Inhoud 3 Profiel. 4 Historie. 5 Kerngegevens. 6 Bericht aan de aandeelhouders. 8 De rol van kapitaalverschaffers bij Randstad Holding nv

Rh

Jaarverslag

   

Inhoud

3

Profiel

4

Historie

5

Kerngegevens

6

Bericht aan de aandeelhouders

8

De rol van kapitaalverschaffers bij Randstad Holding nv

9

Raad van commissarissen

10

Informatie voor aandeelhouders

16

Directie

18 18 18 23 28 29 39

Verslag van de directie Algemeen Doelstellingen en strategie Financiële gang van zaken Personeel en organisatie Gang van zaken per activiteit en per land Vooruitzichten

44 45 46 47 54 55 56

Randstad Holding nv, Amsterdam

Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december 1997 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 1997 Geconsolideerd overzicht van kasstromen Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening Vennootschappelijke balans per 31 december 1997 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 1997 Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening

58

Overige gegevens

59

Voornaamste dochtermaatschappijen

64

Ontwikkeling Randstad vanaf 1988

66

Kaart met vestigingen

68

Organisatieschema

69

Werkmaatschappijen

Profiel

Randstad Holding nv is een grote, internationale, zakelijke dienstverlener. Essentieel bij alle diensten is de arbeidsmarktdeskundigheid die het mogelijk maakt arbeid zodanig aan organisaties beschikbaar te stellen dat deze daardoor slagvaardiger en doelmatiger kunnen opereren. In 1997 realiseerde de Randstad Groep een omzet van ruim f 7 miljard en een nettowinst van f 257,8 miljoen. Dagelijks waren er in 1997 voor Randstad meer dan 173.000 mensen werkzaam, op jaarbasis circa 900.000. De onderneming kenmerkt zich door hoge groeicijfers van omzet en winst - de afgelopen 25 jaar stegen deze met gemiddeld meer dan 20% per jaar in combinatie met solide balansverhoudingen. Het aandeel Randstad Holding nv is genoteerd op de AEX-Effectenbeurs en maakt deel uit van de Amsterdam Midkap-index waar het voor 10,2% in meeweegt. Per 17 februari 1998 zijn opties Randstad Holding nv op de AEX-Optiebeurs in notering genomen. De Randstad Groep behoort wereldwijd tot de grootste uitzendondernemingen. In de Benelux, in Duitsland en in het zuidoosten van de Verenigde Staten is de onderneming marktleider in uitzending. De activiteiten vinden plaats vanuit meer dan 1.100 vestigingen, waarvan ruim 400 buiten Nederland. De onderneming heeft thans werkmaatschappijen in elf landen, te weten in Nederland, België, Luxemburg, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Spanje, Groot-Brittannië, het zuidoosten van de Verenigde Staten en Canada. Het hoofdkantoor is gevestigd in Diemen. Randstad streeft naar groei van omzet en winst, teneinde de continuïteit van de onderneming op lange termijn veilig te stellen. Daarmee worden de belangen van alle betrokkenen, dus niet alleen van directe en indirecte medewerkers alsmede aandeelhouders, maar ook van klanten, leveranciers, overheid, sociale partners en branchegenoten, het best gediend.

3


Cruciaal voor het realiseren van deze doelstelling zijn de medewerkers. De kwaliteit van Randstad’s dienstverlening is voor een belangrijk deel te danken aan de inzet van de medewerkers en hun hoge opleidings- en deskundigheidsniveau. Veel aandacht wordt daarom besteed aan selectie en aan opleiding, training en motiveren van de medewerkers, zodat ook in de toekomst een goede dienstverlening gegarandeerd is. Randstad’s activiteiten hebben een sterk lokaal karakter. De decentrale organisatiestructuur stelt de medewerkers in staat optimaal in te spelen op de lokale (arbeids)marktsituatie. Wereldwijd valt bij ondernemingen en overheden een verdere concentratie op kernactiviteiten te constateren. In dit proces besluiten meer en meer bedrijven en instellingen om een, steeds groter, deel van de organisatie van hun arbeid uit te besteden aan daarin gespecialiseerde ondernemingen. Mede op basis van deze trend wordt voor de uitzendmarkten in Europa en de Verenigde Staten voor het komende decennium een groei van gemiddeld circa 10% per jaar verwacht. Dit creëert kansen waar de Randstad Groep met haar goede uitgangspositie sterk van kan profiteren.

Historie

1960 Oprichting Uitzendbureau Amstelveen; winst in het eerste jaar f 9,53. 1964 De onderneming wordt omgedoopt in Randstad Uitzendbureau. 1965 Eerste stap over de grens: oprichting van Interlabor Interim in België. 1967 Randstad betreedt de uitzendmarkt in Groot-Brittannië. 1968 Start van de Duitse uitzendactiviteiten. 1970 Randstad begint de 70’er jaren met 32 vestigingen in vier landen; de omzet bedraagt ruim f 47 miljoen. 1971 De winst overschrijdt f 1 miljoen. 1973 Randstad betreedt de Franse markt; de omzet stijgt boven f 100 miljoen. 1974 Start van schoonmaakactiviteiten in Duitsland. 1975 Betreding van Belgische schoonmaakmarkt met acquisitie van Belglas.

1986 Uitbreiding van de trainings- en opleidingsdiensten aan opdrachtgevers (Nederland; België volgt in 1988). 1988 Start van de automatiseringsdiensten; oprichting Stichting Randstad Optiefonds ten behoeve van de indirecte medewerkers. 1989 Randstad betreedt opnieuw de uitzendmarkt in Groot-Brittannië; de omzet bedraagt inmiddels meer dan f 2 miljard. 1990 Randstad brengt aandelen naar de Amsterdamse Effectenbeurs, thans AEX-Effectenbeurs; winst meer dan f 90 miljoen; nieuw hoofdkantoor in Diemen in gebruik genomen. 1991 500ste vestiging wordt geopend. 1992 Grootste aankoop tot dan: de Flex Groep; uitbreiding automatiseringsdiensten; omzet ruim f 3 miljard; meer dan 700 vestigingen.

1976 Met de acquisitie van Korrekt gaan ook in Nederland de schoonmaakactiviteiten van start.

1993 Betreding uitzendmarkt in de Verenigde Staten met de acquisities van uitzendorganisaties Temp Force en Jane Jones; start van uitzendactiviteiten in Spanje.

1978 De naam van de onderneming wordt Randstad Holding nv.

1994 Acquisitie van Inter Techniek en Polydesign; oprichting Research & Development Services.

1979 Opening 100ste vestiging; winst overschrijdt f 10 miljoen.

1995 Acquisitie van uitzendorganisatie Optiman in Zwitserland en start van uitzendactiviteiten in Luxemburg.

1980 Randstad betreedt de beveiligingsmarkt met de oprichting van Randon in Nederland; de groepsomzet bedraagt meer dan f 500 miljoen. 1981 Beëindiging uitzendactiviteiten in Groot-Brittannië. 1983 Uitzendbureau Tempo-Team wordt overgenomen; acquisitie van schoonmaakbedrijf Lavold. 1985 Viering zilveren jubileum; 257 vestigingen in vier landen met 1.600 indirecte en 35.000 directe medewerkers per dag aan het werk via Randstad;

4

de omzet stijgt tot boven f 1 miljard; de investeringen overschrijden f 25 miljoen.


1996 Randstad Staffing Services zet 16.000 uitzendkrachten in bij de Olympische Spelen in Atlanta (VS). 1997 1.000ste vestiging geopend; acquisities van uitzendorganisaties SejersenGruppen in Denemarken en LTI-Bourgogne in Frankrijk; start van uitzendactiviteiten in Canada; introductie website Randstad Holding nv. 1998 Opties Randstad Holding nv worden op de AEX-Optiebeurs in notering genomen.

Kerngegevens in miljoenen guldens, tenzij anders aangegeven

   

   

Verandering in %

Netto-omzet

7.072,9

5.953,2

18,8

Brutowinst

1.559,4

1.265,8

23,2

22,0

21,3

405,3

321,0

5,7

5,4

257,8

207,4

3,6

3,5

Cashflow

322,4

254,0

26,9

Eigen vermogen

675,3

534,9

26,2

Vaste activa

347,7

295,2

17,8

173.000

148.000

16,9

8.600

6.900

24,6

108.000.000

108.000.000

Eigen vermogen

6,25

4,95

26,3

Cashflow

2,99

2,35

27,2

Nettowinst

2,39

1,92

24,5

Dividend

0,96

0,77

24,7

40

40

Idem in % van de netto-omzet Resultaat vóór belastingen Idem in % van de netto-omzet Nettowinst Idem in % van de netto-omzet

Gemiddeld aantal medewerkers Aantal indirecte medewerkers ultimo Aantal uitstaande gewone aandelen van nominaal f 0,20

26,3

24,3

Cijfers per aandeel in guldens*

Pay-out %

* Cijfers per aandeel 1996 gecorrigeerd voor de aandelensplitsing 2,5:1 op 1 augustus 1997.

5


Bericht aan de aandeelhouders

Zoals voorgeschreven in artikel 25 van de statuten leggen wij u hierbij het jaarverslag over 1997 van Randstad Holding nv voor. De jaarrekening is door Coopers & Lybrand N.V., accountants, gecontroleerd en van een goedkeurende verklaring voorzien. Deze verklaring treft u aan op pagina 58. Door de directie wordt met onze goedkeuring voorgesteld uit de nettowinst over 1997 van f 257,8 miljoen een dividend in contanten van f 103,7 miljoen, zijnde f 0,96 per aandeel van nominaal f 0,20, uit te keren en f 154,1 miljoen in te houden en toe te voegen aan de algemene reserve. Wij stellen u voor de jaarrekening vast te stellen en het resultaat conform het voorstel van de directie te bestemmen. De raad van commissarissen kwam gedurende 1997 vier maal met de directie bijeen. Tijdens deze besprekingen werd van gedachten gewisseld over de strategie, de risico’s, de opzet van de interne beheersingssystemen, de lange-termijnontwikkeling, de gang van zaken, acquisities en investeringen, onderwerpen waarover de directie rapporteerde. Verder hebben wij ons samen met de directie intensief beraden over de aanbevelingen van de commissie-Peters inzake ‘corporate governance’; de weerslag hiervan treft u verderop in dit bericht en elders in dit jaarverslag aan. Buiten aanwezigheid van de directie hebben wij het functioneren van onze raad en de samenstelling en het functioneren van de directie besproken; hierbij zijn ook de beloning en de opvolging van de statutaire directeur aan de orde geweest. Voorts heeft eenmaal overleg met de externe accountant van de onderneming plaatsgevonden. In 1998 vergadert de raad volgens een vastgelegd schema viermaal met de directie. In het algemeen kunnen wij ons goed vinden in de zienswijze van de commissie, die ervan uitgaat dat het bestuur van een onderneming oog moet hebben voor zowel de belangen van de kapitaalverschaffers als de belangen van alle bij de vennootschap en haar onderneming betrokken partijen. Dit sluit naadloos aan bij de filosofie van Randstad, die inhoudt dat een onderneming door het streven naar continuïteit de belangen van directe en indirecte medewerkers, aandeelhouders, opdrachtgevers, leveranciers, overheid en sociale partners het best dient. Daarbij ziet Randstad een aanhoudende groei van omzet en winst als voorwaarde voor het realiseren van

6


deze continuïteit. In deze visie is het continuïteitsstreven de beste waarborg voor het realiseren van ‘shareholder value’. Aanbevelingen van de commissie worden door de raad van commissarissen overgenomen. Dit komt dan ook vooral neer op voortzetting en formalisering van het reeds jaren gevoerde beleid. De raad van commissarissen acht het daarom niet zinvol de rapportage omtrent de opvolging van de aanbevelingen van de commissie te laten verifiëren door de externe accountant. In het volgende hoofdstuk treft u het rapport aan van de raad van commissarissen en de directie omtrent de rol van de kapitaalverschaffers bij Randstad Holding nv. Dit rapport wordt in de algemene vergadering van aandeelhouders van 7 mei a.s. aan de orde gesteld. De taak en werkwijze van de raad van commissarissen en de omgang met de directie zijn vastgelegd in een reglement dat inmiddels is vastgesteld, en waarin de voor het functioneren van onze raad relevante aanbevelingen van de commissie zijn opgenomen. Gezien de omvang van de raad van commissarissen is besloten geen afzonderlijke selectie- en benoemingscommissie, honoreringscommissie of auditcommissie in te stellen, maar alle onderwerpen in de voltallige raad te bespreken. Ten kantore van de onderneming ligt een profielschets van de raad van commissarissen ter inzage; deze wordt periodiek geëvalueerd. De samenstelling van de raad van commissarissen is in het verslagjaar niet gewijzigd. De resultaten van Randstad geven opnieuw alle reden tot tevredenheid, aangezien voor de vierde maal in successie een recordwinst werd behaald. De raad van commissarissen betuigt graag zijn erkentelijkheid aan allen die hieraan een bijdrage hebben geleverd. Tijdens de komende algemene vergadering van aandeelhouders legt de president-directeur, de heer dr. F.J.D. Goldschmeding, zijn functie neer wegens het bereiken van de statutaire leeftijdsgrens. De heer Goldschmeding heeft als oprichter van de onderneming een cruciale rol gespeeld bij de ontwikkeling van Randstad. Zijn visie, ondernemingsgeest, enthousiasme en inzet zijn van doorslaggevend belang geweest voor de ontwikkeling van de onderneming tot een vooraanstaande speler op de wereldmarkt. Wij zijn hem hiervoor zeer erkentelijk. Als zijn opvolger zal in de komende algemene

vergadering van aandeelhouders de heer H. Zwarts voorgedragen worden. Deze is sinds 1 september 1997 als vice-president in dienst van de onderneming.

Diemen, 24 februari 1998 De raad van commissarissen, prof. dr. J.E. Andriessen (voorzitter) prof. dr. F.H.M. Grapperhaus mr. J.P. Guépin dr. J.C.M. Hovers drs. J.F.M. Peters

Dankwoord concerndirectie Wij sluiten ons graag aan bij de waarderende woorden van de raad van commissarissen voor de scheidende president-directeur en oprichter, Frits Goldschmeding. Behalve voor zijn grote zakelijke inzicht hebben wij veel waardering voor zijn collegiale optreden, zijn stimulerende omgangsvormen en zijn warme belangstelling voor de medemens. Wij beschouwen het als een eer dat wij samen met hem hebben mogen werken aan de verdere uitbouw van Randstad tot een onderneming van wereldformaat. Frits, het ga je goed! Hans Zwarts Frits Drost Cleem Farla David van Gelder Bert de Groot Fred van Haasteren Erik Vonk

7


De rol van kapitaalverschaffers bij Randstad Holding nv

De raad van commissarissen en de directie van Randstad Holding nv zijn, met de commissie-Peters, van oordeel dat er in het algemeen sprake dient te zijn van evenredigheid tussen kapitaalinbreng en zeggenschap binnen een onderneming. Daarbij past dat de ondernemingsleiding op een duidelijke en transparante wijze verantwoording aflegt over het gevoerde beleid en het daarop gehouden toezicht. De algemene vergadering van aandeelhouders is, óók naar het oordeel van de raad van commissarissen en de directie, daartoe het aangewezen forum.

van de aandeelhouders. Alvorens een definitief standpunt in deze in te nemen, wordt het resultaat afgewacht van een proef die door enkele Nederlandse ondernemingen is gestart.

Het overgrote deel (77,3%) van het geplaatste kapitaal is niet gecertificeerd. Dit betekent dat de economische eigenaren tevens de juridische eigenaren zijn en stemrecht kunnen uitoefenen op aandeelhoudersvergaderingen. Een beperkt deel (22,7%) van de aandelen is gecertificeerd: dit betreft de aandelen gehouden door de Stichting Administratiekantoor Randstad Optiefonds (15,8%) en door de Stichting Administratiekantoor Randstad Holding (6,9%). De eerste groep gecertificeerde aandelen is onbeperkt royeerbaar; de tweede groep is beperkt royeerbaar. Enig bestuurder van beide stichtingen is de heer dr. F.J.D. Goldschmeding.

Op twee punten worden echter wijzigingen voorgesteld conform de aanbevelingen van de commissie. In de eerste plaats worden op de agenda voor de algemene vergadering van aandeelhouders de vaststelling van de jaarrekening enerzijds en decharge van de directie en de raad van commissarissen anderzijds als afzonderlijke punten opgevoerd. In de tweede plaats wordt tijdens de op 7 mei a.s. te houden aandeelhoudersvergadering voorgesteld de statuten zodanig te wijzigen dat kapitaalverschaffers die alleen of gezamenlijk 1% van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen, gerechtigd zijn om onderwerpen op de agenda van de algemene vergadering van aandeelhouders te plaatsen, tenzij naar het oordeel van de raad van commissarissen en de directie zwaarwichtige belangen van de onderneming zich daartegen verzetten. Deze onderwerpen moeten ten minste 30 dagen vóór de datum van de vergadering bij de directie of de voorzitter van de raad van commissarissen zijn ingediend.

Randstad Holding nv heeft geen preferente aandelen uitgegeven; de statuten bieden hiertoe wel de mogelijkheid. De bevoegdheid tot uitgifte berust bij de algemene vergadering van aandeelhouders. De onderneming kent geen prioriteitsaandelen, noch andere beperkingen in de zeggenschap van de aandeelhouders. De raad van commissarissen en de directie van Randstad Holding nv onderschrijven het oordeel van de commissie dat beide organen het vertrouwen van de aandeelhouders dienen te genieten. Bij (her)benoemingen van commissarissen en directieleden wordt hiermee rekening gehouden. Met de bij Randstad gevolgde ‘stakeholders approach’, gericht op de simultane belangenbehartiging van directe en indirecte medewerkers, aandeelhouders, opdrachtgevers, leveranciers, overheid en sociale partners, voert de onderneming een beleid dat de beste waarborg is voor het realiseren van ‘shareholder value’. Randstad is voorstander van een vergroting van de betrokkenheid van de aandeelhouders bij het reilen en zeilen van de vennootschap. Proxy solicitation kan ertoe leiden dat de algemene vergadering van aandeelhouders een meer representatieve afspiegeling vormt

8


Uit het voorgaande blijkt dat er een grote mate van evenredigheid is tussen kapitaalinbreng en zeggenschap bij Randstad. Om deze reden zien de raad van commissarissen en de directie geen aanleiding hierin substantiële wijzigingen aan te brengen naar aanleiding van het rapport van de commissie-Peters.

Diemen, 24 februari 1998 De raad van commissarissen en de directie

Raad van commissarissen

Raad van commissarissen van Randstad Holding nv

prof. dr. J.E. Andriessen (voorzitter) prof. dr. F.H.M. Grapperhaus mr. J.P. Guépin dr. J.C.M. Hovers drs. J.F.M. Peters

Eerste benoeming

Huidige benoeming tot AVA in

1995 1989 1989 1995 1993

2000 1999 2002 2001 2003

Overige gegevens met betrekking tot de raad van commissarissen prof. dr. J.E. Andriessen (voorzitter) (69) Econoom, oud-minister van Economische Zaken, diverse commissariaten. Nederlandse nationaliteit. prof. dr. F.H.M. Grapperhaus (70) Fiscalist, oud-bijzonder hoogleraar belastingrecht, oudstaatssecretaris van Financiën, diverse commissariaten. Nederlandse nationaliteit. mr. J.P. Guépin (68) Jurist, oud-voorzitter raad van bestuur Naarden International N.V., diverse commissariaten. Nederlandse nationaliteit. dr. J.C.M. Hovers (54) Econometrist, voorzitter raad van bestuur Stork N.V. tot 27 maart 1998, voorzitter raad van bestuur Océ N.V. met ingang van 1 mei 1998, diverse commissariaten. Nederlandse nationaliteit. drs. J.F.M. Peters (67) Econoom, oud-voorzitter raad van bestuur Aegon, diverse commissariaten. Nederlandse nationaliteit.

