Inhoud. Voorstelling Sig. Werking Activiteitenverslag Sig Woord vooraf... 3

Activiteitenverslag 2013

Sig vzw • Destelbergen • www.sig-net.be • [email protected] info@sig

Activiteitenverslag Sig

Inhoud Woord vooraf ......................................................................................

3

Voorstelling Sig 1.

Naam en missie .........................................................................

5

2.

Werking ....................................................................................

6

3.

Organogram ............................................................................. 7 Algemene Vergadering en Raad van Bestuur ............................... 8 Dagelijks Bestuur ...................................................................... 8 Personeel ................................................................................. 8 Adviesraden en redactie ............................................................. 13

4.

Participanten ............................................................................. 15

5.

Erkenning en subsidiëring .......................................................... 16

6.

Samenwerkingsverbanden ......................................................... 17

7.

Lidmaatschappen ...................................................................... 17

Werking 2013 1.

Vorming professionele hulpverleners ........................................... 18

2.

Breedmaatschappelijke vorming ................................................. 34

3.

Vorming op maat ...................................................................... 44

4.

Sensibilisering ........................................................................... 46

5.

Publicaties en producties ............................................................ 51

6.

Tijdschrift Signaal ...................................................................... 56

7.

Docudienst ............................................................................... 58

8.

Wetenschappelijk onderzoek ...................................................... 62

9.

Website, nieuwsbrief en ICT ........................................................ 71

10. Sig in de pers en op verplaatsing ................................................ 72

2

2013


2013

Woord vooraf Wat graag hadden wij u bij het begin van dit jaarverslag gemeld dat Sig eindelijk een stek heeft gevonden waar toekomst kan worden gemaakt. En toch is dat tot nu toe niet gebeurd omdat een niet-gesubsidieerde vzw op de dag van vandaag onmogelijk de vigerende huurprijzen kan betalen, zeker niet in de stad en al helemaal niet als de gezochte ruimtes voldoende potentie moeten hebben om boeiende en verrijkende vorming te geven en met velen van gedachten te wisselen over boeiende thema’s op een flexibele manier. Sig zal dus nog een tijdje op zoek moeten gaan naar een mecenas of naar de laatste sporen van hulpvaardigheid of bereidheid tot investeren in de zorg voor anderen via vorming … Inderdaad een uitstervend kruid. De werking van 2013. Moeten wij gewagen van een zekere krimp, van vermoeidheid? Want de aantallen in dit jaarverslag liggen op een aantal aspecten lager dan de vorige jaren en doorbreken daarmee een opwaartse trend. Of speelt dan toch het effect van het aanzwellende vakantierecht bij professionelen door generatiepact, tijdskredieten en andere loopbaanonderbrekingen? Of is het botweg de crisis die hen en anderen minder voor vorming doet kiezen en komt er daarna wel weer een opleving? We weten het niet. We hopen op een spoedig herstel en zetten ons ondertussen onversaagd verder in om gesmaakte en eigentijdse, boeiende studiedagen aan te bieden aan vele publieken, op vele manieren, op uiteenlopende locaties. Is er dan helemaal niets te melden? Natuurlijk wel! 2013 was het jaar van ICF. Onder impuls van enkele voortrekkers is de sector van de ambulant werkende revalidatiecentra stilaan maar versnellend in de ban geraakt van het biopsychosociale denken over (de hulp aan) hen die op hen een beroep doen of hen worden toevertrouwd. Het jaar van de MIX-reeks. Onvermoeibaar werkt een groepje therapeuten verder aan sterk geapprecieerd, onderbouwd en concreet oefenmateriaal voor volwassenen met NAH. Het werkboek DYSAMIX 2 verscheen in het begin van het jaar en bevat oefeningen voor personen met een matig tot ernstig gestoorde spraakverstaanbaarheid en voor oraal-motorische training.

3


Het jaar van Willy! U niet bekend? Willy woont in home De Regenboog. Hij beleeft de wereld op zijn eigen manier en maakt hierover boeken met foto’s, tekeningen en schrijfsels. Soms heeft hij het moeilijk. Hij vindt dan wijsheid en troost in de muziek en teksten van zijn grootste idool Will Tura. Maar af en toe wordt het hem allemaal te veel. En dan kan hij vertrouwen op Wannes, zijn persoonlijke begeleider. Als dank noemt Willy hem plagend en voor de grap Zwans... Willy vertelt over zijn levenservaring in een leefgroep met negen andere bewoners en vooral over Emma, een medebewoonster… Dit jaar verscheen het derde deel van de reeks ‘Volgens Willy’ en Sig mag er fier op zijn, want sensibiliseren kan Sig als de beste, en dit wordt naar waarde geschat! Willy mocht er dit jaar de ambassadeur van zijn. 2013 was het jaar waarin de laatste hand werd gelegd aan de nieuwe software, uit noodzaak, omdat inschrijven en bestellen nog te primitief gebeurde en het beheren van bestanden van deelnemers en sprekers nog te arbeidsintensief en duur. Een werkgroep bereidde met de steun van een externe begeleider de pakketkeuze voor. Uit de shortlist werd WEBS weerhouden, de ICT-firma die ook instond voor het ontwerp van de bestaande website. Eind 2013 werd de nieuwe webgestuurde applicatie operationeel en werd ook de website in een nieuw kleedje gestoken, met veel aandacht voor zoekmogelijkheden en filters. Het inschrijven of bestellen gebeurt volledig geautomatiseerd. Dit en nog veel meer is er te rapporteren uit 2013. Dit jaarverslag is er gedetailleerd over. Aan de medewerkers en de bestuurders en aan iedereen die van nevenbij of van verder bij de werking betrokken is en ze helpt maken tot wat ze is, wensen we gemeend proficiat.

Herman Van Hove Voorzitter

4

2013


2013

Voorstelling Sig

1. Naam en missie De missie van Sig luidt als volgt: Sig bevordert de levenskwaliteit van personen met beperkingen en hun omgeving via inclusie en integratie. Levenskwaliteit duidt op gevoelens van voldoening en welzijn die iemand in zijn leven ervaart en op de mate waarin hij ambities en wensen kan waarmaken. Beperkingen kunnen zich voordoen in de verstandelijke, zintuiglijke, motorische, emotionele of psychosociale ontwikkeling en/of op het gebied van communicatie, leren en gezondheid. Sig focust op de mogelijkheden, ondanks de handicap of stoornis. Inclusie en integratie zijn elkaar aanvullende begrippen. Inclusie duidt op de inspanningen waarvoor de samenleving in al haar geledingen verantwoordelijk is. Integratie duidt op de inspanningen die een persoon en zijn directe omgeving zelf leveren. De dagelijkse realiteit stelt echter grenzen aan de realisatie van dit ideaal. Sig maakt zich sterk in het verleggen van deze grenzen en zet gespecialiseerde krachten en werkvormen in om de maatschappij te sensibiliseren, om participatie te stimuleren, om ontmoeting te creëren en om de expertise en competentie te verhogen. Het doelpubliek bestaat uit individuele burgers, organisaties uit het maatschappelijke middenveld en deskundigen werkzaam in de gezondheids-, welzijns- en onderwijssector. Sig gelooft in een veranderbare samenleving en in de mogelijkheden van elke persoon, vertrekkend vanuit wederzijds respect, betrokkenheid en gelijkwaardigheid.

5


2. Werking Werking voor professionele hulpverleners Sig vindt het belangrijk de expertise en competentie te verhogen van hulpverleners die beroepsmatig werken aan de inclusie, integratie en revalidatie van mensen met beperkingen. Professionele hulpverleners vormen een onmiskenbare schakel in het bevorderen van de levenskwaliteit van personen met beperkingen. De constant evoluerende wetenschappelijke inzichten in de diagnostiek en behandeling zorgen ervoor dat iedereen in het werkveld - pas of lang afgestudeerd - overtuigd is van de noodzaak van permanente vorming en bijscholing. Om hieraan tegemoet te komen organiseert Sig o.a. studiedagen, workshops, bijscholingscyclussen, intervisiewerkgroepen en symposia voor professionele hulpverleners uit de gezondheids-, welzijns- en onderwijssector. Verder verspreidt Sig het vaktijdschrift Signaal, geeft Sig educatief materiaal uit (publicaties en producties) en stelt Sig gespecialiseerde informatie en documentatie ter beschikking. Tot slot stimuleert en coördineert Sig praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek.

Breedmaatschappelijke werking Minstens tien procent van de westerse bevolking gaat door het leven met een handicap of stoornis. Iedereen moet met beperkingen kunnen leven en omgaan. Sig streeft naar een maatschappij die een correct beeld heeft over kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen die kampen met problemen in hun functioneren. Sig wil ertoe bijdragen dat ze volwaardig aan de samenleving kunnen deelnemen. Een positieve houding tegenover mensen met beperkingen speelt een belangrijke rol. Onwetendheid is echter voor velen een grote struikelblok. Onbekend is nog altijd vaak onbemind. Sig wil de maatschappij dan ook informeren hoe ze kan omgaan met personen met beperkingen en zo veel mogelijk mensen sensibiliseren voor de inclusie- en integratiegedachten.

6

2013


2013 3

Om dat doel te bereiken, organiseert Sig onder andere infomiddagen en avonden, cursussen, debatten en ontmoetingsmomenten. Sig ontwikkelt ook zelf projecten, publiceert publi boeken, brochures en dvd’s, ’s, beheert een docudienst d en verspreidt een nieuwsbrief. Deze werking is bedoeld voor alle geïnteresseerden en betrokkenen. Ten slotte begeleidt en adviseert Sig allerlei organisaties (verenigingen, openbare diensten, bibliotheken, provinciebesturen, enz.) met vragen over inclusie en integratie.

3. Organogram

7


Algemene Vergadering en Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van Sig vzw is samengesteld uit de volgende personen: Marc Claeys Marc Colson Trees De Wael Lieve Haverbeke

Roland Ingels Jo Rigole Jan Rodts Jan Scheiris

Stefaan Singelée Herman Van Hove

Roland Ingels nam ontslag. De Algemene Vergadering is samengesteld uit de leden van de Raad van Bestuur en de volgende personen: Jacques Adriaens Chantal Betrains Leen Cautereels Jan De Smet Walter D’Haenens

Dirk Florin Erwin Franceus Luc Ghyselinck Marc Lambrecht Heidi Pollier

Herman Theeten Hugo Van de Veire Marleen Verbeke Evelyn Verstraete Ben Wuyts

Dagelijks Bestuur Het Dagelijks Bestuur wordt gevormd door Marc Colson, Lieve Haverbeke, Jo Rigole, Jan Scheiris en Herman Van Hove. Het Dagelijks Bestuur komt maandelijks samen, in aanwezigheid van coördinator Viviane Vermeiren.

Personeel (d.d. 31/12/2013) Coördinator Viviane Vermeiren (30,5/38) - algemene coördinatie, personeelsbeleid en kwaliteitszorg - vorming professionele hulpverleners Stafmedewerkers Geert Andries (38/38) - publicaties en tijdschrift, website en externe communicatie - wetenschappelijke projecten - preventieadviseur en netwerkbeheerder

8

2013


2013

Lieve De Bruyne (30.5/38) - vorming professionele hulpverleners Johan Engels (8/38) - externe communicatie breed publiek - sensibiliseringsprojecten Sarah Persyn (23/38) - documentatie en informatie Faye Van Autreve (30,5/38) - vorming professionele hulpverleners Sabine Willaert (19/38) - breedmaatschappelijke vorming (open aanbod en op maat) Administratieve en logistieke medewerkers Isabel De Gain (30,5/38) - coördinatie secretariaat en inschrijvingsadministratie Katia Casier (30,5/38) - onthaal en administratie Vanessa De Grauwe (30,5/38) - onthaal, administratie en facturatie Edward De Sweemer (38/38) (wep+) - logistieke diensten Gingen uit dienst in de loop van 2013: Petra Warreyn en Eveline Meulewaeter. Hun takenpakket wordt overgenomen door de hierboven vermelde (nieuwe) teamleden. Petra Warreyn blijft als medewerker UGent zetelen in de AVO, AWO en komt de redactie van Signaal versterken. De medewerkers van Job & Co staan in voor het onderhoud van de infrastructuur (29,5 uur/week). We krijgen regelmatig administratieve en logistieke steun van het PWA Destelbergen en stagiairs van de VDAB-opleiding Polyvalent Bediende. Verder kunnen we rekenen op de vrijwillige medewerkers Paul Calmeyn, Els Serras, Alain Temmerman, Laurette Van Sterthem en Lut Verheyde voor de uitbouw van de documentatiedienst.

9


Vorming, training en opleiding Extern gevolgde vorming Onderwerp Commerciële activiteiten Sociale media in de social profit Cognitieve vaardigheden

Organisatie + datum Sociare 22 januari 2013

Gevolgd door Lieve Haverbeke

CERA

Viviane Vermeiren

24 januari 2013

Geert Andries

Sig 11 februari 2013

Psycho-educatie bij dysfasie

Sig

Heb ik een probleem dan? Ziekte-inzicht bij NAH

Prov. Overleg NAH

19 februari 2013 1 maart 2013

Ontwikkelingsdysfasie: Sig theoretisch kader, diagnostiek en behandeling 10 maart 2013 Voorstelling Roma in het Gentse onderwijs

UGent

“Luister eens naar mij” Ondergesneeuwde gevoelens bij kinderen

Sig

Zorgen na en voor NAH, basisinformatie

Sig

11 maart 2013

11 maart 2013

21 maart 2013

Sarah Persyn Sarah Persyn Sabine Willaert

Lieve De Bruyne

Faye Van Autreve

Sarah Persyn Lieve De Bruyne en Faye Van Autreve

Diagnostiek bij dyscalculie: Sig recente inzichten en 8 april 2013 instrumenten

Lieve De Bruyne

Gezin, ouderschap en opvoeding in een migratiecontext

Faye Van Autreve

Sig 9 april 2013

Sig Insigt vroegtijdige diagnostiek en behandeling 11 mei 2013 Soepele tewerkstellingsvormen Begrotingsbeleid

10

Sociare 16 mei 2013 Sociare 21 mei 2013

Sabine Willaert, Faye Van Autreve en Lieve De Bruyne Viviane Vermeiren Viviane Vermeiren

2013


2013

Onderwerp

Organisatie + datum

Freelancebeleid en kwaliteitszorg, een voorzet

Socius

Dubbel boekhouden

3 juni 2013 Procura 4, 13, 20 en 27 juni 2013

De vroege sociale relatie in Charles Njiokiktjien een neurowetenschappelijk 13 september 2013 kader Geïnspireerd door beweging

De Kanteling

Diagnostiek en behandeling van visuele perceptiestoornissen

Sig

CVI Update EHBO

11 oktober 2013

28 oktober 2013 Sig 30 oktober 2013 Sig-Provikmo 14 november 2013

179.000 slachtoffers later, rondpunt bestaat 5 jaar, Congres

Rondpunt

Studiedag Autisme Centraal

Autisme Centraal

Gedragstherapie anno 2013

VVGT

Eenheidsstatuut Klachten zijn krachten! Via tevreden klanten naar een betere dienstverlening

21 november 2013

29 november 2013 6 december 2013 Sociare 11 december 2013 EROV 19 december 2013

Gevolgd door Sabine Willaert Viviane Vermeiren

Viviane Vermeiren

Viviane Vermeiren Lieve De Bruyne en Faye Van Autreve Lieve De Bruyne Katia Casier

Sabine Willaert

Lieve De Bruyne Viviane Vermeiren Viviane Vermeiren

Vanessa De Grauwe

De nieuwe medewerkers volgden een aantal Sig-activiteiten met het oog op inhoudelijke inwerking. Diverse Sig-medewerkers volgden een extern programma i.f.v. netwerking en/of prospectie voor vormingsactiviteiten Sig.

11


Diversiteitsproject In 2013 liep het tweejarige diversiteitsproject verder (ingediend en goedgekeurd bij de SERR). Het project heeft als doelstelling de diversiteit op de werkvloer te verhogen en de medewerkers vaardigheden bij te brengen om (nog) deskundig(er) om te gaan met diversiteit. Medewerkers van Sig krijgen sowieso vaak te maken met diversiteit, zowel in het team van medewerkers en vrijwilligers als via de deelnemers aan onze activiteiten. Het project (2012-2013) omvatte zeven actiegebieden: 1. Analyseren en optimaliseren onthaalbeleid nieuwe medewerkers 2. Analyseren en optimaliseren wervings- en selectiebeleid 3. Trainingen omgaan met diversiteit 4. Actieve communicatie rond diversiteit verbeteren 5. Analyseren en optimaliseren competentie-, opleidings- en loopbaanbeleid 6. Opleidings- en loopbaanbeleid met aandacht voor kansengroepen 7. Acties ter verhoging van de werkbaarheid (bv. stressreductie, ergonomie) Voor de meeste acties werden instrumenten ontwikkeld of bijgestuurd. Voor de acties 3 en 4 werd een vormingstraject opgezet voor alle medewerkers. Onderwerp Introductie NAH Interculturele competenties Autismebelevingsparcours

Begeleiding + datum

Gevolgd door

Wouter Lambrecht

Alle medewerkers en vrijwilligers

26 september 2011 Joan Leeflang (Odice) 6 september 2012 Kobe Van Roy (AC) 9 oktober 2012

Alle medewerkers en vrijwilligers Alle medewerkers

Omgaan met doofheid en Bianca Van Daele slechthorendheid 4 december 2012


Omgaan met slechtziende Vivor en blinde mensen 25 juni 2013


Omgaan met verstandelijke beperking

Johan Engels (Den Dries) Alle medewerkers en vrijwilligers 27 september 2013

Wat betekent diversiteit in Sig? (voor mij als

Mips Meijntjens (Impuls)

medewerker, voor het team, voor de klanten)

3 december 2013

Alle medewerkers

In 2014 besteden we de nodige aandacht aan het verankeren van de resultaten van dit project. Mogelijk wordt een slotproject ingediend om dit te ondersteunen.

