vervallen.
Na de zomervakantie kwam Paulien de Winter MSc Vroag&Antwoord voor 0.2 fte versterken. Haar komst per 16 september zorgde voor een extra, sociologisch getinte, impuls die Eline Brontsema de snel in gewicht toegenomen werklast op een werkelijk prettige manier verlichtte. Gelukkig kon Paulien de Winters aanstelling half december verlengd, ja uitgebreid worden met eenzelfde taak en aanstelling voor het Drentse Huus. Nog
De uitkomst van beraad tussen werkgever en werknemer bleek 3
uiteindelijk het besluit, om het hoofd een taakverlichting te geven waarbij hij van alle onderwijsverplichtingen werd vrijgesteld per 1 januari 2013. Bij de toekenning van dat besluit werd de omvang van de werkzaamheden ten behoeve van de Biografie van het Gronings betrokken. Naast het schrappen van het Groningse collegeaanbod was het meest concrete gevolg, dat aan de Friese leerstoelgroep nu geen hulp meer geboden werd voor het verzorgen van een vak Algemene Dialectologie.
hogere gemiddelde leeftijd. Dat werd op een pijnlijke manier onderstreept door het overlijden van één deelnemer kort na het laatste college en van een andere enkele maanden later. Eline Brontsema woonde de colleges bij en fungeerde als rechterhand op praktisch-administratief terrein. Zij volgde een cursus Prospero met het oog op de omgang met de website en voor hetzelfde doel een over Schrijven voor het web. Eind september schoof ze aan bij een winter-cursus Gronings, taal en geschiedenis, in Winsum, gegeven door Fré Schreiber en Kees Reinders. Zelfs al doen zij dat inmiddels op geheel eigen wijze en los van wat aan te duiden is als "de Groninger wereld", op die manier sluit zich wel een cirkel die begon met de invitatie van deze twee docenten door het BGTC tot het vertalen van een cursus die Gré van der Veen voor het Veenkoloniaals had gemaakt (in samenwerking met de streektaalfunctionaris en onder auspiciën van de stichting Grunneger Toal) en aansluitend het geven daarvan (tweede helft jaren '90 van de vorige eeuw).
Omdat er laat in 2012 een principebesluit genomen was om in het voorjaar van 2013 een alternatieve cursus Kennismaking met het Gronings voor niet-studenten van de RUG aan te bieden (en wel aan diegenen die diverse volwassenencursussen in de provincie hadden gevolgd), werd besloten om deze lessenserie desondanks doorgang te laten vinden. De cursus was een initiatief van de stichting Grunneger Toal in de persoon van Riemke Bakker, de aanmeldingen werden verzameld door Wil Werkman. Ongeveer 25 intekenaars woonden vanaf half maart de zeven colleges bij, op 24 april afgerond met een surprise-optreden door Peter de Haan. Het grootste deel van de deelnemers maakte daarna een werkstuk, opgenomen in een bundeling die Eline Brontsema voor reproductie gereed maakte en die vroeg in het volgende verslagjaar aan de deelnemers zal worden aangeboden.
4. Onderzoek In het verslagjaar is de omvang van de voorgenomen Biografie van het Gronings gegroeid in de richting van naar schatting 80 procent van dat wat de samensteller als resultaat voor ogen staat. Daarmee is deze tekst niet voor dat percentage af: er moeten dus nog delen geschreven worden, de hele tekst moet nog herschreven en afgerond. Aangezien het om een betrekkelijk omvangrijk product gaat, streeft de samensteller naar een weektaak waarbinnen vrijwel alle aandacht naar de Biografie uit zou kunnen gaan nu de afronding nabij begint te komen.
