Inhoud. Voorwoord~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 3. Overzicht 2007 & Uitdagingen 2008 p. 4

JA ARVERSLAG 2007

Inhoud Voorwoord~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 3 Overzicht 2007 & Uitdagingen 2008~~~~~~ p. 4 De missie van PROTOS~ ~~~~~~~~~~~~~~~~

p. 10

PROTOS in het Zuiden

Algemeen~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 11

West-Afrika : Benin en Mali~~~~~~~~~~~~~~~ p. 14

Centraal-Afrika: Burundi, Rwanda, Oeganda en DR Congo~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 18

Haïti~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 20

Ecuador~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 23

Madagaskar~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 26

PROTOS in het Noorden

Educatie & Promotie~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 28

Kennisbeheer, studiewerk, lobbywerk, netwerking~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 33

Maatschappelijk- en Milieuverslag~~~~~ p. 36 Financieel verslag 2007~~~~~~~~~~~~~~~~

p. 40

Organigram~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

p. 46

Wie doet wat ?~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

p. 46

 www.protosh2o.org „Water, DE hefboom tot ontwikkeling“ Via onze website kan u de werking van PROTOS van nabij volgen. Er worden regelmatig nieuwe pagina‘s en berichten over onze activiteiten in het Zuiden en het Noorden toegevoegd.

 Voorwoord 2007 is een goed jaar geweest voor de werking van PROTOS. Het was zelfs beter dan we hadden durven hopen. Daarom ben ik fier en blij dit rapport aan u te mogen voorstellen. De inzet van PROTOS voor een meer rechtvaardige wereld en meer duurzame ontwikkeling gebeurt door onze actie voor meer drinkbaar water en betere sanitatie. Wij zijn uiteraard gelukkig vast te stellen dat de visie, die jaren geleden werd ontwikkeld, om ons te specialiseren en te concentreren vruchten afwerpt. Hebben we dan alles bereikt? Uiteraard niet! Wij weten heel goed dat onze acties en inzet verder moeten gaan, dat we onze werking nog bestendig kunnen verbeteren. Toch wens ik hierbij alle medewerkers en partners, waar ook ter wereld, te danken en te feliciteren. Te danken voor hun bestendige inzet, ook als het eens minder gaat. Te feliciteren met de buitengewone resultaten. Het is de vrucht van uw permanente inspanning. Deze inspanning gebeurt voor al die mensen, die verstoken blijven van zuiver drinkbaar water of een minimum aan sanitatie. Wij geloven dat drinkbaar water een mensenrecht is! Dit jaar is het hoofdkwartier in Gent verhuisd. Verhuizen lijkt wel een passie bij PROTOS. Maar veranderen om te verbeteren is een noodzaak. De nieuwe kantoren zijn sober, mooi maar vooral functioneel. Zij ademen de geest van PROTOS uit, die steeds beter en efficiënter wil worden. Voor 2008 zijn de uitdagingen opnieuw groot. Wij zijn het jaar begonnen met de wetenschap dat de budgetten van de federale regering in België met veel vertraging zullen beschikbaar gesteld worden. Nochtans zijn zij nog steeds onze belangrijkste financier. Maar we roeien met de riemen die we hebben. Heel wat vacatures moeten ingevuld worden. De nieuwe medewerkers moeten opgeleid, begeleid en gemotiveerd worden. In onze Noordwerking hebben we een aanvang genomen om ons meer actief te profileren in het Zuiden van het land. Wallonië moet een deel van onze thuisbasis worden. Onze boodschap wordt verspreid en de eerste reacties zijn bemoedigend. In 2008 organiseren we een congres in Mali. Dit wordt een nieuw ankerpunt voor alle medewerkers in het Zuiden. Zij leren in de eerste plaats van elkaar en laten ons toe de geest van PROTOS beter te laten doordringen bij allen, ook zij die nooit in Gent geweest zijn. Het is tevens een denktank om te zoeken hoe we in de toekomst nog beter kunnen doen. Ik wens aan alle deelnemers een bevlogen en deugddoende ervaring. In 2008 willen we ook verder werken aan onze professionalisering. “Ce qui mérite d’être fait, mérite d’être bien fait.” Met deze leuze gaan we meer aandacht geven aan kwaliteit in al wat we doen. Zeker, we doen ons best, maar soms .... kan het nog beter. We willen onze organisatie doordesemen van de kwaliteitsgedachte. Kwaliteit “voor” de mensen “door” de mensen. Aan alle sympathisanten, donors, financiers, partners en medewerkers wens ik veel genoegen toe bij het lezen van dit mooi en leerrijk jaarverslag. Het is een teken dat we in onze groei streven naar kwaliteit, in al wat we ondernemen. Verklaring i.v.m duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie. “PROTOS vzw wenst zich niet alleen in te zetten voor een duurzaam waterbeheer, maar wil in zijn opereren streven naar verbetering van de duurzaamheid van zijn acties, en wil over zijn werking transparant verslag uitbrengen. Zo zal PROTOS vanaf 2011 haar vliegtuigemissies met 100% compenseren door integratie van CO2 -compenserende maatregelen in haar eigen ontwikkelingsprogramma’s, en de andere emissies per VTE met 20% reduceren tegen 2011”.

Wilfried Van Hove Voorzitter Raad van Bestuur

PROTOS vzw  JAARVERSLAG 2007

 

 Krachtlijnen 2007 - 2008 

Overzicht 2007 en Uitdagingen voor 2008 PROTOS: een watermerk in 2007 In 2002 werd een nieuw strategisch plan voor PROTOS uitgewerkt, met als ambitie om op snelle termijn uit te groeien tot dé referentieorganisatie in Vlaanderen op het thema “water en ontwikkeling”. Vijf jaar later lijken de doelen die we ons toen stelden binnen bereik: -

de overgang naar een unieke specialisatie op water wordt zowel binnen als buiten de organisatie als geslaagd ervaren, de uitstap uit andere sectoren en de samenwerking met de actoren uit de aanverwante domeinen verliep goed;

-

onze inzet in het Zuiden verdubbelde in financiële omvang, en in enkele regio’s is PROTOS – veelal in een alliantie met andere NGO’s – uitgegroeid tot een referentiespeler;

-

de financiële basis nam niet alleen toe in omvang, maar werd ook sterk gediversifieerd, met in 2007 voor het eerst meer dan 1 miljoen € aan middelen die niet van nationale of Europese overheden kwamen;

-

het personeelskader is in omvang verdubbeld en telt vandaag 13 nationaliteiten~ (tegen 4 in 2002);

-

er zijn banden gegroeid met alle Vlaamse drinkwatermaatschappijen, met een 10-tal private bedrijven die Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en met evenveel stichtingen in België en de buurlanden; naast financiële samenwerking houdt dit veelal ook een uitwisseling van kennis en expertise in;

-

het programma in Madagaskar, pas in 2006 opgestart, zit al op kruissnelheid; ~ in Haïti en Mali is de actieradius uitgebreid naar stedelijk milieu en ook in Ecuador, OostCongo en Benin werden nieuwe werkzones toegevoegd;

-

het educatieve werk in Vlaanderen heeft op haar domein – water in een internationaal perspectief – een unieke positie ingenomen en is klaar voor een uitbreiding over gans België;

-

ook op het vlak van beleidsbeïnvloeding zien we resultaten: de verhoging van de middelen die Vlaanderen vrijmaakt voor water in het Zuiden, de specifieke aandacht die de Belgische overheid voortaan wil geven aan water, de succesvolle verderzetting van de EU Water Facility, het agenderen van het waterprobleem op de top van de G8, de toegenomen internationale aandacht voor modellen van medebeheer in de watersector zodat ook de civiele maatschappij en de lokale besturen een belangrijke rol spelen in planning, uitvoering en beheer…~ PROTOS was zeker niet de enige krijger in deze strijd, maar haar inzet voor deze relevante doelen wordt thuis en elders steeds meer erkend en herkend.

 



PROTOS

in het

Zuiden

PROTOS werkt in 7 Afrikaanse en 2 LatijnsAmerikaanse landen. Acht van die landen behoren tot de groep van 49 Minst Ontwikkelde Landen (MOL). Enkel Ecuador staat gekenmerkt als een land met matige ontwikkeling, maar daar werkt PROTOS dan bijna uitsluitend met de achterge stelde bevolkingsgroepen, met name de indianen in het Andesgebergte en de (deels zwarte) bevolking in 2 kustprovincies. De economische prestaties van de MOL’s blijven zwak, met een gemiddelde groei van slechts 0,7% van hun BNP. Het zijn net ook die landen die de Millennium OntwikkelingsDoelen (MOD) niet zullen halen. Toch is het bijzonder belangrijk dat de basisdiensten – zoals zuiver water – worden verzekerd. Goed water, gepaste hygiëne en basissanitair zijn de belangrijkste hefbomen voor preventieve~ gezondheidszorg. Economisch leveren ze een be langrijke return door de vermindering van ziekte kosten en werken schoolverlet. Investeren in een betere landbouw door een duurzame exploitatie van de watervoorraden versterkt de voedselzekerheid en de economische situatie. Door haar specifieke aanpak draagt PROTOS daarenboven bij tot een versterking van de lokale gemeenschappen en besturen, een basisvoorwaarde om op langere termijn te komen tot goed bestuur en aandacht voor rechtvaardigheid en duurzame ontwikkeling.

In Haïti blijft het schommelen tussen prille stabiliteit en sporadische onveiligheid en onvrede. President Preval heeft niet alle troepen onder controle en de internationale prijshausse van voedselproducten weegt enorm zwaar op een improductief land. Maar de politieke en administratieve overheden beginnen wat te werken en er is eindelijk wat vooruitgang in een aantal heikele dossiers, ondermeer wat betreft de drinkwaterpolitiek en het beheer van de kleinere irrigatievelden. De internationale gemeenschap maakt van deze stabilisatie gebruik om belangrijke investeringen voor te bereiden. Ook na 30 jaar aanwezigheid heeft PROTOS haar handen vol, en blijft de organisatie hét referentiepunt voor innovatie en structurering binnen de watersector. In Cap Haïtien loopt het programma, in samen werking met ondermeer Oxfam-GB, nu op kruis snelheid. Voor de stad en haar 500.000 inwoners wordt stapsgewijs een globaal plan voor drinkwater en sanitatie uitgewerkt. Ondertussen worden enkele cruciale interventies gedaan op de aanvoer van drinkwater, terwijl een vijftal armere wijken zich engageren in de waterdistributie en wijksanering. Het programma wordt stilaan een katalysator die ook andere partijen en projecten mobiliseert. In het Centraal Plateau, het Zuiden en het NoordWesten kregen ongeveer 20.000 mensen een (betere) toegang tot zuiver water. In Saut d’Eau is dit gekoppeld aan basisgezondheidszorg, met een inbreng van het Ierse Concern. In het NoordWesten worden vernieuwende methodes uitgetest voor Integraal WaterBeheer, kleinschalige dammen en irrigatie. In Terre Neuve (departement Artibonite) startte een nieuw project dat de irrigatie van bijna 100 hectaren moet toelaten; het Franse CICDA zorgt er voor de landbouwtechnische inbreng. Op elkeen van deze projecten is een lokale NGO, met specialisatie rond water, de trekkende kracht, terwijl het voorbije jaar werd gekenmerkt door een versterkte samenwerking met de lokale besturen en staatsdiensten, naast een meer actieve inbreng van het eigen PROTOS-team. >


 


Ecuador

toonde in 2007 duidelijk de drie fazen van onze aanpak: In de Andes-provincie van Cañar zitten we in een consolidatie. Dankzij een volgehouden inbreng van bijna 10 jaar hebben de meeste gemeenschappen nu water. De comités hebben zich verenigd in een tweede-lijns-structuur naar intercommunaal model en werken samen met het stadbestuur. De jonge begeleidingsstructuren blijven de steun krijgen van PROTOS op het vlak van vorming en een degressieve financiële injectie. Verschillende irrigatieperimeters werden heraangelegd. De goede verankering van PROTOS maakt het mogelijk nu enkele vernieuwingen uit te testen op het vlak van sanitatie en Integraal WaterBeheer. Honderd kilometer verder naar het zuiden wordt de aanpak gekopieerd in de gemeenten Saraguro en Oña. Eind 2007 werd hier nog een belangrijk project met financiering van de EC aan toegevoegd zodat we daar tegen het einde van het decennium ook tot een bevredigende situatie kunnen komen. Voor de kuststreek worden de methodes nu geleidelijk aan aangepast. De terreininvesteringen startten eind 2007. Daarnaast is het team van PROTOS actief op het vlak van uitwisseling en beleidsbeïnvloeding omtrent het thema water, ondermeer via het Foro de Agua.

De werking in West-Afrika nam voor het tweede opeenvolgende jaar toe met ca. 30%. In Benin werden – na de belangrijke groei van het drinkwaterprogramma – nu twee projecten opgestart voor kleinschalige waterbouwkundige werken voor de landbouw. Ze zullen jaarlijks aan 1.000 tot 1.500 families een belangrijke toename van hun productie en inkomens toelaten. In Mali kon het geïntegreerde waterprogramma voor de BinnenDelta van de Nigerstroom worden uitgebreid van 4 naar 14 gemeenten. Ook in enkele volkswijken van de hoofdstad Bamako werd gestart met een drinkwater- en sanitatieproject. In beide landen is vooral het Lokale Bouwheer schap de rode draad: gemeenten (drinkwater), wijkcomités (sanitatie) of boerenorganisaties (klein schalige irrigatie) krijgen hun verantwoordelijkheid als bouwheer en worden ondersteund om in alle fazen van bouw en beheer hun rol goed te leren en te spelen. Zo dragen de projecten bij tot duurzame waterdiensten, maar tegelijk ook tot goed lokaal bestuur. In Centraal-Afrika is PROTOS actief in Rwanda, Burundi, het noordoosten van Congo en het zuidwesten van Oeganda. Lokale NGO’s, gespecialiseerd op het domein van drinkwater en sanitatie, worden er ondersteund bij projecten van beperkte omvang. Nieuw was de samenwerking met een jonge groep van lokale NGO’s in Noord-Kivu, dit naar analogie van het succesvolle platform dat sinds enkele jaren bestaat in Zuid-Kivu. Nu er min of meer een stabilisatie lijkt te komen in de Congolese kwestie, met uitzicht op lokale verkiezingen en een aanzet tot politiek beleid in de watersector, kan het netwerk van watergespecialiseerde NGO’s dat PROTOS begeleidt van Bukavu tot Aru een belangrijke factor worden in de wederopbouw van basisdiensten en sociale cohesie.

>

 



Het programma aan het Oegandese Lake George kon in 2007 rekenen op belangrijke vrijwillige expertise rond innoverende maar cruciale thema’s zoals Integraal WaterBeheer of linken tussen waterbeheer – gemeenschapsopbouw – HIV/AIDS -preventie. PROTOS en haar partners krijgen hierdoor een steeds grondiger inzicht in de enorme uitdagingen voor deze streek. De werking in M adagaskar groeide snel uit naar een volwaardig regiobeleid. De Europese Commissie keurde 2 ambitieuze projectaanvragen goed en ook vanuit een belangrijke Nederlandse en Franse stichting komt er nu steun. Daarmee zal PROTOS snel een referentie organisatie worden binnen de rurale drinkwater- en sanitatiesector.Ook hier wordt sterk ingezet op het gemeentelijke bouwheerschap. In de Zuidoostelijke provincie Vatovavy Fitovinany is gestart in 10 gemeenten, met de ambitie vanaf 2009 dit aantal te verdubbelen. In de Andrombavallei niet ver van de hoofdstad is de werking uitgebreid van 4 naar 6 gemeenten. Het werd ondertussen wel duidelijk dat de Malagassische NGO’s een stuk fragieler zijn dan verwacht. Hun concepten en competenties lijken niet te zijn mee geëvolueerd met de tendensen op het Afrikaanse vasteland. Een sterkere uitbouw van PROTOS-Madagaskar zal moeten instaan voor een adequate ondersteuning van de partners en een strikte opvolging van de projecten.

PROTOS

in het

Noorden

Duurzame ontwikkeling is niet alleen een zaak van het Zuiden. Goed (en dus rechtvaardig) waterbeheer is een gedeelde verantwoordelijkheid – denken we maar aan de enorme impact van klimaatverandering op waterbeheer, de 70 miljoen watervluchtelingen, de internationale engagementen zoals de MOD. Bewustmaking, engagement en politieke verantwoordelijkheid zijn dan ook domeinen die PROTOS opneemt vanuit het thema “water en ontwikkeling”. De educatieve werking beoogt 3 doelgroepen. Zo wil ze de inzet van geëngageerde groepen en comités, die werken rond Noord-Zuidrelaties, basisdemocratie of de combinatie milieu & water versterken. PROTOS kan hen een beter inzicht geven in de mondiale waterproblematiek alsook in het belang van goed opgezette waterprogramma’s als hefboom tot een duurzame, menselijke ontwikkeling. Zo werden in 2007 bijna wekelijks voordrachten, lezingen en presentaties gebracht. Op de tweede plaats werkt PROTOS aan educatieve pakketten voor jongeren op middelbare scholen. We leggen daarbij de nadruk op het ontwikkelen en promoten van deze modules en op de begeleiding van de vormingswerkers, zoals leraren en jeugdbegeleiders. De XARD-module in samenwerking met het wereld-natuurfonds WWF werd afgewerkt en blijkt een enorm succes, evenals het interactieve internetspel “Ingeblikt” (zie ook op www.xard.be) Tenslotte richt PROTOS zich op een goede samen werking met de Vlaamse (publieke en private) water-actoren. Alle Vlaamse drinkwaterbedrijven zetten zich vandaag op één of andere manier in voor het Zuiden, al dan niet direct via PROTOS. Artikels verschenen in hun tijdschriften of op hun webstek. Er komt ook interesse vanuit de geëngageerde private sector, waar een tiental bedrijven financiële of technische inbreng leveren voor een PROTOSproject in het Zuiden. >


 


Om het beleid rond internationale samenwerking en rond de waterproblematiek te laten evolueren naar een sterkere mondiale solidariteit en aandacht voor de kansen van de armsten, ondersteunt PROTOS een aantal netwerken bij hun beleidsbeïnvloeding. In Vlaanderen betreft het vooral 11-11-11 en het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling. Internationaal wordt samengewerkt met het Inter nationaal Secretariaat voor het Water en een groep van Europese water-NGO’s. Het gecombineerde project Troubled Waters, in samenwerking met GREEN en gebaseerd op sterke visuele impressies van fotograaf Dieter Telemans, bleek een voltreffer. Het “waterfotokunstboek” bereikte enkele duizenden mensen. Het jongerenparlement in de Senaat (23 maart 2007) interesseerde ook de parlementariërs en de pers. Een educatieve module wordt nu gebracht in Nederlandstalige en Franstalige scholen. De reizende fototentoonstelling is een waar succes en is permanent wel ergens te zien in Vlaanderen, Brussel, Wallonië en zelfs Noord-Frankrijk.

