Van het bestuur In ons januarinummer vroegen wij u om ons zoveel mogelijk uw emailadres door te geven. Op termijn zullen we immers niet ontkomen aan de moderne tijd en daar hoort een elektronisch of digitaal kringblad bij. Inmiddels mochten wij al van 90 leden(dat is 62,93% van ons ledenbestand) een reactie met mailadres ontvangen: van de overige 63 leden kijken wij met belangstelling uit naar hun mailadres. Stuurt u ons simpelweg een mail naar
[email protected] zodat wij ook bij uw naam een mailadres kunnen toevoegen!
Van de redactie In het februarinummer treft u weer een veiling aan met behoorlijk wat kavels met een kwaliteit FDC en UNC. Een mooie gelegenheid om uw verzameling uit te breiden. Hartelijke groet, Hans van der Star
3
Alles draait om geld Pal voor de kust van Columbia is een wrak gevonden wat in 1708 gezonken is. Het gaat om een Spaans galjoen genaamd San José met een inhoudelijke waarde die geschat wordt door experts tussen de 3 en 17 miljard dollar. Men verwacht goud, zilver, munten en smaragden en volop edelstenen. Ooit waren dit de eigendommen van de onderkoning van Peru. Een werknemer bij een afvalverwerkingsbedrijf heeft grote herrie gekregen met zijn baas. Tijdens het ontmantelen van een printer vond hij 15.000 euro. Zijn baas was van mening dat het geld hem persoonlijk toe kwam. Mis, vond de kantonrechter, De werknemer is de ontdekker van het geld en niet de eigenaar van het afvalverwerkingsbedrijf! De Zwitserse banken willen een punt zetten achter de rekeningen die al 60 jaar ‘slapen’. De houders van deze rekeningen krijgen een jaar de tijd om zich aan te melden. In totaal gaat het om een bedrag van 40 miljoen euro. Als men zich niet meldt, dan gaat het bedrag naar de staat. In een vrachtschip op de Rijn heeft de gewaarschuwde politie een partij drugs aangetroffen onderop verstopt in een diepvrieskist. Het gaat om 150 kilo cocaïne met een marktwaarde van 42 miljoen euro. De trots van een vakantiepark was een zeer zeldzame grote koikarper. Helaas is karper nadat hij was gevangen en vervolgens op de barbecue was gemikt, opgepeuzeld door vluchtelingen uit Eritrea en Syrië. De parkeigenaar is gefrustreerd want het was een kostbaar exemplaar. Nederland heeft er weer een multimiljonair bij gekregen. Een 46 jarige vrouw won 3,65 miljoen euro. De hoogste jackpot bij een casino ooit in ons land. De vrouw kan nog steeds niet geloven dat ze zoveel geld heeft gewonnen. Eerder op de avond had zij enkele tientjes verspeeld, daarom ging ze het nog een keer proberen met een mega prijs als resultaat! Themapark Archeon is getroffen door een nachtelijke inbraak. Er zijn vele voorwerpen vermist van (edel) metaal. Muntstempels, lepels en ringen maar ook artistieke siervoorwerpen gemaakt door de edelsmid. De waarde is wordt geschat op tienduizenden euro’s Mw. Molenaar
4
Twintigjes van weleer De jongste generaties Nederlanders kennen alleen het 25guldenbiljet . Maar de ouderen onder ons weten dat een twintigje geen noviteit is. Integendeel. Door Marijke Hoogendoorn Het vernieuwde 20-eurobankbiljet is onlangs uitgebracht. Dat is bijna een eeuw nadat DNB het eerste 20 guldenbiljet liet ontwerpen. ROERGANGER In 1924 besluit DNB voor het eerst om een biljet van 20 gulden uit te brengen. Dat is de Roerganger. Gekozen wordt voor het typisch Hollandse beeld van een stoere visserman in oliehaard en zuidwester, met beide handen aan het stuurrad in een hevige storm. EMMA in 1940 komt Emma uit. Dit op speciaal verzoek van het publiek. Als blijk van bewondering voor koningin- moeder Emma, die ook wel "de liefste oma van Nederland " wordt genoemd. OUD & NIEUW Beide twintigjes worden ingetrokken bij de Geldzuivering in 1945. Een jaar later verschijnt de Koning- stadhouder Willem 111, een biljet uit de serie Engelse biljetten. Het laatste twintiger, met de genees- en scheikundige Boerhaave, wordt in 1956 uitgebracht. Het biljet wordt te vaak verward met het tientje met het portret van Hugo de Groot. Daarom wordt het in 1961 al uit omloop gehaald. Dit betekend het eind van de twintigjes. Totdat met de euro weer coupures van 20 krijgen. Th. Hogervorst Bron magazine DNB. 5
SCHRIFTELIJK BIEDEN Naam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Woonplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Telefoon. . . . . . . . . . . . E-mailadres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . verzoekt voor hem/haar te bieden op de volgende kavels tot maximaal het onder Max. Bod vermelde bedrag. Nr. Omschrijving Inzet Max. Bod .... | .............................. | ..... | ...... ...... | .............................. | ..... | ...... ...... | .............................. | ..... | ...... ...... | .............................. | ..... | ...... ...... | .............................. | ..... | ...... ...... | .............................. | ..... | ...... ...... | .............................. | ..... | ...... Lijstje opsturen naar Postbus 238, 2160 AE Lisse, afgeven of mailen naar:
[email protected]
Betalingen: binnen 48 uur na ontvangst van de rekening! (Onvolledige biedingslijsten worden niet in behandeling genomen!)
