Inhoud Voorwoord Achtergronden Reizen naar en in Suriname Reizen naar Suriname Formaliteiten Vervoer Reizen in Suriname De natuurlijke omgeving Ligging Klimaat Landschap Geschiedenis Kolonisatie De slaven De marrons Afschaffing slavernij Immigratie Groeiend zelfbewustzijn Middelen van bestaan De onafhankelijkheid De staatsgreep Suriname nu Economie door de jaren heen De zwarte markt en de EA-handel Structureel Aanpassings programma Bauxiet Bureaucratie Politiek Bestuurlijke indeling Kopstukken van de Surinaamse politiek Bevolkingsgroepen Inheemsen Marrons Creolen Hindostanen Javanen Overige bevolkingsgroepen Joden Chinezen Libanezen Boeroes
WW Suriname 2010 dl.1.indd 5
9 15 15 15 16 18 20 28 28 29 30 34 34 36 37 38 39 40 41 41 43 44 46 46 47 47 49 50 50 50 55 55 62 70 77 83 88 88 90 92 93
Fortuinzoekers Planten en dieren Planten Eetbaar Bruikbaar Medicinaal Dieren Insecten Vogels Zoogdieren Vissen Slangen en kaaimannen
95 96 96 97 98 99 100 101 102 104 106 108
Praktische informatie 111 Communicatie 111 Elektriciteit 112 113 Eten en drinken Feestdagen 116 Fotograferen 117 118 Geldzaken Gezondheid 118 Homoseksualiteit 120 120 Kinderen Kunst 121 121 Literatuur Media 124 Muziek 125 127 Omgangsvormen Paklijst 129 Prostitutie 130 130 Reisprogramma Reistijd 132 132 Taal 134 Tijd 134 Vlag Volkslied 135 135 Voorpret Vrouw 135 Wapen 136 Bezienswaardigheden Paramaribo Geschiedenis Architectuur
137 137 139 139
20-10-2009 11:32:16
suriname
Stadswandeling Fort Zeelandia Onafhankelijkheidsplein De Waterkant Centrale Markt Winkelen Grote Stadskerk Maagdenstraat Spanhoek Kerkplein Keizerstraat Oranjetuin Cultuurtuin Henck Arronstraat Palmentuin De buitenwijken Paramaribo-Noord Combé Blauwgrond Leonsberg Paramaribo-Zuid Beekhuizen Latour Livorno Pontbuiten Paramaribo-West Praktische informatie
141 142 145 148 149 150 151 151 151 152 152 153 153 154 156 157 159 159 160 161 162 162 163 163 163 163 165
Rond Paramaribo Richting zuid Het Pad van Wanica Lelydorp Onverwacht Bersaba en Republiek Zanderij 1 Colakreek Kinderboerderij De Vier Kinderen Marinalex Carolinakreek Santigron De ‘Highway’ Domburg Laarwijk Waterland White Beach Paranam Onverdacht
177 177 177 178 179 180 181 182
WW Suriname 2010 dl.1.indd 6
182 182 183 183 186 186 187 187 187 188 188
De Afobakaweg Overbridge Powaka Jodensavanna Blakawatra Richting noord Braamspunt en Pomona Fort Nieuw Amsterdam
189 189 190 190 191 192 192 194
Naar het oosten Commewijne De plantages Peperpot Tamanredjo Alkmaar en Spieringshoek Zorgvlied en Ellen Mariënburg Rust en Werk Frederiksdorp Alliance Baki Naar Matapica Matapica Het Cottica-gebied Geschiedenis Wan Ati Tamarin Marowijne Mungo Blommie Albina Erowarte Galibi Frans-Guyana Saint-Laurent-du-Maroni Cayenne
197 198 198 202 204
Naar het westen Saramacca Weg naar Zee Groningen De Coppenamebrug Coronie Ontstaan van een kokoscultuur De dorpen van Coronie Totness
228 228 228 230 231 232
204 205 205 206 207 208 208 208 209 211 212 213 214 214 215 216 216 217 217 219 219 223