PROTOS

als

Vlaams

referentiepunt voor

water en ontwikkeling

PROTOS heeft een beperkte studie- en docu mentatiedienst, die grotendeels het werk is van vrijwilligers. In 2007 werd deze toegankelijk gemaakt via het internet. Ook eigen documenten met gepaste methodieken en instrumenten, samen met de lessen uit de ervaringen in het Zuiden zijn zo toegankelijk voor andere ontwikkelingsorganisaties. Enkele studies werden uitgevoerd met de bedoeling een beter inzicht te krijgen in een paar actuele water-onderwerpen. Zo kwam er een brochure rond “Water en landbouw in een internationaal perspectief” die, samen met het standaardwerk “Slagen in het water?”, de nodige inzichten verschaft in de mondiale water uitdagingen. Op de gezamenlijke portaalsite van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging (www.11.be) is PROTOS de hoofdleverancier rond het thema water. Een vijftigtal technische vragen vanuit het Zuiden kon worden beantwoord en we bemiddelden een tiental keer tussen vraag en aanbod naar expertise en financiële ondersteuning van waterprojecten.

Het

financiële plaatje

Ook in 2007 was er weer een significante toename van onze inzet voor projecten in het Zuiden en bewustmaking in Vlaanderen. We zetten daarbij voor het eerst meer dan 6 miljoen € in, of een toename met 10% in vergelijking met 2006. In december 2007 kregen we daarenboven nog meer dan 1 miljoen € subsidies van de Europese Commissie en het Belgisch Overlevingsfonds voor besteding in 2008. De globale opbrengsten (inclusief voor de algemene werking) stegen tot meer dan 6,5 miljoen en kwamen van DGOS (39%), het Belgisch Overlevingsfonds (18%), de Europese Commissie (21%), de EU Water Facility (10%), Vlaams gewest en lagere besturen (2%), private partners en individuele schenkers (samen 11%).

 



2008: Consolidatie, samenwerking en gerichte verbreding Na enkele jaren van forse groei wil PROTOS in de eerste jaren vooral inzetten op het consolideren van de kwantiteit en kwaliteit, en daarnaast het draagvlak en bereik verbreden via samenwerking en gerichte acties. Het nieuwe Meerjaarprogramma werd door de Belgische overheid goedgekeurd met een zeer goede appreciatie, wat een gezonde basis legt voor de periode 2008-2010. Daarop kan worden verder gebouwd met specifieke projectfinancieringen van andere Belgische, Europese of private budgetlijnen. In het komende jaar wordt ook duidelijk of de EU Water Facility en het Belgisch OverlevingsFonds worden verder gezet. De kwalitatieve consolidatie verloopt in 2008 ondermeer via het internationale partnercongres in Mali en de verdere uitbouw van het interne kennisbeheer. De aanpak en instrumenten worden verder geoptimaliseerd om het internationale karakter van de organisatie goed te beheren, met specifieke aandacht in 2008 voor het management van het menselijke potentieel en voor de internationale consolidatie van de financiële instrumenten, zonder daarbij de belangrijke autonomie van onze regionale kantoren in te perken. Allianties en samenwerkingsverbanden staan ook steeds centraler in de werking. In de partnerlanden zijn er nu allianties met het Nederlandse ICCO (Haïti, Kivu, Madagaskar) en het Italiaanse CISV (Burundi, Mali). De gezamenlijke programmering van de acties laat synergie toe, kansen worden benut die elke organisatie afzonderlijk niet aankan, en er wordt impact gecreëerd die lokaal het verschil kan maken. Deze allianties worden in 2008 verder uitgebouwd, ondermeer met enkele nieuwe gezamenlijke projecten en ook gezamenlijke vertegenwoordigingen in Kivu en Burundi. De projectmatige samenwerking met een aantal regionale of Europese NGO’s kan stilaan doorgroeien naar een meer strategische uitwisseling; het congres dat in oktober doorgaat in Mali is een uitgelezen gelegenheid om dit te laten evolueren. In België is het enerzijds met wateractoren, anderzijds met educatieve organisaties dat samenwerking wordt geconsolideerd. Nu dit in Vlaanderen in een drietal jaar redelijk sterk is uitgebouwd, werken we in 2008 aan een uitbreiding naar het Franstalige landsgedeelte. Zo richten de educatieve werking voor het middelbaar onderwijs en de partnerschappen met wateractoren zich nu ook op franstalig België. Zowel in België als internationaal wordt de samenwerking verdiept met enerzijds een aantal belangrijke stichtingen die in PROTOS een doeltreffende partner zien voor hun engagement naar het Zuiden, en, anderzijds, met referentieorganisaties rond het thema “water en ontwikkeling” die met PROTOS samenwerken rond beleidsbeïnvloeding en kennisbeheer. In de regio van de Grote Meren – waar PROTOS amper een goede 10% van haar middelen investeert – moet de basis worden gelegd voor een volwaardig programma. Dit betekent ook inzet binnen het domein “water voor landbouw”, lokale beleidsbeïnvloeding, een meer zichtbare aanwezigheid, een uitbreiding van de lokale partnerschappen, het formaliseren van de allianties met ICCO en CISV,… en dus ook het aantrekken van bijkomende financiering. In de andere regio’s is het vooral een consolideren van wat al was gestart, gezien de belangrijke toename – soms ook diversificatie – van hun activiteiten in de voorbije twee jaar. 2008 wordt dus niet zomaar een overgangsjaar, maar biedt kansen en ambities om de belangrijke evoluties van de jongste vijf jaar met een betere basis te onderbouwen, en tegelijk al de fundamenten te leggen voor een volgende fase. Die uitdaging gaan we aan en hopen daarbij ook op uw medewerking. De Raad van Bestuur van PROTOS vzw April 2008


 

 De missie van PROTOS 

De missie van PROTOS

rdige en wederzijds ve PROTOS wil rechtvaa Zuid bevorderen.

n rrijkende relaties tusse

Noord en

ïntegreerd nde processen, die ge jde vri be en e am urz du PROTOS wil helpen bij die moeten zorgen le omstandigheden, en cia so en ur ltu cu jke eli epen in het zijn in de plaats nsarme bevolkingsgro ka de n va n lzij we en art voor een betere welva Zuiden. eel. Daarbij is water essenti

l op voor een komt PROTOS speciaa n, rei ter t da op e rtis Gezien haar expe heer in Noord en Zuid. participatief waterbe en am za ur du ig, ard rechtva e gebruikers, elt solidariteit onder all rst de ron ve er he be ter Een rechtvaardig wa n gezonde menselijke ldoende water voor ee vo op eft he ht rec n ee waarbij elk ontplooiing. re water zo goed ft ernaar het beschikba ee str er he be ter wa m kansen van Een duurzaa theek te leggen op de po hy n ee er nd zo n, mogelijk te gebruike t. ilieu en van de toekoms anderen, van het leefm en enheid van elk individu heer vereist de betrokk be ter wa f tie n ipa ete rtic mo pa Een handen en die hun eigen lot in arm ns ka de n va k oo p, n en gemeenscha waardigheid tussen ma t respect voor de gelijk me dit en n, me ne en kunn vrouw.

n door : PROTOS wil dit bereike n verbeterde te steunen, die door ee n ide Zu t he in ’s ma  ontwikkelingsprogram situatie van de sociale en economische de ter wa n va ik bru ge toegang en bevolking verbeteren. t versterken van de gang brengen door he op s ce pro nd ere ys tal  een ka anisaties. en positie van lokale org capaciteiten, inzichten kken zijn bij de n alle partijen die betro se tus ren rde vo be te  de samenwerking sturen en de civiele egrip van plaatselijke be inb t me , ng eli ikk tw on planmatige maatschappij. ipatief waterbeheer te rdig, duurzaam en partic aa htv rec n ee er ov t ba  het de en en in het Zuiden. stimuleren, in het Noord

 10




 PROTOS in het Zuiden 

PROTOS in het Zuiden

PROTOS is vandaag actief in negen landen, verspreid over Latijns-Amerika (Haïti en Ecuador) en Afrika (Benin en Mali in West-Afrika; Burundi, DR Congo, Rwanda en Oeganda in de Regio van de Grote Meren in Centraal-Afrika; en Madagaskar). De programma’s in deze landen beogen een verbetering van de levenssituatie van ongeveer 100.000 mensen per jaar door een duurzame toegang tot veilig water en door de valorisatie ervan in de landbouw. De programma’s worden gecoördineerd vanuit de regionale ondersteuningscellen (ROC) in Haïti, Ecuador, Rwanda, Oeganda, Benin, Mali en Madagaskar. Deze ondersteuningscellen worden gecoördineerd door een internationale coördinator, die wordt bijgestaan door een gemengde equipe (lokaal - internationaal) bestaande uit gespecialiseerde kaders met complementaire expertises. De regionale ondersteuningscellen staan in voor:  een nauwe technische en methodologische begeleiding van de diverse partijen die een verantwoor delijkheid dragen binnen de programma’s (watergebruikers, NGO’s, lokale autoriteiten, technische staatsdiensten, lokale aannemers,…). De omkadering concentreert zich voornamelijk op vernieuwende aspecten, zoals hygiëne en sanitatie, lokaal bouwheerschap en integraal waterbeheer, waar lokale ontwikkelingsactoren weinig ervaring mee hebben;  de financiële en administratieve coördinatie en controle van de programma’s en verrechtvaardiging naar de financiers;  de capaciteitsopbouw bij de lokale ontwikkelingsactoren. Dit gebeurt door vormingen, het aanleveren van pertinente documentatie en educatieve middelen, door uitwisselingen met andere projecten, door een intensieve begeleiding gedurende de programma’s en door gezamenlijke reflecties rond cruciale thema’s; >


 11 


 het analyseren en verspreiden van de terreinervaringen. De lessen die de programma’s getrokken worden, worden op een aangepaste manier kenbaar gemaakt naar zowel lokale ontwikkelingsactoren (NGO’s, lokale autoriteiten, technische diensten), naar internationale ontwikkelingsactoren (zowel nietgouvernementeel als gouvernementeel), naar beleidsmakers als naar financiers;  vertegenwoordiging van PROTOS in de regio. PROTOS opteert voor een beperkt aantal interventielanden. De keuze van deze landen wordt bepaald door hun schrijnende waterproblematiek waardoor hun algemene ontwikkeling afgeremd wordt. Anderzijds is de landenkeuze ook afhankelijk van de mogelijkheden voor PROTOS en zijn partners om er te kunnen werken aan maatschappelijke veranderingen die bijdragen aan een rechtvaardig, duurzaam en participatief waterbeheer. Daarnaast wil PROTOS uit solidariteit de banden met een aantal partnerlanden uit zijn beginperiode, die op korte termijn weinig kans op verbetering vertonen, behouden (Haïti, Oost-Congo en Burundi). PROTOS heeft ervoor gekozen om langdurig binnen dezelfde zones te werken. Immers, bijdragen tot een beter waterbeheer is een langdurig proces, dat niet enkel gestoeld is op punctuele technische ingrepen, maar eerder op gedragsveranderingen, het verhogen van de kennis en het versterken van de relaties tussen lokale ontwikkelingspartijen. De programma’s die PROTOS uitvoert hebben een geïntegreerd karakter, waarbij activiteiten op 4 verschillende niveaus worden ontwikkeld: niveau : de terreininterventies: deze hebben allen betrekking op het verzekeren van toegang tot drinkwater en sanitatie, en op de verbetering van de landbouw door een doelmatig waterbeheer. Conform de principes van integraal waterbeheer wordt er meer en meer naar gestreefd om binnen eenzelfde programma op een planmatige wijze zowel drink- als landbouwactiviteiten uit te voeren. PROTOS kiest ervoor om in landelijk en in de volkwijken in stedelijk milieu te werken. Iedere omgeving heeft zijn specifieke problematiek, en voor elke context worden er aangepaste strategieën ontwikkeld. niveau : de capaciteitsopbouw bij lokale actoren: waar in vroegere programma’s enkel met de uiteindelijke doelgroep en met de lokale partnerNGO werd samengewerkt, past PROTOS al geruime tijd in al zijn projecten een multi-actoren benadering toe. Goed waterbeheer is immers geen zaak van enkel de doelgroep, maar steunt op een samenwerking van verschillende lokale actoren: drinkwatercomités, boerengroepen, gemeentebesturen, technische diensten, NGO’s, privésector. Opdat deze samenwerking effectief zou zijn is het van belang dat elke actor zijn rol ten volle kan waarmaken. Veelal kent de nationale waterpolitiek belangrijke verantwoordelijkheden toe aan drinkwatercomités, gemeentebesturen,… maar zij slagen er vandaag nog niet in om deze op te nemen. PROTOS streeft er naar om elkeen in zijn specifiek domein te versterken zodat hij zijn rol ten volle kan waarmaken. niveau : het stimuleren van samenwerking tussen actoren en gezamenlijke programmering: het overleg tussen de verschillende lokale ontwikkelingsactoren leidt tot een programmering van de interventies, tot een betere samenwerking tijdens de uitvoering van het project, en tot een beter beheer nadien. Op deze wijze kan beter worden ingespeeld op de noden van elkeen en worden de sterktes van de verschillende partijen beter benut. Deze samenwerking is niet vrijblijvend maar wordt geformaliseerd in conventies die de verantwoordelijkheden van elkeen en de onderlinge relaties vastleggen. Een betere afstemming van de verschillende ontwikkelingsinterventies verhoogt de efficiëntie en leidt ook tot lokaal eigenaarschap. niveau : beleidsbeïnvloeding, kapitaliseren en promoten van lokaal geleerde lessen: PROTOS voert geen “blauwdruk”projecten uit maar poogt binnen zijn programma’s strategieën te ontwikkelen waar de watersector kan van profiteren. Een belangrijk element van de werking is dan ook het verspreiden van deze strategieën en opgedane ervaringen. In de meeste interventielanden neemt PROTOS dan ook actief deel aan nationale en regionale overlegfora, worden lezingen gegeven, worden studies uitgegeven en worden er artikels in de gespecialiseerde pers gepubliceerd. PROTOS ontwikkelt ook strategieën met andere organisaties om meer te kunnen wegen op het waterbeleid.

 12





De implicatie van PROTOS binnen deze programma’s beperkt zich niet tot planning, opvolging en financiering, maar de lokale equipes van PROTOS nemen als co-actor actief deel aan de programma’s. Dit engagement vertaalt zich in concrete activiteiten, zoals vormingen voor NGO’s, individuele begeleiding van de gemeentes, organisatie van ronde tafels,... 4 strategische thema’s bepalen de interventiestrategie van PROTOS, die als uiteindelijk doel heeft om vanuit de watersector sociale, maatschappelijke veranderingen te stimuleren zodat de lokale bevolking en haar vertegenwoordigers de echte motor worden van hun ontwikkeling. thema : lokaal bouwheerschap: als lokale bouwheer hebben de georganiseerde watergebruikers en de gemeenten zeggenschap en volledig eigenaarschap over alle fasen van het programma. De bouwheer beslist over het soort infrastructuur en over de inplanting. Zij selecteren het studiebureau en aannemer, leidden de onderhandelingen en sluiten de contracten af. Zij volgen de werf op en betalen in functie van de vooruitgang van de werken de aannemer. Zij aanvaarden de opgeleverde werken en bepalen als eigenaar ervan de beheersmodaliteiten. Deze aanpak staat in sterk contrast tot veel klassieke projecten, waar participatie gereduceerd wordt tot het leveren van gratis materialen en arbeid volgens de richtlijnen ontwikkeld door de financierende organisatie. In de door PROTOS toegepaste strategie is de bouwheer de centrale speler vanaf de start van het programma en wordt hij niet meer als begunstigde doelgroep gezien. thema : articulatie tussen de actoren van lokale ontwikkeling: elke ontwikkeling is gebaseerd op een actieve implicatie en een goed samenspel tussen verschillende lokale actoren: civiele maatschappij, lokale en nationale overheid, private sector. Lokale besturen zijn verantwoordelijk voor een dienstverlening naar hun bevolking toe. Deze dienstverlening moet zich richten op de werkelijke noden. Anderzijds moet de civiele maatschappij voldoende georganiseerd en geëmancipeerd zijn om het recht op aangepaste ontwikkeling op te kunnen eisen. De private sector kan een belangrijke rol spelen in studie, uitvoering en beheer, maar op voorwaarde dat zij steeds gecontroleerd wordt door zowel de lokale overheden als door de civiele maatschappij. De nationale overheid en haar technische diensten hebben als taak een aangepast wettelijk kader te scheppen, lokale besturen te ondersteunen bij hun projecten en te controleren of die conform zijn aan de nationale politiek. Via de waterprogramma’s beoogt PROTOS deze verschillende partijen in dialoog te laten gaan, het onderlinge vertrouwen te versterken en te verzekeren dat elke belangrijke beslissing in onderling overleg en democratisch genomen wordt. thema : gender: in elke regio waar PROTOS werkt is waterbeheer traditioneel een vrouwelijke verant woordelijk. Op het ogenblik dat hier rond belangrijke investeringen gedaan worden of belangrijke beslissingen genomen worden, wordt dit vaak een mannelijke aangelegenheid. Deze evolutie gaat radicaal in tegen het rechtvaardig waterbeheer. PROTOS ijvert actief voor vrouwelijke inspraak tijdens de planning, uitvoering en beheer. Gezien het neutrale karakter van water, is dit thema een aangewezen gelegenheid om de sociale en economische onevenwichten tussen man en vrouw op familiaal en gemeenschapsvlak te bespreken en gender-gelijkwaardigheid te promoten. thema : lokale actie voor een globale uitdaging of “glokalisatie”: gezien de beperkte middelen van PROTOS, is de impact van de terreininterventies bijna verwaarloosbaar in vergelijking met de mondiale noden. Als organisatie met een duidelijke visie, strategie en een sterke aanwezigheid op het terrein kan PROTOS innoverende strategieën ontwikkelen, uittesten en op punt stellen. PROTOS ziet het dan ook als zijn taak deze lokale ervaringen te delen met andere lokale, nationale en internationale uitvoerende en beleidsbepalende actoren uit de watersector, zodat zij binnen andere ontwikkelingsinitiatieven opnieuw kunnen worden toepast. Tevens kan PROTOS zo wegen op het waterbeleid in zijn strijd voor duurzaam, rechtvaardig en participatief waterbeheer.