Lidmaatschap en adverteren Tarieven lidmaatschap per jaar: Volwassenen
€ 17,50
Jeugdleden (t/m 18 jaar) € 8,Gezin
€ 22,50
Hiervoor heeft u toegang tot de 10 kringavonden en krijgt u 10 maal per jaar ons kringblad compleet met veilinglijst en wetenswaardigheden en iedere keer een puzzel waarmee bij een goede oplossing een munt te winnen is. Tevens heeft u dan recht munten ter veiling aan te bieden. Kosten per kringavond voor niet leden: € 3,00 per persoon. Advertentiekosten ¼ pagina:
€ 34,-
½ pagina:
€ 68,-
Hele pagina: € 136,-
6
Bankbiljetten vissen Het raadsel van de zeer vele eurobiljetten die lagen te dobberen in een zijarm van de Oostenrijkse Donau is waarschijnlijk opgelost. Een bijna 90 jarige demente man had het hele bedrag ter waarde van 130.000 euro in het water gestrooid. Uiteraard is alles er uit het water gevist en afgeleverd bij het bureau voor gevonden voorwerpen. De jongeman die als eerste de biljetten heeft gesignaleerd en eerst zelf in het water sprong, moet nog afwachten of hij in aanmerking komt voor een vindersloon. Mevrouw Molenaar
Puzzel De oplossing van de vorige puzzel: Dime Dollar De winnaar is: De heer A. Verboon Wij feliciteren de winnaar van harte en voor degene die niet gewonnen hebben komt hier een nieuwe kans op een zilveren munt. Stuur uw oplossing, alleen op een briefkaart, voor de volgende kringavond naar: Numismatische Kring Bloembollenstreek e.o., Postbus 238, 2160 AE Lisse Of geef uw fraaie kaart met oplossing af op de kringavond.