232 233 234
20-10-2009 11:32:17
inhoud
Friendship en Burnside Salem Nickerie Ontstaan van een rijstcultuur Wageningen Groot Henar Nieuw-Nickerie Guyana Springlands Praktische informatie
235 235 235 236 237 238 238 242 242 244
Het binnenland 246 Voorbereidingen 246 Ongedierte 249 Bagage 250 250 De Brownsberg Het bos 253 Wandelen 253 254 Omgeving Brownsberg Afobaka 254 Brokopondomeer 256 Tukunari-eiland 256 Tonka- en Paradise-eiland 257 Brokopondo en Brownsberg 257 Victoria 257 Berg en Dal 258 Nieuw Kofikamp 258 Bakaa Boto 259 Boven-Suriname 259 Jaw Jaw 260 OPGENOMEN KAARTEN Suriname, ligging 11 Suriname, overzichtskaart 12-13 Afstandstabel 19 137 Paramaribo, centrum 158 Paramaribo-Buitenwijken Noord-Suriname 178-179
WW Suriname 2010 dl.1.indd 7
Gunsi en Pikin Slee Anaula Nature Resort Danpaati River Lodge Kumalu-eiland Awarradam De Marowijne Bigiston Arminavallen De Paramaka Langatabbetje Grankreek en Lokaloka Stoelmanseiland De Tapanahony Drietabbetje Palumeu Kasikasima De Coppename Raleighvallen en Voltzberg Fungu-eiland De Voltzberg De Tafelberg Eilerts de Haan De Blanche-Marievallen Apura Kabalebo Kwamalasamutu
260 260 260 261 262 263 263 264 264 267 267 268 268 268 269 270 272 273 274 276 277 277 278 279 281 281
Over de auteur
283
Register
284
18e-eeuwse plantages 200-201 Cayenne 224-225 239 Nieuw-Nickerie Prokopondo Stuwmeer 248 Het Raleighvallen/Voltzberg natuurreservaat 275
20-10-2009 11:32:18
S uRINAME
20
Vliegen in de regio Behalve de verbindingen naar Miami, Curaçao en Aruba bestaan er vanuit Paramaribo lijndiensten met Port of Spain (Trinidad), Belem in Brazilië en Cayenne in Frans-Guyana. Vanaf Curaçao is praktisch het hele Caribisch gebied, inclusief Cuba en Venezuela rechtstreeks bereikbaar. Miami is de aanvlieghaven voor verbindingen met Noord- en MiddenAmerika en transatlantische lijndiensten naar Europa.
Reizen in Suriname Binnenlandse touroperators Het tropisch regenwoud is ‘in’ en eco is het sleutelwoord. Een groeiend aantal reisorganisaties verzorgt ecologisch verantwoorde reizen naar het bos. Meestal houdt dit in dat u afhankelijk van de kennis van de gids iets leert over de flora en fauna en geen rommel mag achterlaten. Een tocht naar het binnenland tijdens uw bezoek aan Suriname is een absolute ‘must’. Het is een kans om kennis te maken met een natuur en cultuur die wellicht over een tijdje niet meer in deze pure vorm zullen bestaan. Bovendien is het een aangename manier om een paar dagen weg te zijn uit de drukte van de stad. De meeste touroperators bieden naast dagtours meerdaagse reizen aan inclusief maaltijden en eenvoudige accommodatie. De kosten zijn gemiddeld 50,- per dag, alhoewel de prijzen doorgaans in Amerikaanse ‘dala’ (dollars) worden genoteerd. Uw trip kan duurder worden als deze een binnenlandse vlucht bevat. Binnen de Surinaamse reiswereld bestaat een zekere wildgroei aan reisorganisators, soms gaat het om eendagsvliegen. De volgende bedrijven in Paramaribo beschikken over ervaring.