Deze afronding van de colleges Kennismaking met het Gronings was daarmee een bijzondere. De reguliere studenten spraken zelden Gronings maar hadden een wetenschappelijke attitude en kenden minder vrees om zich aan een werkstuk te zetten - in dat opzicht bestonden er verschillen met deze laatste groep. Deze onderscheidde zich overigens door een beduidend 4
Vroag&Antwoord vormt een mooi voorbeeld van het geven van een fundament aan het toekomstige onderzoek met inachtneming van het verleden. De schriftelijke enquêtering van het midden van de jaren '80 van de vorige eeuw worden nu digitaal overgedaan en uitgebreid. Na een eerste vragenlijst die gedurende de laatste twee maanden van 2012 online stond, volgden vijf stuks in 2013: voor de zomer stonden telkens twee maanden voor invulling gereed de vragenlijsten 2, 3 en 4; na de zomer volgde lijst 5 per begin september en ten slotte nummer 6 per begin november. Gedurende de eerste vijf vragenrondes was er een gestage groei waarneembaar: Vragenlijst 1 kende uiteindelijk 536 unieke invullers (uniek wil zeggen: sommige deelnemers vulden meer dan eens in, dit is in het eindcijfer gecorrigeerd); de tweede lijst waarmee 2013 inzette werd beantwoord door 646 unieke deelnemers, lijst 3 door 679, lijst 4 voor de zomervakantie door 686 deelnemers. In de eerste nazomerse, vijfde afvraging werd een grote sprong gemaakt naar 819 unieke deelnemers, waarna lijst 6 eind 2013 uiteindelijk 790 inzendingen genereerde. Elke vragenronde kende (bij de genoemde cijfers inbegrepen) een klein aantal schriftelijke invullers, variërend van drie tot twaalf stuks. In totaliteit betekent dit dat Vroag&Antwoord tot dusver 4153 formulieren heeft voortgebracht, ingevuld door een leger van ruim 1300 sprekers van het Gronings: sommigen één of meerdere formulieren, een aantal van hen (197) vulde alle zes vragenlijsten in, 397 personen deden tot dusver eenmaal mee.
het Gronings die aan het onderzoek meewerken. Brontsema en Reker brachten op 28 maart een dag lang sets van Goud Volk rond aan V&Adeelnemers die deze door loting hadden gewonnen. De dozen werden beschikbaar gesteld door uitgeverij In Boekvorm (Assen). Bij de laatste vragenronde van 2013 konden Grunneger boukenbonnen beschikbaar gesteld worden aan één door loting bepaalde inzender per 50 deelnemers, dankzij een genereus gebaar van de stichting De Boukenkist in Scheemda.
5. Maatschappij - actief Voor het Dagblad van het Noorden verzorgde het hoofd een reeks tekstjes van beperkte omvang, te zien als antwoord op vragen die door deelnemers aan V&A waren aangedragen. In paragraaf 7 staat de serie van 31 stuks opgenomen, inclusief een wat grotere tekst die in samenwerking met Bouwe van Norden tot stand gekomen is. Drie afleveringen met opmerkingen van invullers van V&A verschenen daarnaast. Het BGTC was buiten de zomermaanden wekelijks hoorbaar op Radio Noord binnen hetzelfde kader. Eline Brontsema gaf op 18 december een terugblik op het hele jaar 2013, nadat zij in de zomer ook een aantal kwantificerende terugblikken had verzorgd. Siemon Reker stelde de overige malen wekelijks een talig onderwerp aan de orde. Deze 35 stuks kunnen eveneens opgesomd worden onder paragraaf 7, Publicaties, omdat naast het live-gesprek telkens ook een royale tekst voor de website van RTV Noord geschreven is. In de latere afleveringen van dit jaar zorgde Petra Mulder wekelijks voor een verrassende afbeelding daarbij. Gedurende het hele jaar was Rens van Stralen een
Veelal wekelijks werd via de twee grootste Groninger media aandacht gevraagd voor V&A. In paragraaf 7 wordt daarvan meer precies verslag uitgebracht. Het project zorgt voor heel wat (mail)contacten met sprekers van 5
betrouwbare intermediair tussen het BGTC en de website van RTV Noord. Onder dank aan hem valt hier te melden dat de websiteteksten voor RTV Noord in 2013 ruim 17.000 maal zijn aangeklikt.
de Vlaams-Nederlandse streektalendag in Hasselt, maar ook bijvoorbeeld een kort bericht naar aanleiding van het overlijden van Harry Wubs. Met hulp van dr. J. Posthumus (Roden) kon voor het internationale publiek in een Engelstalige pagina informatie verstrekt worden over het BGTC.
