Inhoud Reddingsbrigade en Spoedeisende Hulp
5
10
Succesvol, zonder stress vaardigheidsexamen doen
Hoge druk letsels
13
SEHen de begeleiding van naasten
19
landelijk
22
Congres NVSHV
donderdag 31 oktober 201 3
En verder Van de redactie
3
Nieuws van het bestuur
4
Winnaar Nederlandse competitie
9
reanimatie
Overwegingen voor verpleegkundigen, vaardigheidstrainingen verzorgen
managers en opleiders die
Succesvol, zonder stress vaardigheidsexamen doen Auteur Ronaid Masselink, Intensive en Cardiac Care verpleegkundige
en opleider aan de Radboud Zorgacademie.
[email protected]
Ervaringen van een deelnemer: "Ik voelde me eigenlijk heel ellendig, diep ongelukkig.
Ik had me voor mijn gevoel
ontzettend goed voorbereid. Toen we het boek kregen, heb ik elke dag een uur of twee gelezen en geoefend met een pop op tafel, om de ABCDE uit te voeren. De training ging goed, maar op het examen klap ik op een bepaalde manier dicht. In mijn hoofd ging het van; dit moet ik niet in de A vergeten en dit niet in de B, dus raffel ik het rijtje maar af. De antwoorden die ik terug kreeg van de instructeur heb ik helemaal niet gehoord." Als opleiders aan de Radboud Zorgacademie verzorgen wij trainingen in de opvang van traumaslachtoffers
en vitaal
bedreigde kinderen. Regelmatig zie wij zeer nerveuze deelnemers. Ze zijn voor en tijdens de training en de toetsing vaak zeer nerveus, waardoor het leren negatief wordt beïnvloed. De ervaringen met stress in toetsingssituaties opgedaan tijdens kennis- en vaardighedenonderwijs
bij SEH-verpleegkundigen.
zijn
Mogelijk zijn deze ervaringen ook
breder toepasbaar. Middels raadpleging van recente literatuur en interviews met deelnemers is een beeld ontstaan van de mechanismen die hieraan mogelijk ten grondslag liggen. In de literatuur wordt de Mental Practice methode beschreven, die in een andere context (chirurgisch simulatieonderwijs) prestatie te verbeteren. Door de toetsingsprocedure
wordt gebruikt om stress te reduceren en de
te visualiseren, vermindert de stress en neemt de prestatie toe.
Inleiding
Deelnemer specifieke factoren
Om als professional te werken op de SEH-afdeling is het
Stress bij deelnemers kan veroorzaakt worden, doordat
van belang je kennis en vaardigheden bij te houden.
sommigen in het verleden voor vergelijkbare cursussen
Naast kennis opdoen op de afdeling zijn er ook trainin-
of trainingen in de opvang van traumaslachtoffers
gen nodig, waar aan het eind de opgedane of opgefris-
vitaal bedreigde kinderen al eens gezakt zijn. Dit levert
te kennis wordt getoetst.
voor de deelnemer extra druk op en deelnemers gaan
Voor sommige deelnemers is het deelnemen aan simu-
tegen de toetsing opzien (Masselink, 2012).
latie-onderwijs
Verpleegkundigen
en trainingen zo stresserend, dat het
leren tijdens de training wordt belemmerd. Dat uit zich
en
die deelnemen aan simulatietrainin-
gen zijn veelal opgegeven door hun leidinggevende.
in "blokkeren", als ze bezig zijn met een training en/
De intrinsieke motivatie van de SEH-verpleegkundige
of emotioneel worden. Hoewel bij de evaluatie in klant
zelf is wisselend, blijkt uit de praktijk. Daarmee kan het
tevredenheidsonderzoek
accent soms meer liggen op het behalen van de toet-
in de simulatietraining
en interviews het leerklimaat als zeer veilig ervaren wordt,
sing/certificaat,
dan op de persoonlijke ontwikkeling.
levert het toch problemen op voor een aantal deelne-
Voor sommige deelnemers is het tekort aan compe-
mers. Deze problemen beïnvloeden
tenties vooraf vastgelegd en daarmee geobjectiveerd.
op negatieve wijze
de leerresultaten.