 13 


West-Afrika : Benin & Mali Interventielanden Coördinatie Interventiezones Type interventies Strategische lijnen

Overzicht

Benin Regionale ondersteuningscel te Cotonou met antennes in Noord-Benin (Natitingou) en Zuid-Benin (Lokossa) (15 personen)

Mali Regionale ondersteuningscel te Mopti (4 personen)

- 22 gemeenten in Noord- en Zuid-Benin - Ruraal milieu en secundaire steden - Geïntegreerde projecten voor drinkwater en sanitatie - Sectorale projecten voor landbouw - Integratie van promotie van lokaal IWB binnen de sectorale projecten

- 14 gemeenten in de binnendelta van de Niger - Ruraal en stedelijk milieu - Geïntegreerde projecten voor drinkwater, sanitatie en landbouw

- De gemeenten als bouwheer voor publieke dienstverlening, boerengroepen als bouwheer voor landbouwprojecten - Professionalisering van lokale NGO’s als dienstverlener voor de watergebruikers - Gunnen van opdrachten door de gemeenten aan studiebureaus en aannemers voor bouwkundige opdrachten via aanbestedingsprocedures - Jaarlijks overleg en gezamenlijke programmering door een stuurgroep waarin zowel civiele maatschappij, gemeenten als technische diensten zetelen - Deelname van PROTOS aan sectorale water- en sanitatie werkgroep met alle belangrijke wateractoren in Benin - Opstarten van Blauw Boek in Benin : een kritische kijk op de waterpolitiek en -praktijk.

van de projecten

Capaciteitsversterking rond waterbeheer in West-Afrika Partners: CREPA, PNE / Interventiezone: Heel Benin Sleutelelementen: Capaciteitsopbouw van de partners Budget 2007 en donoren: 115.000 € ; DGOS Drinkwatervoorziening en sanitatie ter ondersteuning van geïntegreerde ontwikkeling in Zuid-Benin Partners: SNV / Interventiezone: 5 gemeenten in Zuid-Benin Sleutelelementen: Realisatie van waterpunten, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie, bouwheerschap voor gemeenten en beheerscomités, vorming van dienstverlenende NGO’s Budget 2007 en donoren: 300.000 € ; BOF, SOLID International, SNV Drinkwatervoorziening en sanitatie ter ondersteuning van institutionele ontwikkeling in Noord-Benin Partners: SNV / Interventiezone: 4 gemeenten in Noord-Benin / Sleutelelementen: Idem als vorig project Budget 2007 en donoren: 209.000 € ; BOF, SNV Integraal huishoudelijk waterbeheer door middel van gemeenschaps- en gemeentelijke ontwikkeling in Noord-West Benin Partners: CREPA / Interventiezone: 6 gemeenten in Noord-Benin Sleutelelementen: Realisatie van waterpunten, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie, bouwheerschap voor gemeenten en beheerscomités, vorming van dienstverlenende NGO’s, promotie van lokaal IWB Budget 2007 en donoren: 245.000 € ; Europese commissie, 11.11.11, Fonds Elisabeth et Amélie van de Koning Boudewijn Stichting, TAMINCO’s Water for People Ondersteuning van lokaal integraal waterbeheer in Benin Partners: SNV, CREPA, PNE, A4A, HELVETAS / Interventiezone: 22 gemeenten in Noord- en Zuid-Benin Sleutelelementen: Idem als vorig project, netwerking en verspreiding van ervaringen naar andere actoren in Benin Budget 2007 en donoren: 206.000 € ; Europese Unie, SNV, 11.11.11, Aqua for All, de Vlaamse Overheid departement LNE en IWVA via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling-, de Nationale Loterij via de Staatssecretaris voor Overheidsbedrijven en privé-giften Externe expertise: VVSG, IWVA

 14 



Programma voor kleinschalige waterbeheerswerken voor de landbouw Partners: URP Mono/Couffo URP Atacora/Donga Interventiezone: 8 gemeenten in Zuid-Benin en 4 gemeenten in Noord-Benin Sleutelelementen: Onderzoek naar de aanwending en het beheer van water, investeringen voor de inrichting van waterrijke gebieden, ondersteuning van de geïrrigeerde landbouw, ondersteuning van activiteiten voor de verwerking en de vermarkting van de productie, versterking van de verschillende betrokken actoren, verspreiding van de opgedane kennis en ervaring Budget 2007 en donoren: 390.000 € ; BOF, Stichting Gilles, de gemeente Evere, Keppel-Seghers en privé-giften Versterking van producentenorganisaties door kleinschalige waterbeheerswerken voor de landbouw Partners: URP Mono/Couffo / Interventiezone: 8 gemeenten in Zuid-Benin Sleutelelementen: Idem als vorig project Budget 2007 en donoren: 184.000 € ; Europese Commissie, VIA-fonds Integraal waterbeheer in de Delta van de Niger in Mali Partners: CISV / Interventiezone: 4 gemeenten in de binnendelta van de Niger in Mali Sleutelelementen: Verhoogde toegang tot drinkwater en sanitatie, valorisatie van water voor drinkwater voor landbouwdoeleinden, bouwheerschap voor gemeenten, experimenten IWB Budget 2007 en donoren: 353.000 € ; BOF, Fondation Ensemble, Stichting Ommersteyn, Association Sud-Nord, 3 Lions clubs van Gent – Kortrijk, en het departement LNE van de Vlaamse Overheid en de VMW via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling Externe expertise: Bond Beter Leefmilieu

>


 15 


licht” e b t c e j o r “P

Ondersteuning aan waterbeheerswerken voor de landbouw in Benin

Na een pilootfase tussen 2002 - 2006 ging in januari 2007 het programma “Ondersteuning aan waterbeheerswerken voor de landbouw in Benin” van start. Dit programma bestaat momenteel uit 2 projecten die naadloos op elkaar aansluiten : ● het project PAHA (Programme d’Aménagement Hydro-Agricole) dat door het Belgisch Overlevingsfonds gefinancierd wordt voor een duur van 5 jaar; ● het project ROPAHA (Renforcement des Organisations des Producteurs pour l’Aménagement Hydro-agricole dans le Mono-Couffo), gefinancierd door de Europese Commissie voor een duur van 3 jaar. Het programma beoogt bij te dragen tot de voedselzekerheid en de economische situatie van de kwetsbare bevolking in de departementen Mono-Couffo (Zuid-Benin) en Atacora-Donga (Noord-Benin). Dit gebeurt door de productie en de landbouwinkomsten uit de waterrijke gebieden te verhogen en te diversifiëren. Van 2002 tot 2006 werd er in de departementen Mono/Couffo op 10 waterrijke gebieden op kleine schaal gewerkt met als doel een efficiënte strategie te ontwikkelen. Voordien werd er op weinig sites rijst geteeld. Nu behaalt men door beperkte technische ingrepen en omkadering van de boerengroepen een productie van 3 à 5 ton rijst/ha. Tevens werd er op meerdere sites groententeelt geïntroduceerd, wat een belangrijke diversificatie van de productie voor de boeren betekent. Het huidige programma past deze interventiestrategie nu op grotere schaal toe. In de komende jaren wordt er in 48 dorpen verspreid over de departementen Mono/Couffo en de departementen Atacora/Donga gewerkt. Elke site wordt geëxploiteerd door een boerengroep met zo’n 20 à 80 leden, die elk een familie van een tiental leden vertegenwoordigen. In totaal worden zo’n 24.000 personen bereikt die in de armste zones van Benin wonen en te kampen hebben met chronische voedselonzekerheid. Gezien de vrouwen een belangrijke rol spelen bij de exploitatie van de landbouwgronden wordt belangrijke aandacht aan genderverhoudingen geschonken. Groenteteelt is traditioneel een vrouwenactiviteit en de strategische keuze om deze teelt te ondersteunen leidt tot een inkomensverhoging voor de vrouwen. De boerengroepen worden omkaderd door verschillende organisaties en overheidsinstellingen: de Union Régionale de Producteurs du Mono/Couffo, de Union Régionale des Producteurs de l’Atacora Donga, de Conseil Régional des Maraîchers, de Unions Communales de Producteurs, de betrokken staatsdiensten en enkele lokale NGO’s. Door met deze verschillende organisaties en staatsdiensten samen te werken kan er aan de boerengroepen een coherent en gediversifieerd pakket van diensten aangeboden worden. De omkadering van de boerengroepen is een langdurig proces : ● Tijdens het eerste jaar wordt een studie van de site en van de groep gemaakt en start de omkadering. Er worden vormingen gegeven rond verbeterde cultuurtechnieken en simpele waterbeheerstechnieken, en er worden proef velden met rijst en groentevariëteiten opgezet. ● Tijdens het tweede jaar wordt het beheersplan voor de site opgesteld, worden de werken aanbesteed en door een lokale aannemer uitgevoerd, en wordt er een beheerscomité gevormd. ● Tijdens het derde jaar wordt de boerengroep begeleid in het beheer van de site en de optimalisatie van de land bouwproductie. In 2007 ving het programma aan op 24 nieuwe sites, twee sites in elk van de 8 gemeentes in het zuiden en twee in elk van de 4 gemeentes in het noorden. In 2008 wordt dit aantal uitgebreid met 12 nieuwe sites. In het noorden start het programma trager op dan in het zuiden, waar PROTOS al enkele jaren ervaring kon opdoen. Dit programma lijkt veelbelovend, zeker in een periode waar de voedselzekerheid sterk ter discussie staat. Het programma krijgt dan ook veel aandacht en er werden al tal van samenwerkingen opgezet met andere programma’s, onder andere met de officiële coöperatie. Op deze wijze hoopt PROTOS, met een beperkt budget toch een grote impact op het landbouwbeleid in Benin te verkrijgen.

 16 



Sanitatie in Benin Zoals in veel andere Afrikaanse landen is de sanitatietoestand in Benin nog schrijnender dan de drink watertoestand. Slechts 37% van de Beninezen beschikt over een latrine, slechts 3% van het afvalwater wordt op een verantwoorde manier afgevoerd en bij maar 20% van de bevolking wordt het huisvuil opgehaald. Deze gemiddelde cijfers verdoezelen het feit dat in ruraal milieu de bevolking meestal volledig verstoken blijft van enige sanitaire uitrusting. Naast het gebrek aan sanitaire voorzieningen wordt de toestand ook getekend door risicovol gedrag: gebrekkige lichaamsverzorging, ontlasting in open lucht, lozen van afvalwater binnen de omheining van de woning, storten van huishoudelijk afval in de natuur... De verklaring voor dit risicovol gedrag is meervoudig. Enerzijds is er een gebrekkige kennis over elementaire lichaamshygiëne. Anderzijds remmen culturele taboes en geloof een positieve gedragsverandering af. Tenslotte betekenen de relatief zware investeringen voor sanitair een grote financiële drempel voor de rurale gezinnen. Om een antwoord op deze problematiek te bieden heeft PROTOS een strategie ontwikkeld die zich zowel op gedragsverandering als op sanitaire voorzieningen richt en die uit verschillende luiken bestaat : ● sensibilisatie van de lokale bevolking. De animatoren van de lokale NGO’s stimuleren de bevolking om risicovol gedrag te onderkennen, en om maatregelen te nemen om de verspreiding van ziektes tegen te gaan. ● sensibilisatie in scholen van leerkrachten en ouders, en via de “child-to-child” methode van de kinderen. Deze ouders en kinderen krijgen zo een voorbeeldfunctie binnen hun omgeving en familie. ● vorming van lokale stielmannen voor het maken van latrines, sterfputten… Zij krijgen niet enkel een technische opleiding, maar er wordt hen ook informatie verschaft over watergebonden ziektes en de band tussen onhygiënisch gedrag en deze ziektes. Zo kunnen zij complementair aan de animatoren van de NGO’s werken. ● meefinancieren van de bouw van familiale latrines. Gezien een familie gemiddeld slechts 100 €/maand verdiend en een latrine 130 € kost, heeft PROTOS ervoor geopteerd om 90% van de totale kost te subsidiëren. ● onderzoek naar goedkopere en naar ecologische sanitatie. Gezien de relatief hoge prijs zoekt PROTOS naar goedkopere alternatieven. In gebieden met een hoge watertafel dreigen de traditionele latrines het grondwater te bezoedelen. Samen met de partners heeft PROTOS de Beninese versie van de ECOSANlatrine ontwikkeld. Hierbij worden de uitwerpselen en de urine gescheiden opgevangen en onder invloed van de zonnewarmte behandeld zodat zij als meststof in de landbouw kunnen worden gebruikt. Gezien de complexiteit van de problematiek moet de bevolking gedurende voldoende tijd worden begeleid opdat deze strategie vruchten zou afdragen.


 17 


Centraal-Afrika

Burundi, Rwanda, Oeganda, DR Congo Interventielanden Coördinatie Interventiezones Type interventies Strategische lijnen

Overzicht

Rwanda, Burundi, DRC (Kivu provincies) Antenne Kigali (Rwanda) District Muhanga (Rwanda) Provincies Gitega en Karuzi (Burundi) Provincies Noord en Zuid Kivu (DRC) Geïntegreerde projecten voor drinkwater (bronnencaptatie) en sanitatie

Oeganda, DRC (Ituri) Antenne Fort Portal (Oeganda) District Kamwenge (Oeganda) Provincie Ituri (DRC) Geïntegreerde projecten voor drinkwater en sanitatie Waterbekkenstudies

- Uitbouw van partnerwerking met lokale NGO’s - Versterking van overkoepelende drinkwatercomités die instaan voor het duurzaam beheer van alle bronnen en drinkwatersystemen van de gemeente - Ondersteuning van decentralisatieprocessen en lokale ontwikkeling (Rwanda, Oeganda) - Sterke integratie van hygiëne en sanitatie bij drinkwaterprojecten - Studie naar concrete invulling van integraal waterbeheer rond microbekkens.

van de projecten

Drinkwatervoorziening en sanitatie in het district Muhanga in de province du Sud, Rwanda Partner: Compagnons Fontainiers du Rwanda (COFORWA) Sleutelelementen: opmaak van een algemeen drinkwaterplan, oprichting van sectorale drinkwaterregies, bouw en rehabilitatie van een aantal waterpunten, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie Budget 2007 en donoren: 141.344 € ; DGOS, Provincie Oost-Vlaanderen, ICCO Drinkwatervoorziening en sanitatie in de provincie Gitega, Burundi Partner: Organisation de Développement de l’Archidiocèse de Gitega (ODAG) Sleutelelementen: bouw en rehabilitatie van een aantal waterpunten, ondersteuning van diverse drinkwaterregies, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie / Budget 2007 en donoren: 56.210 € ; DGOS, CM Midden-Vlaanderen Ondersteuning van de gemeentelijke drinkwaterregies in de provincie Karuzi, Burundi Partner: Communità Impegno Servizio Volontariato (CISV) Sleutelelementen: ondersteuning van drinkwaterregies, planmatige aanpak voor de bouw en de rehabilitatie van drink waterpunten / Budget 2007 en donoren: 26.273 € ; DGOS en CISV Opstarten van Integraal Waterbeheer rond Lake George, met bijzondere aandacht voor drinkwater, hygiëne en sanitatie in het district Kamwenge, West-Oeganda Partners: Joint Effort to Save the Environment (JESE) en Foundation for Rural Development (FORUD) Sleutelelementen: bouw en rehabilitatie van waterpunten, promotie van hygiëne en sanitatie, lokaal bouwheerschap, onderzoek van het stroomgebied van Lake George, ontwikkeling en versterking van LAGBIMO (Lake George Basin Integrated Management Organisation), een lokaal coördinatie-orgaan Budget 2007 en donoren: 170.602 € ; DGOS, private giften en het dept LNE van de Vlaamse Overheid, Soresma en ISWa via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling / Expertise: waterregie stad Ieper Globale drinkwater- en sanitatie actie in het “Territoire Aru”, Ituri, DR Congo Partner: Centre d’Initiation au Développement Rural en Ituri (CIDRI) Sleutelelementen: planmatige aanpak voor de bouw van waterpunten en interventies op het vlak van hygiëne en sanitatie, samenwerking tussen verschillende drinkwatercomités

