Ingenieursonderzoek in de ruimte, voor de samenleving, in de gezondheidszorg, voor je vakantie. Ingenieurs actief in passief wonen

TIJDSCHRIFT VAN DE FACULTEIT INGENIEURSWETENSCHAPPEN EN VILv Nr. 10 • juli 2010

Ingenieursonderzoek in de ruimte, voor de samenleving, in de gezondheidszorg, voor je vakantie

ALUMNI INGENIEURS K.U.LEUVEN

Afgiftekantoor 3000 Leuven 1 • P802104

Ingenieurs actief in passief wonen Ingenieurs in spe en hun bedrijvenrelaties

Voorwoord

Beste collega’s, Een warm welkom aan onze nieuwe ingenieurs en ingenieur-architecten! Een traject van 300 studiepunten heeft deze jongeren die ongeveer vijf jaar geleden uit de humaniora de grote stap naar onze faculteit in Leuven zetten, getransformeerd in startende burgerlijk ingenieurs en burgerlijk ingenieur-architecten. Een wonderbaarlijk proces waarbij talentrijke jonge mensen zich de noodzakelijke vaardigheden en competenties eigen maken in een dynamische interactie met de docenten en andere studiebegeleiders. Niet alleen kennisopbouw maar ook de zogenaamde skills werden ontwikkeld, waarbij men geregeld ver voorbij de disciplinaire grenzen beweegt: grondigheid, systematische aanpak, flexibiliteit, contextueel denken, …. Toch blijven er vragen over de (te) beperkte fractie van vrouwelijke ingenieurs, een probleem dat niet Vlaams of Belgisch is maar internationaal wordt vastgesteld. Ligt het misschien aan de aanpak van wiskunde in het basisonderwijs? Verder in dit nummer vind je de resultaten van een Amerikaanse studie hierover. De uitdagingen voor de volgende decennia zijn indrukwekkend en vragen het engagement van de ingenieurs. Professor André Loeckx, actief in het Leuvense Metaforum, roept de ingenieurs op om intensiever deel te nemen aan het maatschappelijke debat. Een thema dat zeker past in dit kader is de biomedische technologie zoals blijkt uit een eerste bijdrage over ingenieurs en ruimtevaart en uit de bekroonde masterproef van Véronique Peiffer. Een interessante ontwikkeling is het werk van Wouter Souffriau waarbij het beslissingsproces over keuzes tijdens een toeristische uitstap op een verbazende wijze wordt ondersteund. Efficiënt toerisme, het moest er eens van komen… Ik wens jullie allen een fijne en dikverdiende vakantie toe! Ludo Froyen, decaan Faculteit Ingenieurswetenschappen

Beste collega’s, Net als dit nummer van Geniaal maakt de eerste lidkaart van VILv - Alumni Ingenieurs K.U.Leuven deel uit van het welkomstpakket voor de net afgestudeerde ingenieurs. We heten dan ook graag alle gepromoveerden van harte welkom bij VILv – Alumni Ingenieurs K.U.Leuven! Waar VTK voor je klaar stond tijdens je studentenloopbaan, staat nu VILv - Alumni Ingenieurs K.U.Leuven klaar om je band met de faculteit en de universiteit te behouden. De alumniwerking betekent voor afgestudeerde ingenieurs een waardevolle bron van contacten en kennis. Met bijna 5000 leden is VILv – Alumni Ingenieurs K.U.Leuven de grootste facultaire alumnivereniging van de K.U.Leuven. Onze activiteiten bieden niet alleen de mogelijkheid om kennis op niveau op te doen, ze bieden ruimschoots de gelegenheid vroegere collega's te ontmoeten en bij te praten. Als lid krijg je ook GeniaaL gratis toegestuurd: de uitgelezen manier om op de hoogte te blijven van wat reilt en zeilt aan je vroegere faculteit. Bovendien geniet je van de voordelen van het lidmaatschap van Alumni Lovanienses, de overkoepelende alumnivereniging. Je VILv-lidkaart is dus een dubbele lidkaart waarmee je zowel lid bent van de facultaire alumnivereniging VILv - Alumni Ingenieurs K.U.Leuven als van de universitaire alumnivereniging Alumni Lovanienses. Alumni Lovanienses organiseert heel wat activiteiten en exclusieve evenementen, waarop je als lid automatisch uitgenodigd wordt. Tevens ontvang je de Campuskrant en krijg je korting bij verschillende universitaire faciliteiten (bibliotheek, sportkaart, ...). Na het eerste jaar gratis VILv-lidmaatschap kun je kiezen voor een dubbel lidmaatschap van de ingenieursvereniging K VIV en de alumnivereniging VILv - Alumni Ingenieurs K.U.Leuven (voor 44 euro tot 110 euro na 5 jaar afstuderen) of een rechtsreeks lidmaatschap van VILv - Alumni Ingenieurs K.U.Leuven voor 25 euro. Met de vakantie voor de deur hopen we dat alle lezers hiervan zullen kunnen genieten: zowel de net afgestudeerde ingenieurs die intense examenweken achter de rug hebben als de reeds professioneel werkzame ingenieurs die ongetwijfeld ook hun batterijen weer willen opladen. Geniet ervan! Iris De Coster, voorzitter VILv

INHOUD nieuws uit de faculteit

3

forumavond passief wonen

onderzoek in de ruimte

4-5

jaarvergadering VILv

Metaforum Leuven

6-7

reünie 1985

14-15 16-17-18 19

8-9

meisjes en wiskunde

20

doctoraat Wouter Souffriau

10-11

VTK bedrijvenrelaties

21

nieuwe Arenbergers

12-13

VTK presessen

K VIV - prijs voor Véronique Peiffer

22-23

Nieuws Prijzen, onderscheidingen, …

P&O in Congo

• Thijs Van den Brande, student master in de ingenieurswetenschappen: bouwkunde, werd verkozen tot ondervoorzitter van LOKO, de studentenraad van de K.U.Leuven, voor academiejaar 2010-2011. Hij zal tevens zetelen in de Raad van Bestuur en de Academische Raad van de K.U.Leuven.

Hercules 3-projecten Op 6 mei 2010 werden in aanwezigheid van Ingrid Lieten, Vlaams minister van Innovatie, de toekenningen van de Hercules 3-projecten voor zware onderzoeksinfrastructuur bekendgemaakt tijdens een academische zitting aan de Universiteit Gent. Drie van de vijf toekenningen hebben een K.U.Leuven-promotor. Eén van hen is Bart Blanpain, gewoon hoogleraar aan het Departement Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde en promotor van het project ‘Field emission gun electron microprobe’.

©Rob Stevens

• VTK-verkiezingen: voor de verkiesbare ploeg Impuls werden 963 stemmen uitgebracht. Op een totale populatie van 2832 stemgerechtigden is dat dus een opkomst van 33,93% (kiesdrempel is 10%). Impuls is daarbij verkozen tot presidium van de Vlaamse Technische Kring voor het academiejaar 2010-2011. Vincent Goffin, student master in de ingenieurswetenschappen: werktuigkunde, wordt de nieuwe preses.

Prof. G. Van der Perre, Christel Heylen, Michiel Woittiez, prof. M. Bilanda Ndele, prof. M. Beta, prof. P. Kalonda Olamba, Patrick Ndolo Goy en prof. J. Vander Sloten

Tijdens de eerste week van juni waren er vier Congolese professoren te gast aan onze faculteit; twee van UNIKIN (Université de Kinshasa) en twee van ISTA (Institut Supérieur des Techniques Appliquées). Zij kwamen hier inspiratie opdoen bij P&O, het opleidingsonderdeel Probleemoplossen en Ontwerpen, voor het invoeren van projectonderwijs in de ingenieursopleiding in Kinshasa. Dat maakt deel uit van een VLIR-UOS samenwerkingsproject onder leiding van prof. Jos Vander Sloten en em. prof. Georges Van der Perre om de ingenieursopleiding in Congo te hervormen. Andere actiepunten zijn het installeren van een centraal meet- en controlelaboratorium, het ontwikkelen van wetenschappelijke onderzoeksprojecten met Congolese en Vlaamse partners en het opzetten van pilootprojecten voor afstandsonderwijs. De Congolese delegatie hoopt volgend academiejaar te kunnen starten met P&O voor een testgroep studenten in Kinshasa.

Safety Engineering Volgend academiejaar start de nieuwe master-namasteropleiding Safety Engineering, als opvolger van de vroegere master-na-masteropleiding Veiligheidstechniek, in samenwerking met essenscia en scores4chem. Meer informatie op www.kuleuven.be/studieaanbod/manamas/ opleidingen/safetyengineering.htm

Publicaties Arenberg 2009. De Arenbergbrochure, waarin recent aangesteld academisch personeel binnen de Groep Wetenschap & Technologie de gelegenheid krijgt zichzelf en zijn/haar onderzoekswerk kort voor te stellen, is aan haar 20e editie toe. De brochure is te raadplegen op www.set.kuleuven.be/brochures/arenberg2009.htm. Zie ook op p.12 in dit nummer.

In memoriam Martinus Brabers, emeritus gewoon hoogleraar aan het Departement MTM, overleed te Overpelt op 16 april 2010 en werd begraven op 24 april 2010 te Mol-Wezel. Annemie Caproens

3

Onderzoek in de ruimte Episode 1. Biomedische toepassingen.

Ruimtereizen en de mensen die ze ondernemen hebben altijd al tot de verbeelding gesproken. Ingenieurs bijvoorbeeld zijn geïnteresseerd in de spitstechnologie van de ruimtevaart, helpen die technologie mee te ontwikkelen… of worden zelfs geselecteerd als astronaut! Niet verwonderlijk dus dat astronaut-ingenieur Frank De Winne, nadat hij begin december 2009 terugkeerde op aarde na zijn ruimteverblijf van 6 maanden in het International Space Station (ISS), zo’n graag geziene gast is op verschillende ingenieursgerelateerde activiteiten. In maart was hij panellid op het debat “Vakantie op de maan?”, georganiseerd in het kader van de Week van de Ethiek door de groep Wetenschap en Technologie van de K.U.Leuven. Hij was betrokken bij het vak “Probleemoplossen en Ontwerpen” van de Leuvense eerstejaarsstudenten burgerlijk ingenieur, die een waterraket moesten ontwerpen om een ongekookt ei eerst zo hoog mogelijk in de lucht, en daarna intact terug op de grond te krijgen. Bij de start van het academiejaar stuurde de astronaut hen vanuit het ISS een gefilmde boodschap ter inleiding van het vak, en begin mei was hij aanwezig bij de afsluitende lancering van de raketten-met-ei. En binnenkort is hij de centrale gast op de Dag van de Ingenieur die de alumnivereniging VILv organiseert in Leuven op 2 oktober 2010. Geïnspireerd door de bezoeken van Frank De Winne, ging GeniaaL op zoek naar ruimte-onderzoek door K.U.Leuven-ingenieurs. In dit eerste van twee artikelen worden twee ruimte-onderzoeken met een biomedisch inslag voorgesteld.

4

thema: wie:

osteoporose en botregeneratie in de ruimte

prof. Jos Vander Sloten, prof. Harry van Lenthe

wanneer:

1994 – nu

waar: paraboolvlucht, onderzoeksraket, onderzoekscapsule via het Europees RuimteAgentschap (ESA) onderzoek naar: het mechanisme van ontkalking en regeneratie van botten van levende wezens in microzwaartekracht. Bij astronauten op lange ruimtemissies maar ook bij oudere mensen op aarde kunnen botten snel degenereren. Via dit onderzoek wil men osteoporose beter begrijpen en behandelingsmethodes ontwikkelen om dit tegen te gaan. De eerste projecten focusten op het ontwikkelen van technieken om het effect van mechanische en hormonale stimulatie op botcellen na te gaan in geval van gewichtloosheid. Het doel was de respons van de botcellen op een mechanische belasting in realtime op te meten en de biochemische processen die een rol spelen bij botvorming nader te onderzoeken. Dit werd in 2007 gevolgd door het “Freqboneproject”, waarbij twaalf stukjes levend koeienbot voor twee weken de ruimte in gingen in een onbemande onderzoekscapsule (FOTON-M3). Iedere dag werd de helft van die botjes gedurende tien minuten mechanisch belast met een trilling. Er wordt namelijk gedacht dat dit een effectieve manier kan zijn om bot gezond te houden. Op basis hiervan zou men dan technieken kunnen ontwikkelen om botontkalking tegen te gaan bij astronauten. De analyses van de samples, waarbij de evolutie van het botweefsel in de belaste en onbelaste stukjes bot wordt vergeleken, is nu aan de gang. Daarnaast werkt de afdeling samen met andere universiteiten aan de verdere ontwikkeling van technieken die bij ruimte-experimenten als Freqbone kunnen worden gebruikt. De bioreactor waarin botsamples in leven kunnen worden gehouden, wordt verder verbeterd en men werkt aan een geavanceerde 3D-beeldvormingstechniek, waarmee vormveranderingen van een stukje bot tijdens een experiment kwantitatief kunnen worden opgevolgd.

