Inhoud 1 Inleiding .................................................................................................................................. 2 Wens analyse mantelzorgbeleid Losser ................................................................................. 2 Doel analyse mantelzorgbeleid ............................................................................................... 3 Opzet mantelzorgbeleidsscan ................................................................................................ 3 Leeswijzer .............................................................................................................................. 4 2
Uitkomsten .......................................................................................................................... 5 Presentatie van uitkomsten .................................................................................................... 5 Uitkomsten vinden .................................................................................................................. 6 Uitkomsten versterken ............................................................................................................ 7 Uitkomsten verlichten ............................................................................................................. 9 Uitkomsten verbinden ............................................................................................................11
3
Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................13 Conclusies .............................................................................................................................13 Conclusies .............................................................................................................................13 Aanbevelingen.......................................................................................................................17
5. Steunpunt Mantelzorg Losser ............................................................................................17 Bijlage 1 Mantelzorgbeleidsscan ...............................................................................................20 Vinden: ..............................................................................................................................20 Versterken: ........................................................................................................................20 Verlichten: ..........................................................................................................................21 Verbinden: .........................................................................................................................21 Bijlage 2 Interviews zorgaanbieders ..........................................................................................22 Interviewvragen: ....................................................................................................................22 Interviewverslagen organisaties Aveleijn, Sint. Maarten en LosserHof ..................................23
1.
1 Inleiding Informele zorg speelt een steeds belangrijker rol binnen de zorg en ondersteuning. De hervormingen binnen de langdurige zorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zorgen ervoor dat mensen langer in hun eigen omgeving blijven wonen. Dit vraagt meer van de omgeving van zorgvragers. De rol van mantelzorgers en vrijwilligers bij de ondersteuning wordt groter. Naar aanleiding van deze ontwikkelingen zijn door het ministerie van VWS, in samenwerking met de VNG en Mezzo, aandachtspunten voor lokaal beleid over mantelzorgondersteuning opgesteld. De aandachtspunten vinden, versterken, verbinden en verlichten kunnen vertaald worden in vier doelen van mantelzorgbeleid en zijn vertaald in een model, het Mezzo Model voor mantelzorgondersteuning. De vier aandachtspunten hangen als volgt met elkaar samen1 ● ●
●
●
Het vinden van mensen die informele zorg verlenen is een voorwaarde om te kunnen versterken, verbinden en verlichten. Versterken betekent de positie verbeteren van de mantelzorger en de zorgvrijwilliger in lokaal beleid. Samen met de verbinding met de formele zorg is dit nodig om écht te kunnen verlichten: mantelzorgers en zorgvrijwilligers op maat toerusten en ondersteunen. Verbinden wil zeggen: het lokale samenspel tussen zorgvrager, formele en informele zorgverleners en (zorg)organisaties vormgeven. Een goede verbinding op organisatiemaar ook op individueel niveau is een voorwaarde voor het goed kunnen vinden en versterken van mensen. Verlichten betekent het op maat ondersteunen van mantelzorgers en zorgvrijwilligers. Zodat zij op eigen wijze kunnen zorgen, voldoening blijven halen uit wat zij doen en dit volhouden. Mantelzorgers en zorgvrijwilligers die balans ervaren in hun zorgtaken, kunnen bovendien hun rol in het versterken en verbinden goed spelen.
Wens analyse mantelzorgbeleid Losser De gemeente Losser erkent de rol van informele zorg en heeft vanaf 2015 de taak van mantelzorgondersteuning belegd bij welzijnsorganisatie Stichting Cluster. De gemeente verwacht voor de toekomst te weinig uren beschikbaar te hebben voor het ondersteunen van mantelzorgers en is op zoek naar mogelijkheden om de mantelzorgers in de toekomst toch zo goed mogelijk te kunnen blijven ondersteunen. Ook andere zorg- en welzijnsaanbieders in de gemeente bieden ondersteuning aan mantelzorgers, maar die zijn op dit moment bij de gemeente onvoldoende in beeld.
1
http://www.mezzo.nl/mezzomodel/toelichting.php 2.
Voordat de gemeente Losser meer investeert in het mantelzorgbeleid wil ze graag meer inzicht in het huidige beleid. Daarbij is de wens een analyse van het huidige mantelzorgbeleid waarbij inzichtelijk wordt waar er hiaten zitten in het huidige mantelzorgbeleid en op welke aspecten van het beleid (eventueel) meer of anders kan worden ingezet.
Doel analyse mantelzorgbeleid Het opsporen van ‘witte’ vlekken in mantelzorgondersteuning in Losser en aspecten van het mantelzorgbeleid waarop meer kan worden ingezet. Daarbij staan de volgende vragen centraal: - wat doen we nu (goed)? - wat laten we liggen? - waar is behoefte aan? De vraag naar de analyse van het huidige mantelzorgbeleid is eind 2014 aan Arcon gesteld. Arcon heeft al in 2007 uitgebreid de situatie van mantelzorgers gepeild en onderzocht aan welke voorzieningen mantelzorgers in Losser behoefte hebben2. Arcon heeft voorgesteld om het huidige mantelzorgbeleid van de gemeente te analyseren door een mantelzorgbeleidsscan te ontwikkelen.
Opzet mantelzorgbeleidsscan In samenspraak met de gemeente is er voor gekozen om een beleidsscan te ontwikkelen op basis van het Mezzo Model. Per onderdeel: vinden, versterken, verlichten en verbinden zijn daarom verschillende indicatoren opgesteld om zo het huidige mantelzorgbeleid in Losser te analyseren. In februari 2015 heeft Arcon op basis van het Mezzo Model en de VNG- en Mezzo-notitie over het model ‘Mantelzorgondersteuning de basis: aandachtspunten voor lokaal beleid’3 een eerste opzet voor de mantelzorgscan ontwikkeld. Voor de aandachtspunten vinden, verlichten, versterken en verbinden, is daarvoor een set met onderdelen en indicatoren ontwikkeld. De opzet van deze mantelzorgbeleidsscan en de bijbehorende indicatoren zijn vervolgens besproken met de gemeente en met de welzijnsorganisatie en op basis daarvan aangepast. De definitieve lijst met indicatoren per onderdeel van de mantelzorgscan is te vinden in bijlage 1. Met drie zorgaanbieders in de gemeente: Aveleijn, Zorggroep Sint Maarten en de LosserHof zijn aanvullende gesprekken gehouden om draagvlak te creëren voor de mantelzorgbeleidsscan, de mantelzorgbeleidsscan in te vullen en voor aanvullende informatie. De interviewvragen en gespreksverslagen zijn te vinden in bijlage 2
2 3
Arcon, 2007, De mantelzorger aan het woord Notitie is te vinden op: http://www.vng.nl/onderwerpenindex/decentralisaties-sociaal-
domein/wmo-2015/nieuws/mantelzorgondersteuning-de-basis-aandachtspunten 3.
Leeswijzer In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de uitkomsten van de mantelzorgbeleidsanalyse met behulp van de mantelzorgbeleidsscan. Daarna worden de belangrijkste conclusies en aanbevelingen gegeven. In bijlage 1 vindt u de mantelzorgbeleidsscan en in bijlage 2 de gespreksverslagen met zorgaanbieders.
4.
2
Uitkomsten
Op basis van interviews en een documentanalyse is de lijst met indicatoren ingevuld, waarvan in dit hoofdstuk de uitkomsten gepresenteerd worden. Voor het invullen van de indicatoren is gesproken met: ● Stichting Cluster, Angeline Voortman ● Steunpunt Mantelzorg, Gerda van der Velde ● Stichting Globe, Marytha Verheijen ● Gemeente Losser, Toos Harmsen ● Aveleijn, Willy ten Pas ● Zorggroep Sint Maarten, Laurens Rechtop ● LosserHof, Lidy Kuster Verder is er gekeken naar de volgende documenten: ● Beleidsnotitie: DAP-kaart mantelzorgondersteuning ● Wmo Beleidsplan 2015-2018 ● Verordening maatschappelijke ondersteuning Gemeente Losser 2015 ● Beleidsregels maatschappelijke ondersteuning Gemeente Losser 2015 ● Bestek maatwerkvoorzieningen en mantelzorg ● Bestek huishoudelijke hulp en mantelzorg ● Samenvatting onderzoek GGD Twente ● Arcon-onderzoek ‘Mantelzorgers aan het woord’
Presentatie van uitkomsten Dit hoofdstuk is geschreven aan de hand van de analyse van de lijst met indicatoren in de mantelzorgscan, de interviews en documentanalyse. Per aandachtspunt (vinden, versterken, verlichten en verbinden) wordt per indicator in dit hoofdstuk een analyse gepresenteerd van de uitkomsten. In de onderstaande uitkomsten wordt in drie mogelijke kleuren per indicator aangegeven hoe het mantelzorgbeleid in Losser er voor staat. Hieronder de uitleg van de verschillende kleuren: Groen
Score op indicator is voldoende tot goed
Oranje
Score op indicator is matig tot voldoende
Rood
Score op indicator is onvoldoende
Achter de kleur staat een korte uitleg. In hoofdstuk 3 worden aan de hand van de scores op deze indicatoren conclusies getrokken.