>

Budget 2007 en donoren: 47.000 € ; DGOS en private giften

 18 



Ondersteuning van de rurale drinkwatervoorziening en goede hygiëne en sanitatie in de provincies Zuid- en Noord-Kivu, DR Congo Partners: Plate-forme Eau, Hygiène et Assainissement du Sud-Kivu (PEHA) in Bukavu en Réseau de l’Eau, Hygiène et Assainissement (REHA) in Goma Sleutelelementen: versterking van de civiele maatschappij binnen de drinkwater- en sanitatiesector, kwaliteitsverbetering van het werk van de lidorganisaties, bouw van een aantal waterpunten, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie / Budget 2007 en donoren: 61.204 € ; DGOS, 11-11-11 en ICCO

HAMS : Child to Child HAMS staat voor Hygiène et Assainissement dans le Milieu Scolaire. Het concept van `vormende kinderen’ (Child to Child) in de gezondheidsopvoeding beschouwt kinderen als volwaardige partners in de promotie van een betere gezondheid, en dit niet alleen voor het ontvangen maar ook voor het doorgeven van gezondheidsvoorschriften die door volwassenen werden aangereikt. Dit concept kwam tot stand bij de voorbereiding van het jaar van het kind in 1978 door een groep professionele onderzoekers inzake gezondheid en onderwijs aan de universiteit van Londen. Deze methode moet leerlingen helpen basisboodschappen omtrent gezondheid over te brengen aan de medeleerlingen, maar ook kleinere broers en zussen. Naar schatting werden al 250 soortgelijke projecten uitgevoerd in een 70-tal landen. PROTOS heeft onder leiding van zijn landenvertegenwoordigster deze methode ook actief aangeleerd bij de partners in Rwanda. Hierbij worden de animatoren van de NGO’s en de leraren gevormd om de verschillende stappen van de methode aan te leren bij een geselecteerde groep van kinderen. De voordelen van het actief betrekken van kinderen : ● Oudere leerlingen kunnen bij jongere gedrag beïnvloeden door het goede voorbeeld te geven; ook buitenschools aan kinderen die niet de kans hebben naar school te gaan. ● Kinderen van dezelfde leeftijd leren gemakkelijk van elkaar door samen dingen te doen. ● De kinderen hebben groot verspreidingsnetwerk via de dorpsgemeenschap waar ze deel van uitmaken. ● Kinderen leren snel, zijn nog in een volle ontwikkelingsfase en leren door imitatie. In tegenstelling tot het moeilijke proces van gedragsverandering bij volwassenen, geldt bij kinderen: “jong geleerd is oud gedaan”. Vandaar het belang van een “goede voorbeeldfunctie”. ● De methode moedigt de samenwerking aan tussen de leerlingen, tussen jong en oud. Dit verhoogt de waarden van zelfrespect, zelfwaardering en verantwoordelijkheidszin. In Rwanda heeft de landenvertegenwoordigster de methode van “Child to Child” aangeleerd bij de partner NGO COFORWA in mei 2006. Een greep uit de tussentijdse resultaten : ● 24 basisscholen werden direct betrokken. Daarbij werd telkens minstens 1 basisschool gevormd door de eersten. In 7 middelbare scholen werd rond specifieke thema’s les gegeven. ● De methode van “Child to Child” werd aangeleerd bij een totaal van 6 professionele vormers of animatoren van NGO’s, 105 onderwijzers/essen, 360 kinderen, 48 ouders. ● Indirect werden naar schatting 15.000 leerlingen bereikt, waarvan iets meer dan de helft meisjes, vooral door beïnvloeding van de 360 kinderen die de speciale vorming gevolgd hadden. Praktisch werden volgende impact gemeten : ● Significante verhoging van het dragen van schoenen (van 5 tot 95%). ● Integratie van een rubriek hygiëne en sanitatie in schoolbudgetten en leerpakketten. ● Een duidelijke verbetering van de lichaamshygiëne: niet enkel propere kledij, maar vooral handen wassen, meer hygiënisch materiaal voor latrineblokken en in de klassen, oprichten van een aantal hygiëne-groepen van kinderen die toezicht doen op de hygiëne en daardoor ook het werk van de leerkrachten ondersteunen (en verlichten).


 19 


Haïti

Coördinatie Interventiezones

Type interventies

Strategische lijnen

Overzicht

- Regionale ondersteuningscel gevestigd te Port-au-Prince (3 personen). - 7 Regio’s: het Noordoosten (3 gemeenten), het Noorden (Cap Haïtien), Noordwesten (stroombekken van de rivier Moustiques), Centraal Plateau (2 gemeenten), Artibonite (Terreneuve), het Westen (Gressier) en het Zuiden (Camp Perrin) - Ruraal milieu en secundaire steden, stedelijk milieu (Cap Haitien) - Geïntegreerde projecten voor drinkwater en sanitatie (het Zuiden, Cap Haïtien, Gressier) - Sectorale projecten voor landbouw (NO, Terreneuve) - Geïntegreerde projecten voor drinkwater, sanitatie en landbouw (Centraal plateau, NW) - Integraal waterbeheer in het stroombekken van de rivier Moustiques - Ondersteunen van lokaal bouwheerschap, met een grotere betrokkenheid van de lokale besturen en de gedeconcentreerde staatsdiensten, in samenspraak met de georganiseerde lokale gebruikerscomités of overkoepelende vereniging - Systematische integratie van sanitatie in projecten rond drinkwatervoorziening - Ontwikkelen van innovatieve interventiemodellen (ondersteuning van bouwheersschap, integraal waterbeheer op niveau van een stroombekken), voor een participatief en duurzaam beheer van water - Actieve deelname van PROTOS aan sectoraal overleg rond drinkwater en sanitatie, en rond landbouw met alle belangrijke wateractoren in Haïti; streven naar synergie en complementariteit.

van de projecten

Capaciteitsversterking rond waterbeheer in Haïti Partners: 5 lokale partner-NGO’s (CPH, GTIH, UEBH, ITECA en MPP), ook in samenwerking met andere lokale actoren (internationale partner-NGO’s, staatsdiensten, overlegfora), en externe experten Interventiezone: Heel Haïti Sleutelelementen: Capaciteitsopbouw van de partners Budget 2007 en donoren: 61.176 € ; DGOS, projecten Lannoo Ondersteuning van integraal waterbeheer in het semi-aride Noordwesten van Haïti Partner: UEBH – ODRINO (Union Evangélique Baptiste d’Haïti) Interventiezone: het stroombekken van de rivier Moustiques Sleutelelementen: Realisatie van drinkwatersystemen en uitbouw van 20 strategische waterpunten, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie, integraal waterbeheer op de rivier met aanplanting van fruitbomen in hoger gelegen zones, bouw van ondergrondse waterdam, verbeterde irrigatiesystemen en beheersstructuren stroomafwaarts, uitvoering van drainagestudie in de laagvlakte, datacollectie voor de uitwerking van een globaal beheersplan voor het stroombekken Budget 2007 en donoren: 104.262 € ; EC, DGOS, provincies Antwerpen en West-Vlaanderen, restaurant de Kansel Leuven, projecten Lannoo en private giften.

>

 20 



Drinkwater en sanitatie in de volkswijken van Cap Haïtien Partners: GTIH, Oxfam-GB / Interventiezone: Cap Haïtien, 2e grootste stad na Port-au-Prince Sleutelelementen: Watervoorziening en afvoer in volkswijken van de stad, pilootexperimenten voor afvalomhaling, sensibilisatie rond hygiene en sanitatie, capaciteitsopbouw van diverse waterspelers, gaande van wijkcomités, lokaal bestuur, gedeconcentreerde staatsdienst voor drinkwater en sanitatie, uitwerking van een globaal beheersplan rond water en sanitatie voor de stad / Budget 2007 en donoren: 117.271 € ; DGOS, CORDAID, OXFAM-GB, 11.11.11. Hoofdfinanciering is via EU-ACP Waterfacility, met Oxfam GB als penhouder voor het consortium PROTOS-GTIHOXFAM-GB ; totaal budget 3.000.000 € over 5 jaar / Externe expertise: CHS (Centre for human settlements – KUL) Ondersteuning van lokale gemeenschappen voor een meer geïntegreerd waterbeheer in Haïti Partners: CPH, Concern (in Saut d’Eau) , ICCO (in Camp Perrin) Interventiezones: het Noordoosten (streek rond Vallières, Mombin Crochu), het Zuiden (Dory, Camp Perrin), het Centraal Plateau (Saut d’Eau) Sleutelelementen: - Kleinschalige Irrigatie in het Noordoosten en Dory - Integraal waterbeheer te Saut d’Eau, met rehabilitatie en uitbreiding van de drinkwatervoorziening, en verbetering van 3 irrigatieperimeters - Drinkwatervoorziening in Camp Perrin, met rehabilitatie van de 4 bestaande distributiesystemen Budget 2007 en donoren: 293.550 € ; DGOS, Concern Bijkomende financiering van de CE specifiek voor Saut d’Eau: 493.655 € en Camp Perrin: 76.393 € Pilootproject in samenwerking met ICCO voor 6 maanden: budget 50.000 € Watervoorziening voor boerengroepen in het Centraal Plateau Partner: MPP (Mouvement Paysan de Papaye) / Interventiezone: Centraal plateau Sleutelelementen: Broncaptatie en –bescherming in desolate gebieden, verbeterde irrigatiemogelijkheden Budget 2007 en donoren: 67059 € ; DGOS, provincie W-Vlaanderen, projecten Lannoo Waterbeheer in Gressier Partner: ITECA, gemeentebestuur Gressier / Sleutelelementen: installatie van citernes in waterarme zones, uitbreiding van drinkwatersysteem te Gressier, versterking van locale beheersstructuren Budget 2007 en donoren: 40.437 € ; DGOS, 11.11.11. Integraal waterbeheer in Haïti Partners: ODRINO-UEBH, GTIH, ITECA / Interventiezone: het stroombekken van de rivier Moustiques, Cap Haïtien, Gressier, Terreneuve, Saut d’Eau / Sleutelelementen: promotie van integraal waterbeheer in Haïti, via analyse, systematisatie en uitwisseling van ervaringen Budget 2007 en donoren: 489.637 € ; EC, CORDAID, MAE (Coopération Française), private giften


 21 


licht” e b t c “Proje

Integraal waterbeheer op de rivier Moustiques Het stroombekken van de rivier Moustiques bevindt zich in de 7 e sectie van het departement “Noordwesten” van Haïti, de droogste en meest achtergestelde regio van het land, ook wel de Far West genoemd. Het stroombekken van ongeveer 222 km² wordt bevolkt door ongeveer 35.000 inwoners, voornamelijk landbouwers (overlevingslandbouw door productie van bananen, maïs, gierst, bonen, maniok, teelt van geiten en schapen), maar ook producenten van houtskool (een niet te verwaarlozen bron van inkomen). Water is een extreem schaars goed in de zone, zowel voor wat betreft drinkwater als voor wat betreft water voor landbouwaanwendingen. Werken rond water in deze streek betekent optimaliseren van dit schaarse goed. PROTOS werkt er sinds geruime tijd samen met de lokaal sterk verankerde ontwikkelingsorganisatie UEBH-ODRINO. Gezien het belang van landbouw in de lokale voedselzekerheid en als voornaamste bron van inkomen in de regio werd na een verdere analyse van de lokale problematiek (dalende hoeveelheid water ten gevolge van ontbossing, bedreiging van de voornaamste landbouwteelt banaan door de sigatoka ziekte) het project uitgebreid tot ingrepen over het gehele stroombekken, en ondersteuning in productie. Er werd o.a. een dam gebouwd op de rivier om de snelwassende stroming te breken, voor betere infiltratie en retentie van het water in de bodem. De positieve effecten zijn duidelijk zichtbaar, en tonen het potentieel van dergelijke bouwwerken voor de verhoging van de lokale productie en de bescherming tegen overstromingen. Stroomopwaarts werd in de hoger gelegen gebieden een programma opgestart voor de aanplanting van fruitbomen in risicozones. Hiertoe werden een 15-tal bewoners uit de streek, vooral vrouwen, opgeleid voor de kweek van zaailingen, die momenteel instaan voor de bevoorrading van het project. Zo werden de voorbije 3 jaar 150.000 zaailingen verdeeld en aangeplant door 3500 families op deze kritieke locaties. Aan de monding van de Moustiques is een vlakte van 10 km² die in principe redelijk vruchtbaar is. De degradatie van de irrigatie- en drainagekanalen hebben de laatste 20 jaar de productiecapaciteit sterk verminderd. Vooral de herhaaldelijke en langdurige overstromingen van de rivier leiden tot beschadiging van de landbouwgewassen, en in vele gevallen vernietiging van de oogst. Om het landbouwpotentieel van de vlakte optimaal te benutten moeten dus in eerste instantie de frequentie, de graad en de duur van overstroming dalen. Om een beter inzicht te verkrijgen in deze problematiek kon PROTOSUEBH rekenen op de steun van een Amerikaanse studiebureau “Herrera environmental consultants”, dat begin 2007 met een team neerstreek in de vallei voor een diepgaande analyse. Gedurende 2 terreinbezoeken werden de reeds door PROTOS-ODRINO verzamelde gegevens (oa GIS-informatie Geografische Informatie Systeem) aangevuld met meer specifieke data. De studie leverde een set van alternatieve aanbevelingen, die idealiter gezamenlijk worden toegepast voor een optimaal herstel van de vlakte. De uitwerking gebeurt in 2 etappen, met in de eerste fase structurele interventies voor een onmiddellijke controle van de irrigatiedebieten in bepaalde kanalen, en de verbetering van de drainagekanalen om het water sneller af leiden. De tweede fase omvat meer lange termijn ingrepen, die op termijn kunnen gepland worden, en waarbij voor een aantal geformuleerde ideeën bijkomende studie gewenst is (zoals de kunstmatige verplaatsing van de natuurlijke bedding van de rivier, om een spontane verplaatsing met desastreuze gevolgen vandien te voorkomen). Herbebossing van het waterbekken, en de aanleg van een bufferzone met planten langs de rivier en de voornaamste kanalen worden sterk aanbevolen om een antwoord te bieden aan het grillige karakter van de rivier. De vooruitzichten zijn veelbelovend: bij uitvoering van de eerste fase wordt 291 ha momenteel marginale landbouwzone opnieuw productief, waardoor 57% van het potentieel van de vlakte benut wordt. De tweede fase levert 183 extra ha op.

 22 



Ecuador

Coördinatie Interventiezones

Type interventies

Strategische lijnen

Overzicht

- Regionale ondersteuningscel gevestigd te Cuenca (6 personen), met standplaats van de vertegenwoordigster te Quito. - Zuidelijke Andes, in 5 gemeenten gelegen in 3 provincies - Kustzone, in 2 gemeenten in 2 provincies - Ruraal milieu - Geïntegreerde projecten voor drinkwater en sanitatie - Sectorale projecten voor landbouw - Integraal waterbeheer in deelstroombekkens in de Andes - Consolidatie in het Zuidelijk Hoogland van intercommunale beheersstructuren voor drinkwater en sanitatie, en van actiegericht onderzoek rond IWB - Concrete samenwerkingsakkoorden met de gemeentebesturen als bouwheer, en de lokale drinkwatercomités; synergie met andere water-actoren - Uitbreiding naar de kust, en aanpassing van de interventiestrategie en methodologie aan de specifieke context - Actieve aanwezigheid in regionale en nationale overlegfora rond water, en voeden van debatten met eigen gesystematiseerde ervaringen.

van de projecten

Capaciteitsopbouw van de lokale actoren in Ecuador

Partners: lokale partner-NGO’s (CEDIR, SENDAS, CEFODI, FUNDES), 2e lijns drinkwater beheerstructuren (CenAGRAP, Tuk Yak), regionaal en nationaal waterforum (Foro Nacional de los recursos hydricos), CAMAREN Interventiezone: Zuidelijke Andes, Provincies Manabi en Esmeraldas, Quito Sleutelelementen: ondersteuning van de terreinactiviteiten, versterking van de partners en andere water-actoren, systematisering van doorlopen processen en terreinervaringen voor kennisuitwisseling en beleidsbeïnvloeding Budget 2007 en donoren: 71.743 € ; DGOS Irrigatie en integraal waterbeheer in een aantal stroomgebieden in de provincie Cañar Partners en interventiezone: CEDIR en CICDA (in de stroomgebieden San Antonio en Tambo/Burgay) ; SENDAS en Vredeseilanden (4 deelstroombekkens van de Bulu-Bulu) Sleutelelementen: technische en sociale rehabilitatie van irrigatiesystemen, optimalisatie van watergebruik in de hele productieketen (met nadruk op biologische productie en commercialisering), participatieve ontwikkeling van beheersplannen voor integraal waterbeheer in de betrokken stroombekkens, uitwerken van sociale akkoorden (o.a. rond de sinds decennia betwiste “laguna Culabrillas” tussen de gemeenten Cañar en Tambo), uitvoering maatregelen voor bescherming van de watervoorraden, consolidatie van de coördinatiestructuren met de verschillende (water)actoren, uitwerking van gemeentelijke wetgeving rond bescherming van de watervoorraden, ontwikkeling van mathematische modellen, in samenwerking met de universiteit van Cuenca Budget 2007 en donoren: 262.939 € ; DGOS, VIA fonds, provincie Limburg, Hain-Celestial group, Europese Commissie (eindfase project 4e jaar: stroombekkenbeheer in de rivieren Guallicanga-Capuli en Bulu-Bulu; totaal budget was 552.703 €) Expertise: IMDC (mathematische modellen)