Binnen de Afdeling Biomechanica en Grafisch Ontwerpen van het Departement Werktuigkunde wordt al geruime tijd onderzoek gedaan naar botontkalking en –regeneratie onder microzwaartekracht. Professor Jos Vander Frank De Winne bezoekt waterraketingenieurs op eierlanceerbasis Sloten vroeg meer dan 15 jaar geleden het eerste project aan, en nu volgt professor Harry van Lenthe de projecten verder op. Het tweede ruimteonderzoek betreft het effect van een verblijf in de ruimte op de hartwerking. Het wordt geleid door André Aubert, ingenieur van opleiding en professor bij het Laboratotium voor Experimentele Cardiologie (Departement Harten Vaatziekten) bij de Groep Biomedische Wetenschappen. In het volgende nummer: Onderzoek in de ruimte, Episode 2: Technologie en materialen

thema: wie:

5

respons hartwerking op ruimteverblijf

prof. André Aubert

wanneer: waar:

2000 – nu

paraboolvlucht, ruimtestation ISS via het Europees Ruimte-Agentschap (ESA)

onderzoek naar:

de invloed van een verblijf in de ruimte op hart en bloedvaten. Dit kadert in bredere research naar hoe de hersenen via activiteit langs zenuwbanen het hartritme en de bloeddruk beïnvloeden. Onderzoek naar fenomen waarbij de hartwerking wordt verstoord zijn niet alleen voor astronauten van belang maar ook voor bijvoorbeeld bedlegerige patiënten. Gewichtloosheid heeft effect op de meeste lichaamsfuncties en organen: op het skeletstelsel, de spieren, de bloedsamenstelling, het immuunsysteem en ook op de hartfunctie. Als de zwaartekracht wegvalt, is er een opwaartse stuwing van bloed en lichaamsvocht. Dat is te merken aan de ietwat opgeblazen gezichten en chickenlegs bij astronauten. Het lichaam past zich aan deze nieuwe situatie structureel aan met 'afbraak': de hartspier wordt wat dunner en de bloedvaten in de benen elastischer. Bij de terugkeer naar de aarde moet de aanpassing in de omgekeerde zin gebeuren. Daarbij kan de sturing van de hartwerking verstoord worden, met als gevolg dat astronauten na hun terugkeer op aarde er moeite mee kunnen hebben lang recht te staan. Het monitoren van de hartwerking gebeurt op basis van een aantal basisparameters: de hartslag (op basis van een elektrocardiogram), de bloeddruk (continu gemeten met een cuff rond de vinger) en de ademhaling (via een druksensor in een pak op het midden van de buik). Op de foto hiernaast wordt een trainingsmodel getoond waarmee die drie parameters simultaan worden opgemeten. En...: reizen we ooit naar Mars? Via de Mars 500 simulatie proberen de Russische overheid en de ESA op aarde een bemande Marsmissie na te bootsen. Met de huidige technologie zou een reis naar Mars wel erg lang duren: zowel de heenals de terugreis zouden 245 dagen in beslag nemen! De simulatie, die in de loop van 2010 start, bestaat er dan ook uit dat zes vrijwilligers gedurende 520 dagen (twee maal 245 dagen voor de reis, en 30 dagen verblijf op Mars) opgesloten worden in een volume vergelijkbaar met een kleine duikboot. Ze moeten er volledig onafhankelijk van de buitenwereld leven: alle voeding, water en kledij zal aan boord zijn. De onderliggende hypothese in dit onderzoeksproject, één van de 12 deelnemende projecten aan de simulatie, is dat de opsluiting en het samenleven tussen verschillende culturen (drie Russen, één Chinees en twee WestEuropeanen) stress zal veroorzaken, wat ook effect op de hartfunctie zal hebben.

Michelle D’Haese

Onderzoekers treden uit hun ivoren professor André Loeckx over Metaf

Al gehoord van “Metaforum Leuven”?

rijving: Taakomsch

6

t een Leuven bied Metaforum king van er w de or platform vo pen aire denkgroe lijke multidisciplin pe ap e maatsch rond relevant nkde ze de n Binne problemen. rzoekers en we onde groepen will iplines, sc di de illen vanuit versch s ri’ io ende a pr met verschill de en ill ch vers en met een met elkaar in achtergrond, t gen. Dit moe gesprek bren , st ek et si in een vi uitmonden noodet ni d en ek pr die vanzelfs e moet uniforme visi zakelijk één eerw aar ook een bevatten, m ende ill ch rs ve jn van gave kan zi hisch et en ijk el wetenschapp en. de opvatting onderbouw

Op de fraaie website www.kuleuven.be/metaforum/ kom je te weten dat achter deze metaforische naam een interdisciplinaire denktank schuilgaat, waarmee onderzoekers uit onze universiteit het maatschappelijk debat willen voeden rond thema’s met sociale relevantie (zie kader). De stuurgroep telt zes leden; één ervan behoort tot de ingenieursfaculteit: professor André Loeckx van het Departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening (ASRO). We hebben een afspraak in zijn bureau in de westertoren van het Arenbergkasteel.

“Hoe ik lid werd van deze stuurgroep? Eenvoudig: men heeft het mij gevraagd. gt Metaforum Het initiatief voor dit platform aa dr st aa Daarn onderkwam van de collega’s t een betere n Leuven bij to va Erik Schokkaert (Faculteit ructurering st en ng ni steu ges. Economie en Bedrijfsplinaire colle e ek de interdisci ifi wetenschappen) en uven zal spec Le um or af Met ren, vooral se ni Bart Pattyn en ga or n activiteite aten honoris Bart Raymaekers or ct do de rond ganisatie or (Hoger Instituut voor de l za causa, en re Wijsbegeerte). terdisciplinai in e ot gr n va rsteunen. de on Zij vonden gehoor bij ee m lezingen rector Marc Vervenne, die Metaforum opstartte. Ik was vooral aangetrokken door het interdisciplinair perspectief en de maatschappelijk relevante thema’s. Met de steun van rector Mark Waer is Metaforum ondertussen gegroeid: wij hebben nu al acht multidisciplinaire werkgroepen opgericht (zie kader p.7); één ervan heeft haar activiteiten al kunnen afronden. Deze werkgroepen staan open voor de onderzoekers aan onze universiteit; zij kunnen zelf het initiatief nemen en een thema voorstellen, maar ook de stuurgroep kan een werkgroep opstarten. We zijn ook verantwoordelijk voor de verschillende interdisciplinaire colleges in het onderwijsaanbod van de K.U.Leuven: die zijn in de loop der jaren ontstaan en op sommige ervan was wat sleet gekomen. Verschillende interdisciplinaire colleges werden dan ook gereorganiseerd en de formule werd opgefrist.

Zelf heb ik de werkgroep opgestart rond het thema Brussel (territorialiteit, identiteit en conflict). Naast de BHV-problematiek, die nu in het middelpunt van de politieke actualiteit staat, heeft Brussel met heel wat problemen te kampen, ik vernoem er slechts twee: armoede en de Europese identiteit. Deze werkgroep kwam al vier keer samen, met interessante bijdragen vanuit zeer verschillende standpunten: uiteraard planning en stedenbouw (Stijn Oosterlynck en ikzelf), maar ook sociale geografie (Chris Kesteloot), internationale relaties (Luc Reychler), politicologie (Marc Hooghe), sociale en culturele psychologie (Norbert Vanbeselaere), interculturaliteit (Johan Leman) ... Wij hopen klaar te zijn met onze visietekst tegen december van dit jaar en een andere lezing te kunnen geven aan de dominante vertogen over Brussel. “Personenmobiliteit in Vlaanderen”, met Stef Proost (vervoerseconoom) als voorzitter, is een andere werkgroep waarin onze faculteit actief aanwezig is: collega’s Chris Tampère (Verkeer en Infrastructuur), Eric Van den Bulck (Toegepaste Mechanica en Energieconversie), Johan Driesen (Elektrische Energie) en ikzelf zorgden al voor inbreng vanuit onze verschillende disciplines. Het gaat hier om een probleem met ruimtelijke, economische en technische aspecten, dat iedereen aanspreekt en leidt tot sterke polarisering: we gebruiken de Lange Wapperbrug als case. De ruimtelijke planning in Vlaanderen, met name ons spreidingsmodel, heeft heel wat nefaste gevolgen. We onderzoeken ondermeer alle mogelijkheden om te rationaliseren en het vervoersysteem beter af te stellen: optimalisatie van voertuigen, van het wegennet, van de regelmogelijkheden (rekeningrijden) ... Graag kom ik nu terug op uw beginvraag: waarom doe ik het? Daar zijn allerhande motivaties voor. Eerst en vooral valt mij op dat heel wat interessante en maatschappelijk uiterst relevante problemen interdisciplinair van aard zijn, en dat precies de universiteit alle kennis en ervaring in huis heeft om die problemen te bestuderen. Ik merk ook op dat dergelijke problemen vaak toch monodisciplinair worden aangepakt, bijvoorbeeld door juristen of economisten. Dit is ondermeer het geval in de vastgoedsector, waar ik als ingenieur-architect vaak mee in aanraking kom.

toren: orum Leuven

Als architect ben ik vanzelfsprekend multidisciplinair bezig en voel ik mij aangetrokken tot architectonisch en projectgericht denken. Als ingenieur ben ik geïnteresseerd in probleemoplossen en in een rationele stapsgewijze benadering. Het opstarten van een werkgroep is wel moeilijk en vraagt veel energie. Maar daarna wordt het razend interessant! Ik vind dat technologische aspecten in Metaforum meer aan bod moeten komen, dat wij ons meer moeten mengen in het maatschappelijk debat rond thema’s zoals duurzaamheid, innovatie... Er is weinig interesse in onze faculteit voor een dergelijke multidisciplinaire aanpak, weinig bereidheid om problemen te bestuderen waar verschillende aspecten (zowel technologisch als maatschappelijk) samenkomen of die gekoppeld zijn aan maatschappelijke keuzen. Ik zie Metaforum Leuven als een kleine bijsturing naar een multidisciplinaire en projectgerichte aanpak, complementair aan het nichegerichte, monodisciplinaire denken dat in de academische wereld zo intens beoefend wordt. Let wel, dit is geen aanval op het nichegericht onderzoek: ik blijf er immers van overtuigd dat je eerst beslagen moet zijn in je eigen discipline, en pas daarna de verschillende expertises kunt samenbrengen. Anders wordt het een praatbarak. Dit is echter wel een pleidooi om daarnaast ook complementaire activiteiten te ondernemen! Tot besluit wil ik graag benadrukken dat de aanpak van het Metaforum voor mij enthousiasmerend en verfrissend werkt. Ik vind het dan ook bijzonder spijtig dat het zo moeilijk blijkt om binnen onze faculteit collega’s te vinden die zich hiervoor willen inzetten – terwijl ingenieurs toch bij uitstek probleemoplossers zouden moeten zijn...” Yves Willems

Metaforum Leuven acht werkgroepen: • Het toenemend gebruik van psychofarmaca (activiteiten afgerond: symposium in maart 2010; visietekst gepubliceerd) actief: • Levensstijl en socio-economische verschillen in gezondheid • De voorwaarden van een verantwoord regularisatiebeleid in België • Kwaliteitszorg en overregulering • Territorialiteit, identiteit en conflict in Brussel • Personenmobiliteit in Vlaanderen • Diversiteit in de Congolese maatschappij • Biodiversiteit: basisproduct of luxegoed? interdisciplinaire colleges: • Genderstudies • Initiatie tot ondernemen • Duurzame ontwikkeling • Interdisciplinaire perspectieven op ontwikkeling en culturen • Lessen voor de XXIe eeuw interdisciplinaire lezingen: • Leerstoel Louis Meerts • Multatuli-lezing • Politeia-conferentie opiniestukken K.U.Leuven: • archief bijhouden van recente opiniestukken door leden van de K.U.Leuven in kranten of tijdschriften gepubliceerd