De activiteiten en gepubliceerde teksten voor V&A deden geen afbreuk aan de reeks columns die het BGTC sinds enkele jaren verzorgt. Het bezoek aan de website maakte meer mensen bewust van deze service en het gevolg is, dat het aantal abonnees een beheerste groei doormaakte naar ruim 300 stuks. De columns zijn als tekst naar de abonnees gezonden. Daarnaast is deze afdeling in 2013 1647 maal bekeken.
Rond de zomer werd de mogelijkheid opengesteld om foto's in te zenden ter plaatsing van de nieuwe rubriek OVT, Oog Veur Toal, zijnde het Gronings dat publiek zichtbaar is. Aan het eind van het kalenderjaar zijn er ongeveer 250 van dergelijke afbeeldingen opgenomen, bij alle verschillen letterlijk afkomstig uit de hele provincie. (De score van 2471 paginaweergaves - waarvan 1814 uniek onderstreept de grote mate van belangstelling hiervoor.) Voor verwante uitingen in dialect van over de grens met Duitsland is in een sub-sectie ruimte gecreëerd, zoals er apart attentie gevraagd is voor bordjes met straatnamen waarop Groninger schrijvers voorkomen. Met het toenemen van het aantal afbeeldingen ontstaat zicht op het voorkomen van voorkeurswoorden zoals stee 'plaats'.
Eline Brontsema schreef eerst tweemaal als een soort invaller en na de zomer in afwisseling met Siemon Reker een column: de serie is net als in het vorige jaarverslag met een korte uitleg opgenomen onder de publicatieparagraaf. Vlak voor Sint-Maarten werd aan alle deelnemers aan V&A gevraagd om dit jaar bij te houden welke liederen er op de 11de november gezongen werden. Tot onze grote verrassing kwamen daar enkele honderden rapportages over binnen. Er werd achtereenvolgens op 12 november een eerste grotere samenvatting van geschreven en enkele dagen later een nalezing waarin de doorstromende reacties een plaats kregen.
In december werd TIM in het leven geroepen, de afdeling Taal In Media: daarin moeten incidentele bijdragen een plaats krijgen, voortgekomen uit een actuele reactie op iets taligs in media waarbij een relatie met Groningen of het Gronings gelegd kan worden. Viermaal werd zo'n "TIM-metje" (geschreven door Reker) op de website gepositioneerd.
De pagina NIJS werd gaandeweg een aan de actualiteit gebonden maar niet met V&A geassocieerde, variabele afdeling op de BGTC-website. De inhoud daarvan is behoorlijk gevarieerd met de twee verhalen over Sint Maarten, een aankondiging van de aanstaande Dag van de Grunneger Toal en van het naderende jubileum van de streektaalfunctionaris, een verslag van
Dergelijke initiatieven kunnen met dank aan Eline Brontsema snel van een idee in een zichtbaar onderdeel van de website omgezet worden en die praktische realiseerbaarheid stimuleert de creativiteit. Zij zorgde ook voor de verzending van een aantal tweets. Dat gebeurde aanvankelijk incidenteel en 6
dat zal ook het geval blijven. Maar daarnaast werd op 23 oktober begonnen met een dagelijks twitter-bericht (7 dagen per week), waarmee telkens één Gronings woord rondgestuurd wordt in gebruikscontext en in de meeste gevallen voorzien van informatie van de auteur. De tweets worden eveneens op Facebook geplaatst. Deze reeks legt in de vorm van ruim 100 geselecteerde woorden als het ware de loper uit naar het 30-jarige jubileum van de streektaalfunctionaris, begin februari 2014. De serie blijkt overigens nauwelijks effect te hebben op het aantal volgers van het Twitter-account van het BGTC,- althans zo was het beeld in 2013.