5.
Uitkomsten vinden Onderdeel Zoek mantelzorgers dichtbij hun eigen leefpad (jongeren: scholen, ouderen: verenigingen)
Indicator
Uitleg
Lokale organisaties zijn zich ervan bewust dat zij een rol hebben in het signaleren en vinden van mantelzorgers
Bewustwordingsprojecten zijn de laatste tijd niet uitgevoerd. Ook wordt er bij subsidieverstrekking nog geen rekening mee gehouden. Project 'Mantelzorgers binnen boord' is uitgevoerd, maar weinig verenigingen waren geïnteresseerd. Met kerken, vrijwilligersorganisaties en mantelzorgers is er wel afstemming door middel van een overleg dat twee keer per jaar plaatsvindt. Zorgorganisaties zijn hier wel mee bezig, bijvoorbeeld ook door hun eigen personeelsbeleid. Zorgorganisaties zijn zich echter niet voldoende bewust van hun rol in het mantelzorgbeleid en weten bijvoorbeeld weinig van het aanbod van Stichting Cluster/mantelzorgconsulent. Het sociale team en de zorgconsulenten zijn bijgeschoold op mantelzorg en de consulent gaat regelmatig op pad om groepen en organisaties bewust te maken van de mantelzorgtaak. In het bestek van de aanbesteding maatwerkvoorzieningen is beschreven dat zorgaanbieders oor en oog moeten hebben voor mantelzorgers. Met zorgaanbieders zijn echter geen afspraken gemaakt over doorverwijzen. Van zorgaanbieders worden professionals niet geschoold op mantelzorg. Zorgorganisaties zouden wel graag een scholing/workshop willen, bij voorkeur gezamenlijk met organisaties in zorg en welzijn (inclusief loketmedewerkers) Training sociale wijkteams vindt plaats, zou inhoudelijk nog wel meer uitgediept kunnen worden Taalgebruik op losser.nl/wmo is goed afgestemd op de belevingswereld van de burgers c.q. mantelzorgers.
Afspraken over doorverwijzen met lokale partners binnen het leefpad
Zoek mantelzorgers dichtbij hun eigen zorgpad
Zorgorganisaties zijn zich ervan bewust dat zij een rol hebben in het signaleren en vinden van mantelzorgers
Afspraken over doorverwijzen met lokale partners binnen het zorgpad
Deskundigheidsbevordering professionals
Professionals (zorg, welzijn, onderwijs, verenigingsleven, werkgevers) zijn getraind om mensen die voor iemand zorgen als mantelzorgers te herkennen Toerusting sociale wijkteams om mantelzorgers te (h)erkennen en te vinden
Taalgebruik sluit aan bij de Sluit aan bij de beleving belevingswereld van de van mantelzorgers mantelzorgers
6.
Sociale kaart bevat ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers Aandacht op lokaal niveau van mantelzorgverhalen
Betrek mantelzorgers bij het gesprek
Mantelzorgers zijn partner bij keukentafelgesprek Inzetten speciale instrumenten (bijv. Preventieve Ondersteuning Mantelzorg (POM) of Mantelscan) om mantelzorgers te betrekken
Sociale kaart op website gemeente is gericht op zorgvragers en minder expliciet op mantelzorgers. Gemeente erkent dit en is bezig de sociale kaart aan te passen. Daarbij worden gebruikers betrokken, o.a. waarmee vanuit het zorgloket contacten zijn. Aan hen wordt o.a. gevraagd wat zij nodig hebben aan ondersteuning. Ongeveer 2 keer per jaar aandacht in media, vaak via Stichting Cluster. Het beleidsplan beschrijft abstracte processen; de uitwerking en verplichting om mantelzorgers te betrekken bij het gesprek, staat in de verordening. POM wordt niet meer gebruikt. Eigen Kracht Centrale (EKC) wordt in Losser (op onderdelen) op gebied van jeugd ingezet en door de LosserHof
Uitkomsten versterken Onderdeel
Indicator
Onderzoeken van de Keuzemogelijkheid aanvullend apart 'vraag achter de vraag' gesprek met mantelzorgers Grenzen en mogelijkheden mantelzorger zijn onderdeel van keukentafelgesprek
Flexibel aanbod aan ondersteuningsmogelijkheden mantelzorgers
Uitleg Een mantelzorger kan te allen tijde apart keukentafelgesprek aanvragen; rapportage gaat echter wel naar cliënt. Soms is gesprek met cliënt zelf te belastend en wordt gesprek alleen met mantelzorger gevoerd Tijdens keukentafelgesprek worden grenzen en mogelijkheden van mantelzorgers nadrukkelijk meegenomen In samenspraak met cliënt en mantelzorger wordt het meest effectieve, dus op maat gesneden, zorgplan opgesteld. Zorgconsulenten laten mantelzorgconsulent op verzoek van mantelzorger actief contact opnemen
7.
Goede waardering van Betrokkenheid mantelzorgers bij (vorm mantelzorgers van) waardering Specifieke waardering van mantelzorgers
Bekendheid en publiciteit waardering mantelzorgers Mantelzorgers hebben een formele rol Regie en keuzevrijheid in proces van aanvraag, onderzoek en van mantelzorgers indicering Mantelzorgers zijn meer dan alleen 'zorgers' en hebben (recht op) eigen leven naast zorgtaken
Onafhankelijke cliëntondersteuning mantelzorgers
Mogelijkheid inzetten PGB voor informele zorg
Rechtspositie van mantelzorgers in Wmo wordt gecommuniceerd
Verschillende stakeholders, waaronder enkele mantelzorgers zijn betrokken bij de invulling van de waardering. De waardering wordt getoond in de jaarlijkse Dag van de Mantelzorg en via opzetten algemene voorzieningen/gemakdiensten die de mantelzorgtaak verlichten door het aan mantelzorgers aanbieden van een voucher (Servicedienst Twente). Waardering van mantelzorgers gebeurt apart van vrijwilligers T.z.t. zal activiteit in kader van Dag van de Mantelzorg breed worden gepubliceerd. Nieuw is dat er dit jaar samen met verenigingen en ondernemers iets wordt opgezet. Dat genereert zijn eigen publiciteit. Lokale zorgorganisaties (betrokken in onderzoek) willen ook betrokken worden. Rol van mantelzorgers is beschreven in mantelzorgbeleid van de gemeente
Ligt niet in beleid/verordening vast. De onafhankelijke cliëntondersteuning is óók beschikbaar voor mantelzorgers en is vastgelegd in de verordening (art. 3 lid 2) In beleidsregels par. 4.8 staat dat PGB kan worden gegeven aan mantelzorger als er aantoonbaar doelmatiger, beter en effectiever hulp/ondersteuning door de mantelzorger kan worden geboden dan de professionele zorg In keukentafelgesprek worden alle relevante mogelijkheden voor de mantelzorger doorgesproken en/of verwezen naar de mantelzorgconsulent
8.