9


De raad van commissarissen heeft in het verslagjaar een van het resultaat onafhankelijke bezoldiging van f 164.000 ontvangen. Ultimo 1997 waren in totaal 10.000 aandelen Randstad Holding nv en 21.000 falcons Randstad Holding nv in bezit van de leden van de raad van commissarissen. Er bestaan geen afzonderlijke zakelijke relaties tussen Randstad Holding nv en enig lid van de raad van commissarissen.

Informatie voor aandeelhouders

Het aandeel Randstad

Ontwikkeling van aankoop 1 aandeel op 2.1.1991 effectief rendement gemiddeld 36% per jaar in guldens (waarde investering inclusief dividend)

384,74

255,78

150,26 97,52 60,80

45,50

40,36

47,78

2.1.91

2.1.92

4.1.93

3.1.94

2.1.95

2.1.96

2.1.97

31.12.97

Koersontwikkeling Randstad (geïndiceerd) vs CBS algemene koersindex koers gecorrigeerd voor aandelensplitsingen

CBS aandeel Randstad

1000 800

index 2.1.91 = 100

600

Het aandeel Randstad Holding nv is genoteerd op de AEX-Effectenbeurs waar het deel uitmaakt van de Amsterdam Midkap-index. Daarnaast worden de aandelen verhandeld op SEAQ International te Londen. Het geplaatste aandelenkapitaal bedraagt f 21,6 miljoen, verdeeld in 108 miljoen aandelen van nominaal f 0,20. Het geplaatste kapitaal is sinds de beursgang niet gewijzigd. Per 17 februari 1998 zijn opties Randstad Holding nv op de AEX-Optiebeurs in notering genomen.

Falcons Randstad Op 11 juni 1997 hebben Randstad Beheer bv en Gaud Holding bv falcons op 3% van de uitstaande aandelen uitgegeven. Falcons staat voor Fixed term Agreement for Long term Call options ON existing Securities. Twee falcons geven tot en met 9 juni 2000 het recht een aandeel Randstad Holding nv te kopen voor f 94,00. Falcons worden verhandeld op de AEX-Effectenbeurs en staan genoteerd bij de warrants. Omdat de falcons zijn uitgegeven op bestaande aandelen leidt uitoefening niet tot verwatering van de winst per aandeel.

400

Stichting Randstad Optiefonds 200 0 2.1.91

2.1.92

4.1.93

3.1.94

2.1.95

2.1.96

2.1.97

31.12.97

Gemiddelde dagomzet aandelen 1997 in duizenden stuks (dubbeltelling, gecorrigeerd voor aandelensplitsingen) 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Jan

Feb

Mrt

10

Apr

Mei

Juni

Juli

Aug


Sep

Okt

Nov

Dec

Randstad Holding nv kent een optieregeling die haar indirecte medewerkers de mogelijkheid geeft te delen in de waardegroei van het Randstad-aandeel. Vóór de beursgang van 1990 is ten behoeve van de optieregeling 25% van het aandelenkapitaal ondergebracht bij de Stichting Administratiekantoor Randstad Optiefonds. Op de certificaten van deze aandelen kan de stichting opties uitgeven. Omdat de opties worden uitgegeven op reeds bestaande (certificaten van) aandelen, leidt uitoefening van de optierechten niet tot verwatering van de winst per aandeel. Inmiddels is in de vorm van certificaten nog 14,0% van het aandelenkapitaal in handen van de Stichting Randstad Optiefonds en 1,8% in het bezit van de indirecte medewerkers. Op 31 december 1997 stonden in totaal 5,0 miljoen opties uit met een gemiddelde uitoefenprijs van f 32,00, overeenkomend met ruim 4,6% van het uitstaande aandelenkapitaal van Randstad Holding nv.

Dividendbeleid

Koersverloop falcons vanaf introductie hoogste slotkoers, in guldens

Het beleid van de onderneming is jaarlijks 40% van de nettowinst aan de aandeelhouders uit te keren in de vorm van contant dividend.

60 50 40

Wet Melding Zeggenschap 30

Op basis van de meldingen in het kader van de Wet Melding Zeggenschap zijn de volgende belangen bekend:

20 10

Aandeelhouder

0 6.97

7.97

8.97

9.97

10.97

11.97

12.97

Indicatieve spreiding free-float aandelen naar beleggingsgrootte 1997*

Uitstaand aandelenkapitaal per categorie Randstad Beheer bv 25-50% Stichting Administratiekantoor Randstad Optiefonds 10-25% Stichting Administratiekantoor Randstad Holding 5-10% Aegon nv 5-10%

in procenten (* niet gecorrigeerd voor aandelensplitsing 1.8.1997)

In 1997 zijn geen meldingen in het kader van de Wet Melding Zeggenschap ontvangen. 1997

1996

9,0

7,3

10,3

7,1

7,4

6,4

10.000-100.000

23,4

24,2

>100.000

49,9

54,9

1-500 500-2.500 2.500-10.000

Aandelensplitsing Op 1 augustus 1997 zijn de aandelen gesplitst in de verhouding 2,5:1. Daartoe is de nominale waarde gewijzigd van f 0,50 in f 0,20. Het geplaatste aandelenkapitaal bleef onveranderd op f 21,6 miljoen zodat het aantal uitstaande aandelen toenam tot 108 miljoen. De eerste notering van het gesplitste aandeel vond plaats op 1 augustus 1997.

Belangrijke data 1998 Indicatieve geografische spreiding free-float aandelen 1997 in procenten (exclusief grootaandeelhouders) 1997

1996

59,5

59,8

België

2,6

4,1

Luxemburg

2,1

1,8

Duitsland

7,6

1,2

13,7

14,3

Frankrijk

1,9

1,1

Zwitserland

2,2

2,8

Groot-Brittannië

6,6

12,8

Overige landen

3,9

2,1

Nederland

Verenigde Staten

11


Voorlopige jaarcijfers 13 januari Definitieve jaarcijfers 25 februari Dividendvoorstel 25 februari Publicatie jaarverslag 25 maart Presentatie jaarcijfers in Diemen 25 maart Presentatie jaarcijfers in Londen 26 maart Presentatie jaarcijfers in New York 30 maart Algemene vergadering van aandeelhouders 7 mei Betaalbaarstelling dividend 2 juni Halfjaarcijfers 28 augustus Presentatie halfjaarcijfers in Diemen 28 augustus Presentatie halfjaarcijfers in Londen 31 augustus Presentatie halfjaarcijfers in New York 2 september

Thema 1

Thema 1

Thema 2

Thema 2

Directie

Erik Vonk (45) Concerndirecteur operations, verantwoordelijk voor de uitzendactiviteiten in de Verenigde Staten en Canada.

Frits Goldschmeding (64) President-directeur, voorzitter van de concerndirectie, die in de komende algemene vergadering van aandeelhouders zijn functie neerlegt.

David van Gelder (52) Concerndirecteur operations, verantwoordelijk voor Tempo-Team Beheer (Nederland), de uitzendactiviteiten in Frankrijk, Spanje en Groot-Brittannië alsmede voor de schoonmaakactiviteiten.

Cleem Farla (52) Concerndirecteur operations, verantwoordelijk voor de uitzendactiviteiten in België, Luxemburg, Denemarken, Duitsland, Zwitserland en voor de beveiligingsactiviteiten.

16


De directie van Randstad Holding nv dr. F.J.D. Goldschmeding H. Zwarts mr. F.C.M. Drost C.T.M.J. Farla drs. D. van Gelder drs. E.A. de Groot mr. F.C.A. van Haasteren E. Vonk MBA

Bert de Groot (42) Concerndirecteur financiën, administratie en automatisering.

Fred van Haasteren (48) Concerndirecteur sociale en algemene zaken.

Frits Drost (57) Concerndirecteur operations, verantwoordelijk voor Randstad Diensten Groep (Nederland).

Hans Zwarts (57) Vice-president, die in de komende algemene vergadering van aandeelhouders voorgedragen wordt als opvolger van de huidige presidentdirecteur, de heer dr. F.J.D. Goldschmeding.

17


Verslag van de directie

Algemeen Randstad Holding nv kan opnieuw terugzien op een voortreffelijk jaar. De omzet gaf een belangrijke groei te zien en het resultaat kwam voor het vierde achtereenvolgende jaar op een recordpeil uit. Deze gunstige gang van zaken was in belangrijke mate het gevolg van het feit dat de werkmaatschappijen door hun sterke positie goed konden profiteren van de verdere groei van de markten waarop zij actief zijn. De netto-omzet steeg met 18,8% tot f 7.072,9 miljoen (1996: f 5.953,2 miljoen), waarbij de nettowinst uitkwam op f 257,8 miljoen, een stijging van 24,3% ten opzichte van 1996 (f 207,4 miljoen). De winsttoename is temeer verheugend daar deze tot stand kwam ondanks opnieuw zeer omvangrijke investeringen, die tot uitdrukking komen in een aanzienlijke uitbreiding van het aantal indirecte medewerkers en van het aantal vestigingen. Een mijlpaal was dat het aantal vestigingen de 1.000 overschreed; ultimo 1997 bedroeg het aantal 1.108 tegen 962 een jaar eerder (+ 15,2%). Het aantal indirecte medewerkers steeg met 24,6% tot 8.600 (1996: 6.900). De groei van de uitzendmarkten in de regio’s waar Randstad actief is, lag gemiddeld boven het peil van 1996. Daarbij leek zich een zekere convergentie tussen de Europese landen voor te doen. In Nederland, nog steeds veruit het belangrijkste werkgebied van de onderneming, trok de groei in de tweede helft van het jaar weer aan na een geringe afvlakking in het eerste halfjaar. In België en Duitsland - waar de markt zich in 1996 matig ontwikkelde - nam het groeitempo in de loop van het verslagjaar toe tot zelfs boven het Nederlandse niveau. In Frankrijk, waar zich in het voorgaande jaar nog een marktdaling manifesteerde, was in 1997 sprake van een krachtige groei. De groei van de Britse markt bleef op een hoog peil. In het zuidoosten van de Verenigde Staten ontwikkelde de markt zich nagenoeg in hetzelfde tempo als in 1996.

Het internationalisatiebeleid van Randstad kreeg verder gestalte. Dit gebeurde vrijwel geheel door autonome groei, waarbij vooral in Duitsland, Groot-Brittannië en Spanje hoge groeicijfers werden gerealiseerd. Daarnaast werden enkele acquisities verricht, die in omvang weliswaar beperkt bleven, maar van strategische betekenis zijn. Zo werd Randstad actief op de Deense markt door de overname van de uitzendorganisatie SejersenGruppen, terwijl in Frankrijk het geografische werkgebied werd uitgebreid door de acquisitie van LTI-Bourgogne. Ook werd de eerste vestiging in Canada geopend. Het niet-Nederlandse aandeel in de omzet nam toe tot 34,0% tegen 32,8% in 1996.

Doelstellingen en strategie Algemeen Randstad streeft naar groei van omzet en winst, teneinde de continuïteit van de onderneming op lange termijn veilig te stellen. Dit gebeurt door concentratie op de kernactiviteit: het bijeenbrengen van vraag en aanbod van arbeid in de breedste zin. Randstad heeft sinds de oprichting een grote ervaring als intermediair opgebouwd in meerdere landen. De oorspronkelijke activiteit was uitzending, maar daarnaast zijn er in de loop der jaren vele verwante activiteiten ontwikkeld. Kern blijft echter de arbeidsmarktdeskundigheid. Randstad is uitgegroeid tot een grote, internationale, zakelijke dienstverlener. De strategie wordt per land bepaald aan de hand van de ontwikkelingsfase waarin de markt zich in het betreffende land bevindt en de marktpositie van Randstad in dit land. Alvorens nader in te gaan op de strategie volgt eerst een analyse van de belangrijkste factoren die van invloed zijn op de groei van Randstad en haar markten. Markttendensen

Waar de schoonmaakmarkt in 1996 nauwelijks groei liet zien, groeide deze in het verslagjaar licht. De sectoren van de beveiligingsmarkt waarin de Groep actief is, groeiden evenals in het voorgaande jaar licht . In de sector techniek vlakte de marktgroei duidelijk af; de sector automatisering ontwikkelde zich echter opnieuw onstuimig. In alle werkgebieden werd het marktaandeel verder vergroot.

18


Vooral in Europa vraagt de nog steeds hoge werkloosheid om een meer flexibele arbeidsmarkt. Mede in het kader van de aanloop naar de Europese Monetaire Unie (EMU) is er op Europees niveau grote aandacht voor het werkgelegenheidsvraagstuk. Zo is in het in 1997 totstandgekomen Verdrag van Amsterdam de werkgelegenheid als specifiek aandachtsgebied opgenomen. Afgesproken is dat de EU-lidstaten jaarlijks hun

Netto-omzet 1988-1997 in miljoenen guldens 7.072,9 5.953,2 4.702,4 66,0%

3.758,6 Totaal

3.011,6

Nederland

1.887,4 76,3%

Overige landen

23,7% 1988

2.196,6 74,8%

2.542,0 74,5%

25,2% 1989

25,5% 1990

3.006,3

2.606,6 73,6% 26,4% 1991

67,2% 67,1%

69,1% 30,9% 1992

64,7% 67,7% 32,3% 1993

32,8% 35,3%

1994

34,0%

32,9%

1995

1996

1997

Nettowinst 1988-1997 in miljoenen guldens 257,8 207,4 163,3

92,9

98,5

112,4 91,5 72,3

64,8 44,6

1988

1989

1990

1991

1992

werkgelegenheidsbeleid onderling vergelijken aan de hand van een aantal jaarlijks overeen te komen richtsnoeren. Voor 1998 staat onder meer op de agenda het maken van een ‘benchmark’ ten aanzien van de flexibiliteit van de arbeidsmarkt en van de zekerheden van de betrokken werknemers. Aangenomen mag worden dat onder meer dankzij deze ‘benchmark’ het beleid van landen met een teruglopend c.q. relatief laag werkloosheidspercentage een voorbeeldfunctie gaat vervullen. Juist deze landen, zoals Nederland en Groot-Brittannië, worden gekenmerkt door een relatief flexibele arbeidsmarkt en een relatief groot aantal uitzendkrachten in verhouding tot de totale beroepsbevolking. De verwachting lijkt daarom gerechtvaardigd dat in Europa flexibilisering van arbeid en organisaties een belangrijk beleidspunt zal zijn.

19


1993

1994

1995

1996

1997

In Europa werkt op dit moment ongeveer 10% van de beroepsbevolking op niet-vaste basis; in de Verenigde Staten ligt dit percentage op ruim 15. Het komende decennium kan dit percentage, zowel in Europa als in de Verenigde Staten, stijgen tot circa 20. Het contract voor onbepaalde tijd zal echter voor de meerderheid van de beroepsbevolking het uitgangspunt blijven. Ook werknemers lijken meer belangstelling te krijgen voor arbeidsrelaties die afwijken van de traditionele baan voor het leven bij één werkgever. Vooral goed opgeleiden willen veelal een brede professionele ervaring opbouwen en hebben daarnaast steeds vaker de wens privé- en arbeidsleven beter op elkaar af te kunnen stemmen. Geholpen door de wetenschap dat zij over vaardigheden beschikken die hen waardevol maken

voor de arbeidsmarkt willen zij deze positie zo goed mogelijk benutten. Dit lukt in het algemeen beter in een aantal kortere werkverbanden dan via ‘lifetime employment’. Deze moderne werknemers dienen enerzijds hun kennis goed op peil te houden zodat hun inzetbaarheid optimaal blijft, anderzijds hebben zij behoefte aan een intermediair (agent of makelaar) die bekend is met vraag en aanbod van arbeid en die voor interessante contracten, met bijbehorende arbeidsvoorwaarden, kan zorgen. Op deze wijze kan voor deze groep werknemers de zekerheid van werk in de plaats treden van het principe van de zekerheid van een baan (voor het leven) bij één werkgever. Flexibele arbeid kent vele verschijningsvormen. De hoofdmoot van niet-vaste arbeid wordt gevormd door contracten voor bepaalde tijd, daarnaast gaat het om onder meer thuiswerk, freelance-werkzaamheden, oproepcontracten en uitzendwerk. Uitzendarbeid is dus maar een onderdeel van het totaal. In Europa werkt bijvoorbeeld iets meer dan 1% van de beroepsbevolking via de uitzendformule, wat neerkomt op circa 10% van het totaal aan flexibele arbeid. Ondernemingen en overheden concentreren zich in toenemende mate op hun kernactiviteiten. In dit proces besluiten zij om een steeds groter deel van de organisatie van hun arbeid uit te besteden aan daarin gespecialiseerde ondernemingen. Uitzendondernemingen hebben door hun professionele aanbod van diensten bewezen de organisatie van flexibele, niet-vaste arbeid voor hun rekening te kunnen nemen. Daarmee is voor veel bedrijven en instellingen het inschakelen van een uitzendbureau een aantrekkelijk alternatief geworden voor het zelf flexibel inrichten van de personeelsbezetting. Vooropgesteld dat de dienstverlening voldoende professioneel is, is het daarom te verwachten dat, naast de toename van flexibele arbeid in het algemeen, het aandeel van uitzendarbeid binnen het geheel van flexibele arbeid groter wordt. Wetgeving Overheidsmaatregelen ter regulering van de markt voor flexibele arbeid hebben een belangrijke invloed op de ontwikkeling van de uitzendmarkten. In de meeste landen is er sprake van een toenemende acceptatie van uitzendarbeid. Dit komt tot uitdrukking in een voortschrijdende opheffing van beperkende bepalingen, hetgeen marktverruimend werkt. Daarnaast wordt

20


vrijwel overal de arbeidsregelgeving aangepast teneinde een meer flexibele werking van de arbeidsmarkt te bevorderen. Uitzendorganisaties hebben bewezen zowel in landen met een meer rigide arbeidswetgeving als in landen met een soepele arbeidswetgeving een bijdrage van betekenis te leveren aan een goed functioneren van de arbeidsmarkt. Uiteindelijk gaat het erom welke partij het beste in staat is de in-, door- en uitstroom van personeel te organiseren. Internationale erkenning bijdrage uitzendbranche In het verslagjaar werd een doorbraak bereikt in de internationale erkenning van de positieve bijdrage van uitzendorganisaties aan het functioneren van de arbeidsmarkt. Zo werd in de conferentie van juni 1997 van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO c.q. ILO), de tripartiete internationale organisatie van werkgevers, werknemers en overheden die internationale verdragen betreffende arbeidsvraagstukken voorbereidt, Conventie 96 afgeschaft en vervangen door Conventie 181. De doelstelling van de nieuwe conventie is analoog aan die van de Nederlandse wetsvoorstellen op het gebied van flexibiliteit en zekerheid: enerzijds wordt het bestaan en functioneren van private intermediairs op de arbeidsmarkt toegestaan, anderzijds moeten deze aan bepaalde voorwaarden voldoen ter bescherming van de werknemers die van hun diensten gebruikmaken. Een vergunningensysteem wordt echter niet meer noodzakelijk geacht. Deze conventie is daarmee een duidelijk signaal aan overheden om nog bestaande beperkende maatregelen ten aanzien van uitzendarbeid af te schaffen. Positieve houding ten aanzien van uitzendarbeid binnen Europese Unie Ook op Europees niveau wordt er positief gedacht over uitzendwerk. Zo wordt in het ‘1997 Joint Employment Report’ van de Europese Unie (EU) geconstateerd dat ‘in veel landen het overheidsmonopolie op arbeidsbemiddeling (inclusief terbeschikkingstelling van personeel) is afgeschaft; terwijl in andere landen (Italië en Griekenland) eenzelfde stap wordt overwogen.’ In Italië is in juli 1997 een wet aangenomen die uitzendarbeid mogelijk maakt. In november van het verslagjaar trad deze in werking nadat het Italiaanse ministerie van Sociale Zaken nadere uitvoeringsmaatregelen en voorwaarden uitgevaardigd had. De belangrijkste bepalingen zijn een vergunningen-

systeem, een minimale vestigingseis in vier verschillende regio’s en een verbod op uitzenden in laaggekwalificeerde beroepen, als voor de werkzaamheden speciale veiligheids- en gezondheidsbepalingen gelden. Europese discussie over ‘non-standard work’ In Europa duurt de discussie over ‘non-standard work’ voort. De werkgevers en vakbonden bereikten in het verslagjaar een akkoord over deeltijdwerk. Dit akkoord is inmiddels een EU-richtlijn geworden. De verwachting is dat op korte termijn op Europees niveau gesprekken starten over contracten voor bepaalde tijd. Uitzendarbeid komt daarbij nog niet aan de orde. Het Europees Parlement heeft de wens geuit dat uitzendarbeid zo snel mogelijk op de agenda komt. Ongeacht de uitkomst van deze discussies is de mening van de werkgevers in de Europese uitzendsector, daarin gesteund door de EUROFIET (de Europese vakbond voor de dienstensector), dat gesprekken over Europese regelgeving ten aanzien van uitzendarbeid gebaseerd moeten zijn op een grondige studie van de Europese uitzendsector. De Europese Commissie heeft hier positief op gereageerd. Nadere reacties zijn in de loop van 1998 te verwachten. Parallel aan deze discussies heeft de Europese Commissie een consultatiedocument gepubliceerd over ‘samenwerking voor een nieuwe organisatie van werk’. De organisatie van internationale uitzendwerkgevers, de CIETT (Confédération Internationale des Entreprises de Travail Temporaire), heeft in reactie op dit document kenbaar gemaakt dat zij vindt dat het voor het verder versterken van de positieve bijdrage van uitzendorganisaties aan het functioneren van de arbeidsmarkt noodzakelijk is dat beperkende maatregelen opgeheven worden. Daarbij gaat het om de uitsluiting van uitzendarbeid in bepaalde sectoren - bijvoorbeeld de bouw in België en Duitsland, de overheidssector in België en Frankrijk, de transportsector in België, alle laaggekwalificeerde beroepen in Italië - en om grotere flexibiliteit wat betreft de maximum-uitzendtermijn in België, Luxemburg, Duitsland en Frankrijk. In Duitsland dient het daarnaast mogelijk te worden de duur van de arbeidsrelatie met de uitzendkracht direct te koppelen aan de duur van de opdracht bij de inlener (het principe van einde opdracht c.q. werk is einde arbeidsrelatie).