Dag van de Grunneger Toal (16/03) en wel over de taal die het Slapsma-Tiessens heet. Brontsema is toegetreden tot de redactie van MOI en zal op de volgende Dag een lezing houden in verband met Vroag&Antwoord. Reker verzorgde voorts lezingen voor het Nut in Aduard onder de titel "Aduard als centrum van de talige wereld die Groningen heet" (05/03) en voor de Rotary Oranjewoud met als titel "Gronings, Groningers, Friezen en het Fries" (23/04). Het BGTC gaf door aanwezigheid van belangstelling blijk bij het 30-jarige jubileum van Toal en Taiken (Brontsema, Reker op 22/02), de verschijning van Trekwaark, verzaomelde gedichten van Peter van der Velde (Roden 23/05, Reker), de presentatie van de verhalenbundel Midzummerverhoalen van K.G. Pieterman (Niekerk, 28/09, Reker) en de lancering van de dichtbundel Opdreugde troanen van Willem Tjebbe Oostenbrink (Groningen, 01/11, Brontsema). Brontsema bezocht de Dag van de Grunneger Toal in maart en de Vlaams-Nederlandse Streektalendag in Hasselt (B) op 28 september. Reker woonde het afscheid bij van de collega's Ruud Strooboer (10/04) en Bert Mars (25/06); hij was eveneens aanwezig bij de buluitreikingen van Natasja IJbema (19/09) en Paulien de Winter (04/10).
Het directe gevolg van Vroag&Antwoord en het participeren in deze afvraging door het Huus van de Taol is zichtbaar in de sterk gestegen bezoekcijfers van de BGTC-website. In 2013 zijn er ruim 15.000 unieke bezoekers geweest. Zij hebben gemiddeld twee bezoeken aan de site gebracht en dat resulteerde samen in een 31.000 pageviews.
6. Maatschappij - reactief Het online zetten van het Groninger zakwoordenboek in 2012 bleek ook het jaar daarna nog in een behoefte te voorzien. Ongeveer 11.000 bezoeken werden aan de desbetreffende site afgelegd en werkelijk vanuit de hele wereld: de 10.000 bezoekers uit Nederland zijn in dat opzicht even logisch als de vijf stuks uit Nepal of hetzelfde aantal uit Brazilië verrassend zijn. (Gegevens onder dank verstrekt door Hans Deuze, Staal Prepress, Veendam.)
Reker woonde uitvaartplechtigheden bij van Joop Vording, vroeger collega bij het Drents Woordenboek (28/01), Herman Verbeek (09/02), Adriaan van Veldhuizen (12/04), Ep Krijgsheld (23/05), Harry Wubs (11/10) en Dagna Lichtendahl (cursiste van Kennismaking met het Gronings, 09/11). Rond het overlijden van Harry Wubs werd een kort In memoriam geschreven en op de BGTC-site geplaatst. Bij de bijeenkomst van Ep Krijgsheld sprak het hoofd over
De samenwerking met de Groninger organisaties heeft in de afgelopen twee jaar meer vorm gekregen. Reker verzorgde ook dit jaar lezingen op de 7
de vele rollen die de overledene in de Groninger wereld kreeg na het begin van diens relatie met de vroegere secretaresse van de stichting Grunneger Toal. Door het overlijden van Adriaan van Veldhuizen realiseerde het hoofd zich andermaal, hoezeer hij vroegtijdig in z'n aandacht voor het Gronings gestimuleerd is door deze van oorsprong Rotterdammer, oudwerknemer van de Volkshogeschool 't Oldörp en oud-senator.