Actieve participatie van Deelname (ex-)mantelzorgers in mantelzorgers in beleid (Wmo)-raad (Ex-)mantelzorgers nemen deel in werkgroepen beleid
Cliënttevredenheidsonderzoek onder mantelzorgers
Toetsen van effecten nieuw mantelzorgbeleid onder mantelzorgers
Met vertrek Wmo-raad hebben mantelzorgers geen rol meer in beleid. In de werving voor leden van de Participatieraad worden (ex-) mantelzorgers uitgenodigd zitting te nemen Bij de werving voor leden van nieuwe Participatieraad worden mantelzorgers gevraagd zich te melden Onder de 'oude' Wmo is cliëntonderzoek uitgevoerd. In 2014 hoefde er geen klanttevredenheidsonderzoek te worden gedaan. Het nieuwe klantervaringsonderzoek 2015 valt onder project Menselijke Maat. Geen specifiek mantelzorgonderzoek meer gedaan sinds 2007. In Arconproject Menselijke Maat zorgen dat ervaring mantelzorger ook wordt meegenomen.
Uitkomsten verlichten Aandachtspunten
Indicator
Aandacht voor preventie en vroegtijdige Netwerk van zorgvrager en mantelzorger wordt in beeld gebracht ondersteuning
Betrekken van buurtbewoners en vrijwilligers
Informatie en advies
Actuele sociale kaart met hulpaanbod
Herkenbaar en goed bereikbaar informatiepunt
Uitleg Binnen het sociale team/CJG wordt het gezin/systeem als uitgangspunt genomen, dus inclusief mantelzorger en jonge mantelzorger. Vrijwilligers inzet via mantelzorgsteunpunt; bedoeling is dat buurt/wijk straks via sociale team ingezet wordt. Zorgaanbieders zijn hier ook in geïnteresseerd en zijn o.a. bereid locatie ter beschikking stellen voor activiteit en ontmoeting Er is een werkgroep bezig om alle lokale sociale kaarten bij elkaar te zetten en in een toegankelijke vorm te gieten Als je niet bekend bent met Stichting Cluster, dan valt het niet op dat het Steunpunt Mantelzorg daar onderdeel van is. De drie zorgaanbieders gaven ook aan niet bekend te zijn met het steunpunt
9.
Informatie over mantelzorg en werk
Informatie over preventieve ondersteuning
Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid
Emotionele steun aan mantelzorgers
Aanbod collectieve emotionele ondersteuning Aanbod individuele emotionele ondersteuning
Respijtzorg
Zicht op respijtzorgaanbod Draaglast mantelzorgers wordt besproken in relatie tot respijtzorg
Materiële steun aan mantelzorgers
Materieel steunaanbod mantelzorgers is inzichtelijk
Reis- en parkeerkostenvergoeding
Informatie is aanwezig bij Steunpunt van Stichting Cluster, maar niet bij aanbieders bekend. Er is een specifieke organisatie hiervoor. Ja, is bij Steunpunt aanwezig, maar betrokken zorgaanbieders hebben geen relatie met Steunpunt, ook niet over de ondersteuningsdiensten die zij leveren Ooit is (ambtelijk) geprobeerd bij de grote werkgevers van Losser op te vragen of ze in hun personeelsbeleid rekening hielden met mantelzorgers. Zorgorganisaties willen graag gezamenlijk met gemeente werken aan erkenning 'Mantelzorgvriendelijke organisatie' en daarmee ook het goede voorbeeld zijn voor andere lokale werkgevers Twee keer per jaar is er een soort Alzheimercafé in Losser. Niet voor andere specifieke groepen zoals bijvoorbeeld NAH Dit is bij Steunpunt mantelzorg aanwezig. Zorgloket verwijst mensen door naar Steunpunt Er is enigszins zicht op het respijtzorgaanbod, maar onvoldoende i.v.m. de ontwikkelingen op dit moment. Zorgaanbieders willen graag formeel en informeel overleg hierover, o.a. 1) om elkaar te vinden 2) om aanbod op elkaar af te stemmen Draaglast mantelzorg komt ter sprake in keukentafelgesprek. Geen materiële ondersteuning, ook niet via mantelzorgcompliment. Gemeente onderzoekt of ze mantelzorgers vouchers met gereduceerd tarief voor huishoudelijke ondersteuning kan verstrekken. De gemeente heeft hiervoor middelen gereserveerd Nee, geen reiskostenvergoeding. In Losser is er overigens nauwelijks een parkeerprobleem
10.
Woningaanpassingen
Administratieve ondersteuning Kinderopvang
Voor woningaanpassing wordt uitgegaan van de goedkoopste, adequate oplossing voor de zorgvrager Humanitas biedt deze ondersteuning voor mensen tot 65 jaar, een groot deel van de mantelzorgers is echter ouder dan 65 jaar! Geen kinderopvangtegemoetkoming voor mantelzorgers
Uitkomsten verbinden Aandachtspunten Samenwerking tussen professionals en mantelzorgers (integraal hulpaanbod)
Indicator
Professionals zijn geschoold om de mantelzorger als een gelijkwaardige 4 partner te zien (bijv. SOFA-model ).
Mantelzorgers worden gezien als expert van de leefwereld cliënt
Samenwerking met mantelzorgers op breed terrein (bijv. ook HH en dagbesteding)
Samenwerking en afstemming tussen organisaties formele en informele zorg en ondersteuning
Overleg tussen zorgorganisaties en (koepel)organisatie informele zorg
Deze scholing is er niet, maar er is wel interesse vanuit de zorgorganisaties. Liefst formeel en informeel samen, zodat men elkaar leert kennen en elkaar weet te vinden Mantelzorgers worden niet gezien als de expert van de leefwereld van de cliënt. Door zorgorganisaties worden zij vooral gezien als 'verwanten/familie', nog onvoldoende als mantelzorger en expert van de leefwereld van hun cliënten Samenwerking tussen verschillende vormen van hulp/zorg gebeurt wel binnen de eigen zorgorganisatie, maar kan versterkt worden door samenwerking/afstemming met andere informele en formele zorgorganisaties Nee, er vind geen overleg met zorgorganisaties over mantelzorg plaats. Wel is twee maal per jaar een overleg van de gemeente met vrijwilligersorganisaties en kerken. Zorgorganisaties hebben de wens om bij overleg over informele zorg betrokken te worden c.q. te komen tot een overleg formele en informele
4
SOFA-model staat voor: Samenwerken, Ondersteunen, Faciliteren en Afstemmen. Daarbij gaat om de verschillende rollen die mantelzorgers in de zorg kunnen hebben: partner, hulpvrager, familielid en expert.
11.
Gemeente heeft regisseursrol in contacten tussen formele en informele zorg
Rol van informele zorg in inkoop en aanbesteding van zorg en ondersteuning
zorg. De gemeente heeft deze rol wel, maar kan deze rol concreter in vullen. O.a. door een overleg tussen formele en informele zorg te faciliteren In aanbesteding voor verschillende maatwerkvoorzieningen (o.a. kortdurend verblijf, HH) is aandacht voor (samenwerking met) mantelzorgers. In subsidiebeleid is het item nog niet opgenomen; gemeente bekijkt of subsidieverstrekking afhankelijk kan worden gemaakt van bepaalde maatschappelijke doelen
12.
3
Conclusies en aanbevelingen
Conclusies In de conclusies staan de drie vragen uit de inleiding centraal. Aan de hand van de uitkomsten van de mantelzorgbeleidsscan zullen deze per aandachtspunt gepresenteerd worden. De vragen die in de inleiding zijn gesteld zijn: ● wat doen we nu (goed)? ● wat laten we liggen? ● waar is behoefte aan? Per aandachtspunt zal daarom ingegaan worden op wat er nu goed gaat en wat beter kan. In de hoofdconclusie komen alle drie vragen aan bod.
Conclusies vinden: Goed: - Beschrijving van betrekken mantelzorgers bij keukentafelgesprek in beleid. Nb.: er is in deze scan niet gekeken naar de uitvoering van dit beleid. Wat kan beter: - Er zijn geen afspraken met lokale organisaties over de rol die zij hebben in het signaleren en vinden van mantelzorgers. - Betrokken zorgaanbieders (en gemeente) hebben geen specifiek beleid op het signaleren van mantelzorgers binnen hun eigen personeelsbeleid. - Het sociale team en de zorgconsulenten zijn bijgeschoold op betrekken en bewustwording van de rol van de mantelzorger; met de zorgaanbieders zijn nog geen afspraken gemaakt over doorverwijzing. - Er is geen specifiek breed (waar meerdere partijen bij betrokken zijn) deskundigheidsaanbod. Wel worden sociale wijkteams toegerust op het vinden van mantelzorgers. - De sociale kaart wordt vanuit de gemeente geactualiseerd, maar richt zich voornamelijk op de zorgvrager en minder expliciet op mantelzorgers. Gebruikers die contact hebben met het zorgloket worden hierbij betrokken. De zorgaanbieders zijn hier niet bij betrokken. - Betrekken van lokale (zorg)organisaties bij mantelzorgbeleid, het actualiseren van de sociale kaart en afspraken maken over: doorverwijzing, onderlinge afstemming en samenwerking. (Opzetten formele en informele zorg.) - Meer aandacht in lokale media voor mantelzorg. - Betrekken van mantelzorgers bij het keukentafelgesprek vastleggen in gemeentelijk beleid. - Afstemming en delen van ervaringen over de wijze waarop methodiek van Eigen Kracht (EKC) wordt ingezet.