12

2013


2013

Adviesraden en redactie Adviesraad Breedmaatschappelijke vorming Deze adviesraad kwam al geruime tijd niet meer bijeen en is in 2013 ontbonden. Ter vervanging werken we waar nodig voor breed publiek met werkgroepen ad hoc ter die de stafmedewerkers bijstaan in de ontwikkeling van projecten. De voormalige leden van de adviesraad vormen een netwerk dat we altijd kunnen raadplegen of dat ons signalen geeft over wat er leeft en nodig is op het vlak van activiteiten voor breed publiek.

Adviesraad Vorming en opleiding (AVO) Voorzitter Jo Rigole Leden Marc Colson, Els De Jaegher, Ann Coppieters, Pieter Vanvolsem, Jean-Pierre De Maître, Lucia Vaes, Kris Vanden Bempt, Martine Van der Linden, Herman Van Hove en medewerkers Sig

De Adviesraad Vorming en opleiding geeft advies en sturing op het vlak van vorming en opleiding voor professionele hulpverleners werkzaam in de ambulante revalidatie en aanverwante sectoren. De adviesraad vergadert tweemaandelijks. Op de agenda staan o.m. behoeftedetectie, prospectie en programmering, en evaluatie van de activiteiten. De adviesraad focust op de sector ‘ambulante revalidatie’. Van daaruit worden ook de meeste activiteiten geprogrammeerd, al staan de meeste initiatieven ook open voor andere geïnteresseerden. Voor de organisatie van specifieke activiteiten voor andere sectoren werken we samen met een netwerk van belangrijke contactpersonen uit die sectoren. Zij kunnen feedback geven over opleidingsnoden en -vragen.

Redactie Signaal Hoofdredacteur Herman Van Hove Kernredactie Geert Andries, Dieter Baeyens, Annemie Desoete, Jo Rigole, Hilde Roeyers, Romain Van De Voorde, Hilde Van Waelvelde, Petra Warreyn en Inge Zink Adviesraad Jean-Pierre Fryns, Pol Ghesquière, Hubert Hermans, Johan Simons, Evert Thiery en Martine Vanryckeghem

Sinds 1991 geeft Sig het tijdschrift SIGnaal uit. Het is in de loop der jaren uitgegroeid tot een kwartaaltijdschrift met een ruim aanbod, relevant voor de

13


praktijk van de revalidatie en het netwerk waarin die zich afspeelt. Dit omstrijkt de diagnose en behandeling van personen met ontwikkelingsstoornissen, neuropsychologische en neurologische stoornissen vanuit een biopsychosociale benadering en de daarmee samenhangende belevingsaspecten. Inclusie en integratie staan centraal. Eind 2004 sloegen de redacties van SIGnaal en Significant, het elektronisch wetenschappelijk tijdschrift van Sig, de handen in elkaar. SIGnaal werd Signaal: Significant voor de professionele hulpverlener. Elk nummer zit boordevol informatie: artikels klinische praktijk, onderzoeksartikels, verslagen van congressen, een forumrubriek, recensies, een vormingsagenda, enz.

Adviesraad Wetenschappelijk onderzoek Voorzitter Jan Scheiris* Leden Caroline Andries (VUBrussel) – Inge Antrop* (UGent) – Dieter Baeyens* – JeanPierre Baeyens (Sint-Jozefkliniek Oostende) – Ivo Bernaerts* (Lessius Hogeschool Antwerpen) – Erik Broekaert (UGent) –Paul Corthals* (HoGent) – Marina Danckaerts (KU Leuven) – Peter Paul De Deyn (UAntwerpen) – Frank De Fever (VUBrussel) – Greetje Desnerck* (Hogeschool West-Vlaanderen) – Annemie Desoete* (UGent en Arteveldehogeschool) – Jean-Pierre Fryns (KU Leuven) – Pol Ghesquière (KULeuven) – Hans Hellemans (AKZ Antwerpen) – Christophe Lafosse (KU Leuven) – Jules Leroy (UGent) – Fred Louckx (VUBrussel) – Bea Maes (KU Leuven) – Raf Masschelein (KU Leuven) – Hans Vertommen (KU Leuven) – Erwin Offeciers (UAntwerpen) – Stefaan Peeters (UAntwerpen) – Jo Rigole (Sig) – Herbert Roeyers (UGent) – Hilde Roeyers* (Vives Brugge) – Wied Ruijssenaars (RUGroningen) – Mark Schittekatte (UGent) – Johan Simons (KU Leuven) – Stefaan Singelée (SIG) – Ann Spaepen (KU Leuven) – Evert Thiery (UGent) – John Van Borsel (UGent) – Herman Van Hove* (Sig) – Hans van Luit (UUtrecht) – Hilde Van Waelvelde* (UZ Gent) – Dirk van West* (UAntwerpen) – Martine Vanryckeghem (UCF, USA) – Lieven Verschaffel (KU Leuven) – Guy Vingerhoets (UGent) – Inge Zink (KU Leuven) + medewerkers Sig

Eén van de doelstellingen van Sig bestaat erin het professionele (revalidatie)werk wetenschappelijk te onderbouwen. Vanuit die doelstelling functioneert de Adviesraad Wetenschappelijk onderzoek. De raad is opgericht om de samenwerking tussen onderzoekers en veldwerkers te stimuleren. In de praktijk is er namelijk wel nood aan, maar geen tijd voor dergelijk onderzoek en in researchprogramma's is de praktijkbetrokkenheid soms onderbelicht. Sig vervult deze rol mede met de steun van de Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie. De Begeleidingscommissie volgt de projecten op.

14

2013


2013

Participanten Alle vzw's uit de ruime welzijns- en gehandicaptensector kunnen jaarlijks Sigparticipant worden. In ruil voor een vast bedrag krijgen ze een aantal voordelen: reductie op de deelnemersprijs voor tal van workshops en studiedagen, deelname aan intervisiewerkgroepen (CAR) aan gereduceerde prijs, reductie bij ‘Gebruik infrastructuur Sig’ en een gratis abonnement op het tijdschrift Signaal. De bijdrage en voordelen van het participantschap gelden per kalenderjaar. De volgende vzw's tekenden in januari 2013 in als participant: 37 Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR) en 4 andere vzw’s. CAR Aalst R. De Hert CAR Aartrijke-Zedelgem ’t Veld CAR Beveren ‘t Vlot CAR Bree CAR Brugge De Kade CAR Brussel De Poolster CAR Brussel Haeckstraat CAR Brussel Noord CAR Buggenhout CAR Deinze Ter Kouter CAR De Steijger Destelbergen CAR Bolt Drongen CAR Eeklo Klimop CAR Gent Impuls CAR Gent Sint-Lievenspoort CAR Geraardsbergen Horizon CAR Halle Land van Halle, Pajottenland CAR Ieper De Klinker CAR Knokke-Heist De Klinker CAR Kortrijk Overleie CAR Kortrijk Heule Accent CAR Kortrijk Rollegem De Kindervriend CAR Lede De Springplank CAR Lokeren Waas revalidatiecentrum CAR Ninove De Locomotief CAR Oostakker CAR Oostende Stappie

15


CAR Oudenaarde Ter Eecken CAR Roeselare CAR Ronse Werken Glorieux nok CAR Sint-Niklaas Het Veer CAR Tienen DAT CAR Torhout Sint-Rembert CAR Wetteren De Schakel CAR Wuustwezel Noorderkempen CAR Zele Kapelhof CAR Zottegem Wegwijs Arteveldehogeschool, Gent Au Petit Lorrain ‘Leerwijzer’, Oostduinkerke Centrum voor Ontwikkelingstherapie, Roeselare Ziekenhuis Inkendaal, Vlezenbeek Overzicht van het aantal participanten 2008-2013

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Centra Ambulante Revalidatie

Andere vzw’s (non-profitsector)

40 41 38* 39 37 37

6 6 4 4 4 6

* Drie centra werden in 2010 één vzw i.p.v. twee vzw’s (Buggenhout, Deinze en Sint-Niklaas).

4. Erkenning en subsidiëring Ministerie van Cultuur Sig vzw werd in 1993 door het Vlaams Ministerie van Cultuur erkend als ‘organisatie voor vormings- en ontwikkelingswerk voor bijzondere doelgroepen’. Vanaf 1 januari 1997 werd Sig vzw erkend als ‘dienst voor sociaal-cultureel werk’ bij hetzelfde ministerie. De erkenning en subsidiëring gebeurde op basis van de jaarlijkse realisatie van een aantal activiteitenpakketten. In 2003 werden het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk opnieuw gewijzigd. Twee jaar bleef Sig functioneren als dienst voor sociaal-cultureel werk. Vanaf 1 januari 2005 wordt Sig erkend als lid van de federatie Vijftact, een federatie van vormingsdiensten voor personen met een handicap en hun omgeving. Vijftact

16

2013


2013 3

werd officieel opgericht op 21 april 2004. De federatie groepeert vijf voormalige diensten voor sociaal-cultureel sociaal werk: Sig, Centrum Zit Stil, til, Gezin en handicap, Vlaamse Dienst Autisme en Fevlado Diversus. De opdracht van Vijftact is het ontwikkelen van educatieve programma's en het aanbieden van aanvullende activiteiten op het vlak van sensibilisatie, begeleiding en maatschappelijke activering. ing. Dit alles moet gericht zijn naar het brede (hoofdzakelijk nietniet professionele) publiek. Onder impuls van dit decreet richt de Sig-werking Sig zich expliciet tot twee doelgroepen: (1) professionele hulpverleners en (2) alle geïnteresseerden. Het nieuwe decreet decreet houdt ook een ommekeer in van een kwantitatieve naar kwalitatieve regelgeving. Er wordt gewerkt met beleidsplannen en jaarprogramma's. Kwaliteitszorg wint aan belang.

Provincie Oost-Vlaanderen Oost Sig kon ook in 2013 201 rekenen op een nominatum erkenning van de provincie Oost-Vlaanderen. Oost

5. Samenwerkingsverbanden Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie - Sig doelstelling:: het opzetten van projectmatig wetenschappelijk onderzoek in samenwerking met verschillende universiteiten en hogescholen Arteveldehogeschool - Sig doelstelling:: samenwerken aan projectmatig wetenschappelijk onderzoek, maatschappelijke dienstverlening, permanente vorming en publicaties Verder werkt Sig intensief mee in het Netwerk Leerproblemen Vlaanderen, het Vlaams Forum voor Diagnostiek en het ICF-platform platform voor Nederlandstalig België.

6. Lidmaatschappen Sig is lid van: - Vijftact, Federatie van vormingsdiensten voor personen met een handicap - Sociare, Federatie Werkgevers Sociaal-culturele Sociaal culturele sector (via Vijftact) - Federatie voor Organisaties Volksontwikkeling (FOV) (via Vijftact) - Vlaams StudieStudie en Documentatiecentrum voor vzw's (VSDC)

17


Werking 2013

1. Vorming professionele hulpverleners Het vormingsaanbod richt zich tot professionele hulpverleners werkzaam in de Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR) en aanverwante sectoren. We proberen zo nauw mogelijk aan te sluiten bij de vormingsnoden van deze sectoren. Op die manier willen we het verantwoord handelen (evidence based) in de praktijk van de professionele hulpverlening ondersteunen. Bij het opzetten van het programma hanteren we de principes van verantwoord handelen. Drie factoren zijn hierbij belangrijk: (1) de mate waarin een onderzoek, een therapeutische methode, een test, … wetenschappelijk verantwoord is, (2) of en hoe deze in de klinische praktijk kan worden gebruikt door hulpverleners, rekening houdend met de specifieke kenmerken en vaardigheden van deze therapeuten, en (3) afgestemd op de kenmerken en context van de specifieke cliënt. Elke activiteit wordt door de deelnemers geëvalueerd. Via deze evaluaties volgen we de kwaliteit van de vorming op en sturen we zo nodig bij. De gros van de studiedagen wordt in vakantieperiodes georganiseerd (herfst, krokus- en paasvakantie). Daarnaast plannen we telkens een aantal studiedagen die plaatsvinden op gewone werkdagen. We noemen dit ‘studiedagen buiten de vakantie’. Ook de workshops vinden meestal plaats op gewone werkdagen. Het volledige aanbod verschijnt twee maal per jaar in een programmabrochure (juni en november) die enkel online verschijnt. Een beknopte flyer wordt rondgestuurd. Inschrijven gebeurt online via de website. Verder wordt het aanbod bekendgemaakt via de elektronische nieuwsbrief, via aankondigingen in tijdschriften, enz. In uitzonderlijke gevallen wordt een aparte promotiefolder gemaakt, bijvoorbeeld voor het symposium Insigt.

18

2013


2013

Verder organiseren we ook studiedagen voor specifieke doelgroepen, de laatste jaren bijvoorbeeld voor zorgleerkrachten. Dit aanbod wordt via specifieke kanalen bekendgemaakt. Tot slot zijn er de intervisiewerkgroepen: deze richten zich nagenoeg exclusief tot personeelsleden van de CAR. Hieronder volgt een overzicht van de georganiseerde activiteiten en het aantal deelnemers in 2013. Op p. 24 vindt u een globale overzichtstabel van de deelnemersaantallen over de laatste vijf jaar.

Studiedagen Opzet en doelgroep Organisatorisch vormen de studiedagen tijdens de vakantie telkens een geheel. De aangeboden onderwerpen staan inhoudelijk echter los van elkaar. De meeste studiedagen duren een hele dag, sommige maar een halve. Wanneer een studiedag volzet is, wordt afhankelijk van het aantal mensen op de wachtlijst onmiddellijk of op termijn een herneming overwogen. Als de herneming in diezelfde vakantie valt, zijn de cijfergegevens over de hernemingen vermeld bij de oorspronkelijk geplande studiedagenreeks. Valt de herneming buiten de vakantie, dan staat ze vermeld bij de studiedagen buiten de vakantieperiode, samen met studiedagen die per definitie buiten de vakantie werden georganiseerd.

Studiedagen tijdens de vakantie (Krokus, Pasen en Herfst 2013) (in Destelbergen, tenzij anders vermeld)

Titel van de studiedag

Begeleiding

11 februari 2013 Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de Hilde Heuninck rekenwereld tot 20 ‘Maak mij niet down’ Specifieke Karel de Corte kwetsbaarheden van mensen met down Het meertalige kind holistisch benaderd: Nina De Vos, zoektocht naar een betere begeleiding Charlotte Mostaert en Hilde De Smedt Spelbegeleiding voor jonge kinderen met Johan Lemmens en een ernstige ontwikkelingsachterstand: het Jan Valy programma Stimulate-Enjoy-Safety (SES) Gedragsmoeilijkheden, depressie of Dirk Liessens faalangst na NAH

Deelnemers

51 53 35

62 42

19


Titel van de studiedag 12 februari 2013 Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de rekenwereld tot 100 Ouderbegeleiding: Opvoeden doe je zo… Hoezo? Neurofibromatose type 1 vanuit multidisciplinair perspectief Nederlandstalig revalidatiemateriaal voor mensen met gehoorverlies (i.h.b. met CI) 12 februari 2013 (Hasselt) Dyslexie bij +16-jarigen: de diagnostiek van de anamnese tot en met het handelen Probleemgedrag bij kinderen met ASS 13 februari 2013 Rekening houden met autisme: Over rekenproblemen bij kinderen met ASS Kinderen en jongeren helpen bij verdriet MISC. Ontwikkeling stimuleren bij baby's, peuters en kleuters DYSAMIX - behandeling van volwassenen met dysartrie Deel 1: licht gestoorde spraakverstaanbaarheid 14 februari 2013 DYSAMIX - behandeling van volwassenen met dysartrie Deel 2: matig tot ernstig gestoorde spraakverstaanbaarheid Toch nog leren lezen (TNL) Moetivatie of motivatie? De rol van behoefteondersteunend motiveren Cognitieve vaardigheden (1) Welke vaardigheden moeten kinderen aangeleerd krijgen? 8 april 2013 Gehechtheid, psychopathologie en veerkracht: blik vanuit de kinderpsychiatrie Diagnostiek bij dyscalculie: recente inzichten en instrumenten Intelligentieonderzoek bij allochtone kinderen: een aanpak op maat BrainSTARS: programma voor kinderen/jongeren met NAH en hun opvoeders, leerkrachten en begeleiders Initiatie coaching

