Inhoud Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
d e e l 1 : Wat er te geloven valt Wat betekent God? (1) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wat betekent God? (2) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wat is God? Je kunt Hem niet zien. Is Hij dan lucht of wat anders? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wie is nou precies God? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom is God geen mens? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Is God echt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Is God blank of zwart? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Is God een meisje of een jongen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoe weet je dat God bestaat? Je hebt Hem toch nooit gezien? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom gelooft haast niemand in God terwijl ze wel weten dat God bestaat? . . . . . . . . . . Kun je bewijzen dat God bestaat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom kun je God niet zien? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waar woont God? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wat kan God allemaal?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wanneer zijn hemel en aarde geschapen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom heeft God in de hof van Eden een boom van goed en kwaad neergezet? . . . . . . Wat is het doel van de mens? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom kwam Jezus op aarde? (1) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom kwam Jezus op aarde? (2) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wat is bidden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bid ik wel goed? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ik snap de woorden van het Onze Vader niet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ben je na je dood bij God in de hemel of sta je op de jongste dag weer op uit het graf?.. . Bestaat de hel en zo ja, wat is dat dan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Als hemel en hel bestaan, hoe moet je je die dan voorstellen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komt iedereen in de hemel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Als je in de hemel komt, zul je eeuwig blijven leven! Blijf je dat leuk vinden? . . . . . . . . . . . Wat is eeuwigheid? (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wat is eeuwigheid? (2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70
d e e l 2 : Hoe geloven praktisch werkt Ik heb ongelovige vrienden maar ik vind het moeilijk om met hen over God te praten. Hoe pak ik dit aan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Hoe moet ik omgaan met mijn vrouw die al jaren hartpatiënt is en soms haar vertrouwen verliest? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Wat moet ik zeggen als mijn autistische zoon vraagt waarom God hem zo gemaakt heeft? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Mijn broer gelooft niet. Moet ik blijven proberen om het gesprek met hem aan te gaan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Hoe herkennen andere mensen mij als christen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Is het niet raar dat christenen God claimen? God is toch de God van alle gelovigen en wellicht ook ongelovigen?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Ik laat me dopen maar mijn ouders noemen het overdoop. Moet ik de discussie aangaan of is het beter om de zaak te laten rusten? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Wat moet je zeggen als je bidt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Hoelang moet je bidden, en moet het met je ogen dicht en je handen samen en moet het geknield? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Verstaat God je nou ook als je in jezelf praat of denkt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Word je gestraft als je vergeet te bidden?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Veel mensen om me heen zijn aan het vasten en dit vertellen ze ook openlijk. Maar mag je dit wel laten merken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Moet ik nog steeds mijn tienden afdragen? Aan wie: aan de kerk of aan goede doelen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Ik voel me niet meer thuis in mijn kerk. Moet ik blijven? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Mijn kinderen willen niet meer mee naar de kerk. Wat kan ik doen zodat ze God niet uit het oog verliezen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Waarom gaan zo veel christenen niet meer naar de kerk en doen ze alsof ik een idioot ben als ik wel ga? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Mag je roken als je christelijk bent? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Is glaasje draaien fout? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Waarom is de wereld zo aan het verruwen? Mensen hebben geen respect voor elkaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Het valt mij op dat er tegenwoordig zo veel gevloekt wordt. Is dat machteloosheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Je andere wang toekeren? Moet je dan over je heen laten lopen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Kun je altijd kiezen voor het goede? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Vindt God mij niet meer zo aardig? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