7

K VIV Ingenieursprijzen 2010: K.U.Leuven-ingenieur Véronique Peiffer met ‘Hoe botten

Op 18 maart 2010 was het zover: op de 68e editie van de K VIV Ingenieursprijzen mochten de 7 finalisten hun masterproef verdedigen voor publiek en een professionele jury. De finalisten werden vooraf geselecteerd uit de genomineerden van elke Vlaamse burgerlijk- of bio-ingenieursfaculteit op basis van een artikel over hun werk, gericht tot en aantrekkelijk voor een breed publiek. Bij de geselecteerde masterproeven waren er drie van burgerlijk ingenieurstudenten van de K.U. Leuven: de masterproef van Claus Claeys en Stijn De Bruyne (werktuigkunde) over remenergierecuperatie als rem op het brandstofverbruik, de masterproef van Rogier Corthout en Hans De Clercq (biomedische technologie) over babymonitoring via de pyjama en de masterproef van Véronique Peiffer (werktuigkunde) over het naadloos herstellen van botten. De twee teams kregen mooie ereplaatsen als laureaten, maar het werk en de verdediging van Véronique Peiffer konden de jury uiteindelijk het meest bekoren. De K VIV beschrijft zijn prijs niet voor niets als “de prijs voor de communicatieve en maatschappelijk bewuste jonge ingenieur”. Die twee aspecten waren cruciaal bij het beoordelen van de kandidaten. De maatschappelijke relevantie van het werk van de finalisten blijkt al uit de titels van de hogervermelde masterproeven. Zo behandelt de masterproef van Véronique Peiffer de ontwikkeling van een wiskundig model van botbreukheling, dat in de toekomst voor u of mij wel eens het verschil zou kunnen betekenen tussen een goed of slecht genezende botbreuk… Promotoren van deze masterproef waren prof. dr. ir. Dirk Vandepitte en prof. dr. ir. Hans Van Oosterwyck.

Breukheling anders bekeken

8

Heel wat mensen hebben ooit wel eens een botbreuk opgelopen. Gelukkig voor ons kunnen botten herstellen zonder litteken na te laten. Een voorwaarde is wel dat verschillende celsoorten in de breuk gecoördineerd reageren op mechanische en chemische prikkels. Dat dit geen sinecure is, blijkt als je het breukhelingsproces van wat naderbij bekijkt. Breukheling wordt in de literatuur opgedeeld in vier fasen (zie figuur op volgende pagina). Wanneer een bot breekt, scheuren heel wat bloedvaatjes. Er vormt zich een bloedklonter en het weefsel ontsteekt (A). Geleidelijk vormt er zich een zacht granulatieweefsel, vergelijkbaar met de korst op een genezende huidwonde. Cellen in en rondom dit weefsel produceren groeifactoren. Dit zijn eiwitten die de activiteit van bepaalde cellen, zoals kraakbeen- of botvormende cellen, beïnvloeden. Op bepaalde plaatsen vormt zich onmiddellijk botweefsel; in het midden van de breukzone ontstaat eerst kraakbeen (B). Om de heling te voltooien en ervoor te zorgen dat de verbinding volledig verbeent moet de concentratie aan zuurstof en voedingsstoffen overal op peil worden gebracht. Dit gebeurt door de vorming van een bloedvatennetwerk (C). De laatste fase van het helingsproces bestaat erin dat het bot langzaam zijn oorspronkelijke vorm weer aanneemt (D).

Breukheling is dus een behoorlijk complex proces waarbij verschillende soorten cellen, weefsels en groeifactoren betrokken zijn. Als er tijdens dat proces iets misloopt bij de communicatie, verloopt de heling trager of stopt ze zelfs volledig. Dat gebeurt bij bijna 10% van alle botbreuken. Bij traditionele behandelingsmethoden van vertraagde botheling tracht men de mechanische omstandigheden van de breuk te verbeteren (bijvoorbeeld door het aanbrengen van een plaat of schroeven). Nieuwe technieken richten zich eerder op het biologische aspect van het proces door bepaalde chemische stoffen of cellen toe te dienen. Een voorwaarde is wel dat de invloed van die factoren op de heling goed kan worden ingeschat. Daar knelt het schoentje, en dat is dan ook het onderwerp van heel wat onderzoek. Daarbij zijn verschillende pistes denkbaar. In vivo studies analyseren breukheling bij proefdieren. Het gedrag van de relevante cellen en weefsels kan ook in vitro bestudeerd worden. Jammer genoeg zijn deze experimenten tijdsintensief en duur. Daarom is een in silico benaderingswijze aantrekkelijk. Computermodellen zijn niet meer weg te denken in onze hedendaagse industrie en economie, en ook in de biomedische sector hebben ze een vaste plaats verworven. Daarbij kun je denken aan het ontwerpen van prothesen of robotchirurgie. Maar ook bij het begrijpen en behandelen van botbreuken kunnen computersimulaties van nut zijn. Via computersimulaties kunnen verschillende hypothesen van breukheling gemodelleerd worden en getoetst aan de werkelijkheid. Met een goed wiskundig model zou het bovendien mogelijk moeten zijn nieuwe behandelingsstrategieën te ontwerpen en te evalueren alvorens ze daadwerkelijk toe te passen.

Botbreuken en wiskunde Bij het opstellen van een model voor breukheling moet rekening gehouden worden met de verschillende soorten cellen, weefsels en groeifactoren die betrokken zijn bij het proces. Ook de concentratie aan zuurstof en voedingsstoffen is belangrijk. Het model beschrijft hoe de verdeling van al deze componenten evolueert. Daarnaast vereist de verdeling van bloedvatcellen een gedetailleerde

and the winner is… naadloos herstellen’

wiskundige uitwerking. Dat resulteert in een stelsel van elf differentiaalvergelijkingen die concentratiewijzigingen beschrijven en één differentiaalvergelijking per dimensie en per bloedvatvertakking. Hoewel het model opgesteld door Véronique Peiffer voortbouwt op ander werk, met name dat van prof. dr. ir. Lies Geris (de begeleidster van de masterproef, nvdr.), is de wiskundige beschrijving van de vorming van het bloedvatennetwerk volledig nieuw.

jonge ingenieur” worden genoemd. Ook na haar studie gaat ze door op dat elan. Ze is immers begonnen aan een doctoraat aan het Imperial College London, waar ze met steun van de British Heart Foundation meewerkt aan multidisciplinair onderzoek naar het ontstaan van slagaderverkalking. En daar zullen we in de toekomst ongetwijfeld nog van horen. Michelle D’Haese Met dank aan en bijdragen van Véronique Peiffer en K VIV vzw

Een goed breukhelingsmodel moet, mits het aanpassen van de parameterwaarden, zowel normale als vertraagde heling kunnen simuleren. Uit testen met het nieuwe model bleek dat bij een normaal helingsproces de globale evolutie van het reële proces en de voorspelde evolutie zeer gelijklopend zijn. Om na te gaan in welke mate het wiskundig model kan bijdragen tot het ontwerpen van therapieën voor verstoord helingsgedrag, werden twee mogelijkheden virtueel uitgetest. De eerste resultaten bekomen met het nieuwe model zijn alvast een voorproefje voor waartoe een verder uitgewerkt model in staat kan zijn.

9

De communicatieve ingenieur Een maatschappelijk relevant project uitwerken, dat is één ding. De resultaten op een goede manier overbrengen, dat is iets helemaal anders! De jury van de K VIV Ingenieursprijzen peilde bij de verdediging dan ook vooral naar communicatievaardigheden van de finalisten. En bij Véronique Peiffer zijn die zeker aanwezig… en goed geoefend. Véronique volgde immers sinds haar negende voordracht aan de Haspengouwse Academie voor Muziek, Woord en Dans en nam ook regelmatig deel aan wedstrijden. “Zodra ik op het podium sta, ben ik niet zenuwachtig meer,” zegt ze daarover, en dat kwam natuurlijk goed van pas bij de verdediging. Véronique kan dus terecht een “communicatieve en maatschappelijk bewuste

Automatische beslissingsonderste

10

Wanneer toeristen een regio of stad bezoeken, kunnen ze vaak wegens geld- of tijdbeperkingen onmogelijk alles bezoeken wat hen interesseert. Een planning maken om in de beschikbare tijd en binnen het budget, de meest interessante bezienswaardigheden te bezoeken is voor veel mensen een moeilijke opgave. Technieken uit het gebied van operationeel onderzoek kunnen worden aangewend om automatische planningsondersteuning aan te bieden. Het zogenaamde Orienteering Probleem is een integratie van een selectie- en een routeringsprobleem en is bijgevolg een beloftevol uitgangspunt om het toeristische planningsprobleem te modelleren. In het eenvoudigste geval worden bezienswaardigheden voorgesteld door locaties en worden ze voorzien van een score die de persoonlijke interesse van de toerist reflecteert. Deze score kan berekend worden door middel van automatische tekstanalyse, technieken die ook gebruikt worden door zoekmachines op het internet om interessante pagina's terug te vinden. Een tijdbudget stelt de maximaal beschikbare tijd van de toerist voor. Met efficiënte algoritmes om dit probleem op te lossen kun je gepersonaliseerde stadswandelingen plannen. Vervolgens wordt dit basismodel uitgebreid waarbij extra rekening gehouden wordt met trips met een duurtijd van meerdere dagen, openingsuren van bezienswaardigheden en andere

bijkomende beperkingen, met de bedoeling extra toeristische planningsfunctionaliteiten te kunnen aanbieden. Nieuwe oplossingstechnieken worden ontwikkeld op basis van lokaal zoeken. Bij lokaal zoeken wordt er een initiële oplossing gecreëerd die vervolgens iteratief verbeterd wordt. Door bij elke iteratie de best mogelijke lokale verbetering uit te voeren, verplaatst het zoekproces zich naar een naburige, betere oplossing. Deze manier van zoeken is zeer snel, maar heeft het nadeel dat het vaak komt vast te zitten in een zogenaamd lokaal optimum, een oplossing waarbij alle naburige oplossingen slechter zijn, terwijl de optimale oplossing nog niet gevonden is. Dit nadeel wordt overwonnen door gebruik te maken van metaheuristieken, technieken die in staat zijn te ontsnappen uit lokale optima. Uitgebreide computationele experimenten tonen aan dat bijna optimale resultaten worden behaald binnen beperkte rekentijden. Het kleine verschil met het optimum is insignificant voor de toeristische toepassing, gezien de

uning in toerisme

inherente foutmarges eigen aan het kwantificeren van de persoonlijke interesse in een attractie.