>

 23 


Drinkwater en sanitatie in Cañar Partners: CEDIR, 2e lijns drinkwater beheerstructuren Interventiezone: Zuidelijke Andes, provincie Cañar, kantons Cañar, Suscal, el Tambo Sleutelelementen: realisatie van gravitaire drinkwatersystemen (o.a. intercommunaal drinkwatersysteem te Zhud), onder steuning lokaal bouwheerschap, in samenwerking met de betrokken gemeentebesturen en 2e-lijnsstructuren, installatie rioleringssystemen en waterzuiveringsinstallatie (2007: Charcay) Budget 2007 en donoren: 133.333 € ; DGOS -de Vlaamse overheid dept. LNE, TMVW, BFOS, Grohe, IMDC via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling-, provincie Limburg, Kris-Kras Drinkwater en sanitaire voorzieningen in de Sierra-Sur Partners: CEDIR, in samenwerking met gemeentebesturen van Oña (en 2e lijnsstructuur COPLAV), en Saraguro Interventiezone: Zuidelijke Andes, provincies Azuay (kanton Oña), Loja (kanton Saraguro) Sleutelelementen: realisatie van gravitaire drinkwatersystemen (uitbreiding naar Saraguro), ondersteuning lokaal bouwheerschap, in samenwerking met de betrokken gemeentebesturen en 2e lijnsstructuren (COPLAV in Oña), afwerking rioleringssysteem en waterzuiveringsinstallatie te Oña Budget 2007 en donoren: 93.224 € ; DGOS -de Vlaamse overheid dept. LNE, TMVW, BFOS, Grohe, IMDC via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling- , gemeente Bierbeek, Diogenes en 11.11.11. Waterbeheer in de Costa Partners: CEFODI, FUNDES Interventiezone: Kuststreek, provincies Esmeraldas en Manabi, i.s.m. twee gemeentebesturen Sleutelelementen: drinkwater en sanitaire voorzieningen, lange termijn beheer en planning in samenwerking met gemeentebesturen, uitwerking aangepaste interventiemethodologie voor een duurzaam en integraal waterbeheer in de kustzone, op basis van expertise ontwikkeld in de Andes-regio Budget 2007 en donoren: 69.607 € ; DGOS, private giften

icht l e b t c “Proje Drinkwater en sanitatie in Saraguro In 2007 werd een projectvoorstel uitgewerkt door het consortium PROTOS-CEDIR, in samenwerking met de gemeentebesturen van Oña en Saraguro, en voorgelegd aan de Europese Commissie (synthesenota in januari, volledig dossier in mei). Goedkeuring kwam er in augustus, het contract werd getekend in november voor opstart op 1 januari 2008 en dit voor een periode van 4 jaar. Het project draagt de titel: “Versterking van de lokale actoren in water en sanitatie in een context van integraal waterbeheer in het zuidelijk Hoogland van Ecuador”. In 6 parochies van de kantons Oña en Saraguro wordt gewerkt rond water en sanitatie door de aanleg en/of rehabilitatie van drinkwater en sanitair infrastructuur, het correcte gebruik van de installaties, het rationele gebruik van water met aandacht voor de relatie tussen water-gezondheid-milieu. Er is bijzondere aandacht voor de uitbouw van institutionele multi-actoren montages die de duurzaamheid van het beheer van de installaties garanderen, en er worden instrumenten en ervaringen aangereikt die kunnen helpen om een lokaal politiek beleid uit te werken voor de sectoren water en sanitatie in een IWB concept. Het project wil concrete samenwerking uitbouwen met enerzijds de gezondheidsdiensten en scholen, anderzijds de gemeentelijke water en milieudiensten. Op deze manier hoopt PROTOS zowel op het niveau van de gebruikers, als van de betrokken instellingen veranderingen teweeg te brengen voor een duurzaam beheer van het water, met respect voor het milieu.

 24 



Waterzuivering in Ecuador Waterzuivering is een belangrijk thema in Ecuador en dit zowel op niveau van de behandeling van water voor consumptie, als op niveau van de afvalwaterbehandeling.

Water

voor consumptie

In het zuidelijk Hoogland wordt voornamelijk met gravitaire voorzieningen gewerkt en is de waterkwaliteit van de bron meestal goed tot redelijk goed, ondermeer door de specifieke technologie gebruikt bij captatie van de bron. Toch wordt er meestal een chloreertoestel geïnstalleerd op het distributiesysteem en krijgen de lokale technici de nodige opleiding voor het controleren van het restchloorgehalte en voor de berekening en bereiding van de benodigde dosis. In de kuststreek daarentegen is de waterkwaliteit een ander paar mouwen. Op vele plaatsen is bevuild rivierwater het enige alternatief. Dit wordt opgepompt naar een behandelingsstation alvorens het in het distributiesysteem te brengen. De zuivering is meestal een combinatie van een sedimentatie en doorstroming door grove filters alvorens te filtreren over fijnere zandfilters om te eindigen met een chlorering. Soms wordt voor de sedimentatie ook een uitvlokking ingebouwd.

Afvalwaters Naast de kwaliteit van het drinkwater is er de laatste jaren ook een toenemende bekommernis over de afvalwaters en hun potentiële vervuilingen, met een zekere bereidheid bij de lokale besturen om te investeren in de benodigde infrastructuur, en bij de gebruikers om hieraan bij te dragen. Maar de infrastructuur is erg duur en de bedekkinggraad blijft vooralsnog laag (3-5% van de gemeenten). Vele afvalwaters komen dan ook nog ongezuiverd in de natuur terecht. PROTOS heeft in het Zuidelijk hoogland een 4-tal kleine afvalwaterzuiveringstations helpen installeren (Jirincay, Juncal, Charcay en Oña) en begeleidt deze initiatieven in de opvolging van de waterkwaliteit, versterken van de beheersstructuren, sensibilisatie van de bevolking rond de relatie water-gezondheid-milieu. In Oña is de begeleiding nog vrij intens en zal de UASB filter (upflow anaerobic sludge blanket) weldra in gebruik kunnen genomen worden, terwijl in het biologische gedeelte zal geëxperimenteerd worden tussen de gewone gravel en zeolietgesteente als basis voor de rietplanten. Naast de positieve effecten voor de betrokken gemeenten, kunnen deze interventies inspirerend werken voor gelijkaardige initiatieven in andere gemeenten.


 25 


Madagaskar

Coördinatie

Interventiezones Type interventies

Strategische lijnen

- Regionale ondersteuningscel in de hoofdstad Antananarivo, met twee Europese vertegenwoordigers - uitbreiding met 2 lokale kaderleden voorzien in de loop van 2008 - Intense samenwerking met de Nederlandse NGO ICCO die eveneens een vertegenwoordiging heeft in Antananarivo - 20 rurale gemeenten in de provincie Vatovavy - Fitovinay in de Zuidoostelijke kuststreek - 6 rurale gemeenten in de Andromba-vallei vlak bij Antananarivo - Nadruk op drinkwater en sanitatie in ruraal milieu - Uitwerken en -testen van vernieuwende aanpakken voor de sector drinkwater & sanitatie, inclusief de vorming en begeleiding van lokale NGO’s - De gemeenten als centrale actor voor drinkwater & sanitatie - Professionalisering van lokale NGO’s en hun samenwerking met lokale besturen en de lokale private sector - Het structureren van de watergebruikers op het niveau van hun individueel systeem, van de gehele gemeente - en op intercommunaal niveau - Actiegericht onderzoek naar vernieuwende modellen om de leefbaarheid van de (meestal kleine) drinkwatersystemen te garanderen - Planmatige aanpak van de sector drinkwater & sanitatie op gemeentelijk en intercommunaal niveau

Overzicht

van de projecten

Watervoorziening en –beheer in de Andrombavallei Partners: Fikrifama, 6 gemeenten en hun intercommunale structuur Sleutelelementen: Begin 2007 startte een denkproces met de watercomités en gemeentebesturen om de leefbaarheid van de waterleidingen te verbeteren. Tot nu toe was dat de verantwoordelijkheid van de watercomités, maar de wetgeving voorziet dat de gemeente de eigenaar is en ook de taak heeft om haar bevolking van water te voorzien. In de tweede helft van 2007 is geleidelijk aan overgeschakeld op een meer planmatige aanpak van de sector. Bedoeling is om vanuit gemeentelijke plannen voor drinkwater stilaan te evolueren naar beheersplannen, eerst van drinkwater en sanitatie, later van water in het algemeen Budget 2007 en donoren: ongeveer 250.000 € ; DGOS, Europese Commissie, Dienstenthuis via Corporate Funding Program en het Franse Fondation Ensemble Drinkwater en sanitatie in de provincie Vatovavy-Fitovinany Partners: SAF/FJKM, Fikrifama, Frères de Saint Gabriel, ICCO Sleutelelementen: gemeentelijk bouwheerschap, integratie van sanitatie, samenwerking met de lokale private sector, globale aanpak op provinciaal niveau Budget 2007 en donoren: ongeveer 300.000 € ; DGOS, EU Water Facility, ICCO Versterking van lokale NGO’s Partners: SAF/FJKM, Fikrifama, Frères de Saint Gabriel, ICCO Sleutelelementen: Inzet van twee Europese landenvertegenwoordigers bij directe vorming, begeleiding op het terrein, uitwerken van methodologische instrumenten, netwerking en beleidsbeïnvloeding Budget 2007 en donoren: ongeveer 80.000 € ; DGOS, 11-11-11, ICCO

 26 



elich b t c e j “ Pr o

t”

PAMOLEA: Lokaal bouwheerschap in Vatovavy – Fitovinany Deze provincie in het arme Zuidoosten telt iets meer dan 1 miljoen inwoners. In 2006 ondersteunde PROTOS er de aanleg van enkele waterleidingen in de gemeente Ifanirea. ICCO steunde een meer geïntegreerd project in drie van de 6 districten en de watercomponent daarvan kreeg wat begeleiding van PROTOS. Beide NGO’s sloegen daarom de handen in elkaar om een ambitieus programma te formuleren en financiering te zoeken bij de Water Facility van de Europese Commissie. Het programma – met een jaarbudget van bijna 1 M € veruit het grootste niet-gouvernementeel waterproject op het eiland – werd in september 2007 opgestart. Het samenwerkingsverband van de twee Europese NGO’s en hun drie Malagassische partners heeft in 2007 bijzonder sterk ingezet op de voorbereiding van het programma. Geen sinecure wanneer de verschillende aanpakken en (bedrijfs)culturen in elkaar moeten passen. De equipes zijn ter plaatse, een uitgebreid methodologisch handboek stroomlijnt de interventies, de operationele planning is verfijnd en alle lokale actoren kennen nu hun plaats en taken binnen het programma. In de volgende 5 jaar zullen 130.000 mensen een betere watervoorziening en basissanitair krijgen. Er moet worden gezocht naar een betere integratie van alles wat met hygiëne en basissanitair te maken heeft: de dorpen zijn vuil, het grondwater zit niet diep, er is alom oppervlaktewater… een gevaarlijke context voor watergebonden ziekten. Ook hier wordt ingezet op nieuwe mechanismen van samenwerking tussen gemeenten, watergebruikers en de lokale private sector. De planning en het beheer van de sector moet in de eerste plaats de bekommernis zijn van de lokale besturen. Zowel bij de uitvoering van de werken als bij het onderhoud van de installaties kan de lokale private sector een rol van betekenis spelen – waarbij de NGO’s zich geleidelijk aan beter concentreren op een begeleidende rol. Experimenten met concessies aan de lokale private sector, sterke waterassociaties en formele samenwerking met lokale spaar- en kredietkassen kunnen misschien een oplossing bieden voor de complexiteit van het financiële en technische management van de infrastructuur; – een verantwoordelijkheid die elk individueel watercomité niet kan dragen. In een fase van experimenteren moet dit gepaard gaan met een volledige transparantie, opbouwen van wederzijds vertrouwen en voldoende garanties voor alle spelers. Dit vraagt een bijzondere expertise en inzet van ons team.


 27 

 PROTOS in het Noorden 

PROTOS in het Noorden Educatie en promotie

Mondiale Vorming en sensibilisatie 2007 was voor de educatieve dienst van PROTOS een intens werkjaar zoals dat de vorige jaren overigens ook het geval was, maar deze keer toch wel met een paar heel speciale accenten. Zo zijn nogal wat aandacht, tijd en energie uitgegaan naar Troubled Waters. Dit was een groots opgezet educatief project in nauw overleg met Green Belgium dat niet ophield met het jongerenwaterforum van 23 maart in de Senaat of met het promoten van het fotoboek van Dieter Telemans. De informatieve rondleidingen in een kader van de Troubled Waters Expo en het uitschrijven van een educatief pakket waarin de mondiale wateruitdagingen centraal stonden, lieten zich nog stevig voelen tot het einde van het kalenderjaar (zie kaderstukje p.31). Het XARD 2-project stond eveneens hoog op de agenda. Conform de afspraken met de Vlaamse overheid was dit het derde en laatste jaar. Dit betekende naast het updaten van de XARD-site (de educatieve jongerensite van PROTOS www. xard.be) met nieuwe rubrieken en het leggen van linken naar het jongerenwaterforum, ook het blijven opsturen van de lespakketten naar geïnteresseerde leerkrachten. Er kwamen dit jaar 185 bestellingen binnen: zo’n 20 meer dan het vorig jaar. In totaal zijn nu een kleine 550 XARD-pakketten de deur uitgegaan. Leerkrachten worden er met dit pakket toe aangezet om een nulmeting te doen. Dit laat toe om bij de leerlingen na te gaan welke waterdimensies nog onvoldoende gekend zijn en zo een vernieuwend aantrekkelijker lessenpakket samen te stellen.

 28 

Bovendien biedt het de kans om -na een paar maanden- een eindmeting uit te voeren wat toelaat de impact van de waterlessen na te gaan. Die impactmeting wil de dienst mondiale vorming in de komende jaren verder uitbouwen. Geheel volgens plan stond dit laatste XARDwerkjaar in het teken van het uitwerken van een digitale educatieve game. Het spel situeert zich in het Noorden van Benin en laat 7 inwoners aan het woord. Dit spel kan gezien worden als een digitale versie van een ‘stilleesles’ van vroeger. Na drie jaar komt een einde aan het XARD 2-project. We blikken met voldoening terug op drie boeiende werkjaren en de educatieve samenwerking met WWF.



Terwijl zowel Troubled Waters als XARD, de dienst mondiale vorming en de Noorddienst in haar geheel scherp hielden, zorgde het directe contact met leerlingen en met leerkrachten onder meer op infomomenten en educatieve beurzen voor een bijkomende motivatie. Meer bepaald in Gent (2x), Brussel, Kortrijk, Dendermonde en Jette stelde de dienst Mondiale Vorming haar begeleid en nietbegeleid educatief aanbod voor aan in totaal zo’n 130 leerkrachten. Hieruit resulteerden (althans wat het voorbije werkjaar betreft) 21 directe vormingen in 9 verschillende scholen uit Westmalle, Oostmalle, Herentals, Izegem, Deinze, Gent, Ternat en Antwerpen. Hierbij bereikte de vormingsdienst van PROTOS een populatie van 486 leerlingen. Hierbij hanteert de dienst ‘water’ als inrijpoort om het Noord-Zuid-verhaal met inbegrip van zowel onderontwikkeling en uitbuiting als kansen en mogelijkheden te schetsen. Ook het eigen watergedrag wordt met de leerlingen bekeken.~ Niet alleen wordt dan nagegaan hoe ze anders met water kunnen omgaan: zuiniger en spaarzamer maar ook duurzamer. Verder zijn de uitwisselingen in de klas over de import van virtueel water naar het rijkere Noorden aanleiding om het consumptiegedrag (dat in zeer veel gevallen op water gestoeld is) in een ruimere context te plaatsen.

Ook hier werd ‘water’ gebruikt als ingang om naar de wereld te kijken en zo een aantal sociale en economische accenten te leggen. Met water als thematische leidraad “zien” hoe groepen in het noorden en in het zuiden zich aan het ontwikkelen zijn. ‘Samenwerking’ met water als insteek, draagt er op die manier toe bij dat de eigen achterban een ruimere kijk ontwikkelt. Ook voor bedrijven, serviceclubs en universitaire departementen hadden interventies plaats over ‘water in de wereld’. Er werden onder meer lezingen gegeven aan de faculteit geneeskunde van de UGent, het dept CIT van KUL, B-IWA, de Vlerickschool in Leuven, SOROPTIMISMZottegem, Rotary-kernen in Sint-Niklaas, Brussel en Edingen. De Noorddienst verzorgde zo’n 20-tal lezingen waarin de mondiale wateruitdagingen op het voorplan stonden. Hierbij werden zo’n 1.600 mensen bereikt. PROTOS werkte ook actief mee het AMECE congres dat in maart 2007 in het Europees Parlement werd gehouden. Zo’n 650 deelnemers, waaronder water-activisten van over de hele wereld, debatteerden 2 dagen met het doel water hoger op de politieke agenda te krijgen, en drinkwater als een mensenrecht erkend te zien. De Mondiale Vorming van PROTOS was eind 2007 ook indirect betrokken bij de Music for life actie opgezet door Studio Brussel (StuBru) ten voordele van waterprogramma’s van het Rode Kruis. Samen met de Jeugddienst van het Rode Kruis werkte ze mee aan niet-begeleide educatieve pakketten voor het lager onderwijs en voor de eerste graad van het middelbaar onderwijs. Deze lespakketten konden van beide sites gedownload worden.