21


Mondiale en regionale contracten Uitzending en detachering, schoonmaak en beveiliging zijn primair lokale activiteiten. Uiteindelijk verkrijgt diegene de opdrachten die in staat is om in de lokale situatie op professionele wijze voldoende gekwalificeerd (uitzend)personeel beschikbaar te stellen. Dit neemt niet weg dat er aan opdrachtgeverszijde de wens is meer centrale afspraken te maken. Daarvoor zijn kwaliteits- en kostenoverwegingen de belangrijkste drijfveren. De meerderheid van deze afspraken is nationaal, een beperkt aantal is grensoverschrijdend terwijl mondiale contracten zeer beperkt voorkomen. Voor een gezonde groei van de (uitzend)organisaties is het derhalve niet noodzakelijk een wereldwijd vestigingennet op te bouwen. Wel kan het wenselijk zijn, met het oog op de groei van het aantal grensoverschrijdende contracten binnen een bepaalde regio - bijvoorbeeld de Benelux, West-Europa of de Verenigde Staten - over een sterke marktpositie in de betreffende regio te beschikken. Een dominante lokale positie blijft echter de belangrijkste garantie voor het verkrijgen van de contracten. Conjunctuurgevoeligheid Ondanks de structurele groei van de uitzendmarkt laat de historie pieken en dalen in het groeitempo zien. In de loop der tijd zijn deze bewegingen kleiner geworden. Daarbij verschilt de situatie van land tot land, afhankelijk van de ontwikkelingsgraad van het uitzendproduct en de spreiding van de markt over de sectoren van de economie. Zo zijn bijvoorbeeld de Franse markt, met relatief veel uitzending in de bouw en de auto-industrie, maar ook de Belgische markt veel conjunctuurgevoeliger dan de goed ontwikkelde en goed over de sectoren van de economie gespreide Nederlandse markt. Naarmate de uitzendondernemingen een structureel (groter) deel van de arbeid van de opdrachtgevers verzorgen, neemt de afhankelijkheid van de conjunctuurcyclus af. Zo wordt door producten als poolmanagement en in-house-locaties (units op locaties van de opdrachtgevers) de positie bij opdrachtgevers stevig verankerd waardoor conjunctuurbewegingen van weinig invloed zijn. Daarnaast is er in toenemende mate sprake van langdurige inzet van medewerkers, mede als gevolg van verruimde wettelijke mogelijkheden en een grotere acceptatie van flexibel werken. Ook de uitbreiding van de dienstverlening naar de hogere

segmenten van de arbeidsmarkt, zoals de techniek en automatisering, draagt bij aan het verminderen van de conjunctuurgevoeligheid. Een laatste element wat dit doet afnemen is een goede spreiding van de (uitzend)omzet over verschillende c.q. alle sectoren van de economie. Schaarste op de arbeidsmarkt Ook de komende jaren overtreft op de meeste deelmarkten het aanbod van arbeid de vraag. Toch ervaren organisaties knelpunten bij het werven van personeel. In de meeste gevallen zijn deze eerder te wijten aan kwalitatieve factoren en aansluitproblemen, dan aan een tekort aan arbeid in kwantitatieve zin. Vooral in de technische beroepen, zowel wat betreft uitvoerend vakpersoneel als hooggeschoolde medewerkers, in de automatiseringsberoepen, in de verzorgende/ verpleegkundige beroepen en in de administratieve/ economische beroepen, waaronder secretaresses, doen zich spanningen tussen vraag en aanbod van arbeid voor. Ook in geografische zin sluiten vraag en aanbod in veel gevallen niet aan. De beroepsbevolking zal in de toekomst voor een groter deel bestaan uit groepen die momenteel een relatief lage arbeidsparticipatie hebben. Het aandeel van ouderen, vrouwen en allochtonen in de beroepsbevolking zal verder toenemen. Dreigende tekorten kunnen vaak opgevangen worden door te werven onder zogenaamde ‘niet-traditionele groepen’ (groepen met een afstand tot de arbeidsmarkt). Met een extra inspanning in de sfeer van scholing, taakaanpassing, voorlichting of begeleiding kan het mogelijk zijn groepen als ouderen, allochtonen, gehandicapten en langdurig werklozen (weer) bij het arbeidsproces te betrekken. Maar ook de arbeidsparticipatie van vrouwen kan bevorderd worden door maatregelen als meer kinderopvang, flexibelere werktijden en een ruimere verlofregeling. Een ander aspect dat hierbij een rol speelt, is dat de vergaande technologische ontwikkeling en globalisering van de economie de druk op bedrijven en werknemers vergroten. De inhoud van functies zal sneller veranderen en functies zullen eerder verdwijnen. Bij-, her- en omscholing zullen dus continue aandachtspunten van bedrijven en werknemers moeten zijn. Levenslang leren wordt pure noodzaak. In dit verband spreekt men van ‘employability’, een samentrekking van ‘employee’ en ‘adaptability’.

22


Genoemde ontwikkelingen vragen om intermediairs die in staat zijn om deze spanningen op te lossen door het arbeidsaanbod te verruimen. Dit kan door enerzijds latent arbeidsmarktpotentieel te mobiliseren en anderzijds het bestaande arbeidsaanbod te veranderen door middel van scholing en begeleiding. Ook door functies via taakafsplitsing aan te passen aan het arbeidsaanbod kunnen knelpunten opgelost worden. Uitzendorganisaties hebben al bewezen deze rol te kunnen vervullen. Zo behoort meer dan 20% van de uitzendkrachten tot bovengenoemde doelgroepen, te weten ouderen, allochtonen, gehandicapten en langdurig werklozen. Tevens leiden uitzendondernemingen in toenemende mate medewerkers op. Een laatste aspect ten aanzien van een tekort aan gekwalificeerde medewerkers is het gegeven dat de kosten van de extra inspanningen die nodig zijn om voldoende medewerkers aan te trekken over het algemeen gecompenseerd worden door hogere brutomarges en tarieven. Cultuuroverdracht Het belangrijkste onderscheidend vermogen van een service-organisatie is besloten in de cultuur, die vooral tot uiting komt in de wijze waarop en de professionaliteit waarmee de medewerkers hun diensten verlenen. Bij een krachtige groei van de organisatie, zoals thans het geval is in de uitzendbranche, is het dan ook een grote uitdaging om deze cultuur te behouden. In situaties waarbij groei vooral totstandkomt door middel van overnames wordt deze uitdaging alleen nog maar groter. Marktvooruitzichten Concluderend valt te stellen dat de markten waarop Randstad werkzaam is een enorm groeipotentieel kennen. Daarbij zijn de belangrijkste factoren de stijgende behoefte aan flexibiliteit van arbeid en organisaties in het algemeen, de toename van uitbesteding van de organisatie van flexibele arbeid aan professionele dienstverleners, de vraag naar andere werkpatronen, het grotere accent op deregulering en privatisering en het feit dat in veel landen uitzendarbeid relatief laag ontwikkeld is. Slechts een beperkt deel van de beroepsbevolking werkt op dit moment op uitzendbasis. Mondiaal gezien kent Nederland de meest ontwikkelde uitzendmarkt met

ruim 3% van de werkende beroepsbevolking die als uitzendkracht werkt; in de Europese Unie als geheel werkt momenteel iets meer dan 1% van de werkenden via de uitzendformule, in de Verenigde Staten is dit percentage bijna twee. Voor Europa kan de markt van ruim 1,3 miljoen uitzendwerkers in 1996 groeien naar ruim drie miljoen in het jaar 2005, in de Verenigde Staten van 2,3 miljoen naar vijf miljoen. Zelfs met een dergelijke groei werken in 2005 in de Europese Unie nog maar twee van de 100 werkers en in de Verenigde Staten drie van de 100 als uitzendkracht. Op basis van deze aannames valt voor het komende decennium voor zowel de Europese Unie als de Verenigde Staten een gemiddelde groei van de uitzendmarkt van circa 10% per jaar te voorspellen. Daarmee wordt de gemiddelde marktgroei van circa 10% per jaar van de afgelopen drie decennia voortgezet. Randstad’s groeistrategie Randstad is de afgelopen decennia structureel sneller gegroeid dan de markt en bevindt zich in een goede positie om te kunnen profiteren van de kansen die de markt biedt, ook op lange termijn. De onderneming is reeds actief in een groot aantal landen in West-Europa en in Noord-Amerika, gebieden die 80% van de wereldomzet in uitzending vertegenwoordigen. Binnen deze gebieden wordt het werkterrein verder uitgebreid door een verdichting van het bestaande vestigingennet en door de start in nieuwe landen. Zo is Randstad in 1997 van start gegaan in Denemarken en Canada. Deze strategie van geconcentreerde groei, ook wel het ‘waterlelieprincipe’ genoemd, resulteert vroegtijdig in schaalvoordelen, levert een optimale benutting van de noodzakelijke investeringen in naamsbekendheid op en maakt het mogelijk het beschikbare management efficiënt en effectief in te zetten. De sterke marktpositie en grote naamsbekendheid bieden goede mogelijkheden om enerzijds met nieuwe diensten verder te penetreren in bestaande geografische en functionele markten, bijvoorbeeld met aparte formules voor grootschalige inleners en mobiliteitsdiensten, en anderzijds aanpalende functionele markten te betreden, zoals de marktsegmenten techniek en automatisering.

23


Door primair autonoom te groeien, blijft de binnen de Groep gewortelde cultuur gehandhaafd. De sleutelwoorden voor deze cultuur zijn ‘kennen, dienen en vertrouwen’: een uitstekende kennis van de arbeidsmarkt, een grote professionaliteit van de eigen medewerkers, een dienstverlenende instelling en de overtuiging dat een goede dienstverlening pas mogelijk is wanneer het vertrouwen van de opdrachtgever en de medewerker kunnen worden gewonnen en behouden. Binnen deze strategie past eveneens de keuze bij voorkeur niet te werken met de franchiseformule, maar met eigen vestigingen. Dit neemt niet weg dat de onderneming, net als in het verleden, selectief overnames verricht. De uitstekende financiële positie stelt Randstad in staat binnen de gekozen strategische uitgangspunten te acquireren als zich interessante mogelijkheden voordoen. Risicobeheersing In overeenstemming met de aanbevelingen van de commissie-Peters besteedt de directie ruim aandacht aan het bespreken en monitoren van de risico’s verbonden aan het gekozen beleid, de gevolgde groeistrategie en zaken als wijzigingen in de van toepassing zijnde wetgeving. Daarnaast worden er interne beheersingssystemen gehanteerd, teneinde na te gaan of en in hoeverre de doelstellingen op de gebieden van de financiële informatievoorziening, de effectiviteit en de efficiency van bedrijfsprocessen en de naleving van relevante weten regelgeving worden bereikt. De directie rapporteert periodiek aan de raad van commissarissen omtrent de opzet en de betrouwbaarheid van de financiële informatiesystemen.

Financiële gang van zaken Omzet De geconsolideerde omzet steeg met 18,8% en kwam daarmee uit op f 7.072,9 miljoen (1996: f 5.953,2 miljoen). Het aandeel van uitzending en detachering in de omzet kwam uit op 94,2% tegen 93,7% in 1996. Het belang van de specialistische uitzendings- en detacheringsactiviteiten nam verder toe en steeg van 6,8% in 1996 tot 7,2% in het verslagjaar. Buiten Nederland werd 34,0% van de omzet gerealiseerd tegen 32,8% in 1996.

Geografische opbouw netto-omzet 1997

In 1997 hadden de koersen van buitenlandse valuta’s een beperkt positieve invloed. Vooral de hogere gemiddelde wisselkoersen van de Amerikaanse dollar en het Engelse pond speelden hierbij een rol. Gecorrigeerd voor de valutaverschillen, de acquisities en de omzet van de Olympische Spelen in 1996, bedroeg de omzetgroei eveneens 18,8%.

in miljoenen guldens 1997

1996

Nederland

4.667,3

4.001,9

België

1.039,4

868,9

Verenigde Staten

442,3

416,0

Duitsland

435,3

316,1

Frankrijk

356,2

286,0

Overige landen

132,4

64,3

In alle werkgebieden werd het marktaandeel vergroot. Vooral de uitzendbedrijven in Duitsland, Groot-Brittannië en Spanje realiseerden een omzetgroei die ver boven de marktgroei lag. Ook in Luxemburg en Zwitserland ontwikkelden de Randstad-bedrijven zich veel voorspoediger dan de markt. In de specialistische activiteiten lag in het bijzonder bij de automatiseringsbedrijven de groei opnieuw op een hoog peil, terwijl de omzetontwikkeling bij schoonmaak en beveiliging uitstekend was tegen de achtergrond van de marktontwikkelingen in deze sectoren.

Geografische opbouw netto-omzet in miljoenen guldens en in % van de totale omzet 1997

in %

1996

in %

Verandering in %

Nederland

4.667,3

66,0

4.001,9

67,2

16,6

België

1.039,4

14,7

868,9

14,6

19,6

Verenigde Staten

442,3

6,3

416,0

7,0

6,3

Duitsland

435,3

6,2

316,1

5,3

37,7

Frankrijk

356,2

5,0

286,0

4,8

24,5

Overige landen

132,4

1,8

64,3

1,1

105,9

7.072,9

100

5.953,2

100

18,8

Totaal

Geografische opbouw brutowinst in miljoenen guldens en in % van de omzet 1997

in %

1996

in %

Verandering in %

1.119,5

24,0

930,5

23,3

20,3

178,9

17,2

138,8

16,0

28,9

Verenigde Staten

92,8

21,0

76,1

18,3

21,9

Duitsland

92,6

21,3

68,4

21,6

35,4

Frankrijk

49,9

14,0

39,1

13,7

27,6

Overige landen

25,7

19,4

12,9

20,1

99,2

1.559,4

22,0

1.265,8

21,3

23,2

Nederland België

Totaal

Brutomarge en brutowinst In 1997 groeide de brutowinst, de feitelijke vergoeding die Randstad ontvangt voor de geleverde diensten, sneller dan de omzet. De brutomarge, het procentuele verschil tussen omzet en directe kosten, kwam uit op 22,0% tegen 21,3% in 1996. Vele factoren hebben hun invloed op de brutomarge. Toenemende concurrentie, veranderingen in de belastingen sociale-verzekeringssfeer, verschuivingen in de mix tussen landen, beroepsgroepen en producten alsmede een geringer aanbod van personeel in diverse functies - geschoold administratief en technisch personeel, automatiseringsdeskundigen en medewerkers in de gezondheidszorg - resulteerden per saldo in de stijging. Om in de vraag naar goede medewerkers te kunnen voorzien, is gemiddeld een hoger bruto-uurloon betaald. Deze meerkosten konden in het algemeen aan de opdrachtgevers doorberekend worden. De combinatie van een gemiddeld hogere procentuele brutomarge en een hoger uurtarief leidde tot een toename van de nominale vergoeding die Randstad per gewerkt uur ontving. Per saldo steeg de brutowinst van f 1.265,8 miljoen in 1996 tot f 1.559,4 miljoen in 1997, een toename van 23,2%. Bedrijfsresultaat De bedrijfskosten stegen iets sneller dan de omzet en liepen op van f 950,5 miljoen in 1996 tot f 1.161,7 miljoen in het verslagjaar (+ 22,2%). Met het oog op de gunstige

24


Netto-omzet per activiteit 1997

vooruitzichten voor de komende jaren werd het aantal indirecte medewerkers in hoog tempo uitgebreid, een toename die de omzetgroei overtrof. Ook het aantal vestigingen werd opnieuw fors uitgebreid. In overeenstemming met het beleid het bestaande vestigingennet beter te benutten, bleef de toename van het aantal vestigingen achter bij de omzetgroei. De gemiddelde omzet per vestiging steeg in 1997 dan ook van f 6,4 miljoen naar f 6,8 miljoen (+ 6,2%).

in miljoenen guldens 1997

1996

6.661,6

5.579,8

Schoonmaak

236,3

212,7

Beveiliging

138,4

128,4

36,6

32,3

Uitzending/detachering

Overige activiteiten

Ondanks de relatief hogere bedrijfskosten steeg, mede dankzij de hogere brutomarge, het bedrijfsresultaat in procenten van de omzet naar 5,6% in 1997 tegen 5,3% in 1996. Het bedrijfsresultaat nam toe van f 315,3 miljoen in 1996 tot f 397,7 miljoen in 1997 (+ 26,1%).

