Scenario-ontwikkeling als techniek voor omgevingsanalyse Studienamiddag ‘Overheidsbeleid verbeteren door toekomstonderzoek’ Leuven – 9 december 2014 Tom Vander Beken
2
December 2014 | Scenario-techniek
research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
3
December 2014 | Scenario-techniek
“Since the plotters were flexible and resourceful, we cannot know whether any single step or series of steps would have defeated them. What we can say with confidence is that none of the measures adopted by the U.S. government from 1998 to 2001 disturbed or even delayed the progress of the al Qaeda plot. Across the government there were failures of imagination, policy, capabilities, and management. The most important failure was one of imagination. We do not believe leaders understood the gravity of the threat.” (National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States, 2004: 9)
research
publications
consultancy
www.ircp.org
conferences
4
Inhoud December 2014 | Scenario-techniek
1. De kunst van de omgevingsanalyse 2. Scenario’s: onzekerheden aanvaarden én gebruiken 3. Georganiseerde criminaliteit in 2015 4. Gevangenissen in 2025 5. Conclusie
research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
5
1. De kunst van de omgevingsanalyse December 2014 | Scenario-techniek
Omgevingsanalyses gaan ervan uit dat het mogelijk is om: - belangrijke trends in de samenleving te detecteren waarvan aangenomen wordt dat zij zich in de toekomst verder zullen zetten (voorspelling); - deze trends aan een criminaliteitsbeeld te linken (causaal verband). Dit is heel moeilijk vol te houden gezien de complexiteit van de maatschappelijke ontwikkelingen én van criminaliteit. Het voorspellen en unilateraal verbanden leggen is eerder een « kunst » dan een wetenschap (historicisme). Bovendien stelt het de toekomst als statisch en onontkoombaar voor (belang voor beleidsmaker?). research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
6
2. Scenario’s: onzekerheden aanvaarden én gebruiken December 2014 | Scenario-techniek
Traditionele omgevingsanalyses hebben het moeilijk om onzekerheden een plaats te geven. Nochtans weten we dat « zwarte zwanen » zeer vaak een grote impact hebben op ontwikkelingen. De scenario-techniek laat toe om (expliciet) wel met onzekerheden te werken. Scenario’s stellen niet één bepaalde toekomst voor maar verschillende alternatieve werelden. « Wat als? » doet ons nadenken over mogelijke toekomstige werelden én over de impact van ons (niet-)handelen vandaag en morgen. Uitgangspunt zijn belangrijke « onzekerheden » waarrond een verhaal wordt uitgewerkt dat zich in de tegenwoordige tijd in de toekomst afspeelt. Veel meer aandacht voor plausibiliteit dan voor waarschijnlijkheid. research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
7
3. Georganiseerde criminaliteit in 2015 December 2014 | Scenario-techniek
Onderzoek voor Europese Commissie rond omgevingsonderzoek en de ontwikkeling van rapportages en beleid rond georganiseerde criminaliteit. Keuze voor scenario’s over dreiging, kwetsbaarheid economie en illegale markten. Voor kwetsbaarheidscenario’s keuze voor intellectuele eigendomsrechten (IPR-handhaving op Europees niveau) en Europese regulering van economische markten (met focus op publiek-private samenwerking) als onzekerheden. Vier scenario’s: « sterke sectoren » (resistant sectors), « Fort Europa » (fortress Europe), « zeef » (sieve) en « gefragmenteerde kwestbaarheid « (fragmented vulnerability). Toepassingen op Europees niveau maar ook België, met sporen in Belgisch jaarrapport georganiseerde criminaliteit (ook door Europol, bv. energiesector). Uiteindelijk moeilijk te implementeren in andere rapportages. Wat zijn precies de conclusies van een scenario-oefening? Heeft dit zin voor (twee)jaarlijkse rapportages? En welke « onzekerheden » zijn nu echt belangrijk? Hoeveel scenario’s heb je nodig? research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
8
4. Gevangenissen in 2025 December 2014 | Scenario-techniek
“We zitten op een redelijke verhouding van 10.000 gevangenen op 10 miljoen inwoners. We monitoren voortdurend wie er in de gevangenis zit. We gaan ervan uit dat de buitenwereld niet in die mate zal wijzigen dat de verhouding tussen gevangenen en nietgevangenen grondig zal wijzigen.” (Stefaan De Clerck, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, 2009: 24). Is heden, verleden en toekomst m.b.t. capaciteit en overbevolking iets dat beleidsmakers “overkomt”? In Nederland veel interesse in toekomstbeelden van justitie en gevangeniswezen. Sinds 1998 beleidsneutrale capaciteitsramingen i.v.m. de behoefte aan sanctiecapaciteit door WODC (Jukebox-model, PMJ). Maar resultaten “kloppen” niet echt: groeiprognoses versus leegstand gevangenissen. Scenario-oefening voor 2025 met cruciale “onzekerheden”: de reductie van de overbevolking en de daadwerkelijke implementatie van alle aspecten van de rechtspositie van de gedetineerden. Vier scenario’s: Wereldstad, Zwarte Gat, Ziekenhuis en Panopticon.