Net zoals de vorige jaren werd de dienst Mondiale Vorming het vorige werkjaar opnieuw mee inge schakeld in de opleidingsprogramma’s van BTC, de jongerenreisdienst Kris Kras, Défi Belgique Afrique EHSAL, Erasmus, Vlerick Management School en van CIMIC/KHM.


Met een enthousiaste schare vrijwilligers verkocht PROTOS op 22 december waterkaraffen voor het goede doel. Deze traditionele eindejaarsactie (al de zesde op rij) was meteen het laatste publieke optreden dat~ de vormingsdienst van PROTOS coördineerde vanuit het oude kantoor in de Limburgstraat. >

 29 


Het reportagespel zag in mei 2007 het levenslicht. De basis voor dit spel was een inleefreis naar Noord-Benin en meer bepaald naar Natintingou en omstreken. Wie via de XARD-site (www.xard.be) aanklikt op dit interactief spel kan zelf een kleine reportage maken over verschillende facetten van de waterproblematiek in NoordBenin in West- Afrika. De spelers kunnen hiervoor 7 lokale bewoners aan het woord laten. Elke bewoner legt eigen accenten (onder meer een onderwijzeres, een afgevaardigde van de centrale overheid, een jonge waterdraagsters, een verpleegster,… ). Uit 34 vraag- en antwoordcombinaties kunnen de spelers er maximaal zeven kiezen en die naar een werkbalk slepen. Ze verzinnen hierbij een titel en een korte samenvatting. Op die manier wordt de complexe waterwereld in dit Afrikaans land een beetje meer overzichtelijk. In nauw overleg met een groepje dynamische leerkrachten (waaronder bestuursleden van de Vereniging Leerkrachten Aardrijkskunde VLA- Oost-Vlaanderen) maakte PROTOS tevens werk van een diepgravende lerarenhandleiding bij dit reportagespel. Die kan via de site gedownload worden. Het spel werd voorgesteld aan de educatieve pers (Klasse, NME, MOS, KlasCement,… ).

 30 



Troubled Waters: overzicht Troubled Waters is de verzamelnaam van een project dat PROTOS opgezet heeft met Green Belgium en freelance fotograaf Dieter Telemans. Het project, waarbij ‘water’ op verschillende manieren in de kijker werd geplaatst, was zonder twijfel het hoogtepunt van de Noordwerking tijdens het voorbije jaar 2007. Met dit 4-delig project wilden de drie initiatiefnemers niet alleen aansturen op een hoger en actiever ‘water-bewust-zijn’ bij het grote publiek in het algemeen en bij jongeren in het bijzonder, maar ‘water’ ook een beetje hoger op de Belgische politieke agenda krijgen. Net zoals ‘water’ verschillende vormen kan aannemen, zo ook diende Troubled Waters zich in verschillende gedaanten aan om zo verschillende doelgroepen te bereiken.

Foto-expo De foto’s die Dieter Telemans de voorbije jaren rond de verschillende aspecten van water had genomen, werden gebruikt voor een rondtrekkende tentoonstelling. Op 50 grote borden werden de grote thema’s van de waterproblematiek in de wereld uit de doeken gedaan: schaarste, ongelijkheid van kansen, overstroming en klimaat, verzilting, gezondheid en sanitatie, water als potentiële bron voor conflict, integraal waterbeheer... De inauguratie van deze fototentoonstelling had plaats in de Senaat, met toespraken van zowel de voorzitter van Kamer als Senaat. Gedurende 1 maand werd voor een zeer verscheiden publiek zoals politici, jongeren, bedrijfsleiders, ambtenaren,… de tentoonstelling deskundig van commentaar voorzien door medewerkers en vrijwilligers van PROTOS en Green. PROTOS organiseerde ook een aantal felgesmaakte nocturnes. Na een verblijf van 1 maand in de Senaat (en zo’n 1.000 bezoekers) verhuisde deze foto-expo gedurende 2007 naar Boom, Vorst, Enghien, Sint-Niklaas, Leuven en Geel waarop eveneens verschillende honderden bezoekers afkwamen. De tentoonstelling loopt verder in 2008 o.a. in Turnhout; Schilde, Mons en Lille. Begin 2008 werd een speciale versie gemaakt voor de Antwerpse Zoo.

Fotoboek Naar aanleiding van de tentoonstelling kwam er ook een Troubled Waters fotoboek uit. Elk van de 14 fotoreportages in dit boek wordt ingeleid met een korte situatieschets. Al die verhalen samen illustreren het grotere (niet altijd even fraaie) waterverhaal. De verkoop van het boek is een succes en men denkt al aan een tweede druk. De netto-opbrengst van dit boek gaat integraal naar waterprogramma’s die PROTOS en Green begeleiden in respectievelijk Mali en in Marokko.

Jongerenwaterforum PROTOS en Green hebben op 23 maart 2007 een jongerenwaterforum opgezet . Dit 3e facet van het Troubled Waters-project bracht om en bij de 170 jongeren uit het secundair onderwijs uit de drie gemeenschappen die België rijk is, samen in het halfrond van de Senaat. De deelnemers debatteerden rond een stelling of één of andere uitdaging met betrekking tot water. Ze werden hierbij “gevoed” door waterdeskundigen uit binnen- en buitenland. Hieruit kwamen verschillende aanbevelingen. In de namiddag lichtten de jongeren in het bijzijn van senatoren hun voorstellen toe. De ontwerpen die voorlagen behandelden een ruime waaier van knelpunten. Zo nam het waterforum onder meer een aanbeveling aan die stelde dat de duurzaamheid van waterprojecten moet worden verhoogd door de lokale bevolking meer te betrekken. Speciaal voor dit gebeuren liet PROTOS een Malinese jongere (Astan) overkomen. Op die manier was ook het Zuiden fysisch aanwezig bij deze ontmoeting waar het toch ook ging om mondiale wateruitdagingen.

Educatief

pakket

Met het materiaal van de fototentoonstelling maken Green Belgium en PROTOS een gratis educatief pakket voor het secundair onderwijs dat begin 2008 van de persen rolde. Meer dan 175 leerkrachten hebben al een aanvraag ingediend.


 31 


Samenwerkingsverbanden en netwerking in Vlaanderen De geselecteerde samenwerkingsverbanden en netwerken waarin PROTOS zich actief mani festeert, bevinden zich allen op het snijpunt ontwikkelingssamenwerking en duurzaam onder nemen. Is ondernemerschap immers niet een hefboom tot ontwikkeling? Het zijn allen fora, waar niet continu geschermd wordt met holle woorden, maar waar gepoogd wordt om daadwerkelijk tot een samenwerking en mobilisatie ten gunste van het Zuiden te komen. Het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling is zo een platform waarin de Vlaamse Overheid (met name het departement Internationaal Milieubeleid van LNE), de academische wereld, NGO’s en de publieke en private wateractoren financiën en/ of kennis en expertise inbrengen ten goede van projecten in het Zuiden. Ook in 2007 werden de 2 door PROTOS en zijn partners ingediende projecten goedgekeurd. Inmiddels heeft PROTOS zo 5 Vlaams partner schapprojecten lopen. Het Corporate Funding Programma is een ander platform met bedrijven en NGO’s, waarbij men bedrijven aanzet om een stukje mecenaat op te nemen in hun werking, ten gunste van programma’s die door NGO’s worden uitgevoerd. Eind 2007 trad PROTOS toe als volwaardig CFP lid. De missie van Kauri is het bevorderen van een wereldwijde duurzame ontwikkeling, met specifieke aandacht voor de kloof tussen Noord en Zuid, door het verbreden en het verdiepen van het draagvlak voor ethisch, duurzaam, intercultureel, fair, transparant en ontwikkelingsrelevant handelen zowel bij bedrijven als bij maatschappelijke organisaties. PROTOS is lid van de Raad van Bestuur van Kauri. De acties van de werkgroep MVO+ van 11.11.11. willen erop wijzen dat overheden, -zeker die in landen van ontwikkeling-, een degelijke wettelijke basis moeten voorzien dat ethisch en duurzaam ondernemen kadert.

 32 

Binnen Ex-Change, het Vlaams uitzendplatform voor experts, vult PROTOS de functie van sector coördinator voor water in. PROTOS kon ook de lead geven tot het vinden van een lokale landenvertegenwoordiger in Madagaskar. Verder is PROTOS uiteraard lid van 11.11.11., de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging.

Vrijwilligerswerking Ons actief vrijwilligerskorps is intussen aangegroeid tot 85 eenheden: zij spelen een cruciale rol in onze werking. Hoe zou onze bib eruit zien, zonder de wekelijkse inzet op donderdag van onze 2 bib-dames? En de elektronische bib zou nooit tot stand zijn gekomen zonder vrijwilligers. De redacteurs hebben hun gewaardeerde steentje bijgedragen tot het tot stand komen van de brochure “Water en landbouw in een internationaal perspectief”, en de vijf edities van “PROTOS en Marche” waren er echt niet gekomen zonder onze super hoofdredacteur. Onze vertalers leveren continu handen span diensten om korte en lange teksten te vertalen naar één van de 3 werktalen (buiten het Nederlands). En onze “doeners” vielen fantastisch in voor de vele Troubled Waters-expo gidsbeurten en waren massaal present voor de karaffenverkoop. Ook dit jaar mochten we ons verheugen op enkele langdurige vrijwillige technische missies naar één van onze projectlanden, waarin praktische input werd gegeven aan onze lokale mensen qua Integraal Waterbeheer, GIS, mathematische modellering van bekkens, HIV/Aids,… Onze organisatienota voor vrijwilligers, met duidelijke omschrijving van de verwachtingen, kan gedownload worden van onze website www. protosh2o.org onder de knop “Jouw Inbreng/als vrijwilliger”.



Kennisbeheer, studiewerk, lobbywerk, netwerking Met zijn studie- en documentatiedienst probeert PROTOS zoveel mogelijk lessen te trekken uit zijn eigen ervaringen door het programma en de individuele projecten te evalueren, ervaringen te kapitaliseren en te documenteren.

Een transversale evaluatie rond “hygiëne en sanitatie” in een groot aantal van onze partner landen was hierbij de omvangrijkste studie van 2007 (zie kaderstukje p.34). Samen met de medewerkers van de PROTOS-kantoren in onze partnerlanden worden methodieken en handleidingen gemaakt ter ondersteuning van specifieke thema’s binnen de projecten. Zo werkte PROTOS i.s.m. SNV een praktische handleiding uit rond het “mainstreamen” van gender in WASHprojecten (WAter Sanitation Hygiene), toegepast op Rwanda. Een andere praktische handleiding betreft de vorming van onderwijspersoneel rond een specifieke kindgerichte aanpak “Child to child” om thema’s rond hygiëne en sanitatie in de gemeenschap aan te brengen. In Oeganda werd via de bijdrage van een thesisstudente een studie gemaakt rond het “mainstreamen van HIV/AIDS” binnen de waterprojecten van PROTOS. Het thema “lokaal bouwheerschap” waarrond in 2006 een landoverschrijdende studie gemaakt werd in bijna al onze partnerlanden blijft belangrijk voor de werking op het terrein. Een databank werd opgebouwd bestaande uit methodes, modelcontracten, handleidingen om het “lokale bouwheerschap” te ondersteunen. Digitale documenten werden samengebracht uit onze partnerlanden en toegankelijk gemaakt via het Intranet van de PROTOS website. Het thema zal nog verder worden uitgespit in 2008 met een kapitalisatiedocument rond onze innoverende modellen van ondersteuning van lokaal bouwheer schap aangevuld met voorbeelden van andere actoren (pSEau, Hydroconseil,…). Om een breder geïnteresseerd publiek in water en de Noord-Zuidproblematiek toe te laten een


beter inzicht te krijgen in de mondiale uitdagingen werd de brochure “Water en landbouw in een inter nationaal perspectief” gemaakt. Deze brochure was een logisch vervolg op de brochure “Slagen in het water?” die zich meer focuste op drinkwater problematiek. In 2007 werd ook gestart met het verzamelen van de informatie rond een nieuwe brochure “Water en klimaat”: deze brochure zal de specifieke gevolgen van de klimaatsverandering op water(beheer) uit de doeken doen en focussen op een aantal van onze partnerlanden. We zullen hierbij nagaan welke de mogelijke aanpassingen zijn aan klimaats verandering binnen deze landen en hoe onze projecten zich daar in inschrijven. Daarnaast probeert PROTOS ook om beleids beïnvloedend te werken, zowel in onze partner landen als op internationaal niveau (zie kaderstukje “PROTOS werkt internationaal samen” p.35). Hierbij worden de gegevens i.v.m. de bestedingen voor water en sanitatie gevolgd op internationaal/ nationaal vlak èn worden de nieuwe tendensen in de water- en sanitatiesector op de voet gevolgd. PROTOS leverde ook de grootste bijdrage aan een “kritische reflectie op Maatschappelijk Verantwoord Investeren via Waterfondsen”, een studie die samen met Netwerk Vlaanderen werd gemaakt. Op de gezamenlijke portaalsite van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging (www.11.be) blijft PROTOS het thema water voeden met recente artikels rond water in mondiale context. Deze artikels komen regelmatig in de kijker in de tweewekelijkse nieuwsbrief “e-Flash”. Regelmatig krijgt PROTOS technisch-organisatorische vragen van organisaties en individuen vanuit het Zuiden of in Vlaanderen (veelal van de vierde pijler). Via interne expertise of via het netwerk van expertise waar PROTOS beroep kan op doen worden ze op weg gezet. Al dit studiewerk en brochures zou niet mogelijk zijn zonder de talrijke inzet van vrijwilligers, die vanuit hun persoonlijke of professionele interesse en expertise opzoek- en redactiewerk verrichten.

 33 


Thematische evaluatie “hygiëne en sanitatie” In 2007 engageerde PROTOS het studiebureau Hydro R&D voor de transversale evaluatie rond hygiëne en sanitatie van onze programma’s in Benin, Haïti, Ecuador, Oeganda en Rwanda. Het rapport werd in verschillende fasen voorgesteld aan een leescomité bestaande uit mensen van de Raad van Bestuur en PROTOS-staf. Enkele conclusies en aanbevelingen van deze studie zijn : ● Om de impact van onze projecten op gebied van hygiëne en sanitatie te kunnen meten zijn basisstudies met nulmetingen, een beter opvolgingsysteem en een betere documentatie van de ervaringen noodzakelijk. De acties van PROTOS zijn dikwijls nog vrij experimenteel (pilootacties). De parameters waarop deze pilootacties later beoordeeld zullen worden, moeten echter duidelijker vastgelegd worden van bij de aanvang en vertrekken van een grondige probleemanalyse. ● De financiering van de individuele sanitatie (op gezinsniveau) blijft een belangrijke knoop. Noch de begunstigden, noch de lokale of centrale autoriteiten hebben voldoende financiële middelen om de individuele sanitatie (latrines, douches, sterfputten,…) te bekostigen. De technologie moet daarom zo goedkoop mogelijk gemaakt worden en subsidies zullen noodzakelijk blijven opdat de millenniumdoelstellingen rond sanitatie behaald zouden worden in onze partnerlanden. ● Investeren in de sensibilisatie en de omkadering rond hygiëne en sanitatie is van kapitaal belang. Het is echter een proces van lange duur dat ook middelen vergt na de realisatiefase van de infrastructuur. Veranderingen teweeg brengen in hygiënisch gedrag is een traag proces. De door PROTOS toegepaste aanpakken rond vorming van sanitatie in scholen en aangepaste methodologieën (PHAST : Participatory Hygiene And Sanitation Transformation) voor de begeleiding van gemeenschappen zijn zeer geschikt. Er moeten dan ook voldoende financiële middelen gaan naar deze aspecten. ● De beperkte middelen van PROTOS dwingen PROTOS er toe om realistisch te zijn m.b.t. tot de doelstellingen rond hygiëne en sanitatie. PROTOS moet rekening houden met de complexiteit van de problematiek i.v.m. hygiëne en sanitatie. De globale aanpak van saniatieproblemen (individuele sanitatie, afvoer van regenwater, afvoer en verwerking van afvalwater, afvoer van huishoudelijk afval,…) overstijgt dikwijls de capaciteiten van PROTOS. ● Als PROTOS wil werken in (semi-)stedelijke omgeving moet rekening gehouden worden met de specificiteit van deze omgeving en moet de methodologie daar aan aangepast worden. Een stedelijke gemeenschap heeft ook andere verwachtingen qua publieke dienstverlening. ● De interventies i.v.m. hygiëne en sanitatie moeten afgestemd worden op de ontwikkelingsgraad van het partnerland: in de minst ontwikkelde landen zoals bvb Haïti is het aangewezen om veel te investeren in informatie over het belang van hygiëne en sanitatie voor de volksgezondheid om gedragsveranderingen teweeg te brengen. Een land zoals Ecuador waar de sociale, economische en culturele context meer ontwikkeld is, kunnen de voorgestelde technologieën en beheersmechanismen complexer zijn. Hier kan men investeren in collectieve sanitatieinfrastructuur en het beheer ervan begeleiden. ● De strategieën rond “gender” en ten voordele van de minst begunstigen moeten explicieter gemaakt worden. Ook al leeft er binnen PROTOS een gevoeligheid voor deze thema’s, toch worden hier rond geen systematische analyses of enquêtes uitgevoerd en wordt er onvoldoende een specifieke strategie uitgewerkt om de onevenwichten aan te pakken. ● De duurzaamheid van de diensten rond “water, hygiëne en sanitatie” is niet voldoende gegarandeerd door beheerscomités rond de waterpunten. Sommige diensten kunnen beter op een ander niveau georganiseerd worden (tweedelijnsstructuren). Behalve in Ecuador is deze organisatie op een hoger niveau nog onbestaande. De resultaten van deze evaluatie zullen verder behandeld worden op het Congres van PROTOS in Mali eind 2008 en de conclusies zullen verder opgenomen worden in het programma van PROTOS.