Netto-omzet per activiteit in miljoenen guldens en in % van de totale omzet 1997

in %

1996

in %

Verandering in %

6.661,6

94,2

5.579,8

93,7

19,4

Schoonmaak

236,3

3,3

212,7

3,6

11,1

Beveiliging

138,4

2,0

128,4

2,2

7,8

36,6

0,5

32,3

0,5

13,3

7.072,9

100

5.953,2

100

18,8

Uitzending/detachering

Overige activiteiten Totaal

Brutowinst per activiteit

In absolute zin steeg het bedrijfsresultaat vooral bij uitzending en detachering. In de meeste landen werd een positief operationeel resultaat behaald; in het bijzonder in België was er sprake van een gunstige ontwikkeling van het resultaat. In Duitsland werd ondanks de sterke expansie een positief bedrijfsresultaat gerealiseerd. Verder was de gunstige resultatenontwikkeling in de Verenigde Staten verheugend. Bij de technische bedrijven was de ontwikkeling van het resultaat, als gevolg van de achterblijvende marktgroei, minder uitbundig dan in 1996. Gunstige resultaten werden gerealiseerd bij de automatiseringsdiensten en bij opleidingen. Ook de schoonmaak- en beveiligingsactiviteiten leverden goede resultaten op.

in miljoenen guldens en in % van de omzet

Financiële baten en lasten Uitzending/detachering

1997

in %

1996

in %

Verandering in %

1.459,1

21,9

1.174,2

21,0

24,3

Schoonmaak

50,5

21,4

47,2

22,2

7,0

Beveiliging

29,7

21,5

27,8

21,7

6,8


20,1

54,9

16,6

51,4

21,1

1.559,4

22,0

1.265,8

21,3

23,2

Totaal

De financiële baten kwamen netto uit op f 7,6 miljoen, een duidelijke stijging ten opzichte van de f 5,7 miljoen van 1996. Deze stijging was het gevolg van een gemiddeld hogere liquiditeitspositie. Eind 1997 bedroegen de liquide middelen f 507,7 miljoen tegen f 276,3 miljoen eind 1996. Het saldo van liquide middelen en kortlopende bankkredieten nam toe tot f 337,4 miljoen (eind 1996: f 266,4 miljoen). Resultaat vóór belastingen en nettowinst Het resultaat vóór belastingen bedroeg f 405,3 miljoen (1996: f 321,0 miljoen) en kwam daarmee 26,3% hoger uit dan in het voorgaande jaar. Bij een iets hogere belastingdruk nam de nettowinst met 24,3% toe tot f 257,8 miljoen (1996: f 207,4 miljoen). In procenten van de netto-omzet kwam de nettowinst uit op 3,6% tegen 3,5% in 1996.

25


Aantal vestigingen 1988-1997 ultimo 1.108 962 895 741

778

735

689 Totaal Nederland

257

Overige landen

460

413

354

97 1988

517 473

302 111 1989

318 142 1990

268

248

289

549 346

419

370

158 1991

1992

De kasstroom uit operationele activiteiten kwam uit op f 288,0 miljoen en lag daarmee 14,9% boven het peil van 1996 (1996: f 250,7 miljoen). Deze kasstroom was opnieuw royaal voldoende om de investeringen in materiële vaste activa te financieren. De investeringen bedroegen - exclusief acquisities - f 93,5 miljoen tegen f 100,8 miljoen in 1996. In het vorige boekjaar lagen de investeringen op een hoog niveau mede door de aankoop van een kantoorpand in Diemen ten behoeve van enkele werkmaatschappijen, waaronder Tempo-Team Uitzendbureau, Werknet Uitzendbureau en Lavold. De in dit gebouw nog beschikbare ruimte zal in de loop van 1998 bezet zijn zodat binnen afzienbare tijd extra accommodatie nodig is. Met het oog hierop heeft Randstad het aan het hoofdkantoor te Diemen grenzende terrein gekocht met het doel dit op korte termijn voor eigen gebruik te bebouwen. Aan dividend is in 1997 een bedrag van f 82,9 miljoen betaald (1996: f 65,7 miljoen). De nettokasstroom steeg van f 71,5 miljoen in 1996 tot f 228,1 miljoen in het verslagjaar; deze toename werd nagenoeg geheel veroorzaakt door de opname van f 160,4 miljoen bankkrediet. Het eigen vermogen steeg van f 534,9 miljoen tot f 675,3 miljoen aan het einde van het verslagjaar. De toename was vooral te danken aan ingehouden winst, afboeking van betaalde goodwill van f 24,7 miljoen en positieve valutaverschillen van


489

359

Investeringen, financiering en balans

26

487

592

1993

1994

1995

1996

1997

f 11,0 miljoen. Het rendement op het gemiddelde geïnvesteerde vermogen bedroeg 43% tegen 44% in 1996. Per aandeel steeg de winst van f 1,92 (gecorrigeerd voor de op 1 augustus 1997 doorgevoerde aandelensplitsing van 2,5:1) tot f 2,39. Voorgesteld wordt een dividend uit te keren van f 0,96 per aandeel van f 0,20 nominaal tegen f 0,77 (eveneens gecorrigeerd) over 1996. Bij aanvaarding van dit voorstel wordt opnieuw 40% van de nettowinst aan de aandeelhouders uitgekeerd. Invoering van de euro Vanaf 1 januari 1999 worden de wisselkoersen van de deelnemende landen vervangen door onherroepelijk vastgeklonken omrekeningskoersen en kan de euro in deze landen naast de nationale valuta als rekeneenheid en giraal betaalmiddel gebruikt worden. Uiterlijk 1 juli 2002 is de overgang naar de euro voltooid, waarbij de nationale bankbiljetten en munten hun status als wettig betaalmiddel verliezen. Randstad richt zich voor het invoeren van de euro als basis voor haar systemen, zoals de verloningsen factureringssystemen, op de wensen van haar ‘stakeholders’, waaronder de directe en indirecte medewerkers, de opdrachtgevers en de overheid. Er wordt geen ‘dubbel’ systeem gebouwd; wel kan het eindbedrag van transacties vanaf 1 januari 1999 ter informatie omgerekend worden naar euro’s. Daarmee zijn de (financiële) consequenties van de invoering van de euro voor Randstad gering. De kosten

Gemiddeld aantal (directe en indirecte) medewerkers per dag 1988-1997 in duizenden medewerkers 173 148 119 93

57

1988

73

73

77

1990

1991

1992

64

1989

betreffen de aanpassing van de systeemsoftware en daarmee samenhangende formulieren en brochures. Millenniumproblematiek Ook de overgang naar het jaar 2000 brengt voor Randstad slechts beperkte kosten met zich mee. Het aantal datumafhankelijke velden in de door de onderneming gebruikte, en veelal zelf ontwikkelde, software is gering. Waar deze voorkomen, zijn in de meeste gevallen al vier dataposities toegepast zodat de 2000-problematiek zich hier niet voordoet. Ook wat betreft de hardware brengt het jaar 2000 nagenoeg geen problemen met zich mee. IT-investeringen De komende jaren wordt een aantal strategische investeringen op het gebied van informatietechnologie

Opleidingsniveau indirecte medewerkers 1997

76

1993

1994

1995

1996

1997

gedaan. Zo worden softwaretoepassingen ontwikkeld om de inzet van directe medewerkers in vaste dienst te optimaliseren, worden de mogelijkheden voor digitaal werven en solliciteren uitgebreid en komen er meer alternatieven voor het ‘werkbriefje’ (zoals smartcard en EDI-systemen) waardoor elektronische facturering en verloning mogelijk worden en de managementinformatie voor zowel de opdrachtgever als Randstad uitgebreid kan worden. Ook datawarehousing zal in toenemende mate een rol van betekenis spelen. Daarnaast worden de interne elektronische communicatiemogelijkheden uitgebreid. Met het oog op deze ontwikkelingen zullen de IT-kosten de komende jaren relatief sterker toenemen dan de omzet. Investor relations Een goede communicatie met de financiële doelgroepen draagt bij aan de naamsbekendheid en reputatie van de Randstad Groep als geheel en leidt daarmee ook tot meer belangstelling bij opdrachtgevers en sollicitanten.

in procenten

t/m middelbaar onderwijs

22,5

hoger beroepsonderwijs

48,9

wetenschappelijk onderwijs

28,6

De uitstekende prestaties van Randstad in combinatie met de historie van hoge groeicijfers van omzet en winst, de gunstige vooruitzichten en het goede beursklimaat resulteerden voor het derde achtereenvolgende jaar in een aanzienlijke koersstijging. De koers steeg van f 49,90 (gecorrigeerd voor de aandelensplitsing) op 2 januari 1997 tot f 76,30 ultimo 1997, een stijging van meer dan 50%. Om de prijs van het aandeel voor beleggers aantrekkelijk te houden, is het aandeel op 1 augustus 1997 gesplitst in de verhouding 2,5:1. Op 31 juli 1997 sloot het aandeel op

27


f 221,70, terwijl op 1 augustus 1997 voor het gesplitste aandeel al een slotkoers van f 91,20 werd genoteerd. Op 21 april 1997 liepen de in 1994 geïntroduceerde falcons af. Hierdoor werd 5% van het uitstaande aandelenkapitaal aan de free-float toegevoegd. Op 11 juni 1997 zijn nieuwe falcons uitgegeven op 3% van het uitstaande aandelenkapitaal. De stijging van het aantal vrij beschikbare aandelen draagt bij aan de verdere toename van het handelsvolume in aandelen Randstad Holding nv op de AEX-Effectenbeurs.

Ook in een aantal landen buiten Nederland - in het bijzonder in België, Duitsland en Spanje - blijkt dat het creëren van een direct contact in een zo vroeg mogelijk stadium van de selectieprocedure tot een uiterst effectief werving- en selectieproces leidt. De personeelsadvertentie blijft in het gehele proces een belangrijke rol spelen. Daarbij is wel een accentverschuiving waarneembaar. Het imago van zowel de onderneming als de functie is belangrijker geworden dan het communiceren van de feitelijke informatie over de functie.

Ook de notering van opties Randstad Holding nv op de AEX-Optiebeurs, die per 17 februari 1998 van start ging, zal bijdragen aan een toename van de omzet in aandelen Randstad Holding nv.

Opleiding

Personeel en organisatie In het verslagjaar werd veel energie gestoken in het werven en opleiden van nieuwe indirecte medewerkers. Het aantal indirecte medewerkers steeg van 6.900 ultimo 1996 naar 8.600 ultimo 1997 (+ 24,6%). Het totaal aantal werkenden (indirecte en directe medewerkers) nam met 16,9% toe van gemiddeld 148.000 per dag in 1996 tot 173.000 per dag in 1997. Werving In aanvulling op de traditionele wijze van werving zijn nieuwe methoden ingezet om voldoende getalenteerde mensen te werven. In Nederland heeft Randstad Uitzendbureau bijvoorbeeld een landelijke intercedentendag georganiseerd. Ruim 8.000 geïnteresseerden zijn naar de vestigingen gekomen om zelf te zien welke mogelijkheden werken bij Randstad met zich meebrengt. Het directe contact tussen intercedent en bezoeker heeft tot een groot aantal sollicitaties en aanstellingen geleid. Onderzoek onder de bezoekers van deze dag heeft uitgewezen dat in het bijzonder het enthousiasme, de openheid en de persoonlijke benadering van de intercedenten de positie van Randstad op de arbeidsmarkt verder hebben versterkt. Daarnaast is voor de werving van ‘eigen’ automatiseringsmedewerkers voor het eerst gebruikgemaakt van internet. Via de website van Randstad Holding nv (www.randstad.com) werden geïnteresseerden in de gelegenheid gesteld on line te solliciteren bij Randstad Automation Center in Diemen. In 1998 worden de mogelijkheden voor digitaal solliciteren verder uitgebreid.

28


Veel aandacht is besteed aan het opleiden en vormen van zowel de directe als indirecte medewerkers. In 1997 konden de vruchten geplukt worden van de aanpassingen die in 1996 in de opleidingsprogramma’s werden doorgevoerd. Management Groei is een van de kenmerken van Randstad. Groei van de onderneming betekent dat er voor medewerkers steeds nieuwe mogelijkheden ontstaan. In het verslagjaar zijn opnieuw in een aantal werkmaatschappijen specialisaties en verbijzonderingen van bestaande activiteiten doorgevoerd. Dit heeft er automatisch toe geleid dat er nieuwe functies voor indirecte medewerkers zijn gecreëerd. Van de in totaal 200 managementvacatures kon de meerderheid (140) intern vervuld worden. De inventarisatie van de managementkwaliteiten binnen de Groep is in 1997 afgerond. Een van de aandachtsgebieden voor de komende jaren is het vergroten van de interne doorstroom van (senior)intercedent naar vestigingsmanager en naar staffuncties. Daarnaast zal de Groep, meer nog dan in het verleden, ernaar streven om managers met een internationale achtergrond aan te trekken en geschikt te maken voor leidinggevende posities. Tevens wordt de uitwisseling tussen werkmaatschappijen ten behoeve van de overdracht van kennis en kunde alsmede cultuur geïntensiveerd. Management development wordt daarmee een speerpunt in het toekomstige beleid. In de ‘stakeholders’ visie van Randstad vormt de onderneming een integraal onderdeel van de samenleving. Vanuit dit perspectief wordt maatschappelijke betrokkenheid van de medewerkers, in de vorm van bijvoorbeeld bestuursfuncties of commissariaten, gewaardeerd.

Pensioenregeling De in 1996 doorgevoerde wijzigingen in de pensioenregeling van de indirecte medewerkers van de Randstad Groep in Nederland - de belangrijkste wijziging behelsde een verlaging van de pensioengerechtigde leeftijd van 65 naar 62 jaar - zijn thans volledig geïmplementeerd.

Gang van zaken per activiteit en per land

Uitzending en detachering

1997

1996

Netto-omzet (f mln)

6.661,6

5.579,8

19,4

Brutowinst (f mln)

1.459,1

1.174,2

24,3

21,9

21,0

4,1

Vestigingen (ultimo)

1.059

913

16,0

Indirecte medewerkers (ultimo)

7.781

6.148

26,6

Directe medewerkers (gemiddeld) 154.572

132.226

16,9

Personeelsopties De betrokkenheid en motivatie van de medewerkers zijn doorslaggevend voor het succes van de Randstad Groep. Om deze te bevorderen, kan - mede afhankelijk van de resultaten - de Stichting Randstad Optiefonds aan alle indirecte medewerkers opties op aandelen Randstad Holding nv toekennen. Het aantal individueel toe te kennen opties is afhankelijk van het salaris. In 1997 zijn ruim 1,5 miljoen opties uitgegeven. Deze opties kennen een looptijd van maximaal vijf jaar. Dankzij de optieregeling konden Randstad’s medewerkers in het verslagjaar opnieuw direct profiteren van de goede resultaten van de onderneming. Een resultaat, waaraan zijzelf een belangrijke bijdrage geleverd hebben. Van de optieregeling gaat daarmee een sterk motiverende werking uit; in die zin is de mogelijkheid om opties aan indirecte medewerkers te verstrekken van groot belang voor het succes van de onderneming.

Verandering in %

Brutomarge (in % omzet)

Marktgroei belangrijkste uitzendlanden in % 1997

1996

Nederland

16

25

België

17

7

Duitsland

20

5

Frankrijk

19

-5

Spanje

70

55

Groot-Brittannië

25

20

Europa

21

10

Zuidoosten Verenigde Staten

11

10

1997

1996

Netto-omzet (f mln)

4.321,6

3.686,5

17,3


652

556

17,3

5.383

4.115

30,8

Directe medewerkers (gemiddeld) 109.162

92.892

17,5

Medezeggenschap In het verslagjaar is het Randstad Europees Platform voor de tweede keer bijeengekomen. Doel van het platform, waarin ook de landen buiten Europa vertegenwoordigd zijn, is het bevorderen van de sociale dialoog tussen werknemersvertegenwoordigers en management. De bijeenkomst op 30 mei 1997 werd voorafgegaan door een tweedaagse training in vergadertechnieken, (Europese) medezeggenschap en het omgaan met verschillende culturen. In de vergadering kregen de werknemersvertegenwoordigers een toelichting op het jaarverslag. Zo werden de financieel-economische en werkgelegenheidsontwikkelingen besproken en werd intensief gediscussieerd over de ontwikkelingen van de Randstad Groep in het algemeen. Het platform komt in 1998 voor de derde maal bijeen.

29


Uitzending en detachering Nederland

Verandering in %


De Nederlandse markt voor uitzending en detachering kwam in het verslagjaar in iets rustiger vaarwater terecht. Na de groei van 25% in 1996 nam de markt in 1997 met ongeveer 16% toe. In de eerste drie kwartalen lag de groei van de markt beneden de 16%, in het vierde kwartaal nam het tempo weer toe. In de technische sector vlakte de groei af, mede door de vertraging die bij een aantal grote infrastructurele projecten in Nederland

werd opgelopen. Voor 1998 wordt een voortgaande groei van de uitzendmarkt verwacht, en wel in dezelfde orde van grootte als in het verslagjaar. Op de Nederlandse arbeidsmarkt doet zich een toenemende schaarste voor bij de werving van directe en indirecte medewerkers. De werkmaatschappijen hebben in het algemeen goed in hun behoefte kunnen voorzien, mede dankzij hun uitstekende reputatie en positie in de markt. Wel moeten steeds meer inspanningen worden geleverd bij het aantrekken en behouden van goede mensen, onder meer op het gebied van marketing, opleidingen en loopbaanbegeleiding. Randstad’s ervaring is dat investeringen in mensen - juist onder de huidige omstandigheden goede resultaten opleveren, zowel bij de werving als bij het behoud van waardevolle krachten. Beloning uitzendkrachten (netto-bruto discussie) Eind 1996 werd met de FNV Dienstenbond een akkoord bereikt over het Bruto-Netto-Garantiesysteem (BNG) met betrekking tot de beloning van uitzendkrachten. Dit akkoord zou op een nader te bepalen datum ingaan, maar bij het uitwerken traden voor de vakbond onoverkomelijke bezwaren aan het licht. Het belangrijkste discussiepunt was de ‘gesystematiseerde toeslag’ op het bruto-uurloon die Randstad wilde geven aan uitzendkrachten die meer dan 25 uur per week werken. Hoewel de onderneming hiervoor diverse oplossingen heeft aangedragen, kon uiteindelijk toch geen overeenstemming worden bereikt. In het verslagjaar is Randstad met de FNV Dienstenbond overeengekomen dat Randstad vanaf 1 april 1998 voor alle uitzendkrachten een bruto-uurloon hanteert dat niet afhankelijk is van het aantal gewerkte uren. Het effect op de brutomarges en het resultaat van de Randstad Groep zal niet significant zijn. Randstad blijft overigens van mening dat het BNG, en ook het netto-bruto systeem, goede systemen zijn, omdat hierin iedere medewerker met een vergelijkbare ervarings- en opleidingspositie op eenzelfde gegarandeerd netto-uurloon kan uitkomen, ongeacht het aantal gewerkte uren. Beide systemen zijn naar de mening van de onderneming gerechtvaardigd omdat zij een betere allocatie van arbeid bevorderen. Immers, medewerkers worden geprikkeld om langer werkzaam te zijn, hetgeen ook in het belang is van de continuïteit (= kwaliteit) van de uitzenddienstverlening.

30


Flexibiliteit en zekerheid De wetsvoorstellen gebaseerd op de nota ‘Flexibiliteit en Zekerheid’ van minister Melkert van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het advies van de Stichting Arbeid en het convenant voor een nieuwe CAO zijn eind maart van het verslagjaar ingediend bij de Tweede Kamer en op 18 november 1997 aangenomen. Deze wetsvoorstellen - wijzigingen van een aantal artikelen in het Burgerlijk Wetboek en de wet WAADI (Wet Allocatie Arbeidskrachten door Intermediairs) - moeten nog door de Eerste Kamer bekrachtigd worden. De inwerkingtreding wordt op zijn vroegst 1 april 1998. De wetsvoorstellen gaan uit van een situatie waarbij een evenwicht bereikt wordt tussen flexibiliteit enerzijds en zekerheid anderzijds: meer mogelijkheden voor een langdurige flexibele arbeidsinzet met bijpassende rechten voor de betrokken medewerkers. Uitzendarbeid wordt bij inwerkingtreding verregaand gedereguleerd: de maximum-uitzendtermijn wordt opgeheven, de vergunningseis verdwijnt en het verbod op uitzending in de bouwsector wordt afgeschaft. De rechtspositie van de uitzendkracht met als kenmerk dat beëindiging door de opdrachtgever automatisch het einde van de uitzendbaan betekent, wordt als bijzondere arbeidsovereenkomst in de wet verankerd. Het convenant voorziet in een vijfjarige CAO (verlenging is voor vijf jaar mogelijk), waarin de volgende afspraken worden uitgewerkt. De uitzendkracht krijgt, na 18 maanden ononderbroken bij één opdrachtgever te hebben gewerkt, het recht op een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd bij het uitzendbureau. Werkt de uitzendkracht voor verschillende opdrachtgevers, dan ontstaat dit recht na in totaal 36 maanden. Het uitzendbureau blijft tot het laatste moment de keuze houden al dan niet verder te gaan naar de volgende fase. Daarnaast gaat het convenant uit van een pensioenopbouw voor uitzendkrachten die langer dan 26 weken werken. Tevens is er een opleidingsinspanning overeengekomen. Inmiddels heeft er met het oog op de inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving een reeks onderhandelingen en gesprekken met de vakbeweging plaatsgevonden. Deze onderhandelingen zijn nog niet afgerond.