20

Begeleiding

Deelnemers

Hilde Heuninck

50

Ilse Dewitte

52

Eric Legius

11

Leo De Raeve

32

Pieter Depessemier

11

Marc Serruys

23

Anke Van Acker, Jana Gastmans en Anja Uyttenhove

85

Manu Keirse

31

Albert Janssens

39

Frank Paemeleire

41

Frank Paemeleire, Karen Vermeire en Ruth Schelfhout Wim Verhagen en Niek Scholts

46 24

Maarten Vansteenkiste

26

Albert Janssens

27

Peter Emmery

41

Ruth Vanderswalmen

53

Liesbet De Kerf en Charlotte Mostaert

12

Eric Hermans

35

Anne Breda en Hilde Van Lysebettens

17

2013


2013

Titel van de studiedag 9 april 2013 Een mirakel en een toverstaf: oplossingsgericht werken bij autisme Revalidatie van lichte en matige stoornissen van het sociale brein Remedial teaching, leerbegeleiding, leertherapie, studievaardigheidstraining, … Kinderen en jongeren ondersteunen bij leren, onthouden en denken Gezin, ouderschap en opvoeding in een migratiecontext 9 april 2013 (Leuven) Speltechnieken in de gedragstherapie Differentiatie van en wisselwerking tussen neurogene taal- en spraakstoornissen State of the art in de kinderergotherapie: de kunst om de theorie in praktijk te brengen 10 april 2013 Eet- en drinkmoeilijkheden bij kinderen met een motorische beperking: slikken en verslikken, tandverzorging en speekselverlies Werken met een multiprobleemgezin Verdwaald in het dementiepaleis? Wegwijs in symptomen, opsporing en behandeling Ontwikkelingsdysfasie. Theoretisch kader, diagnostiek en behandeling Ouderbegeleiding voor taalstimulering bij meertalige kinderen 11 april 2013 Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de rekenwereld tot 1000 (Neuro)psychologische diagnostiek bij kinderen: een praktisch overzicht "Luister nu eens naar mij!" Ondergesneeuwde gevoelens bij kinderen (Differentiaal)diagnostiek van ASS bij kinderen en adolescenten: knelpunten in de diagnostische praktijk Psycho-educatie ADHD in de klas

Begeleiding

Deelnemers

Joost Devriese en Jo Wieme

60

Evert Thiery

22

Pieter Depessemier

56

Birsen Taspinar

13

Eric Heyns

32

Nele Schuddinck

24

Margo van Hartingsveldt

30

Chris Rampelbergh

36

Danny Trimbos en Els Van den Berghe

19

Sebastiaan Engelborghs

36

Inge Zink

66

Eline Liekens

35

Hilde Heuninck

51

Noortje Hermans en Wouter Lambrecht

28

Lut Celie

55

Wilfried Peeters

49

Jan Vanthomme en Jannes Baert 24 oktober 2013 (verplaatst van Herfst naar deze datum ) DCD en grootmotorische vaardigheden Wouter Carton 28 oktober 2013 ADHD: een multimodaal diagnostisch proces Jannes Baert

9 42 27

21


Titel van de studiedag Regulatiestoornissen: ontwikkelingsgerichte diagnostiek en behandeling van verstoorde gedragspatronen bij baby's, peuters en kleuters Studeren met een autismespectrumstoornis (ASS) Diagnostiek en behandeling van visuele perceptiestoornissen Beginnende en gevorderde leesmoeilijkheden remediëren op het niveau van de volledige lagere school 29 oktober 2013 Beginnende en gevorderde spellingsmoeilijkheden remediëren op het niveau van de volledige lagere school Vroegdiagnostiek bij jonge kinderen met ASS Therapeutisch werken met kinderen en gezinnen: kennismaking met de oplossingsgerichte systeemtherapie ontwikkeld in het Korzybski-instituut Adolescenten met ADHD: Hoe de problemen in het dagelijkse (school)leven aanpakken? 29 oktober 2013 (Leuven) Logopedie en autisme DYSAMIX - behandeling van volwassenen met dysartrie Krachtgericht aan de slag met meervoudig kwetsbare en gekwetste personen en gezinnen 30 oktober 2013 Kinderen uit multiprobleemgezinnen ondersteunen Cerebrale visuele inperking (CVI): het verschil tussen kijken en zien Ondersteuning van jongvolwassenen met ADHD, ASS, dyscalculie en dyslexie in het onderwijs Gebruik en toepasbaarheid van de Lijsten voor Evaluatie van Pragmatische Vaardigheden (EPVs). Screening voor vroege opsporing van kinderen met een risico op communicatieve problemen (6-30 maanden) 31 oktober 2013 Cognitieve vaardigheden Deel 2: Hoe met materialen omgaan zodat ze toegankelijk worden voor het kind?

22

Begeleiding

Deelnemers

Magda Van hee

54

Wim Tops

49

Tanja Coeckelbergh

19

Hilde Heuninck

76

Hilde Heuninck

75

Annelien Merckaert en Isabel De Groote

46

Myriam Le Fevere de Ten Hove

21

Saskia van der Oord

30

Veerle Vantorre

71

Frank Paemeleire

34

Koen Vansevenant

13

Albert Janssens

30

Valerie D’Hoker

61

Dorien Jansen, Ellen Meersschaert en Dieter Baeyens

31

Mie Cocquyt

10

Albert Janssens

19

2013


2013

Titel van de studiedag Gedragsproblemen en kinderpsychiatrische diagnostiek Wat u moet weten over niet-aangeboren hersenletsel (NAH): inleiding op cognitieve, emotionele en gedragsmatige

Begeleiding

Deelnemers

Emmanuël Nelis

34

Wouter Lambrecht

19

Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden): -

Logopedie en autisme (Veerle Vantorre) (12 februari 2013) Diagnostiek en behandeling van visuele perceptiestoornissen ( Tanja Coeckelbergh) (12 februari 2013) Adolescenten met ADHD: Hoe de problemen in het dagelijkse (school)leven aanpakken? (Saskia van der Oord) (9 april 2013)

Studiedagen buiten de vakanties 2013 (in Destelbergen, tenzij anders vermeld)

Titel van de studiedag (begeleiding) Fonetische en fonologische articulatietherapie creatief en communicatief bekeken (Ingrid Herreman) Pesten bij kinderen en jongeren: informatie en advies voor leerlingenbegeleiders en hulpverleners (Gie Deboutte) Rekenzwakke kinderen leren omgaan met kommagetallen (Hilde Heuninck) Rekenzwakke kinderen leren omgaan met metend rekenen en meetkunde (Hilde Heuninck) Praten met kinderen (Piet Vandebriel) Breuken zetten de rekenwereld op z’n kop (Hilde Heuninck) Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de rekenwereld tot 1000 (Hilde Heuninck) Differentiaaldiagnostiek en comorbiditeit ASS, geactualiseerd volgens DSM-5 (Ilse Aerts) Cijfers liegen wel! Diagnostiek en behandeling van rekenstoornissen: een update (Annemie Desoete) Fonetische en fonologische articulatietherapie creatief en communicatief bekeken (Ingrid Herreman) Gentle Teaching: focus op de relatie in plaats van op het gedrag (Karel De Corte) Mindfulness bij kinderen en jongeren (Filip Raes, Katleen Van der Gucht, Saskia Van der Oord)

Data (plaats)

Deelnemers

22 januari

52

26 februari

31

19 april

31

17 mei

50

4 juni

55

7 juni

24

2 juli

30

18 oktober

57

18 november

108

21 november

50

22 november

16

17 oktober

48

23


Aantal deelnemers studiedagen In 2013 zijn er 73 studiedagen georganiseerd voor 2833 deelnemers. Deelnemersaantallen (2009-2013)

Studiedagen Krokus Studiedagen Pasen Studiedagen Herfst Subtotaal Studiedagen buiten vakantie Totaal

2009

2010

2011

2012

2013

815 883 1024 2722 714 3436

803 875 958 2636 697 3333

960 795 902 2657 638 3295

807 863 858 2528 915 3443

741 779 761 2281 552 2833

De participatie van deelnemers uit de diverse sectoren hangt af van de geprogrammeerde thema’s. De categorie ‘varia individueel’ in de onderstaande tabel omvat enerzijds zelfstandig werkende therapeuten, anderzijds personeelsleden uit diverse sectoren die zich individueel inschrijven. ‘Varia diensten’ omvat een aantal diensten die bij inschrijving niet eenduidig te categoriseren is. Procentuele samenstelling van de deelnemers per sector (2009-2013)

Centra Ambulante Revalidatie (CAR) BO en BuSO CGGZ Voorzieningen VAPH Opleidingen CLB Varia diensten Varia individueel Ziekenhuizen

24

2009

2010

2011

2012

2013

40,35 % 3,83 % 0,29 % 4,34 % 0,72 % 5,31 % 12,36 % 30,44 % 2,36 %

38,66 % 3,11 % 0,30 % 4,44 % 0,61 % 3,19 % 10,99 % 36,84 % 1,86 %

35,17 % 3,09 % 0,23 % 5,46 % 0,63 % 4,17 % 9,16 % 37,59 % 1,99 %

36,39 % 4,76 % 0,61 % 4,30 % 1,05 % 5,87 % 8,74 % 35,52 % 2,76 %

37,09 % 2,37 % 0,44 % 3,64 % 0,75 % 4,47 % 9,07 % 40,20 % 1,97 %

2013


2013

Workshops Opzet en doelgroep De workshops worden op dezelfde manier geprogrammeerd als de studiedagen. Het verschil met de studiedagen, die eerder gericht zijn op kennisverwerving, is dat hier er in kleinere groepen wordt gewerkt en dat de nadruk meer ligt op praktijk en het inoefenen van vaardigheden.

Workshops 2013 (in Destelbergen, tenzij anders vermeld) Titel van de workshop (begeleiding)

Data (plaats)

Relaxatie voor kinderen met 11 januari ontwikkelingsproblemen (Mark Liefhooghe) dag 1 in 2012 Slikstoornissen. Van mond tot slokdarm 29 januari (Mieke Moerman) Onderzoek en training van evenwicht bij peuters en kleuters: voorstelling van de Gentse 31 januari Evenwichttest (Alexandra De Kegel en Wouter Carton) Spelenderwijs wijzer worden: spel en speelgoed bij kinderen van 0 tot 6 jaar (Marieke Coussens, 21-22 februari Veerle Joos en Karen Joos) Basiscurcus bewegingspedagogiek volgens 22-23 februari 11 Veronica Sherborne (level I/II) (Véronique oktober Goethals) Basale stimulatie: begeleiden van mensen met een 4 maart ernstig meervoudige beperking (Mieke Lecompte) Tinnitus Retraining Therapie (TRT) (Pawel 6-7-9 maart Jastreboff, Margaret Jastreboff) Spraakdyspraxie (Annelies Van Dijk en 14 maart en 18 Joost Colenbrander) april Een effectieve psychosociale aanpak van ADHD 16-26 april (Hermien De Backer) Adem- en ontspanningstherapie. Methode Van 18-19 april Dixhoorn (AOS) (Els Anthonissen) 16-17 mei Leespraat: leren lezen én leren praten (Heidi van 23 april Ginkel) Organisatieproblemen en autisme (Annemie 25 april Mertens) Schouderproblematiek bij de volwassen CVA2 mei patiënt (Peter Popelier) Handproblematiek bij de volwassen CVA-patiënt 3 mei (Peter Popelier) Voetproblematiek bij de volwassen CVA-patiënt 6 mei (Peter Popelier)

Deelnemers 15 31

19

26

9 12 33 12 19 7 13 21 16 17 15

25


Titel van de workshop (begeleiding)

Data (plaats)

Invullen van schoolboeken met een toetsenbord. Voor personen met een schrijfmotorische 30 april beperking (Wim De Backer) Computeraanpassingen voor kinderen met DCD 30 april (Wim De Backer) Hulpmiddelen om tijd, activiteiten en handelingen te visualiseren voor mensen met autisme (Wim De 14 mei Backer en Ruth Schelfhout) Gratis software voor kinderen met leerstoornissen 14 mei (Marleen Meermans) Computeraanpassingen voor kinderen met DCD 30 mei (Marleen Meermans) Gratis software voor kinderen met leerstoornissen 30 mei (Marleen Meermans) Relaxatie voor kinderen met 4-11 oktober ontwikkelingsproblemen (Mark Liefhooghe) CO-OP en NTT: twee manieren van therapie voor 14 oktober, kinderen met DCD (Eugene Rameckers 4 november, en Esther Calame) 16 december Hanencurcus 'Praten doe je met z'n tweeën' (PDMT) Hanen Certificeringsworkshop 21-22-23 oktober (Johan Dekelver) Opfrissingscursus EHBO (Provikmo) 14 november Stevig in je schoenen, lekker in je vel! De psychosociale weerbaarheid van kinderen en 14-15 november jongeren versterken met de methode 'Ho, tot hier en niet verder…!' (Jooske Kool) ABA, een wetenschappelijke en bewezen effectieve 18-19 november manier om kinderen met autisme optimaal te 9-10 december stimuleren in hun ontwikkeling (Laura Schouten) Dyslexie en tablets (Marleen Meermans) 26 november Dyslexie en tablets (Marleen Meermans) 4 december S-Tape: Elastisch therapeutisch tapen voor 16 december logopedisten/orofaciale therapeuten (Esther de Ru)

Deelnemers 9 15 9 18 7 9 10 12

21 13 16

21 20 18 17

Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden): - Werken met de Schlichting Test voor Taalbegrip en de Schlichting Test voor Taalproductie-II (Laura Sijs) (28 januari 2013) - Een specifieke benadering van normaal begaafde kinderen en jongeren met autisme (Ilse Aerts en Veerle Vantorre) (15 & 24 januari en 7 februari 2013) - Generaliseren: van de ene situatie naar de andere (Veerle Vantorre) (17 januari en 22 februari 2013) - Eetproblemen met autisme (Thomas Fondelli) (25 & 26 februari 2013) - Familie… botsen of verbinden? Professionele communicatie met familie (Inge Singulé) (23 april & 31 mei 2013) - Basisopleiding EHBO-hulpverlener (Provikmo) (14 & 15 oktober 2013) - Basiscursus MISC (Albert Janssens) (22 november & 13 december 2013)

26

2013


2013

Workshops voor leidinggevenden in de CAR 2013 Voor de leidinggevenden werkzaam in de CAR wordt elk jaar een afzonderlijk aanbod georganiseerd. Omdat er in de sector veel nieuwe directies gestart zijn, werd dit programma geïntensifieerd onder de noemer ‘Capita Selecta voor (nieuwe) directies’. De onderwerpen zijn gekozen na bevraging bij de doelgroep. Uiteraard zijn directies die al wat langer in het werkveld staan ook welkom. Titel van de workshop (begeleiding) Preventie en hiërarchische lijn (Eddy Coddens) Sociale media voor de CAR. Wat krijgt onze like? (Ralf Caers) Jaarrekening als financiële beleidstool: financieel solide organisatie (Stefaan Tuytten)

Datum

Deelnemers

28 januari

10

25 maart

16

6-13 december

10

De volgende workshop werd geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen: -

Basisworkshop inspirerend coachen (Anne Breda & Hilde Van Lysebettens)

Workshops voor revalidatieartsen CAR 2013 Voor de artsen werkzaam in de CAR wordt elk jaar een afzonderlijk aanbod georganiseerd. Dit jaar stonden twee activiteiten geprogrammeerd i.s.m. de Vereniging van Revalidatieartsen. Titel van de workshop (begeleiding) Competenties in moeilijke situaties (Manu Keirse) Infant Mental Health & diagnostisch onderzoek van het jonge kind (Celia Van Zandweghe)

Datum

Deelnemers

25 mei

11

30 november

13

Workshops CAReMANAGER Op vraag van de Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie organiseerde Sig een aantal workshop ter ondersteuning van de implementatie van het softwareprogramma CAReMANAGER. Titel van de workshop (begeleiding) Opleiding CAReMANAGER (Tiny Van Vooren, Martine Vandewalle en Bart Portier) Opleiding CAReMANAGER (Tiny Van Vooren, Martine Vandewalle en Bart Portier) Follow-up sessie CAReMANAGER reeks 1 (Martine Vandewalle en Bart Portier) Follow-up sessie CAReMANAGER reeks 2 (Martine Vandewalle en Bart Portier)

Datum

Deelnemers

28 februari 5 maart

32

22-26 maart

43

26-30 september

25

3-10 oktober

48

27


Supervisie ICF in de CAR Vorig jaar organiseerde Sig de eerste opleiding ICF in Vlaanderen. De deelnemers vanuit de CAR formuleerden de nood aan follow-up. Dit heeft geleid tot de oprichting van een supervisiewerkgroep ICF in de CAR. De bedoeling is, onder de deskundige begeleiding van Jan Scheiris en Dirk Florin, de implementatie van ICF in het eigen centrum te ondersteunen. In eerste instantie zijn er vier bijeenkomsten gepland (twee in 2013, twee in 2014). Daarna wordt geëvalueerd of er verdere ondersteuningsnoden zijn. Titel van de workshop (begeleiding)

Datum

Deelnemers

Supervisiewerkgroep ICF in de CAR (Jan Scheiris en Dirk Florin)

23 oktober – 4 december

16

Aantal deelnemers workshops In 2013 zijn 41 workshops georganiseerd voor een totaal van 704 deelnemers. Aantal workshops en totaal aantal deelnemers (2009-2013)

Aantal workshops Totaal aantal deelnemers

2009

2010

2011

2012

2013

26 536

27 460

39 695

37 703

41 704

Procentuele samenstelling van de deelnemers per sector (2008-2013)

Centra Ambulante Revalidatie (CAR) BO en BuSO CGGZ Voorzieningen VAPH Opleidingen CLB Varia diensten Varia individueel Ziekenhuizen

