EMDR bij adolescenten Een vorm van traumabehandeling
Marijke de Koning-Groothuizen ZMC Kinderen en Jongeren van de Gelderse Roos
Voorbeelden uit de praktijk Sofie, 16 jaar. Klachten, sinds ongeveer een half jaar: • slaapproblemen en concentratieproblemen waardoor het op school niet goed gaat. • angstig als ze alleen is en durft niet alleen naar buiten. • ze trekt zich steeds meer terug op haar kamer, voelt zich somber en moet ook vaak zomaar huilen. • tegenover ouders reageert Sofie vaak geïrriteerd en ze kan boos tegen hen uitvallen als zij met haar proberen te praten.
Voorbeelden uit de praktijk • Met veel moeite vertelt Sofie dat zij een half jaar geleden aangerand is door een oudere jongen.
Voorbeelden uit de praktijk Tim, 17 jaar oud. • verlegen en zeer gespannen. • regelmatig schoolverzuim vanwege hoofdpijn • veel alleen op zijn kamer en somber. • cijfers erg achteruit gegaan, dreigt te blijven zitten. • met klasgenoten weinig contact
Voorbeelden uit de praktijk • Tim vertelt dat hij op de basisschool en in de brugklas erg gepest is.
Verwijzen voor hulp? Behandeling kan veel verder leed voorkomen!
Traumabehandeling bij adolescenten Methoden van voorkeur bij PTSS: • Cognitieve gedragstherapie • EMDR (Eye movement desensitization and reprocessing) (Multidisciplinaire richtlijn angststoornissen, update 2009)
Psycho-educatie over trauma en de gevolgen daarvan is altijd onderdeel van de behandeling
Cognitieve gedragstherapie • Imaginaire exposure: onder begeleiding van een therapeut wordt de cliënt in verbeelding blootgesteld aan de (gedetailleerde) traumatische herinnering. Thuis worden opnames hiervan beluisterd als “huiswerk”
Cognitieve gedragstherapie • Cognitieve herstructurering: het opsporen, uitdagen en corrigeren van disfunctionele gedachten over zichzelf, anderen en de wereld, die iemand ontwikkeld heeft op grond van traumatische ervaringen. Bijvoorbeeld: “Ik doe er niet toe”, “Niemand is te vertrouwen”, “Het is nergens veilig”.
Cognitieve gedragstherapie Een speciale toepassing: Therapeutisch schrijven: de cliënt schrijft onder begeleiding over zijn traumatische ervaringen, gedachten en gevoelens hierover. Elementen hierin zijn psychoeducatie, exposure (het traumaverhaal), cognitieve herstructurering en het delen met anderen. oa. WRITEjunior, S. Lucassen en S. van der Oord, 2008
Cognitieve gedragstherapie Soms in een groep, bijvoorbeeld: STEPS: cognitieve gedragstherapie in een groep voor meisjes (13 tot 18 jaar) die eenmalig seksueel geweld hebben meegemaakt. Onderdelen van de behandeling zijn psychoeducatie, exposure d.m.v. schrijven over het seksueel misbruik en hierover praten, cognitief herstructureren en terugvalpreventie. Iva Bicanic & Astrid Kremers , 2007
EMDR: Eye Movement Desensitization and Reprocessing EMDR is een geprotocolleerde procedure voor de behandeling van PTSS en andere aan trauma gerelateerde problemen, zoals verschillende angst-, stemmings of gedragsstoornissen.
EMDR: Eye Movement Desensitization and Reprocessing Hierbij wordt gebruik gemaakt van externe visuele, auditieve of tactiele stimulatie: met de ogen volgen van hand van therapeut, “klikjes” via een koptelefoon, trommelen/tappen.
Het doel van EMDR Integratie van de traumatische herinnering in het (autobiografisch) langetermijngeheugen door middel van het faciliteren van het zelfgenezend proces in de cliënt.
Wanneer EMDR? EMDR is geïndiceerd als klachten terug te voeren zijn op concrete traumatische ervaringen. Het gaat hierbij niet om de feitelijke ervaringen maar om de herinneringen die cliënt hiervan heeft.
EMDR breed toepasbaar EMDR is ook toepasbaar op andere problemen dan PTSS. Shapiro (1995)onderscheidt: ‘big-T trauma’: dit leidt tot acute stressstoornis en PTSS, bijvoorbeeld ernstige mishandeling. ‘small-t trauma’: gebeurtenissen die op zichzelf te licht zijn om traumatisch te worden genoemd, maar wel hun sporen hebben achtergelaten in het neurale netwerk van de cliënt, bijv. negatieve, kwetsende opmerkingen.