Gang van zaken per werkmaatschappij Op de Nederlandse uitzendmarkt is de Randstad Groep werkzaam via een aantal werkmaatschappijen, waarvan de grootste Randstad Uitzendbureau en Tempo-Team Uitzendbureau zijn. Randstad Diensten Groep In 1997 is begonnen met een voorlichtingscampagne over het steeds breder wordende spectrum van diensten dat onder de naam Randstad in Nederland aangeboden wordt. Naast de al langer bestaande tv-commercials van Randstad Uitzendbureau verschenen in het afgelopen jaar vergelijkbare commercials voor Randstad Interim Kader, Randstad Polytechniek en Randstad Automatiseringsdiensten. Randstad Uitzendbureau Randstad Uitzendbureau, de grootste werkmaatschappij van de Groep, realiseerde een voortgaande groei waarbij verder marktaandeel werd gewonnen. Het aantal vestigingen steeg met 28 tot 348. Ook het aantal indirecte medewerkers werd aanzienlijk uitgebreid. Door de forse investeringen bleef de stijging van het bedrijfsresultaat, ondanks een hogere brutomarge, achter bij de toename van de omzet. In het verslagjaar werd veel aandacht besteed aan de werving van directe en indirecte medewerkers, onder meer door intensieve reclamecampagnes. Ook werden nieuwe product/marktcombinaties geïntroduceerd, waardoor het dienstenpakket nog beter werd aangepast aan de behoeften van de opdrachtgevers. Verder werd geïnvesteerd in versterking van het accountmanagement waardoor het mogelijk is om - ondanks het toenemende aantal gespecialiseerde werkmaatschappijen voor specifieke marktsegmenten - aan opdrachtgevers een totaal dienstenpakket te blijven bieden. Gezien het stijgende belang van opleidingen werden er regionale units gevormd die belast zijn met de ontwikkeling van directe medewerkers. In samenwerking met diverse externe adviseurs werden nieuwe mobiliteitsdiensten ontwikkeld. Het betreft hier veelal projecten met een lange aanlooptijd. Verder werd het aantal werkgelegenheids- en doorstroomprojecten, die deels in samenwerking met Arbeidsvoorziening worden uitgevoerd, flink uitgebreid. Om de dienstverlening op dit gebied verder professioneel gestalte te kunnen geven, werden in het verslagjaar Randstad

31


Mobiliteitsdiensten en Randstad Werkgelegenheidsdiensten gestart. Deze werkmaatschappijen hebben primair tot doel opdrachtgevers te helpen bij de uitstroom van vaste medewerkers, respectievelijk bij de instroom van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Randstad Uitzendbureau zal in 1998 volop van de voortgaande marktgroei kunnen profiteren, mede dankzij de investeringen die in 1997 zijn gedaan. Het aantal vestigingen wordt opnieuw vergroot. Daarbij zullen omzet en bedrijfsresultaat zich naar verwachting in hetzelfde tempo ontwikkelen. Capac Uitzendbureau De formule van Capac Uitzendbureau, dat zich richt op grootschalige industriële inleners, blijkt goed aan te slaan. De onderneming ging eind 1996 van start en ontwikkelde zich in het verslagjaar voorspoedig. Eind 1997 beschikte Capac Uitzendbureau over vier vestigingen. De belangrijkste functie van deze vestigingen is het werven van uitzendkrachten ten behoeve van de in-house-locaties. Ondanks de forse investeringen kon Capac Uitzendbureau haar eerste jaar winstgevend afsluiten. Voor 1998 is een forse uitbreiding van het aantal in-house-locaties gepland. De vooruitzichten voor de omzet en het bedrijfsresultaat zijn gunstig. Randstad Polytechniek De groei van de markt voor technische uitzending en detachering nam in 1997 licht af, mede door uitstel van een aantal grotere infrastructurele projecten in Nederland. Randstad Polytechniek slaagde er opnieuw in stevig te groeien en daardoor het marktaandeel in deze interessante markt te vergroten. De brutomarge steeg, terwijl het bedrijfsresultaat toenam ondanks relatief hogere personeelskosten. Voor 1998 wordt uitgegaan van een verdere verhoging van het groeitempo en het rendement door een sterkere focus op de groeisegmenten bouwkunde en technische automatisering. Randstad Research & Development Services In de loop van het verslagjaar is Randstad Research & Development Services organisatorisch geïntegreerd in Randstad Polytechniek. Door intensieve marketing kon R&D Services haar omzet verder uitbreiden bij instituten voor toegepast onderzoek en R&D-afdelingen in de chemie, de farmacie en de levensmiddelentechnologie. De toenemende acceptatie van flexibilisering van R&Dfuncties zal in 1998 leiden tot voortzetting van de groei.

InterTech In de tweede helft van 1997 is InterTech van start gegaan, een gespecialiseerd bureau voor uitzending en detachering van ervaren technisch uitvoerend personeel. Met het oog op de toenemende schaarste van vaklieden richt de onderneming zich in het bijzonder op de ontwikkeling en langdurige binding van haar directe medewerkers. Zoals verwacht was er in 1997 nog sprake van aanloopverliezen. In 1998 wordt het vestigingennet uitgebreid teneinde nationale dekking te kunnen bieden. BouwFlex Medio 1997 verkreeg BouwFlex toestemming om deel te nemen aan de experimentele uitzending in de bouw. Dankzij de grondige voorbereiding, waarmee reeds in de voorgaande periode was begonnen, en de goede samenwerking met Randstad Uitzendbureau werd een voorspoedige start gemaakt. Met de huidige acht vestigingen is een landelijk netwerk gerealiseerd. Medio 1998 wordt het experiment door de sociale partners geëvalueerd. De gunstige ontwikkeling van de, weliswaar nog geringe, omzet van BouwFlex in 1997 maakt duidelijk dat uitzending zeer zeker voorziet in een groeiende behoefte van de bouwsector. Randstad Automatiseringsdiensten In een markt die met circa 15% groeide, realiseerde Randstad Automatiseringsdiensten een krachtige omzettoename van circa 50%. Ondanks het lage aanbod van personeel leverde het aantrekken van automatiseringsspecialisten geen onoverkomelijke problemen op, mede omdat gebruik kon worden gemaakt van de expertise en marktpositie van Randstad Uitzendbureau. Het bedrijfsresultaat gaf eveneens een bevredigende stijging te zien. Teneinde de marktpositie te versterken, werd met Berenschot een joint venture gestart onder de naam Oppidum. In 1998 wordt een voortgaande marktgroei verwacht, waarbij omzet en bedrijfsresultaat verder zullen toenemen. Randstad Millennium Services In het verslagjaar is Randstad Millennium Services van start gegaan. De onderneming richt zich op het ter beschikking stellen van personeel dat de aanpassingen van software die noodzakelijk zijn in het kader van de eeuwwisseling - jaar 2000-problematiek - kan uitvoeren. In dit verband zijn samenwerkingsovereenkomsten gesloten met toonaangevende softwarebedrijven, zoals Cap Gemini en Origin. De omzet ontwikkelde zich iets trager dan verwacht doordat het bewustzijn met

32


betrekking tot de jaar 2000-problematiek nog moet groeien. Verwacht wordt dat een en ander in 1998 volop gestalte krijgt. Randstad Interim Kader De omzet van Randstad Interim Kader steeg in 1997 slechts beperkt, na de zeer krachtige toename in het voorgaande jaar. Opvallend daarbij was dat de belangstelling van opdrachtgevers vooral uitgaat naar de diensten op het gebied van werving en selectie, en in mindere mate naar uitzending en detachering. Ten behoeve van een meer gespecialiseerde en geconcentreerde marktbewerking voor bepaalde functiegroepen werd het aantal vestigingen teruggebracht van tien naar zeven. Het bedrijfsresultaat stond enigszins onder druk. Voor 1998 wordt uitgegaan van een aanzienlijk hoger groeitempo. Randstad Transportdiensten In de bedrijfstak wegvervoer werd in de loop van 1997 het uitzendverbod opgeheven. Daarmee verdween het (uitzend)monopolie van de Stichting Gemeenschappelijke Personeelsdienst Wegvervoer (GPdW). Om te beschikken over gekwalificeerde vrachtwagenchauffeurs heeft Randstad Transportdiensten een deel van het personeelsbestand van de GPdW overgenomen. Door de dienstverlening uit te breiden naar nieuwe marktsegmenten, zoals het personenvervoer, slaagde Randstad Transportdiensten erin haar positie te versterken. Daarbij werd het aantal vestigingen uitgebreid van 17 tot 22. Het bedrijfsresultaat ontwikkelde zich in lijn met de omzet. De nieuwe marktsegmenten zullen in 1998 zorg dragen voor een voortzetting van het hoge groeitempo van de afgelopen jaren. Randstad Callflex Het succes van Randstad’s aanpak in de markt voor callcenter-personeel zette in 1997 door. In 1997 werd deze specialisatie ondergebracht in Randstad Callflex, teneinde de ontwikkeling van de dienstverlening voor callcenters te versnellen. In samenwerking met Randstad Opleidingscentrum, Randstad Interim Kader en Randstad Uitzendbureau wordt een full-service dienstverlening geboden. De omzet ontwikkelde zich gunstig. Randstad Callflex is inmiddels marktleider op het gebied van callcenter-personeel. Het komende jaar breidt Randstad Callflex in een hoog tempo verder uit.

Randstad Gezondheidszorgdiensten (inclusief SAVAZ Uitzendzorg) In een dalende markt slaagde Randstad Gezondheidszorgdiensten, Randstad’s uitzendorganisatie die zich richt op de zorgsector, erin opnieuw een krachtige omzetgroei te realiseren. Daardoor kon, ondanks een zekere margedruk, een hoger bedrijfsresultaat worden gerealiseerd. In 1998 wordt de organisatie verder uitgebouwd. Tempo-Team Beheer Tempo-Team Uitzendbureau Ondanks de gematigder toename van de markt bleef Tempo-Team Uitzendbureau ook in 1997 stevig doorgroeien. Daarbij kon het marktaandeel verder worden vergroot. Er werd op grote schaal geïnvesteerd in uitbreiding van het aantal indirecte medewerkers en het aantal vestigingen. Bovendien werd veel energie besteed aan opleidingen en trainingen. De hiermee samenhangende kosten hadden tot gevolg dat het resultaat minder sterk steeg dan de omzet, ondanks het feit dat de brutomarge zich stabiliseerde op het peil van 1996. Het aantal vestigingen steeg van 138 tot 184.

zullen zich daarbij naar verwachting gunstig ontwikkelen. Otter-Westelaken Groep Uitzendbureau Otter-Westelaken en Maxon Project Support Uitzendbureau Otter-Westelaken en Maxon Project Support zijn gespecialiseerd in uitzending en detachering van uitvoerend technisch vakpersoneel. Deze markt, die zich in 1996 al minder gunstig ontwikkelde dan de algemene uitzendmarkt, vertoonde in het verslagjaar tekenen van stagnatie, vooral als gevolg van schaarste aan voldoende gekwalificeerde medewerkers. Niettemin wisten de ondernemingen een voortgaande, zij het bescheiden, omzetgroei te realiseren. Bij een hogere brutomarge en een gematigde kostenontwikkeling werd een duidelijk beter bedrijfsresultaat behaald. Het aantal vestigingen steeg met één tot tien. Voor 1998 wordt een hogere omzetgroei verwacht waarbij de ontwikkeling van het bedrijfsresultaat mogelijk enigszins zal achterblijven bij de omzetstijging.

Uitzending België In 1997 werden diverse nieuwe diensten geïntroduceerd, onder meer op het gebied van automatisering (Tempo-Team IT-Flex) en interim kader (Tempo-Team TopFlex). Verder werd in elk district een centrum (Flexpunt) ingericht dat zich bezighoudt met de coördinatie van de niet-uitzendactiviteiten, zoals outsourcing, opleiding en detachering. Hiermee zijn goede ervaringen opgedaan.

1997

1996

1.005,8

839,8


140

139

0,7


728

633

15,0

16.939

14.288

18,6

in % Omzet (f mln)

Directe medewerkers (gemiddeld)

Voor 1998 zijn de vooruitzichten gunstig. Tempo-Team zal volop kunnen profiteren van de investeringen die in het verslagjaar zijn verricht. Het aantal vestigingen wordt verder vergroot. Omzet en bedrijfsresultaat zullen zich naar verwachting in hetzelfde tempo ontwikkelen. Werknet Uitzendbureau Werknet Uitzendbureau, dat zich richt op grootschalige industriële inleners, ontwikkelde zich voorspoedig. De concentratie op een specifieke sector van de uitzendmarkt blijkt uitstekend te werken. Het aantal vestigingen steeg van 27 tot 29. Daarnaast werd het aantal in-houselocaties uitgebreid. Voor 1998 wordt een verdere groei verwacht, mede door de opening van nieuwe vestigingen en uitbreiding van het aantal in-house-locaties. Omzet en bedrijfsresultaat

33


Verandering 19,8

De versnelling van de groei van de Belgische uitzendmarkt, die zich in de laatste maanden van 1996 al manifesteerde, heeft zich in 1997 in versterkte mate voortgezet. De marktgroei kwam uit op 17%. Voor 1998 wordt verwacht dat de markt een vergelijkbare groei vertoont als in 1997. Wetgeving België In het begin van het verslagjaar is voor de uitzendbranche in België een nationaal sociaal akkoord gesloten waarin het belang van uitzendondernemingen voor de arbeidsmarkt erkend wordt. Centraal in de onderhandelingen stond de invulling van arbeidsbevorderende en arbeidsherverdelende maatregelen in ruil voor

lastenverlaging. In het tewerkstellingsakkoord is overeengekomen dat ook uitzendondernemingen kunnen participeren en een rol kunnen spelen bij de invulling van de herverdeling van arbeid.

Uitzending Noord-Amerika

1997

1996

Netto-omzet (f mln)

442,3

416,0

6,3


76

78

(2,6)

Gang van zaken per werkmaatschappij Interlabor Interim en Flex Interim Randstad’s grootste Belgische uitzendbedrijf en marktleider in België, Interlabor Interim, heeft zich opnieuw gunstig ontwikkeld. Na de integratie in 1996 van Interlabor en Flex heeft de nieuwe organisatie zich in 1997 volledig kunnen richten op de versterking van de leidende positie. Een belangrijk element hierbij was de verdere verbreding van het dienstenpakket; zo ging Interlabor Informatics van start, een organisatie gespecialiseerd in automatiseringspersoneel. Tevens werd begonnen met de voorbereidingen voor de vorming van een organisatie die technisch personeel uitzendt. Daarnaast werden projecten gestart voor de plaatsing van langdurig werklozen. In de snelgroeiende markt kon Interlabor het marktaandeel verder uitbreiden, terwijl de brutomarge duidelijk verbeterde. Als gevolg van de afronding van de integratie van Flex Interim binnen Interlabor daalde het aantal vestigingen met drie tot 105. Het bedrijfsresultaat gaf een zeer krachtige stijging te zien. In 1998 wordt het vestigingennet uitgebreid. Naast een verdere omzetgroei zal naar verwachting ook in 1998 een gunstig bedrijfsresultaat gerealiseerd worden. Randstad Interim Randstad Interim kon in 1997 het marktaandeel opnieuw aanzienlijk vergroten. Ondanks de aanhoudende concurrentie bleef de brutomarge nagenoeg gelijk. Het aantal vestigingen steeg van 28 tot 30. Er werd een duidelijk hoger bedrijfsresultaat behaald. In 1998 wordt opnieuw de opening van een aantal vestigingen voorzien en wordt verdergegaan met het aantrekken van nieuwe indirecte medewerkers, mede waardoor het marktaandeel verder kan toenemen. Het bedrijfsresultaat zal daarbij naar verwachting stijgen.

Verandering in %

Indirecte medewerkers (ultimo) Directe medewerkers (gemiddeld)

547

603

(9,3)

12.001

13.623

(11,9)

Randstad Staffing Services De voor Randstad Staffing Services relevante markt is in het verslagjaar met circa 11% gegroeid. In de meer specialistische segmenten van de uitzendmarkt was de groei hoger. Exclusief de in 1996 aan de Olympische Spelen gerelateerde omzet (1996: USD 48 miljoen, circa f 80 miljoen) steeg de omzet met bijna 32%, zodat opnieuw sterk marktaandeel werd gewonnen. Randstad Staffing Services onderscheidt zich in de Amerikaanse markt door relatief beter gekwalificeerde uitzendkrachten, met bijbehorende arbeidsvoorwaarden, in te zetten. Daarnaast streeft de onderneming ernaar het omzetaandeel in de administratieve sector te vergroten. Deze strategie maakte het mogelijk, in een markt waar de traditionele marktsegmenten een marge-erosie lieten zien, de brutomarge ten opzichte van 1996 te verbeteren. Ter voorbereiding op de expansie in de komende jaren was de aandacht in het verslagjaar in belangrijke mate gericht op versterking van de interne organisatie en het management, en op een betere benutting van het bestaande vestigingennet. Verder werden met succes maatregelen genomen om het personeelsverloop te reduceren. In 1997 kon dan ook een duidelijke verbetering van de productiviteit worden gerealiseerd. In commercieel opzicht kon de organisatie profiteren van de, mede dankzij het sponsorship van de Olympische Spelen in 1996, sterk vergrote naamsbekendheid. De reputatie die de organisatie in enkele jaren tijd heeft opgebouwd, leidde ertoe dat het aantrekken van directe en indirecte medewerkers nauwelijks problemen opleverde, ondanks het feit dat de werkloosheid in het zuidoosten van de Verenigde Staten tot een ongekend laag niveau is gedaald. Het aantal vestigingen daalde met drie tot 75, mede doordat enkele vestigingen werden gesloten die destijds

34


vooral functioneerden in het kader van de betrokkenheid bij de Olympische Spelen. Dankzij de stabiele brutomarge en een beheerste kostenontwikkeling kon - afgezien van een voorziening voor bijzondere personeelskosten - voor de eerste maal een, zij het bescheiden, positief bedrijfsresultaat worden behaald. Verwacht wordt dat de markt in de Verenigde Staten in 1998 in hetzelfde tempo als in het verslagjaar blijft groeien, waarbij Randstad Staffing Services het marktaandeel verder kan vergroten. In het bestaande werkgebied worden in de eerste maanden van het jaar enkele nieuwe vestigingen geopend. Daarbij zal naar verwachting het bedrijfsresultaat in 1998 positief zijn. Randstad Intérim In het vierde kwartaal van 1997 werd in Montreal de eerste Canadese vestiging geopend onder de naam Randstad Intérim. Voor 1998 wordt een forse groei van de omzet voorzien, waarbij de huidige vestiging een goede basis voor de verdere expansie vormt.