WW Suriname 2010 dl.1.indd 20
19-10-2009 15:29:50
reizen naar en in suriname
21
De landingsbaan te Kabalebo, op de achtergrond de 500 meter hoge ‘Misty Mountain’
WW Suriname 2010 dl.1.indd 21
19-10-2009 15:29:51
paramaribo
Praktische Informatie Paramaribo
165
i
Alarmnummers
Internationale organisaties
• Politie, Keizerstraat 27 (centrum), 9471111/477777. Bureau Nieuwe Haven, 9 402831. Alarmnummer politie 9 115 • Brandweer, hoofdkazerne, 9491111. • EHBO, Academisch Ziekenhuis, Flustraat, 9 442288. • Bureau Openbare Gezondheidszorg (B.O.G.), Rode Kruislaan 15, 9‑499494/497978, ma.-vrij. 07.30-14.00 uur. • Apotheek, St.-Vincentiusziekenhuis, Koninginnestraat 4, 9 471212. • Apotheek Soma, Dr. Axwijkstraat 107, 9 550644, e-mail: soma@ sr.net, internet: www.nvsoma.com.
• Pan American Health Organization/ World Health Organization (PAHO/ WHO), Burenstraat 33, 9 471676, j 471568. • Organization of American States (O.A.S.), Noorderkerkstraat 3, 9477355/472982, j 410950. • Inter-American Development Bank (I.D.B.), Peter Bruneslaan 2-4, 9 462903, j 465665. • Internationale Rode Kruis, Gravenberchstraat 2-6, 9 498410. • Europese Unie, Dr. Sophie Redmondstraat, 239, 9 499322/ 499349, j 493076. • Kamer van Koophandel en Fabrieken, Kernkampweg 37, 9 473527/473526, e-mail:
[email protected], internet: www. surinamedirectory.biz.
Belangrijke adressen Algemeen • Tourist office, bij Fort Zeelandia, 9479200, geopend ma.-vrij. 08.00-15.30 uur. • Postkantoor, Surpost, Kerkplein, 9 477524. ma.-vrij. 07.30 tot 14.00. Zaterdag gesloten. • Telesur, Telecommunicatiebedrijf Suriname, Heiligenweg 1, 9 473944/474242.
Ambassades en consulaten • Nederlandse Ambassade, Van Roseveltkade 5, 9 477211, j‑474000, e-mail consulaire afdeling:
[email protected]. • Honorair Consulaat voor Duitsland, Maagdenstraat 46-boven, 9474380, j 471507. • Franse Ambassade, Henck Arronstraat 7, 9 475222, j‑471208.
WW suriname 2010 dl.3.indd 165
Luchtvaartmaatschappijen • Surinam Airways, Jagernath Lachmonstraat 136, 9 465700; passagekantoor: Dr. Sophie Redmondstraat 219, 9‑432700/432071. Inlichtingen aankomst- en vertrektijden: 9 433111. • KLM Koninklijke Luchtvaartmaatschappij, Burenstraat 33, 9 411811, j 477526. • Caribbean Airlines, Wagenwegstraat 36, 9 520035, internet: www. caribbean-airlines.com.
Geldzaken Banken De banken zijn op werkdagen geopend van 07.30-14.00 uur. Afgezien daarvan zijn er wisselkantoren die uw harde valuta ook graag ’s avonds en in het weekend in ontvangst nemen.
19-10-2009 15:07:51
S uRINAME
166
Informeert u vooraf naar de koers. • De Surinaamsche Bank, Henck Arronstraat 26, 9 471100. • Hakrinbank, Dr. Sophie Redmondstraat 11, 9 477722. • RBTT, Kerkplein 1, 9 471555. • RBTT-filialen: Albergastraat 81, 9 499810. • Jagernath Lachmonstraat 35, 9 400280. • Van het Hogerhuysstraat, 903363.
Wisselkantoren • Finatrust, Dr. Sophie Redmondstraat 59, 9 476111. • Suri Change, Dr. Sophie Redmondstraat 71, 9 471261. • Drive Through Cambio, Saramaccastraat, open: ma. t/m zat. 07.30-23.30 uur. • Cambio H.J. de Vries, Waterkant 92 t/o. de Centrale Markt, 9 471222. • Cambio Multi Track N.V., Kleine Waterstraat t/o hotel Torarica. Ook open op zondag.