d e e l 3 : Hoe je geloven kunt beleven Waarom geloof je in God en waarom denk je dat Hij bestaat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Ik wil graag weten of God bestaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Als alles tegenzit of als ik bang ben, dan voel ik God niet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Als je nooit wat van God merkt, hoe weet je dan dat God bestaat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Waarom is geloven zo moeilijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Kun je God begrijpen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Hoe kun je Gods stem horen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Hoe kan ik beter Gods stem leren verstaan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Hoe weet ik hoe God over mij denkt?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Hoe kan ik God vertrouwen; hoe vind ik echt rust, waardoor ik het helemaal aan Hem kan overlaten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Ik had een slechte band met mijn vader. Kan ik God ook voorstellen als mijn moeder?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Hoe weet je of God je gebed altijd hoort? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Hoe krijg ik contact met God? Als ik m’n handen vouw en m’n ogen sluit, gebeurt er niks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Hoe kan ik weten of het antwoord van God op mijn gebed, ook echt van God komt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 Ik twijfel soms of mijn geloof echt van God komt, of dat ik het mezelf heb aangepraat.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Wanneer ben je wedergeboren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Als ik iets waardevols leer over God, gaat dat steeds door een beetje lijden heen. Dat waardevolle wil ik niet missen, maar die pijn wil ik ook niet.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Waarom krijg je soms zo veel op je bordje? Soms is het te veel en dan lijkt God zo ver weg. Hoe blijf je standvastig in je geloof? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Waarom wil God geen relatie met mij? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Ik ben bang dat ik niet in de hemel kom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Ziet God mij wel?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Na een christelijke conferentie ben ik helemaal in de Heer. Hoe kan ik dit gevoel vasthouden?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Hoe kan ik al mijn verdriet loslaten en mijn negatieve verleden vergeten? . . . . . . . . . . . . 166
d e e l 4 : Welke antwoorden geloven biedt Waarom moet nu juist mijn kat doodgaan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom maakt God niet alle mensen beter als ze ziek zijn? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ik bid voor mijn ongeneeslijk zieke tante, maar God doet niks; bestaat Hij wel? . . . . . . Mijn leraar stierf; hij was 44 en wilde nog zo veel doen; waarom doet God zoiets? . . . Waarom komt Jezus nu niet de armen helpen en de oorlogen stoppen en vroeger wel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom is er lijden als God zo barmhartig is? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom zijn er oorlogen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom zijn er natuurrampen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heeft God het kwaad gemaakt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom zijn er in Gods naam meer mensen gedood dan in naam van de duivel? . . . . Waarom laat God Zich vervloeken en bespotten?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom komt God niet terug op aarde om de mensen tot bezinning te brengen? . . . . Waarom corrigeert God niet zelf ons foute godsbeeld? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zal ik mijn levensopdracht en het werk dat daarbij past ook realiseren? . . . . . . . . . . . . . . . Zal ik de relatie die echt goed voor mij is, kunnen krijgen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ik bid al jarenlang of God me een partner wil geven. Mag ik nog hopen op gebedsverhoring? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom zou je bidden als je vertrouwt op God en weet dat Hij zal voorzien in wat je nodig hebt?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom koos God Judas om Jezus te verraden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heeft God een plan met mijn leven? (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heeft God een plan met mijn leven? (2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom koos God een dubieuze man als aartsvader? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Iedereen interpreteert de Bijbel op een andere manier. Hoe kan ik het dan toch concreet maken voor mijn leven? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoe zou je leven zijn zonder God? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom zou ik God moeten zoeken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom zijn er meerdere religies? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom is ons geloof echt? Boeddhisme en islam zijn ook echt volgens anderen . . . . . Als God zei dat er wat was, dan wás dat er ook. Dat geloof ik niet .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoe kon God een mens maken terwijl er nog geen mens was? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarom moet ik met God verzoend worden?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
170 172 174 176 178 180 182 184 186 188 190 192 194 196 198 200 202 204 206 208 210 212 214 216 218 220 222 224 226
Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
deel 1