De training is voor deze verpleegkundigen
Welke factoren spelen hier een rol, kijkend naar de
gesteld en het niet succesvol afronden van de training
deelnemer zelf, de SEH-afdeling waar hij of zij werkt
kan directe gevolgen hebben voor de inzetbaarheid en
en de landelijke kaders? En welke mogelijkheid
beoordeling van de SEH-verpleegkundige in de praktijk.
kan
verplicht
de Mental Practice methode de SEH-verpleegkundige
Een aantal deelnemers is niet gewend te worden beoor-
bieden om stress te reduceren?
deeld op hun functioneren en vooral niet op de kwaliteit van kennis en vaardigheden. Een peer-assessment,
10
1
I
2013
-tRIAGE
zoals dat in de simulatietrainingen
wordt gebruikt in de
netwerk"(Gezondheidsraad,
2012) worden geëffectu-
oefenfase, kan de deelnemer het gevoel geven op de
eerd, zullen er minder SEH-afdelingen blijven bestaan.
vingers gekeken te worden. Er zijn regelmatig deelne-
De patiënten die er komen, hebben complexere patho-
mers die hun kennis over vitaal bedreigde patiënten
logie en dit zal hogere eisen stellen aan de competen-
zelf niet up to date hebben gehouden en soms juist
ties van SEH-verpleegkundigen.
kort voor de training een inhaalslag proberen te ma-
ziekenhuizen transparant moet zijn over de aanwezige
ken. Dit past bij de uitkomsten van het onderzoek dat
kwaliteit en dus ook die van de medewerkers.
In de huidige tijd zullen
Beemsterboer, 1.(2008) deed naar eigenschappen van studenten die succesvol de initiële opleiding hebben
Stress en prestaties
doorlopen. Kenmerkend voor succesvolle leerlingver-
Dat stress prestaties beïnvloedt,
pleegkundigen is, dat ze sociaal, leergierig en positief
(Yerkes & Dodson, 1908, in Klein, 1996). Bij een 'ideale'
is al jaren bekend
ingesteld zijn. "Echter, ze zijn niet te ondernemend en
hoeveelheid stress is de prestatie maximaal (op de top).
hebben weinig behoefte aan het bepalen van hun eigen
Wanneer de stress hoger wordt, dan wordt de prestatie
werkwijze." (Beemsterboer, 2008). Deze verpleegkundi-
negatief beïnvloed.
gen willen wel leren, maar het moet wel door anderen
punt eerder bereikt dan bij een minder complexe taak.
Bij een complexe taak is het omslag-
aangereikt worden. Mogelijk zijn deze kenmerken een
Yerkes & Dodson plaatsten muizen in een doolhof en
verklaring voor het niet onderhouden van kennis en
dienden elektriciteit toe, waarbij zij zagen dat bij een op-
vaardigheden, waardoor de toetsing als een drempel
lopende elektrische spanning, voorbij het omslagpunt,
wordt gezien. De diversiteit in deelnemers van simula-
de uitgang van het doolhof later werd gevonden.
tieonderwijs vraagt om coaching op maat door trainers
Lupien et al. 2007 beschrijven dit mechanisme door aan te tonen dat bij stress, aangetoond met hogere
en trainingsorganisatoren.
glucocorticoidenspiegels,
zeker stressniveau, waarop de cognitie weer afneemt.
SEH-afdelingen Op afdelingsniveau
de cognitie toeneemt, tot een
hebben de ontwikkelingen
in de
Tevens formuleren zij, in de conclusie, de hypothese;
zorg en in de wereld van de SEH in het bijzonder, ook
dat de afname van het geheugen, onder stress bij
effecten. Het rapport "Vanuit een stevige basis" (Werk-
oudere volwassenen groter is dan bij jong volwasse-
groep Kwaliteitsindeling
SEH, 2010) stelt kwaliteit-
nen. Er zijn significante verschillen gevonden bij jong
seisen aan de SEH-afdelingen en aan de scholing van
volwassenen en oudere volwassenen, in delen van het
medewerkers. Zij stellen dat: "Gedurende de openings-
brein die in cognitie en stress een rol spelen. Wel is het
tijden van de SEH is minimaal één SEH-verpleegkundige
nodig deze aanname verder te onderzoeken.
aanwezig, die trainingen heeft gevolgd in de opvang
Niet iedereen is even efficiënt in de omgang ('copen')
van traumapatiënten
met stress. Volgens Roodbol et al. (2005) gaat coping
en de opvang van zieke kinderen
(trainingen die qua niveau vergelijkbaar
zijn aan inter-
met stress beter als personen meer ervaring opdoen
nationaal gecertificeerde cursussen)".
in de omgang met stress in het algemeen. Oefenen is
In de praktijk betekent dit dat veel SEH-afdelingen
daarbij van belang. Arora et al. (2011) beschrijven in
alle SEHverpleegkundigen,
hun prospectieve gerandomiseerde trial 'Mental Prac-
net als artsen, trainingen
verplicht te laten volgen. Op een aantal afdelingen is
tice: Effective Stress Management for Novice Surgeons'
nog geen gestructureerde voorbereiding,
het effect van de toepassing van een specifieke voorbe-
voordat de
deelnemers op de training komen. Op afdelingen waar
reiding voor een vaardigheidstoets
wel geoefend wordt, raken deelnemers gewend aan
tie onder chirurgen.
