Marijn Nijssen
Effecten van duinbegrazing op faunadiversiteit Begrazing
Wat valt er te kiezen?
Effecten van duinbegrazing op faunadiversiteit
Wat valt er te kiezen? Marijn Nijssen Bart Wouters Herman van Oosten Joost Vogels e.v.a
Chris van Turnhout Jasja Dekker Michiel Wallis de Vries Ingo Jansen
Ree
Natura 2000
kalkrijk stabiel Haas paard vermesting schaap droog recreatie verzuring kalkarm reliëf Damhert exoten drinkwater verdroging rund vochtig Konijn veiligheid PAS geit dynamisch nat wisent zandsuppletie
Duinbegrazing – de keuzes • Ja / Nee • Graasdruk
• Graasperiode - Jaar rond - Zomer - Winter - Buiten bloei- en broedseizoen - Tijdelijke druk
• Type grazer - Rund - Paard - Schaap - Geit - Wisent - Combinatie
Duinbegrazing – de feiten Omvang • Inmiddels ± 13.000 ha • 30 % totale duinareaal • ± 60 % van (half)open duin • ± 90 begrazingseenheden
Aantal nieuwe terreinen
• Meest toegepaste beheermaatregel in de duinen
Duinbegrazing – de feiten • Gemiddelde graasdruk nu 0,14 GVE / Ha / Jaar • Neiging naar grotere eenheden en lagere graasdruk 0,80
graasdruk GVE
0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 1980
1985
1990
1995
2000
startjaar
2005
2010
2015
Duinbegrazing – de praktijk Probleem voor effectmeting…
Op de Waddeneilanden is eerder met begrazing begonnen, met hogere dichtheden en andere (combi’s van) soorten dan op het vasteland In de loop der jaren is vaker gekozen voor meerdere soorten grazers in plaats van één soort grazer. De graasdruk van ‘klein+groot’ is hoger dan ‘single groot’ en die is hoger dan ‘mix groot’
Duinbegrazing – de doelen
Van dit….
Duinbegrazing – de doelen Foto: Sovon
Foto: Natuurpunt.be
Naar dit….
Foto: Sovon Foto: Zoogdieratlas.nl
Duinbegrazing – de doelen -
Tegengaan verruiging (hoog gras en struweel) Afwisselende vegetatiestructuur Instandhouding habitattype Grijze duinen Afname hoog gras / toename kruiden
Toename bloemaanbod Warmer microklimaat op/in de bodem Faciliteren konijn Toename faunadiversiteit (soorten/dichtheid/biomassa) - Toename karakteristieke duinsoorten
Duinbegrazing – vegetatie - hoge grassen en strooisel neemt af - mos en open zand neemt (licht) toe - Vegetatiehoogte neemt overal af - Variatie in structuur duingrasland neemt overal af - Kruiden nemen toe in Renodunaal, maar niet in Wadden - Bloemaanbod neemt (licht) toe in Reno, maar niet in Wadden
Duinbegrazing – broedvogels Ontwikkelingen in onbegraasd open duin
alleen Konijn lijkt hersteld
Duinbegrazing – broedvogels Ontwikkelingen in niet begraasde duinterreinen open duin
1,08 1,06
populatietrend
1,04 1,02 1,00 0,98 0,96 0,94 0,92
laag struweel
hoog struweel
Duinbegrazing – broedvogels Effecten van begrazing open duin 1,08
effect van begrazing (1 = geen effect)
1,06 1,04 1,02 1,00 0,98 0,96
0,94 0,92
laag struweel
hoog struweel
Duinbegrazing – broedvogels
vogels van open duin
arrond
rund zomer
combi jaarrond
overig
vogels van laag struweel rund zomer
combi jaarrond
overig
rund jaarrond
1,20 effect van type grazer (1 = geen effect)
arrond
vogels van hoog struweel
1,15
1,10 1,05 1,00 0,95 0,90 0,85 0,80
rund zomer
combi jaarrond
overig
Duinbegrazing – vegetatie Vertaling naar (variatie in) microklimaat voor fauna!
