Agressie, antisociaal gedrag en EF bij adolescenten Stephan Huijbregts voor
Hogrefe-congres: EF bij Adolescenten Utrecht, 19 juni 2012
Antisociaal gedrag bij adolescenten
Moffitt (1993)
Antisociaal gedrag bij adolescenten
1.
2.
Early versus Late-onset Early: ernstiger, slechtere prognose, vaker comorbiditeit, slechtere oudersschapsstijl, afwijkende neurobiologie, en meer cognitieve problemen Late: van voorbijgaande aard, sterkere invloed van leeftijdsgenoten, beloningselement
Hersengebieden en antisociaal gedrag
Conduct Disorder: afwijkingen in paralimbisch systeem (ventromediale PFC, laterale orbitofrontale PFC, en temporale cortices + onderliggende limbische gebieden)
Arnsten & Rubia, 2012
Lijsten executieve functies
Ylvisaker (1998): (self-)monitoring, goal-directed behavior, planning, initiation, inhibitory control, cognitive flexibility, strategic behavior Berger & Posner (2000): goal-directed behavior, error detection, conflict resolution, inhibition of automatic responses, handling novelty, task-switching, emotional self-regulation Pennington & Ozonoff (1996): all of the above + setmaintenance, integration across space and time, working memory Miyake et al. (2000): working memory, inhibitory control, and cognitive flexibility
“Hot” en “Cool” EF
‘Hot’ EF: regulatie van affect en motivatie ‘Cool’ EF: regulatie van abstracte, gedecontextualiseerde processen (Zelazo & Muller, 2002)
Hot and Cool EF bij Cannabisgebruikers
Voorbeeld van Risky Choice Task, waarbij de verwachte winst (expected value) bij keuze voor experimenteel wiel 5.5 (.75*8 - .25*2) is
Proportie keuze voor experimental wheel Expected value
Cannabis users
Non-users
F-value (1,99)
5.5
98.1%
98.2%
0.01
4.0
93.8%
90.2%
1.1
1.0
94.5%
95.3%
0.1
0.5
56.9%
44.0%
5.6*
-0.5
62.6%
61.0%
0.1
-1.0
18.1%
3.9%
20.9**
-4.0
23.1%
13.5%
4.4*
-5.5
8.7%
1.0%
12.8**
0+ frame
87.8%
80.0%
2.8
0- frame
46.2%
30.2%
7.1**
* P < .05; ** P < .01
Griffith-Lendering et al. 2012, in press
EF en gedrag: Neurofibromatose Type 1
Neurofibromatose Type 1 (NF1): genetische stoornis
Prevalentie 1:3000
Verminderde “rem” op celgroei
Geleidelijk meer symptomen (vaak adolescentie)
Cognitieve en gedragsproblemen
EF en gedrag: Neurofibromatose Type 1
30 NF1 (12 jongens, 18 meisjes); Gemiddelde leeftijd = 11.7 (6.9-17.4 jaar) 30 Controles (11 jongens, 19 meisjes); Gemiddelde leeftijd = 12.5 (6.0-17.3 jaar) Gemiddelde leeftijd NF1-diagnose = 3.0 jaar
Werkgeheugen
(1)
(2)
(3)
pointing (4)
pause
1000 ms
pointing
750 ms
mouse cursor (appears after completion of pointing phase)
1000 ms
750 ms
Werkgeheugen: Resultaten 110 100 90
Control NF1
80 70 60 # Correct
# Correct in correct order
Werkgeheugen 2
Part 2 memory =
Part 1 memory = target
nontarget
target
nontarget
Werkgeheugen 2: resultaten 25 20 15
Control NF1
10 5 0 Low Memory Load
High Memory Load
Relaties cognitie en gedrag/sociaal functioneren
Huijbregts & De Sonneville (2011)
Relaties cognitie en gedrag/sociaal functioneren
Relaties cognitie en gedrag/sociaal functioneren
EF en gedrag: Neurofibromatose Type 1
21 NF1 (14 jongens, 7 meisjes), 18 controle (8 jongens, 10 meisjes), gemiddelde leeftijd 13.1 (8-19 jaar) Verschillen tussen NF1 en controles bevestigd voor gedrag, sociaal functioneren en cognitie
Relaties tussen cognitie en gedrag bevestigd
Relatie dagelijks leven EF (BRIEF) en test-EF (ANT)
EF (en sociale informatieverwerkings-) problematiek duidelijk aanwezig bij adolescenten, andere domeinen cognitie minder bij oudere groep
