27‐09‐2012
Eye Movement Desensitisation and Reprocessing (EMDR) bij Autisme
Ank Goosen Gezondheidszorgpsycholoog GGzE 21‐09‐2012
Inhoud: • • • • • • •
Wat is EMDR Indicatie Doel Doelgroep Methode Aanpassingen Resultaten 2 cliënten
Wat is EMDR? • Methode om traumatische en negatieve ervaringen te verwerken • Werkgeheugen hypothese • Verschil met imaginaire exposure • Oogbewegingen, klikjes, ‘handtaps’
1
27‐09‐2012
Opstelling bij oogbewegingen
Klikjes
Indicatie voor EMDR:
Doel =
a) Beschadigende gebeurtenissen b) Waardoor disfunctionele kennisbestanden zijn gevormd c) Die opnieuw geactiveerd worden bij bepaalde stimuli d) Die nog steeds tot een actueel voelbare emotionele reactie leiden e) Onvoldoende in staat zijn de confrontatie met de stimulussituatie aan te gaan
De actuele lading die gebeurtenissen oproepen verminderen
2
27‐09‐2012
Doel (2) • vermindering van het aantal klachten • een vastgelopen verwerkingsproces weer op gang brengen, de actuele lading verdwijnt • minder spanning als wordt teruggedacht aan het traumatische beeld • geloofwaardigheid van een positieve gedachtegang vergroten
Doelgroep (1) Mensen met een autisme spectrum stoornis en bijkomend: • PTSS • Angsten • Schaamte / Boosheid • Schuld / Verantwoordelijkheid • Negatief zelfbeeld
EMDR bij autisme: • Weinig kennis over, nauwelijks wetenschappelijk onderzoek naar gedaan • Eventueel elementen gebruiken uit het protocol voor kinderen
Doelgroep (2) Autisme en traumatische beleving: Wellicht andere gebeurtenissen dan je verwacht! Belangrijke vraag: is dit het juiste moment?
3
27‐09‐2012
Voorwerk (1)
Methode • Per gebeurtenis zoek je het meest ‘nare’ beeld, waarop de focus wordt gelegd • Verwerkingsproces wordt opgestart: beeld + afleidende stimulus • “Wat komt er op?” • Doorgaan totdat spanning eraf is
• • • •
Voorwerk (2) • In paniek omdat geen concrete situaties benoemd kunnen worden • Véél negatieve ervaringen en problemen met kiezen • Tip = omgeving betrekken, eventueel erbij uitnodigen • Uitleggen wat te doen bij emotionele reactie
Educatie geven over EMDR Anders verkeerde ideeën Verwachtingen bespreken Uitleggen dat je dicht bij elkaar zit, eventueel korte demonstratie
Aanpassingen bij Autisme: • • • • •
Communicatie Voorstellingsvermogen Informatieverwerking Rigiditeit Emotieregulatie
4
27‐09‐2012
Aanpassingen communicatie • Controleren of cliënten betekenis kunnen verlenen aan het woord “naar” • Letterlijk nemen van taal: Wat komt er op? “Niets”. Concentreer je daarop. ”Hoe kun je je op niets concentreren?” • Valkuil = in gesprek gaan • Stoelopstelling prettig voor cliënten
Visuele ondersteuning
Aanpassingen voorstellingsvermogen (1) • Lukt het een inschatting te maken op een schaal van 0‐10 en 1‐7? “Ik ken alleen 0 en 10 en niet de tussenliggende cijfers” • Gehanteerde schalen zijn anders, dit kan verwarrend zijn • Cliënten kunnen zich op voorhand niet voorstellen dat het beeld mogelijk gaat veranderen, en blijven hiernaar vragen • Visueel ondersteunen (smiley’s, gevoelsthermometer)
Aanpassingen voorstellingsvermogen (2) • Methode van fotoboek kan niet iedereen zich voorstellen • Back to target: geen andere aspecten kunnen benoemen, accepteren “Dat zie je niet, dat zit in mijn hoofd, is nergens zichtbaar” • Gebrek aan voorstellingsvermogen: niet kunnen denken in beelden. Denken aan andere zintuigen
5
27‐09‐2012
Aanpassingen in informatieverwerking
Aanpassingen prikkelverwerking
• Vertel mij in grote lijnen… lukt niet altijd • Uitweiden afkappen! • Slechte concentratie “Ik kan me niet tegelijkertijd concentreren op het beeld en op de bewegende vingers” • Denken in beelden is helpend • Moeite om een stilstaand beeld vast te houden gezien het denken in filmpjes • Generaliseren: lukt veelal!
• Zoek een rustige ruimte om EMDR te doen • Zoeken naar prettige manier van afleiding: oogbewegingen, klikjes of hand‐taps gezien overprikkeling • Over de klikjes: “In mijn rechteroor klikken ze vaker dan in mijn linkeroor” “Het is fijn dat ik geen patroon kan ontdekken in de klikjes”
Aanpassingen gezien rigiditeit
Emotieregulatie
• Concentreer je daarop: hier hardnekkig aan proberen vast te houden • Blijven hangen in hetzelfde aspect: zintuigen afgaan • Door rigiditeit moeite met loslaten van het verleden.
“Ik ben oké; ja maar ik was toen niet oké!”