 34 



PROTOS werkt internationaal samen Als relatief kleine en gespecialiseerde organisatie heeft PROTOS troeven en belang bij samenwerking met andere partijen, zowel in de partnerlanden, in België als internationaal. Afhankelijk van de doelstellingen, de intensiteit en de reikwijdte neemt samenwerking verschillende vormen aan. Er zijn de allianties met het Nederlandse ICCO en het Italiaanse CISV, waarbij maximaal complementa riteit wordt gezocht in de gemeenschappelijke partnerlanden en in het Noorden. Dit resulteert in gezamenlijke programmering van terreinprojecten, transversale acties en gemeen schappelijke lokale kantoren. In 2007 is aan deze vorm van intense samenwerking een belangrijke impuls gegeven: start van het PAMOLEA-project in Madagaskar (ICCO) en GIREDIN 3 in Mali (CISV), afspraken rond gemeenschappelijke kantoren in Bujumbura (met CISV) en Goma (met ICCO), instap van ICCO in de watersector in Haïti, betrokkenheid van PROTOS bij het waterprogramma van CISV in Burkina… Met andere Europese NGO’s wordt regelmatig een projectgebonden consortium opgericht, waarbij de complementariteit van de expertises en de gezamenlijke slagkracht toelaten om belangrijker projecten gefinancierd en uitgevoerd te krijgen. Zo lopen er consortia met Oxfam-GB (Haïti), Concern (Haïti), VSF-CICDA (Ecuador), Vredeseilanden (Ecuador), SNV en Helvetas (Benin). Beide vormen van samenwerking hebben wel als gevolg dat niet alle projecten waarin PROTOS een belangrijke inbreng heeft nog via de eigen rekeningen lopen. Naast de “eigen omzet” van 6 M € die PROTOS in 2007 realiseerde in het Zuiden, werden voor bijna 1 M € aan extra activiteiten ontwikkeld in dergelijke samenwerkingsverbanden. Naast deze operationele vormen van samenwerking is PROTOS ook actief op het vlak van nationale netwerking. In alle partnerlanden (met uitzondering van DR Congo) is de NGO actief in platformen of werkgroepen rond de waterproblematiek. In Benin werden zo in 2007 de terreinanalyses voor het Livre Bleu gerealiseerd ; in Ecuador is PROTOS de trekker voor de regionale afdeling van het Foro de Agua ; in Haïti maakte PROTOS deel uit van de werkgroep die eindelijk het Plateforme pour l’Eau Potable et l’Assainissement terug op de rails kreeg ; in Benin kregen we de deur van de Groupe Sectoriel Eau open voor NGO’s… Internationale netwerking is gericht op uitwisseling van kennis en/of gezamenlijke beleidsbeïnvloeding. Het Internationaal Secretariaat voor het Water is daarbij een bevoorrechte partner. In 2007 werd vooral gewerkt rond het concept van lokaal bouwheerschap, waarbij het ISW opkomt voor meer complementaire financieringsinstrumenten voor lokale besturen en gemeenschappen. Er werd ook terug aansluiting gezocht met de African Working Group van het EU Water Initiative. Met een aantal gespecialiseerde Europese NGO’s, zoals pSEau, Eau Vive, WaterAid of IRC is er heel wat occasionele uitwisseling van gegevens en standpunten. Belangrijke thema’s in 2007 waren hier de solidaire financiering (tussen wateractoren en –gebruikers in Noord en Zuid), decentralisatieprocessen, aandacht voor sanitatie en, tenslotte, advocacy rond concrete doelen (continuering van de EU Water Facility, water op de agenda van de komende G8, mapping van wat de verschillende EU-landen doen voor water in Afrika…).


 35 

 Maatschappelijk- en Milieuverslag 

Maatschappelijk- en Milieuverslag Voorwoord Om voor het eerst tot een integrale jaarverslaggeving te komen, hebben wij ons gebaseerd op het referentiekader van het Global Reporting Initiative, kortweg GRI. We hebben hierbij gekozen voor het instapniveau C, dit is zonder externe audit op dit gedeelte. Het GRI-Overzicht op blz 47 geeft aan op welke bladzijde u informatie kunt vinden over de indicatoren, die wij uitgekozen hebben om te behandelen, om tot een C-niveau te komen. De nummering van de criteria, die we hieronder apart bespreken, verwijst eveneens naar dezelfde standaardnummering die GRI hanteert. Waar NVT staat, betekent dit dat het criterium, alhoewel verplicht volgens het C-niveau, voor PROTOS niet van toepassing is.

Organisatieprofiel 2.1 t/m 2.8 2.9 2.10

zie GRI-Overzicht blz 47. Tijdens de verslagperiode waren er geen significante veranderingen in de organisatie, wat betreft omvang, structuur of eigendom. PROTOS ontving geen onderscheidingen tijdens de verslagperiode.

Verslagparameters

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

3.6

3.7 3.8

 36 

Dit jaarverslag slaat op de periode 01/01/2007 – 31/12/2007. Het vorige jaarverslag werd gepubliceerd n.a.v. de Algemene Vergadering (AV) van 23/06/2007. PROTOS brengt elk jaar een jaarverslag uit met haar AV in de maand juni. Contactpunt voor dit verslag: zie onderaan blz 47. Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag. De PROTOS stafvergadering heeft de inhoud van het jaarverslag vastgelegd. Hierbij werd in eerste instantie rekening gehouden met de institutionele en medefinanciers van onze programma’s, zodat zij kunnen lezen wat met hun subsidies en fondsen is gerealiseerd. De Raad van Bestuur (RvB) keurde het overzicht 2007 en de uitdagingen voor 2008 goed. Samen met een tweetal andere ontwikkelingsNGO’s hebben wij verder bepaald welke GRI-criteria wij konden behandelen om tot een C-niveau te komen. Wij menen dat dit de transparantie van onze informatie naar onze belanghebbenden (medewerkers, vrijwilligers, partners, sponsors,…) ten goede komt. Afbakening van de reikwijdte van het verslag. a. Het activiteitenverslag behandelt de wereldwijde werking van PROTOS. b. Het financieel gedeelte slaat op de werking en de programma’s die gestuurd worden vanuit het secretariaat in Gent en de antennes in Oeganda en Rwanda. Het bevat niet de (weliswaar kleine) omzetten die in de plaatselijke kantoren “Regionale OndersteuningsCellen (ROC)” worden gerealiseerd. c. Het maatschappelijk- en milieurapport volgens GRI C-niveau slaat enkel en alleen op de activiteiten van de hoofdzetel in Gent. Het is de bedoeling dat wij in de komende jaren komen tot een wereldwijde financiële consolidatie van al onze boeken, en stelselmatig ook de GRI-rapportering uitbreiden naar onze overzeese kantoren. Specifieke beperkingen voor de reikwijdte of afbakening van het verslag: zie 3.6. Basis voor verslaggeving die de vergelijkbaarheid tussen de verschillende verslagperioden aanzienlijk ~ beïnvloedt. Het kantoor dat in 2007 in de Limburgstraat 62 Gent werd betrokken had een nuttige oppervlakte van 460 m². In februari 2008 werd verhuisd naar een ander kantoor, hetgeen de berekeningsbasis voor de milieu-indicatoren in een volgend jaarrapport zal wijzigen.



3.9

3.10 3.11 3.12

Technieken en berekeningsgrondslagen. Voor de berekening van de CO2-uitstoot werd gebruik gemaakt van de ECOLIFE-module die in opdracht van de Bond Beter Leefmilieu werd ontwikkeld. Wij danken hierbij de BBL voor het feit dat wij daarvan gratis gebruik mochten maken. De berekening van de CO2-emissie voor vluchten komt uit de Greenseat site. Uitleg over de gevolgen van eventuele herformulering van eerder verstrekte informatie: NVT. Significante verandering t.o.v vorige verslagperiode qua meetmethoden: NVT. GRI-Overzichtstabel met overzicht van de behandelde standaardcriteria vindt u op blz 47.

Bestuur, verplichting en betrokkenheid

4.1

4.2

4.3

4.4

4.13 4.14

4.15

Bestuursstructuur. PROTOS is een vzw, met als hoogste bestuursorgaan de Algemene Vergadering (AV). De AV stelt de Raad van Bestuur (RvB) aan, en keurt de jaarrekeningen goed tijdens de statutaire vergadering van juni, geeft tevens kwijting aan de bestuurders, en keurt de begroting goed tijdens deze van december. De RvB zet de krijtlijnen voor de toekomst uit, die dan door het directieteam en de staf uitgevoerd worden. De RvB komt 5 à 6 maal per jaar samen. Zij wordt ondersteund door een Financiële Commissie, die 4 maal per jaar samen komt om de budgetten vast te leggen, en de bestedingen versus de budgetten te controleren. De voorzitter zit zowel de AV als de RvB voor. Alle politieke strategieën, richtlijnen en werkinstructies zijn vastgelegd in het “Vademecum”, dat gekend is door alle medewerkers. Dit Vademecum borgt zowel onze inhoudelijke werking, als de manier waarop fondsen mogen besteed worden. Heeft de voorzitter van het hoogste bestuursorgaan een leidinggevende rol in de dagdagelijkse ~ organisatie? Neen, de voorzitter van de vzw is een onafhankelijke en onbezoldigde vrijwilliger, die geen mandaat heeft binnen de operationele werking van de organisatie. Aantal onafhankelijken/niet-leidinggevenden van het hoogste bestuursorgaan. Er zijn 100 leden in de AV, waarvan 5 tevens werknemer van PROTOS zijn, en 2 daarvan een leidinggevende rol bekleden. In de RvB zetelen 10 leden: zij zijn allen totaal onafhankelijk en onbezoldigd. Geen van hen heeft een leidinggevende functie binnen de organisatie. Zie organigram blz 46. Aanbevelingen of medezeggenschap op het hoogste bestuurslichaam. De medewerkers van PROTOS hebben medezeggenschap: - via de diensthoofden en de directeur die dagelijks aanspreekbaar zijn - via de wekelijkse stafvergadering - via de personeelsdienst - de jaarlijkse evaluatie- en planningsvergadering. Lidmaatschappen / belangenorganisaties: zie blz 32 en 35. Overzicht relevante belanghebbenden. Dit zijn voor PROTOS vooral onze institutionele en medefinanciers (lijst blz 41), onze vrijwilligers, onze medewerkers, en onze partners uit het Zuiden. Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden. Het proces voor het bepalen welke groepen belanghebbenden wij hebben geselecteerd werd door de stafvergadering vastgelegd, en bekrachtigd door de Raad van Bestuur. PROTOS houdt zich altijd aanbevolen zijn werking en dit jaarrapport verder toe te lichten aan andere belanghebbenden of belangengroepen die zich aandienen.


 37 


Prestatie-indicatoren / Milieu – indicatoren Deze indicatoren zijn enkel van toepassing op de hoofdzetel PROTOS Gent.

GRI code EN1

Beschrijving

Eenheid

Totale hoeveelheid gebruikte materialen Kopieerpapier *

2007

Kg

2006

2007

2006

721

per VTE 43

per VTE 67

504

*= enkel kopieerpapier. Het papierverbruik voor het jaarrapport en 1 brochure werd niet gekwantificeerd Toners Kleurenprinter stuks 15 8 1.3 0.7 Zwart stuks 14 20 1,2 1,9 EN3 Direct energieverbruik van primaire energiebronnen per m² per m² Kantooroppervlak Limburgstraat 62 m2 460 460 Gas voor verwarming KWh 35.721 40.766 77,65 88,62 Mazout voor verwarming ** l 1.149 0 Electriciteit voor gebouw KWh 11.547 12.287 25,10 26,71 ** = energie verbruikt einde 2007 tijdens de uitrustingswerken nieuw kantoor Flamingostraat 36 EN 4 Indirect energieverbuik van primaire energiebronnen per VTE per VTE woon-werk verkeer auto km/jr 65.636 59.481 5.562 5.508 woon-werk verkeer trein km/jr 62.224 33.082 5.273 3.063 woon-werk verkeer fiets km/jr 4.231 4.551 359 421 woon-werk verkeer tram km/jr 2.701 1.326 229 123 Dienstverkeer met auto km/jr 13.847 12.891 1.173 1.194 met trein - bus km/jr 7.969 7.335 675 679 dienstverkeer vliegtuig km/jr 269.960 NG* 22.878 *NG = Niet geregistreerd over deze periode EN 8 Totale waterontrekking per VTE per VTE Water voor gebouw m3 66 58 5,6 5,4 EN16/17 Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen 2007 Gebouw Limburgstraat kg CO2 Gas KWh 35.721 7.741 Elektriciteit KWh 11.547 8.706 Woon-werkverkeer woon-werk verkeer auto km/jr 65.636 19.363 woon-werk verkeer trein km/jr 62.224 5.876 woon-werk verkeer fiets km/jr 4.231 59 woon-werk verkeer tram km/jr 2.701 255 Dienstverkeer met auto km/jr 13.847 4.085 met trein - bus km/jr 7.969 753 dienstverkeer vliegtuig *** km/jr 269.960 53.280 Kopieerpapier Kg 504 1.775 *** = bevat de vluchten van PROTOS Gent personeel alsook van experten in opdracht van PROTOS Gent Totaal CO2-uitstoot 101.892 5

1

1. Gebouw

16.447

16,1%

2. Woon-werkverkeer

25.553

25,1 %

3. Dienstverkeer België

4

2

4. Dienstverkeer vliegtuig 5. Papierverbruik

3

 38 

Totaal CO2 uitstoot

4.837

4,7 %

53.280

52,3 %

1.775

1,7 %

101.892

100%



Prestatie-indicatoren / Sociale – indicatoren Deze indicatoren zijn enkel van toepassing op de hoofdzetel PROTOS Gent.

GRI code LA 1

LA 2

LA 7 LA 10

LA 13

Beschrijving

Eenheid

2007

2006

aantal aantal aantal

8,4 5 11,8

8 4,3 10,8


9 5 12,3

10 3 11,9

aantal aantal

2 1

2 1

dagen/jaar

57

39

uren/jaar uren/jaar uren/jaar uren/jaar uren/jaar uren/jaar uren/jaar

30 66 2 0 3 101

0 126 0 10 6 142

aantal aantal aantal aantal aantal

6 1 3 4 12,3

5 1 5 2 11,9


1 11,3 0

1 10,9 0

aantal aantal

7 3 10

8 3 11

Personeelsbestand Gemiddeld aantal werknemers in het lopende jaar Voltijds Deeltijds Totaal uitgedrukt in VTE Personen in dienst per 31/12 Voltijds Deeltijds Totaal uitgedrukt in VTE Personeelsverloop Ingetreden werknemers Uitgetreden werknemers Werkverlet Verlet - ziektedagen - ziekteverzuim Opleiding Ontvangen training per jaar Taalcursussen Informatica(toepassingen) Arbeidswetgeving Vzw-wetgeving Algemeen Totaal training Samenstelling naar geslacht en beroepscategorie Personeelsbestand Man - vrouw per 31/12 Voltijds man Deeltijds man Voltijds vrouw Deeltijds vrouw Totaal uitgedrukt in VTE Per beroepscategorie Directiepersoneel Bedienden Arbeiders Raad van Bestuur Man Vrouw Totaal


 39 

 Financieel verslag 

Financieel verslag Toelichting bij de jaarrekening 2007 Twee financiële entiteiten Binnen de boekhouding van PROTOS zijn er 2 entiteiten: PROTOS Programma en PROTOS Secretariaat. PROTOS Programma omvat 3 grote deelwerkingen, waarvoor PROTOS subsidies ontvangt : -

de projecten en partnerwerking in het Zuiden

-

de mondiale vorming/sensibilisatie in Vlaanderen over de Noord-Zuid-problematiek

-

grensoverstijgend kennisbeheer.

PROTOS Secretariaat daarentegen heeft betrekking op : -

de algemene werkingskosten van het kantoor te Gent

-

de kosten voor fondsenwerving in Europa

-

de personeelskosten in Vlaanderen voor het technisch en administratief beheer van de projecten in het Zuiden, voor de mondiale vorming in Vlaanderen, voor het kennisbeheer en voor het algemeen beheer van PROTOS.

De jaarrekening 2007, die hier verder wordt voorgesteld, omvat enkel de cijfers van PROTOS-Gent en de cijfers van de PROTOSantennes in Oeganda en Rwanda. De jaarrekening 2007 houdt geen rekening met de cijfers van de regionale kantoren in Benin, Haïti, Ecuador, Madagaskar en Mali die eigen jaarrekeningen neerleggen.

Balans PROTOS Programma Deze balans is een weergave van de bezittingen, vorderingen en andere rechten en plichten van PROTOS Gent m.b.t. de toegewezen projectgelden, die PROTOS in beheer had op 31.12.2007. De liquide middelen en overlopende rekeningen van het passief betreffen toegekende projectmiddelen die op 31.12.2007 nog niet besteed waren (1.166.000 €). De overlopende rekeningen van het actief betreffen nog te ontvangen projectmiddelen, waar tegenover de schulden t.o.v. het secretariaat staan (271.000 €). PROTOS Secretariaat Deze balans is wel een weergave van de “eigen” bezittingen, vorderingen en andere rechten en plichten van het PROTOS kantoor te Gent en van de antennes in Oeganda en Rwanda. De vaste activa bedragen 45.000 € en de vlottende activa bedragen 1.259.000 €, waarvan 279.000 € onderlinge vorderingen betreffen. Daar tegenover staat een eigen vermogen van 506.000 €, voorzieningen ter waarde van 247.000 € en schulden ter waarde van 550.000 €, waarvan 279.000 € onderlinge schulden zijn.