13.
-
Huisartsen spelen een belangrijke rol op het snijvlak tussen leef- en zorgwereld. Stichting Cluster heeft incidenteel contact met huisartsen/praktijkondersteuner. Een gesprek met huisartsen/praktijkondersteuners heeft geen deel uitgemaakt van deze scan, maar zij moeten zeker betrokken worden als het gaat om het vinden van mantelzorgers. Er kan meer geïnvesteerd worden in de afstemming en samenwerking met huisartsen.
versterken: Goed: - Mantelzorgen kan te allen tijde een apart keukentafelgesprek aanvragen. Grenzen en mogelijkheden van de mantelzorger zijn onderdeel van het keukentafelgesprek en liggen vast in het beleid. - Onderzoeken van de 'vraag achter de vraag' van mantelzorgers is goed eveneens vastgelegd in beleid. - Er zijn specifieke afspraken over de waardering van mantelzorgers. Voor vrijwilligers is er een ander specifiek beleid. - De waardering in het kader van de Dag van de Mantelzorg wordt aangepast aan de veranderingen en wordt samen georganiseerd met lokale verenigingen en ondernemers. Dat genereert zijn eigen (bredere) publiciteit. Betrokken zorgaanbieders hebben aangegeven hierbij ook aan te willen sluiten. - Regie en keuzevrijheid van mantelzorgers is/wordt beschreven in het mantelzorgbeleid van de gemeente. - Bij aantoonbare doelmatigheid kan de mantelzorger een PGB aanvragen. - De rechtspositie van de mantelzorger ligt vast in de Wmo. Wat kan beter: - Werven van (ex-)mantelzorgers in beleidsparticipatie Wmo. (Bij werving spelen competenties en vaardigheden een belangrijke rol! Zoals het overstijgen van de eigen situatie.) - Toetsen beleidseffect van Wmo voor mantelzorgers. - Zorg dat mantelzorgers ook in klanttevredenheidsonderzoek worden meegenomen. - Bij mantelzorgwaardering (meer) de wens van mantelzorgers meenemen, en zorgorganisaties daar ook bij betrekken. NB: bij de keukentafelgesprekken worden mantelzorgers uitgenodigd aanwezig te zijn. Dit biedt de mogelijkheid deze mantelzorgers meteen te registreren. - Gemeente staat voor de keus hoe het gereserveerde budget als waardering voor mantelzorgers in te zetten. Daarbij moet de keus gemaakt worden tussen het bieden van de mogelijkheid tot het aanvragen van een voucher HH en/of uitbreiding van de uren van het steunpunt. De communicatie hierover met mantelzorgers/burgers vraagt t.z.t. extra aandacht.
14.
Verlichten Goed: - Binnen het Sociale Team/CJG wordt het uitgegaan van het gezin c.q. systeem, dus inclusief de (jonge) mantelzorger. - Aanbod individuele en collectieve emotionele ondersteuning is bij steunpunt aanwezig. Zorgloket verwijst waar nodig de mensen door. - Draaglast van de mantelzorger komt ter sprake in het keukentafelgesprek. - Informatie over mantelzorg en werk is bij steunpunt mantelzorg aanwezig. Wat kan beter: - Betrokkenheid en inzet van buurtbewoners en vrijwilligers wordt via bemiddeling van het Steunpunt Mantelzorg in de toekomst onderdeel van de Sociale Teams die gevormd zijn. De vormgeving en uitvoering door de Sociale Teams is op dit moment nog volop in ontwikkeling. De inzet van vrijwilligers/buurtbewoners ter ondersteuning van de mantelzorgers vraagt specifieke aandacht. Hierbij speelt tevens dat de rol van het Steunpunt hierin goed omschreven wordt. Afstemming en samenwerking speelt daarbij een belangrijke rol. Zorgaanbieders hebben hun interesse en samenwerking hierbij aangeboden. Zij bieden o.a. aan de locatie beschikbaar te stellen voor activiteiten en ontmoeting op wijk-/buurtniveau. - Er is een gemeentelijke werkgroep gevormd om de sociale kaarten c.q. het totale aanbod in Losser op 1 kaart te zetten en de toegankelijkheid hiervan vorm te geven. Zorgaanbieders willen hier graag in samenwerken. Zij geven aan belang te hechten aan elkaar kennen, elkaar te kunnen vinden en het totale aanbod inzichtelijk te krijgen. - Aandacht voor mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid bij gemeente en zorgorganisaties. De betrokken zorgaanbieders willen hierin graag samen met de gemeente optrekken. Dat genereert niet alleen publiciteit voor mantelzorg maar kan ook andere bedrijven en organisaties in Losser motiveren het goede voorbeeld te volgen! - Beter inzicht in aanbod (en behoefte aan) mantelzorgondersteuning in de gemeente. Nu is er bijvoorbeeld 2 maal per jaar een soort Alzheimercafé in Losser. De vraag is of dat voldoende is, mede gezien het feit dat Losser het hoogste percentage heeft van mensen met dementie in Twente. Daarnaast is de vraag of er andere behoeften liggen. Bijvoorbeeld over autisme of NAH. - Steunpunt Mantelzorg kan beter bekend worden gemaakt, zowel fysiek als digitaal. De zorgorganisaties hebben weinig tot geen contact met het Steunpunt en zijn daarmee ook niet bekend met de mogelijkheden die het Steunpunt kan bieden. - Weinig aanbod aan materiële of andere specifieke vorm van ondersteuning (bijv. kinderopvang, administratieve ondersteuning). De behoefte aan deze voorzieningen kan beter onderzocht worden. Daarbij moet geanalyseerd worden of het gaat om een financieringsvraag of een mantelzorgprobleem. Welke mogelijkheden kan de gemeente bieden bijvoorbeeld vanuit voorliggende voorzieningen en/of individueel maatwerk vanuit de Wmo. De Sociale Wijkteams spelen een belangrijke rol bij deze ontwikkelingen. - De gemeente onderzoekt de mogelijkheid om mantelzorgers de mogelijkheid te bieden om via de vouchers Huishoudelijke Hulp ondersteuning te bieden. Hiervoor is budget gereserveerd.
15.
-
Administratieve ondersteuning wordt via Humanitas geboden voor burgers tot 65 jaar. Een groot deel van de mantelzorgers (en de zorgvragers) is 65-plusser en komt daar niet voor in aanmerking.
Verbinden Goed: - Enthousiasme vanuit zorgorganisaties en gemeente om meer met elkaar samen te werken! Wat kan beter: - De samenwerking tussen professionals en mantelzorgers is er formeel gezien niet. De rol van de mantelzorgers speelt niet alleen in de thuissituatie, maar wordt meestal voortgezet bij opname in een intramurale setting. Daarnaast zal steeds vaker en langer extramurale ondersteuning worden ingezet. Zorgaanbieders spreken uit behoefte te hebben aan scholing op dit thema, bij voorkeur samen met de aanbieders van informele zorg. Dat bevordert ook de samenwerking tussen formele en informele zorgorganisaties. - Samenwerking tussen verschillende vormen van hulp c.q. zorg is wel aanwezig binnen de eigen organisaties, maar er is geen afstemming en samenwerking met andere formele en informele organisaties. - Er is geen overleg tussen formele en informele organisaties. Wel is er 2 maal per jaar overleg tussen gemeente, vrijwilligersorganisaties en kerken. Zorgaanbieders hebben de wens te komen tot een platform formele en informele zorg in Losser. De regierol tot het opzetten van een dergelijk overleg ligt bij voorkeur bij de gemeente. - Item over mantelzorg opnemen in subsidie- en aanbestedingsbestek wordt al wel in overleggen meegenomen. - Het gezamenlijke respijtzorgaanbod inzichtelijk maken en breed toegankelijk maken voor mantelzorger, familie, verwanten. Hoofdconclusie: Beleidsmatig staat het mantelzorgbeleid van Losser goed op papier. In de praktijk kan de samenwerking tussen de verschillende organisaties die met mantelzorgers te maken hebben verbeterd worden. Een aantal partijen weet elkaar nog niet te vinden. Ook het signaleren, het vinden en het hebben van aandacht voor ondersteuning van mantelzorgers kan beter. Er is behoefte aan inzicht over wat mantelzorgers zelf aan ondersteuning en waardering wensen. Dat betekent dat de gemeenteraad zal moeten kiezen hoe zij het gereserveerde budget wil inzetten. Daarbij zullen keuzes gemaakt moeten worden.