Duinbegrazing – Zandhagedis Populatietrend Zandhagedis geen verschil begraasd/onbegraasd
Duinbegrazing – Zandhagedis Case study Zandhagedis grote verschillen in structuur… zelfde (hoge) dichtheden 1986
1995
VHS / N-dep
2003
begrazing Foto: René krekels
Duinbegrazing – Zandhagedis Hoe functioneel is variatie? - Geen verandering gemiddelde kwaliteit - Wel verschuivingen van ‘hotspots’ 1986
1995
VHS / N-dep
2003
begrazing
Duinbegrazing – Dagvlinders SOORT
Habitat
Zwartsprietdikkopje Groot Dikkopje Koevinkje Hooibeestje Oranjetipje Kleine Vos Aardbeivlinder Heivlinder Kommavlinder Atalanta Bruine Eikenpage Citroenvlinder Dagpauwoog Oranje Zandoogje Icarusblauwtje Bruin Blauwtje Gehakkelde Aurelia Landkaartje Boomblauwtje Groot Koolwitje Klein Koolwitje Klein Geaderd Witje Bruin Zandoogje Duinparelmoervlinder Eikenpage Argusvlinder Kleine Vuurvlinder Kleine Parelmoervlinder Bont Zandoogje
halfopen duin struweel struweel open duin halfopen duin struweel open duin open duin open duin struweel struweel struweel struweel struweel halfopen duin open duin struweel struweel struweel halfopen duin halfopen duin struweel halfopen duin halfopen duin struweel halfopen duin halfopen duin open duin struweel
generaties Waardplant 1 1 1 1 of 2 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 3 3 3 1 1 1 2 3 3 3
brede grassen brede grassen brede grassen grassen kruiden rijk kruiden rijk dauwbraam smalle grassen smalle grassen kruiden rijk struweel struweel kruiden rijk grassen kruiden mid kruiden arm kruiden mid kruiden rijk struweel kruiden mid kruiden mid kruiden mid grassen kruiden arm struweel grassen kruiden arm kruiden arm brede grassen
overwintering grasbladen grasbladen graspol grassen middelvegetatie holen strooisel graspol losse graspollen buitenland struweel struweel holen graspol strooisel strooisel holen vegetatie strooisel vegetatie vegetatie vegetatie graspol lage veg struweel lage veg lage veg en strooi lage veg vegetatie
-0
+
Duinbegrazing – Dagvlinders SOORT
Habitat
Zwartsprietdikkopje Groot Dikkopje Koevinkje Hooibeestje Oranjetipje Kleine Vos Aardbeivlinder Heivlinder Kommavlinder Atalanta Bruine Eikenpage Citroenvlinder Dagpauwoog Oranje Zandoogje Icarusblauwtje Bruin Blauwtje Gehakkelde Aurelia Landkaartje Boomblauwtje Groot Koolwitje Klein Koolwitje Klein Geaderd Witje Bruin Zandoogje Duinparelmoervlinder Eikenpage Argusvlinder Kleine Vuurvlinder Kleine Parelmoervlinder Bont Zandoogje
halfopen duin struweel struweel open duin halfopen duin struweel open duin open duin open duin struweel struweel struweel struweel struweel halfopen duin open duin struweel struweel struweel halfopen duin halfopen duin struweel halfopen duin halfopen duin struweel halfopen duin halfopen duin open duin struweel
generaties Waardplant 1 1 1 1 of 2 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 3 3 3 1 1 1 2 3 3 3
brede grassen brede grassen brede grassen grassen kruiden rijk kruiden rijk dauwbraam smalle grassen smalle grassen kruiden rijk struweel struweel kruiden rijk grassen kruiden mid kruiden arm kruiden mid kruiden rijk struweel kruiden mid kruiden mid kruiden mid grassen kruiden arm struweel grassen kruiden arm kruiden arm brede grassen
overwintering grasbladen grasbladen graspol grassen middelvegetatie holen strooisel graspol losse graspollen buitenland struweel struweel holen graspol strooisel strooisel holen vegetatie strooisel vegetatie vegetatie vegetatie graspol lage veg struweel lage veg lage veg en strooi lage veg vegetatie
-0
+
Duinbegrazing – Dagvlinders SOORT
Habitat
Zwartsprietdikkopje Groot Dikkopje Koevinkje Hooibeestje Oranjetipje Kleine Vos Aardbeivlinder Heivlinder Kommavlinder Atalanta Bruine Eikenpage Citroenvlinder Dagpauwoog Oranje Zandoogje Icarusblauwtje Bruin Blauwtje Gehakkelde Aurelia Landkaartje Boomblauwtje Groot Koolwitje Klein Koolwitje Klein Geaderd Witje Bruin Zandoogje Duinparelmoervlinder Eikenpage Argusvlinder Kleine Vuurvlinder Kleine Parelmoervlinder Bont Zandoogje
halfopen duin struweel struweel open duin halfopen duin struweel open duin open duin open duin struweel struweel struweel struweel struweel halfopen duin open duin struweel struweel struweel halfopen duin halfopen duin struweel halfopen duin halfopen duin struweel halfopen duin halfopen duin open duin struweel
generaties Waardplant 1 1 1 1 of 2 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 3 3 3 1 1 1 2 3 3 3
brede grassen brede grassen brede grassen grassen kruiden rijk kruiden rijk dauwbraam smalle grassen smalle grassen kruiden rijk struweel struweel kruiden rijk grassen kruiden mid kruiden arm kruiden mid kruiden rijk struweel kruiden mid kruiden mid kruiden mid grassen kruiden arm struweel grassen kruiden arm kruiden arm brede grassen
overwintering grasbladen grasbladen graspol grassen middelvegetatie holen strooisel graspol losse graspollen buitenland struweel struweel holen graspol strooisel strooisel holen Vegetatie strooisel vegetatie vegetatie vegetatie graspol lage veg struweel lage veg lage veg en strooi lage veg vegetatie
-0
+
Duinbegrazing – effecten Konijn:
(+)
Vogels van open duin:
-- tot +
Broedvogel diversiteit: Zandhagedis: Duinvlinders: Vlinderdiversiteit:
-- tot + 0 (+) 0
Rund jaarrond / zomer meestal negatief Mix begrazing iets positiever Graasdruk gemiddeld?
Opluchting / Berusting / Gemiste kans?
Duinbegrazing – de keuzes De praktijk… Grootschaliger – extensiever - gevarieerd óf Lokale drukbegrazing (geiten en schapen)
Is er méér met begrazing te bereiken? of zijn hiervoor andere maatregelen beter?
Duinbegrazing – de keuzes Als optimalisatie gewenst is dan…
Meer variëren en experimenteren met begrazing Rouleren, variatie in graasdruk en vorm
Meet de effecten in een veldexperiment voorbeelden in kwelders, hellingschraallanden heide, …