Uitzending Duitsland

1997

1996

Verandering

Netto-omzet (f mln)

403,3

287,1


62

49

26,5

460

361

27,4

6.295

4.408

42,8

in %

Indirecte medewerkers (ultimo) Directe medewerkers (gemiddeld)

40,5

Na de matige groei in het voorgaande jaar schakelde de Duitse uitzendmarkt in 1997 naar een hogere versnelling. In de loop van het jaar nam het groeitempo toe en over het gehele jaar bedroeg de stijging van de markt naar schatting 20%. Wetgeving Duitsland Het Duitse kabinet heeft in april 1997 de maximumuitzendtermijn verlengd van negen naar twaalf maanden. Ook in andere opzichten is de restrictieve uitzendwetgeving in april geliberaliseerd. De veranderingen betekenen een aanzienlijke verruiming voor de Duitse uitzendmarkt. De belangrijkste wijziging is het feit dat uitzendbureaus

35


nu op eigen initiatief met uitzendkrachten contracten voor bepaalde tijd mogen aangaan. Tot april was dit uitsluitend toegestaan op eigen verzoek van de uitzendkrachten en dan alleen in die gevallen waar daar een zakelijke reden (een reden verbonden met iemands persoonlijke omstandigheden) voor bestond, bijvoorbeeld omdat iemand vanwege studie maar voor bepaalde tijd beschikbaar was. Hoewel er sprake is van een sterke toename is op dit moment het percentage contracten voor bepaalde tijd met uitzendkrachten nog gering. Naar verwachting neemt dit aantal in 1998 toe. De belangrijkste elementen van de huidige, nog steeds gecompliceerde, wetgeving zijn: • De maximale termijn voor plaatsing van een uitzendkracht bij een opdrachtgever is twaalf maanden; daarna is een wachtperiode van ten minste 25% van de oorspronkelijke inleningsperiode vereist voor hernieuwde inzet bij dezelfde inlener. • De duur van het contract tussen uitzendkracht en uitzendbureau en de duur van de opdracht bij de inlener mogen niet parallel lopen (‘Synchronisationsverbot’). Alleen voor de eerste plaatsing geldt dit verbod niet. • Het uitzendbureau mag met de uitzendkracht een contract voor bepaalde tijd aangaan, waarbij dit contract driemaal verlengd mag worden voor de bij het eerste contract overeengekomen periode. Daarbij mag in totaal de 24 maanden niet overschreden worden. • Het uitzendbureau heeft in vergelijking met andere werkgevers diverse extra, administratieve, verplichtingen. Zo moet het uitzendbureau dat een niet in Duitsland geboren medewerker plaatst het contract vertalen in de moedertaal van de uitzendkracht, een bepaling die niet geldt voor de overige werkgevers. • Uitzending in de bouw is verboden. Randstad Zeit-Arbeit Onder de betere marktomstandigheden heeft Randstad Zeit-Arbeit zich opnieuw uitstekend ontwikkeld. De omzet groeide duidelijk sterker dan de markt, wat resulteerde in een substantiële toename van het marktaandeel. Hoewel de exacte marktcijfers over 1997 bij het publiceren van dit jaarverslag nog niet bekend waren, laat het zich aanzien dat Randstad Zeit-Arbeit thans marktleider is in Duitsland. Het aantal vestigingen steeg met 13 tot 62. De brutomarge lag vrijwel op hetzelfde niveau als in 1996. De sterke expansie betekende een druk op het resultaat. Niettemin slaagde de organisatie erin een positief bedrijfsresultaat te realiseren.

De vooruitzichten voor de Duitse uitzendmarkt zijn goed. De door Randstad tegen het einde van het jaar 1998 verwachte verbetering van de werkgelegenheid en het minder rigide worden van de arbeidsmarkt zullen een goede impuls opleveren voor de uitzendmarkt. Randstad Zeit-Arbeit anticipeert hierop door het aantal vestigingen en het aantal indirecte medewerkers, inclusief management, verder uit te breiden. Voor 1998 worden opnieuw een verdere omzetstijging en een verbetering van het bedrijfsresultaat verwacht.

Uitzending Frankrijk

1997

1996

356,2

286,0

24,5

Vestigingen (ultimo) Indirecte medewerkers (ultimo) Directe medewerkers (gemiddeld)

81

71

14,1

406

295

37,6

6.795

5.415

25,5

De Franse uitzendmarkt heeft zich in 1997 goed kunnen herstellen van de daling in het voorgaande jaar. In de loop van het jaar nam de groei toe en over het gehele jaar deed zich een stijging voor van circa 19%. Wetgeving Frankrijk In Frankrijk staat de bestrijding van de werkloosheid hoog op de politieke agenda. In dit kader werden belangrijke kortingen op sociale premies doorgevoerd, hetgeen tot een daling van de loonkosten over de gehele linie leidde. De ‘Loi Robien’, invoering van de 35-urige werkweek, met als doel vermindering van de werkloosheid, staat ook open voor uitzendondernemingen. Ondernemingen die de werktijd verkorten en gelijktijdig nieuwe medewerkers aannemen om de arbeidstijdverkorting op te vangen, krijgen van de overheid een belangrijke korting op de kosten van de sociale lasten gedurende een aantal jaren. Randstad Intérim heeft van deze regeling reeds gebruikgemaakt. In het verslagjaar heeft de Franse regering uitvoerig gediscussieerd over de ‘Loi Juppé’. Deze wet beoogt door middel van loonkostenverlagingen het in dienst nemen van vooral laaggeschoolde medewerkers te

36


Randstad Intérim Per saldo overtrof de autonome omzetgroei van Randstad Intérim ruimschoots de marktgroei in de geografische gebieden waarin de onderneming actief is. Wel was de mate waarin marktaandeel gewonnen werd minder dan in 1996, toen de markt met 5% daalde en Randstad Intérim met 16% groeide.

Verandering in %

Netto-omzet (f mln)

stimuleren. Waar aanvankelijk een afschaffing dreigde, is uiteindelijk besloten tot een verfijning van de werking van de stimulerende maatregelen. Per saldo betekent dit voor 1998 een verhoging van de loonkosten van de uitzendkrachten. In die gevallen waar de hogere kosten niet aan de opdrachtgever doorberekend kunnen worden, leidt dit tot een lagere brutomarge. Dit zal vooral bij de grotere contracten het geval kunnen zijn.

Randstad Intérim concentreert zich in Frankrijk op een beperkt aantal geografische gebieden, de regio’s Parijs, Lille en Lyon, waarbij de onderneming zich primair richt op het administratieve marktsegment en nichemarkten die gekenmerkt worden door een aantrekkelijke brutomarge. Deze strategie resulteerde in het verslagjaar in een lichte verbetering van de brutomarge. Het bedrijfsresultaat was positief. Daarbij steeg het aantal vestigingen van Randstad Intérim met vier tot 75. Tegen het eind van het jaar werd LTI-Bourgogne overgenomen, een uitzendbureau dat actief is in het gebied tussen Dijon en Lyon met vijf vestigingen. Hierdoor werd een betere geografische spreiding van de activiteiten in Frankrijk gerealiseerd. Daarnaast voegt de overname een nieuw specialisme toe: de onderneming opereert in het segment uitvoerend, technisch vakpersoneel. Een ander voorbeeld van de specialisatiestrategie was de overname in het verslagjaar van Sticma, een bedrijf met één vestiging in Parijs, gespecialiseerd in het plaatsen van laboranten en apothekers. Voor 1998 wordt een voortgaande stijging van de markt verwacht. Gezien Randstad Intérim’s streven naar behoud, dan wel verbetering van de brutomarges is het mogelijk dat het marktaandeel enigszins onder druk zal staan. Het aantal vestigingen wordt verder uitgebreid. Het bedrijfsresultaat zal naar verwachting opnieuw positief zijn.

Uitzending overige landen

1997

1996

Verandering

132,3

64,3

105,8

in % Netto-omzet (f mln) Vestigingen (ultimo) Indirecte medewerkers (ultimo) Directe medewerkers (gemiddeld)

48

20

140,0

259

141

83,7

3.380

1.795

88,3

Groot-Brittannië De Britse uitzendmarkt gaf een hogere groei te zien dan in 1996, en wel van circa 25%. Randstad Employment Bureau Randstad Employment Bureau kon zich onder deze gunstige marktomstandigheden voortreffelijk ontwikkelen met een omzetgroei van meer dan 50%. Het aantal vestigingen steeg van tien tot 15, terwijl het management werd versterkt. Verheugend daarbij was dat na de aanloopverliezen in de voorgaande jaren een positief bedrijfsresultaat kon worden behaald. Verwacht wordt dat de markt in het lopende jaar blijft groeien, waarbij het marktaandeel verder kan stijgen. Het aantal vestigingen wordt uitgebreid, vooral in het tweede halfjaar. Daarbij zal het bedrijfsresultaat naar verwachting verder toenemen. Spanje De stormachtige groei van de Spaanse uitzendmarkt zette zich ook in het verslagjaar voort: de markt steeg met circa 70%. Wetgeving Spanje In april 1997 bereikten vakbeweging en werkgevers overeenstemming over een pakket maatregelen dat een einde moet maken aan de uiterst starre arbeidswetgeving. Het akkoord dat in juli inging, bevat maatregelen die een meer stabiele werkgelegenheidsgroei moeten stimuleren. In het akkoord ligt bovendien veel nadruk op de bevordering van de werkgelegenheid voor jongere en voor oudere werknemers. Voor wat betreft de uitzendmarkt is er sprake van zelfregulering door middel van de in december 1996

37


afgesloten CAO die een looptijd heeft van vier jaar. De CAO bevat als bepaling dat in het jaar 2000 uitzendkrachten hetzelfde salaris zullen verdienen als vaste medewerkers. In 1998 is het (minimum)uitgangspunt nog 80% en in 1999 90%. Monitoring van het naleven van deze regel gebeurt door een nog op te richten tripartiete organisatie, bestaande uit vertegenwoordigers van de overheid, vakbonden en werkgevers. Randstad Trabajo Temporal Randstad’s werkmaatschappij Randstad Trabajo Temporal heeft zich ook in 1997 uitstekend ontwikkeld en kon een verdubbeling van de omzet realiseren, waardoor het marktaandeel verder is toegenomen. Na de opbouw van een sterke positie in de regio-Madrid werd in het verslagjaar een eerste stap naar Barcelona gezet. Het aantal vestigingen steeg van zes naar 16; verder werd veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van managementpotentieel. Als gevolg van aanloopkosten bij de nieuwe vestigingen werd een beperkt verlies geleden. Voor 1998 wordt een verdere groei van de markt voorzien, zij het in een iets gematigder tempo. Met het oog op het potentieel van de Spaanse uitzendmarkt wordt voortgegaan met (voor)investeringen wat betreft het aantrekken van indirecte medewerkers en management en het openen van nieuwe vestigingen. Het accent ligt daarbij op versterking van de positie in de regio’s Madrid en Barcelona. Dit kan resulteren in aanloopverliezen. Zwitserland Na de daling in 1996 was er in het verslagjaar weer sprake van een bescheiden groei van de Zwitserse uitzendmarkt, en wel van circa 4%. Randstad Interim De twee vestigingen van Randstad Interim hebben zich opnieuw goed ontwikkeld met een omzetgroei van circa 60%. De brutomarges stonden onder druk, hetgeen in combinatie met de hoge kosten van de expansie tot een negatief bedrijfsresultaat leidde. Voor 1998 wordt een verdere groei van de markt voorzien, waarbij de omzetgroei van Randstad Interim zich naar verwachting sneller dan de markt zal ontwikkelen. Daarbij wordt een verbetering van het bedrijfsresultaat verwacht.

Luxemburg De groei van de Luxemburgse uitzendmarkt gaf een versnelling te zien en kwam uit op circa 15%. Randstad Interim Randstad Interim deed het net als in het voorgaande jaar uitstekend met een verdubbeling van de omzet. Daarmee werd - twee jaar na de oprichting - de vijfde plaats in de Luxemburgse uitzendmarkt bereikt. Het aantal opdrachtgevers kon fors worden uitgebreid. Tevens werd een groot contract verworven voor de bemanning van een callcenter. Het bedrijfsresultaat was positief. Voor 1998 worden een verdere stijging van de omzet en het bedrijfsresultaat verwacht. Denemarken

wensen van de opdrachtgevers bleken wederom succesvol. Veel aandacht ging in het verslagjaar uit naar training en opleiding van het middenkader. Tevens werd het management versterkt, waardoor de onderneming een goede uitgangspositie heeft verworven voor verdere expansie. Ook Lavold Schoonmaak (België) en Korrekt Gebäudereinigung (Duitsland) konden een toename van het marktaandeel bewerkstelligen. De marktpositie in België werd verbeterd door twee kleinere acquisities en het management werd versterkt. De groei van de omzet deed zich vooral in het aantal schoongemaakte vierkante meters voor, waarbij de prijzen enigszins onder druk stonden. Desondanks was het bedrijfsresultaat van de schoonmaakactiviteiten bevredigend.

Met de acquisitie van SejersenGruppen is Randstad in het verslagjaar actief geworden in Denemarken. Daarbij droeg de onderneming direct bij aan het resultaat van de Randstad Groep. In 1998 wordt SejersenGruppen in de Randstad-organisatie geïntegreerd en wordt de marktpositie verder uitgebouwd. In de loop van het jaar wordt de naam Randstad ingevoerd. Er wordt een positief bedrijfsresultaat verwacht.

Voor 1998 wordt een gematigde marktgroei voorzien, waarbij de Randstad-schoonmaakbedrijven opnieuw hun marktaandeel zullen kunnen vergroten. Veel aandacht gaat uit naar begeleiding en training van de directe medewerkers (schoonmakers) waardoor het serviceniveau wordt verhoogd. Het bedrijfsresultaat zal zich naar verwachting positief ontwikkelen.

Schoonmaak

Beveiliging

1997

1996

Verandering

1997

1996

138,4

128,4

Brutowinst (f mln)

29,7

27,8

6,8


21,5

21,7

(0,9)

in % Netto-omzet (f mln)

236,3

212,7

11,1

Brutowinst (f mln)

50,5

47,2

7,0


21,4

22,2

(3,7)


25

25

0,0


304

6,6


8.661

8.010

8,1

Directe medewerkers (gemiddeld)

De geheel autonoom gerealiseerde groei van Lavold (Nederland) overtrof ruimschoots de marktontwikkeling. De intensieve marktbewerking in combinatie met een optimale afstemming van de dienstverlening op de

38


in % Netto-omzet (f mln)

324

Na een aantal jaren van stabilisatie heeft de markt voor schoonmaakdiensten zich, in de voor Randstad relevante landen (Nederland, België en Duitsland), relatief gunstig ontwikkeld met een groei van circa 4%.

Verandering

8

8

128

139

2.085

1.959

7,8

0,0 (7,9) 6,4

De voor Randstad relevante sectoren van de beveiligingsmarkt gaven, evenals in 1996, een bescheiden groei te zien. De omzet van Randon ontwikkelde zich positief, waarbij marktaandeel werd gewonnen. De brutomarge was nagenoeg stabiel. Het bedrijfsresultaat was bevredigend. Het aantal vestigingen bleef onveranderd. Er is veel aandacht besteed aan de positionering van Randon in de beveiligingsmarkt. Een aspect hiervan is

verbreding van het dienstenpakket. Zo heeft de onderneming eind 1997 haar 37,5% deelneming in Parkeercontrole Nederland BV (Parcon) uitgebreid tot een 100% belang. Parcon is sinds 1993 actief in het beschikbaar stellen van parkeercontrolediensten aan gemeenten. Het bedrijf heeft hiertoe parkeercontroleurs in dienst die in het bezit zijn van het diploma Buitengewoon Opsporings Ambtenaar (BOA). De bij de gemeenten geplaatste Parcon-controleurs hebben daarmee de bevoegdheid om fiscale en strafrechtelijke (parkeer)overtredingen te constateren en te verbaliseren. De positie van Parcon wordt de komende jaren verder uitgebouwd. Voor 1998 wordt opnieuw een lichte groei van de markt voorzien. Verdere stijging van omzet en bedrijfsresultaat wordt verwacht.


1997

1996

Verandering

Netto-omzet (f mln)

36,6

32,3

13,3

Brutowinst (f mln)

20,1

16,6

21,1


54,9

51,4

6,8

16

16

0,0

377

340

10,9

n.v.t

n.v.t.

n.v.t.

in %


Randstad Opleidingscentrum De voor Randstad Opleidingscentrum relevante markt gaf in 1997 een groeiversnelling te zien tot circa 10%. De omzet van Randstad Opleidingscentrum steeg echter aanzienlijk sterker, zodat het marktaandeel na een lichte terugval in 1996 in het verslagjaar fors toenam. Daarbij gaf ook het bedrijfsresultaat een stevig herstel te zien. In 1998 wordt het opleidingenpakket verbreed. Lag het accent tot nu toe vooral op automatiseringsopleidingen en communicatietrainingen, thans wordt het werkterrein uitgebreid tot alle sectoren waarin de Randstad Diensten Groep - de holding van de Randstad-bedrijven in Nederland - actief is, zoals secretariaatsdiensten, techniek en callcenters. Daarnaast is Randstad Opleidingscentrum werkzaam als adviseur en intermediair met betrekking tot opleidingen in het algemeen.

39


Per 1 januari 1998 is de afdeling Vakopleidingen van Stork ICM B.V. overgenomen. Deze organisatie gaat verder onder de naam Randstad Opleidingscentrum Technische Vakopleiding en richt zich vooral op opleidingen ten behoeve van de grootmetaal en de petrochemische industrie. Het aantal van 13 vestigingen wordt in de loop van 1998 uitgebreid met drie. Daarnaast wordt het opleidingenpakket verder verbreed en de marktbewerking geïntensiveerd. Naar verwachting leidt tot dit een gezonde groei van zowel de omzet als het bedrijfsresultaat.

Vooruitzichten De vooruitzichten voor het lopende jaar zijn positief. In veel landen waarin Randstad actief is, was er in de loop van 1997 sprake van een aantrekkende groei van de markt. De verwachting is dat deze beweging zich voortzet. Op grond van de huidige inzichten zullen de voor de Randstad-bedrijven relevante uitzendmarkten zich in 1998 wederom positief ontwikkelen met een groei die boven de trendmatige marktgroei van 10% ligt. Randstad’s werkmaatschappijen hebben in 1997 opnieuw krachtig geïnvesteerd in versterking van de marktpositie en de infrastructuur. Daarom mag verwacht worden dat zij erin slagen een groei te realiseren die de marktgroei overtreft. De schaalgrootte die veel Randstad-bedrijven inmiddels hebben gerealiseerd stelt hen in staat de efficiency verder te vergroten. Hierdoor is het mogelijk forse investeringen in mensen en infrastructuur te combineren met een beheerste kostenontwikkeling. Naar verwachting zullen in 1998 omzet en nettowinst dan ook in hetzelfde tempo toenemen.

