Inhoud HC1
Recht en Informatica (1) Inleiding en Overzicht
Henry Prakken 20 april 2015
Opzet vak Waarom recht en informatica? Overzicht colleges ‘Crash course’ recht
2
Opzet vak
Toegang alleen als aanwezigheids- en inleververplichtingen vervuld.
Inleiding IT-Recht (De Vey Mestdagh e.a.) De wet op Internet (Engelfriet), 3e druk Alleen de op www.cs.uu.nl/docs/vakken/ri/ aangegeven delen
Bundel met artikelen Lijst met internetpublicaties
Alle op de HCs en WCs behandelde stof
5 verplicht (gekoppeld aan aanwezigheid WC) 1e versie bij aanvang WC inleveren 2e versie bij aanvang volgende WC inleveren
Tentamen
Twee boeken:
aanwezigheid bij 5 WC’s verplicht
7 inleveropdrachten (met zijn drieën, uit dezelfde werkgroep)
aanwezigheid niet, stof wel verplicht
7 werkcolleges
Verplichte stof
8 hoorcolleges
Kan tijdens periode 4 nog uitgebreid worden!
3
4
Sancties
Beoordeling
(Afgezien van tweemaal toegestane afwezigheid + niet-inlevering) Niet inleveren van eerste versie opdracht, of onvoldoende serieuze versie: eerste keer –1, tweede keer –2, enz Niet inleveren tweede versie of afwezigheid bij WC: opdracht geldt als niet ingeleverd.
40%: gemiddelde van beste 6 opdrachten 60%: tentamen Bonus: als 5 voldoendes ( 6.0) op huiswerkopdrachten met gemiddeld G, waarvan mintens drie maal 7.0, dan 0,1*(G-5) punt extra op eindcijfer Hertentamen:
5
Toegang alleen als 1e tentamen gemaakt en eindcijfer 4 cijfers opdrachten en bonus blijven staan 6
1
Twee deelgebieden
Informaticarecht (HC 1-7):
Waarom rechtsinformatica?
juridische aspecten van informatietechnologie
Rechtsinformatica (HC 8):
informaticatoepassingen voor juristen en juridisch advies
Informatica wordt altijd toegepast op een bepaald probleem Recht is een interessant en maatschappelijk belangrijk probleemgebied
7
8
Waarom informaticarecht?
Rechtvaardigheid:
Hoe reageert recht op informatica?
Recht stelt gedragsregels en regelt conflictoplossing, informatica zorgt voor nieuw ongewenst gedrag en nieuwe conflicten
Doelmatigheid:
Spanning tussen:
Recht zorgt voor orde en stabiliteit van samenlevingen, informatica schept nieuwe samenlevingsvormen
pas bestaand recht toe op nieuwe fenomenen; maak nieuw recht.
En tussen:
juridische maatregelen technische oplossingen
9
10
HC3: Automatisch contractsluiten, Aansprakelijkheid ITPs
HC 2: contracten
Totstandkoming
Standaardcontracten, algemene voorwaarden
alleen tussen contractspartijen!
Rechtsgevolgen:
Automatisch contractsluiten
Inhoud
Wat kan er mis gaan?
Licenties
Aansprakelijkheid informatietussenpersonen
Aansprakelijkheid bij niet-nakoming Elektronische handel 11
EDI Intelligent agents
Internetproviders, webfora, zoekmachines, torrentsites, …
12
2
HC 4-5: Intellectueel eigendom Bescherming vruchten van creativiteit Octrooi (patent)
Bescherming persoonsgegevens
Op software? Discussie
Auteursrecht Op software
HC 6: Privacy
Open source
Op andere digitale ‘werken’
Databankenrecht Recht op domeinnamen
Persoonsgegevens op Internet Datamining (bonuskaart) Cookies Bewaarplichten ...
13
14
HC 7: Computercriminaliteit
HC 8(a): Drones en oorlogsrecht
Computerdelicten Opsporing en vervolging
Bewaren en opvragen gegevens Internationale aspecten
15
HC 8(c): De elektronische overheid Elektronische democratie
HC 8(b): ICT in rechtspraak
16
Digitale dosssiers Strafbepaling De computer als rechter?
E-government
Elektronische democratie
17
De overheid online Expertsystemen voor wetsuitvoering Stemmachines Online stemmen
18
3
Wat is recht?
Gedragsnormen Instituties voor:
vaststellen wetgeving (wetgever) uitvoering wetgeving (regering, …) handhaving wetgeving (OM, rechter, deurwaarder,...)