EMDR Voordelen van EMDR: • In vergelijking met imaginaire exposure is EMDR minder belastend voor cliënt en therapeut omdat het ‘traumaverhaal’ niet tot in details verteld hoeft te worden zoals bij exposure. • Bij eenmalig trauma blijkt EMDR snel te werken. • EMDR is ook toepasbaar bij heel jonge kinderen. • Bij EMDR geen “huiswerk”
EMDR lijkt eenvoudig
Intermediair 2005
EMDR krijgt meer bekendheid
Spits 25-10-2010
De toepassing van EMDR Bij eenmalig trauma (PTSS) bijvoorbeeld: verkeersongeval, medische ingreep, aanranding: EMDR meestal een op zichzelf staande behandeling.
De toepassing van EMDR Bij chronische en complexe traumatisering (vaak complexe PTSS), bijvoorbeeld: lichamelijke en/of geestelijke mishandeling, seksueel misbruik binnen de familie, langdurige pestervaringen, ernstige psychiatrische problematiek bij ouder of broer/zus: EMDR onderdeel van een meer omvattende behandeling
Behandeling in fasen Bij complexe PTSS verloopt de behandeling meestal in fasen: • Fase 1: symptoomreductie en stabilisatie, versterken van emotionele draagkracht • Fase 2: behandeling van de traumatische herinneringen dmv. EMDR • Fase 3: (sociale) herintegratie: herstel sociale contacten, interpersoonlijke relaties, opleiding, werk.
Traumabehandeling bij adolescenten • Indien mogelijk: ouders en/of partner bij de behandeling betrekken • PTSS en andere traumgerelateerde klachten zijn vaak niet het probleem van de adolescent alleen.
De toepassing van EMDR • •
• •
Na aanmelding: Intake en diagnostiek o.a. inschatting van aard en ernst van de klachten. Opstellen van een casusconceptualisatie: hypothesen over de samenhang tussen klachten en symptomen en traumatische herinneringen. Voorbereiding Uitvoering van het EMDR protocol
De toepassing van EMDR Voorbereiding houdt in: • Contact leggen met de jongere en, indien mogelijk, ouders en/of partner • Psycho-educatie over trauma en de gevolgen hiervan (soms al op eerder moment)
De toepassing van EMDR • Uitleg over EMDR (folder, website) • Indien nodig: stabilisatie, vergroten van emotionele draagkracht. • Bespreken van rol van de ouders of andere belangrijke personen, zoals vriend/ vriendin.
De toepassing van EMDR • Bij chronische en complexe traumatisering is de therapeutische relatie belangrijker dan bij eenmalig trauma (vertrouwen!) • Er is een langere periode van werken aan stabilisatie en vergroten van draagkracht nodig.
De procedure bij EMDR • Keuze van bilaterale stimulatie (soms al in de voorbereidingsfase) • Bij adolescenten meestal toepassing van het protocol voor volwassenen, maar houding van therapeut is i.h.a. actiever.
De procedure bij EMDR Assessment: • Activering van de geheugenrepresentatie: traumatisch herinneringsbeeld a.h.w. ‘op scherp stellen’
De procedure bij EMDR Desensitisatie: • Start van bilaterale stimulatie. • Het naarste beeld is het vertrekpunt. Allerlei associaties kunnen opkomen: beelden, gedachten, gevoelens, lichamelijke sensaties.
De procedure bij EMDR • Het proces gaat door tot de spanning opgeroepen door het beeld 0 is. • Daarna wordt een positieve uitspraak over zichzelf gekoppeld aan het beeld.
De procedure bij EMDR Indien zinvol: future template: • Cliënt stelt zich een situatie voor die hij vermijdt of waarin hij tot dan toe erg angstig was. Aan dit beeld wordt de uitspraak: “Ik kan het aan” gekoppeld. • Hierna gedragsexperiment: het ook daadwerkelijk doen.
De procedure bij EMDR Afsluiten: • Positief afsluiten: eindigen met een krachtige positieve uitspraak over zichzelf. • Afspraken over de periode tussen de sessies. Nawerking, dagboekje, bereikbaarheid therapeut.
Meer informatie • De Jongh, A. & ten Broeke, E. (2003).Handboek EMDR • Ten Broeke, E., De Jongh, A.& Oppenheim, H.(2008) Praktijkboek EMDR • Hornveld, H., Berendse, S. (red.) (2009) Casusboek EMDR • www.EMDR.nl