Diemen, 24 februari 1998 De directie, F.J.D. Goldschmeding

Thema 3

40


Thema 3

41


Thema 4

42


Thema 4

43


Geconsolideerde balans per 31 december 1997 na winstbestemming, in miljoenen guldens

    Materiële vaste activa Financiële vaste activa

288,2 59,5

Vaste activa

253,2 42,0 347,7

295,2

Voorraden Vorderingen Effecten Liquide middelen

2,0 1.155,2 1,8 507,7

2,6 929,7 2,3 276,3

Vlottende activa

1.666,7

1.210,9

Kortlopende schulden

1.279,9

920,4

Werkkapitaal

Voorzieningen Geplaatst kapitaal Agio Algemene reserve Eigen vermogen

Balanstotaal

44

   


386,8

290,5

734,5

585,7

59,2

50,8

21,6 51,7 602,0

21,6 51,7 461,6 675,3

534,9

734,5

585,7

2.014,4

1.506,1

Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 1997 in miljoenen guldens

   

   

Netto-omzet

7.072,9

5.953,2

Directe kosten

5.513,5

4.687,4

Brutowinst

1.559,4

1.265,8

Personeelskosten Overige bedrijfskosten

Totaal bedrijfskosten

Bedrijfsresultaat Financiële baten

Resultaat vóór belastingen Belastingen

Nettowinst

45


755,2 406,5

604,9 345,6

1.161,7

950,5

397,7 7,6

315,3 5,7

405,3 (147,5)

321,0 (113,6)

257,8

207,4

Geconsolideerd overzicht van kasstromen in miljoenen guldens

   

   

257,8 64,6

207,4 46,6

0,8 (195,2) 2,3 6,8 150,9

(0,8) (167,8) 0,1 3,3 161,9

288,0

250,7

(97,1) 3,6 (27,8)

(101,9) 1,1 (0,6)

(121,3)

(101,4)

(21,5) 4,2 160,4 82,9

(13,9) 4,1 (2,5) (65,7)

60,2

(78,0)

1,2

0,2

Saldo kasstroom

228,1

71,5

Liquide middelen begin boekjaar

276,3

204,8

3,3

-

507,7

276,3

Kasstroom uit operationele activiteiten Nettowinst Afschrijvingen Mutaties in: Voorraden Vorderingen Effecten Voorzieningen Kortlopende schulden

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen van materiële vaste activa Verwerving van groepsmaatschappijen

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Leningen u/g, verstrekt Leningen u/g, aflossingen Toename/afname bankkrediet Uitgekeerd dividend

Omrekeningsverschillen vreemde valuta

Inbreng uit acquisities Liquide middelen einde boekjaar

46


Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening bedragen in miljoenen guldens, tenzij anders aangegeven

1 Consolidatiegrondslagen In de geconsolideerde jaarrekening zijn verwerkt de financiële gegevens van Randstad Holding nv en haar groepsmaatschappijen. Als groepsmaatschappijen worden aangemerkt die vennootschappen waarin Randstad Holding nv direct of indirect beslissende zeggenschap heeft. De resultaten van verworven c.q. afgestoten dochtermaatschappijen worden vanaf respectievelijk tot de datum van overname in de consolidatie opgenomen. Ten aanzien van de vennootschappelijke winst- en verliesrekening van Randstad Holding nv is gebruikgemaakt van de vrijstelling ingevolge artikel 402 Boek 2 BW. Voor de lijst van voornaamste dochtermaatschappijen wordt verwezen naar pagina 59.

2 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat Waardering van de materiële vaste activa geschiedt op basis van aanschafwaarde onder aftrek van afschrijvingen, zijnde een vast percentage van de aanschafwaarde overeenkomstig de te verwachten levensduur. De bij verwerving van nieuwe dochtermaatschappijen betaalde prijs boven de netto-vermogenswaarde wordt per verkrijgingsdatum als goodwill direct ten laste van het eigen vermogen gebracht. De financiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, voorzover noodzakelijk onder aftrek van voorzieningen. De voorraden zijn gewaardeerd tegen inkoopprijzen; onderhanden werk is gewaardeerd tegen bestede directe kosten onder aftrek van nodig geachte voorzieningen voor mogelijke verliezen.

De pensioenvoorziening is gewaardeerd tegen actuariële waarde. De overige activa en passiva zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De in vreemde valuta luidende balansposten zijn omgerekend tegen de per balansdatum geldende koersen; de posten in de winst- en verliesrekening zijn omgerekend tegen de gemiddelde koersen in het verslagjaar. Omrekeningsverschillen welke optreden bij consolidatie van buitenlandse dochtermaatschappijen worden direct ten gunste of ten laste van de reserves gebracht. Andere koersverschillen zijn begrepen in het bedrijfsresultaat. De netto-omzet betreft de over het boekjaar aan derden gefactureerde bedragen exclusief de daarover geheven belastingen. De opbrengsten en kosten worden tot uitdrukking gebracht in het jaar waarop zij betrekking hebben, met dien verstande dat mogelijke verliezen worden opgenomen zodra zij voorzienbaar zijn. De brutowinst is het saldo van netto-omzet en de loon- en overige kosten die direct gerelateerd zijn aan de netto-omzet. De belasting over het resultaat is de som van de in de verschillende landen van vestiging, op basis van de aldaar geldende bepalingen, over de commerciële winst verschuldigde belasting. Vrijgestelde winstbestanddelen worden in aanmerking genomen bij de berekening van belastingen over het resultaat. In het geconsolideerde resultaat begrepen verliezen van dochtermaatschappijen worden bij de berekening van de belasting naar de winst in aanmerking genomen voorzover verrekening daarvan binnen de Groep realiseerbaar is. De grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar.

3 Geconsolideerd overzicht van kasstromen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van nodig geachte voorzieningen voor dubieuze vorderingen. De effecten zijn gewaardeerd tegen aanschafwaarde of lagere beurswaarde. De latente belastingvorderingen en -schulden zijn berekend tegen het geldende belastingtarief; vorderingen worden alleen gewaardeerd voorzover verrekening binnen de Groep op redelijke termijn realiseerbaar is.

47


Het geconsolideerd overzicht van kasstromen is opgesteld volgens de indirecte methode. De verkrijgingsprijs van verworven dochtermaatschappijen is opgenomen onder kasstroom uit investeringsactiviteiten. De uit de acquisities voortvloeiende mutaties in activa en passiva zijn bij de bepaling van de kasstroom uit operationele activiteiten buiten beschouwing gelaten.

4 Toelichting op posten van de geconsolideerde balans

   

   

143,6 144,6

130,2 123,0

288,2

253,2

Bedrijfsgebouwen en -terreinen

Andere vaste bedrijfsmiddelen

Aanschafwaarde per 1 januari 1997 Cumulatieve afschrijvingen

163,0 32,8

318,1 195,1

Boekwaarde per 1 januari 1997

130,2

123,0

18,3 (2,0) (4,2) 1,3

0,7 78,8 (1,6) (60,4) 4,1

143,6

144,6

180,1 36,5

387,8 243,2

143,6

144,6

Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen Andere vaste bedrijfsmiddelen

Het verloop in 1997 van de materiële vaste activa is als volgt:

Mutaties in de boekwaarde: Acquisities Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Valutawijzigingen Boekwaarde per 31 december 1997 Aanschafwaarde per 31 december 1997 Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 1997

De afschrijvingen worden berekend tegen gemiddeld 3%, respectievelijk 20% per jaar.

48


   

   

3,2 56,3

2,5 39,5

59,5

42,0

Waarborgsommen

Overige vorderingen

Waarde per 1 januari 1997 Toeneming Aflossingen Valutawijzigingen

2,5 1,0 (0,4) 0,1

39,5 20,5 (3,9) 0,2

Waarde per 31 december 1997

3,2

56,3

Financiële vaste activa Waarborgsommen Overige vorderingen

Het verloop van de financiële vaste activa in 1997 is als volgt:

Op deze activa hebben geen afschrijvingen plaatsgehad. De in 1998 vorderbare aflossingen zijn opgenomen onder vlottende activa.

Voorraden Onder de voorraden is f 1,4 miljoen (1996: f 1,6 miljoen) begrepen aan onderhanden werk.

Vorderingen Handelsdebiteuren Overige vorderingen Overlopende activa

   

   

1.071,4 68,4 15,4

876,5 41,6 11,6

1.155,2

929,7

Deze vorderingen hebben een looptijd van minder dan een jaar.

Effecten De effecten zijn ter beurze genoteerd (beurswaarde f 1,8 miljoen, 1996: f 2,3 miljoen).

49


Liquide middelen Deposito’s Kas-, bank- en girosaldi

   

   

429,8 77,9

43,6 232,7

507,7

276,3

170,3 39,6 478,1 11,0 573,6 7,3

9,9 33,1 398,5 11,9 462,8 4,2

1.279,9

920,4

De deposito’s vervallen gemiddeld binnen 1 maand.

Kortlopende schulden Bankkredieten Handelscrediteuren Belastingen en sociale lasten Pensioenpremies Overige schulden Overlopende passiva

Ten behoeve van bankkredietfaciliteiten zijn negatieve pandverklaringen afgegeven en gelden ‘pari-passu’ clausules.

Voorzieningen Pensioenvoorzieningen Latente belastingverplichtingen Overige voorzieningen

1,9 4,3 53,0

1,9 1,5 47,4

59,2

50,8

De pensioenvoorzieningen betreffen de actuariële waarde van de toekomstige premiebetalingen van nog niet gefinancierde pensioenrechten over verstreken dienstjaren (rekenrente 5%). De voorziening latente belastingverplichtingen is berekend over het verschil tussen de commerciële en fiscale waardering van activa en passiva. De bij de bepaling van de fiscale positie niet in aanmerking genomen compensabele verliezen van enkele werkmaatschappijen bedragen circa f 56 miljoen (1996: f 55 miljoen). De overige voorzieningen bestaan hoofdzakelijk uit voorzieningen voor risico’s terzake van mogelijke aanspraken van derden.

50


Het verloop van de voorzieningen in 1997 is als volgt: Stand per 1 januari 1997 Afboekingen Toevoegingen ten laste van het resultaat Overige mutaties

50,8 (9,0) 14,9 2,5

Stand per 31 december 1997

59,2

De voorzieningen hebben voor een belangrijk deel een langlopend karakter.

Eigen vermogen Per 23 juli 1997 is de verdeling van het maatschappelijk kapitaal gewijzigd: ieder gewoon aandeel van f 0,50 nominaal is gesplitst in 2,5 aandelen van f 0,20. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt thans f 100 miljoen, verdeeld in 250 miljoen gewone aandelen van f 0,20 nominaal en 50.000 preferente aandelen van f 1.000,- nominaal. Het geplaatste kapitaal bestaat uit 108 miljoen gewone aandelen. Het agio kan belastingvrij in aandelen worden uitgekeerd.

De samenstelling en het verloop van het eigen vermogen zijn als volgt: Geplaatst kapitaal

Agio

Stand per 1 januari 1997 Goodwill deelnemingen Valutaverschillen Ingehouden winst 1997 volgens voorstel winstbestemming

21,6 -

51,7 -

Stand per 31 december 1997

21,6

51,7

   

   

3,2

3,6

78,0

67,0

Garanties Garanties afgegeven aan derden

Niet in de balans opgenomen verplichtingen De verplichtingen uit hoofde van huur- en leasecontracten, erfpacht e.d. bedragen per jaar circa Deze verplichtingen hebben een resterende looptijd van gemiddeld drie jaar.

51


Algemene reserve 461,6 (24,7) 11,0 154,1 602,0

5 Toelichting op posten van de geconsolideerde winst- en verliesrekening Netto-omzet

   

   

6.661,6 236,3 138,4 36,6

5.579,8 212,7 128,4 32,3

7.072,9

5.953,2

4.667,3 1.039,4 442,3 435,3 356,2 132,4

4.001,9 868,9 416,0 316,1 286,0 64,3

7.072,9

5.953,2

5.019,2 770,3 35,7

4.279,8 711,0 23,4

5.825,2

5.014,2

De netto-omzetverdeling over de activiteiten is als volgt: Uitzending en detachering Schoonmaak Beveiliging Overige activiteiten

De netto-omzet is in de volgende landen gerealiseerd: Nederland België Verenigde Staten Duitsland Frankrijk Overige landen

Lonen, salarissen en sociale lasten In het resultaat is begrepen aan: Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten

Van het totaal is f 5.223,8 miljoen (1996: f 4.532,5 miljoen) opgenomen onder de directe kosten. Als bezoldiging voor commissarissen is f 164.000 ten laste van het resultaat gekomen.

Afschrijvingen In het resultaat is begrepen aan afschrijvingen op materiële vaste activa

52


64,6

46,6

Overige bedrijfskosten

   

   

135,8 118,1 152,6

122,4 98,1 125,1

406,5

345,6

Acquisitie- en promotiekosten Huisvestingskosten Overige kosten

Financiële baten (en lasten) Opbrengsten van financiële vaste activa Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten

1,5 16,4 (10,3) 7,6

6 Overige toelichtingen Werknemers Gedurende het jaar 1997 waren bij Randstad Holding nv en haar dochtermaatschappijen gemiddeld 173.000 werknemers in dienst waarvan 7.700 indirecte medewerkers (1996: 148.000 resp. 6.300).

53


1,5 9,0 (4,8) 5,7

Vennootschappelijke balans per 31 december 1997 na winstbestemming, in miljoenen guldens

Financiële vaste activa

   

348,0

495,0

Vorderingen Liquide middelen

28,4 411,2

139,0 1,1

Vlottende activa

439,6

140,1

Kortlopende schulden

110,3

98,6

Werkkapitaal

Voorzieningen Geplaatst kapitaal Agio Algemene reserve Eigen vermogen

54

   


329,3

41,5

677,3

536,5

2,0

1,6

21,6 51,7 602,0

21,6 51,7 461,6 675,3

534,9

677,3

536,5

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 1997 in miljoenen guldens

Resultaat uit deelnemingen na belastingen Overige baten na belastingen

Nettowinst

55


   

   

251,8

197,4

6,0

10,0

257,8

207,4

Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening bedragen in miljoenen guldens, tenzij anders aangegeven

Algemeen De jaarrekening van Randstad Holding nv is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. De dochtermaatschappijen worden gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde. De bij verwerving van dochtermaatschappijen betaalde prijs boven de netto-vermogenswaarde wordt direct als goodwill ten laste van het eigen vermogen gebracht. De waardering van de overige activa en passiva geschiedt volgens de grondslagen zoals opgenomen in de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening. Dit geldt eveneens ten aanzien van de bepaling van het resultaat. Hierdoor zijn het eigen vermogen en de nettowinst gelijk aan die volgens de geconsolideerde jaarrekening, en wordt naar de desbetreffende toelichting verwezen.

Financiële vaste activa

   

   

231,5 116,5

302,4 192,6

348,0

495,0

Deelnemingen

Vorderingen

Deelnemingen in dochtermaatschappijen Vorderingen op dochtermaatschappijen

Het verloop in 1997 van de financiële vaste activa is als volgt:

Waarde per 1 januari 1997 Kapitaalstortingen Resultaten 1997 Dividenduitkeringen Overdracht deelnemingen Overige mutaties

302,4 11,0 251,8 (243,0) (68,6) (22,1)

192,6 0 0 0 0 (76,1)

Waarde per 31 december 1997

231,5

116,5

   

   

15,4 13,0

121,6 17,4

28,4

139,0

Een overzicht van de voornaamste dochtermaatschappijen alsmede het aandeel in het geplaatste kapitaal is opgenomen op pagina 59.

Vorderingen Vorderingen op dochtermaatschappijen Overige vorderingen

56


Liquide middelen Deposito’s Kas-, bank- en girosaldi

   

   

405,0 6,2

1,1

411,2

1,1

1,4 2,7 0,3 105,9

1,2 0,1 0,9 10,8 85,6

110,3

98,6

0,1 1,9

0,1 1,5

2,0

1,6

24,4

20,7

De deposito’s vervallen gemiddeld binnen 1 maand.

Kortlopende schulden Bankkrediet Handelscrediteuren Schulden aan dochtermaatschappijen Belastingen en sociale lasten Pensioenpremies Overige schulden

Voorzieningen Pensioenvoorziening Latente belastingverplichtingen

Garanties Garanties afgegeven ten behoeve van dochtermaatschappijen De vennootschap is mede hoofdelijk aansprakelijk voor bankkredietfaciliteiten (f 70 miljoen) van dochtermaatschappijen.

Diemen, 24 februari 1998 De directie, F.J.D. Goldschmeding

57


De raad van commissarissen, J.E. Andriessen (voorzitter) F.H.M. Grapperhaus J.P. Guépin J.C.M. Hovers J.F.M. Peters

Overige gegevens

1 Statutaire regeling betreffende

3 Accountantsverklaring

winstbestemming Een samenvatting van de belangrijkste bepalingen in artikel 27 van de statuten betreffende de winstbestemming is als volgt:

lid 1. Uit de winst worden zodanige bedragen gereserveerd als de directie met goedkeuring van de raad van commissarissen zal bepalen. Uit de daarna resterende winst wordt voorzover mogelijk aan houders van preferente aandelen over het op die aandelen gestorte bedrag, een dividend uitgekeerd, waarvan het percentage gelijk is aan het met anderhalf procentpunt verhoogde gemiddelde van de prolongatiekoersen gedurende het boekjaar waarover de uitkering geschiedt. Indien in enig jaar de winstuitkering op de preferente aandelen geheel of gedeeltelijk niet kan plaatsvinden, zal in de volgende jaren het achterstallige dividend op de aandelen worden uitgekeerd alvorens enig andere dividenduitkering geschiedt. lid 2. Hetgeen daarna resteert is ter beschikking van de algemene vergadering, met dien verstande dat op preferente aandelen geen uitkering meer geschiedt, of daartoe reservering plaatsvindt. lid 4. De directie kan onder goedkeuring van de raad van commissarissen besluiten tot uitkering van een interim-dividend ten laste van het over het betrokken boekjaar te verwachten dividend. lid 5. De algemene vergadering kan met goedkeuring van de raad van commissarissen besluiten, dat de uitkering van dividend niet of niet geheel in contanten geschiedt, doch geheel of ten dele in de vorm van aandelen in de vennootschap.

2 Voorstel winstbestemming Met in achtneming van artikel 27 van de statuten wordt voorgesteld van de nettowinst over 1997 ad f 257,8 miljoen aan dividend f 103,7 miljoen uit te keren, en f 154,1 miljoen toe te voegen aan de algemene reserve. Vooruitlopend op de vaststelling door de algemene vergadering van aandeelhouders is dit voorstel in de jaarrekening verwerkt.

58


Opdracht Wij hebben de jaarrekening 1997 van Randstad Holding nv te Amsterdam gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de directie van de onderneming. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controle-opdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de directie van de onderneming daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 1997 en van het resultaat over 1997 in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 BW2.

Amsterdam, 24 februari 1998 Coopers & Lybrand N.V.

Voornaamste dochtermaatschappijen

Uitzending en detachering Randstad Uitzendbureau bv Randstad Projecten bv Capac Uitzendbureau bv Capac Projecten bv Tempo-Team Uitzendbureau bv Tempo-Team Projecten bv Werknet Uitzendbureau bv Randstad Interim nv nv Interlabor Flex België nv Randstad Interim sa Jysk Råstof 1 ApS Randstad Organisation für Zeit-Arbeit GmbH Randstad Intérim sa Randstad Interim sa Randstad Empleo, Empresa de Trabajo Temporal S.A. Randstad Employment Bureau Ltd Randstad Staffing Services LP Randstad Intérim Inc.

Opleidingen Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Brussel Brussel Brussel Luxemburg Ballerup Eschborn/TS Parijs Lausanne Madrid Swindon Atlanta Montreal

Randstad Opleidingscentrum bv Interlabor Training & Services nv

Amsterdam Brussel

Overige Randstad Groep Nederland bv Randstad Diensten Groep bv Randstad Uitzend Groep bv Randstad Contracting bv Capac Beheer bv Tempo-Team Beheer bv Randstad Polytechniek Beheer bv Randstad Automatisering Beheer bv Randstad Opleidingen Beheer bv Randstad Diensten Beheer bv Lavold bv Randon Beveiliging Beheer bv Randstad Automation Center bv Randon Beheer bv Diemermere bv JIT Facility Center nv

Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam ‘s-Gravenhage Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Brussel

Specialistische uitzending en detachering Randstad Polytechniek Uitzending bv Randstad Polytechniek Projecten bv Randstad Technoflex Uitzending bv Randstad Technoflex Projecten bv Randstad Automatiseringsdiensten bv Randstad Speciale Uitzending bv Uitzendbureau Otter-Westelaken bv Maxon Project Support bv Polydesign België nv Interdesign sa Teknik-Vikar ApS LTI-Bourgogne S.A. Randstad Inter Engineering Ltd

Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Veghel Veghel Antwerpen Brussel Kopenhagen Châlon sur Saône Altrincham

Schoonmaak Lavold Schoonmaak bv Lavold-IDG bv Lavold Schoonmaak nv Korrekt Gebäudereinigung GmbH

Amsterdam Amsterdam Brussel Eschborn/TS

Beveiliging Randon Beveiliging bv Randon Meldkamer bv Randon Services bv

59


Amsterdam Amsterdam Amsterdam

Het aandeel Randstad Holding nv in het geplaatste kapitaal van genoemde maatschappijen bedraagt 100%. Voorts bestaan er enkele dochtermaatschappijen in binnen- en buitenland, welke van te verwaarlozen betekenis zijn.

