ing
Aanbevelingen om een duurzame multiculturele samenleving te stimuleren : Begrenzing aangeven van de ruimte, waarbinnen geleefd kan worden: de grondwet.
Deze vragen hebben als basis gediend van de discussies, die zijn gevoerd op 22 mei en 8 november 2003 in Leeuwarden. Ook de meningen van de volgende mensen hebben daarbij een rol gespeeld.
Afshin Ellian (NRC 30 november 2002): “De Nederlandse cultuur is het vertrekpunt. Door cultuurrelativisme is de integratie mislukt”. Hans Krikke (Trouw 27 maart 2003): “De Nederlandse samenleving heeft steeds minder zin in problemen rond allochtonen. We hebben al die vervelende criminele Marokkaanse jongens, we willen niet nog eens de verhalen horen over allochtone meisjes, die zulke problemen hebben dat ze zichzelf gaan schaden”.
Hassan Yar (Leeuwarden 8 november 2003): “In plaats van mensen uit andere culturen te integreren, desnoods met dwang, zou hen om hun bijdrage aan onze samenleving en beschaving gevraagd moeten worden”. Janny van der Molen (Fries Statenlid): “De politiek zal wakker geschud moeten worden zoals dat eerder gebeurde met de kernwapens en “De arme kant van Nederland”. Het politieke debat wordt momenteel gedomineerd door de slechte economische situatie in plaats van het multiculturele debat (Leeuwarder Courant 10 november 2003).
Om te kunnen samenleven hebben we een gemeenschappelijke taal nodig. Iedereen zal dan ook Nederlands moeten leren. We moeten beseffen dat er altijd al verschillende culturen in Nederland naast elkaar hebben bestaan (protestant – katholiek, arbeidsman – advocaat, enz.). Weet hebben van je eigen geschiedenis. De eigen cultuur serieus nemen en je gedragen als een cultuurdrager. Ontmoeting met andere culturen is een oefenplaats om de eigen cultuur te toetsen en de ander te ontmoeten. Dit kan gestimuleerd worden in de buurt, op scholen, in kerken en andere maatschappelijke verbanden. Gesprek over normen en waarden voeren en dit ook zichtbaar maken Niet spreken van groepen: de Marokkanen, de Wâldpieken, groepen bestaan uit mensen met verschillende ideeën, culturen, gedachten, achtergrond … De samenleving moet de problemen in achterstandswijken serieuzer nemen. Leefbaarheid in achterstandswijken bevorderen door scholing, werk, veiligheid (meer ‘blauw op straat’ en sociale controle) en betere mix van huur- en koopwoningen. Groter, vrije inbreng van allochtone vrouwen bevorderen. Integratie is een rechtsgoed dat de overheid, eventueel ook strafrechtelijk, moet beschermen. Een moskee, een imam, een school of een (buitenlandse) organisatie die de integratie belemmert, dan wel bewust saboteert, moet door de overheid worden bestreden. Vrije interne en externe discussie voeren met betrekking tot zaken, waarin de eigen culturen botsen met de Nederlandse (bijvoorbeeld over de opkomst van niet-democratische groeperingen).
9 Draagvlakcampagne “Duurzame ontwikkeling in Fryslân”
duurzaamheidscriteria
Paul Scheffer richt zich niet alleen op migranten, waarvan hij vindt dat ze zich vaak onvoldoende betrokken voelen bij de samenleving, maar ook op de Nederlanders zelf als het gaat om de onachtzaamheid van de eigen cultuur. Hij vindt zelfs dat het “multiculturele drama”, dat zich voltrekt, de grootste bedreiging is voor maatschappelijke vrede (Trouw 20 april 2002).