7. Publicaties
Reker was gast op het kennismakingsbezoek van het Koninklijk Paar (Roden, 28/05).
A) Dagblad van het Noorden (Groningse edities) (Reker):
Verslag over het jaar 2012 Bureau Groninger Taal en Cultuur. Groningen, 11 blz. (Reker) "Op stroom van tied: De beroving in de trein: 90 jaar na de moord op Jacob Braam Ruben". In: Toal en Taiken vol. 31 (2013), afl. 4 (jul-aug), blz. 195-198. (Reker)
08.01.2013 Rijke oogst taalonderzoek [samen met Bouwe van Norden]
Mede als gevolg van Vroag&Antwoord was er in het verslagjaar een zeer geregeld contact met de media. Buiten RTV Noord en het Dagblad van het Noorden was Eline Brontsema woordvoerder voor de lokale omroep Havenstad fm, Delfzijl (16/02 en 29/06); OOG-radio (01/05) en Radio Westerwolde (09/11). Reker werd via Radio en TV Noord gevraagd naar een reactie op de dag dat de parlementaire afwijzing van een verdergaande Erkenning van het Nedersaksisch een feit was (04/06). Hij werkte ook mee aan de zogeheten Klemtoondag op RTV Noord (20/06) en verzorgde in maart een reeksje voor TV Noord met het belichten van vijf door de redactie geselecteerde mooiste Groninger woorden. Voor Toal en Taiken schreef hij een bijdrage over een moord in 1923 in Schüttorf op een Amsterdamse docent die actief was in de Groningse vereniging van de hoofdstad.
09.01.2013 'Striedewieds' rijmt van binnen 15.01.2013 Is 'plof' streektaal en Nederlands? 22.01.2013 Van 'bezroen' naar 'bezoentje' 29.01.2013 'Bozzem' is gewoon boezem 05.02.2013 Wat minnegsten hevve vandoage? 12.02.2013 Tulitoantje, Gronings afrikaantje 19.02.2013 Negootsie: is dat nieuwe handel? 26.02.2013 Dommit: zometeen temet opzoeken 05.03.2013 Van 'Nijsblad' tot 'kraante' 12.03.2013 'Boekebakke', laag bij de grond
Telefoontjes maar vooral e-mails van vragenstellers zijn beantwoord. Die hebben van oudsher betrekking op kwesties van woordbetekenis, spelling, vertaling, achtergrond van idioom of het vinden van oudere teksten.
19.03.2013 'Gebelschop': even fraai als mombakkes 26.03.2013 'Hampel', de broer van 'slaif'
8
30.04.2013 'Slicht': met dank aan Geert Teis
Daarnaast verscheen in alle edities een reeks van drie afleveringen met een grote oogst van enigszins geredigeerde opmerkingen van deelnemers:
07.05.2013 Klinzebak: we houden het netjes
26.01.2013 Taalonderzoek: van 'aigoal' tot 'griemm'
28.05.2013 'Kopstubber': schoon en eigen
02.02.2013 Taalonderzoek: van 'hutjekeu' tot 'kloeten'
04.06.2013 Akkedaaiern? Helemaal mee eens!
09.02.2013 Taalonderzoek: van 'lebait' tot 'swienepuut'
11.06.2013 Schontbaais: een bijzonder adres 17.06.2013 Padie lu: er zijn er die het kennen
B) RTV Noord (Teksten website in verband met bijdrage aan de radio over Vroag&Antwoord.)