28

2009

2010

2011

2012

2013

35,65 % 10,40 % 0,60 % 6,56 % 0,66 % 2,32 % 14,65 % 27,77 % 1.39 %

50 % 5,22 % 0,86 % 5,43 % 0,65 % 1,32 % 11,09 % 21,08 % 4,35 %

44,94 % 5,06 % 0,32 % 5,06 % 0,95 % 0,47 % 10,13 % 29,43 % 3,64 %

48,03 % 5,57 % 0,33 % 4,75 % 1,15 % 1,16 % 12,95 % 18,85 % 7,21 %

39,56 % 6,22 % 0,22 % 5,11 % 0,67 % 0,89 % 15,55 % 25,55 % 6,22 %

2013


2013

Symposium Insigt in vroegtijdige diagnostiek en behandeling Voor de vijfde keer organiseerde Sig het symposium Insigt, een jaarlijks evenement waarvan de naam verwijst naar de opzet: professionele hulpverleners (nog) meer inzicht geven in een actuele problematiek. In 2013 was het thema Vroegtijdige diagnostiek en behandeling. Op donderdag 16 mei kwamen 241 deelnemers naar het Congrescentrum Ter Elst te Antwerpen. Mensen die werken met jonge kinderen (0 – 6 jaar) moeten vaak zoeken naar een evenwicht. Ze balanceren tussen ‘vroeg genoeg’ en ‘te vroeg’, tussen ingrijpen en nog wat tijd geven, tussen ‘meten is weten’ en louter ‘afgaan op het gevoel’. Het is vaak niet een zaak van of-of, maar van en-en. Kijken naar het kind én naar zijn context. Het kind tijd geven om te groeien én het intussen gericht proberen te stimuleren. Aangepaste tests en observatieinstrumenten gebruiken én je tegelijkertijd bewust zijn van de relativiteit van wat je meet. Weten en aanvaarden dat niet elk kind overal even goed in kan zijn en toch streven naar een optimale ontwikkeling voor ieder kind. Onze kennis over de vroege ontwikkeling is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Tijdens dit symposium laten we een aantal experts aan het woord, mensen met zowel klinische als wetenschappelijke ervaring. Ze geven u een kritisch en genuanceerd overzicht van wat belangrijk is in het werken met jonge kinderen: aandacht voor context en beschermende factoren, aandacht voor risicogroepen, aandacht voor de variatie die inherent is aan de ontwikkeling van jonge kinderen, en een goede kennis van klinische beelden, oorzaken en behandelingsmogelijkheden. Het programma : • • • • •

•

Inleiding door Emmanuël Nelis (symposiumvoorzitter) Een vrolijke chaos: ontwikkelingspatronen bij jonge kinderen (Paul van Geert, Rijksuniversiteit Groningen) Gehechtheid en veerkracht: goed begonnen is meer dan half gewonnen (Peter Emmery, Kinderpsychiatrisch Centrum Genk) Prematuriteit: diversiteit in ontwikkelingspad en -uitkomst (Isabel De Groote, UCIKAP UZ Gent) Als leren omgaan met anderen niet vanzelfsprekend is: zin en onzin van vroege diagnostiek (Herbert Roeyers, Universiteit Gent) Slotwoord door Emmanuël Nelis

29


Studiedagen voor specifieke groepen Sommige activiteiten zijn niet bedoeld voor personeel van de CAR, maar voor andere doelgroepen. Het gaat om een open aanbod, maar met een duidelijk omschreven doelgroep. De bekendmaking gebeurt dan ook heel gericht. Zo organiseerden we in 2013 opnieuw studiedagen voor zorgcoördinatoren en zorgleerkrachten. Dit initiatief werd gestart in september 2009. Aanvankelijk kenden deze studiedagen grote belangstelling. Wij zien echter nu een daling van het aantal deelnemers. Het aanbod loopt per schooljaar en omvat telkens een aantal studiedagen. We plannen onderwerpen waar elke school - en dus ook elke zorgleerkracht vroeg of laat mee te maken heeft. De studiedagen zijn concreet en praktisch uitgewerkt, zodat de deelnemers meteen aan de slag kunnen. De lesgevers hebben steeds een ruime praktijkervaring.

Studiedagen voor zorgleerkrachten 2013 Titel van de studiedag (begeleiding) Autisme in het gewoon onderwijs (Kobe Vanroy) Omgaan met ouders (Leen Ryckaert) Kinderen uit multiprobleemgezinnen ondersteunen (Albert Janssens) Optellen en aftrekken in de lagere school (Hilde Heuninck) Schrijfmotoriek bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen (Karen Van Dyck)

Datum

Deelnemers

14 januari

18

21 maart

23

3 mei

20

24 mei

25

25 november

32

Aantal deelnemers studiedagen voor specifieke groepen (2009-2013)

Studiedagen BO paramedici Studiedagen zorgleerkrachten

30

2009

2010

2011

2012

2013

90 31

284

182

177

118

2013


2013

Intervisiewerkgroepen De organisatie van de intervisiewerkgroepen verloopt per werkjaar. In de werkjaren 2012-2013 en 2013-2014 waren er 16 werkgroepen actief. De intervisiewerkgroepen zijn voornamelijk samengesteld uit personeel van de CAR. De algemene coördinatie van de werkgroepen is in handen van Viviane Vermeiren. Per werkgroep is er een inhoudelijke coördinator. De werkgroepen komen maandelijks of om de zes weken bijeen. Per werkjaar is er een programma opgesteld. Naast de vooropgestelde thema’s wordt er telkens tijd uitgetrokken voor het uitwisselen van informatie over recente studiedagen, publicaties, nieuwe tests of behandelingsmethodieken en gevalsbesprekingen. Op het einde van het werkjaar verschijnt er een synthese van de werkzaamheden in Signaal en op de website. Er wordt ook bekeken of de werkgroep het volgende werkjaar verder zal bijeenkomen of niet. De volgende intervisiewerkgroepen waren actief in 2013 (de huidige inhoudelijke coördinator is telkens vermeld): • Werkgroep Taaltherapie bij kleuters (Ingrid Herreman, CAR Beveren & Begga Vandewalle, CAR Overleie Kortrijk) • Werkgroep Gehoor (Claire Tollenaere, CAR SLP Gent & Ann Neirinck, CAR Overleie Kortrijk) • Werkgroep Leesstoornissen (Véronique Gheysen, CAR Accent Kortrijk) • Werkgroep Rekenstoornissen (Karen Verraest, CAR Spermalie Brugge) • Werkgroep Neuropsychologie (Jean-Pierre De Maître, CAR Overleie Kortrijk) • Werkgroep Hanen Oudercursus (Marleen Van Renterghem, CAR Deinze) • Werkgroep Autisme (Daniëlle Schelstraete CAR Zele en Tim Verbeke, CAR Heule) • Werkgroep Niet-aangeboren hersenletsel Volwassenen (Jan Van Weyenbergh, CAR Buggenhout & Gunther Van Bost, CAR Deinze) • Werkgroep Meertalige kinderen in de CAR (Hilde De Smedt, Regionaal integratiecentrum Foyer Brussel) • Werkgroep Ontwikkelingsstoornissen tussen 0-3 jaar (Liesbeth Last, CAR Deinze) • Werkgroep Visuele Perceptie (Kathleen Claeys, CAR Overleie Kortrijk)

31


• Werkgroep Psychomotoriek: bewegen in de grote ruimte (Kathy Goetmaeckers, CAR Zele) • Werkgroep Behandeling van kinderen met ADHD in de CAR (Jannes Baert, CAR Deinze) • Werkgroep Preventieadviseurs in de CAR (Sabrina Leysen, CAR Antwerpen) • Werkgroep Sociaal werk in de CAR (Bart Volders, CAR Oudenaarde) • Werkgroep gehoor en verstandelijke beperking (Bianca Vandaele, Arteveldehogeschool Gent)

Aantal deelnemers aan de intervisiewerkgroepen (2008-2013) Intervisiewerkgroep Taaltherapie bij kleuters Gehoor Leesstoornissen Rekenstoornissen Neuropsychologie Hanen Oudercursus Autisme NAH Volwassenen NAH Kinderen Meertalige kinderen Grafo- en schrijfmotoriek Ontwikkelingsstoornissen 0-3 jaar Visuele Perceptie ADHD Psychomotoriek Preventieadviseurs Sociaal werk in de CAR Gehoor en verstandelijke beperking Totaal aantal deelnemers

20092010 20 21 19 22 11 12 15 6 6 7 21 20 13 23 -

20102011 22 20 20 21 11 12 19 6 8 10 20 20 12 15 25 13 -

20112012 22 21 17 18 9 12 22 10 5 11 20 18 14 17 23 12 -

20122013 22 22 16 20 10 11 25 10 12 18 13 17 24 12 17

20132014 21 22 15 21 8 10 26 8 11 17 12 14 21 11 15

-

-

-

11

9

227

258

251

260

241

• Werkgroep Ad Hoc Tablets en Co (Griet Dewitte, COS Gent en Nathalie Vanassche, CAR Deinze)

32

2013


2013 3

Globaal overzicht aantal deelnemers Uit it de onderstaande tabel en grafiek valt af te leiden dat het globaal aantal deelnemers aan activiteiten voor professionele hulpverleners in 2013 behoorlijk gedaald is (927 deelnemers minder dan in 2012 2012, 18 %). De daling is het grootst in studiedagen buiten vakantie en bij zorgleerkrachten. Het aantal deelnemers aan workshops bleef gelijk. In 2012 zorgde het symposium Samen Sterk voor een groter aantal deelnemers deelnemers aan symposia (380). Globaal overzicht aantal deelnemers (2009-2013) (200

Studiedagen vakantie Studiedagen buiten vakantie Workshops Symposium Insigt Symposia Varia Studiedagen zorgleerkrachten Studiedagen paramedici BO Intervisiewerkgroepen Globaal totaal

2009

2010

2011

2012

2013

2722 714

2636 697

2657 638

2528 915

2281 552

536 256 31 90 227 4576

460 383 284 258 4718

695 213 529 182 251 5165

703 101 380 177 260 5064

704 241 118 241 4137

6000 5000

intervisiewerkgroepen studiedagen paramedici BO

4000

studiedagen zorgco symposium Insigt

3000

symposia varia workshops

2000

studiedagen buiten vakantie 1000

studiedagen vakantie

0 2008

2009

2010

2011

2012

2013

33


2. Breedmaatschappelijke vorming Sinds 2005 biedt Sig een open vormingsaanbod aan voor het brede publiek. Om dit aanbod te realiseren en verder uit te bouwen, werken we vooral samen met andere organisaties. Deze organisaties hebben een eigen achterban en promotiekanalen. Op die manier is het voor Sig makkelijker om potentiële deelnemers te bereiken. De organisatie van de activiteit blijft in handen van het Sig-secretariaat. We houden de individuele deelnemers op de hoogte van de activiteiten via de elektronische nieuwsbrief. De deelnemers worden systematisch bevraagd of ze zich willen abonneren op de maandelijkse nieuwsbrief. De respons blijft groot: eind 2013 waren 2930 mensen geabonneerd. Daarnaast wordt per activiteitenpakket een promotieplan opgemaakt i.s.m. de lokale organisatie. Qua inhoud en thema’s bleven we in 2013 grotendeels in dezelfde lijn verder werken. Bij het aanbod voor (groot)ouders stonden vooral thema’s uit de eigen leefwereld op het programma. Het pakket vorming over niet-aangeboren hersenletsel (NAH) werd in 2013 verder gezet. Enerzijds organiseerde Sig de basiscursus NAH en een aantal uitbreidingen hierop. Daarnaast werkte Sig ondertussen in elke Vlaamse provincie een lotgenotencontact uit i.s.m. met plaatselijke groepen. In Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg is dit met DyNAHmiek, in West-Vlaanderen met een aantal organisaties, gekoepeld onder de naam Samensp(r)aak. De programmering van het aanbod wordt grotendeels bepaald door de deelnemers. Na elke vorming wordt alle deelnemers gevraagd welke thema’s ze nog willen behandeld zien. Vanuit verschillende voorzieningen die dagelijks werken met personen met NAH worden ook thema’s aangereikt.

Samenwerking met dienstencentra Sig organiseerde in 2013 een aantal activiteiten in samenwerking met lokale dienstencentra: (1) Dienstencentrum De Reinaert in Destelbergen, en (2) Dienstencentrum Speltincx in Gentbrugge. Op de volgende bladzijden wordt de samenwerking uitgebreid in kaart gebracht.

34

2013


2013

Bijleren in Destelbergen In samenwerking met Dienstencentrum De Reinaert en het gemeentebestuur van Destelbergen werden in 2013 veertien vormingen opgezet, gespreid over het hele jaar. De gemeente voorziet hierbij logistieke en promotionele steun. De activiteiten worden voornamelijk bekendgemaakt in de gemeente zelf. Tijdens de namiddagactiviteiten programmeren we onderwerpen die aanleunen bij de leefwereld van senioren en hun omgeving. Dit programma loopt specifiek in samenwerking met Dienstencentrum De Reinaert. De avondactiviteiten belichten vaak onderwerpen voor ouders van opgroeiende kinderen. Om de draagwijdte te vergroten organiseren we deze activiteiten vaak samen met andere organisaties. In 2013 werkten we samen met Twins vzw, zelfhulpgroep Dysfasie, VBS Destelbergen, Dienst Opvanggezinnen Destelbergen, Sprankel Oost-Vlaanderen, AHOSA en Vlaamse Vereniging Autisme. Het valt op dat ze vaak meer deelnemers uit andere gemeentes aantrekken. Dit is voor ons een indicatie dat het programma niet alleen via de folders bekend geraakt, maar ook via andere kanalen (eigen en andere website(s), aankondigingen in tijdschriften, mondelinge reclame).

Titel van de vorming (begeleiding) De waarde van vriendschappen (Adelin Verslyppe) Er loopt iets fout en dan? Hoe omgaan met crisisbeleid? (Greet Vossaert) Vroegdetectie van gedragsstoornissen (Caroline Braet) Psycho-educatie bij dysfasie (Nadia Brocatus) Slaapproblemen bij senioren (Marijke Merckx) Mag ik triest zijn? (Claire Wiewauters) Hoe kan ik mijn kind positief leren denken? (Wendy De Pree) Geheugentraining voor senioren (Michael Portzky) Een medisch-biologische wandeling door het meerlingenland (Robert Vlietinck) Opgroeien doen ze vanzelf, luisteren niet altijd (Mich Daix) Is opvoeden een kinderspel? (Wendy Bosmans)

Datum

Deelnemers

19 februari

6

19 februari

18

19 februari

47

19 februari

84

19 maart

9

19 maart

21

19 maart

16

23 april

24

23 april

12

23 april

38

21 mei

184

35


Titel van de vorming (begeleiding) Slechthorend, maar wel assertief! (Karen Aerden) Wat is dementie? (Michael Portzky) Omgaan met veranderingen in het gezin (Manu Keirse) De kunst van het ouder worden (Els Messelis) Hoe kun je positief blijven denken en vertrouwen hebben in de toekomst? (Caroline Coddens) Hoe omgaan met grensoverschrijdend gedrag bij peuters en kleuters (Karen Van Huffel)

Datum

Deelnemers

21 mei

32

15 oktober

44

21 oktober

26

19 november

10

10 december

5

10 december

21

Totaal

597

Geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen: - Is er iets mis met mijn kleinkind? Info over ADHD, dyslexie, autisme en moeilijke kinderen (Guido D’Eer) (21 mei)

Bijleren in Gentbrugge In samenwerking met Dienstencentrum Speltincx organiseerden we in 2013 vier vormingen, in eerste instantie bedoeld voor senioren. Deze samenwerking verliep vlot. We konden rekenen op voldoende deelnemers. Titel van de vorming (begeleiding) Wat is dementie? (Michael Portzky) Hoe omgaan met apathie/depressie bij senioren ? (Jan Debaene) Vitaal ouder worden (Frank Desmet) Hoe kun je jouw geheugen actief blijven houden? (Michael Portzky)

36

Datum

Deelnemers

11 maart

44

25 maart

15

7 november

14

25 november

30

Totaal

103

2013


2013

Omgaan met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) De groep mensen met NAH wordt ieder jaar groter, mede door de groeiende medisch-technologische kennis. Meer en meer mensen overleven hersenbeschadiging. Er wacht hen de zware taak om met de blijvende gevolgen te leren leven. Het gezin en de directe omgeving belanden samen met de betrokkene in deze veranderde situatie: grote zorgen over de toekomst lopen doorgaans over in ‘zorgen voor’ een geliefd persoon die in meerdere of mindere mate op zoek moet naar zichzelf in deze nieuwe realiteit. Vaak zonder het zelf te beseffen zijn partners, familieleden, vrienden of zelfs buren ‘mantelzorgers’ geworden en zijn zij onmisbare schakels in de hulpvraag én het sociale vangnet van de betrokkene. Sig vindt het belangrijk om correcte informatie over NAH en de gevolgen ervan aan te bieden. In de eerste plaats voor partners en gezinsleden, zodat verwachtingen realistischer kunnen worden ingeschat en hun inzet niet door misverstanden of gebrek aan kennis afneemt.

Zorgen voor en na NAH Onder de titel ‘Zorgen voor en na NAH: basisinformatie’ organiseerden we in 2013 op diverse locaties een aantal vormings- en ontmoetingsmomenten voor partners, ouders en mantelzorgers. De sessies duren een halve dag. In de programmatie is plaats voor regelmatige herneming van de basissessie ‘Zorgen na en voor NAH’ én voor verdiepingssessies zoals: ‘Geheugen en concentratieproblemen na NAH’, ‘Relatie en seksualiteit na NAH’, ‘Emoties en gedrag na NAH’, ‘Omgaan met verlies van vertrouwde persoon na NAH’ en ‘Denken, redeneren, plannen en leren na NAH’.