Wouter Sou ffriau maakt e zijn doctor aan de Kat aat als proj holieke Hog ectmedewer eschool Sin van Greet Va ker t- Lieven, on nden Bergh der begeleid e en Patric Katholieke ing k De Causm Universiteit aecker van Leuven Cam Pieter Vans de pus Kortrijk teenwegen . Samen m (zie GeniaaL start hij op et nr 2) en Jo dit momen ris Vertomm t een spin-o met de naam en ff van de K : “dyNAVic .U.Leuven ”. Het doel doctoraats op is de techno thesis te co logie uit zijn mmercialis toepassing eren. Boven start de toer op de intern istische dien pilootprojec etst van Gen t waarbij be t met een zoekers aa een gepers n de stad aa onaliseerde n de balie stadswande ling kunnen uitstippelen. Meer inform atie over do ctoraten aa op www.kul n de K.U.L euven.be/d euven vind octoraatsver je dediging/

De ontwikkelde algoritmes werden geïntegreerd in twee applicaties. De City Trip Planner (www.citytripplanner.be) is een webapplicatie waarmee je meerdaagse stadsbezoeken kunt plannen in de vijf Vlaamse kunststeden (Antwerpen, Brugge, Gent, Leuven en Mechelen). De toerist maakt zijn beperkingen en interesses kenbaar, op basis waarvan een persoonlijk citytrip wordt voorgesteld. Na eventuele aanpassingen kan de toerist het voorstel uitprinten of downloaden naar zijn gps-toestel. Gemiddeld doet een gebruiker er maar vier minuten over om zijn reis uit te stippelen. Sinds de lancering in juli 2009 gebruiken meer dan 70 000 toeristen de City Trip Planner om hun stadsbezoek voor te bereiden. De Bike Trip Planner (www.tov.be/routeplanner.aspx) verstrekt fietsroutes op maat aan vrijetijdsfietsers in Oost-Vlaanderen. De fietser geeft zijn startpunt aan en de afstand die hij wil fietsen. Het systeem berekent vliegensvlug een lusvormige route over het fietsknooppuntennetwerk die voldoet aan de wensen van de fietser. Het systeem is ook beschikbaar via sms: wanneer fietsers vertrekken van 1 van de 39 fietsparkings

Kurt Driess ens

kunnen ze een sms sturen met het nummer van de parking, de gewenste afstand en een optionele windrichting en ontvangen zij enkele seconden later een sms met een fietsroute op maat. Sinds de lancering in juni 2009 werden 20 000 fietsroutes gesuggereerd in Oost-Vlaanderen. Dit onderzoek zal gecommercialiseerd worden door dyNAVic (www.dynavic.com), de jongste telg uit de spin-off-familie van de K.U.Leuven. Wouter Souffriau

11

Al voor de 20e keer stelt de Groep Wetenschap & Technologie haar pas aangesteld academisch personeel voor in de Arenbergbrochure. In dit boekje vertellen deze professoren over zichzelf en hun onderzoek. In GeniaaL geven we een overzichtje van de acht die actief zijn in ingenieurswetenschappelijke domeinen. Meer portretten kun je online lezen: set.kuleuven.be/brochures/arenberg2009.htm

s ernaert B l e t s i Kr

12

Dave Clark e

974 ustus 1 ezin Geboren en - G eiden, 27 aug r n o e Gezin b n e G huere Bonh c G eboren in Li in rs e n V re rt e thgow, Austr e Gebo G t alië in 1971 anne wd me Getrou n Fenna en H S tu a , d ie v e s: d a BSc in Com eikun mam puter Australian N de sch ational Unive Science, nieur in e g in io rsity, 1994 P b hD : , s 20 01 ie met als top • 97 • Stud en, ic Object Ownership ven, 19 wetenschapp u e .L an d Containm K.U e h c is ent log Loopbaan: aste bio research pro toegep gr e am In st d e m itu h er te in c Microso , Sydne mis doctor en, 2002 ent Che e postdoc Cen y • postdoc Universite ft Research uv partem Biochemisch e tr um D , vo K.U.Le n or e Wiskunde en it van Utrecht • in Amsterdam e en .Leuv Inform oc K.U ling Chemisch 002-2010 • • benoemd td s o p w : e aan het Dep atica (CWI) etenschapp aan TeC), 2 n, Afd e en tartement C io k t , A (B n ie Loopb fd e n g el h ing DistriNet omputerpartem regelin urstec mische sinds oktob Ingenie hnologie en – iteit Delft, De artement Che er 2008 O nd c rs p er e te e zo iv s s D ek n e d sdomein: pr Proc s sin che U nt aan ogramming automata an Technis 008 • doce ioTeC, deeltijd langua d logics for 2 verblijf B , g ie n g li improving so ges, type systems, lo w e . ith o 0 fd n 1 ap A h 0 p , c 2 lic n r at e ftware qualit e io k b ns ie Biote to in n k coordinatio y, bole engineering, anaf o urstech n, software and secure ie, meta Ingenie 008, voltijds v g product lin lo o n software h 2 e c n r te a e v b io okto ering iële b industr tabole modell or model- E-mail: Dave.C : in e [email protected] o e om Website: d twerp v mics, m zoeksd istrinet.cs.ku uleuven.be Onder se, metabolo experimenton leuven.be/ l ly a fluxana ssen, optima n e re c to ro biop ioreac e catie, b uven.b identifi cit.kule @ s rt e a c/ l.Bern e/biote : Kriste uven.b le E-mail u .k it e: c Websit

elens Dirk Sa

Wim Mi chiels Gebore n Geboren - Gezin in Mol o p Verloofd met Barb 9 januari 1974 ara Sterc kx. Studies : burgerl ijk werk elektrote tuigkun c digelektrote hnisch ingenie u r, richtin c h n ie doctora k , o g K p .U ti e energ .L at in de ie, compute euven, 1997 • rwetens chappe Loopba n, K.U.L an euven, 2 verblijve : postdoc K.U.L 002 n aan T e uven • U Eindh en Univ w e te nschapp oven, G ersité de eorgia In e Technolo docent stitute o lijke Bijz gie de C f Techno ompièg Compute onder Onderzo logy ne • e rwetens chappe ksfonds (BOF), n, sinds Departe oktober ment Onderz 2008 oeksdo mein: te dynamis c h che sys n temen, c isch-wetensch a ontrole, optimali ppelijk rekenen, E-mail: satie Wim.Mic hiels@c Websit e: peop s le.cs.ku .kuleuven.be leuven.b e/wim.m ichiels

1974 ezin januari en - G de op 6 ns en n Gebor te s o esse n in O Gebore met Hilde Cla d w u o Getr er an Jasp itect, vader v ur-arch e ingenie d k ij in rl t e a s: burg n • doctora 002. Studie e 2 v u in e e .U.L und 1997, K chting bouwk ri , n e p p r tenscha ngenieu aste we projecti de Afdeling • toegep n e v n aa .Leu docent oc K.U wkunde : postd angesteld als ke Bou n ij rl a e a b rg p u a • Loo ent B ineering partem VK Eng a van het De sic en Bouwfy r 2008 gebouw fort in be m o c n in okto ie e : energ domein s k e o z ven.be Onder k.kuleu w b @ s aelen : Dirk.S uleuven.be/ E-mail .k k w b e: Websit

eremans Luc Schu - Gezin 970. Geboren op 5 mei 1 Merksem en in t n n e re c o o b n e G Pascale In t e m d w u Getro dith Bas en Ju vader van uwkundig rgerlijk bo u b : s ie techniek d Stu gebouwen epaste e ti p o r, u e toeg ingenie toraat in d 95 • doc 9 1 , n ve u . .Le 001 aan de K.U en, K.U.Leuven in 2 app h sc n of Calgary te e w University e d n a a urgerlijke r rtement B researche a g p n e ti D si t vi n : e oc 2008 Loopbaan deeltijds d s oktober ; 1998 • ocent sind d • te Canada 5 0 0 e sinds 2 g van Bouwkund beoordelin ilistische b n en a b re ro tu c p u : tr rische s sdomein k to e is o h out rz e h e d , d n On estaa tselwerk eid van b ek op me nde o a rz ta e s d e n de veiligh b lo heid van materiaa g d ili n e e v it e lu d p s aan g van rzoek o eoordelin riaalonde en staal. B itend mate lu s n a a n e structuren hout en staal. rk, metselwe uven.be @bwk.kule s n a m re e uc.Schu E-mail: L ven.be/ bwk.kuleu : e it s Web

Tinne Tuyte laars Geb oren G

Gezi ebor 9 sep en in Tu n rnho temb ut op Partn er Pa er 1973. scal Quin P ten e n Ca ollet, 2 k sper inder en, doct S tudie oraa s : t in c b het D in u g r ger en om epar teme putervis ieur, K.U lijk elektr .Leuv otec nt Ele ie, gr hnisc e Loop o ktrot h echn ep PSI a n, 1996 baan • an iek (E verbli : pos tdoc jf INR SAT) EECS , 200 K.U.L IA (G 0 r e deelt & ICSI (U enoble, 2 uven/ES AT-P ijds d 006), C Be S r ocen N t sind keley, 201 ICTA (Ca I • s 200 Onde nber 0 ra, 20 8, vo ) • rzoe ksdo 08) e ltijds beeld n mein sinds interp : com retatie oktob puter e r 2 v 0 E-m isie, v 09. ai oorw Web l: tinne.t erpsh uytela site: e rkenn www a ing, .esat rs@esat .kule .kule uven uven .be .be/p si/

Tom Van G erven Geboren Gezin Geboren in Leuven in 19 72 Partner Bar bara Debav eye, twee kinder en, Finn en Ede Studies: bio -ingenieur in de milieu technologie , K.U.Leuve n, 1995 • studies Inte (K.U.Leuve rnationale B n) en Gestio etrekkingen n du Dével de Liège) • oppement doctoraat K (Université .U.Leuven, Chemische 2005, Depar Ingenieurst echnieken tement Loopbaan: postdoc Te chnische U 2006-2008 niversiteit D • docent D elft, epartemen Ingenieurst t Chemisch echnieken e sinds oktob er 2008 Onderzoek sdomein: pr oces energie - alte rnatieve ener intensificatie - gelocaliz ee gievormen - afvalverwer vast-vloeistof rde king - duurza interacties me processe n E-mail: Tho mas.VanGer ve Website: ci t.kuleuven.b [email protected] e/lapcet/

13

s Patrick Willem ezin Geboren - G ei 1970. entals op 21 m er H in en Gebor en re te Ria Deprei Getrouwd met , Thijs en Tijl ijn St n vader va ig erlijk bouwkund Studies: burg • 93 19 n, ve eu .L ingenieur, K.U 00 schappen, 20 genieursweten doctor in de in ire des n en Laborato doc K.U.Leuve • st r) po : (F t an en ba Loop nvironnem limat et de l’E n ve eu .L U K. Sciences du C de n gastdocent aa (Interuniversity buitengewoon nt aan de VUB ce do ds ing). • tij el urces Engineer sinds 2000, de of Water Reso e ie en m og m ol ra dr og hy Pr e Master in de stedelijk t en oc ent m dd te of n het Depar sinds 2008 ho Hydraulica va g lin de Af , de rivierkun uwkunde. Burgerlijke Bo , en rivierkunde ijke hydrologie el ed st n: ei om Onderzoeksd drologie statistische hy k.kuleuven.be .Willems@bw E-mail: Patrick k.kuleuven.be/ Website: bw

Liliane Pintelon

30 MAART 2010

Forumavond passief wonen De forumavond 'Passiefwoningen' op 30 maart was de afsluiter in de reeks forumavonden 2009-2010. De opkomst was ook voor deze laatste forumavond bijzonder groot: bijna 300 alumni en bijna-alumni waren afgezakt naar de campus. Onder hen heel wat ingenieur-architecten die professioneel nood hebben aan kennis rond passiefwoningen, maar daarnaast ook niet-architecten die graag informatie van specialisten ter zake krijgen.

14

Gert Sablon stelde in zijn inleiding van de avond dat de aandacht voor energiebewust wonen en leven erg is toegenomen in de huidige maatschappelijke context. In de Verenigde Staten blijken passiefwoningen razend populair, in België daarentegen zijn er nog maar een beperkt aantal passiefwoningen gerealiseerd. Niettemin worden ze ook bij ons door de overheid gestimuleerd en ondersteund met allerhande premies en fiscale voordelen, op gemeentelijk, gewestelijk en federaal niveau. De eerste spreker was Geert Matthys, energieconsulent bij de Vlaamse Confederatie Bouw. Hij trok het debat open met de vaststelling dat 'duurzaam bouwen' een vlag is die vele ladingen dekt en dat daarrond nog geen consensus bestaat. Wat de ecologische duurzaamheid betreft moeten we nadenken over meerdere aspecten: wat met het grondgebruik (locatie, oppervlaktebenutting, saneren vervuilde grond, ...), wat met brand in een woning met pvc- ramen? Wat is de milieu-impact van de bouwmaterialen inclusief productie, transport, sloop en recyclage? Om op deze laatste vraag een antwoord te bieden, bieden sommige fabrikanten reeds een EPC (environmental product certificate, niet te verwarren met energieprestatiecertificaat): dit is een datasheet met gegevens over de milieu-impact van het product. In Vlaanderen is de EPB-regelgeving (Energieprestatie en Binnenklimaat) gestart in 2006,in uitvoering van een Europese richtlijn, met de eis dat alle (ver)bouwaanvragen een E-peil van maximaal 100 moeten halen. Het E-peil is de verhouding tussen een berekend jaarlijks primair energieverbruik en een referentiewaarde voor dat energieverbruik, vermenigvuldigd met 100. Sinds 1 januari 2010 geldt een eis van maximaal E-80 voor (ver)nieuwbouw. E60 in 2012 lijkt haalbaar maar de huidige evolutie van het E-peil gaat niet snel genoeg om E-nul te halen in 2020. Dit is nodig om de Europese droom van (nearly) zero energy buildings in 2020 te realiseren: "all buildings built after 31/12/2020 must have high energy-saving standards and be powered to a large extent by renewable energy." Het E-peil wordt bepaald aan de hand van de EPB-software die gratis kan gedownload worden op www.energiesparen.be. Het is nog niet zeker of in 2010 E-60 zal worden opgelegd. Ook bestaat er nog onduidelijkheid over hoe koudebruggen zullen worden geïntegreerd in de regelgeving: tot dusver werden zij gedoogd, maar het ziet ernaar uit dat deze toch in rekening zullen moeten worden gebracht. Maar de huidige software zou hiermee niet meer kunnen worden uitgebreid ... In onderstaande tabel worden drie bouwconcepten toegelicht.