7
Hoofdsteden van de landen in Amerika Als alles is weggestreept vormen de overgebleven letters achter elkaar geschreven de naam van een munt (de ij is in de puzzel een y). Asunción Bogota Brasilia Bridgetown Buenos Aires Caracas Castries Georgetown Guatemala-Stad Havana G U A T E M A L A S T A D N S B
E O M A N A G U A A N A I A U N
C B O O A W A T T O T A N E O K
N I N T M C L O I S P T N T I S
Kingstown Lima Managua Mexico - Stad Montevideo Nassau Ottawa Panama-Stad Paramaribo Port of Spain I R T I I K G C A S O O G N E E
R A E U L O N M F D S N G I S G
P M V Q B U A O O A I S R O A R
U A I I S N T M I H T T J G I O
A R D A A R I R S O S N C A L E
8
Port-au-Prince Quito Saint George’s San José San Salvador Santiago Santo Domingo Sucre Tegucigalpa Washington T A E P O N E A W A A H A I I G
R P O P G S W N C S E A R T S T
O N W O T E G D I R B V A N A N
P M E X I C O S T A D A C A R I
T E G U C I G A L P A N A S B A
S U C R E R O D A V L A S N A S
N U A S S A N W O T E G R O E G
De kracht van geplette euromunten (Voor u, gelezen door mw. Molenaar in het Leidsch Dagblad van 16-12-2015)
Euro Meltdown is tot en met 27 maart 2016 te zien. De tentoonstelling omvat een serie bewerkte en vergrote foto’s van teloorgegane euromunten, door de Amerikaanse kunstenaar Stephen Sack. Met uitgekiende belichtingstechnieken, het samenvoegen van overlappende opnamen en sterke uitvergrotingen slaagt Sack erin de euro’s een totaal nieuwe dimensie te geven. Sack fotografeert al jaren munten. Dit europroject is zijn meest recente werk. Met deze serie beoogt Sack het resultaat van tonen van, wat hij noemt, ‘de archeologie van onze maatschappij’. De verloren euromunten zijn terecht gekomen tussen het afval. Ze zijn in de loop der tijd geplet, bekrast of deels gesmolten in vuilverbrandingsovens en ogen nu als antieke munten. Sacks foto’s ervan verwijzen naar het heden, verleden en de toekomst van ons geld. De internationaal gerenommeerde Amerikaanse fotograaf Stephen Sack (New Jersey, 1955) gebruikt foto’s om zijn verbeeldingskracht te documenteren. Zijn werk draait om de concepten van zijn tijd, herinnering en sporen. Sack was een van de winnaars van de Young Belgium Painting Prize voor zijn eerste serie foto’s van antieke munten in 1985. Hij heeft in veel musea en galerieën in Europa geëxposeerd waaronder het British Museum (Londen), De Koninklijke voor Kunst en Geschiedenis (Brussel), The Fine Art Society (Londen), Museum Buffon (Frankrijk), Frankfurt Filmmuseum, het Nationaal archeologisch Museum (Lissabon) en De Kunsthallen (Dusseldorf).
De oorsprong van het geld (vervolg van het artikel in het januariboekje)
Vervolg Hoofdstuk 2; de opmars van het geld in Europa Het Vlaamse Muntstelsel Door de vorming van een Bourgondische staat werd het Vlaamse muntstelsel de basis van het Nederlandse geldstelsel. Door allerlei oorlogen, aankopen en huwelijken (trouwen om de macht van het land te krijgen) regeerde Philips de Goede (1419-1467) vanaf 1433 over Vlaanderen, Arthesië, Brabant, Henegouwen, Holland, Zeeland, Namen en Limburg. Vanaf 1454 zat Luxemburg daar ook bij. Philips de Goede zorgde meteen voor een uniform (=gelijk) muntstelsel. Deze bestond uit een zilveren groot en de gouden rijder. De zilveren reeks bestond uit een dubbele groot (ook bekend als stuiver), de enkele groot, de halve groot en de kwartgroot.
19
Philips de Goede wilde een goed muntstelsel maken in de Nederlanden. In het nietBourgondische deel van de Nederlanden bleef de inflatie voortduren. Sommige munten ondervonden zelfs een daling in waarde van 90%!! Toen Karel de Stoute (1467-1477) de macht overnam van zijn vader handhaafde hij bijna geheel dit stelsel. Hij verlichtte alleen de stuiver in 1474. Als gouden munt handhaafde hij de in 1466 ingevoerde andriesgulden. Toen Karel de Stoute plotseling overleed kreeg Maximiliaan van Oostenrijk de macht. Hij had het stelsel niet goed in de hand. Daardoor maakte hij de zilveren munten lichter, zonder de nominale waarde aan te passen. Pas in 1989 kreeg hij het stelsel weer stabiel. Nadat Philips de Schone (1482-1506) de macht had overgenomen werd er door hem een geheel nieuw muntstelsel ingevoerd; de belangrijkste stukken waren de gouden philippusgulden en de zilveren stuiver. In 1521, onder leiding van Karel V (1506-1555), kwam er