Rechtsgebieden
Geweldsmonopolie overheid
Verschillen met moraal:
Publiekrecht (verhouding overheid – burgers
Geschreven normen Instituties
Strafrecht Staatsrecht Bestuursrecht
Privaatrecht (verhouding burgers onderling)
19
20
Publiekrecht (1) Strafrecht
Normen die zo essentieel zijn dat overtreding met straf bedreigd is
Publiekrecht (2) Staatsrecht
Overtredingen (geen strafblad) en misdrijven (strafblad) Overheid (als beschermer algemeen belang) vs verdachte
Meest ingrijpend: Legaliteitsbeginsel
+ strikte interpretatie, zware bewijslast
in beginsel alleen tegen de overheid!
Rule of law: staat mag alleen iets tegen de burger doen op basis van de wet Democratische rechtsstaat heeft al deze elementen
21
22
Privaatrecht
De overheid als bestuurder vs individuele burger (via beschikkingen)
Wetgevende macht (regering + parlement) Uitvoerende macht (regering) Rechtsprekende macht
Invloed burger op staatsorganen Grondrechten
Publiekrecht (3) Bestuursrecht
Scheiding der machten:
‘Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling.’
Organisatie en bevoegdheden staatsorganen
Sociale zekerheid Belastingen Vergunningen Toezichthouders ...
(burgerlijk recht, civiel recht) Verhouding burgers onderling
Personen- en familierecht Handels- en ondernemingsrecht
Vermogensrecht
23
Faillissement contracten, aansprakelijkheid, eigendom, auteursrecht, erfrecht ...
... 24
4
Rechtspraak (1) Straf- en privaatrecht
Rechtspraak (2)
Onafhankelijk van wetgever en bestuur! Fasen in rechtspleging: eerste aanleg - hoger beroep (zaak helemaal opnieuw) - cassatie (alleen controle juiste toepasssing recht) Hierarchie (straf- en privaatrecht):
Strafproces: OM sleept verdachte voor
rechter
Hoge raad (cassatie) Gerechtshof (hoger beroep rechtbank) Rechtbank (zaken in eerste aanleg; hoger beroep kantongerecht) Kantongerecht (eenvoudige zaken in eerste aanleg)
Rechtspraak (3) Bestuursrecht
Rechter is passief (‘lijdelijk’): partijen bepalen omvang geschil Vnl schriftelijk (en langdurig) Bewijslast bepaalt vaak uitkomst geding Kort geding: voor spoedeisende kwesties
25
Rechter is aktief: waarheidsvinding
Burgerlijk proces: vrije burgers leggen geschil voor aan onpartijdige derde
Mondeling Voorlopige beslissing
Rechtsbronnen
Bezwaar bij beschikkend orgaan Beroep bij beroepsorgaan (meestal kantongerecht of rechtbank) Hoger beroep bij afd Rechtspraak van de Raad van State of speciale beroepscolleges.
Wet (incl. lagere regelingen) Rechtspraak (Gewoonte) Verdragen Europees recht: ontwikkeld tot overkoepelend rechtssysteem
Soms ‘harmonisatierichtlijnen’: opdrachten tot nationale wetgeving Soms direct werkende regelingen
27
28
Juridisch redeneren
Vermogensrecht (1)
Veel meer dan simpele regeltoepassing
26
Grote vrijheid bij bepalen straf Gat tussen abstracte rechtstermen en concrete feiten interpretatie Kan software verduisterd worden? (d.w.z. is software een ‘goed’?) Rechtbank 1984: Ja, naar analogie met elektriciteit
Informaticarecht: veel ruimte voor interpretatie, want veel wetten niet geschreven voor digitale wereld
29
Deel van privaatrecht Over op geld waardeerbare rechten en plichten Absolute vs relatieve rechten: Absoluut recht geldt tegen iedereen (eigendom, hypotheek, octrooi, auteursrecht, merkrecht, …) Relatief recht geldt tegen bepaalde personen (verbintenis) 30
5
Vermogensrecht (2)
Vermogensrecht (3)
Bronnen van relatieve rechten: Overeenkomst Wet
Onrechtmatige daad:
‘Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden.’
Onrechtmatige daad Zeer belangrijk juridisch ‘stopmiddel’:
... 31
Strijd met wettelijke plicht Inbreuk op een recht (bijv auteursrecht) Strijd met zorgvuldigheid die in het maatschappelijk verkeer betaamt (kan van alles zijn!)
32
6