Type woning

Laag energie woning Passief huis Nul energie woning

Totale energievraag voor ruimteverwarming en koeling (kWh/m2.a) 30 15 15

Luchtdichtheid n50 (h-1)

0,6 0,6

Tweede spreker was professor emeritus Hugo Hens van het Departement Burgerlijke Bouwkunde. Professor Hens gaf onmiddellijk aan dat hij, gebaseerd op zijn inzichten en ervaring als bouwfysicus, het concept van passiefwoningen kritisch zou doorlichten. Hij spreekt van een hype, die blind gevolgd wordt door te veel mensen en de overheid. Professor Hens ging vervolgens dieper in op de zin en onzin van extreem lage isolatie (U-waarden). Zoals op de figuur duidelijk te zien, is het verloop van U in functie van de dikte van de isolerende laag hyperbolisch: het verschil tussen 20 en 30 cm isolatiedikte is bijzonder klein. De eerste centimeters geven de grootste besparing. Ook andere grafieken die professor Hens toont geven aan dat het, zelf als energie duurder wordt, economisch niet veel zin heeft om veel meer te isoleren. In een passiefwoning met gebalanceerde ventilatie met warmteterugwin-unit (WTW) is de boodschap: ramen dicht, deuren toe. Probleem is echter dat dit botst met onze leefgewoonten. Elke keer de achterdeur opengaat (en je staat ervan te kijken hoe vaak dat gebeurt in een gemiddeld huis), valt het gebalanceerd ventilatiesysteem weg. Zonder de gebalanceerde ventilatie is het natuurlijk ventilatievoud tussen 0.02 en 0.04 per uur in een passiefwoning: wat bij afwezigheid of wanneer de ventilatoren afgezet worden? ‘s Zomers bij zonnig weer na regen zal door de droging van het nat buitenblad de relatieve vochtigheid in de woning gemakkelijk 75% bedragen wat schimmelvorming in de hand werkt. Ook over de koppeling tussen verwarming en ventilatie velt professor Hens een streng oordeel. De warmtebalansen kloppen nooit, leert hij zijn studenten. In de voornaamste slaapkamer loopt in de winter de temperatuur gauw op tot 24, wat warmer is dan de woonkamer. Ook dit botst met onze leefgewoonten. Om een goede slaapkamertemperatuur te krijgen moet de ventilatie worden afgezet met alle gevolgen van dien voor de woonruimte, bijvoorbeeld de afvoer van de frietlucht in de woonkamer. Vaak gebruikt in passiefwoningen zijn grondbuizen in serie met WTW (warmte terug winning) met als doel bijkomende warmterecuperatie. De inlaat van zo'n pijp geeft uit op gras waar de relatieve vochtigheid kan oplopen tot 100%. Niet alleen is lucht opzuigen die bevochtigd is nadelig voor de luchtkwaliteit, ook energetisch levert de grondpijp onvoldoende extra besparing op verwarming. Een grondpomp, waar het vaak donker en vochtig is, is de ideale kweekhaard voor schimmels en muggen. Wanneer de WTW-filters niet vervangen worden (wat vaak het geval is), Productie is slechte binnenluchtkwaliteit het gevolg. hernieuwbare energie Professor Hens relativeert de stelling van het PassiefHuisPlatform dat het primaire energieverNetto verbruik bruik van minder dan 40kWh/(m3a) acht maal strenger zou zijn dan dit van een gemiddeld huis.

actief bijgewoond U-waarde (W/(m2.K)

1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 0

0,1

0,2

0,3

Dikte isolerende laag (m)

Hij toont metingen van niet tot amper geïsoleerde woningen uit de jaren ‘50: gemiddeld is het primair energieverbruik 103kWh/(m3.a). De passief standaard doet 2,5 keer beter. De passief standaard gaat ervan uit dat iedereen de hele woning verwarmt. Slaapkamers worden in de praktijk echter veelal niet verwarmd. Professor Hens besluit dat de passiefwoning beter niet als wettelijke referentie wordt gebruikt. Op de vraag hoe ver er dan wel wettelijk moet worden gegaan is hij heel duidelijk: een laagenergiewoning is aan te bevelen. Een zonneboiler is evenmin economisch interessant, je kiest beter voor zuinige verlichting en zuinige apparatuur. Bij bestaande woningen is passiefniveau halen quasi onmogelijk, wel laagenergieniveau. Het Europese streven naar een 'nulenergiewoning' tegen 2020, waarbij de resterende energievraag lokaal en hernieuwbaar opgewekt wordt, is onhaalbaar en onbetaalbaar (o.a. omdat het laagspanningsnetwerk overbelast zal geraken). Professor Hens vraagt meer nuchterheid op zowel Europees als Vlaams niveau. Na deze duidelijke uitspraken over passiefwoningen kon ingenieurarchitect Erwin Mlecnik, verbonden aan de TU Delft en het PassiefHuisPlatform vzw een andere visie laten horen. Hij stelde dat België met zijn enorme erfenis van kolen en staal moeilijker dan elders passiefwoningen accepteert. Sedert 1991 zijn er al passiefhuizen in Duitsland en ook in andere Duitstalige landen heeft de passiefwoning een hoge vlucht genomen.

HuisPlatform op de markt heeft gebracht een innovatie geweest. Voorheen was er geen enkele manier om een garantie te krijgen op een bouwproject. Het PassiefHuisPlatform doet geen enkele aanbeveling over te gebruiken materialen of technieken. Wel heeft het www.bouwdetails.be opgezet. Op deze site wordt bijvoorbeeld informatie verschaft over ventilatie en klimatisatie in een passiefwoning, o.a. technieken zonder WTW. Het PassiefHuisPlatform beseft dat er nog een grote weg af te leggen valt in de samenwerking met onderwijsinstellingen om onderwijsprogramma's op alle niveaus te realiseren. Dit werd ook duidelijk geïllustreerd door de talrijke vragen van de aanwezige ingenieurarchitecten. Erwin Mclenik verwees ook naar www.lehr.be voor info. Lehr staat voor Low Energy Housing Retrofit. De interesse in passiefwoningen begint te groeien, getuige de meer dan 200 Vlaamse bedrijven die al toegezegd hebben te exposeren op 'Passive House 2010' in Brussel van 3 tot 11 september 2010 en het initiatief van het Brussels Gewest om voortaan enkel nog passief te bouwen.

Aantal passieve woningen in het Vlaams Gewest 250 214 ■ Bouwaanvraag goedgekeurd

200

■ Oplevering

160 143

■ Gecertificeerd als passiefhuis

150 100

63 50

33 9

0

4 2004

2

38 38

14 16 7

24

2005

2006

9 2007

23

13

13 2008

2009

Hierboven zie je het aantal passiefwoningen in het Vlaamse Gewest. Het aantal passiefwoningen dat effectief het PHP-certificaat heeft gekregen is nog beperkt. Niettemin is het certificaat dat het Passief-

Deze forumavond werd naar goede traditie afgesloten met een receptie: er was duidelijk stof genoeg voor discussie! Iris De Coster

15

Verslag VILv-jaarvergadering 2010 Op 28 mei 2010 vond de jaarlijkse statutaire algemene vergadering van VILv vzw plaats. Secretaris Bart Van Buggenhout gaf een overzicht van de werking 2009 en een preview van 2010. Het financieel plaatje werd getoond door penningmeester Johan Vanmarcke en de vergadering werd afgerond door voorzitter Iris De Coster, die de krachtlijnen voor 2010-2011 formuleerde.

Werkingsverslag 2009 - 2010 In het activiteitenverslag besteedde Bart aandacht aan de positionering van VILv, de ledenwerving, de samenwerking met K VIV, VTK en Alumni Lovanienses en een overzicht van de voorbije en toekomstige activiteiten. De positionering van VILv vzw was in 2009 een specifiek aandachtspunt. Men heeft geconstateerd dat er bij de studenten en pas afgestudeerden onduidelijkheid heerst over de verschillende ‘betrokken’ verenigingen (K VIV, Alumni Lovanienses, VILv, VTKalumni). Daarom werd de rol van VILv vzw binnen deze context bekeken en beter gespecificeerd.

16

De taak van de vzw - volgens de statuten - is het bestendigen van de band tussen de afgestudeerden van de Faculteit Ingenieurswetenschappen van de K.U.Leuven. Maar wegens het betalend lidmaatschap van de VILv vzw moet er een onderscheid zijn tussen de vzw-leden en alle andere alumni. Dit leidde tot volgende werkregels: • Voor het activeren van de “community”, de hele alumnigroep dus, werd de merknaam “Alumni Ingenieurs K.U.Leuven” gekozen. De naam VTK-Alumni zal niet meer gebruikt worden. Deze community speelt dezelfde rol als de Alumni Lovanienses voor de hele K.U.Leuven. • In de VILv-communicatie wordt de merknaam “Alumni Ingenieurs K.U.Leuven” als onderschrift van de vzw-naam gezet. Daarnaast krijgt de vereniging een eigen logo, een eigen “beeld” op een nieuwe roll up die op activiteiten van VTK (Alumnicorner op galabal, jobbeurs…) en anderen zal worden gebruikt. Dezelfde look & feel zal worden toegepast op sociale netwerksites zoals Facebook en LinkedIn… Via dit platform zal ook gewerkt worden om de e-mailadressen van alle alumni te actualiseren. Vandaag zijn 40% van de elektronische alumniadressen bekend. • VILv vzw is een ledenvereniging waarvan je lid kunt worden via K VIV (lidmaatschap voor K VIV en VILv samen) maar je kunt ook opteren voor lidmaatschap ‘VILv-Only’. Ledenaantal en administratieve chaos bij Alumni Lovanienses Over het aantal VILv-leden heerst verwarring. Vandaag wordt dit aantal bepaald door gegevens van Alumni Lovanienses (die de VILvlidmaatschappen nominatief bijhoudt) en K VIV (die haar leden, dus automatisch ook VILv-leden, nominatief doorgeeft). Waarschijnlijk is het aantal K VIV/VILv-leden nog steeds aan het dalen. Uit het financieel verslag blijkt dat het aantal betalende ‘VILv-only’-leden in 2009 verdubbeld is. Ondanks hogere inkomsten vanuit zowel K VIV als VILv-only zou volgens de tellingen het totaal aantal leden 4.700 zijn, hetzelfde aantal als in 2008. Of dit juist is, moet nog uitgeklaard worden. Deze ondoorzichtige toestand moet in 2011 van de baan zijn. De oorzaak is in sterke mate te zoeken in de overschakeling bij Alumni Lovaniensis naar SAP-CRM. De relatie tussen VILV en Alumni Lovanienses is (ook op menselijk vlak) echt hartelijk maar door deze overgang verlopen een aantal dienstverleningen vanuit