Sandra Roza pleit sterk voor een Raad of Platform voor levensbeschouwingen en religies in de wat grotere plaatsen. De diverse groepen hebben elkaar nodig en het contact en de dialoog kan zo op gang komen. ”We kijken met Kleurrijk Friesland liever niet te veel omhoog, we kijken liever naar elkaar. In de hoop elkaar te verstaan, met als doel iets van elkaar te kunnen leren en met elkaar samen te werken” (Leeuwarden 22 mei 2003)
Bouwen en Wonen met het oog op
Ontwerp woonplan Bij het ontwerpen van nieuwe wijken zou er niet alleen naar de woonfunctie gekeken kunnen worden. Wonen is meer dan thuiskomen. Een omgeving met scholen, gebedshuizen,
winkels, dienstencentra verhoogt het woonplezier en de sociale cohesie in de eigen wijk. Men komt elkaar vaker tegen. Sommige categorieën industrie veroorzaken geen overlast en zouden heel goed met wonen gecombineerd kunnen worden. Hierdoor vermindert het woon-werk-verkeer. De straten in woonwijken zijn in de meeste gevallen te breed. Dit nodigt uit tot onverantwoord rijgedrag. Wat de parkeerplaatsen betreft, kunnen deze beter op het eigen erf van de bewoners worden gepland. Dit draagt bij aan een rustiger straatbeeld en verkleint het onderhoud voor de gemeenten. Groei van onkruid wijst altijd op overbodige bestrating.
Bert V erburgh - Huizen
De wetenschap over Duurzaam Bouwen is over een heel lange tijd en moeizaam opgebouwd. Alle regels en voorschriften voor woningbouw en ook over indeling van de openbare ruimte, zoals straten, parkeerplaatsen en plantsoenen, zijn vastgelegd in tradities. Er wordt te weinig rekening gehouden met energieverbruik en het gebruik van duurzame, ecologische materialen. Natuur en milieu spelen een ondergeschikte rol, waardoor de biodiversiteit terugloopt.
Kleine stukjes groen (snippergroen) heeft weinig waarde. Beter is het aan elkaar te koppelen, dit geeft meer ruimte aan planten, kleine dieren en insecten en bovendien oogt het veel beter. Tegenwoordig wil iedereen aan het water wonen. Waterbeheer zou een veel grotere rol kun spelen in wijken : dubbel systeem voor grijs water (w.c., tuin, autowassen, wasmachine) en riolering. Energie De zon is en blijft nog steeds de grootste energieleverancier. Gemiddeld zorgt de zon er voor dat het hier in Nederland zo ongeveer altijd boven 0 ºC is. Zonder de zon zou het enkele honderden graden kouder zijn en onleefbaar. Bij de aanleg van wijken kan al direct rekening worden gehouden met de stand van de zon. Als de straten zo lopen dat de daken van de huizen zongericht kunnen worden gebouwd, dan betekent dat direct al dat er veel meer gebruik van zonne-energie gemaakt kan worden. Ook bij het ontwerpen van huizen kan veel meer rekening worden gehouden met zonnewarmte, wat leidt tot minder energiegebruik. Een huis dat licht en zonnig is, draagt bij aan prettig wonen en ook een huis dat op “maat” is gebouwd draagt hieraan bij. Een zeer globale vergelijking tussen de verwarming van ons huis en het brandstofverbruik van onze auto : als we met onze auto 15.000 km per jaar rijden, verbruikt deze gemiddeld net zo veel energie als de verwarming van ons huis: 1m3 gas = 1 liter brandstof.
10 Draagvlakcampagne “Duurzame ontwikkeling in Fryslân”
de toekomst Om het energiegebruik verder te verminderen, kan er op velerlei terreinen winst worden geboekt: Oriëntatie woningen met veel glas op het zuiden (woongedeelte) en met kleinere ramen voor b.v. w.c., douche en bijkeuken op het noorden, kunnen al direct gebruik maken van de zonnewarmte, zonder dat er investeringen hoeven te worden gedaan. Bij toepassing van lamellezonwering moeten op de zuidzijde lamelle horizontaal geplaatst worden en op de oost- en westzijde verticaal. Een dakoversteek zorgt ervoor dat zomers het zonlicht tegen gehouden wordt en in de winter juist wel wordt toegelaten. Isolatie Bij goede toepassing worden de kosten van isolatie binnen 1 jaar terugverdiend.
Ook voor elektriciteit is de markt sterk in ontwikkeling. Elk huis bedekken met panelen (hier is wel een zuidkant vereist om nog een beetje rendabel te zijn) om elektriciteit op te wekken, zorgt al voor een grote vermindering van CO2 uitstoot. Warmtepompen die gebruik maken van de aardwarmte (werking te vergelijken met een omgekeerde koelkast) kunnen ook bijdragen in de eigen energievoorziening. Bij nieuwbouw is de investering zodanig, dat deze in enkele jaren al is terugverdiend, doordat er minder energie wordt afgenomen van het energiebedrijf. Tegenwoordig is het mogelijk om een zogenaamde “nul-energiewoning” te bouwen.