25.06.2013 Gniezen: een beetje met gesloten ogen
Reker:
10.09.2013 De rijke betekenis van het woord 'schat'
Sebom (02 januari)
17.09.2013 Omtrekken: een reis in de rondte
Smis enzo (09 januari) Middelstum (16 januari)
08.10.2013 Hoe heette Berend Botje echt?
Smoelwiederumketser e.d. (23 januari)
15.10.2013 Hoamel: weinig maar oud
Mankeliek, hiepkonter en kroakstoul (30 januari)
22.10.2013 Dij het de birze in d'steert'
Sedeltje (01 februari)
05.11.2013 Kruipend op visite gaan
Plozzeg en verwanten (06 februari)
12.11.2013 Kinderspel: heen-en-weer
De schrijfwijze van Groningen (13 februari)
19.11.2013 Sebaldeburen: vreemd overkomend
Prugel en andere bengels (20 februari)
03.12.2013 'Hai het louie Evert op de rogge zit'n'
Plaats- nee straatnamen in het Gronings (1) (27 februari)
10.12.2013 Onder bedrijven: zomaar oud
Suntenome (2) (06 maart) Vrij (13 maart) [Tekst op de website, maar live interview als begin van de cursus Kennismaking.]
17.12.2013 Gobbe: nat gaan zeg maar
Wintertied (20 maart) Verstoppertje (27 maart) 9
Snèl (03 april)
Brontsema:
Tirrel (10 april)
Terug van weggeweest (04 september)
Aarde (17 april)
Spraaklocatie (11 september)
Laive als uitroep (24 april)
Onze toal (18 september)
Straatnamen (2) (01 mei)
Gebruiken (20 november)
Straatnamen (3) (08 mei)
Terugblik op het eerste volle jaar (18 december)
Ik zie toch met m'n eigen ogen... (15 mei) Balein enzo... (22 mei)
C) BGTC-columns (met korte samenvatting)
Het huis uit (29 mei)
Brontsema:
Inwonernamen (05 juni)
Suiker, 29 mei (De vraag om 'Zij heeft diabetes' te vertalen beïnvloedt de antwoorden (sukker [of een variant daarop]/diabetes.)
Om u tegen te zeggen (12 juni) Tuutjevlinders (19 juni) De stevel op z'n Gronings (25 september)
Broezen, 26 juni (De veranderende betekenis van broezen.) (+ Toal en Taiken p. 233)
Prachtige woorden, allernoast en rizzen (02 oktober)
Stamppot mous. 4 september (Resten Gronings van een bekende die jaren geleden emigreerde naar Canada.) (+ Toal en Taiken p. 296)
Ties, tezzel en dergelijke (09 oktober) Even te druk - ik kan het niet wachten! (16 oktober)
Als niemand je nog verstaat, 18 september (Voor een tehuis in Australië wordt gezocht naar Nederlands personeel om met ouderen te kunnen communiceren in hun eigen taal.)
Rouphoorn: van het een komt het ander (23 oktober) Gezellig gleren, fleren en groetjen (30 oktober)
In de operatiekamer, 2 oktober (Over zain je in een strip in De Rechter is wies mit zien waark.) (+ vervolg d.d. 16 oktober) (+ Toal en Taiken p. 355-356)
Schupbloaden (06 november) Prut en Brud (13 november) Prane, pak, praksel (27 november)
Boers: niet lomp maar hip, 16 oktober (Boers had eerder een negatieve connotatie, maar lijkt nu een herleving te kennen.)
De ene Sint en de andere... (04 december) Loezebos..... (11 december)
De mensenmens Rehwinkel, 30 oktober (Betekenisversterking bij woorden die verdubbeld worden ten opzichte van het 10
woord zoals dat op zichzelf gebruikt wordt.)
Genog 06 maart (Over meer luid en meer subtiel Gronings.)
Mooie Groningse woorden, 13 november (De veelgestelde vraag naar mooie woorden naar aanleiding van Vroag&Antwoord.)
Meenst 13 maart (Meenst 'je meent het' en de taal die Slapsma-Tiessens heet.) Slok 20 maart (Een geëmotioneerde herinnering bij een lezing.) (+ Toal en Taiken p. 153)
Evert gelokaliseerd, 27 november (De spreiding van de Groningse variant van de uitdrukking ‘Luie Evert op de rug hebben’.)