Wat er te geloven valt In dit eerste deel van het boek gaat het over bouwstenen van het geloof. Dat zijn dus de leerstellingen, samengevat in het woord dogmatiek. Wat valt er precies te geloven? Wat zijn hot items? Welke zaken keren altijd weer te rug in de christelijke theologie? Wat is nu eigenlijk zo typisch christelijk? U begrijpt dat er maar een handjevol van die hot items ter sprake komt, namelijk die waarover nu eenmaal de meeste vragen worden gesteld. We gaan het bijvoorbeeld heel uitgebreid hebben over God. Er is immers geen begrip waaraan zo veel betekenissen worden gehangen als aan het begrip ‘God’. Als je in een zaal met honderd mensen het woord ‘God’ laat vallen, zweven er onmiddellijk honderd plaatjes van Hem rond. Ieder mens bouwt zijn eigen godsbeelden, en u doet daar onbekommerd aan mee. Op het mo ment dat u dit woord ‘God’ leest, doemen de associaties vanzelf in uw hoofd op. Het maakt niet uit of u gelooft dat Hij bestaat of niet. Wie niet in God gelooft, heeft er toch een voorstelling van wat Hij volgens zijn logica zou moeten zijn als Hij bestond. We zullen dan ook vanuit allerlei verschillende invalshoeken gaan speuren naar karakterschetsen van God uit de christe lijke bronnen. Daarbij komt de vraag of Hij überhaupt bestaat natuurlijk ook op meerdere manieren aan de orde. Mijn antwoord ‘ja’, dat u uiteraard al weet, neemt niet weg dat er over de vraag naar zijn bestaan nog wel even doorgepraat kan worden, waarbij zelfs het antwoord ‘nee’ passend kan zijn. We kunnen in dit deel natuurlijk niet om Jezus heen, op Hem is het christen dom immers gebouwd. Maar ik moet u wel zeggen dat over Hem bij lange na niet zo veel vragen worden gesteld als over God. Zijn verschijning is ken nelijk veel duidelijker. Dat verbaast ons niet denk ik. Hij was een van ons, 12
hield er een niet mis te verstane levenswijze op na en had tevens een hel dere boodschap. Over zijn optreden valt dan ook niet zo veel te vragen. En wat echt moeilijk is, namelijk zijn identiteit als Zoon van God die het Nieuwe Testament aan Hem toeschrijft, roept onder gewone mensen zoals u en ik kennelijk minder vragen op dan onder theologen. De ‘vakvragen’ daarom trent laten we dan ook maar bij hen. De enige vraag die we hier behandelen gaat over Jezus’ missie, en dus over zijn speciale rol binnen het christelijke geloof. Over zowel de schepping als de bestemming van de mens worden wel veel vragen gesteld, dus het paradijs en de zin van het leven, zowel als de dood, hemel, hel en eeuwigheid komen allemaal aan bod. Het heeft wel heel wat hoofdbrekens gekost om over de dingen ‘na het leven’ iets zinnigs te zeg gen, omdat de Bijbel juist daarover niet heel scheutig is met informatie. Hopelijk leveren de twijgjes die ik daarover voor u bij elkaar heb gesprok keld, genoeg brandstof op voor een vuurtje waaraan u zich behaaglijk kunt warmen. Hiermee is het eerste deel zo’n beetje ingevuld. Op één ding na. Één onder werp roept zo veel vragen op dat het een plek krijgt in alle delen van het boek, namelijk bidden. Het gebed is het communicatiekanaal tussen God en de mens. Het is, zeg maar, onze navelstreng. Daar valt in elk deel van het boek wel het een en ander over te zeggen.
13
Wat betekent God? (1) Er wordt niet gevraagd wie of wat God is. Dat komt later aan bod. Het gaat hier alleen maar om dat woordje, dat wereldwijd zo veel gemoederen in beweging brengt. Hoe vullen we het Germaanse woord God (Gott, Guđ)? We blijven dicht bij huis en laten de afleidingen van het Semietische el (allah), het Griekse theos en het Latijnse deus (dieu, dios) verder rusten. Dit oorspronkelijk heidense woord God is nog maar krap duizend jaar oud. Het was oorspronkelijk onzijdig, maar het werd onder invloed van het christendom exclusief mannelijk. Het betekent nu zoveel als ‘bovenmenselijk wezen’ maar waarvan het is afgeleid is niet zeker. Ik kies er op deze plek voor de vraag te beantwoorden met een algemeen gebruikelijke betekenis van het woord God, namelijk ‘dat wat groter is dan we ons kunnen voorstellen’. Dus op zijn minst het hoogste. Het knapste. Het mooiste. Wat het langst leeft. Het volmaakte. Wat is onder alles wat we kennen volmaakt? Wel, we kennen eigenlijk niets dat volmaakt is. Goed, dan is God dus volmaakt. Als er iets is dat groter is dan het grootste dat wij ons kunnen voorstellen, dan is dát dus God! Het is wel een simpel antwoord, dat God het ultieme is. Maar dat kan een goede start zijn om verder te praten. God is nu een woord met een min of meer concrete vulling. Maar er is nog niets over gezegd of je God ook kunt zien, of dat God iets wil, iets kan, iets dóét, of dat er wellicht contact met God mogelijk is. Dat zijn allemaal dingen die u aan uzelf zou kunnen voorleggen. Dat kan nog verder gaan. Stel dat God bestaat, 14
zou je dat dan ook kunnen ervaren? En zou dat iets uitmaken? Is leven met bewustheid van God, is rekening houden met zijn bestaan, iets dat ons leven verruimt of juist belemmert – om het verschil in beleving tussen gelovigen en niet-gelovigen aan te geven? Er kan op die manier een boeiend gedachtespel ontstaan. Maar zover zijn we hier nog niet. We beperken ons tot het begrip ultieme of allergrootste. Maar dat kan ook overdrachtelijk en existentieel ingevuld worden. God als ‘allergrootste’ zou dan bijvoorbeeld ook kunnen betekenen: dat wat mij het meest ter harte gaat, dat waaraan ik mijn ziel en zaligheid geef, dat waarvan de betekenis van mijn leven afhangt. Een voetballer (Maradonna), een volksleider (Hitler), een popster (Eric Clapton) of gewoon de leukste jongen van de klas kan door de vereerder hartstochtelijk God worden genoemd. Elk idool neemt die plek in. God kan ook een ideaal zijn zoals ‘de honger de wereld uit’ of ‘rechtse politiek’ of ‘alles uit mijn kind halen wat erin zit’. Of wat materialistischer: geld, beroemdheid, eer, je zaak, je carrière, in feite kan alles uitgroeien tot een persoonlijke god, dus ook dingen waar op zichzelf niets mis mee is. Gelovigen noemen zo’n vergroeiing dan vanouds een ‘af-god’, omdat het voor hen een substituut is van God.