op stress en presta-
casusonderwijs en het krijgen van feedback van mededeelnemers en trainers. Zij ervaren minder stress bij
Mental Practice Dit is een methode om stress te reduceren door een
een simulatietraining.
opdracht te visualiseren zonder dat de bijbehorende psychologische effecten van het uitvoeren van de vaar-
landelijk De invoering van het veiligheidsmanagement teem (VMS), kwaliteitsindicatoren
sys-
en kwaliteitseisen
digheid optreden. In het onderzoek van Arora et al. (2011) werd gebruik-
spelen een voorname rol in het trainen en certifice-
gemaakt van een interventie- en een controle groep. De
ring van verpleegkundigen.
interventie noemden ze de 'mental practice method',
Als de aanbevelingen
uit het rapport "De basis moet goed! Kwaliteit bij
Deze methodiek werd alleen toegepast binnen een in-
een Basis Spoedeisende Hulp binnen een regionaal
terventiegeroep.
De deelnemers uit de interventiegroep
+RIAGE
1
I
2013
11
Mental practice de methodiek is en visualisatie de Eenvoudige taak
activiteit.
Cl
Deze sporten betreffen complexe vaardighe-
den waarbij door één fout de prestatie aanzienlijk kan
o
:::J ~
worden verminderd. Arora et al. noemt deze methodiek
C\J Q)
>
mental practice, terwijl Moran et al. (201 1) ook spreken
Q)
van Re-imagining motor imagery. Nordin and Cumming
c '.j:J
(2005) beschrijven in hun artikel visualisatie als tooi
C\J
~VI
voor dansers die een complexe choreografie moeten
•... Q)
0....
instuderen. Volgens Weinberg (2008) neemt stress af door visuaCl
liseren, doordat je hiermee mentale vaardigheden als
ro ro
zelfvertrouwen, hoog
laag
Stress (arousal) niveau
omgaan met druk en motivatie traint.
Waar verder onderzoek naar moet worden gedaan, is de tijd die de deelnemer heeft om te visualiseren, de mate van "kundig zijn" in visualiseren en de ervaring
Figuur 1. Stressniveau in relatie tot prestatieniveau Yerkes & Dodson
(J
volgens
met presteren. (Weinberg, R. 2008) De onderliggende vraag is hoe je visualisatie als tooi, met het meeste ren-
908)
dement, kunt inzetten. Verder onderzoek naar Mental kregen een video te zien met een demonstratie van de
Practice of ook wel Motor Imagery Processes genoemd,
vaardigheden door een ervaren arts. Daarnaast werd
kan dienen als een brug tussen cognitieve neuroweten-
een script toegepast waarin stapsgewijs de vaardigheid
schappen en sportpsychologie
wordt doorgenomen. Hiervoor gebruikte men een serie
In verpleegkundig
(Moran, A et al. 201 1).
vaardigheidsonderwijs
is, voor zover
gedetailleerde afbeeldingen om zo de mentale verbeel-
bekend, geen ervaring opgedaan met 'mental practice
ding te verrijken. Tenslotte werd gevraagd de oefening
'of oefeningen met visualisatie voor een toets om de
mentaal door te nemen, anders gezegd 'in het hoofd' te
stress te reduceren.
oefenen. Dit nam 30 minuten in beslag. In de studie werden de uitkomsten van de groepen
Conclusie
met elkaar vergeleken. Daarbij werd gekeken naar
Om succesvol en zonder negatieve stress vaardigheids-
hartfrequentie,
examens te doen, zal de individuele verpleegkundige
cortisolspiegel
en na de vaardigheidstoets.
en een vragenlijst voor
De vragenlijst was aan de
hand van de gevalideerde State-Trait Anxiety Inventory
op krijgen. Hierdoor wordt regelmatig stress ervaren,
(Spielberger et al. 1983). Bij de 'mental practice'groep
zodat de coping van die stress effectiever worden. Mo-
waren een significant lagere hartfrequentie
gelijk heeft de oudere medewerker hier meer ondersteu-
spiegel voor en na de vaardigheidstoets.
en cortisol-
Tevens was
ning in nodig, op basis van de bevindingen van Lupien
de score van de State-Ttalt Anxiety Inventory voor en
et al. (2007) Het is zinvol de bewezen effectiviteit van
na de vaardigheidstoets
"Mental Practice" in andere contexten, te onderzoeken
lager dan de controle groep. Er
werd ook minder stress ervaren.