Witte 27 maart (De raadselachtige uitdrukking met lutje witte in Scheemda.)
Een nieuwsgierige dominee, 11 december (Over een mogelijke betekenis van de Groningse versie van de uitspraak ‘Er komt een dominee voorbij (op klompen)’.) (+ vervolg d.d. 18 december)
Hampel 03 april (Beledigingen voor de rechter rond 1900.) KVM 10 april (Smui als mooi woord , figuurlijk en letterlijk.) Molema 17 april (Het dikste manuscript van de Warffumer schoolmeester wordt overgetikt.)
Reker:
Main 24 april (Nou main 'nu moet u' als fonetische spelling van het Gronings.)
Verweven 09 januari (onregelmatig worden van verweven wegens in media gesignaleerd verwoven)
Gruin 07 mei (Gruin haar k joe docht: een verbazende betekenis en dito constructie.)
Mijnent 16 januari (Varianten en de spelling van het zelfstandig gebruikte bezittelijke voornaamwoord.)
Meester 08 mei (De platte taal in de schoolmeesterrapporten van 1828.) (+ Toal en Taiken p. 219)
Ons 23 januari (Hoe ons ons in plaats van onze ook in het Nederlands opduikt.)
Hä? 15 mei (N.a.v. Duits woordenboekje over Gron. jongerentaal: kwinne wellicht?)
Agricultuur 28 januari (Bonen in vooral het Oldambt.)
Kwint 22 mei (Ouder woord met neutralere betekenis voor jongeren.)
Oosterstraat 06 februari (Engels in het straatbeeld en een herinnering aan Harm Jan Tuin.) (+ Toal en Taiken p. 95)
Bunzel 5 juni (Naar aanleiding van een langs rijdende vrachtwagen met opschrift.)
Knul 13 februari (Betekenisontwikkeling van 'sul' tot 'leuke jongen'.)
Maalkgel 12 juni (Herinneringen van K. ter Laan met soms bizarre fouten.)
Knullig 20 februari (De langere variant conserveert de betekenis sterker, vergelijk wichtje en wichter.)
Marwitz 19 juni (Lijnen naar leden van deze familie in de Groninger dialectologie.) (+ vervolg 03 september)
Aansprekend 27 februari (De herkomst van poedie.) 11
Tornga 11 september (De Amerikaanse spelling van een Groninger familienaam.)
8. Ter afsluiting Diverse personele mutaties kenmerkten het jaar 2013: de komst van Eline Brontsema medio januari is eerder gememoreerd, de komst van onze nieuwe provinciale contact-ambtenaar Marieke Bekkering is dat nog niet. Zij volgde de vertrouwde Jane Heyden op en manifesteerde zich als een plezierige collega.
Droste 25 september (Vervolg op een artikel over een moord voor 90 jaar in Bentheim.) (+ Toal en Taiken p. 287) Jaargesprek 09 oktober (Drie gebeurtenissen achtereen die duiden op een passieve 'omgevingsgerichtheid'.) Pakkelarrie 23 oktober (Betekenisaanpassing door Henk Scholte.)
Aan het eind van het jaar volgde B.S. Wilpstra Cultuurgedeputeerde mr. P.G. de Vey Mestdagh op. Van de laatste nemen wij met een zeker leedwezen afscheid: de contacten in de korte tijd van zijn fungeren als gedeputeerde zijn niet talrijk geweest maar zij waren aangenaam.
Uh 06 november (Ruimer wordende klinkerreductie in het Nederlands.) (+ Toal en Taiken p. 345) Herácles 20 november (Andere accentuering bij andere betekenis: vergelijk Noordpóól.)
Het vertrek van Hans-Paul Klijnsma als projectleider van het Groninger Forum en daarmee van Het Verhaal Van Groningen per ultimo 2013 onderstreept de huidige positie van het HVVG, met als belangrijkste kenmerk het zoeken naar een nieuwe aanpak. Het BGTC - als lid van de Stuurgroep betrokken - heeft aan het project nauwelijks bij kunnen dragen in het verslagjaar maar is alleszins bereid hier aanwezige know-how om te zetten ten behoeve van dat andere Verhaal waarin het onze goed kan participeren.