16.
Aanbevelingen 1. Signaleren en vinden van vrijwilligers Voor een ander zorgen ontstaat vaak vanzelfsprekend omdat de zorgvrager meestal een naaste is. Als de zorg te zwaar wordt, kan ondersteuning nodig zijn. Dit wordt vaak te laat erkend omdat men zich niet ziet als mantelzorger. Dat er een ondersteuningsaanbod is, is vaak onbekend. Maak binnen de gemeente met betrokken formele en informele organisaties afspraken over het signaleren en waar nodig doorverwijzen van mantelzorgers. Zorg ook voor een fysiek en digitaal toegankelijk informatiepunt. Betrokken zorgaanbieders geven aan de naasten van hun cliënten te zien als familie/verwanten en niet als mantelzorgers. Zij kennen het steunpunt niet en zijn niet op de hoogte van de mogelijkheden voor ondersteuning. Dat is een gemiste kans om overbelasting te voorkomen. 2. Actieve participatie van mantelzorgers bij de ontwikkeling van gemeentelijk beleid De bestaande Wmo-raad wordt vervangen door een brede participatieraad. Ondersteuning van mantelzorgers is een toenemende verantwoordelijkheid van de gemeente. Het ontwikkelen van beleid rondom individueel maatwerk en waardering van mantelzorgers en (zorg)vrijwilligers vraagt om aanpassing van het bestaande beleid. Participatie van (ex)mantelzorgers is daarbij onmisbaar. Bij werving en selectie van (ex)mantelzorgers spelen competenties en vaardigheden, zoals het kunnen overstijgen van de eigen situatie, een belangrijke rol. 3. Overleg formele en informele zorg Welzijn- en zorgorganisaties werken nog onvoldoende met elkaar samen en weten elkaar daardoor ook niet te vinden. In het nieuwe beleid wordt bevorderd dat mensen zolang mogelijk zelfstandig blijven wonen en leven in hun eigen omgeving. Belangrijk uitgangspunt daarbij is dat (dure) zorg waar dat kan wordt uitgesteld (o.a. verschuiving van 2e naar 1e lijnzorg, van 1e naar 0-de lijn en voorliggende voorzieningen). Zorgaanbieders geven aan behoefte te hebben aan een lokaal overleg tussen formele en informele aanbieders. Dat bevordert de samenwerking, afstemming en het samen zoeken naar een breed aanbod dat zo laagdrempelig als mogelijk toegankelijk is voor burgers die daar behoefte aan hebben. Zij kunnen dan ook een gezamenlijk aanbod voor respijt en/of sociale kaart ontwikkelen. Elkaar weten te vinden maakt het mogelijk om expertise te delen en het ondersteuningsaanbod te verbreden. 4. Actualiseer sociale kaart met respijtzorgaanbod Actualiseer de sociale kaart, en betrek daarbij ook het respijtzorgaanbod van de zorgorganisaties. 5. Steunpunt Mantelzorg Losser Het Steunpunt Mantelzorg is ondergebracht bij Stichting Cluster, de welzijnsorganisatie van de gemeente Losser. De mantelzorgconsulent is via Stichting Cluster in dienst bij de gemeente. Uit de bestanden van het Steunpunt blijkt dat op dit moment 142 mantelzorgers geregistreerd staan. De consulent heeft 10 uur beschikbaar om haar taak uit te voeren. In dit onderzoek is de vraag naar de bekendheid van het steunpunt meegenomen. Gebleken is dat het steunpunt zowel fysiek als digitaal onvoldoende in beeld is.
17.
De betrokken zorgaanbieders hebben weinig tot geen contact en zijn niet bekend met de ondersteuningsmogelijkheden. Dat is een van de redenen waarom er geen verwijzing plaats vind. Uit landelijk onderzoek blijkt dat 1 op de 5 Nederlanders mantelzorgtaken heeft (SCP, 2010). Niet iedere mantelzorger heeft behoefte aan ondersteuning, maar men is vaak wel op zoek naar informatie. Wanneer de aanbevelingen uit deze rapportage worden aangenomen, dan zal dat voor een groot deel een verzwaring van het takenpakket van het steunpunt met zich meebrengen. Het is de vraag of de huidige 10 uur ondersteuning voldoende zal zijn. Dat vraagt om herzieningen van de taak van de consulent en de rol van het Steunpunt Mantelzorg in Losser. 6. Keurmerk mantelzorgvriendelijke gemeente en organisaties Ga voor het keurmerk van mantelzorgvriendelijke gemeente (http://www.werkenmantelzorg.nl./stichting/erkenning) in samenwerking met de zorgorganisaties. Dit creëert meer verbondenheid/samenwerking tussen de zorgorganisaties en zorgt voor extra publiciteit en aandacht voor het thema mantelzorg. Hiermee wordt ook een groot aantal mantelzorgers bereikt! Eén op de acht medewerkers combineert betaald werk met zorgtaken, maar is zich vaak niet bewust mantelzorger te zijn. Bekendheid geven aan dit gezamenlijk optreden via de huis-aan-huisbladen en andere sociale media kan herkenning oproepen bij andere burgers die mantelzorger zijn. 7. Gezamenlijke training van zorg- en welzijnsprofessionals mantelzorg Zorg voor een training over het omgaan met mantelzorgers voor zorg- en welzijnsprofessionals in de gemeente. Ook bij deze scholing is het goed om dat in samenwerking met verschillende organisaties op te pakken die met mantelzorgers te maken hebben (zorgloket, Cluster en zorgorganisaties). Zo leer je elkaar kennen en kun je beter naar elkaar doorverwijzen wanneer dat nodig/mogelijk is. 8. Vaststellen van prioriteiten van ondersteuning mantelzorgers Niet elke mantelzorger is/wordt een belaste of overbelast mantelzorger. Er zijn wel risicogroepen waarbij overbelasting vaker gesignaleerd wordt. Eén van deze risicogroepen is mantelzorger(s) van mensen met dementie. Bij dementie verliest de patiënt steeds meer de regie over het eigen leven. De mantelzorger krijgt deze rol er steeds meer bij tot in het ergste geval, waarbij de patiënt 24 uur per dag afhankelijk wordt. Deze mantelzorgers zijn vaak de (zelf ouder wordende) partner. Losser heeft het hoogste percentage mensen met dementie in de regio Twente, namelijk 35%. Dat betekent ook het grootste aantal mantelzorgers van dementerenden. 70% van alle mensen met dementie woont thuis. De helft hiervan is alleenstaand. Het directe netwerk van mensen met dementie bestaat gemiddeld uit 3 tot 4 mantelzorgers. Tot voor kort lag de focus voor het Steunpunt Mantelzorg Losser vooral bij jonge mantelzorgers. Deze doelgroep kreeg daarmee meer aandacht en partijen die bij deze doelgroep betrokken zijn, zijn behoorlijk geïnformeerd en weten elkaar te vinden. Voor de gemeente Losser zijn de cijfers over het hoge percentage mensen met dementie (35%) redenen om de prioriteit van de ondersteuning de komende tijd te leggen bij deze groep mantelzorgers.
18.