Titel van de vorming (begeleiding) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Wouter Lambrecht) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Karla Michiels) vm Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Karla Michiels) nm Omgaan met cognitieve stoornissen na NAH (Wouter Lambrecht) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent)

Datum/Locatie 30 januari Melle 1 februari Lubbeek 1 februari Lubbeek 18 april Destelbergen 23 mei Bierbeek

Deelnemers 10 11 9 7 4

37


Titel van de vorming (begeleiding)

Datum/Locatie

Deelnemers

Omgaan met gezin en relatie na NAH (Gunther Van Bost) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Engelien Lannoo) Omgaan met gezin en relatie na NAH (Engelien Lannoo) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Wouter Lambrecht)

27 mei Deinze 31 mei Gent 24 oktober Gent 26 september Bierbeek 21 november Destelbergen

12

Totaal

96

7 22

6 8

Geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen: logica : -

Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Engelien Lannoo) (18 januari) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Sophie Huybrechts) (24 januari) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Gunther Van Bost) (28 januari) Omgaan met emoties en gedrag (Guy Lorent) (14 februari) Omgaan met cognitieve stoornissen na NAH (Kurt Beeckmans) (29 maart) NAH: ziekte-inzicht en aanvaarding (Chris Anthonis) (17 september) Hoe kan ik mijn NAH beter begrijpen? (Tess Van Loon e.a.) (17 september)

Vanaf 2012 organiseerde Sig in elke provincie in samenwerking met plaatselijke groepen vormings- en gespreksavonden voor personen met NAH, hun partners, ouders en familieleden. Er wordt telkens een thema aangeboden waarover een deskundige uitleg komt geven. Nadien is er ruimte om uit te wisselen. De plaatselijke groepen zorgen voor de rekrutering van de deelnemers. Sig zorgt voor de deskundige en het promotiemateriaal. De doelgroepen en de methodiek zijn per provincie verschillend. U vindt een overzicht per provincie op de volgende bladzijden.

38

2013


2013

Vorming voor personen met NAH en hun familie i.s.m. dyNAHmiek (Oost-Vlaanderen) In samenwerking met dyNAHmiek Oost-Vlaanderen organiseerden we in 2013 een aantal vormingen in Destelbergen voor partners en gezinsleden van personen met NAH en voor de personen met NAH zelf, telkens rond een bepaald thema. Het betreffende thema werd voor beide groepen geprogrammeerd op hetzelfde moment in een ander lokaal. Dit bood de kans om op een open manier over de thema’s te praten. Daarnaast gaf het ook de mogelijkheid om met lotgenoten ervaringen uit te wisselen. Dit concept is uniek in Vlaanderen en bleek aan te slaan voor beide doelgroepen. We kregen zeer veel positieve reacties en hebben besloten om dit concept verder uit te werken. Deze vormingen waren voor personen met een NAH zelf: Titel van de vorming (begeleiding) Kan ik nog werken met mijn NAH? (Lies Tijtgat) Ik wil beter onthouden (Anita Van Hoef) Ik herken mezelf soms niet meer (An Cornelis) Ik ben na mijn NAH afhankelijk, hoe organiseer ik alle hulp? (Katrijn Van Den Driessche) Mijn vrienden, familie, … reageren anders op mijn NAH, hoe ga ik ermee om? (Wouter Lambrecht)

Datum

Deelnemers

4 februari

7

25 maart

7

3 juni

5

7 oktober

7

2 december

5

Totaal

31

Datum

Deelnemers

4 februari

2

25 maart

6

3 juni

8

7 oktober

2

2 december

3

Totaal

21

Tezelfdertijd voor hun partners en/of gezinsleden: Titel van de vorming (begeleiding) Werken na NAH? (Joëlle Verbeeck) Hulpmiddelen bij geheugenproblemen na NAH (Joëlle Verbeeck) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Wouter Lambrecht) Zorgen voor een persoon met NAH, hoe krijg ik het allemaal gedaan? (Joëlle Verbeeck) Een persoon met NAH in huis, veranderen er veel relaties? (An Cornelis)

39


Vorming voor partners van personen met NAH i.s.m. De Bolster (Ronse) In 2013 organiseerde Sig i.s.m. de Bolster twee vormingssessies. Titel van de vorming (begeleiding) Hoe kan ik mijn vrije tijd zinvol invullen? (Joëlle Verbeeck) Omgaan met veranderde relaties na NAH (Sabine Strubbe)

Datum

Deelnemers

18 april

12

10 oktober

11

Totaal

23

Vorming voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Antwerpen) Deze vormingen werden georganiseerd door Sig i.s.m. dyNAHmiek Antwerpen. Ook hier kwamen alle doelgroepen aan bod. Titel van de vorming (begeleiding)

Datum/Locatie

Omgaan met een veranderd leven na NAH (Chris Anthonis) Omgaan met cognitieve stoornissen na NAH (Kurt Beeckmans) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Sophie Huybrechts) Cognitieve en gedragmatige veranderingen (Sophie Huybrechts en Jo Verhaegen) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Sophie Huybrechts) Overleven intimiteit en relaties na NAH? (Jo Verhaegen)

19 februari Zoersel 22 maart Duffel 16 mei Edegem 23 mei Edegem 26 september Edegem 24 oktober Edegem Totaal

Deelnemers 6 16 18 9 18 12 79

Vorming voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Limburg) Deze vormingen werden georganiseerd door Sig i.s.m. dyNAHmiek Limburg bestaande uit drie organisaties: Intesa, vzw Stijn en vzw Mané. Alle doelgroepen kwamen aan bod: ouders , partners en personen met NAH.

40

2013


2013

Titel van de vorming (begeleiding)

Datum/Locatie

Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent) Kan ik nog werken met mijn NAH? (Kathleen Motmans en Eveline Theunissen) Omgaan met aandachts- en geheugenproblemen na NAH (Guy Lorent) Hoe omgaan met veranderd gedrag na NAH? (Dirk Liessens)

21 maart Zonhoven 25 april Zonhoven 26 september Zonhoven 14 november Zonhoven

Deelnemers 11 7 9 19

Totaal

46

Vorming voor partners van personen met NAH i.s.m. Samensp(r)aak (West-Vlaanderen) Deze thema’s werden aangeboden i.s.m. Samensp(r)aak, een overkoepelende vereniging bestaande uit vijf bij het doelpubliek betrokken organisaties in West-Vlaanderen. Dit zijn De nieuwe Notelaar (Brugge), Den Achtkanter, (Kortrijk), Sint-Amandus, (Beernem), KEI (Oostduinkerke) en Begeleidingsdienst ’t Spoor (Gits). Er werden sessies georganiseerd specifiek voor ouders of partners of familieleden. Titel van de vorming (begeleiding)

Datum/Locatie

Mijn partner reageert anders, is het niet willen of niet kunnen? (Mieke Geernaert) 101 vragen over hersenletsel (Christophe Lafosse) Mijn (volwassen) kind reageert anders, hoe ga ik ermee om? (Wouter Lambrecht) Meer zicht krijgen op de gevolgen van een hersenletsel of NAH (Mieke Geernaert)

16 april Oostduinkerke 25 juni Kortrijk 26 september Gits 21 november Brugge

Deelnemers 9 32 15 15

Totaal

71

Vorming voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Vlaams-Brabant) Deze vormingen werden georganiseerd door Sig i.s.m. Verder-Leven. Titel van de vorming (begeleiding) Ik heb NAH, hoe moet het nu verder? (Guy Lorent)

Datum/Locatie

Deelnemers

8 juni Lubbeek

11

Totaal

11

41


Bijleren over DCD In samenwerking met vzw Dyspraxis werden in 2013 verschillende activiteiten opgezet. Op 16 maart en 16 november was er telkens een DCD-voormiddag met keuze uit verschillende workshops. Titel van de vorming (begeleiding)

Datum/Locatie

Eerste kennismaking met DCD (Kaat Dewitte en Celine Heyvaert) DCD in de thuissituatie, hoe ermee omgaan? (Veerle Algoed en Martine Vorsselmans) De overstap van basis naar SO en puberteit (Lieve Anthonissen en Wendy Bierbooms) Sticordi maatregelen en GON-begeleiding in het lager onderwijs (Kaat Dewitte) Een eerste kennismaking met DCD (Veerle Algoed en Wendy Bierbooms) Wat na het secundair onderwijs? (Charlotte De Lange)

16 maart Antwerpen 16 maart Antwerpen 16 maart Antwerpen 16 maart Antwerpen 16 november Zottegem 16 november Zottegem Totaal

Deelnemers 15 12 17 12 33 19 108

Initiatie Vlaamse Gebarentaal Sinds een aantal jaren geven we Initiatiecursus Vlaamse Gebarentaal. De cursussen werden gegeven door freelance medewerkers van Fevlado-Diversus. Deze werd vijf keer aangeboden. Locatie/Begeleiding Arteveldehogeschool (Eva De Durpel) Arteveldehogeschool (Ayfer Iceloglu) Arteveldehogeschool (Sandy Van Landuyt) Arteveldehogeschool (Lien Jacquemin) Arteveldehogeschool (Heidi Verhelst)

Data

Deelnemers

21 en 28 februari - 7, 21, 28 maart 18, 25 april en 2 mei 21 en 28 februari - 7, 21, 28 maart 18, 25 april en 2 mei 15, 22, oktober - 5, 12, 19 en 26 november – 10 en 17 december 15, 22, oktober - 5, 12, 19 en 26 november – 10 en 17 december 3, 10, 17, 24 oktober 7, 14, 21 en 28 november Totaal

42

25 22 25 25 25 122

2013


2013

Globaal overzicht aantal deelnemers Het totaal aantal deelnemers in 2013 is kleiner omdat er een 20-tal vormingen minder werden georganiseerd. Het gaat hierbij vooral over vormingen m.b.t. NAH in een aantal provincies. Daarnaast was er ook een cursus Initiatie Gebarentaal minder dan in 2012.

Vorming i.s.m. dienstencentra Hotel Oma Vorming over NAH Bijleren over DCD Vlaamse Gebarentaal Andere activiteiten Globaal totaal

2009

2010

2011

2012

2013

787

538

480

634

700

22 363 248 99 98

263 346 209 129 43

506 341 209 134

664 316 160 -

378 108 122 -

1617

1528

1670

1774

1308

43


3. Vorming op maat Naast het open aanbod blijft er ook vraag naar vorming op maat. Organisaties uit de welzijns- en gezondheidssector, sociaal-culturele organisaties, scholen, ouderraden, diensten voor opvanggezinnen, kinderdagverblijven, enz. vragen Sig op regelmatige basis om vorming ter plaatse te organiseren, aangepast aan de werking en het doelpubliek van de aanvragende dienst. Een aantal pakketten worden op initiatief van Sig bekendgemaakt via folders, tijdschriften, mailings of andere kanalen. Dat geldt voor de thema’s Agressie: een zachte aanpak, Slechthorendheid, Slechtziendheid, Sherborne bewegingspedagogiek, voor de thema’s over de ontwikkeling van het jonge kind en het pakket ‘Teveel dB is niet ok’ (over lawaaipreventie). Dikwijls is het ook de aanvragende organisatie die Sig een vraag stelt. Wij gaan dan op zoek naar een aangepaste inhoud en (freelance)begeleider. Uit de onderstaande tabel blijkt dat het aantal vragen daalt in vergelijking met de vorige jaren. Het feit dat Sig sinds januari 2005 meer energie steekt in een open aanbod voor alle geïnteresseerden (onder druk van de subsidiërende overheid), heeft hiermee te maken. Meer info over vorming op maat in 2013 vindt u in de onderstaande detailoverzichten. Aantal vormingen op maat (2009-2013) 2009

2010

2011

2012

2013

77

59

28

30

12

Vorming op maat

Over de ontwikkeling van het jonge kind Thema / Aanvragende dienst Ontwikkeling van het jonge kind / VVSG West-Vlaanderen Labels geven aan kinderen, vooren nadelen/Landelijke Kinderopvang Halle Labels geven aan kinderen, vooren nadelen/Landelijke Kinderopvang Vilvoorde Ontwikkeling van het jonge kind / VVSG West-Vlaanderen

44

Begeleiding

Datum

Marieke Coussens

16 maart

Marleen Lauwers

22 april

Marleen Lauwers

27 mei

Marieke Coussens

19 oktober

2013


2013

Over de Sherborne bewegingspedagogiek : cursus Aanvragende dienst

Begeleiding

Datum

KH Limburg Hasselt (6 dagdelen) KH Limburg Hasselt (6 dagdelen) Karel de Grote Hogeschool Antwerpen (4 dagdelen in 2013)

Bart Jaminé

22 januari

Jo Daems

22 januari

Erika Malschaert

5 november

Begeleiding

Datum

Leo Jans

2 maart

Begeleiding

Datum

Caroline Coddens

5 november

Paul Calmeyn en Marleen De Winter

2 december

Onderwerp en aanvragende dienst

Begeleiding

Datum

Wat is Gentle Teaching? (PC Caritas) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Gemeente Bornem)

Johan Engels

24 juni

Wouter Lambrecht

10 december

Over omgaan met agressie Aanvragende dienst Academie voor schone kunsten (Dendermonde)

Hotel-oma Aanvragende dienst Gemeente Stabroek, gemeente Kapellen en opvoedingswinkel Gemeente Stabroek, gemeente Kapellen en opvoedingswinkel

Andere

45


4. Sensibilisering Toneelvoorstelling NAH ‘Sporen in het onbestemde’ Voor de derde keer op rij gaat Sig in zee met toneelgroep Ter Duinen voor de bekendmaking en boekingen van hun theaterstuk 'Sporen in het onbestemde'. De acteurs, allemaal mensen met NAH, werken dit stuk samen met regisseur Griet Carlier uit tot een aaneenschakeling van verhalen, anekdotes en situaties die zich voordoen op een metaforische treinreis. Deze voorstelling wordt ondersteund met geluidseffecten en videoprojecties. We nemen de toeschouwer graag mee op onze magisch realistische reis door de tijd, door de wereld, door het leven (met NAH). Sig organiseerde op 22 oktober 2013 in Theater Scala te Gent een voorstelling die werd voorafgegaan door een korte, inleidende voordracht over NAH (gebracht door Wouter Lambrecht). Eerder werd een promofilmpje van de voorstelling gemaakt en verspreid via de sociale media en de Sig-nieuwsbrief. De avond was een groot succes. Regisseur, acteurs en organisatoren waren tevreden. We mochten een kleine 200 toeschouwers verwelkomen. Sindsdien is de theatervoorstelling te boeken in allerhande verenigingen, scholen of organisaties. Sig zorgt voor ondersteuning bij promotie en organisatie. Eind 2013 lagen er al een aantal voorstellingen vast die in 2014 zullen plaatsvinden. Dit theaterproject kan rekenen op financiële steun van de Cera Foundation.

Portaalwebsite www.infoNAH.be Over leven met NAH in Vlaanderen We stellen vast dat er tot op vandaag geen enkele website als portaalpagina voor NAH in Vlaanderen kan doorgaan. Er zijn wel verschillende infokanalen en actoren in het NAH-veld, maar dit zorgt voor veel versnipperde info. Om dit te vermijden lanceerden we het idee om een portaalwebsite over ‘NAH in Vlaanderen’ te maken, met een duidelijke domeinnaam: www.infoNAH.be. Onder een portaalsite verstaan we een website die toegang geeft (portaal) tot andere websites en bronnen op internet. In ons geval willen we een portaal over NAH in Vlaanderen bieden voor verschillende doelgroepen (mensen met NAH, hulpverleners, artsen, enz.).

46

2013


2013

De website heeft tot doel om zoveel mogelijk initiatieven m.b.t. NAH in Vlaanderen te verzamelen en een gids te zijn voor mensen die persoonlijk, in hun directe omgeving of professioneel te maken krijgen met NAH, een nietaangeboren hersenletsel. Je vindt onder meer informatie over NAH, waar je terecht kan voor hulp, waar je lotgenoten kunt ontmoeten, nuttige links naar andere sites, enz. Deze website moet dynamisch blijven en is per definitie onvolledig. Het is de bedoeling dat de informatie verder wordt aangevuld, o.a. op basis van suggesties van bezoekers. In de loop van 2013 werd de site dan ook regelmatig geüpdatet. De updates werden aangekondigd in de elektronische nieuwsbrief en op Facebook. Eind 2013 stonden 4105 bezoekers op de teller, met meer dan 16717 paginaweergaven. Dit sterkt ons in de overtuiging dat er heel wat mensen op zoek zijn naar degelijke informatie over NAH. In februari 2014 organiseert SEN vzw (Steunpunt Expertise Netwerken) een congres over niet-aangeboren hersenletsel. Sig zal op dit congres de portaalwebsite voorstellen aan alle deelnemers. Bovendien wordt de website als centrale website gebruikt in een affiche- en foldercampagne, gestuurd door SEN en in 2012 voorbereid en uitgewerkt door Sig. Hierdoor zal de informatie op de portaalwebsite op een flinke verspreiding kunnen rekenen.