Alumni Lovanienses niet meer vlekkeloos. Een probleem is de nieuwe terminologie binnen SAP die commercieel (segmenten, marketingcampagne, doelgroep) is, waar ze vroeger functioneel was. Dit geeft synchronisatiefouten met de vorige inhoud, met K VIV… Dit heeft bijvoorbeeld geresulteerd in fouten die het imago schaden, zoals een mailing naar K VIV-leden om hen te melden dat ze nog geen VILv-lid zijn en hen VILv-only aan te bieden. Het oplossen van deze problematiek heeft bij Alumni Lovanienses een hoge prioriteit. Activiteiten in 2009-2010, continuïteit in 2010-2011 De drie forumavonden waren weer een succes. De onderwerpen (“De maakbare mens, “Hoe plan ik mijn carrière” en “Passiefhuis”) waren zeker goed gekozen: actueel en publiekstrekkend. In 2010 – 2011 worden de forumavonden voortgezet. Omdat het praktisch niet haalbaar is entreegeld te vragen per activiteit zal het onderscheid tussen een lid en niet-lid liggen in de aangeboden service: alleen de VILv-leden zullen de powerpointslides of samenvattingen van de sprekers krijgen. De Dag van de Ingenieur was in 2009 aan een heropleving toe. Er waren weer 200 deelnemers. Dat betekent een stijging met 50%, maar dat aantal is toch nog beduidend lager dan de topjaren met 350 deelnemers. Er wordt geopteerd om de Dag van de Ingenieur in 2010 te ontdubbelen in twee volwaardige activiteiten op dezelfde dag. In de namiddag zijn er activiteiten met kinderen die zeker jonge alumni zullen aanspreken. De avond met het diner waar zeker lustrumjaren voor uitgenodigd worden is een blijver. De lustrumjaren kunnen er hun netwerkwerking heropstarten of activeren. Maar natuurlijk blijft iedereen welkom. En net om iedereen aan te trekken en alumninetwerking over de jaren heen te realiseren, wordt het belang van de gastspreker verhoogd. Zo wordt gestart met een spreker die al een tijd in het middelpunt van de belangstelling staat: Frank De Winne. Belangrijk onderdeel van de VILv-activiteiten is nog steeds de sponsoring van het aperitief van de jaarreünies. Deze blijven succesvol. Zo hadden de alumni van 1985 een recordopkomst bij hun meireünie 2010 met 92 deelnemers. Er is de voetbalsponsoring geweest, die weliswaar opnieuw geëvalueerd wordt in 2010. Er is de prachtige samenwerking met de faculteit onder andere voor de Van Cauterenleerstoel. De Raad van Bestuur beklemtoont vooral de goede samenwerking rond het tijdschrift GeniaaL, een gezamenlijk initiatief van de faculteit, VILv en VTK. Ook met VTK is er een nauwe samenwerking. De sponsoring van activiteiten blijft behouden. VILv dankt VTK voor het actief houden van de website (en zolang de SAP-perikelen voortduren, is deze ondersteuning zeker noodzakelijk). De K VIV-samenwerking is in deze verslaggeving naar achteren geschoven. Het toont aan dat in 2009 het aantal hevige discussies rond dit thema wat is afgenomen. Er blijft een constructieve houding vanuit VILv vzw bestaan en VILv blijft de samenwerking waakzaam opvolgen. Statuten doorgelicht De Vlaamse Stichting en Documentatiecentrum van VZW’s (VSDC) heeft de nieuwe VILv vzw-statuten doorgelicht. VILv zal niet enkel

Resultaatrekening VILv vzw Inkomsten

Uitgaven

Saldo

Begroting

138,30 13752,40

-138,30 47690,43

-2000,00 27200,00

-9428,01

-8200,00

-1069,36 -1424,64

-2000,00 -2250,00

-7485,76

-8000,00

-2647,71

-2650,00

-1800,00

-1800,00

A. WERKING VILv

de ‘wettelijke bepalingen’ bijwerken, maar tegelijkertijd bekijken wat de invloed is van het bachelor-mastersysteem en de integratie van de hogescholen in de universitaire structuur op de evolutie van de vzw. Hierover zal een werkgroep zich buigen. De consequenties hiervan zullen ook in de statuten worden geïntegreerd. Statutaire evoluties Ontslagnemende leden van de raad van bestuur zijn Luc Monserez en Gert Sablon. Zij worden bedankt voor hun inzet en zij hebben toegezegd om actief te blijven meewerken. Er werden geen nieuwe leden voor de Raad van Bestuur voorgesteld. De verlenging van de mandaten van ondervoorzitter Eric Van den Bulck, penningmeester Johan Vanmarcke en secretarisgeneraal Bart Van Buggenhout is door de vergadering goedgekeurd. Hiermee komt het aantal op 12 leden (het statutaire minimum is 8, het maximum is 16 leden). Uitgebreide verslaggeving activiteiten, agenda toekomstige activiteiten op www.VILv.be

Financieel verslag 2009 - 2010

1. Secretariaat 2. Lidgelden 61442,83 2.1 K VIV 38782,83 2.2 Alumni 2.3 VILv ledenwerving 22660,00 3. VILv-blad 6054,67 3.1 Publiciteit 500,00 3.2 Tussenkomst Alumni 5554,67 3.3 Abonnementen 0,00 3.4 Redactionele kosten 3.5 Drukkosten 3.6 Verzendingskosten 4. Algemene vergadering 540,00 5. Vergaderingen 5.1 Onkosten 5.2 Verplaatsingen 6. Activiteiten 10385,50 6.1 Promotiebijeenkomsten 6.2 VILv - Forum 0,00 6.3 Dag van de Ingenieur 10385,50 6.4 Website VILv 6.5 Kunsttentoonstelling 6.6 VILv Jongeren - FC VILv Heverlee 7. Steun aan VTK 7.1 Galabal 7.2 Promotiefeest 7.2 Revue 7.3 Bedrijvendag 8. Steun aan de Faculteit 8.1 Receptie promotie 8.2 Public Relations Faculteit 8.3 Leerstoel prof. Van Cauteren 9. Varia 10. Financiële verrichtingen 10.1 Reserves VILv 5052,87 Afnames en bijstortingen Resultaat beleggingen 5052,87

13752,40 15482,68

3327,50 6538,10 5617,08 1609,36 1424,64 1111,20 313,44 17871,26 1405,00 2232,20 14234,06 0,00 0,00 0,00 2647,71 1047,71 1250,00 350,00 0,00 1800,00 1000,00 0,00 800,00 332,55 0,00

17

-332,55

-300,00

5052,87

0,00

Penningmeester Johan Vanmarcke gaf TOTAAL WERKING 83475,87 55058,90 28416,97 0,00 een overzicht van de rekeningen 2009. Het is verheugend te kunnen melden dat er een positief financieel resultaat is, B. VILV - FONDSEN zowel in de werking als in de portefeuille. Dit positieve resultaat is er vooral dankzij 10.2 Fondsen VILv 22207,28 0,00 de verhoogde inkomsten van lidmaatAfnames en bijstortingen 0,00 0,00 schapsgeld. Enerzijds omdat K VIV geen Resultaat beleggingen 22207,28 ‘kosten voor werving van leden’ heeft TOTAAL FONDSEN 22207,28 0,00 22207,28 doorgerekend, anderzijds omdat er nu 916 keer VILv-only lidmaatschapsgeld 11. Globaal Resultaat is ontvangen, tegenover 437 in 2008. 11.1 Nadelig saldo Binnen de werking blijven de grote uitgaven 11.2 Batig saldo 50624,25 het tijdschrift (-9.428,01 euro, terwijl dit begroot was op -8.200 euro) en de VILvTOTAAL 105 683,00 55 059,00 50624,25 activiteiten (7.485,76, begroot op 8.000 euro). Hierin heeft de Dag van de Ingenieur een aandeel van ongeveer 50%, de forumavonden 25%. Het gaat hier echter over de pijlers van de communiom de behoeftige fondsen te spijzen). Ook de beleggingen van het catie en de werking. Deze uitgaven zijn dan ook verantwoord te geld uit deze fondsen hebben dit jaar 4,9% opgebracht (terwijl ze in 2008 daalden met 2,7%, wat toen een schitterende prestatie noemen. Het batig saldo van de werking was 28.416,97 euro. was in vergelijking met de resultaten van de beursindexen: Bel20 Dit werd toegevoegd aan de reserves. 54% en Dow Jones -34%). Dit heeft te maken met het terugplooien op een conservatieve beleggingspolitiek, die verder wordt gezet Naast de werking zijn er de zeven fondsen, die hun middelen hebben (eind 2009 werd van een termijnrekening naar een spaarrekening uit schenkingen en eigen reserves. Het gaat om het fonds Cousin overgestapt). Dit jaar is er geen schenking geweest. Het totaal van (studieleningen), het fonds Van Bree (uitstraling, gebruikt in 2004 de fondsen bedraagt 494.766 euro. In 2000 was dit 511.322 euro, en 2008 voor de schenkingen aan de K.U.Leuven), het fonds Vierendeel (VILv-prijzen), het fonds Blondeel (heilige missen voor maar ondertussen zijn er schenkingen uit de fondsen geweest overleden leden), het fonds Jadot (behoeftige leden), het fonds Jadot voor de campusbibliotheek (250.000 euro in 2004) en het -Van Bree (weduwen en wezen) en het Solidariteitsfonds (gebruikt Thermotechnisch Instituut (10.000 euro in 2008).

Balans VILv vzw ACTIEF

2008

2009

Portefeuilles Pooled fund K.U.Leuven BNP Paribas Fortis Obligatielening vzw Aktief

147 447 416 337 15 493

151 039 460 035 15 493

90

92

16 008

5 217

1 453

15 015

596 828

646 892

Spaarboekje (BNP Paribas Fortis) Zichtrekeningen Overlopende rekeningen TOTAAL

Begroting werking VILv vzw Inkomsten

3. VILv-blad 3.1 Publiciteit 3.2 Tussenkomst Alumni 3.3 Abonnementen 3.4 Redactionele kosten 3.5 Drukkosten 3.6 Verzendingskosten

18

PASSIEF

2009

472 559

494 766

Reserves VILv

107 966

136 383

16 303

15 742

596 828

646 892

Overlopende rekeningen

2010

1. Secretariaat 2. Lidgelden 2.1 KVIV 2.2 Alumni 2.3 VILv ledenwerving

2008

Fondsen VILv

50 500 28 000

Uitgaven

Saldo

2 000

- 2 000

15 000

35 500

15 000 22 500 4 500 0 4 500 0

14 200

- 9 700

4. Algemene vergadering

0

2 000

- 2 000

5. Vergaderingen 5.1 Onkosten 5.2 Verplaatsingen

0

2 000 1 500 500

- 2 000

6. Activiteiten 6.1 Promotiebijeenkomsten 6.2 VILv - Forum 6.3 Dag van de Ingenieur 6.4 Website VILv 6.5 Kunsttentoonstelling 6.6 Nieuwe initiatieven

0

7. Steun aan VTK 7.1 Galabal 7.2 Promotiefeest 7.3 Revue & Free podium 7.4 Bedrijvendagen

000 000 000 000 0 0 2 000

- 15 000

0

2 650 1 150 1 250 250 0

- 2 650

8. Steun aan de Faculteit 8.1 Receptie promotie 8.2 Public Relations Faculteit 8.3 Leerstoel prof. Van Cauteren

0

1 800 1 000 0 800

- 1 800

9. Varia

0

350

- 350

10. Financiële verrichtingen 10.1 Reserves VILv 10.2 Fondsen VILv

0 0 0

0

0

55 000

55 000

0

Totaal

Er werd een conservatieve, sluitende begroting 2010-2011 ingediend met oog voor continuïteit en ruimte voor nieuwe initiatieven, met de klemtoon op het betrekken van jongere alumni in de VILv vzw-werking.

Afronding door de voorzitter

3 400 5 800 5 000

15 2 3 8

Overzicht van de fondsen vindt u terug op het uitgebreide financieel jaarverslag op de website www.VILv.be.