Snel geld over laten maken? • Western Union Money Transfer, Domineestraat 22, 9 422888.
Overnachten Hotels, guesthouses en appartementen Tot voor kort waren de meeste toeris‑ ten van Surinaamse komaf en vonden zij onderdak bij familie of kennissen. Paramaribo had dan ook nauwelijks hotels van internationale allure. Maar nu Suriname zich met ecotoerisme op de wereldmarkt begeeft, is er een flink aantal hotels en pensions bijgekomen. • Torarica Hotel Casino, Mr. Rietbergplein 1, 9 471500, j‑411682, e-mail: info@torarica. com, internet: www.torarica.com. Tor, zoals het hotel liefkozend door
WW suriname 2010 dl.3.indd 166
de Surinamers wordt genoemd, beschikt over een restaurant, zwembad, conferentieruimte, tennisbanen, fitnessruimte en sauna. De bar op ‘de pier’ geeft uitzicht op de Surinamerivier. Tweepersoonskamers met bad en toilet vanaf US$ 150.- inclusief service charge en omzetbelasting. Een populaire vrijdagavond besteding in Paramaribo is de Torarica pool barbecue met daarna een rondje casino. • Royal Torarica, Kleine Waterstraat 10, 9 473500, j 473808, e-mail:
[email protected], internet: www.torarica.com. Royal Torarica gaat door voor het meest sjieke hotel van Paramaribo. Zakenhotel met stijlvolle lounge en kamers, maar minder gemoedelijk dan het naast gelegen Torarica. Gelukkig zijn de beide hotels via een paadje met elkaar verbonden. Double-rooms vanaf US$ 220.- tot US$ 445.- (presidential suite). • Het Eco Resort Inn, Cornelis Jongbawstraat 16, 9 425522, j‑425510, e-mail: info@ecores. com, internet: www.ecores.com, ligt op drie minuten loopafstand van Tor. Deze eco-(nomische) afdeling van het Torarica-complex beschikt over 122 comfortabele kamers bij de Surinamerivier. Kamers per nacht vanaf US$ 85.- inclusief ontbijt en tax. Zwemmen en sporten mag bij buurhotel Torarica. • Hotel Spanhoek Passage, Domineestraat 2-4, 9 477888, j‑427121, e-mail: reservation@ spanhoekhotel.com, internet: www.spanhoekhotel.com. Klein kwaliteitshotel in een winkelcentrum in de binnenstand. Mooie kamers incl. ontbijt à US$ 156.- per nacht voor tweepersonen.
19-10-2009 15:07:52
S uRINAME
246
Het binnenland Hoogtepunt van uw verblijf in Suriname zal waarschijnlijk een bezoek aan het indrukwekkende binnenland zijn. Met het binnenland bedoelen de Surinamers het tropisch regenwoud, ook wel bos, of bovenop genoemd, want voor een tocht naar het bos moet men de rivieren op naar ‘boven’. Naar het achterland leiden nauwelijks wegen. Ruim honderd kilometer ten zuiden van de kust houdt de weg op en bent u verder aangewezen op vervoer per korjaal, smalle houten bootjes die makkelijk wendbaar zijn tussen de rotsformaties in de rivieren. Het varen over de stroomversnellingen vereist een bepaalde behendigheid die alleen de bewoners van het gebied toebehoort. Met feilloze precisie weet de bootsman op aanwijzingen van de kulaman (de man met de stok) de boot tussen de stenen te manoeuvreren, ook wanneer de obstakels door een hoge waterstand aan het zicht worden onttrokken. Wanneer u minder tijd heeft, kunt u het binnenland aandoen per vliegtuig. De kleine toestellen landen midden in het bos op airstrips ter grootte van een voetbalveld. Nieuwsgierige bosbewoners komen bij elke landing wel even kijken wat het toestel uit de stad heeft meegebracht. Vanuit de lucht heeft u een prachtig uitzicht op het broccoliachtige oerwoud en de kale toppen van de granietrotsen. Vrijwel het hele binnenland valt onder het district Sipaliwini. De naam is afgeleid van het indiaanse sipa (steen) en wini (water, rivier). Een toepasselijke benaming voor dit gebied, waar de rivieren met hun steenformaties een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven zijn.