Materialen De keuze uit verschillende materialen is enorm. De keuze zou bepaald moeten worden door de vraag of het materiaal een lange leven duur heeft, recyclebaar is, of er geen giftige stoffen bij fabricage gebruikt zijn en er eerlijk is gehandeld is (FCS-hout: merk voor niet-illegaal gekapt hout uit oerbossen). Ventilatie Koeling vraagt veel energie. Bij het stadskantoor in Rotterdam is het energie verbruik’s zomers door de koeling hoger dan ’s winters door de verwarming. Een goed ventilatiesysteem maakt airconditioning overbodig, verlaagt dus het energiegebruik en draagt bij aan een gezonder leefklimaat (minder luchtvochtigheid, daardoor minder allergieën).
11 Draagvlakcampagne “Duurzame ontwikkeling in Fryslân”
Aanbevelingen voor het stimuleren van duurzame woningbouw : Wijken zo ontwerpen dat er maximaal gebruik van zonne-energie gemaakt kan worden. Burgers betrekken bij het ontwerpen van nieuwe woonplannen en goede uitleg geven over de verwachtingen en het hanteren van een nieuwe leefstijl. Groter aaneengesloten groenstroken aanleggen voor een beter natuur- en milieubeheer. Dit bevordert de biodiversiteit. Goede voorlichting geven aan de burgers over mogelijkheden voor energiebesparing. Introductie van duurzame maatregelen stimuleren, bijv. zonnepanelen, grijswatercircuit, extra isolatie, ventilatiesysteem met warmteterugwinning, regentonnen. Duidelijke voorlichting geven over de bestaande subsidieregels. Bij materiaalgebruik letten op duurzaamheid in tijd, op recyclebaarheid, en op de wijze van productie: nadruk op natuurlijke materialen, zonder giftige bewerkingen, en niet uit oerbos afkomstig en / of illegaal gekapt hout (met FCS-keurmerk).
duurzaamheidscriteria
Truus van Dalsem - De Overkant 1994
Elk huis zou voor de energievoorziening gebruik moeten maken van een zonnecollector, dat het water verwarmt. Op bijna elk dak kan dit worden aangebracht en in combinatie met een HR+ ketel levert dit sowieso al een grote besparing op.
Duurzaam Leven De Mondiale Voetafdruk De aarde biedt genoeg om haar bewoners te voorzien van wat ze nodig hebben. Als we echter in rijke landen maar raak consumeren dan raakt het evenwicht zoek en leidt een deel van de wereldbevolking honger en heeft geen dak boven het hoofd. Canadese wetenschappers bedachten een methode om een bepaald consumptiepatroon om te rekenen naar de hoeveelheid oppervlakte. Daardoor is het nu mogelijk in hectares aan te geven wat de beschikbare oppervlakte is per Bea van Twillert - Rust 1999
De wereldvoorraden zijn niet onuitputtelijk. Grondstoffen en bruikbare gronden zijn er maar in beperkte mate. Dat is geen probleem, zolang we die met z’n allen niet te snel opmaken en er goed mee omgaan. Heel langzaam groeit het besef, dat onze manier van leven gevolgen heeft voor het milieu en het leven van mensen elders op de wereld en van hen die na ons komen. Het is dus zaak om bij alles wat we doen rekening te houden met de gevolgen voor anderen. Een duidelijke manier om dit inzichtelijk te maken, is de mondiale voetafdruk.