Projectwebsite www.volgenswilly.be Verstandelijke beperking: lectuur op maat Omdat we er prat op gaan dat de (voorlees)boekjes uit de reeks ‘Volgens Willy’ (zie elders in dit jaarverslag) in de eerste plaats bestemd zijn voor de betrokken mensen met een verstandelijke beperking, kozen we ervoor om geen duiding of theoretisch kader in de boeken zelf op te nemen. Omdat we deze publicaties echter ook beschouwen als een hulpmiddel of werkinstrument voor ouders, familie en begeleiders, wordt aanvullend een website gelanceerd waar de verhalen worden verduidelijkt vanuit de visie Gentle Teaching. Meer info is dan ook te vinden op www.volgenswilly.be. In de toekomst hopen we op deze website pagina’s te maken die bedoeld zijn voor personen met een verstandelijke beperking, met daarop spelletjes, zoekopdrachten en andere oefeningen die kunnen bijdragen tot het op maat bespreekbaar maken van de thema’s uit de boekjes. Sig maakte op 13 november 2013 promotie voor de website en de boekjes tijdens de SEN-ontmoetingsbeurs ‘Ouder worden met een beperking’, waar

47


hulpverleners uit organisaties, diensten en voorzieningen hun ondersteuningsaanbod voor ouder wordende mensen met een beperking aan elkaar kenbaar konden maken. Er werden ter plaatse contacten gelegd om in 2014 toegang te krijgen tot vergaderingen van het Regionaal Welzijnsoverleg (ROG). Daar zouden zowel de projecten ‘Volgens Willy’ als ‘Rita hoort niet goed’ (zie verder) worden voorgesteld.

‘Rita hoort niet goed’ Gehoor en verstandelijke beperking De ad hoc werkgroep ‘Gehoor en verstandelijke beperking’ die eind 2011 het sensibilisatiepakket over gehoorstoornissen en verstandelijke beperking afwerkte, is ondertussen een volwaardige intervisiewerkgroep geworden. Men bekijkt er de (mogelijke) gevolgen van het gehoorverlies op de leefgroepwerking en de dagelijkse omgang tussen volwassen cliënten en hun begeleiders, verzorgers, enz. Het infopakket staat integraal op de website www.ritahoortnietgoed.be. Bij een aantal syndromen, bv. het syndroom van Down, is het risico op een verminderd of verstoord gehoor groot. De praktijk toont echter aan dat veel begeleiders hiervan niet op de hoogte zijn of er te weinig aandacht aan besteden. Nochtans is het vanzelfsprekend dat een verminderd gehoor van de cliënt een invloed heeft op zijn sociale omgang, communicatie, oriëntatie, begripsvorming, enz. Zaken die gekend zijn bij alle personen met een gehoorstoornis, maar in deze context vaak over het hoofd worden gezien. Op de website www.ritahoortnietgoed.be kan ook een checklist worden gedownload die detectie van gehoorverlies mogelijk maakt. De website werd in de loop van 2013 druk bekeken (8.254 keer): uit statistieken van YouTube blijkt dat het sensibiliserend filmpje 1302 keer is bekeken. 2420 bezoekers hebben ondertussen ook (delen van) de publicatie gedownload.

Feel good special t.v.v. NAH-werking Sig Op 11 december 2013 was er in CC De Borre te Bierbeek een Feel Good Special evenement met dans en muziek ten voordele van de NAH-werking van Sig. Niet iedereen heeft het geluk om in eigen vrijheid te kunnen bewegen. We denken bijvoorbeeld aan mensen die kampen met de gevolgen van een hersenletsel. Bij aanvang van de avond werd een kort woordje uitleg gegeven over de werking van Sig, specifiek de vorming en ontmoetingsavonden over

48

2013


2013

NAH (niet-aangeboren hersenletsel). We kondigden deze activiteit aan in de elektronische nieuwsbrief van november en brachten nadien kort verslag uit (met foto). Het Nieuwsblad besteedde eveneens de nodige aandacht aan deze sensibiliserende activiteit ten voordele van Sig.

Tentoonstellingen in de Sig-wandelgangen Sig stelt een tentoonstellingsruimte (in de wandelgangen en in de lokalen) ter beschikking voor kunstenaars. Om de twee maanden is er een andere tentoonstelling. Zowel kunstenaars met als zonder beperking kunnen gebruikmaken van dit forum. De exposities worden bekendgemaakt via de elektronische nieuwsbrief, de Sig-website en affiches. Het initiatief voor een permanente tentoonstelling van een vijftal werken uit de artotheek van dagcentrum ‘De Sperwer’ (Lokeren) werd verder gezet. Dit dagcentrum stelt een aantal kunstwerken ter beschikking die gemaakt werden door kunstenaars met een beperking. De kunstwerken zijn te zien in de verschillende lokalen van Sig. Het is de bedoeling dat de collectie drie keer per jaar wordt vervangen door nieuwe werken. Overzicht van tentoonstellingen in 2013: Kunstenaar(s) Schilderijen van Geert en Gala Verhavert Grafiek en tekeningen van Andres De Schepper Colored Blind van MosaArtBySteph Kunstwerken van Omega Art – Dagcentrum Wetteren Schilderijen van Hilde Moreel

Periode in 2013 januari-februari maart-april mei-juni september-oktober oktober-december

Netwerking gekaderd in bekendmaking en sensibilisatie Sig profileert zich als laagdrempelige organisatie voor een ruim publiek. Professionele hulpverleners hebben de weg gevonden via het vormingsaanbod. Het brede publiek van ‘niet professionelen’ heeft doorgaans wat meer stimulans nodig. Daarom namen we ook in 2013 initiatieven om ons aanbod en onze missie kenbaar te maken: •

Op alle folders en affiches wordt de lezer uitgenodigd om zich in te schrijven op de elektronische nieuwsbrief. De nieuwsbrief bevat elke

49


•

maand een citaat om over na te denken of een rechtstreekse link naar beeldmateriaal op onze website. Op de website zijn op de pagina ‘sensibiliseren’ twee afzonderlijke rubrieken waarnaar wordt verwezen: ‘doordenkertjes’ en ‘in de media’. Hier vinden bezoekers citaten en gemonteerde filmpjes (fragmenten uit tv-programma’s of andere) terug.

50

2013


2013 3

5. Publicaties en producties In de loop van 2013 kwamen drie nieuwe publicaties tot stand.

DYSAMIX Deel 2 - Werkboek dysartrie bij volwassenen ISBN 978-90-5873-091-6 losbladige map, 430 p. Frank Paemeleire, Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden De MIX-reeks reeks komt tegemoet aan de vraag vanuit het werkveld naar onderbouwd en concreet oefenmateriaal voor volwassenen met NAH. Het werkboek DYSAMIX wordt (gezien zijn omvang) in twee delen uitgegeven. Het eerste deel is eind 2011 verschenen en bestaat uit een theoretisch kader, een deel met basistechnieken en en concreet uitgewerkte oefeningen voor personen met normale tot licht gestoorde spraakverstaanbaarheid. Deel 2, dat begin 2013 verscheen, bevat oefeningen voor personen met een matig tot ernstig gestoorde spraakverstaanbaarheid en voor oraal-motorische motorische training. Bij het ontwikkelen van de methodieken en oefeningen werden de volgende vier basisconcepten gebruikt: (1) het ICF-model ICF model als algemene rode draad, (2) gebruik van functioneel oefenmateriaal, (3) selectie van de oefeningen is gebaseerd op p reviews en evidence based richtlijnen, en (4) de principes van motorisch leren werden bij de opbouw van de oefeningen geïmplementeerd. de onderwerpen uitgewerkt: In deel 2 van DYSAMIX zijn o.a. deze • • • • • • • • • •

Spreekadvies preekadvies inslijpen Afbouwen fbouwen van behandeling en stimuleren stimuleren zelfstandig oefenen Behandeling ehandeling bij degeneratieve ziektebeelden Methodiek ethodiek stemplooiverlamming (70 pagina’s) Prosodie rosodie-oefeningen oefeningen (stem verheffen, nadruk leggen, ...) Spreektempo preektempo verlagen met gebruik hulpmiddelen Functionele unctionele spraakverstaanbaarheidsoefeningen spraakverstaanbaarheidsoefeningen (op woordniveau) Perceptuele erceptuele training van de luisteraar Ondersteund ndersteund communiceren commun bij dysartrie Oraal-motorische motorische training (inclusief videokanaal)

51


Volgens Willy Verhalen voor personen met een verstandelijke beperking Deel 2 ‘Wonen in de Groene Leefgroep’ Deel 3 ‘Emma is mijn lief’ ISBN 978-90-5873-0 092-3 en 093-0, hardcover prentenboeken, 36 p. Johan Engels i.s.m. ad hoc werkgroep Het project ‘Volgens Willy’ belicht in korte verhalen de beleving van een bewoner, volledig vanuit zijn perspectief. perspectief. De verhalen zijn stuk voor stuk uit het leven gegrepen. Elk verhaal verschijnt apart in boekvorm en behandelt telkens een thema dat aansluit bij zeer herkenbare situaties uit de praktijk: een opvoedster die weggaat, verliefd zijn, een inbreuk op de vertrouwde vertrouwde structuur door een feestdag midden in de week, enz. Het idee is gegroeid vanuit een heel concrete vraag van bewoners zelf: bestaan er boeken die over ONS gaan, over leven in een leefgroep? Dit als repliek op het wekelijkse voorlees-uurtje voorlees dat vastliep ep op sprookjes en andere kinderboekjes. Deze vraag gaf de aanzet voor de uitwerking van dit concept. De spilfiguren in de reeks ‘Volgens Willy’ zijn Wilfried (een bewoner, alias Willy) en Wannes (zijn begeleider, alias Zwans). Deze ‘superhelden’ maken van van de dagelijkse gebeurtenissen avonturen op maat van personen met een verstandelijke beperking. In het eerste deel (uitgegeven eind 2012) konden we kennis maken met de hoofdpersonages. In deel 2 vertelt Willy over hoe het is om samen te leven met negen andere bewoners in de Groene Leefgroep Dat is niet altijd gemakkelijk. Al die Leefgroep. afspraken en regels! En de begeleiders zijn ook niet altijd gemakkelijk om mee samen te werken. Gelukkig is er zijn vriend Eric, die net als Willy van muziek houdt. En dan is er ook nog Emma, een bewoonster die graag haar zin krijgt. Maar Willy en Eric geven zich niet snel gewonnen! Als het echt niet meer lukt en er komt ruzie van, dan helpt Zwans, Willy’s persoonlijke begeleider, om een en oplossing te vinden.

52

2013


2013 3

Deel 3 gaat over vlinders linders in de buik! Willy snapt het spreekwoord niet zo goed, maar hij vindt het kriebelen in zijn buik wel leuk. Vooral als Emma in de buurt is. Zij is één van de andere bewoners in zijn leefgroep. Maar Willy weet niet goed hoe hij aan Emma kan zeggen dat hij haar graag ziet. Zwans, zijn persoonlijke begeleider, helpt hem op weg. In dit deel vertelt Willy dat het niet zo eenvoudig is om verliefd te zijn. Omdat we de publicaties in deze reeks ook beschouwen eschouwen als al een hulpmiddel of werkinstrument voor ouders, familie en begeleiders, werd w aanvullend de website www.volgenswilly.be gelanceerd (meer informatie hierover bij Sensibilisering).

Overzicht van de overige publicaties en producties in voorraad • • • • • • • • • • • • • •

ANOMIX. Werkboek woordvindingsproblemen (Frank Paemeleire, EvelienEvelien Marie Olson en An Savonet) Allemaal op een rijtje. rijtje Rekentests ekentests in Vlaanderen (Werkgroep Rekenen) Allemaal op een lijntje. lijntje Spellingstest llingstest in Vlaanderen (Werkgroep Lezen) Als spreken niet vanzelfsprekend is … Taaltips voor kinderen met ontwikkelingsproblemen (Greet Piro en Nele Van Roosbroeck) Anamnese Meertalige Kinderen (AMK) (Werkgroep Meertalige Kinderen) Anders naar de bib. bib Bezoek zoek op maat van personen met een handicap of ontwikkelingsstoornis (Liesbet Vancraeynest en Sabine Willaert) Autisme in je vrije tijd Kinderen met autisme in een gewone jeugdvereniging? Het kan! (Elise Burny, Jannicke Hurtekant en Petra Warreyn) BAB (Behavior Assessment Battery) Onderzoeksbatterij voor stotteren (Gene J. Brutten en Martine Vanryckeghem) Blikvanger. Werkbundel liplezen (Werkgroep Spraakafzien) Blikvanger. Blikvanger II. II. Werkbundel audiovisuele spraakperceptie (idem) Dat andere leven. leven Thuis met locked-in in (Roland Boulengier) De stilte verbroken. verbroken. Diagnostiek en revalidatie van personen met een auditieve handicap (deel 1: theoretische basis) (Evelyn Verstraete) De stilte verbroken. verbroken. Diagnostiek en revalidatie van personen met een auditieve handicap (deel (deel 2: praktische toepassing) (Evelyn Verstraete) Doe wat je leest. leest. Begrijpen en uitvoeren van geschreven opdrachten voor kinderen met autisme (Hilde Cornelis en Ilse Van Beversluys)

53


• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

DYSAMIX Deel 1. Werkboek dysartrie bij volwassenen (Frank Paemeleire, Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden) Een aangeboren aandoening … En dan? Inventaris met kenmerken en adviezen (Chantal Devos en Helmut Roodhooft) Een kijk op de bewegingspedagogiek van Veronica Sherborne (Ilse Bontinck en Suzy Van Daele) (video) Ergotherapeutisch assessment: OCAIRS-nl (Dirk Vandamme) FOCUMIX: Werkboek aandachtsproblemen bij volwassenen (Frank Paemeleire, An Savonet en Griet Van Beneden) FRONTOMIX: Werkboek executieve stoornissen bij volwassenen (Frank Paemeleire, Mieke Heirman, An Savonet en Griet Van Beneden) Groen is rijden. Versjes voor kinderen met spraak- en taalontwikkelingsstoornissen (Carine Van Hoo) Het Groene Boekje (Sherborne Vereniging) Ik schik de bloemen naar mijn zin (Michèle Van Overstraeten) Kiekeboe. Tips en adviezen voor ouders van dove en slechthorende kinderen (Veerle Devriendt) KLAS (Kleuters Auditief Screenen) (inclusief instructievideo) (Jacques Adriaens, Johan Rijckaert en Evelyn Verstraete) Kleuters veilig oversteken. Kleutervolgsysteem (SIG i.s.m. Federatie voor Centra van Ambulante Revalidatie) Met te veel vallen en opstaan. Over ontwikkelingsstoornissen bij kinderen tot drie jaar (brochure en video) Miko gaat vooruit! Een verhaal over een rendier met DCD (Ciel Brackenier, Diane Van De Steene en Hilde Ureel) Milan in de Wereld zonder cijfers. Stripverhaal over dyscalculie (Lien Couchez, Diane Van De Steene, Hilde Peirlinck en Paty Van Dyck) Onleesbaar!!! Schrijfmotorische problemen in de klas (Greet Cami) Opbrandend hout geeft vuurrode vlammen van liefde (dichtbundels) (Michèle Van Overstraeten) Over (het) leven. Sociale leerverhalen voor kinderen met autisme (Hilde Cornelis en Hilde Van Beversluys) PAB-geassisteerd leren leven. De wereld van een locked-in (Roland Boulengier) Sherborne bij volwassenen met een handicap (dvd) (Ilse Bontinck e.a.) Sherborne in het basisonderwijs (dvd) (Tine Missine e.a.) SCQ: Vragenlijst Sociale Communicatie (Petra Warreyn e.a.) Sofie: een morgenkind, mijn zorgenkind. De dagelijkse belevenissen van een moeder en haar dochter met Downsyndroom (Anne Raman) Thee drinken in de woestijn (dichtbundel) (Michèle Van Overstraeten) TIKA Test voor Informele Kinderaudiometrie (Johan Rijckaert e.a.)

54

2013


• • • • • • • •

2013

Tingeling. Help je baby beter horen (Werkgroep Gehoor) Tinnitus Retraining Therapie (TRT). Leren om tinnitus niet meer te horen (Anouska De Muynck en Katleen De Waele) Training van de perspectiefnemingsvaardigheden bij kinderen met ASS (Herbert Roeyers e.a.) Tussen taal en blokkendoos. Over meertalig opgroeien, spel en speelgoed (Intervisiewerkgroep Meertalige kinderen) Uit één stuk. Oefenpakket samengestelde woorden (KIDS Hasselt) Verlengingen. Overleven als locked-in (Roland Boulengier) Volgens Willy. Deel 1: Willy en Zwans (verhalen voor personen met een verstandelijke beperking) (Johan Engels) Zet mij even op pauze: Oudertraining ADHD (Marc Willems e.a.) (coproductie Sig en centrum ZitStil)

Verkoop publicaties en producties In de loop van 2013 gingen in totaal 3675 Sig-publicaties over de toonbank, iets minder dan het jaar voordien. Van het Groene Boekje (over Sherborne) werden bijna 400 exemplaren verspreid. Ook de verkoop van de pakketten ANOMIX, FOCUMIX, FRONTOMIX en DYSAMIX (deel 1 en 2) en de 'SCQ-vragenlijst over sociale communicatie' bleef het goed doen.