Voorzitter Iris De Coster rondde de jaarvergadering af. Het resultaat van de vereniging voor 2009 – 2010 is positief te noemen. Dat bewijzen de cijfers, dat bewijst het feit dat met alle activiteiten honderden alumni bereikt worden. Daarbij zien we dat er een goede mix is van ouderen en jongeren. Daarom ook het belang van een uitstekende samenwerking VILv – VTK. Daarom ook de bezorgdheid over de informaticaproblematiek bij Alumni Lovanienses. Het mee evolueren met de omgeving is van groot belang voor de toekomst. In dit verband moet VILv oog hebben voor de evolutie bachelor-master en de Associaties, voor dienstverlening... Vandaar ook dat de “valorisatie van het lidmaatschap”, zowel dat via K VIV als VILv-only, een belangrijk aandachtspunt is en moet zijn. Ook over deze valorisatie zal in 2010 een werkgroep zich buigen, want we leven in een wereld van return-on-investment. Het feit an sich dat je samen aan een universiteit of een faculteit bent afgestudeerd geeft geen groepsgevoel en groepsvorming meer. Er werd door de aanwezige leden décharge verleend aan De Raad van Bestuur voor zijn werkzaamheden en zijn financieel verslag van 2009 – 2010.

V.I.Lv. – ALUMNI INGENIEURS K.U.LEUVEN • V.I.Lv. vzw, Kasteelpark, Arenberg 1, 3001 Heverlee, Tel.: 016 32 13 53, Fax: 016 32 19 82, E-mail: [email protected] • Ondernemingsnummer: 0896.602.771 • Oprichtingsdatum: 19 februari 1970

Relaas van een reünie Hoe je aan het organiseren van een reünie begint? Gewoon, met een mailtje naar de VILv, wat je onmiddellijk een namenlijst van alumni oplevert! Al een goeie start, want het is dan aan jou om deze lijst al googelend en via-via aan te vullen met mailadressen. In ons geval had de VILv zelf een 80-tal adressen en hebben we er het eerste weekend onmiddellijk 80 bijgevonden. Uiteindelijk hebben we 220 vrienden kunnen aanschrijven op een totaal van 280.

De respons op de eerste mailing, opnieuw een service van de VILv, was overweldigend, al is achteraf gebleken dat e-mailings alleen niet betrouwbaar genoeg zijn. We vermoeden dat spamfilters ons parten gespeeld hebben. Alternatieven zoals social networks als LinkedIn, Google Docs of een eigen website, zijn geen overbodige luxe gebleken. We zijn al heel snel naar fase 2 overgeschakeld: het samenstellen van een werkgroepje, dit is prettiger werken en praktisch om de taken te verdelen. Een datum werd geprikt, deels via een oproep in LinkedIn. De formule? Na een brainstorm viel de keuze op een walking dinner in het Thermotechnisch Instituut (TI). De volgende fase dan, het consolideren van de ideeën en maken van de afspraken. Zowel de communicatie met de faculteit voor de reservatie van TI en de omkaderende infrastructuur (video, micro, muziek), als met Alma voor de catering (een voorwaarde verbonden aan het TI), verliep rimpelloos. Ook VILv deed haar duit in het zakje. Alles samen bracht dit ons tot een budget en dus tot een deelnameprijs. Tijd voor een mailing met de aankondiging van het event, daarna eentje met de uitnodiging, tenslotte nog een rappel voor de laatkomers. Voor de geïnteresseerden zijn we begonnen met rondleidingen door de departementen. Ikzelf had het te druk om na afloop te polsen naar de indrukken, maar ik heb niemand horen klagen. Het ontvangen van een 90-tal genodigden vraagt toch wat aandacht. De receptie, aansluitend het walking dinner en tenslotte de gezellige babbel bij pot en pint waren voortreffelijk, en werden prima verzorgd door Alma Catering. Lichte muziek, een doorlopende slideshow van foto’s uit de oude doos, en de zeer gesmaakte intermezzo’s van stemmenimitator Dirk Denoyelle, een vertellementje van professor emeritus Theo Van der Waeteren (op z’n beste Brussels!), en een ingenieursballade opgevoerd door Martin Brochier hebben de avond onvergetelijk ingekleurd. Het TI als kader is uniek. Sinds de renovatie bevat het alle faciliteiten voor een dergelijk event (Alma verzorgt er dagelijks recepties en meer!). De tegenstelling tussen de aanwezigheid van historische krachtbronnen enerzijds, en de impact van het www op onze samenkomst, kon bijna niet groter. Het zal moeilijk worden om het de volgende keer beter te doen. A propos, bovenstaande is het relaas van de reünie van promotie 1985. Hugo Hermans

2 oktober 2010: Dag van de Ingenieur Kijk op www.vilv.be voor het programma en schrijf je meteen in! Nu ook voor kinderen en jongeren! Speciale gast: Frank De Winne

19

Vrouwen in het (lager) onderwijs: goed voor de promotie van studies in wetenschap en technologie bij meisjes?

20

Als je laatstejaarsstudenten in technologische wetenschappen ondervraagt over de sterktes van de opleidingen die ze genoten hebben, durven ze nogal eens antwoorden dat het niveau van de wiskunde het verschil maakt. Dit geldt voor het hele spectrum, gaande van studenten professionele bachelor in de technologie tot studenten master in de ingenieurswetenschappen, en is op zijn zachtst gezegd eigenaardig, gezien het gaat over de wiskunde uit het eerste jaar. Ook in schakelprogramma’s, zoals van industrieel naar burgerlijk ingenieur, is de wiskunde prominent aanwezig. Wiskunde wordt door velen aanzien als de Rosettasteen van alle opleidingen in wetenschap en technologie. Meer nog, in deze tijden van onzekerheid, waarbij elk land en elke regio naarstig op zoek is naar technologische innovatie en vernieuwing, wordt door menigeen erkend dat een goede basisvorming in wiskunde essentieel is. De tijd van “Herexamen”, waar BV’s veel jolijt hadden als ze op tv de som 1/2 + 1/3 misten, lijkt vandaag wel heel ver weg. In januari van dit jaar haalde een opmerkelijke studie van de Universiteit van Chicago het internationale wetenschapsnieuws. De studie droeg als titel: “Female teachers’ Math Anxiety Affects Girls’ Math Achievement”. Het artikel, gepubliceerd in een prestigieus tijdschrift, handelt over het lager onderwijs in de V.S. waar meer dan 90% van de leerkrachten vrouw zijn. Het blijkt dat vrouwelijke leerkrachten met een gevoel van onbehagen of onzekerheid tegenover wiskunde dit gevoelen aan meisjesleerlingen kunnen overdragen en meer nog blijkt dat dit gevoelen vaak als seksestereotiep wordt geportretteerd. Niet alleen kregen de meisjes het idee mee dat ze slechter zijn dan jongens in wiskunde omdat ze meisje zijn, ze scoorden hierdoor ook systematisch slechter dan jongens op wiskundetoetsen. Het verschil tussen klassen met verschillende leraren bleek significant. De auteurs omschrijven deze trend als zeer onrustwekkend gezien in de Verenigde Staten studenten voor onderwijzer de hoogste graad van schuwheid tegenover wiskunde voelen in vergelijking met andere hogere studies en gezien het hoge percentage vrouwen in deze tak van het onderwijs. Eigenaardig genoeg bleek dit schuwgevoel niet af te stralen op jongensleerlingen. Volgens hun studie strekt de reikwijdte van deze bevinding echter heel ver. Een gevoel van schuwheid bij vrouwelijke leerkrachten tegenover wiskunde in het lager onderwijs kan het vertrouwen van meisjesstudenten in het leren bemeesteren van de wiskunde ondermijnen en kan hun prestaties in wiskundige richtingen zoals wetenschappen en ingenieurswetenschappen in een later stadium nadelig beïnvloeden.

De auteurs besluiten in hun artikel dat het studieprogramma van de opleiding tot onderwijzer moet versterkt worden met meer wiskunde en dat er ook meer aandacht moet komen voor attitudevorming rond wiskunde. Toevallig dook begin februari van dit jaar in enkele kranten een nieuwsberichtje op dat de aandacht trok. Het nieuws handelde over de toename van het aantal vrouwelijke leerkrachten in het Vlaamse onderwijs. Hierin werd vermeld dat 77% van de leerkrachten in het lager onderwijs vrouw zijn. Een korte steekproef leert ons dat de bacheloropleiding tot onderwijzer bij de Katholieke Hogeschool Leuven 10 studiepunten wiskunde telt op een totaal van 180 studiepunten. Bij een gelijkaardige school en opleiding in de Verenigde Staten, de University of Wisconsin – Platteville, telt de opleiding 9 studiepunten wiskunde op een totaal van 130. De verhouding van uren wiskunde tot het totaal aantal uren lijkt in de Verenigde Staten en Vlaanderen gelijkaardig. De studie van de pedagogen van Chicago zou ook in Vlaanderen wel eens van toepassing kunnen zijn. Gezien er minder dan 15% vrouwelijke studenten zijn in de opleidingen tot burgerlijk ingenieur - niet architectuur (zie Geniaal januari 2010) - lijkt de opvolging van deze studie op Vlaams niveau meer dan aangewezen. Eric Van den Bulck

Studenten, bedrijven en relaties: VTK Bedrijvenrelaties

Voor VTK is “de dienst Bedrijvenrelaties (BR)” onmisbaar om evidente redenen, maar de belangrijkste taak van BR is het ondersteunen van de laatstejaars in hun zoektocht naar de geschikte job. BR organiseert verschillende activiteiten doorheen het jaar, met als hoogtepunt de Jobfair in maart. Een evaluatie.

Activiteiten Het BR-jaar ging van start met de BR-launch. De laatstejaars konden gratis golfen, afgewisseld met presentaties van de deelnemende bedrijven. In de loop van het jaar werden er vier careerdays georganiseerd, dagen vol soft-skilltrainingen die je later zeker van pas kunnen komen. Hierbij kwam telkens een ander thema aan bod: cv-schrijven, loonsonderhandeling, type ingenieur en ondernemen. Er waren dit jaar twee panelgesprekken over spraakmakende actuele onderwerpen: ‘Ingenieurs in niet-technische jobs’ en ‘Werken in het buitenland’. Zo kon je op een interactieve manier kennismaken met de bedrijfswereld. Daarnaast kregen bedrijven via lunchpresentaties de kans om hun bedrijf voor te stellen aan geïnteresseerde studenten. Het tweede semester werd geopend met BR-launch 2: de exclusieve avant-première van de film ‘Shutter Island’ gecombineerd met enkele presentaties. De Jobfair vond dit jaar plaats in Sportoase en werd op één dag gehouden. De Jobfair is het grootste rekruteringsevent van VTK en dus de belangrijkste activiteit van BR. Op deze jobbeurs kun je een kijkje nemen bij de verschillende bedrijvenstandjes. Het is een ideale gelegenheid om op een informele manier kennis te maken met de bedrijven die je aanspreken. Het Jobforum is wat kleinschaliger. Deze jobbeurs gaat gepaard met een gratis walking dinner, een gesmaakte combinatie. Vlak voor de paasvakantie zijn er de interviewdagen waarbij de laatstejaars sollicitatie-ervaring kunnen opdoen.

Op de Jobfair – en in mindere mate op het Jobforum – staan er veel verschillende bedrijven, zodat de studenten snel een indruk kunnen opdoen van wat de arbeidsmarkt te bieden heeft. Je kunt er vrijblijvend een praatje slaan met de aanwezige bedrijfsmensen om te zien of het bedrijf bij je past. Deze babbels gaan van een vage kennismaking tot grondige gesprekken. Ook de bedrijfspresentaties die er gegeven worden, vinden de studenten een belangrijk punt. We kunnen dus zeker stellen dat de Jobfair een goede manier is om een bedrijf beter te leren kennen. Wegens het beperkte aanbod geldt dit voor het Jobforum minder. Of de contacten tussen het bedrijf en de student oppervlakkig blijven of niet, hangt zowel van de student als van het bedrijf af. Sommige studenten maakten van de gelegenheid gebruik om hun cv uit te delen, maar niet iedereen had al concrete interesse in een bedrijf. Zo waren er ook bedrijven die slechts enkele vacatures hadden en dus minder op zoek waren naar werknemers. We kunnen natuurlijk niet inschatten hoe representatief deze enquête is, maar uit de resultaten blijkt dat begin mei zo’n 25% van de laatstejaars al een contract getekend had en nog 25% had daar goede vooruitzichten op. Over het gemak om een contract te versieren zijn de meningen verdeeld. Sommigen vinden het gemakkelijk, anderen niet, maar dit hangt natuurlijk af van diverse factoren, gaande van je persoonlijkheid tot de gekozen hoofdrichting.