aardebewoner. Dit kun je vergelijken met je persoonlijke aardegebruik. Deze rekenmethode is bekend onder de naam “De Mondiale voetafdruk”. Daarin wordt alle consumptie en energiegebruik omgerekend naar de oppervlakte op aarde die nodig is om het te produceren. Op die manier is een vergelijking mogelijk tussen verschillende levensstijlen en kan ook het effect van gedragsveranderingen worden doorgerekend. (zie ook: www.voetenbank.nl) Voorbeelden Voeding: neem een boterham met ham. Voor brood wordt graan verbouwd. Voor ham moeten varkens worden gefokt en voor de varkens wordt voedsel geproduceerd. Voor brood bakken, vervoer van graan, brood , varkensvoer en varkens is weer energie nodig, evenals voor het koelen van het vlees. De Voetafdruk maakt het mogelijk deze boterham met ham in hectares uit te drukken. Energiegebruik veroorzaakt CO2-uitstoot. Om die CO2 om te zetten is een bepaalde oppervlakte bos nodig. Zo kan energieverbruik worden omgerekend in een hoeveelheid gebruikte ruimte. Zo laat de Voetafdruk zien hoeveel aarderuimte gebruikt wordt. Een Eerlijk Aarde Aandeel Als alle bruikbare ruimte op aarde verdeeld wordt over alle mensen en we geven de natuur voldoende ruimte om te overleven, dan heeft elke bewoner gemiddeld per jaar recht op 1,7 hectare (17.000 m2, ongeveer drie voetbalvelden). Dit heet het Eerlijk Aarde-aandeel.
12 Draagvlakcampagne “Duurzame ontwikkeling in Fryslân”
Pieter Pander Pander - Paarden Paarden 1991
Aanbevelingen om een duurzame leefstijl te stimuleren :
Bevolkingsgroei niet stimuleren. Persoonlijke voetafdruk vaststellen, maar ook die van je bedrijf, stad of gemeente. Zo weinig mogelijk vliegen.
De berekening van de 1,7 ha per persoon is gebaseerd op 6 onderdelen: Akkerbouwgrond – weidegrond – bossen - bebouwde oppervlak – energie – visgrond. Wie de Voetafdrukken van de verschillende landen naast elkaar legt, zal al snel één ding duidelijk zien: de Voetafdruk van rijke landen is veel groter dan die van arme landen. Als iedereen op aarde zou leven als de gemiddelde Noord-Amerikaan, dan zouden we twee extra wereldbollen nodig hebben. Meten is weten De eerste stap naar een eerlijk delen op wereldschaal is het meten van je persoonlijke Voetafdruk. Hiervoor bestaan er verschillende vragenlijsten, o.a. de korte Quick Scan waarbij via een simpel puntensysteem de grootte van je eigen voetafdruk wordt berekend. Ook scholen, bedrijven, steden en gemeenten kunnen hun voetafdruk laten meten.
Vegetarisch eten : gezond en het scheelt gemiddeld 16 m2 per maaltijd per jaar. Vragen naar duurzame producten, zodat ze in de winkels komen te liggen.
Beperken gebruik van de wasdroger: één van de grootste energievreters in een huishouden. Waakvlammen en standbyknoppen uitzetten als apparaat niet wordt gebruikt. Warmere kleren aantrekken in plaats van de verwarming hoger te zetten. Benutten van eigen boodschappentas, weigeren van plastictasjes.
Gebruik van biologische levensmiddelen. Levensmiddelen eten, die passen bij het seizoen en uit de eigen regio komen. Zoveel mogelijk onbewerkte producten gebruiken.
Reparatie van schoenen en andere gebruiksgoederen in plaats van nieuwkoop. Ja/nee- of nee/nee-sticker op de brievenbus (te verkrijgen op het gemeentehuis). Tweezijdig gebruik van (kringloop)papier.
Gebruik van spaarlampen. Vervoer per fiets of met openbaar vervoer. Bewust zijn van het ‘rebound-effect’: spaarlamp langer aanlaten omdat deze toch al zuiniger is, een schone auto vaker gebruiken enz.
13 Draagvlakcampagne “Duurzame ontwikkeling in Fryslân”
duurzaamheidscriteria
Minder ver op vakantie.
Gebruik van de wasmachine alleen als deze vol is.
Quick Scan - Uw Mondiale Voetafdruk De Mondiale Voetafdruk is een maat voor het energie- en ruimtegebruik dat u nodig heeft voor uw leefstijl. Deze vragenlijst geeft op een snelle manier een indruk van uw Voetafdruk. Bij ieder antwoord hoort een aantal punten, dat tussen haakjes staat. Het totaal aantal punten bepaalt uw score en de bijbehorende Voetafdruk. Als u een vraag niet kunt beantwoorden, kies dan het gemiddeld aantal punten.