Risicofactoren agressie/antisociaal gedrag: focus op roken tijdens de zwangerschap
The Québec Longitudinal Study of Children’s Development
Huijbregts et al. (2007)
Andere (niet-cognitieve) riscofactoren
Roken tijdens de zwangerschap, fysieke agressie (FA), hyperactiviteit-impulsiviteit (HI) and FA+HI
Interacties tussen risicofactoren
Interactie roken tijdens de zwangerschap en antisociaal gedrag moeder 0,9 0,8 0,7
Phigh
0,6 No (0)
0,5
Moderate (1-9) 0,4
Heavy (≥10)
0,3 0,2 0,1 0 LC1
LC2
LC3
Mother's history of antisocial behavior
LC1-3: Latent classes Huijbregts et al. (2008)
Roken tijdens de zwangerschap verklaarde 37% van de variantie in fysieke agressie in deze groep
Roken tijdens de zwangerschap en cognitie
Wechsler Preschool and Primary Scale of IntelligenceRevised (WPPSI-R) block design test: reproduceren configuraties rode en witte blokjes (schatting performaal) Peabody Picture Vocabulary Test (PPVT): selecteer het plaatjes (uit 4) dat het woord representeert uitgesproken door de proefleider (schatting verbaal) Visually-Cued Recall-task (VCR): onthoud een langzaam oplopende hoeveelheid items (schatting korte termijn geheugen) Huijbregts et al., 2006
Roken tijdens de zwangerschap en ‘hot’ versus ‘cool’ inhibitie
Delay Frustration Task (‘hot’ inhibitory control) Sustained Attention Dots Task (‘cool’ inhibitory control) Conduct problems and hyperactivity-inattention: teacher-rated Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) 40 children (7-9 years-old, 15 exposed, 25 non-exposed) DeFT: hot inhibitory control
SA-Dots: cool inhibitory control
5+7 A
B
C
D
13 12 14 11
LH, n = 200
RH, n = 200
LH, n = 200
A
B
C
D
Roken tijdens de zwangerschap en ‘hot’ versus ‘cool’ inhibitie: resultaten
1 0,8 0,6
Z-score
0,4 0,2 0 -0,2 -0,4 -0,6 Bias
Rtae
DF-np
Maternal Prenatal Smoking:
Huijbregts et al, 2008b
DF-tp
DF-np*tp
Not Exposed
SDQ-CP SDQ-HI Exposed
Dosis-afhankelijkheid 1,4 1,2 1
Z-score
0,8 0,6 0,4 0,2 0 -0,2 -0,4 -0,6 DF-np
DF-tp
DF-np*tp
Maternal Prenatal Smoking:
SDQ-CP
0 cigs/day
1-9 cigs/day
SDQ-HI
≥10 cigs/day
Betrokkenheid neurobiologie
Antisociaal gedrag gerelateerd aan hypoactieve stress-systemen Nicotine en blootstelling aan nicotine gerelateerd aan dezelfde stress-systemen
Deelnemers
38 kinderen (gemiddelde leeftijd: 10.6 jr, SD 1.3; 22 jongens, 16 meisjes) 14 blootgesteld aan roken tijden de zwangerschap (10.6 (1.6); 7, 7) 9 met Disruptive Behavior Disorder (dimensioneel; 10.5 (1.3); 7, 2) 15 controles (10.6 (1.2); 8, 7)
Procedure
9 gecomputeriseerde neuropsychologische tests in sessie van ongeveer 90 minuten 2 taken gekarakteriseerd door ‘uncontrollability’ Competitie met een virtuele opponent (‘social evaluative threat’) 5 cortisol- en alfa-amylase metingen
Doolhoven: oncontroleerbare taak Finish
Start Start
Resultaten: Cortisol
Huijbregts & de Sonneville, 2011
Resultaten: Alfa-amylase
Resultaten: hot EF 25 20 15
PE DBD NC
10 5 0 n presses during 20s delays
Samenvattend
Antisociaal gedrag vooral gekarakteriseerd door problemen met hot EF Nog andere aspecten cognitie (vijandige attributiestijl, sociale informatieverwerking) voorspellend? Verschillen tussen leeftijdsgroepen (andere voorspellers voor antisociaal gedrag kinderen, adolescenten?) Verschillen voor verschillende typen antisociaal gedrag/agressie?
Ontwikkeling hot en cool EF gedurende adolescentie
Prencipe et al. (2011) Development of hot and cool executive function during the transition to adolescence. Journal of Experimental Child Psychology, 108, 621637.
Dank voor uw aandacht!