15
Wat betekent God? (2) Het begrip God wordt dus algemeen opgevat als ‘een bovenmenselijk en bovennatuurlijk en oppermachtig wezen’. We weten zoals gezegd niet precies waar het woord vandaan komt. Waarschijnlijk bestaat er geen echte definitie van het woord God. Laten we eens wat dieper ingaan op de meest gangbare betekenis hogere macht. Dat is een interessante aanduiding, omdat de invulling ervan in de loop der tijd veranderd is. Het gevoel dat we er tegenwoordig bij hebben, is nogal plastisch. God wordt in onze tijd vooral gezien als een ‘iemand daarboven’, een soort uitvergroot mens die ergens in het heelal rondzweeft en van daaruit Zich al of niet met ons bemoeit. Die voorstelling is diep doorgedrongen in het hart van de mens van nu. In die voorstelling van God verschillen gelovigen en niet-gelovigen niet eens zo heel veel van elkaar. Deze ‘Iemand daarboven’ zien we in de regel ook als ‘Iemand zoals wij’, zij het met ongekende macht en invloed. Het ontzag, de vrees en de huiver van vroeger heersen niet meer. We hebben de ‘eigenschappen Gods’, zoals ze vroeger plechtig werden genoemd, van Hem afgepeld. De aspecten van zijn Oneindigheid, Eeuwigheid, Almacht, Alom tegenwoordigheid, Onaantastbaarheid en Onveranderlijkheid die Hem door de eeuwen heen zijn toegeschreven, zijn zo goed als geheel uit onze voorstellingswereld verdwenen. Nu schrijf ik die woorden met een hoofdletter, omdat deze hoedanigheden volgens mij nu juist uitmaken dat God God is. Het zijn precies die karakteristieken die God verheffen boven alles waarmee het heelal gevuld is. God, de hogere macht, bete16
kent dus in onze tijd iets anders dan in vroegere tijden. Mijns inziens is ons globale godsbeeld verschraald. Onlangs stond een dominee in ons dorp op de kansel. Hij vatte het oude beeld kernachtig samen en sprak er zijn voorkeur over uit. Hij durfde het aan om te zeggen: ‘God bestaat niet.’ Hij bedoelde daarmee dat alles wat bestaat, beperkt is en vergankelijk. Het is er een keer gekomen en zal een keer verdwijnen. Maar God is onbeperkt en onvergankelijk. Hij is er nooit gekomen en Hij zal nooit verdwijnen. God is dus niet een van de dingen die bestaan. Hij bestaat niet naast de Grote Beer en Jupiter die allebei wel bestaan. God is, zou je wellicht beter kunnen zeggen bij gebrek aan een beter woord. Toen er nog niks bestond, was Hij er al. Dat wat bestaat, dat bestaat alleen maar omdat Hij is. Hij is als het ware het bestaan zelf, waardoor de dingen de mogelijkheid is gegeven om te kunnen bestaan. De vraag of God bestaat of niet, komt in feite neer op de vraag of het bestaan bestaat of niet. De discussie daarover is zinloos. Ik ben het eens met die dominee. Ondertussen zitten we wel zo in elkaar dat we onszelf dit soort vragen naar het bestaan van God blijven stellen. Het is al een eeuw of vier, vijf geleden dat we op de verontrustende gedachte kwamen ons af te vragen of wijzelf wel echt bestaan of niet. De stap naar twijfel aan Gods ‘bestaan’ is dan de volgende.
17