in vaardigheidsonderwijs
SEH-verpleegkundigen die deelnemen aan simulatie-
Verpleegkundigen
onderwijs als deze training, doorlopen een complex
gaan doen, kunnen na het lezen van dit artikel, visuali-
scenario waarbij één fout, zou kunnen leiden tot het
satie al inzetten als tooi, om de eigen stress te reduce-
voor verpleegkundigen.
die binnenkort een simulatie training
niet succesvol behalen van het scenario en zou in de
ren. Opleiders moeten dit faciliteren en stimuleren.
praktijk de patiënt ernstige schade toebrengen. In de
Het is managers van afdelingen sterk aan te bevelen
trainingsfase krijgt de deelnemer hier feedback op,
voorbereidingen
in de toetsing is hij of zij gezakt. Hierdoor is er een
trainingen.
zekere mate van generaliseerbaarheid
te faciliteren voor vaardigheids-
Door te investeren in scholing zijn de mede-
met de populatie
werkers en de afdeling voorbereid op de veranderingen
uit het onderzoek van Arora ( 2011). Bij hun laparosco-
in de zorg. Managers van SEH-afdelingen moeten meer
piesimulatie betekent ook één fout, in de toets, het niet
als voorheen deze trainingen faciliteren en medewer-
behalen van de training.
kers, die goed kunnen coachen en de theorie boven-
De Mental Practice methode wordt veel gebruikt in de
gemiddeld beheersen stimuleren zich door te ontwik-
sport, bijvoorbeeld ter voorbereiding
kelen als trainer. Hierdoor kan op de afdeling een basis
van een afdaling
met een bobslee of (poolstok)hoogspringen.
12
moeten trainen in de eigen omgeving en daar feedback
1
I
2013
+RIAGE
Waarbij
worden gelegd voor een krachtige leeromgeving.
Bronnen Masselink, R. (2012) Stress bij vaardigheidstrainingen voor SEH-verpleegkundigen, onderzoek in het kader van de opleiding Leraar gezond en welzijn Beemsterboer, I. Persoonlijke eigenschappen van leerlingen als voorspellers van individueel succes in verpleegkundigen opleidingen, (2008) pp. 3 Orga Tooikit, Zeist. Werkgroep Kwaliteitsindeling SEH (2010) "Spoedeisende Hulp: Vanuit een stevige basis".Rapport in opdracht van Minister Klink aan de tweede kamer. Amstelveen: KPMG Plexus. Gezondheidsraad (2012) De basis moet goed! Kwaliteit bij een Basis Spoedeisende Hulp binnen een regionaal netwerk. Den Haag: Gezondheidsraad; publicatienr. 2012/02. Yerkes, R. Dodson, J. (1908). The Relation of Strength of Stimulus to Rapidity of Habit-Formation. journalof Comparative Neurology and Psychology, 18, pp.459-482. Klein, G. (1996). The effects of acute stress on decision making. In: Driskell JE, Salas E, (eds) Stress and human performance. Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah. Lupien, S. Maheu, F.Tu, M. Fiocco, A. Schramek, T. (2007). The effects of stress and stress hormones on human Implications for the field of brain and cognition. Brain and Cognition 65: pp.209-237. Roodbol, G. Rutgers, A. (2005). Coping. In Achterberg, Th. Eliens, A. Strijbol, N. (Red.) Effectief verplegen: Handboek ter onderbouwing van het verpleegkundig handelen, (pp. 157- 163). ( 2de druk). Dwingelo, Kavanah.Arora, S. Sevdalis, N.Aggarwal, -R. Sirimanna, P.Darzi, A. Kneebone, R. (2011). Mental Practice: Effective Stress Management for Novice Surgeons. journal American College of Surgurgeons. Vol. 212, No.2, pp. 225-233. Spielberger, C. D. Gorsuch, R. l. Lushene, R.E.Vagg, P.R.jacobs, A.G.(1983) Manual for the State-Trait Anxiety Inventory. Psychologists Press, Ine: Palo Alto. Moran, A. Guillot, A. Macintyre, T. Collet, C.(2011) Re-imagining motor imagery: Building bridges between cognitive neuroscience and sport psychology. British Journalof Psychology Nordin, S. M. & Cumming, J. (2005). Professional dancers describe their imagery: Where, when, what, why and how. The Sport Psychoiogist, 19, pp 39S-416. - Weinberg, R. (2008) Does Imagery Work? Effects on Performance and Mental SkilIs. journalof Imagery Research in Sport and Physical Activity: Vol. 3: Iss. I, Article 1.