Daarmee wil de gemeente bevorderen dat ook mensen met dementie zo lang mogelijk thuis in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen en dat hun mantelzorgers de zorg voor hun naaste zo lang mogelijk kunnen blijven volhouden. Naast gerichte aandacht voor deze doelgroep is het brede thema mantelzorg, dus ook jonge, in Losser de komende jaren een belangrijk beleidsonderwerp. 9. Toetsen van beleid In het beleid is het betrekken van mantelzorgers bij de (keukentafel) gesprekken vastgelegd, evenals de rol van de mantelzorger, de mogelijkheid om zelf een apart gesprek aan te vragen en de mogelijkheid om ondersteuning te vragen zodat de mantelzorger ook een eigen leven kan behouden. De uitvoering van het beleid staat echter nog in de kinderschoenen. Stel een moment vast waarop het nieuwe beleid getoetst gaat worden en betrek daar ook de mantelzorgers/gebruikers bij. 10. Update van behoefte-onderzoek mantelzorgers Er kan meer inzicht verkregen worden in de behoefte van mantelzorgers aan waardering en ondersteuning, met in ieder geval als aandachtspunt de materiële ondersteuning. Bij dit laatste is het wel de vraag of het daarbij om een financiering-- of een mantelzorgprobleem gaat. Dit onderwerp kan o.a. bij de keukentafelgesprekken aan de orde komen en via het zorgloket.
19.
Bijlage 1 Mantelzorgbeleidsscan Vinden: Aandachtspunt Indicator Zoek mantelzorgers dichtbij hun eigen leefpad (jongeren: scholen, Lokale organisaties zijn zich bewust dat zij een rol hebben in het ouderen: verenigingen) signaleren en vinden van mantelzorgers Zoek mantelzorgers dichtbij hun eigen zorgpad
Deskundigheidsbevordering professionals
Sluit aan bij de beleving van mantelzorgers
Afspraken over doorverwijzen met lokale partners binnen het leefpad Zorgorganisaties zijn zich bewust dat zij een rol hebben in het signaleren en vinden van mantelzorgers Afspraken over doorverwijzen met lokale partners binnen het zorgpad Professionals (zorg, welzijn, onderwijs, verenigingsleven, werkgevers) zijn getraind om mensen die voor iemand zorgen als mantelzorgers te herkennen Toerusting sociale wijkteams om mantelzorgers te (h)erkennen en te vinden Taalgebruik sluit aan bij belevingswereld van de mantelzorgers Sociale kaart bevat ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers Aandacht in lokale media voor mantelzorgverhalen
Betrek mantelzorgers bij het gesprek
Mantelzorgers zijn partner bij keukentafelgesprek Inzet speciale instrumenten (bijv. Preventieve Ondersteuning Mantelzorg (POM) of Mantelscan) om mantelzorgers te betrekken
Versterken: Aandachtspunten Onderzoeken van de 'vraag achter de vraag'
Indicator Keuzemogelijkheid aanvullend apart gesprek met mantelzorgers vastgelegd in beleid Grenzen en mogelijkheden mantelzorger zijn onderdeel van keukentafelgesprek Flexibel aanbod aan ondersteuningsmogelijkheden mantelzorgers
Goede waardering van mantelzorgers
Betrokkenheid mantelzorgers bij (vorm van) waardering Specifieke waardering van mantelzorgers
Regie en keuzevrijheid van mantelzorgers
Bekendheid en publiciteit waardering mantelzorgers Mantelzorgers hebben een formele rol in het proces van aanvraag, onderzoek en indicering Mantelzorgers zijn meer dan alleen 'zorgers' en hebben (recht op) eigen leven naast zorgtaken Onafhankelijke cliëntondersteuning mantelzorgers Mogelijkheid inzetten PGB voor informele zorg Rechtspositie van mantelzorgers in Wmo wordt gecommuniceerd
Actieve participatie van mantelzorgers in beleid
Deelname (ex-)mantelzorgers in (Wmo)-raad
20.
(Ex-)mantelzorgers nemen deel in werkgroepen beleid Cliënttevredenheidsonderzoek onder mantelzorgers Toetsen van effecten nieuw mantelzorgbeleid onder mantelzorgers
Verlichten: Aandachtspunten Aandacht voor preventie en vroegtijdige ondersteuning Informatie en advies
Indicator Netwerk van zorgvrager en mantelzorger wordt in beeld gebracht Betrekken van buurtbewoners en vrijwilligers Actuele sociale kaart met hulp aanbod Herkenbaar en goed bereikbaar informatiepunt Informatie over mantelzorg en werk Informatie over preventieve ondersteuning Stimuleren mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid?
Emotionele steun aan mantelzorgers
Aanbod collectieve emotionele ondersteuning
Respijtzorg
Aanbod individuele emotionele ondersteuning Respijtzorgaanbod wordt gecommuniceerd Draaglast mantelzorgers wordt besproken in relatie tot respijtzorg
Materiële steun aan mantelzorgers
Materieel steunaanbod mantelzorgers wordt goed gecommuniceerd Reisvergoeding Woningaanpassingen Administratieve ondersteuning
Overall
Kinderopvang Maatwerkoplossingen
Verbinden: Aandachtspunten Indicator Samenwerking tussen professionals en mantelzorgers Professionals zijn geschoold om de mantelzorger als een 5 (integraal hulpaanbod) gelijkwaardige partner te zien (bijv. SOFA-model ). Mantelzorgers wordt gezien als expert van de leefwereld cliënt Samenwerking met mantelzorgers op breed terrein (bijv. ook HH en dagbesteding) Samenwerking en afstemming tussen organisaties formele en informele zorg en Overleg tussen zorgorganisaties en (koepel)organisatie informele ondersteuning zorg Steunpunt of welzijnsorganisatie is in contact met mantelzorgers Rol van informele zorg in inkoop en aanbesteding van zorg en ondersteuning 5
SOFA-model staat voor: Samenwerken, Ondersteunen, Faciliteren en Afstemmen. Daarbij gaat om de verschillende rollen die mantelzorgers in de zorg kunnen hebben: partner, hulpvrager, familielid en expert.
21.
Bijlage 2 Interviews zorgaanbieders Interviewvragen: Thema vinden: 1. Heeft uw organisatie een beleid t.a.v. de rol van de mantelzorgers? Zo ja, hoe ziet die er uit? Zijn er afspraken over de positie van de mantelzorgers, wordt de MZ actief betrokken bij het behandel/zorgplan? Blijft de MZ de ondersteunende rol houden bij opname of overdracht van huis naar een organisatie? Welke afspraken zijn er vastgelegd? Zijn er afspraken over het doorverwijzen van mantelzorgers? 2. Is uw organisatie zich bewust van het feit dat mantelzorgers zich vaak niet als zodanig herkennen? Vindt u het uw rol als organisatie om de mantelzorger daarop aan te spreken? Is dit opgenomen in het beleidsplan of wilt u dat opnemen? 3. Zijn de medewerkers van uw organisatie bekend met de rol en positie van de mantelzorger en de eventuele afspraken die er vanuit de organisatie zijn? Hebben zij daar een scholing voor gehad? Is er behoefte aan scholing? Zou u gezamenlijk met andere partijen formele en informele zorg een scholing wenselijk vinden, ook voor wat betreft doorverwijzing en afstemming? 4. Is uw organisatie bekend met de sociale kaart voor informele zorg? Kent u de rol die het Steunpunt c.q. Stichting Cluster daarin heeft? Heeft uw organisatie folders/informatie op een zichtbare plaats? Worden er specifieke instrumenten als POM of de mantelscan ingezet om mantelzorgers te bereiken? Thema Versterken: 1. Is in het behandel/zorgplan vastgelegd welke taken door de mantelzorger(s) worden uitgevoerd? Zijn daarbij ook afspraken gemaakt over waarneming van de taken van de mantelzorger bij afwezigheid? Is vastgelegd hoe mantelzorger(s) en professionals samen met de zorgvrager (indien en voor zover dat mogelijk is) de taken het best kunnen afstemmen? 2. Worden zorgvrager en mantelzorger(s) als een systeem benaderd? 3. Wordt met de familie/mantelzorg duidelijk gecommuniceerd over de familie/cliëntenraad? Waar kan men de info vinden, bij wie kan men meer informatie krijgen of zaken inbrengen? 4. Mantelzorgers zijn belangrijk voor het welbevinden van zorgvragers. Het waarderen van mantelzorgers is essentieel. De gemeente speelt hierin een belangrijke rol. Hoe ziet u uw rol hierin? Wat zou u samen met gemeente en andere partners kunnen betekenen als het gaat om waardering van de mantelzorgers? 5. Een groot aantal mantelzorgers (1 op de 8 medewerkers) combineert deze taak met betaald werk. Hoe ziet het personeelsbeleid van uw organisatie er uit voor wat betreft mantelzorg? Heeft uw organisatie een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid? Zo nee, hebt u daar behoefte aan? Bekendheid met de erkenning mantelzorg en werk. 6. Hebben mantelzorgers van cliënten ook een rol in het (zorg)beleid van de instelling?