• Benoemen van gevoel is niet altijd mogelijk. Accepteren, anders daalt de lading “Ik voel het in mijn hele lijf” • Waar voel je dat in je lichaam? “In mijn hypothalamus” • Relatie tussen verstand en gevoel wordt gelegd “Ik wist het al maar nu voelt het ook zo”
• Desensitisatie duurt mogelijk langer door rigiditeit
6
27‐09‐2012
Algemene aanwijzingen (1)
Algemene aanwijzingen (2)
• Positief afsluiten heel prettig • Tussendoor stimuleren (je doet het prima, blijf mijn vingers volgen) • Vaak veel verwondering over de rust die ontstaat “Ik probeer … te begrijpen, maar ik snap nu dat dat helemaal niet hoeft!” • Aantal sessies varieert • Helpen bij formuleren NC en PC
• EMDR veelal gecombineerd met andere zorg (casemanager, psycholoog, etc.) • Als er iets van een ander trauma opkomt: hand opsteken en back to target • Bij heftige emotionele ontlading: vooral doorgaan en eventueel versnellen! • Afspraken maken over bereikbaarheid. Dagboek bijhouden is veelal te veel gevraagd en te algemeen, of je moet er substantieel deel aan tijd in steken.
Resultaten
Resultaten volgens cliënten:
• Cliënten gaan zelf associëren • Verbanden worden gelegd, die inzicht bieden, zoals: “Het is niet mijn schuld” “Deze ervaring heeft invloed op mijn huidige relatie” “Daarom ben ik ook nu nog zo wantrouwend” • Meer functionele manier van informatieverwerking: verklaart waarom mensen in het heden bepaalde dingen doen • Meer tot te kern komen
• “Ik heb geen last meer van nachtmerries” • “Ik zie in dat ik me niet schuldig hoef te voelen over wat er gebeurd is” • “Het heeft me inzicht gegeven in mezelf” • “Ik ben een goed mens en mag trots zijn op mezelf” • “Angst uit het verleden zorgde voor problemen in mijn relatie” • “Ik ben veel rustiger” • “Ik voel me minder angstig”
7
27‐09‐2012
Tweemaal heeft het niet gewerkt: 1) Client vertelt: “Ik mag niet afdwalen van de pijn van de situatie, want dat is vluchten” Rigiditeit zoals passend bij ASS: Alternatief traject aangeboden 2) Er is geen actuele lading. Afspraak = komen zodra die lading er wel is.
Resultaten van 2 cliënten Voor‐ en nametingen verricht Afgenomen lijsten: – Algemene klachtenlijsten: SCL‐90‐R & OQ‐45 – Specifieke klachtenlijst: ZIL (Zelfinventarisatielijst Posttraumatische Stress Stoornis)
Mogelijke bijwerkingen • • • •
Moe / uitgeput Kort lontje Zich terugtrekken Veelal 1‐7 dagen last
• Geen!
Casus 1 • Jonge vrouw, 22 jaar • Verbaal en fysiek geweld door ex‐partner • Vreemdgaan ex‐partner en daardoor angst in huidige relatie • 5 gebeurtenissen behandeld: verleden, heden, toekomst
8
27‐09‐2012
SCL‐90‐R: Totaal
SCL‐90‐R Grootste verschillen op de subschalen:
300 250
240
200 150
113
100
Gemiddelde
– Somatische klachten – Angst – Depressie – Wantrouwen en interpersoonlijke sensitiviteit
50 0 Voormeting
Nameting
OQ‐45: Totaal
OQ‐45 • Minder psychische klachten • Beter interpersoonlijk functioneren • Weinig verbetering op de schaal maatschappelijk disfunctioneren
9
27‐09‐2012
ZIL: Totaal (max. 88) 25
70 60
ZIL: Subschalen 23
59 20
50
18
18 15
15
40
30
30
Voormeting
10
20
14
7
Nameting
5
10
0
0 Voormeting
Herbeleven (max. 24)
Nameting
Casus 2 • Man, 34 jaar • Traumatisch verleden • 4 situaties behandeld
Vermijden Hyperarousal (max. 36) (max. 28)
SCL‐90‐R: Totaal 350
320
300 250 200 146
150
Gemiddelde
100 50 0 Voormeting
Nameting
10
27‐09‐2012
SCL‐90‐R
OQ‐45: Totaal
Grootste verschillen op de subschalen: – Somatische klachten – Angst – Depressie – Wantrouwen en interpersoonlijke sensitiviteit
OQ‐45 • Minder psychische klachten • Beter interpersoonlijk functioneren • Verslechtering op de schaal maatschappelijk disfunctioneren
ZIL: Totaal (max. 88) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
83
34
Voormeting
Nameting
11
27‐09‐2012
ZIL: Subschalen 40 35 30 25 20 15 10 5 0
Casus 2 Na 7 maanden nog 2 gebeurtenissen behandeld op verzoek van cliënt
34 26
23 13
14
7
Herbeleven (max. 24)
Voormeting Nameting
Vermijden Hyperarousal (max. 36) (max. 28)
Ten slotte…
Bedankt voor de aandacht! Met dank aan cliënten en
“Het heeft gewerkt! Maar wat een vaag gedoe zeg, ik snap er niets van….”
Vragen? Ank Goosen Gezondheidszorgpsycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGzE
[email protected] 040‐2613900
12