Resultatenrekening PROTOS Programma De resultatenrekening van het programma geeft weer wat PROTOS in 2007 heeft besteed aan projecten (6.082.000 €), waarbij in 2007 gemiddeld 12 landenvertegenwoordigers tewerkgesteld waren en het lokale personeel 21 personen bedroeg. Het tekort of overschot aan ontvangen projectgelden werd via de overlopende rekeningen van het actief of passief overgedragen naar het volgende boekjaar. In 2007 dragen we 1.166.000 € ontvangen projectmiddelen over naar het volgend boekjaar en 271.000 € werd voorgefinancierd vanuit het secretariaat of zijn nog te ontvangen projectmiddelen. PROTOS Secretariaat De resultatenrekening is een weergave van de activiteiten van het kantoor te Gent, waar in 2007 gemiddeld 13 personeelsleden tewerkgesteld waren. Het Secretariaat sluit het boekjaar 2007 af met een positief resultaat van een kleine 32.000 €. Het is duidelijk dat de volledige werking van PROTOS (zowel Programma als Secretariaat) gericht is op de ondersteuning van de projecten en partnerwerking in het Zuiden. Als we de kosten van het Programma en het Secretariaat consolideren komen we voor 2007 aan een totale werkingskost van 6.578.000 €. 84,8 % van de gerealiseerde kosten was direct t.v.v. de projecten en de partnerwerking in het Zuiden. Slechts 15,2 % van deze kosten ging naar het financieren van het PROTOS kantoor. Als we daar de iets meer dan 5,2 % kosten aftrekken voor de opvolging van onze programma’s door de Zuiddienst van ons kantoor Gent, dan is de conclusie dat binnen PROTOS minder dan 10 % besteed wordt aan het geheel van algemene beheerskosten, kosten voor fondsenwerving en een stukje eigen gefinancierd kennisbeheer.

 40 


 Financiëel Verslag 

PROTOS-donoren

Om van de overheid financiële steun te krijgen voor de projecten in het Zuiden, moet PROTOS zelf een deel van de middelen opbrengen. Voor 2007 moest PROTOS 660.000 € aan dergelijke NGO-bijdragen voor zijn programma’s weten te verzamelen, wat overeenkomt met 71,5 % van de totale fondsenwerving. Voor de financiering van niet subsidieerbare kosten voor de programma’s werd 12,2 % of 112.000 € van de fondsenwerving benut. Voor de werking van het secretariaat werd 13,3 % of 123.000 € benut en ten slotte werd voor een aantal projecten binnen het secretariaat 3 % of 28.000 € benut. Zo werd er in 2007 voor een totaal van 923.000 € aan fondsen ingezameld. Hiervoor mocht PROTOS in de loop van 2007 rekenen op de steun van: Particulieren Provinciebesturen - Antwerpen - Limburg

Stads- en Gemeentebesturen - Bierbeek - Evere

- Oost-Vlaanderen

- Gent

- West-Vlaanderen

- Zottegem

Diverse organisaties en bedrijven - 11.11.11. - Aqua for All (Nederland) - Asbl Sud-Nord - Brugs Fonds Ontwikkeling en Samenwerking - CISV (Italië) - CM Midden-Vlaanderen - CORDAID (Nederland) - Dienstenthuis via Corporate Funding Programme - Restaurant De Kansel Leuven - Diogenes Herentals - Fondation Ensemble (Frankrijk) - GROHE - HOM - ICCO (Nederland) - Intercommunaal Samenwerkingscomité van Waterbedrijven (ISWa) - International Secretariaat voor het Water (Canada) - IWVA Intercommunale Watervoorziening Veurne-Ambacht - Hain-Celestial group

- Keppel – Seghers - Koning Boudewijn Stichting Fonds Amélie en Elisabeth - Kris Kras - Lannoo projecten Haïti - Lions Clubs Gent Kortrijk - Nationale Loterij door de staatssecretaris van overheidsbedrijven - Scheut - SNV (Nederland) - Sociaal fonds van de Voedingsindustrie VIA-fonds - SOLID International - Soresma - Stichting Ommersteyn - Stichting Gilles - Swinggroup met VMW welkomsactie - Taminco “Water for people” - TMVW Integraal waterbedrijf - Umubano - VMW Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening Sponsoring van Troubled Waters Jongerenwaterforum - Argus Milieupunt van KBC en CERA - Prins Filipfonds van de Koning Boudewijn Stichting - Provincie Oost-Vlaanderen

Voor de financiering van haar projecten en partnerwerking in het Zuiden en het Noorden, mocht PROTOS in de loop van 2007 rekenen op de steun van de volgende overheden : 1. Federale Overheid, Directie-Generaal voor Ontwikkelingssamenwerking – DGOS 2. Europese Commissie en EU-ACP Water Facility 3. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Vlaams Agentschap voor Internationale Samenwerking - VAIS 4. Vlaamse Overheid Dep. Energie, Leefmilieu en Natuur (via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling)

Verslag 2007 De rekeningen werden nagezien door Clybouw Bedrijfsrevisoren. De jaarrekening en het revisoraal verslag werden neergelegd op de Algemene Vergadering van 21 juni 2008 en kunnen geraadpleegd worden op de website van PROTOS www.protosh2o.org De jaarrekening werden ook neergelegd bij de National Bank van België, waar alle cijfers vrijblijvend kunnen opgevraagd worden. Ondernemingsnummer: 0417.299.047


 41 

 Financieel Verslag 

Geconsolideerde Balans 2007

ACTIVA

2007 Secretariaat

VASTE ACTIVA I. Oprichtingskosten

44.958,23

2006

Programma 0,00

Consolidatie 44.958,23

Consolidatie 2%

15.502,89

0,00

0,00

0,00

179,89

179,89

484,81

III. Materiële vaste activa

34.000,47 28.614,47 5.204,81 181,19

34.000,47 28.614,47 5.204,81 181,19

8.022,82 836,12 6.824,32 362,38

IV. Financiële vaste activa

10.777,87

10.777,87

6.995,26

II. Immateriële vaste activa A. Terreinen en gebouwen B. Installaties, machines en uitrusting C. Meubilair en rollend materieel

VLOTTENDE ACTIVA V. Vorderingen op meer dan één jaar

A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen waarvan niet-rentedragende vorderingen of gekoppeld aan een lage rente

VI. Voorraden en bestellingen in uitvoering

VII. Vorderingen op ten hoogste één jaar A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen waarvan niet-rentedragende vorderingen of gekoppeld aan lage rente

VIII. Geldbeleggingen IX. Liquide middelen X. Overlopende rekeningen TOTAAL DER ACTIVA

 42 

1.258.649,39

1.450.131,27

2.429.904,03

98%

1.612.930,00

34.789,36 0,00

34.789,36 0,00 0,00

1%

34.789,36 0,00 0,00

34.789,36

34.789,36

34.789,36

0,00

0,00 0,00 229.130,17 19.339,05 0,00

0,00

507.996,53 38.391,52

10,27 0,00

469.605,01

10,27

209.791,12

0,00

0,00

0,00

710.648,67

1.179.386,32

1.890.034,99

76%

1.234.067,94

5.214,83

270.734,68

275.949,51

11%

53.829,60

1.303.607,62 1.450.131,27 2.474.862,26

1%

290.243,10 7.667,36 0,00

8%

282.575,74 0,00

1.628.432,89



PASSIVA EIGEN VERMOGEN

2007 Secretariaat

Programma

Consolidatie 20%

474.333,91

474.333,91 0,00 474.333,91

474.333,91 0,00 474.333,91

19%

473.868,49 0,00 473.868,49

III. Herwaarderingsmeerwaarden

0,00

0,00

0,00

IV. Bestemde fondsen

0,00

0,00

0,00

31.992,17

31.992,17

0,00

0,00

A. Beginvermogen B. Permanente financiering

V. Overgedragen winst Overgedragen verlies VI. Kapitaalsubsidies VOORZIENINGEN

247.222,43

0,00

Consolidatie 506.326,08

I. Fondsen van de vereniging

506.326,08

2006

0,00

1%

465,42

0,00

247.222,43

10%

208.232,81

VII. A. Voorzieningen risico’s en kosten

122.222,43

122.222,43

5%

108.232,81

B. Voorzieningen schenkingen en legaten met terugnemingrecht

125.000,00

125.000,00

5%

100.000,00

1.721.313,75

70%

945.866,17

SCHULDEN VIII. Schulden op meer dan één jaar IX. Schulden op ten hoogste één jaar

A. Schulden op meer dan één jaar B. Financiële schulden C. Handelsschulden D. Ontvangen vooruitbetalingen bestellingen E. Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten F. Overige schulden

X. Overlopende rekeningen TOTAAL DER PASSIVA


550.059,11

1.450.131,27

0,00

0,00

0,00

3%

252.374,17 0,00 0,00 23.517,91 0,00 68.321,12

229.006,36 0,00 0,00 106.621,20 0,00 74.665,45

284.381,92 0,00 0,00 24.568,02 0,00 0,00

234.511,65 0,00 0,00 112.136,75 0,00 74.665,45

47.719,71

259.813,90

47.709,45

2%

160.535,14

321.052,75

1.165.749,35

1.486.802,10

60%

693.492,00

1.303.607,62

1.450.131,27

2.474.862,26

5%

1.628.432,89

 43 


Resultatenrekening 2007 2007 Secretariaat

I. OPBRENGSTEN

Programma

1.831.221,61

6.081.805,24

2.486,94

0,00

I.B. 1. Fondsenwerving

923.671,40

660.127,25

I.B. 2. Subsidies

733.806,10

I.C. Diverse opbrengsten

2006 Eliminatie

Consolidatie

Consolidatie

6.610.371,88

0%

5.865.913,37

2.486,94

0%

527,14

-660.127,25

923.671,40

14%

699.809,68

5.374.488,67

-503.834,85

5.604.459,92

85%

5.132.037,24

154.283,72

0,00

-138.692,87

15.590,85

0%

20.164,87

16.301,74

43.253,14

59.554,88

1%

13.374,44

671,71

3.936,18

4.607,89

0%

0,00

-1.799.229,44

-6.081.805,24

1.302.654,97

-6.578.379,71

-1.013.415,18

-5.432.691,17

1.163.962,10

-5.282.144,25

80%

-4.934.923,96

II.C. Bezoldigingen

-722.105,83

-640.655,04

138.692,87

-1.224.068,00

19%

-796.602,79

II.D. Afschrijvingen

-9.980,59

0,00

-9.980,59

0%

-8.431,39

II.F. Voorzieningen

-38.989,62

0,00

-38.989,62

1%

-117.190,67

-4.183,23

-8.154,30

-12.337,53

0%

-2.994,88

VIII. Uitzonderlijke kosten

-10.554,99

-304,73

-10.859,72

0%

-5.304,27

IX. RESULTAAT

31.992,17

0,00

I.A. Omzet verkopen

IV. Financiële opbrengsten VII. Uitzonderlijke opbrengsten

II. KOSTEN II.B. Diensten, diverse goederen

V. Financiële kosten

 44 

-1.302.654,97

0,00

31.992,17

-5.865.447,96

465,41



Herkomst van de financiering van het programma 2006

2007

Regionale verdeling van de bestedingen van het programma 2007

2006

Evolutie bestedingen programma 7.000.000 € 6.000.000 € 5.000.000 € 4.000.000 € 3.000.000 €

2006 2004

2007

2002 2005 2003

2.000.000 € 1.000.000 € 0€


 45 

Organigram PROTOS d.d. 30.06.2008 Algemene Vergadering

Raad van Bestuur

Directeur

Dienst Administratie en Financieel Beheer

Zuiddienst

Noorddienst

Diensthoofd Zuiddienst

Diensthoofd Noorddienst Regionale kantoren Benin en Mali

Regiobegeleiders Secretariaat Gent

Regionale kantoren Ecuador en Haïti

Regionaal kantoor Antennes Madagaskar Oeganda en Rwanda

Algemene Vergadering

Cel Mondiale Vorming Cel Kennisbeheer Cel Communicatie, Externe Relaties en Fondsenwerving

Wie doet wat ?

per december 2007 : 100 leden

Raad van Bestuur Voorzitter: Wilfried Van Hove (Oudenaarde), elektromechanisch ir., bedrijfsconsultant Leden: Luk Coppens (Affligem), bouwkundig ir., consultant M & A / Krista Decat (Lembeke), bouwkundig ir., werkzaam in de waterzuiveringssector / Stefan Deconinck (Gent), lic. geschiedenis en politieke wetenschappen, universitair medewerker / Lutgart Dusar (Leuven), lic. kunstgeschiedenis en Oosterse talen en geschiedenis, communicatie-expert / Micheline Gruwé (Erembodegem), bio ir. scheikunde, werkzaam in de waterzuiveringsector / Arnoud Lust (Antwerpen), werktuigkundig ir., consultant in milieu / Luc Maes (Gistel), bouwkundig ir., werkzaam bij de Belgische Spoorwegen / Boudewijn Moyersoen (Schepdaal), jurist-economist / Marc Sas (Zoersel), bouwkundig ir., consultant in waterwerken

Secretariaat in Gent Directeur: Stef Lambrecht Dienst Zuidwerking: Dirk Glas / Po De Wael / Tomas Dossche Dienst Noordwerking: Marc Despiegelaere / Johan Verstraete / Geert Vanderstichele Dienst Administratie en Financieel beheer: Kristien Segers / Katrien Van de Walle / Carine Claeys / Annick Braeckman / Lut Mathys / ~ Tania Matthijs / Regina Van Loo

Regionale kantoren Regionaal kantoor Benin: Grégoire Dangnivo / Armelle Houeninvo / Dieudonné Tcheho / Anne-Sophie Aublet / Philippe d’Aout / Guillaume Houinato / Eloi Ahoumenou / Bruno Dazankpe / Coffi Agboty / Sylvain Kangni / Polycarpe Favi / Adam Samba Bio Tobou / Comlan Simon Honfovou / Moussoubaou Ibrahima Regionaal kantoor Ecuador: Anne Coutteel / Katrien Van Hooydonk / Pablo Martines / Carmen Sacaquirin / Ruminãhui Quindi / Remigio Ojeda Regionaal kantoor Haïti: Martine Haentjens / Sacha Greenberg / Julie Lebeau Regionaal kantoor Madagaskar: Francesca Rossi / Dirk Dirix Regionaal kantoor Mali: Huub Munstege / Cheick Kamissoko / Ousmane Diarra / Ada Barry / Moussa Coulibay / Drissa Traore / Garantigui Traore Antenne Oeganda: Lieven Peeters Antenne Rwanda: Harald Van Der Hoek  46 


GRI overzicht Visie en strategie

blz

1.1 Verklaring duurzaamheid

Bestuur, verplichting en betrokkenheid

3, 10

Organisatieprofiel 2.1 Naam organisatie

1, 48

2.2 Producten/diensten 2.3

blz

4.1

Bestuursstructuur

37, 46

4.2

Heeft voorzitter een leidinggevende rol?

37, 46

4.3

Aantal onafhankelijken / niet leidinggevenden

37, 46

4.4

Aanbevelingsmogelijkheden/ medezeggenschap

37

11 - 35

Organisatiestructuur

46

2.4 Locatie hoofdkantoor 2.5 Landen actief 2.6 Juridische structuur

4.13

Lidmaatschappen/belangenorganisaties

48

4.14

Overzicht relevante belanghebbenden

11, 28

4.15

Inventarisatie/selectie belanghebbenden

32, 35 32, 41 32, 37, 41

48

2.7 Afzetmarkten

11 - 35

2.8

42 - 45

Omvang/kerncijfers

2.9 Significante veranderingen 2.10 Onderscheidingen

Prestatieindicatoren Economie

36

EC1

Directe economische waarden/ omzet

36

EC4

Significante steun van de overheid

Verslagparameters

40 - 45 45

Milieu

3.1 Verslagperiode

36

EN1

3.2

Datum recente verslag

36

EN3 Direct energieverbruik primaire energiebronnen

38

3.3

Verslagcyclus

36

EN4

Indirect energieverbruik primaire energiebronnen

38

3.4 Contactpunt

47

EN8

Totale waterontrekking

38

3.5 Proces voor bepalen inhoud

36

EN16

Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen

38

3.6 Afbakening verslag

36

EN17

Andere relevante indirecte emissie van broeikasgassen

38

3.7 Specifieke beperkingen

36

3.8 Basis die vergelijkbaarheid beïnvloedt

36

3.9 Berekeningsgrondslagen

Totale hoeveelheid gebruikte materialen

38

Sociaal

37

LA1

Personeelsbestand

39

3.10 Gevolgen van eventuele herformulering

37

LA2

Personeelsverloop

39

3.11 Significante veranderingen

37

LA7

Werkverlet

39

3.12 GRI-Overzichtstabel

47

LA10

Opleiding

39

LA13

Samenstelling naar geslacht en beroepscategorie

39

Contactpunt voor vragen over dit verslag : [email protected]  (00)32 (0)9/235 25 17

 47 


steun op rekening

PROTOS vzw flamingostraat 36 B - 9000 Gent

 09/235 25 10  09/225 66 07

390-0966000-32 PROTOS Benin [email protected] PROTOS Ecuador [email protected] PROTOS Haïti [email protected]

Ondernemingsnummer: 0417.299.047

PROTOS Oeganda [email protected]

[email protected]

PROTOS Rwanda [email protected]

www.protosh2o.org

PROTOS Mali [email protected] PROTOS Madagaskar [email protected]

Inhoud. Voorwoord~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 3. Overzicht 2007 & Uitdagingen 2008~~~~~~ p. 4

Recommend Documents

Inhoud. Voorwoord~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 3. Overzicht 2007 & Uitdagingen 2008 p. 4