Visie bedrijven Bedrijvenrelaties is er niet enkel voor de laatstejaars. Op de stagefair kun je terecht als je op zoek bent naar een interessante stage. Aangezien bedrijven bij een sollicitatie veel belang hechten aan de tot nog toe opgedane ervaring, is een stage zeker een aanrader.

Natuurlijk tellen niet enkel de studenten in dit verhaal. Ook de bedrijven moeten tevreden zijn want rekrutering is uiteraard niet gratis. Bij de Jobfair en het Jobforum waren de bedrijven zeker positief over de interesse van de studenten.

Visie studenten

Visie Bedrijvenrelaties

Via een enquête werd er bij de studenten gepolst naar hun mening over de activiteiten die BR heeft georganiseerd. Gemiddeld waren de studenten bij vier tot vijf activiteiten aanwezig. Zowat iedereen was ervan overtuigd dat deze activiteiten een positieve bijdrage hebben geleverd in hun zoektocht naar een job of stage. Zoals verwacht vonden de meesten de Jobfair één van de belangrijkste activiteiten, over het Jobforum waren de meningen iets meer verdeeld. Naast deze twee grote activiteiten vinden de studenten het cv-boek, de bedrijvengids, de infosessie over cv-schrijven en de vacaturesite vrij belangrijk in het aanbod dat BR hen aanbiedt.

De meerderheid van de studenten is zeer tevreden over de activiteiten die BR voor hen georganiseerd heeft. In de enquête werden er zelfs bedankjes gegeven. Toch is het niet altijd gemakkelijk om de interesse van de studenten te wekken. Daarom wordt er altijd een gratis extraatje voorzien, zoals een receptie, lunch, film of golfinitiatie.Natuurlijk is het aan de studenten zelf om een goede job te vinden maar door de activiteiten die BR aanbiedt worden ze toch al een eind op weg geholpen. Nu blijkt dat ook de studenten dat vinden, is het jaar van Bedrijvenrelaties geslaagd! Adelheid De Muynck

21

Impuls voor 2010-2011 Voor wie houdt van goedkope drank en dito bicky burgers, frieten en andere gefrituurde “ongezondheden”, is de kiesweek de tijd van het jaar. Begin mei was het weer zo ver: de mensen van Impuls probeerden te bewijzen dat ze het waard zijn om een jaar lang het VTK-presidium te vormen. Met 81% van de stemmen zijn ze daar zeker in geslaagd. Toen de verkiezingskoorts geluwd was, was het tijd voor een dubbelinterview met Giovanni Vleminckx, de preses van dit jaar, en zijn opvolger Vincent Goffin.

Vincent, viel het mee om de opkomende ploegleden gemotiveerd te houden? Vincent: Dat was niet altijd even gemakkelijk. De nieuwe mensen komen op allerlei verschillende manieren in de ploeg en weten soms niet wat het ploegwerk precies inhoudt. Het komt er dan op aan om op tijd op te merken of er een probleem is en dat dan aan te pakken. Er zijn mensen gestopt omdat het niet was wat ze verwachtten, maar dat is normaal. Met de rest moet je genoeg leuke dingen doen en ervoor zorgen dat iedereen zich kan ontplooien. 22

Een druk VTK-jaar betekent ook minder tijd voor jullie studies. Hoe is het gelukt om beide te combineren?

Traditiegetrouw vindt een kiesploeg VKK (de VerkiezingsKontroleKommissie) niet hun grootste vriend. Verklaar eens waarom dat zo is? Giovanni: Dat is altijd zo, VKK is altijd de boeman. Vorig jaar heb ik gezegd dat ik een iets minder irritante VKK wilde zijn en ik hoop dat ik daarin geslaagd ben. Vincent: Ik vind van wel. Op sommige momenten heeft het wat gebotst, maar zo gaat het altijd. Ik denk dat we vooral veel aan VKK gehad hebben. Hun opmerkingen waren meestal terecht, ook al wilden we dat op dat moment niet inzien. Ze hebben ons goede adviezen gegeven en hebben zich flexibel genoeg opgesteld. Heb je dit jaar al iets gehad aan de ervaring van Giovanni?

Vincent: Vooral veel plannen, want het VTK-werk en je thesis, P&O of papers vallen allemaal samen. Je moet dus proberen om ook de dode uurtjes optimaal te benutten. Bij groepswerk is de combinatie het moeilijkst, dan moet je goede afspraken maken en hopen dat je groepsgenoten begrip kunnen opbrengen voor je situatie. Het komt erop neer dat je ervoor moet zorgen dat alles wat voor VTK moet gedaan worden, gedaan wordt. Daarna moet je alles wat je er nog bij kan nemen zonder neer te vallen, ook nog proberen te doen. Giovanni: Je moet zeker op voorhand goede afspraken maken met iedereen, je moet duidelijk maken dat je jouw prioriteiten hebt en dat die helaas niet altijd bij je studies liggen. Groepswerk is inderdaad het grote probleem en dat zal volgend jaar nog erger zijn, Vincent. Als opkomend preses heb je het al druk, als preses is dat nog erger. Je hebt heel veel kleine dingen te doen, waardoor je een heel versnipperde dag hebt. Als je dan eens een dood moment hebt, ben je blij met de rust en komt het er soms niet meer van om voor je studies te werken. Maar dan moet je gewoon wat harder werken in de blok, het is dus zeker doenbaar. Een nieuw verkozen ploeg betekent bijna het einde van jouw tijd bij VTK, Giovanni. Mis je het al? Giovanni: Ik kan niet zeggen dat ik het niet zal missen. VTK is een belangrijk deel van m’n leven geweest de voorbije twee jaar. Maar ik ben nu wel blij dat het bijna afgerond is. Het was leuk, maar nu is het tijd voor iets anders en ik heb nog wel genoeg dingen te doen zodat ik niet in een zwart gat val. Vincent: Ik denk dat je moet stoppen voor het een sleur wordt, want anders heb je er uiteraard geen plezier meer in en dat is niet de bedoeling.

Vincent: We hebben vaak gebabbeld en ik kon hem altijd vragen hoe hij iets zou aanpakken. Ik vind dat je zoveel mogelijk moet leren van je voorganger, dat kan alleen maar nuttig zijn voor zowel jezelf als VTK. Giovanni: Zodra je opkomend preses bent, begin je ook meer dingen van de andere kant te zien, van een kant die je vaak niet ziet als je niet in Groep 5 zit. Dat brengt sowieso uitdagingen met zich mee. Ik heb Vincent altijd gezegd dat hij bij mij terecht kon als hij een probleem had. Niet iedereen heeft het in zich om preses te worden, waarom wou jij dat wel, Vincent? Vincent: Ik heb er heel veel over nagedacht. Als je denkt dat je samen met de mensen rondom jou iets kan betekenen voor je studentenkring, dan moet je er gewoon voor gaan. Preses zijn interesseert mij op alle vlakken, er komt heel veel bij kijken, gaande van onderwijs tot de logistieke kant en ontspanning. Het is een mix van vanalles en als je denkt dat jou dat ligt, moet je je kans wagen. Giovanni, daarnet zei je al dat je als presidiumlid niet weet wat een preses allemaal moet doen. Kwam er veel meer bij kijken dan verwacht? Giovanni: Een preses heeft evenveel werk achter als voor de schermen. Het moeilijke is om het overzicht te bewaren en alles geordend te houden in je hoofd. Je bent ook vaak onderweg en soms moet je in één avond op vier verschillende locaties zijn. Ook de LOKO AV’s vragen veel tijd. Daarnaast heb je natuurlijk de overduidelijke kant: het voorzitten van de RvB’s en cantussen. Dat er zoveel werk achter de schermen is, maakt het wel interessant, maar sommige mensen hebben dat helemaal niet door.

23

Vincent: Daar sluit ik me bij aan. Mensen vragen zich soms af waarom de preses niet aanwezig was op een activiteit, maar zij staan er niet bij stil dat een preses soms drie dingen tegelijk moet doen. Je bent bijna afgestudeerd, Giovanni. Denk je dat je nog veel met VTK in contact zal komen? Giovanni: Ik ga hopelijk doctoreren en zal dus nog wel een tijdje in Leuven te vinden zijn. Ik woon ook niet ver van Leuven, wat handig is. Je zal me dus zeker op verschillende alumni-activiteiten kunnen vinden. Aangezien ons lezerspubliek voornamelijk uit afgestudeerde ingenieurs bestaat: heb je al nagedacht over de alumniwerking volgend jaar, Vincent? Vincent: Dat is een thema waar een ploeg het minst over nadenkt maar dat wil niet zeggen dat we dat niet belangrijk vinden. De voorbije jaren zijn er al verschillende initiatieven genomen om de alumni meer te betrekken bij het oud-studentenleven en dat willen we zeker verderzetten. De ouwzakkenavonden en de oudercantus zijn altijd een succes, eventueel kunnen we ook weer een Afterwork Party organiseren. Het is belangrijk om samen met VILv te bespreken wat we best kunnen aanbieden aan de alumni. Volgend jaar wordt VTK 90. Wat zijn jullie van plan en hoe ziet Impuls het hele VTK-jaar? Vincent: We zijn al druk bezig met de lustrumweek: we willen aan heel Leuven laten zien dat ook ingenieurs iets op poten kunnen zetten. We hebben daar zeker de expertise en ervaring voor. Maar er zal niet enkel ontspanning zijn; we willen bijvoorbeeld ook de geschiedenis van VTK en de Faculteit in de verf zetten.

Tijdens de rest van het jaar is de communicatie naar de leden toe ons grootste programmapunt. We weten dat dit een moeilijk punt is dat elk jaar wel terugkomt maar we vinden het belangrijk dat we blijven proberen om onze leden zo goed mogelijk te informeren, op nieuwe manieren en met nieuwe ideeën. Alles draait nu eenmaal rond de leden, zij zijn het belangrijkste voor VTK. Alle programmapunten verwezenlijken is moeilijk. Vind je dat Volt daarin geslaagd is, Giovanni? Giovanni: Ons meest herkenbare programmapunt was de fietspomp: die wilden we installeren aan het Theokot zodat alle studenten gemakkelijk hun banden konden oppompen. Ze is er na een tijdje wel gekomen, maar ondertussen werkt ze alweer niet meer. Het is heel moeilijk om het VTK-jaar vlot te laten verlopen en het overzicht te bewaren terwijl je ook nog eens je programma in het oog moet houden. Eens de bal aan het rollen is, kun je die niet meer tegenhouden. Je bent tijdens het werkjaar met heel veel dingen bezig en het is moeilijk om daarnaast ook nog eens te focussen op het verwezenlijken van je programma. Vincent: Met de ploeg gaat dat ook zo. Je begint met gigantisch veel ambities en wil zoveel mogelijk realiseren, maar op een bepaald moment merk je dat dat niet allemaal mogelijk is. Zoals Giovanni al aanhaalde: eens de bal aan het rollen is, kun je hem moeilijk nog een andere richting uitduwen en ben je al blij dat de bal goed aan het rollen is. Het is uiteraard de bedoeling om zoveel mogelijk van ons programma te realiseren en daarop te blijven letten. Het voornaamste is dat VTK goed blijft draaien. Bedankt en veel succes volgend jaar! Adelheid De Muynck

COLOFON 'GeniaaL' is een tijdschrift van de Faculteit Ingenieurswetenschappen en VILv - Alumni Ingenieurs K.U.Leuven, met bijdragen van medewerkers van de faculteit, alumni en studenten. 'GeniaaL' verschijnt viermaal per jaar: in januari, april, juli en oktober.

verantwoordelijke uitgever: Ludo Froyen redactie: Annemie Caproens, Jelle De Borger, Iris De Coster, Adelheid De Muynck, Michelle D'Haese, Kurt Driessens, Ludo Froyen, David Maes, Liliane Pintelon, Patrick Pype, Yves Willems

redactieadres: GeniaaL Faculteit Ingenieurswetenschappen Jelle De Borger Kasteelpark Arenberg 1 bus 2200 3001 HEVERLEE tel. + 32 16 32 16 89 fax + 32 16 32 19 82 [email protected] www.eng.kuleuven.be

grafisch ontwerp: altera.be drukwerk: Van der Poorten Diestsesteenweg 624 3010 KESSEL-LO tel. + 32 16 35 91 76