Boksem 04 december (Hoe de Biebelvertoalers met dit woord omsprongen.) Beerte 18 december (Het probleem van regionale varianten van plaatsnamen.)
D) Taal In Media (Reker) 13.12.2013 Goddeloos (waar godloos bedoeld is) 17.12.2013 Bruin (als dubbelzinnige term in de krant, waarvan niets in Ter Laans woordenboek vindbaar)
Buiten het Jaarverslag over 2012 realiseerde de streektaalfunctionaris in 2013 geen zelfstandige publicatie. In dat opzicht is het verslagjaar een relatief uitzonderlijke periode geweest in de geschiedenis van de streektaalfunctionaris die in februari 1984 begon. Maar eind november werd bij In Boekvorm (Assen) het manuscript ingeleverd van een boekje dat het 30jarige bestaan van de streektaalfunctionaris moet markeren. Daarmee wordt aangesloten bij de traditie in dit beroep, waarbij bijzondere
19.12.2013 Vief (Gemeentelijke herindeling op basis van dialectkenmerken) 27.12.2013 As (De gewestelijke uitdrukking As is verbrande turf)
12
momenten onderstreept worden met een aparte uitgave. Dat gebeurde bij de promotie in 1989 (naast het proefschrift verscheen een bundeling Verzamelde verhalen van Sien Jensema, Oet 't laand van de olle wieren; bibliografisch was de streektaalfunctionaris alleen zichtbaar onder een korte Verantwoording op p. 4), ter gelegenheid van het koperen jubileum (Dikke woorden), bij het 5555 dagen achtereen uitoefenen van het streektaalfunctionarisschap (via de 55 pagina's lange Pelzyrstukken van Lambertus Doornbos), met de presentatie van de vijfde druk van het zakwoordenboek ter gelegenheid van de officële opening van het BGTC in 1997 of bij de inaugurele rede (met Swaagmans Commentatio als extraatje bij de oratie).
Op basis van wat er in het voorbije jaar tot stand gebracht is in samenwerking met velen, lijkt het gerechtvaardigd om de nabije toekomst met vertrouwen tegemoet te treden. Dat vroeg in het nieuwe jaar het 30-jarige bestaan van het streektaalfunctionarisschap herdacht kan worden, onderstreept dat er ook op de langere termijn blijkbaar voldoende oet t stro zet is. Dat is niet de minst onplezierige conclusie die aan het eind van deze periode te trekken valt. Groningen januari 2014, S.J.H. Reker
Het jaar 2013 heeft voor het BGTC vooral in het teken gestaan van Het Verhaal Van Het Gronings en dat zal extern waargenomen zijn. Dat is mede mogelijk gemaakt door de coöperatie van de twee grootste media, het Dagblad van het Noorden en RTV Noord. De afspraken daarover in 2012 zijn juist in het verslagjaar geëffectueerd en zij hebben bepaald bijgedragen aan wat wij konden realiseren. Het is mij een genoegen om Pieter Sijpersma en Bouwe van Norden (Dagblad van het Noorden) en Mischa van den Berg, Edwin Pasveer, Wiebe Klijnstra, Erik Hulsegge, René Walhout en Marc Wiers (RTV Noord) daarvoor te bedanken. Heel wat van het succes van ons Verhaal in 2013 heeft mede te maken met de prettige collegiale participatie van de zijde van het Huus van de Taol in Beilen. Het tweemaandelijkse overleg voor de nieuwe vragenlijsten en tussendoor over andere facetten van de enquêtering is ook in dit jaar bepaald zinvol geweest: Jan Germs en Abel Darwinkel dank ik daarvoor zeer.
13