Overzicht aantal verkochte Sig-publicaties en producties

Totaal aantal verkocht

2009

2010

2011

2012

2013

3911

3963

3959

3812

3675

55


6. Tijdschrift Signaal In de loop van 2013, jaargang 22 van Signaal, verschenen de nummers 82 tot en met 85. Daarin verschenen de onderstaande hoofdartikels. Verder bevat elk nummer een aantal vaste rubrieken: ‘Redactioneel’, ‘Van onze verslaggever ter plaatse’, ‘Wetenschap op de voet gevolgd’, ‘Forum’, ‘Recensies’, ‘Bruikbaar in de praktijk’ en ‘Agenda’.

Nummer 82 (januari-februari-maart 2013) • Daar had ik niet op gerekend! De relatie tussen motorische en rekenproblemen bij lagereschoolkinderen (Stefanie Pieters e.a.) • Selectief mutisme behandelen: dat spreekt voor zich! Over dapper worden en durven praten (Maretha de Jonge e.a.) • www.zoalsik.be: Psycho-educatie voor en door kinderen en jongeren met een beperking of stoornis (Kim Maes en Annemie Schepens)

Nummer 83 (april-mei-juni 2013) • De Körperkoordinationstest für Kinder: KTK-NL. Volledig herwerkte en vertaalde versie, met nieuwe normen voor Vlaanderen/Nederland (Matthieu Lenoir en Barbara Vandorpe) • Rekenen en taal: (Hoe) zijn ze gerelateerd? (Eleen Dufourmont e.a.)

Nummer 84 (juli-augustus-september 2013) • Vroegbegeleiding van peuters en kleuters met een autismespectrumstoornis (Sara Van der Paelt, Petra Warreyn en Herbert Roeyers) • Is een jaartje zittenblijven zinvol? (Lynn Bourgeois e.a.) • De waarde van de CELF-4-NL in diagnostiek na gebruik van testmodificaties bij successief tweetalige kinderen tussen 5;0 en 5;5 jaar uit West-Vlaanderen (Julie Vansteelandt e.a.)

Nummer 85 (oktober-november-december 2013) • De comorbiditeit tussen ADHD en dyslexie (Séverine Van De Voorde, Herbert Roeyers en Annemie Desoete) • De NAH-fotogroep: Een interactief project gericht op subjectieve levenskwaliteit (Hilde Aarts, Frank Paemeleire en Griet Van Beneden)

56

2013


2013

Op basis van de cijfers hieronder zien we in 2013 een lichte daling van het aantal betalende abonnees. Overzicht van het aantal abonnementen Abonnees Signaal

2009

2010

2011

2012

2013

Betalende abonnees (Reeks 1) CAR

16

15

16

15

15

CLB

34

37

36

37

40

Particulieren

281

279

282

287

262

Buitengewoon Onderwijs

30

39

31

30

26

Voorzieningen VAPH

33

38

33

33

33

Ziekenhuissector

2

4

2

2

2

Opleidingen

21

26

23

24

24

Bibliotheken

8

8

8

8

6

Varia

50

26

48

46

42

475

472

479

482

450

Subtotaal betalend

Niet-betalende abonnees (Reeks 2) Participanten Sig

47

42

43

38

40

Kernredactie & Adviesraad

15

16

16

16

16

Raad Van Beheer

9

14

14

14

14

Adviesraad Wetenschappelijk Onderzoek

36

35

36

36

36

Ruilabonnementen

49

48

46

45

39

Varia

23

25

25

31

30

179

181

180

180

175

654

653

659

662

625

Subtotaal niet-betalend Totaal abonnementen (Reeks 3)

Aantal abonnementen Signaal 800 Reeks1

600 Reeks2

400 200

Reeks3

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

57


7. Docudienst Doel en werking De Sig-docudienst stelt recente informatie ter beschikking over integratie en inclusie van personen met een beperking, ontwikkelings-, leer- of gedragsstoornis. Naast de gewone wegen van inforaadpleging of -ontlening via de catalogus op de plaatselijke computers of via telefoon, e-mail of website, biedt de docudienst ook hulp bij het zoeken en verzamelen van de nodige informatie. In 2013 rondden wij het toegankelijker maken van Bidoc, het online zoeken ontleningssysteem, af. Behalve externe bezoekers kunnen ook het Sig-personeel, werkgroepleden en de grote groep vrijwilligers rond Sig een beroep doen op de docudienst voor materiaal en achtergrondinformatie (o.a. om vormings- en andere activiteiten voor te bereiden). Dit bevordert de kwaliteit van de dienstverlening en activiteiten op alle vlakken. De docudienst biedt een zo groot mogelijke toegankelijkheid en is elke voormiddag open.

Collectie De docudienst biedt informatie in verschillende vormen aan: naslagwerken, boeken, gidsen, tijdschriften, scripties, grijze literatuur, dvd’s, CD-roms uit de ruime welzijns- en gezondheidssector. Alle informatie is opgeslagen in het bibliotheekprogramma Bidoc. Onze collectie bestaat uit 9340 items (d.d. december 2013). Dit is een daling van 9 procent tegenover 2012. Deze daling is een gevolg van het wieden. Dit zorgt ervoor dat de relevantie van onze collectie stijgt. In 2013 werden 179 nieuwe boeken ingebracht. Talrijke interessante tv-reportages werden opgenomen. Het vernieuwde aanbod van tijdschriften sluit nog beter aan bij de informatievragen van onze gebruikers. Het aantal ontsloten artikels uit vaktijdschriften bedraagt momenteel 3945. De bibliotheeksoftware Bidoc maakt het opzoeken van informatie eenvoudiger. Een korte inhoudsbeschrijving van elk werk en de aanduiding van de doelgroep maakt het voor de gebruiker gemakkelijker om de juiste informatie te vinden. Bidoc biedt een ruimere keuze van uitgavenvormen dan het vroegere systeem. In 2013 heeft elk werk een gepaste uitgavenvorm gekregen.

58

2013


2013

Overzicht van de collectie (2009-2013) 2009

2010

2011

2012

2013

3378

3921

4065

2910

2376

Documentatiemap

138

192

Losbladig werk

31

80

Spelmateriaal

6

7

Eindwerk

412

484

Brochure

152

249

Handboek/Cursus

49

81

Naslagwerk

121

181

5418

3945

Boeken

Ontsloten artikels

5298

5376

5571

dvd’s

558

569

577

595

615

CD-roms

102

104

104

104

103

Organisaties

446

446

446

-

-

Tijdschriften

61

61

61

24

27

E-zines

39

39

39

-

-

Websites

266

266

266

266

-

10148

10782

11129

10226

8340

Totaal

Gebruikers en consultaties Het aantal rechtstreekse contacten (consultaties en ontleningen) met de docudienst in 2013 bedraagt 640, een stijging tegenover 2012. Deze stijging kan toegeschreven worden aan de nog verbeterende samenwerking met de werkgroepen door o.a. aanwinstenlijsten te verspreiden onder de leden. Google Statistics houdt gedetailleerde cijfers bij over online bezoekers aan de Bidoc-catalogus. Hieruit blijkt dat we 1.786 verschillende bezoekers over de vloer kregen, die alles samen 2189 bezoekjes brachten of consultaties verrichtten (22 procent van de bezoekers keerde terug). De aantallen zijn lichtjes gedaald in vergelijking met vorig jaar. Het aantal hulpverleners is met 8 procent gestegen, maar wij ontvingen dit jaar minder studenten en onderwijsmensen, waardoor het totale aantal klassieke gebruikers (hulpverleners, studenten en onderwijsmensen) gedaald is met 7 procent in vergelijking met vorig jaar.

59


Wij bereikten meer breed publiek, maar voorzien in 2014 toch een promotiecampagne, zodat dit aantal in stijgende lijn blijft evolueren. Overzicht van de gebruikers 2009

2010

2011

2012

2013

Hulpverlening

252

296

217

253

366

Onderwijs en CLB

161

148

102

82

56

Ouders en personen m/e beperking

46

74

26

14

12

Studenten

232

270

228

170

157

Anderen ( o.a. breed publiek)

20

23

65

2

49

Niet opgevolgd gebruik (Sig-stand)

34

18

-

-

-

745

829

638

521

640

Totaal

Het totaal aantal gebruikers is in 2013 gestegen. In vergelijking met vorig jaar zien we wel een stijging van het aantal hulpverleners dat een beroep deed op de docudienst. Zij ontlenen vooral nieuwe aanwinsten, waarover zij via mail op de hoogte worden gebracht. Het materiaal ligt ook ter inzage in het vergaderlokaal. Het aantal lesgevers en personen tewerkgesteld in CLB's is gedaald. Deze mensen willen op de hoogte blijven van de recente inzichten inzake ontwikkelings- en leerstoornissen en ontlenen graag beeldmateriaal voor hun cursussen. De studenten zoeken vooral naar documentatie voor hun scriptie of thesis.

Over welke onderwerpen? De tabel hieronder geeft een zicht op alle ontleningen en consultaties per onderwerp. De rubrieken komen overeen met de onderwerpen van de vormingsactiviteiten. Ze betreffen alle de verbetering van levenskwaliteit van kinderen en volwassenen met beperkingen. Algemene doelstellingen zoals beleid, ethiek, theorie, zorgmaatregelen en voorzieningen, enz. horen thuis in de rubriek ‘algemeen’. Diagnostiek, behandeling, begeleiding, psycho-educatie, omgang, wetenschappelijk onderzoek ten aanzien van deze personen worden per doelgroep behandeld.

60

2013


2013

Overzicht aantal ontleningen en vragen per rubriek Onderwerpen

2011

2012

2013

Autismespectrumstoornissen

90

111

114

ADHD en gedragsstoornissen

81

64

62

(Psycho)motorische stoornissen

91

37

73

Leerstoornissen

255

91

136

Verstandelijke beperking (algemene ontwikkelingsvertraging) Spraak- en taalstoornissen

67

38

35

85

52

79

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)

118

50

57

Psychische stoornissen

25

34

26

Sensorische stoornissen

62

17

41

Overige problemen

22

15

25

Algemeen Totaal

515

226

252

1411

735

900

De werken uit de rubriek ‘leerstoornissen’ waren dit jaar het populairst. Aangezien het aantal studenten, dat vooral op zoek is naar informatie over leerstoornissen daalde, kunnen we concluderen dat onze andere gebruikers, vooral de professionelen, meer werken uit deze rubriek ontleenden. Proportioneel bekeken werden werken die behoren tot de rubriek ‘overige problemen’ werden het minst uitgeleend. Het toekennen van een rubriek aan elk werk is pas dit jaar afgerond, zodat een vergelijking met vorig jaar (nog) niet mogelijk is.

61


8. Wetenschappelijk onderzoek In 2013 liepen er vijf projecten en werden vier onderzoeken ondersteund door de Adviesraad Wetenschappelijk onderzoek (AWO), onderverdeeld in drie onderzoekslijnen: (1) leerstoornissen, (2) autismespectrumstoornissen en (3) diagnostiek. Zeven projecten of onderzoeken kaderen in een samenwerking met de Universiteit Gent, één in samenwerking met de KULeuven, drie in samenwerking met de Arteveldehogeschool Gent, één in samenwerking met Thomas More Antwerpen, twee in samenwerking met Vives (West-Vlaanderen) en één in samenwerking met Hogeschool Gent. De begeleidingscommissie vergaderde één keer in 2013. Om praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek te stimuleren en om permanent kwalitatieve vorming op te zetten werken de Adviesraad Wetenschappelijk onderzoek en de Adviesraad Vorming en opleiding ook samen. Specifieke aandacht gaat hierbij naar de volgende onderwerpen: •

•

•

In het kader van verantwoord handelen, aandacht schenken aan de mate waarin kenmerken en vaardigheden van de therapeut een effect hebben op de werkzaamheid van de interventie en hoe zich dit verhoudt tegenover het effect van de methode zelf Empowerment: het versterken van de eigen mogelijkheden en middelen van de cliënt en zijn omgeving om zoveel mogelijk zelf problemen op te lossen of ermee te leven Het biopsychosociaal model van menselijk functioneren (WHO) en de daarop gebaseerde classificatiesystemen

Projecten Projecten zijn wetenschappelijke onderzoeken waarbij de samenwerking tussen de AWO en de projectleider(s) bestaat uit een actieve medewerking van de AWO. Tot samenwerking wordt enkel beslist na peer review en akkoord van de Begeleidingscommissie. De projecten aangeduid met een (*) kaderen in de samenwerkingsovereenkomst van de AWO met de Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie vzw.

62

2013


2013

Onderzoekslijn diagnostiek Aanpassen/normeren Articulatie Onderzoek (AO-R) voor Vlaanderen (Joris Vanopstal i.s.m. Werkgroep AO-R; ArteveldeHS, Geass. Fac. Toegepaste Taalkunde Gent, HoGent, KULeuven, UGent, Vives Brugge en Thomas More) De werkgroep AO-R werd in 2011 opgestart en begeleidt de ontwikkeling van een nieuwe Vlaamse articulatietest. In navolging van het verouderde Speechvision AO zal ook het AO-R een computerondersteunde test zijn. Het moet een genormeerd en gestandaardiseerd articulatieonderzoek worden, die zowel fonetische als fonologische aspecten onderzoekt. In zijn uiteindelijke vorm moet het AO-R ook de eventuele aanwezigheid van dysartrische of dyspraktische kenmerken kunnen aantonen. Bovendien worden bijkomende testdoelen overwogen zoals het voorstellen van een differentiaaldiagnose en therapieadvies. Ten slotte worden de mogelijkheden van adaptief testen, inbedden van een screeningonderdeel, beperking van de testduur en maximale ondersteuning door de software bij het scoren (o.a. bij transcriptie) onderzocht. Op basis van vooronderzoek werden ondertussen de doelwoorden van de benoem- en nazegtaak vastgelegd. Eind 2013 werd gestart met de onderzoeken die tot normering moeten leiden. Ook het softwaregedeelte werd voorbereid. In juni 2013 was een eerste versie van de applicatie klaar. Deze versie wordt nu verder ontwikkeld. In de werkgroep zijn alle Vlaamse opleidingen Logopedie vertegenwoordigd. Studenten van verschillende opleidingen leveren een gewaardeerde inbreng in het kader van hun scriptie. Docenten en studenten van de opleiding Grafische en Digitale Media (AHS) staan in voor de softwareontwikkeling. Een aanzet tot Vlaamse normering en de optimalisatie van de software zijn de voornaamste werkdoelen in 2014. Het profiel van kinderen met leerstoornissen: Impact van comorbiditeit bij dyslexie en dyscalculie (*) (Ruth Vanderswalmen & Annemie Desoete, Associatieonderzoeksgroep Leerstoornissen UGent & Arteveldehogeschool) In 2013 volgde Ruth Vanderswalmen een aantal kinderen op die eerder gediagnosticeerd werden met een al dan niet geïsoleerde leerstoornis. Er werd nagegaan welke factoren positief/negatief inwerkten op de evolutie van deze kinderen. Verzwaart comorbiditeit de problematiek? Is zittenblijven een goed idee? Helpt buitenschoolse hulpverlening? Doen kinderen die STICORDI kregen op school het later minder goed of net beter? Op dergelijke vragen wordt een antwoord gezocht. Het onderzoek wordt in 2014 verder gezet (bij meer kinderen).

63


Ontwerp van slikprotocol bij kinderen en adolescenten met dystone cerebral palsy (o.l.v. Ingeborg Simpelaere, Vives & Daisy Decoene, Gidts) Dit project startte in 2011. Er wordt er gepeild naar de hedendaagse bestaande slikprotocollen en slik- en voedingsproblemen bij kinderen met cerebral palsy van pre-, peri- en postnatale etiologie. Vooral het diskinetische type van cerebral palsy wordt belicht, aangezien voedings- en slikproblemen het meest voorkomen bij deze vorm. Er vond reeds een voorbereidende literatuurstudie plaats. In de loop van 2013 werden professionelen uit het werkveld bevraagd i.v.m. het beroepsmatig gebruik van slikprotocollen aan de hand van een online enquête. Deze werd zo ruim mogelijk bekendgemaakt. De respons op de eerste digitale vragenlijst was vrij beperkt. Eind augustus bleek dat er in totaal slechts 20 vragenlijsten werden teruggestuurd. We kozen ervoor om de vragenlijst gevoelig in te korten en lanceerden een nieuwe oproep. Hier kregen we meer respons op. Gezien het kleine aantal instellingen in Vlaanderen die kinderen met CP behandelen, lijkt de respons voldoende om relevante informatie te genereren. Op basis van de literatuur en de informatie uit de bevraging is ondertussen een voorlopige versie van het onderzoeksinstrument opgesteld. De eerste veldtest wordt voorzien in de periode februari-april 2014, waarbij vooral inhoudsvaliditeit, interbeoordelaarsbetrouwbaarheid en test-hertestbetrouwbaarheid zullen worden vastgelegd.

Onderzoekslijn autismespectrumstoornissen Imitatiebekwaamheid en joint-attention gedragingen van jonge kinderen met een autismespectrumstoornis (o.l.v. Petra Warreyn, Mieke Dereu, Sara Van der Paelt, Nele Dewaele, Ellen Demurie & Herbert Roeyers, UGent) Dit project bestaat momenteel uit een drietal deelstudies: Interventie: onder leiding van Petra Warreyn werd een training van imitatieen joint attention-vaardigheden uitgewerkt. Deze training werd in verschillende CAR op haar effectiviteit onderzocht, met positieve resultaten. Momenteel worden de handleiding en de materialen verder uitgewerkt, zodat de training kan worden uitgegeven. Sara Van der Paelt maakte, in het kader van haar doctoraatsonderzoek, een inventaris van de meest gebruikte programma’s of technieken in de Vlaamse CAR. Momenteel bestudeert zij de werkzame aspecten van ABA.