Thema 5

Thema 5

Thema 6

Thema 6

Ontwikkeling Randstad vanaf 1988 bedragen in miljoenen guldens, tenzij anders aangegeven

1997

1996

1995

1994

Resultaten Netto-omzet in % voorgaand jaar

7.072,9 118,8

5.953,2 126,6

4.702,4 125,1

3.758,6 125,0

Brutowinst in % van de netto-omzet

1.559,4 22,0

1.265,8 21,3

995,9 21,2

781,2 20,8

Resultaat vóór belastingen in % voorgaand jaar in % van de netto-omzet

405,3 126,3 5,7

321,0 125,7 5,4

255,3 141,3 5,4

180,7 153,6 4,8

Nettowinst in % voorgaand jaar in % van de netto-omzet in % van het gemiddeld eigen vermogen

257,8 124,3 3,6

207,4 127,0 3,5

163,3 145,2 3,5

112,4 155,5 3,0

42,6

44,1

45,4

38,0

Cashflow in % voorgaand jaar

322,4 126,9

254,0 125,6

202,2 134,7

150,1 133,6

93,5

100,8

67,6

29,4

Balans Vaste activa Werkkapitaal Werkzaam vermogen

347,7 386,8 734,5

295,2 290,5 585,7

228,6 224,4 453,0

191,4 172,3 363,7

Eigen vermogen Lang vreemd vermogen Totaal financiering

675,3 59,2 734,5

534,9 50,8 585,7

405,8 47,2 453,0

313,5 50,2 363,7

Aantal medewerkers Jaargemiddelde waarvan indirect:

173.000 7.700

148.000 6.300

119.000 5.100

93.000 4.200

1.108

962

895

778

6,25 2,99 2,39 0,96

4,95 2,35 1,92 0,77

3,76 1,87 1,51 0,61

2,90 1,39 1,04 0,42

40

40

40

40

Investeringen

Aantal vestigingen ultimo Per aandeel in guldens* Eigen vermogen Cashflow Nettowinst Dividend Pay-out in %

* Cijfers per aandeel 1996 gecorrigeerd voor de aandelensplitsing 2,5:1 op 1 augustus 1997.

64


1993

1992

1991

1990

1989

1988

3.006,3 99,8

3.011,6 115,5

2.606,6 102,5

2.542,0 115,7

2.196,6 116,4

1.887,4 117,2

624,2 20,8

608,0 20,2

543,4 20,8

534,1 21,0

441,5 20,1

366,6 19,4

117,6 80,5 3,9

146,2 94,5 4,9

154,7 105,7 5,9

146,4 143,8 5,8

101,8 135,2 4,6

75,3 126,5 4,0

72,3 79,0 2,4

91,5 92,9 3,0

98,5 106,0 3,8

92,9 143,5 3,7

64,8 145,2 2,9

44,6 125,2 2,4

27,0

33,7

32,5

37,8

32,6

27,2

112,4 86,8

129,5 97,5

132,8 107,5

123,5 139,3

88,7 134,9

65,7 131,1

24,8

26,5

29,2

44,2

32,1

99,1

213,5 111,1 324,6

204,1 107,3 311,4

192,3 181,7 374,0

196,0 117,1 313,1

180,4 75,4 255,8

169,6 42,0 211,6

268,9 55,7 324,6

267,6 43,8 311,4

332,8 41,2 374,0

274,0 39,1 313,1

218,3 37,5 255,8

179,4 32,2 211,6

76.000 3.800

77.000 3.600

73.000 3.300

73.000 3.100

64.000 2.600

57.000 2.400

735

741

517

460

413

354

2,49 1,04 0,67 0,37

2,48 1,20 0,85 0,37

3,08 1,23 0,91 0,37

2,54 1,14 0,86 0,34

2,02 0,82 0,60 0,24

1,66 0,61 0,41 0,17

55

43

40

40

40

40

65


C Groot-Brittannië (GB) Randstad Employment Bureau 1 Randstad Inter Engineering/ Randstad Specialist Engineering 2 Canada (C) Randstad Intérim 1

GB

USA B

Verenigde Staten (USA) Randstad Staffing Services 75

F

E Spanje (E) Randstad Trab

66

DE

Randstad Holding nv Denemarken (De) SejersenGruppen 12

D Duitsland (D) Randstad Zeit-Arbeit 62 Korrekt Gebäudereinigung 7

L

Nederland (NL) Randstad Uitzendbureau 348 Capac Uitzendbureau 4 Randstad Polytechniek 14 Randstad Research & Development Services 1 InterTech 4 BouwFlex 8 Randstad Automatiseringsdiensten 5 Randstad Millennium Services 1 Randstad Interim Kader 7 Randstad Transportdiensten 22 Randstad Callflex 1 Randstad Gezondheidszorgdiensten 6 Tempo-Team Uitzendbureau 184 Tempo-Team Projecten/Flexpunt 3 Tempo-Team IT/TopFlex 5 Werknet Uitzendbureau 29 Uitzendbureau Otter-Westelaken 9 Maxon Project Support 1 Lavold 11 Lavold-IDG 5 Randon Beveiliging 7 Randon Meldkamer 1 Randstad Opleidingscentrum 13

België (B) Randstad Interim 30 Interlabor Interim 86 Interlabor Informatics 1 Flex Interim 18 Polydesign 3 Interdesign 2 Lavold Schoonmaak 2 Interlabor Training & Services 3

CH

Luxemburg (L) Randstad Interim 1 Frankrijk (F) Randstad Intérim 75 LTI- Bourgogne 5 Engineering Assistance 1 Zwitserland (CH) Randstad Interim 2 NL

mporal 16

67


Randstad Holding nv

Nederland

Uitzending en detachering

Specialistische uitzending en detachering

Schoonmaak

Beveiliging

Opleidingen

Randstad Uitzendbureau

Randstad Polytechniek

Lavold

Randon Beveiliging

Randstad Opleidingscentrum

Randstad Research & Development Services

Lavold-IDG

Randon Meldkamer

Randstad Projecten Randstad Werkgelegenheidsdiensten

Randon Services

InterTech BouwFlex

Randstad Mobiliteitsdiensten Capac Uitzendbureau Capac Projecten

Randstad Automatiseringsdiensten Randstad Millennium Services

Diemen Direct Tempo-Team Uitzendbureau Tempo-Team Projecten Tempo-Team Personeelsdiensten Werknet Uitzendbureau

Randstad Interim Kader Randstad Transportdiensten Randstad Callflex Randstad Gezondheidszorg Savaz Uitzendzorg Tempo-Team IT-Flex Tempo-Team TopFlex Uitzendbureau Otter-Westelaken Maxon Project Support

België

Randstad Interim

Polydesign

Interlabor Interim

Interdesign

Flex Interim

Interlabor Informatics

Luxemburg

Randstad Interim

Denemarken

SejersenGruppen

Duitsland

Randstad Zeit-Arbeit

Frankrijk

Randstad Intérim

Zwitserland

Randstad Interim

Spanje

Randstad Trabajo Temporal

GrootBrittannië

Randstad Employment Bureau

Verenigde Staten

Randstad Staffing Services

Canada

Randstad Intérim

Korrekt Gebäudereinigung LTI-Bourgogne Engineering Assistance

68

Lavold Schoonmaak

Randstad Inter Engineering/Randstad Specialist Engineering


Interlabor Training & Services

Werkmaatschappijen

Uitzending Randstad Uitzendbureau Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 55 20 Randstad Projecten Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 55 20 Randstad Werkgelegenheidsdiensten Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 53 86, telefax 31-20-569 58 79 Randstad Mobiliteitsdiensten Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 53 87, telefax 31-20-569 58 79 Capac Uitzendbureau Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 55 20

69

Werknet Uitzendbureau Diemermere 15, 1112 TB Diemen, Nederland Postbus 23140, 1100 DP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 20, telefax 31-20-569 57 75 Randstad Interim Buro & Design Center b.19, Heizel Esplanade, 1020 Brussel, België telefoon 32-2-474 61 00, telefax 32-2-478 71 72 http://www.INnet.net/randstad/ Interlabor Interim Buro & Design Center b.71, Heizel Esplanade, 1020 Brussel, België telefoon 32-2-474 60 00, telefax 32-2-476 07 06 http://www.link.be/interim/ Flex Interim Buro & Design Center b.71, Heizel Esplanade, 1020 Brussel, België telefoon 32-2-474 60 00, telefax 32-2-476 07 06 Randstad Interim 61, Avenue de la Gare, L-1611 Luxemburg, Luxemburg Postbus 2450, L-1024 Luxemburg, Luxemburg telefoon 352-40 32 04, telefax 352-49 17 45

Capac Projecten Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 55 20

SejersenGruppen Frederiksberggade 24, 1459 Kopenhagen, Denemarken telefoon 45-33-93 08 00, telefax 45-33-93 41 56

Diemen Direct Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 55 20

Randstad Zeit-Arbeit Ginnheimer Straße 4, 65760 Eschborn, Duitsland telefoon 49-6196-40 80, telefax 49-6196-40 81 09 http://www.randstad.de/

Tempo-Team Uitzendbureau Diemermere 15, 1112 TB Diemen, Nederland Postbus 12700, 1100 AS Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 22, telefax 31-20-569 52 43

Randstad Intérim 1, place de Turenne, 94417 Saint Maurice Cedex, Frankrijk telefoon 33-1-43 97 78 78, telefax 33-1-43 97 78 79 http://www.randstad-interim.fr/

Tempo-Team Projecten Diemermere 15, 1112 TB Diemen, Nederland Postbus 12700, 1100 AS Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 22, telefax 31-20-569 52 43

Randstad Interim 7, rue Centrale, 1003 Lausanne, Zwitserland Postbus 3447, 1002 Lausanne, Zwitserland telefoon 41-21-312 60 00, telefax 41-21-312 62 12

Tempo-Team Personeelsdiensten Diemermere 15, 1112 TB Diemen, Nederland Postbus 12700, 1100 AS Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 22, telefax 31-20-569 52 43

Randstad Trabajo Temporal Paseo de la Castellana 140, 28046 Madrid, Spanje telefoon 34-1-563 99 66, telefax 34-1-563 92 12


Randstad Employment Bureau Randstad House, 51/52 Victoria Road, Swindon SN1 3AY, Groot-Brittannië telefoon 44-1793-49 12 22, telefax 44-1793-49 14 47

Randstad Interim Kader Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 55 17, telefax 31-20-569 50 85

Randstad Staffing Services 2015 South Park Place, Atlanta, GA 30339, Verenigde Staten telefoon 1-770-937 70 00, telefax 1-770-937 71 00 http://www.randstadstaffing.com/

Randstad Transportdiensten Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 50 35

Randstad Intérim 3100 Côte Vertu, St. Laurent, H4R 2J8, Quebec, Canada telefoon 1-514-332 10 55, telefax 1-514-332 82 08

Randstad Callflex Vredenburg 27, 3511 BC Utrecht, Nederland telefoon 31-30-272 79 00, telefax 31-30-232 24 02

Specialistische uitzending en detachering Randstad Polytechniek Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 50 25 http://www.polytechniek.randstad.nl/ Randstad Research & Development Services Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 50 25 http://www.randstadrds.com/ InterTech Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 58 87, telefax 31-20-569 50 25 BouwFlex Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 58 19, telefax 31-20-569 50 25 Randstad Automatiseringsdiensten Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12610, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 15, telefax 31-20-569 59 25 http://www.radnl.com/ Randstad Millennium Services Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12610, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 15, telefax 31-20-569 59 25 http://www.rmsnl.com/

70


Randstad Gezondheidszorg Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 50 54, telefax 31-20-569 58 79 Savaz Uitzendzorg Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 58 79 Tempo-Team IT-Flex Diemermere 15, 1112 TB Diemen, Nederland Postbus 12700, 1100 AS Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 22, telefax 31-20-569 52 43 http://www.IT-Flex.nl/ Tempo-Team TopFlex Diemermere 15, 1112 TB Diemen, Nederland Postbus 12700, 1100 AS Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 22, telefax 31-20-569 52 43 Uitzendbureau Otter-Westelaken Kennedylaan 1, 5466 AA Veghel, Nederland Postbus 509, 5460 AM Veghel, Nederland telefoon 31-413-34 04 40, telefax 31-413-36 28 05 Maxon Project Support Kennedylaan 1, 5466 AA Veghel, Nederland Postbus 434, 5460 AK Veghel, Nederland telefoon 31-413-35 33 00, telefax 31-413-35 32 79 Polydesign rue Brogniez, 54, 1070 Brussel, België telefoon 32-2-522 95 92, telefax 32-2-521 65 55

Interdesign rue Brogniez, 54, 1070 Brussel, België telefoon 32-2-522 63 64, telefax 32-2-523 45 78 Interlabor Informatics Buro & Design Center b.71, Heizel Esplanade, 1020 Brussel, België telefoon 32-2-474 60 00, telefax 32-2-476 09 63 LTI-Bourgogne 3, rue des Martyrs de la Résistance 71100 Châlon sur Saône, Frankrijk telefoon 33-3-85 41 62 62, telefax 33-3-85 41 33 77 Engineering Assistance 62, boulevard de Sébastopol, 75003 Parijs, Frankrijk telefoon 33-1-44 54 33 90, telefax 33-1-44-59 82 00 Randstad Inter Engineering 4 Tabley Court, Victoria Street, Altrincham, Cheshire WA14 1ET, Groot-Brittannië telefoon 44-161-929 18 82, telefax 44-161-929 18 60 Randstad Specialist Engineering 4 Tabley Court, Victoria Street, Altrincham, Cheshire WA14 1ET, Groot-Brittannië telefoon 44-161-929 18 82, telefax 44-161-929 18 60

Schoonmaak Lavold Diemermere 15, 1112 TB Diemen, Nederland Postbus 12800, 1100 AV Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 33, telefax 31-20-569 53 00 Lavold-IDG Algolweg 5, 3821 BG Amersfoort, Nederland telefoon 31-33-450 72 72, telefax 31-33-450 72 79 Lavold Schoonmaak Berchem Techno Center, Technologiestraat 65, 1082 Brussel, België telefoon 32-2-482 09 50, telefax 32-2-469 17 21 Korrekt Gebäudereinigung Düsseldorfer Straße 40, 65760 Eschborn, Duitsland telefoon 49-6196-5 01 50, telefax 49-6196-48 25 90

71


Beveiliging Randon Beveiliging Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12630, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 58 44, telefax 31-20-569 54 70 Randon Meldkamer Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12690, 1100 AR Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 54 15, telefax 31-20-569 54 90 Randon Services Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12630, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 58 44, telefax 31-20-569 54 70

Opleidingen Randstad Opleidingscentrum Diemermere 25, 1112 TC Diemen, Nederland Postbus 12755, 1100 AT Amsterdam-Zuidoost, Nederland telefoon 31-20-569 59 11, telefax 31-20-569 55 90 Interlabor Training & Services Buro & Design Center b.71, Heizel Esplanade, 1020 Brussel, België telefoon 32-2-474 60 00, telefax 32-2-476 07 06

Personalia

Raad van commissarissen prof. dr. J.E. Andriessen (voorzitter) prof. dr. F.H.M. Grapperhaus mr. J.P. Guépin dr. J.C.M. Hovers drs. J.F.M. Peters

Concerndirectie dr. F.J.D. Goldschmeding, president-directeur H. Zwarts, vice-president mr. F.C.M. Drost, concerndirecteur operations C.T.M.J. Farla, concerndirecteur operations drs. D. van Gelder, concerndirecteur operations drs. E.A. de Groot, concerndirecteur financiën, administratieen automatisering mr. F.C.A. van Haasteren, concerndirecteur socialeen algemene zaken E. Vonk MBA, concerndirecteur operations

Concernstaf

Tempo-Team Beheer bv L.J.M.V. Lindelauf, algemeen directeur Tempo-Team Beheer drs. J.F.A. Broeks RA, directeur financiën, administratie en automatisering H.J.W.M. Janssen, directeur personeel en opleidingen A.J. Knobben, directeur marketing drs. P.J. Hulsbos, regiodirecteur Tempo-Team Uitzendbureau J.W.J. Hoogeveen, regiodirecteur Tempo-Team Uitzendbureau S.H. Witteveen, regiodirecteur Tempo-Team Uitzendbureau A.G.E.C.C. Korthout, operationeel directeur Werknet Uitzendbureau Otter-Westelaken Groep bv J.R.J. den Otter, directeur W. van de Westelaken, directeur

drs. H.J.M. Smits, directeur planning en control

Werkmaatschappijen Nederland Randstad Diensten Groep bv mr. F.C.M. Drost, algemeen directeur en waarnemend directeur communicatie E. Bolk, directeur strategie-ontwikkeling en externe betrekkingen F.G. Farber, directeur personeel en organisatie drs. W.C. van Kempen, directeur financiën, administratie en facilitaire diensten drs. J. van Tiel, directeur Randstad Speciale Produkten, waarnemend directeur Randstad Transportdiensten J. Vermeulen, directeur operations Randstad Uitzendbureau drs. J.W. van den Broek, regiodirecteur Randstad Uitzendbureau A. Hadders, regiodirecteur Randstad Uitzendbureau P.P.M. van de Kerkhof, regiodirecteur Randstad Uitzendbureau drs. V.P. van den Hoff, regiodirecteur Randstad Uitzendbureau mr. M.P. den Ottolander, regiodirecteur Randstad Uitzendbureau drs. M.H.J.J. Vissers, directeur Randstad Mobiliteitsdiensten en Randstad Werkgelegenheidsdiensten mr. B.J. Noteboom, directeur Capac Uitzendbureau ir. C.J.M. van Puijenbroek, directeur operations Randstad Polytechniek ir. H.E. Wagter, directeur Randstad Polytechniek J.L. Louman, directeur InterTech en BouwFlex J.H.H.R.F.J. Sevenstern, directeur Randstad Automatiseringsdiensten B.J.H.M. van den Berg, directeur Randstad Interim Kader J. van der Meulen, directeur Randstad Gezondheidszorg J.A.M. Gilissen, directeur Randstad Opleidingscentrum


Lavold bv drs. S.J. Koning, algemeen directeur Randon Beveiliging Beheer bv W.F.J.M. Kitslaar, algemeen directeur België nv Interlabor drs. H.H.J. Koerhuis, algemeen directeur R.W.G.N. Gerard, directeur human resources J.R.M. Peeters, directeur marketing E. Philipsen, directeur financiën en administratie P. Bourgeois, commercieel directeur P. Deltenre, commercieel directeur Flex Interim B. Rentmeesters, commercieel directeur P.E.J. Rottiers, commercieel directeur Randstad Interim nv P.A. Van der Straeten, algemeen directeur Lavold Schoonmaak nv Y. Barberis, algemeen directeur Luxemburg Randstad Interim sa drs. I.M.A. Jorissen, directeur Denemarken Jysk Råstof 1 ApS en Teknik-Vikar ApS J. Sejersen, algemeen directeur

Duitsland Randstad Organisation für Zeit-Arbeit GmbH dr. R. Henseler, algemeen directeur Korrekt Gebäudereinigung GmbH W. Kurz, algemeen directeur Frankrijk Randstad Intérim sa P. Adida, directeur LTI-Bourgogne S.A. M.L. Letourneaux, algemeen directeur Zwitserland Randstad Interim sa C.T.M.J. Farla, directeur ad interim Spanje Randstad Empleo, Empresa de Trabajo Temporal sa drs. E.J.N. Schreur, directeur Groot-Brittannië Randstad Employment Bureau Ltd G.J. Rakhorst, directeur Verenigde Staten Randstad Staffing Services LP E. Vonk MBA, algemeen directeur J.P. Schaudies JD, directeur human resources D.W. Evans MBA, directeur business development S.W. Poole CPA, directeur financiën, administratie en automatisering Randstad Intérim Canada Inc. L. Galipeau, directeur


Inhoud 3 Profiel. 4 Historie. 5 Kerngegevens. 6 Bericht aan de aandeelhouders. 8 De rol van kapitaalverschaffers bij Randstad Holding nv

Recommend Documents