Hoeveel gram vlees eet u per week, inclusief vleessnacks tussendoor en vleeswaren op brood? • Meer dan 1500 gram • Tussen 1000 en 1500 gram • Tussen 500 en 1000 gram • Tussen 100 en 500 gram • Minder dan 100 gram • Geen vlees en dergelijke
Op www.voetenbank.nl vindt u informatie en een gratis programma om uw Mondiale Voetafdruk nauwkeurig te meten. De website biedt ook de mogenlijkheid uw voetafdruk vast te leggen.
Hoe vaak per maandeet u conserven, diepvriesproducten en kant-en-klaar maaltijden? • Meer dan 11 keer • Tussen 8 en 11 keer • Tussen 5 en 8 keer • Tussen 2 en 5 keer • Minder dan 2 keer • Geen conserven en dergelijke
A. Uw persoonlijk gebruik (tussen haakjes staan de op te tellen punten)
Gaat u per autoof bus en trein op vakantie? auto bus/trein
(30) (24) (18) (12) (4) (0)
(5) (4) (3) (2) (1) (0)
Afstanden per jaar per auto en openbaar vervoer, voor privé en woon-werkverkeer:* (10) (8) (6) (4) (2) (0)
Hoeveel liter zuivel (melk, karnemelk, toetjes en dergelijke) gebruikt u per week ? • Meer dan 5 liter (10) • Tussen 4 en 5 liter (8) • Tussen 3 en 4 liter (6) • Tussen 2 en 3 liter (4) • Minder dan 2 liter (2) • Geen melk en dergelijke (0)
Hoeveel stuks kleding koopt u per jaar ? Sokken en ondergoed rekent u niet mee. • Meer dan 24 (10) • Tussen 16 en 24 (8) • Tussen 8 en 16 (6) • Minder dan 8 (4) • Nauwelijks, of tweedehands (2)
Hoeveel gram kaas en kaasproducten eet u per week ? • Meer dan 450 gram • Tussen 350 en 450 gram • Tussen 250 en 350 gram • Tussen 150 en 250 gram • Minder dan 150 gram • Geen kaas en kaasproducten
Gaat u per vliegtuig op vakantie? • Meer malen per jaar buiten Europa • Meer malen binnen Europa en/of eens per jaar buiten Europa • Eens per jaar binnen Europa • ± Eens per 3 jaar binnen Europa • ± Eens per 5 jaar binnen Europa • Nooit per vliegtuig op vakantie
(10) (8) (6) (4) (2) (0)
• Meer malen per jaar ver weg, bijvoorbeeld Spanje (10) • Meer malen dichtbij en/of eens per jaar ver weg (8) • Eens per jaar dichtbij (6) • Ongeveer eens per 3 jaar dichtbij (4) • Ongeveer eens per 5 jaar dichtbij (2) • Alleen lopend of met de fiets (0)
• Meer dan 20.000 km • Tussen 15.000 en 20.000 km • Tussen 10.000 en 15.000 km • Tussen 5.000 en 10.000 km • Tussen 1.000 en 5.000 km • Minder dan 1.000 km • Geen autokilometers en geen openbaar vervoer
auto
O.V.
(20) (16) (12) (8) (4) (2)
(10) (8) (6) (4) (2) (1)
(0)
(0)
* Als u carpoolt mag u die kilometers delen. Afstanden afgelegd in werktijd voor de werkgever tellen niet mee.
Tel de punten op. punten Tussenstand A = ____________ punten (20) (16) (12) (8) (4) (0)
14 Draagvlakcampagne “Duurzame ontwikkeling in Fryslân”
B. Gebruik in uw huishouden Welk grondoppervlak nemen huis en tuin samen in beslag?* • Groter dan 3000 m2 (5) • Tussen 2000 en 3000 m2 (4) • Tussen 1000 en 2000 m2 (3) • Tussen 300 en 1000 m2 (2) • Kleiner dan 300 m2 (1)
Hoeveel meubels en andere duurdere artikelen, zoals apparaten, fietsen en dergelijke worden er per jaarin uw huishouden gekocht? • Meer dan 7 • Tussen 5 en 7 • Tussen 3 en 5 • Minder dan 3 • Nauwelijks, of tweedehands
(10) (8) (6) (4) (2)
Hoeveel papier, in de vorm van boeken, kranten, huis-aan-huisbladen en tijdschriften komt wekelijks uw huis binnen? Reclamefolders tellen voor 2 tijdschriften. Een dagblad betekent 6 exemplaren. • Meer dan 20 (10) • Tussen 15 en 20 (8) • Tussen 10 en 15 (6) • Tussen 5 en 10 (4) • Minder dan 5 (2)
(12) (10) (6) (4) (2)
* Betaalt u gas en stroom in ëën bedrag, dan verdeelt u dit bedrag over deze en de volgende vraag, rekening houdend met andere kosten die in de rekening opgenomen zijn.