research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
9
4a. Wereldstad December 2014 | Scenario-techniek
-
Grote capaciteitsdruk en overbevolkingsproblemen met implementatie rechtspositie.
-
Heel veel verschillende mensen leven op een beperkte oppervlakte met elkaar samen.
-
Directeurs staan als burgemeesters in voor orde en veiligheid met respect voor de individuele rechten (prison community policing). Inspraak en vertegenwoordiging van gedetineerden.
-
Heel wat problemen met populaties die niet bereikt worden of niet volwaardig (kunnen) participeren. De klachten van bewoners en personeel m.b.t. onveiligheid en de beperkte mogelijkheden tot het handhaven van de penitentaire rust stellen het beleid voor een uitdaging. research
publications
consultancy
www.ircp.org
conferences
10
4b. Zwarte gat December 2014 | Scenario-techniek
-
Grote overbevolking, veel soorten gevangenissen die allemaal vol zitten.
-
Personeel zorgt, gewapend, vooral voor bewaking en veiligheid. Weinig individuele contacten en begeleiding mogelijk. Bewakingstechnologie.
-
Weinig maatschappelijke interesse in wat gebeurt in de gevangenis – directie beslist zelf wat kan en niet kan – directeur met militaire achtergrond.
-
Mensen worden tot gevangenissen aangetrokken en daarin verzwolgen.
research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
11
4c. Ziekenhuis December 2014 | Scenario-techniek
-
Geen capaciteitstekort (iedereen alleen op cel) en implementatie rechtspositie.
-
Enkel « gevaarlijke » verdachten en veroordeelden worden opgesloten. Gedetineerden leven samen in paviljoenen en leefgroepen op basis van hun (risico)profiel. Veel contacten tussen intra en extra muros.
-
Gevangenisdirecteur is voormalig hoofd van een ziekenhuis.
research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
12
4d. Panopticon December 2014 | Scenario-techniek
-
Er zijn geen echte capaciteitsproblemen (nieuwbouw, private gevangenissen,…), maar ook geen implementatie rechtspositie.
-
Materiële omstandigheden gedetineerden zijn fel verbeterd.
-
Gevangenen getaxeerd op basis van hun risicoprofiel. Weinig participatie of inbreng van gedetineerden. De directeur is een ambtenaar of werknemer die beslist in het belang van de gedetineerden, inclusief invrijheidstellingen.
research
publications
consultancy
conferences
www.ircp.org
13
5. Conclusie December 2014 | Scenario-techniek
“De
toekomst ligt breed open. Zij hangt van ons af, van ons allemaal. Zij hangt af van wat wij en vele andere mensen doen en zullen doen; vandaag, morgen en overmorgen. En wat we doen en zullen doen, hangt opnieuw van ons denken af, en van onze wensen, verzuchtingen en angsten. Alles hangt af van hoe wij de wereld zien en hoe wij de de mogelijkheden van de toekomst beoordelen.“ (Karl Popper, 2003)
research
publications
consultancy
www.ircp.org
conferences
www.ircp.org Contact Prof. Dr. Tom Vander Beken t. +32 9 264 69 39 f. +32 9 264 69 71
[email protected]
IRCP Ghent University Universiteitstraat 4 B – 9000 Ghent