nog een kleine wijziging; hij voerde een gouden karolusgulden in, met een waarde van 20 stuivers. De 15de en 16de eeuw Het begin van de 16de eeuw wordt beschouwd als de overgang van de Middeleeuwen naar de vernieuwing. In deze periode zijn ook 2 grote veranderingen geweest in het muntstelsel: de invoering van grote, zware zilvermunten met de waarde van een gouden munt, en de invoering van het kopergeld. Door de nieuwe mijnbouwtechnieken werd het mogelijk meer zilver te winnen, men kon dus meer (zilveren) munten maken dan de gebruikelijke stuivers en andere munten van 3 gram. In Venetië verscheen in 1472 een zilveren Lira van 6 gram. Milaan maakte een paar jaar later zilveren testons aan van 9 gram (teston = hoofd). De munten hadden namelijk sinds een lange tijd weer een portret van de heerser. Sigismund van Tirol maakte eerst eigen gouden munten, maar in 1484 liet hij een zilveren munt van 16 gram maken; 2 jaar later kwam hij met een guldiner; een zilveren munt van 32 gram met de waarde van een gouden gulden. In 1500 maakte ook Saksen zilveren munten met een waarde van een gouden guldengroschen. Bohemen maakte vanaf 1519 ook zware zilverstukken, de joachimstalers. Deze taler was erg populair in Europa en in 1566 werd hij officieel opgenomen in de muntwetten. De munt kreeg daardoor de naam “rijksdaalder”. In de Middeleeuwen had deze rijksdaalder geen voet aan de bodem gekregen, omdat toen het idee heerste dat een munt alleen goed kon functioneren als de intrinsieke waarde gelijk was. Kortom: een gouden gulden was alleen bruikbaar indien het goud in de munt precies een gulden waard was. Dit was bij de rijksdaalder niet het geval. De kleinste denominatie in de Bourgondische Nederlanden was rond 1450 de mijt. In 1 stuiver gingen 48 mijten. Vanaf 1474 werd de mijt niet meer geslagen, daarvoor in de plaats kwam de korte(dubbele) mijt. Die had toen een gewicht van 1.2 gram en bestond uit 3.3% zilver en de rest was koper. Na 1535 werd ook deze munt niet meer geslagen. In Italië was men intussen al begonnen met munten slaan uit geheel koper. Napels sloeg in 1472 de eerste geheel koperen munt. Karel V, koning van oa Napels, ging in 1543 ook koperen munten (de mijten) slaan in de Zuidelijke Nederlanden. Holland en Zeeland kregen pas in 1573 een koperen duit en een koperen penning.
20
Door de geldontwaarding vanwege de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) raakte de penning al spoedig in onbruik, maar de koperen duit hield stand en die bleef dan ook tot 1816 in de muntwet. Oorlogsgeld en noodmunten De opstand in de Nederlanden tegen het Spaanse bewind in 1572 had grote gevolgen voor het geld: Inflatie en het gebruik van noodgeld. De inflatie werd veroorzaak omdat men geld nodig had en dat dus ook bijmaakte. Holland en Zeeland maakten zich daar als eersten schuldig aan, maar al gauw deed elke provincie dit. Het noodgeld werd aangemaakt, omdat al snel een tekort ontstond aan contant geld. Het geld werd namelijk snel uitgegeven, omdat men de huursoldaten moest betalen, maar ook hogere pacht en belasting. Haarlem was de eerste stad die in 1572 noodmunten uitgaf. Meestal werden deze gemaakt van zilver en ze werden aangemunt door de munthuizen uit de stad, maar soms (bij gebrek aan een munthuis) kregen smeden de opdracht om de noodmunten uit een vierkant plaatje te maken met een paar instempelingen. Het zilver werd overal uit gehaald, omdat er veel zilver nodig was. Alkmaar durfde in 1573 geen noodmunten te maken uit zilver materiaal, dus men ging daar tinnen noodmunten slaan. Leiden deed het nog gekker: ze maakte papieren munten, maar deze werden meestal niet vrijwillig geaccepteerd door de bevolking. Leiden probeerde dit probleem op te lossen, door als beloning voor het aannemen bonnen te verstrekken waarmee de mensen later brood konden betalen. Maastricht maakte uitsluitend koperen munten, maar deze waren (in tegenstelling tot de noodmunten van de andere provincies) technisch erg goed uitgevoerd.
(wordt vervolgd)
Beurzen WB evenementen ROTTERDAM ZONDAG 7 FEBRUARI 2016 Regardz Airport Hotel WASSENAAR ZONDAG 28 FEBRUARI 2016 Hotel “Bijhorst” Van der Valk 21
ALKMAAR ZATERDAG 23 APRIL 2016 AFAS Stadion
Holland Coin Fair 2016 12 en 13 februari 2016 Hotel Mercure Weigelia 22 Leidschendam Info: www.hollandcoinfair.nl
22