Uw elektriciteitsrekening per maandis:* • Hoger dan 290,(12) • Tussen 245,- en 290,(8) • Gemiddeld, tussen 235,- en 245,(6) • Tussen 220,- en 235,(4) • Lager dan 220,(2) * Als u ‘natuurstroom’ of ‘groene stroom’ gebruikt mag u het aantal punten halveren.
Tel de punten op en deel door het aantal personen boven de 16 jaar in uw huishouden.
punten Tussenstand B = ____________ punten Totaal van A+B De berekening van uw Voetafdruk
15 Draagvlakcampagne “Duurzame ontwikkeling in Fryslân”
Met het totaal van A+B vindt u hier uw Mondiale Voetafdruk, in hectares per jaar. 161 - 168 = 153 - 160 = 145 - 152 = 137 - 144 = 129 - 136 = 121 - 128 = 113 - 120 = 105 - 112 = 97 - 104 = 89 - 96 = 81 - 88 = 73 - 80 = 65 - 72 = 57 - 64 = 49 - 56 = 41 - 48 = 33 - 40 = 25 - 32 = 17 - 24 = 12 - 16 =
+ 10,5 ha + 10,0 ha + 9,5 ha + 9,0 ha + 8,5 ha + 8,0 ha + 7,5 ha + 7,0 ha + 6,5 ha + 6,0 ha + 5,5 ha + 5,0 ha + 4,5 ha + 4,0 ha + 3,5 ha + 3,0 ha + 2,5 ha + 2,0 ha + 1,5 ha + 1,0 ha
De gemiddelde Nederlander gebruikt 4,7 ha = 71 punten. Het Eerlijk Aarde-aandeel is 1,7 ha = 23 punten.
uw mondiale voetafdruk
* Inclusief eventueel 2de huis en volkstuin
Uw gasrekening per maand is:* • Hoger dan 2135,• Tussen 255,- en 2135,• Gemiddeld tussen 235,- en 255,• Tussen 210,- en 235,• Onder 210,- of niet van toepassing
Aan Dit Project Hebben Meegewerkt: Dokkum: Sociale Duurzaamheid: voorzitter: .... Stichting Hulp en Welzijn (Willem Verf), ............. RDC (Pieter Vos), .........RDC???? FSU (Margreet Rebers), ...........FSU???? Biologisch Reïntegratiebedrijf (Sjoerd de Hoop), .............. Oosterwolde: Duurzaam Ondernemen: voorzitter: .... Kamer van Koophandel (Evert Wind), ........... PROHEF (Piet van Elswijk), ........... Leeuwarden: Duurzame Multiculturele Samenleving: voorzitter: .... Platform Levensbeschouwing in Kleurrijk Fryslân (Sandra Roza) Lútsen Kooistra (Hoofdredacteur Friesch Dagblad), ........ Balk: Duurzaam Bouwen en Wonen … met het oog op de Toekomst: voorzitter: Jelle Siemonsma voormalig wethouder in Schiedam (Chris Zijdeveld), .......... Franeker: Duurzaam Leven: voorzitter: Greetje Schuurmans De Kleine Aarde (Jan Juffermans), (0411) 684921
Technische Ondersteuning: Idzenga Development, Oudega, (0512) 372334
Colofon: Tekst: Project Leefbaar Friesland Beeldmateriaal: Stichting Keunstwurk Friesland, Leeuwarden Lutzen Wijma, Oudega Vormgeving: Arjen Fiege Reclame, Leeuwarden Druk: Agropers, Sneek