22.
Thema Verlichten: 1. Vindt u de (bestaande) informatie/sociale kaart voldoende inhoud geven over de mogelijkheden van ondersteuning zowel wat betreft informele als formele zorg? 2. Zijn de professionals binnen uw organisatie bekend met de ondersteuningsmogelijkheden waaronder de lotgenotencontacten en respijtmogelijkheden? Is er een functionaris specifiek belast met dit thema (daarmee is er dan ook een aanspreekpunt)? 3. Zo nee, heeft uw organisatie behoefte aan een dergelijke sociale kaart? Hoe ziet u uw rol daarin? 4. Biedt uw organisatie mogelijkheden voor respijtzorg? Thema verbinden: 1. Is er een overleg tussen de formele en informele zorg in Losser? Hebt u behoefte aan een overlegmogelijkheid tussen formele en informele zorg in Losser? Zo ja, welke rol/functie moet dit overleg wat u betreft hebben? 2. Hebt u een samenwerkingscontract tussen professionals en mantelzorgers om gelijkwaardig samen te werken? 3. Heeft u bij de afspraken met de gemeente over huishoudelijke ondersteuning en dagbesteding afspraken over de rol en afstemming met mantelzorgers?
Interviewverslagen organisaties Aveleijn, Sint. Maarten en LosserHof Aveleijn Willy ten Pas Vinden: 1. Wij spreken over wettelijke vertegenwoordigers i.p.v. mantelzorgers. Dat is zo gegroeid. Die nemen een aantal taken op zich zoals meegaan bij artsbezoeken, financiën, etc. Er is beleid op. Wij spreken van medezeggenschap en dat is ook verplicht. Dat betekent dat er beleid en wetgeving op is. Voor een aantal zaken wordt ook wel een contactvrijwilliger of een maatje gezocht. Het gaat om een afhankelijke doelgroep. Daarom wordt goed gekeken wat nodig is en wie dat kan doen. Er is wel een verschil in familie/verwanten en vrijwilligers, ook in taken en bevoegdheden. Bij ambulante begeleiding, waar je ook veel psychische problematiek ziet, zie je ook wel vaker dat de mantelzorger afhaakt. Deze kwetsbare groep valt nu deels onder de Wmo. Dat betekent ook dat je specifieke vrijwilligers nodig hebt. Er wordt wel eerst gekeken naar wat kunnen familie/naasten doen, dan naar een vrijwilliger. We hanteren de term MZ maar gebruiken hem (nog) niet. Term naasten/familie is ruim: dichtbij/veraf en ex MZ. Medewerkers zijn zelf ook vaak mantelzorger, ook voor één van de cliënten. Ze is niet bekend met het feit dat er MZ ondersteuning is in Losser. Vind het wel goed dit te weten en waar nodig te verwijzen. 2. Men is wel met dit onderwerp bezig; vooral ook dat medewerkers zelf mantelzorger zijn. Willy weet dat van 99% van de medewerkers. Scholing wordt als wenselijk gezien, vooral als dat gezamenlijk kan: voor formele en informele zorg medewerkers.
23.
3. zie 1 4. Nee. Aveleijn heeft per cliënt een sociale kaart gericht op het netwerk, de mantelzorg en dat staat vooral in het belang van de cliënt.
Versterken 1. Per cliënt is vastgelegd, wie 1e contactpersoon is, 2e etc., hoe de contacten lopen, wie is belangrijk voor de cliënt. Vrijwilligers kunnen daar ook bij horen. (Dat zijn soms dus wel meer dan 5 personen). Er zijn afspraken vastgelegd over taken MZ en professionals. Eigenlijk is het hele systeem belangrijk, alleen de een soms meer dan de ander. 2. Ja, iedereen die betrokken is bij het welzijn van de cliënt. 3. Ja, er is een cliëntenraad en een verwantenraad. Dat wordt ook landelijk gezien steeds vaker als verplichting gesteld. MZ wordt ook steeds meer als een verplichting gezien. 4. Wij zouden kunnen zorgen voor netwerkoverleg/ontmoeting tussen MZ van cliënten. Een aantal thema’s die benoemd worden: hoe ga je om met schuldgevoelens, wat kun je voor je familielid betekenen, etc. 5. De organisatie is zich zeer bewust van het feit dat zorgmensen vooral ook vaker mantelzorger zijn. Bij functioneringsgesprekken is dat onderdeel van het gesprek. Er is nog geen beleid op. We maken met deze vraag iets wakker bij de organisatie. Willy neemt het mee naar het management. Ze merkt op dat er wel een goed intermenselijk contact is tussen medewerkers en leidinggevenden. Daarnaast biedt de CAO mogelijkheden voor o.a. onbetaald verlof. Er ontstaat een idee over het onderzoeken naar de mogelijkheid om als drie zorgaanbieders samen met de gemeente Losser het Award Mantelzorgvriendelijke organisatie aan te vragen en daar de publiciteit mee te zoeken. Publiciteit zoeken heeft als positief effect dat meer mensen zich gaan realiseren dat zij ook mantelzorger zijn. Verlichten 1. Het hebben van een sociale kaart is belangrijk, vooral nu er veel veranderingen zijn en mensen langer thuis blijven wonen. De indicatiestelling verandert en logeermogelijkheden/respijt worden belangrijke onderdelen. De huidige sociale kaart is onvoldoende. Organisaties zijn niet op de hoogte van de kaart en hij niet aangepast aan de veranderingen. 2. Professionals zijn wel bekend met de mogelijkheden binnen de eigen organisatie, maar niet daarbuiten. Wel belangrijk, zie 1. 3. Ja, zie 1. Ook om aan te kunnen geven welke mogelijkheden Aveleijn te bieden heeft. Er is bijvoorbeeld een pubergroep. Vanuit de Wmo kunnen daar ook mensen voor worden aangemeld. Hij is bedoeld voor pubers met een VG achtergrond en vanuit sociaal zwakkere omstandigheden en waar bijvoorbeeld gezinsbegeleiding plaatsvindt. 4. Nee, wil hier wel weer een grotere rol in gaan spelen.
24.