64

2013


2013

Imitatie en de rol van het spiegelneuronensysteem: Op dit moment onderzoeken Lieselot Ruysschaert, Petra Warreyn en Ellen Demurie de werking van het spiegelneuronensysteem in relatie tot imitatie bij kinderen met ASS, hun broertjes en zusjes, en bij zich normaal ontwikkelende kinderen. De dataverzameling is bijna rond. Sociaal-communicatieve vaardigheden van broertjes en zusjes van kinderen met ASS: Een eerste groep kinderen werd intussen gezien op 7, 9, 12, 18, 24 en 36 maanden. Momenteel wordt bij de ouders bevraagd of er op dit moment zorgen over de ontwikkeling van de kinderen zijn en of er eventueel een diagnose van een ontwikkelingsstoornis werd gesteld. Op die manier kunnen we nagaan welke gedragingen op de vroege leeftijden voorspellend waren voor latere ontwikkelingsproblemen. Een tweede cohorte van kinderen wordt momenteel opgevolgd op de leeftijden van 5, 10, 14, 24 en 36 maanden. Er zijn al verschillende kinderen die we hebben onderzocht op 14 maanden. In het voorjaar van 2014 worden er een aantal kinderen 24 maanden. Nieuwe kinderen kunnen trouwens nog altijd instappen. Zie www.ontwikkelingsstoornissen.ugent.be/ babystudie.

Onderzoekslijn leerstoornissen Vroege voorspellers van rekenproblemen en atypisch rekenen (o.l.v. Annelies Ceulemans, Daisy Titeca, Annemie Desoete & Herbert Roeyers, UGent) Dit project gaat na wat de vroege voorspellers zijn voor een typische versus atypische rekenontwikkeling. Het bestaat uit twee deelstudies: Annelies Ceulemans onderzocht in het kader van JOnG! kinderen op 8 maanden (op het vlak van groottevergelijking) en volgde die op toen ze 12 en 24 maanden werden. Een aantal kinderen werd teruggezien in de kleuterklas. De data worden momenteel geanalyseerd. Het onderzoek loopt verder in 2014. Daisy Titeca kijkt naar de rekenprofielen bij kinderen met ASS. Ook dit deelonderzoek wordt verder gezet in 2014.

65


Ondersteunde onderzoeken Bij ondersteunde wetenschappelijke onderzoeken treedt de AWO faciliterend op. De samenwerking bestaat hier vooral uit het motiveren van het werkveld om mee te werken. Tot ondersteuning wordt beslist na bespreking en akkoord van de Begeleidingscommissie. Onderzoek naar procesgerichte diagnostiek van spellingsproblemen (Christel Van Vreckem, leden van de Sig-intervisiewerkgroep Leesstoornissen, Annemie Desoete, Arteveldehogeschool & aoG Leerstoornissen U Gent) In deze onderzoekslijn wordt een Vlaamse spellingtest ontwikkeld. Het gaat om een instrument waarmee - vanuit een grondige foutenanalyse - zowel aan beschrijvende als aan handelingsgerichte/begeleidingsgerichte diagnostiek kan worden gedaan. De test wordt opgesteld conform de eindtermen, de moeilijkheidsgraad van woorden en de klinische kennis van een focusgroep (inhoudsdeskundigen verbonden aan de Sig-werkgroep leesstoornissen). Bij het ontwerp van de dictees werd de Woordentrommel, een inventaris van de frequentie van het spontaan gebruik van woorden per leerjaar, eveneens als uitgangspunt genomen. Momenteel zijn de dictees opgesteld voor alle leerjaren (1-6). Heel wat dictees zijn ondertussen afgenomen bij telkens ongeveer 350 à 400 kinderen. Een eerste versie van de handleiding (met verantwoording, keuze woorden, instructies, dictees) is klaar. De scoreformulieren zijn ontwikkeld voor alle leerjaren. Momenteel wordt het vooronderzoek herleid tot een volwaardige test. De effecten en werkingsmechanismen van (neuro)feedbacktraining bij kinderen met ADHD (Inez Buyck en Roeljan Wiersema, UGent) Neurofeedback is een training waarbij personen via operante conditionering leren hun arousal-toestand te reguleren, wat verondersteld wordt de symptomen te reduceren. In dit onderzoek worden de effecten en werkingsmechanismen van feedback over hersenactiviteit of spierspanning nagegaan bij gemiddeld begaafde kinderen van 7-12 jaar met ADHD. Er wordt gewerkt met kinderen die op een wachtlijst staan voor verdere behandeling van ADHD. Ze worden gedurende 30 sessies van 45 minuten getraind. De week voorafgaand aan de trainingen worden een aantal vragenlijsten meegegeven aan de ouders, het kind en de leerkracht. Tevens neemt men een EEG af. In die periode mag geen medicatie worden gebruikt. Tijdens de training krijgen kinderen feedback op een computerscherm over wat er in hun

66

2013


2013

hoofd gebeurt, waardoor ze leren om hun gedrag aan te passen in de gewenste richting. De helft van de kinderen krijgt feedback over hersenactiviteit (neurofeedback), de andere helft krijgt feedback over spierspanning (EMG). Tijdens de behandeling kan de gebruikelijke medicatie verder worden gebruikt. De week na afloop van de trainingscondities voert men dezelfde metingen, zes maanden later nog eens (nameting). In de loop van 2013 hebben 15 kinderen deelgenomen aan dit onderzoek. Voor een aantal moet nog een nameting gebeuren. Het onderzoek loopt verder in 2014. Kijk in je brein: naar een beter begrip van bewegingsstoornissen (Tom Taymans, Guy Vanderstraeten en Hilde Vanwaelvelde, UGent) Dit onderzoek vertrekt vanuit bevindingen uit de wetenschappelijke literatuur aangaande motorische stoornissen bij kinderen met DCD en ASS. Daaruit blijkt immers dat beide groepen overeenkomsten vertonen met betrekking tot hun motorische beperkingen, onder meer wat de coördinatie van bewegingen betreft, evenwichtsstoornissen en problemen met timing in bewegingen. Daarnaast werden bij beide groepen problemen vastgesteld met enkele cognitieve aspecten van bewegingsaansturing, zoals planning, werkgeheugen en cognitieve flexibiliteit. Aangezien alles wordt aangestuurd door het brein, leek het ons aannemelijk dat deze gebreken in bewegingscontrole ook zouden worden weerspiegeld in de hersenen van deze kinderen, meer bepaald in de organisatie van hersennetwerken. Zijn er enerzijds gemeenschappelijkheden in termen van structuur en functie van hersennetwerken bij kinderen met ASS en DCD? Kunnen we deze groepen anderzijds karakteriseren op basis van specifieke hersenstructuren en -activaties? Kunnen deze afwijkende structuur en functie worden gelinkt aan de slechtere scores op bepaalde tests die peilen naar de kwaliteit van bewegingsuitvoering? Kunnen we met behulp van netwerkanalyses een afwijkend patroon terugvinden in termen van globale en lokale efficiëntie, dat verder ondersteuning biedt voor enkele van de theoretische verklaringsmodellen die in het verleden werden geopperd voor de motorische disfuncties? Kan door het in kaart brengen van verschillende netwerken een link worden gevonden tussen structuur en functie? Op deze vragen wil deze studie een antwoord formuleren. Actualisatie van testgebruik De intervisiewerkgroepen van Sig zijn vanaf augustus 2012 ingeschakeld om na te gaan welke tests bruikbaar/beschikbaar of wetenschappelijk onderbouwd zijn om aan diagnostiek te doen t.a.v. dyslexie, dyscalculie, taalstoornissen en motorische stoornissen. Dit liep ook in 2013 verder.

67


Implementatie van het biopsychosociale model (BPS) in de CAR Het BPS-model maakt een synthese tussen het medische en sociale model van gezondheid door het menselijk functioneren te beschouwen als een samenspel tussen biologische, individuele en sociale factoren. Het is dit model dat de Internationale Classificatie van het Menselijk Functioneren (ICF) ondersteunt. Internationaal en nationaal wordt er steeds meer belang gehecht aan dit model. Het is belangrijk ook in de sector van de CAR een omslag te maken van een eerder medisch model naar het biopsychosociale model. Via opleiding en informatie ondersteunt Sig de sector in deze koerswijziging. In 2013 ging vooral aandacht naar het evalueren van de eerste Vlaamse opleiding ICF en het voorbereiden van de tweede versie (die start in februari 2014). Daarnaast werd een supervisiewerkgroep ICF in de CAR opgericht (zie ook bij info over workshops).

Selectie van publicaties naar aanleiding van AWO-projecten/onderzoeken De voorgestelde projecten en onderzoeken leidden tot o.a. de volgende wetenschappelijke bijdragen: Burny, E., Valcke, M., & Desoete, A. (2012). Clock reading: an underestimated topic in children with mathematics difficulties. Journal of Learning Disabilities, 45, 352-361. Burny, E., Zhao, N., Van Steenbrugge, H., Valcke, M., Desoete, A., & Van Luit, J.E.H. (2012). Curriculum sequencing and the acquisition of clock reading skills among Chinese and Flemish children. International Journal of Science and Mathematics education, 11, 761-785. De Weerdt, F., Desoete, A., & Roeyers, H. (2013). Behavioral inhibition in children with learning disabilities. Research in Developmental Disabilities, 34, 1998-2007. De Weerdt, F., Desoete, A., & Roeyers, H. (2013). Working memory in children with reading and/or mathematical disabilities. Journal of Learning Disabilities, 46, 461-472. Desoete, A. (2013). Komt er een instrument voor dyscalculie? Logopedie, 3, 61-64.

68

2013


2013

Desoete, A., Praet, M., Titeca, D., & Ceulemans, A. (2013). Cognitive phenotype of mathematical learning disabilities: What can we learn from siblings? Research in Developmental Disabilities, 34, 404-412. Desoete, A., Vanderswalmen, R., De Bondt, A., Van Vreckem, C., Van Vooren, V., Vanderbeken, I., Van Dycke, S., & Baert, J. (2013). Dyscalculie. Academia Press: Gent. Joosten, D., Puts, M., Desoete, A., & Horions, K. (2013). Rekenen binnen de logopedie. De inzet van de logopedist bij de leerstoornis dyscalculie. Logopedie, 85, 6-11. Kramarski, B., Desoete, A., Bannert, M., Narciss, S., & Perry, N. (2013). New perspectives on integrating self-regulated learning at school. Education Research International, 498214, 4 p. Leclercq, J., Desoete, A., & D’Hondt, M. (2013). Wat is het taalprofiel van kinderen met specifieke en niet-specifieke taalontwikkelingsstoornissen, gemeten met de CELF-4-NL? Logopedie, 85, 43-60. Pieters, S., Roeyers, H., Rosseel, Y., Van Waelvelde, H., & Desoete, A. (2013). Identifying subtypes among children with developmental coordination disorder and mathematical learning disabilities, using model-based clustering. Journal of Learning Disabilities, in druk. Praet, M., & Desoete, A. (2013). Enhancing young children’s mathematical skills through computerized kindergarten interventions: a randomized controlled study. Teacher & Theater Education, in druk. Praet, M., Titeca, D., Ceulemans, A., & Desoete, A. (2013). Language in the prediction of arithmetics in kindergarten and grade 1. Learning & Individual Differences, 27, 90-96. Ruysschaert, L., Warreyn, P., Wiersema, J.R., Metin, B., & Roeyers, H. (2013). Neural mirroring during the observation of live and video actions in infants. Clinical Neurophysiology, in druk. Ruysschaert, L., Warreyn, P., Wiersema, J.R., Oostra, A., & Roeyers, H. (2013). Exploring the role of neural mirroring in children with autism spectrum disorder. Autism Research, in druk. Van Herreweghe, V., Englebert, E., de Smit, M., Bouckaert, L., & Desoete, A. (2013). Rekenen bij de nieuwe generatie kinderen met gehoorverlies dat vroegtijdig bilateraal optimaal auditief gecorrigeerd werd, een verkennende studie. Logopedie, 3, 50-58.

69


Vandendriessche, E. (2013). De effectiviteit van neurofeedbackbehandeling bij kinderen met ADHD: Een bevraging van ouders en leerkrachten. Masterproef UGent. Warreyn, P., & Roeyers, H. (2013). See what I see, do as I do. Promoting joint attention and imitation in preschoolers with autism spectrum disorder. Autism, in druk. Warreyn, P., Ruysschaert, L., Wiersema, J.R., Handl, A., Pattyn, G., & Roeyers, H. (2013). Infants’ mu suppression during the observation of real and mimicked goal-directed actions. Developmental Science, 16, 173-185. Woods, S. (2013). Het effect van neurofeedbackbehandeling op de aandachtsnetwerken van kinderen met ADHD: een onderzoek met de Attention Network Task. Masterproef UGent. Zhao, N., Valcke, M., Desoete, A., Burny, E., & Imbo, I. (2013). Differences between Flemish and Chinese primary students’ mastery of basic arithmetic operations. Educational Psychology, in druk.

70

2013


2013

9. Website, nieuwsbrief en ICT Wat betreft ICT rondden we in de loop van 2013 het voorbereidende werk voor een nieuw inschrijvings- en bestelsysteem af. Analyse van het probleem leerde dat er vier grote pijlers moesten worden aangepakt: het inschrijvingssysteem, het bestelsysteem van publicaties, het sprekersbestand en de logistieke planning. Een werkgroep ad hoc bereidde met de steun van een externe begeleider de pakketkeuze voor. Uit de shortlist werd WEBS weerhouden, de ICT-firma die ook instond voor het ontwerp van onze bestaande website. Eind 2013 werd de nieuwe webgestuurde applicatie operationeel. Tegelijk werd de website in een nieuw kleedje gestoken. De vernieuwde website heeft veel aandacht voor zoekmogelijkheden en filters (bv. alle vorming over autisme of alle publicaties over niet-aangeboren hersenletsel). Het inschrijven of bestellen gebeurt volledig geautomatiseerd. Sinds 17 november 2013 zijn het nieuwe systeem en de vernieuwde website online. In de loop van 2013 kwamen in totaal 151.008 bezoekers (gemiddeld 12.584 per maand) naar www.sig-net.be. Als daggemiddelde betekent dit 413 unieke bezoekers. Het meeste bezoekers op één dag (1085) kregen we in april 2013. Sig verspreid twee e-zines (doelgroepgericht): één voor het brede publiek en één voor professionele hulpverleners. De elektronische nieuwsbrieven hebben als doel mensen telkens opnieuw attent te maken op Sig-nieuws en leiden geïnteresseerden naar de juiste pagina's op de website. Doordat we systematisch de elektronisch nieuwsbrief in de schijnwerper plaatsten bij activiteiten voor breed publiek, konden we dit aantal in de loop van 2013 verder laten stijgen tot 2.930. Ook het aantal professionele abonnees bleef stijgen (tot 4.337). In totaal telden we op eind december 2013 maar liefst 7.267 elektronische abonnees op de nieuwsbrieven, een stijging van 13 procent t.o.v. eind 2012..

71


10. Sig in de pers en op verplaatsing Sinds jaren worden aankondigingen van Sig-activiteiten in agendarubrieken van verschillende bladen en tijdschriften opgenomen. Voor de professionele vorming gaat het vooral om vaktijdschriften. In 2013 probeerden we de activiteiten voor breed publiek ook in andere media aan te kondigen. Zo bracht Sig mensen met een beperking positief in beeld in de pers. Het project ‘Volgens Willy’ kwam ruim onder de aandacht. In juni, ter gelegenheid van de lancering van het derde boek in de reeks, organiseerden we een persconferentie, waar ook de regionale televisie AVS op afkwam. We slaagden erin om een persoon met een verstandelijke beperking te laten interviewen. Ook Kerk en Leven, nog altijd één van de meest gelezen bladen in Vlaanderen, besteedde een artikel aan Willy en auteur Johan Engels. Verder kwam de publicatie ‘Miko gaat vooruit’ in de belangstelling bij het onderwijstijdschrift Klasse. Leerkrachten konden via een actie het kinderboek (met info voor begeleiders) aanschaffen aan een voordeelprijs. Zoals elk jaar heeft Sig verder het grote publiek warm gemaakt voor de vormingsactiviteiten en sensibiliseringscampagnes: o.a. de vorming over NAH, het toneel ‘Sporen in het onbekende’, enz. Dit uitte zich ook in verschillende (online) aankondigingen (o.a. in Libelle). Sig is ervan overtuigd dat de pers een belangrijke invloed kan uitoefenen op de kansen tot integratie en inclusie. Onbekend maakt immers onbemind. Toegankelijke publicaties maken over het dagelijks leven van mensen met een beperking draagt hiertoe bij.

Sig op verplaatsing Sig is ook regelmatig met een informatiestand aanwezig op congressen of beurzen. Zo waren we in 2013 onder andere te gast op het congres van de VVL (15 maart), de Materialenbeurs Logopedie van de Arteveldehogeschool (15 mei), Rock for Specials (27 juni), het congres van De Tol (4 oktober), de SEN-beurs over ouder worden met een verstandelijke beperking (13 november), het congres van de Vlaamse Vereniging voor Gedragstherapeuten (6 december) en de CERA-ontmoetingsbeurs (10 december).

72

2013

Inhoud. Voorstelling Sig. Werking Activiteitenverslag Sig Woord vooraf... 3

Recommend Documents