Voorbereidingen Voor een reis naar het binnenland moet er nogal wat georganiseerd worden. Er moet vervoer worden geregeld, houdbare proviand worden ingeslagen, en een gids worden gevonden die de taal van het gebied spreekt. Met Nederlands of Engels komt u in het bos niet ver. Zelfs het Sranantongo, de contacttaal onder de Surinamers, wordt er niet of nauwelijks gesproken. De gids moet uiteraard het gebied kennen of, nog beter, er geboren zijn, zodat u verzekerd bent van een warm onthaal door het dorpshoofd. Hoewel het aanbieden van een fles rum verzoening kan brengen, doet de komst van een dorpskind meestal wonderen. Verder heeft u kookgerei nodig, hangmat-
WW suriname 2010 dl.3.indd 246
19-10-2009 15:11:10
Het binnenlan d
247
ten, benzine voor de korjaal en drinkwater, want het water uit de plaatselijke kreek bezorgt u waarschijnlijk darmklachten. Dit alles kunt u in Surinaamse dollars betalen, maar de prijzen zijn naar Hollandse maatstaven hoog. Om teleurstelling te voorkomen, kunt u het beste direct na aankomst in Suriname aan de voorbereidingen van uw binnenlandse tocht beginnen. Goede gidsen zijn moeilijk te vinden en vervoersmiddelen misschien niet voorhanden, vooral in de regentijd wanneer de wegen naar ‘bovenop’ slecht begaanbaar zijn. U heeft dan ruim tijd nodig om alternatieven te zoeken. Een volledig verzorgde reis kan zo’n alternatief zijn. Verschillende touroperators bieden meerdaagse tochten aan per bus en boot of vliegtuig en boot. Voor circa 50,– per dag koopt u gemak, en kunt u ook nog klagen als het niet allemaal naar wens verloopt. Ook georganiseerde tours kunt u Saramakaanse botenbouwers te Botopasi
WW suriname 2010 dl.3.indd 247
19-10-2009 15:11:12
S uRINAME
248
AT L A N T I S C H E O C E A A N
N ▲
Baki
Natuurreservaat
Wia Wia ● Nieuw Frederiksdorp Amsterdam ● Kronenburg ● ● Alliance
Leonsberg ●
➤
●
PARAMARIBO ■
Groningen
●
● Mariënburg ● Alkmaar
Meerzorg ●
● Uitkijk
●
● Peperpot
Lelydorp ●
● Constantia
Slootwijk●
Tamanredjo
C o tt ic a ri v ie r
Stolkertsijver ●
➤
● Domburg
Santigron ●
Mungo Albina
Coppenamepunt Coronie Nickerie
Natuurreservaat Matapica
Braamspunt ●
● White Beach Acaribo ●
● Paranam
Onverwacht ●
Overbridge ●
Republiek
● Jodensavanna
Berlijn ●
sp oo rb aa n
Bigi Poika ●
e am rin ier Su riv
Bersaba ●
● Hannover ca a c Vierkinderen ● ● Powaka m Colakreek ● ra vier ● a ● Carolina S ri ● Zanderij Matta ● ● Blakawatra
● Sabanapark ● Kraka ●
Java ●
Phedra
Kwakoegron ● ● Klaaskreek
➤
n
aa
rb
oo
sp
Witagron
Natuurreservaat Copi
Berg en Dal ● Nieuw Kofikamp ●
●
Brownsweg
● Victoria
● Brokopondo
● Ballingsula ● Afobaka
● Tonka-eiland
Natuurreservaat Brownsberg
BROKOPONDO STUWMEER (Prof. van Blommestein meer) ● Tukunari-eiland ● Lebidoti
Baaka Boto ●
● Duwatra
Pokigron ●
Gujaba en Pikinslee
➤ 0
25 km
BROKOPONDO Stuwmeer
WW suriname 2010 dl.3.indd 248
19-10-2009 15:11:14