Verbinden 1. Ja, daar is behoefte aan en ze wil ook graag zitting nemen en een rol vervullen. 2. Wij zien het zorgplan als een contract. Belangrijkste uitgangspunt is het individu, de cliënt, en diens individuele situatie. Wat heeft hij of zij nodig om hier goed te leven? 3. Ja, t.a.v. dagbesteding, de individuele begeleiding en de gezinsbegeleiding. Ook hier staat de cliëntbenadering centraal en de rol van mantelzorg/familie is belangrijk. Als voorbeeld: Van een cliënt werd de moeder opgenomen in Sint Maarten. De cliënt deed altijd boodschappen voor zijn moeder en bleef dat doen na opname van moeder. Aan het maken van vader-/moederdagcadeautjes wordt aandacht besteed. Als vader en moeder er niet meer zijn wordt iets gemaakt voor de broer of zus die die rol overgenomen heeft. Maartensstede, onderdeel Zorggroep St. Maarten Laurens Rechtop Vinden 1. Ja, de mantelzorger heeft een rol en die staat beschreven in het zorgleefplan. Minimaal 2 keer per jaar wordt het plan besproken (dat is ook wettelijk verplicht). De bespreekpunten worden aan de mantelzorger vooraf voorgelegd. Dat is ook een goede ontwikkeling (de wettelijke kant). Overplaatsing /doorverwijzing komt nauwelijks voor. Soms bij ernstige gedragsproblemen, maar ook dan komt het de cliënt en omgeving niet ten goede, dus in uiterste nood. Het is ook negatief voor de MZ die ook uit een vertrouwde kring weg moet (netwerk). Aanvulling: MZ van partner met NAH (Parkinson, CVA etc.) hebben het zwaar omdat dit een moeilijke doelgroep is! 2. Ja. Wij bieden mantelzorgers die dat willen ook cursussen aan om hun partner/familielid zelf te verzorgen, vooral in de thuissituatie. Denk daarbij aan kleine wondjes, etc. Vroeger kwamen zij, met degenen die een indicatie hebben, naar de zorgorganisatie praten over de a.s. opname . Dan kon men meteen ook proeven aan de organisatie. Nu gaat maatschappelijk werk op huisbezoek. Daarmee wordt ook de rol die de mantelzorger wil houden, besproken (wat wilt u/wat kunt u en hoe stemmen we dat af) 3. Ja. Zij hebben nog geen scholing gehad. Er is al wel veel ervaring, ook met MZ in het kleinschalig wonen. Nieuwe medewerkers worden bij inwerking ook op de rol van mantelzorgers gewezen. In de kleinschalig wonen projecten is minimaal 2 keer per jaar een familiebijeenkomst. De thema’s staan in het kader van deel je leven, ontmoeting, etc. 4. Stichting Cluster is wel bekend maar de relatie die er is wordt onderhouden door het MW. Niet bekend is dat Gerda van de Velde als MZ consulent bij het Cluster in zit. Hij vindt een werkgroep formele en informele zorg nodig. De organisatie wil een soort kloppend hart voor Losser zijn/worden. Een soort voorliggende voorziening waar mensen naar toe kunnen voor activiteiten en ontmoeting. De organisatie is 1 geworden (zorg en verpleging). Men wil zich ook richten op respijt, tijdelijke opvang, hotelmatige zorg na een operatie, samen met de Werkwijzer. Reden daarvan is dat mensen die door hun beperking moeilijk werk kunnen vinden, een functie binnen de organisatie te geven daar waar dat kan en passend is. Men denkt ook aan het starten met een soort ontbijtservice voor wijkbewoners en ze kijken naar groen onderhoud. Weg met de hokjes en het hokjes denken!
25.
Versterken 1. Ja, er is afstemming en er zijn afspraken. Dat laatste willen we verstevigen waarbij ook duidelijk kan worden wie, wat en wanneer. De 1e contactpersoon is meestal de MZ. 2. Ja. 3. Er is een cliëntenraad en een bewonerscommissie. In deze laatste wordt ook gesproken over de kwaliteit van het eten, de sfeer, etc. De info is te vinden op de site van de organisatie. Er is ook een cliëntinformatiemap voor mensen die nog niet op internet vaardig zijn. Er worden ook wel internettrainingen gegeven. Daarnaast wordt het huisblad Drieluik uitgegeven. 4. Wil graag samen met de gemeente en andere organisaties kijken naar een manier waarop je mantelzorgers laat zien dat ze gewaardeerd worden. Maar vooral ook dat je ze ziet!! 5. Er is geen beleid t.a.v. medewerkers die mantelzorger zijn maar wil dat wel graag doen. Er is nog meer te doen dan datgene wat de CAO biedt. Het gezamenlijk met de gemeente en de andere zorg/welzijnsorganisaties mantelzorgvriendelijke werkgever worden, wordt omarmd. Verlichten 1. Er is behoefte om de bestaande lijst (die niet bekend is) te updaten en medewerking kan gegeven worden. Het is belangrijk te weten wat er waar is nu mensen langer thuis blijven wonen. 2. Het MW is bekend met alle organisaties en mogelijkheden. Maar mensen moeten ook leren zelf te kijken naar wat mogelijk is. Sociale kaart kan daar in helpen. 3. Ja, dan kunnen we onze producten er ook op zetten zodat men ook weet wat wij te bieden hebben. 4. Ja, maar we ontwikkelen steeds verder door. Ook met producten op maat. De sociale kaart kan het mes aan twee kanten laten snijden. Onze organisatie is behoorlijk bekend in Losser en de regio. Verbinden 1. Er is behoefte aan een overleg tussen formele en informele zorg. Wij kunnen een rol spelen door onze ondersteuningsmogelijkheden waar nodig en mogelijk op maat te maken, onze kennis te delen en een gesprekspartner te zijn. We willen ook graag van anderen leren. Als je elkaar kent kun je samen vaak meer oplossingen bieden. Laat het hokjes denken los en werk samen. Onze organisatie is al een soort afspiegeling van de maatschappij. 2. Geen specifiek contract wel betrokkenheid bij zorgleefplan. 3. Er is afstemming over de dagbesteding met de gemeente, ook over de rol van de MZ. Dat doet collega Hans Nijland. Er komt in Losser veel zorg m² vrij. Het moet niet minder worden, maar we moeten het wel samen gaan doen. We zitten te kijken naar naschoolse opvang in de buurt en andere mogelijkheden. We willen zoeken naar hoe we samen kunnen werken aan de wensen vanuit de samenleving. Zo zijn er ontwikkelingen t.a.v. de beweegcoach, de beweegkaart. Daarbij betrekken we ook sportverenigingen en scholen. We willen beweging op gang brengen. Ook in Oldenzaal.
26.
LosserHof, Lidy Kuster Vinden 1. MZ zijn voor ons de verwanten van onze cliënten. We doen een appél op ouders en familie op zeggenschap en ondersteuning en aanwezigheid bij recreatie maar ook in de palliatieve fase. Voor de rest werken we veel met vrijwilligers. Ook bij de dagbesteding is er wel ondersteuning door vrijwilligers, geen familie. Tijdens het gesprek realiseert Lidy zich dat niet alleen de familie maar ook de organisatie nog vast zit in oude structuren. 2. Vroeger bracht men soms (te) laat een familielid naar een instelling en dan was de koek ook helemaal op bij familie. Nu is er een ander beleid en komt na de opname ook ruimte om de rol anders voort te zetten. Ze neemt dit mee in de organisatie! 3. Losser is een plattelandsgemeente. Daar praat je vaak niet over mantelzorg, maar dat doe je gewoon. Daar kun je ook te ver in gaan. Er is nog niet een actief beleid om mantelzorgers te wijzen op hun rol. Ik vind het wel een rol van de organisatie om het te doen. 4. De medewerkers kennen wel de rol van familie/verwanten maar zien ze nog niet als MZ. Scholing is wenselijk. Graag in de vorm van een workshop, waarbij organisaties van formele en informele zorg dat samen doen. Dat is ook goed voor het elkaar leren kennen en voor doorverwijzing en afstemming met elkaar. 5. Een brede sociale kaart moet ontwikkeld worden. Versterken 1. De rol van de mantelzorgers is in het behandel- c.q. zorgplan opgenomen maar staat nog in de kinderschoenen. Dat moeten we oppakken en dat gaan we ook doen. Het moet alleen geen papieren tijger worden. Bij de doelgroep van onze cliënten zie je helaas dat het netwerk zwak kan zijn, soms zijn meerdere familieleden cliënt van LosserHof. 2. We zien ze wel zo maar dragen dat nog niet actief uit. Zie ook 1. 3. Er is een cliëntmedezeggenschapsraad en een familieraad. 4. Graag samen met gemeente en partijen kijken naar de waardering van mantelzorgers en samen het goede voorbeeld geven (gezamenlijk de aanvraag doen voor mantelzorgvriendelijke werkgever!) Verlichten 1. Er moet een goede gezamenlijke sociale kaart komen in Losser. 2. Onze medewerkers zijn nog te weinig bekend met de mogelijkheden die er zijn om MZ te ondersteunen. Binnen personeelsbeleid willen we het voor de medewerkers op gaan nemen. Daar ga ik voor. 3. Zie 1. Wat zit waar, dat moet duidelijk worden m.n. ook voor de extramurale cliënten. Daar willen we ook een rol in spelen. 4. Ja. Respijtzorg o.a. door tijdelijke opname, ook ter ontlasting van de mantelzorger. Verbinden 1. Ja, er is behoefte aan overleg tussen formele en informele zorg. 2 keer per jaar zou mooi zijn. Wil er ook graag een rol in spelen.
27.
2. Samenwerkingscontract is er wel maar dan op cliëntniveau. 3. Weet ik niet, zoekt het uit en laat het weten.
28.
