Informatie
Oriënterend fertiliteitsonderzoek (OFO) Inleiding Niet voor alle paren met een kinderwens is het vanzelfsprekend dat ze zwanger worden en een kind krijgen. Sommigen lukt dit zonder problemen, terwijl anderen daar soms jarenlang op moeten wachten. Af en toe lijkt het ook helemaal niet te lukken. Als u tot deze laatste groep behoort, is het misschien een troost te weten dat u niet de enige bent. Ongewenste kinderloosheid kan een groot aantal oorzaken hebben. In de meeste gevallen betreft het afwijkingen bij de man of de vrouw; soms een combinatie van beide. Van alle paren die zwanger proberen te raken heeft één op de zes problemen met de vruchtbaarheid. In Nederland blijft uiteindelijk ongeveer 5% van deze paren ongewild kinderloos. De fertiliteitspolikliniek U bent door uw huisarts voor verder onderzoek verwezen naar de fertiliteitspolikliniek. Het onderzoek naar de oorzaak voor het uitblijven van de zwangerschap wordt oriënterend fertiliteitonderzoek (OFO) genoemd. Naast de gynaecoloog en bij sommige onderzoeken de radioloog en anesthesist heeft u contact met de verpleegkundig specialist fertiliteit. Zij is uw vaste aanspreekpunt, geeft informatie en begeleidt u gedurende het hele traject. Samen met de gynaecoloog stemt zij de behandeling en informatie nauwkeurig op elkaar af. Stel gerust uw vragen wanneer iets niet duidelijk is!
WWW.ELKERLIEK.NL
Kosten Bij de start van het oriënterend fertiliteitonderzoek (OFO) wordt voor u beiden een behandelcode geopend. De onderzoeken die voor uw beiden volgen declareren wij op deze manier bij uw zorgverzekeraar. Dit betekent dat eerst het eigen risico wordt aangesproken. Het fertiliteitonderzoek Het oriënterend fertiliteitonderzoek bestaat uit een aantal standaard onderzoeken en wordt over het algemeen uitgevoerd wanneer er geen zwangerschap ontstaat na één jaar onbeschermd seksueel contact. In sommige gevallen wordt er eerder naar onze poli doorverwezen, bijvoorbeeld bij een zeer onregelmatige cyclus. Stap voor stap kijken we naar een aantal mogelijke oorzaken voor het uitblijven van een zwangerschap, zoals: ● de eigenschappen van het sperma. ● de aanwezigheid van een eisprong ● de doorgankelijkheid van de eileiders. Hiervoor worden een aantal onderzoeken uitgevoerd We streven ernaar binnen één of twee menstruatiecycli tot een conclusie te komen. Onderzoeken Anamnese Bij uw eerste bezoek wordt de door u ingevulde vragenlijst besproken. Dit betreft vragen over algemene gezondheid, medicijngebruik en aandoeningen/ziekten in familie, waaronder eventuele vruchtbaarheidsproblemen. Ook willen we graag weten hoe uw cyclus verloopt en of u ooit gynaecologische problemen, seksueel overdraagbare aandoeningen of een buikoperatie heeft gehad. Eventuele eerdere zwangerschappen en bevallingen worden besproken Uw partner vragen we naar een eventuele liesoperatie, het indalen van de zaadballen (testikels) en of hij een bijbalontsteking of seksueel overdraagbare aandoening heeft gehad. Spermaonderzoek De man wordt gevraagd om zaad in te leveren voor onderzoek. Spermaonderzoek vindt elke donderdagochtend plaats in het Elkerliek ziekenhuis. Het zaad wordt door medewerkers op het laboratorium nagekeken en beoordeeld op het volume van de zaadlozing, het aantal zaadcellen en het percentage goed beweeglijke zaadcellen. Meer informatie vindt u in de folder Sperma-onderzoek. Bloedonderzoek Op de derde dag van uw menstruatiecyclus onderzoeken we enkele hormoonwaarden in het bloed van de vrouw om te beoordelen of de aansturing van de eierstokken goed verloopt. Valt de derde dag in het weekend dan wordt dit op dag twee of dag vier gedaan. Ook wordt bepaald of er antistoffen tegen Chlamydia in het bloed aanwezig zijn. Chlamydia is een seksueel overdraagbare aandoening. Als deze antistoffen aanwezig zijn, heeft u vroeger zeer waarschijnlijk een Chlamydia-infectie gehad. Deze infectie kan de eileiders beschadigen en/of verklevingen in de buik veroorzaken. Eén week na de eisprong wordt het progesterongehalte in het bloed bepaald om de eisprong te bevestigen. Cyclusanalyse met eisprongdetectie en samenlevingstest Vanaf cyclusdag 10 of 11 vindt er een follikeldetectie plaats. Hiervoor zal regelmatige controle (vaak om de 2-3 dagen) nodig zijn.
Bij het OFO wordt altijd gebruik van de vaginaal echoscopisch onderzoek, waarbij gekeken wordt naar: ● de rijping van de eicellen. ● het aantal eicellen wat rijpt. ● het moment van de eisprong. ● de dikte van het baarmoederslijmvlies. ● het beste moment voor geslachtsgemeenschap. Na de eisprong is echoscopisch onderzoek in die cyclus meestal niet meer nodig. Voor dit onderzoek moet u een lege blaas te hebben. Het onderzoek neemt slechts enkele minuten in beslag en is meestal pijnloos. Lichamelijk onderzoek Het lichamelijk onderzoek van de vrouw wordt meestal plaats tijdens het eerste bezoek aan de polikliniek uitgevoerd. Naast het meten van uw lengte, gewicht en bloeddruk wordt een gynaecologisch onderzoek gedaan. Dit onderzoek is bedoeld om te beoordelen of er afwijkingen zijn aan baarmoeder of eierstokken. In sommige gevallen wordt een uitstrijkje gemaakt. Lichamelijk onderzoek van de man vindt enkel plaats bij sperma afwijkingen. Menstruele cyclus en het OFO Onderstaand schema geeft het globale verloop van het OFO weer. Om individuele redenen kunnen we afwijken van dit schema. Schema: Tijdens Inleveren sperma door de
Toelichting: Tijdens het OFO-traject wordt een afspraak ingepland om het sperma te laten onderzoeken. Het tijdstip wordt in samenspraak met u gemaakt.
man.
Dag 1 Eerste dag van de
Maak een afspraak voor een polikliniekbezoek op dag 10 of 11 van de cyclus. De cyclus begint op de eerste dag van de menstruatie.
menstruatie. Afspraak maken voor dag 10 of 11 Dag 3 Bloedprikken bij de vrouw
Laat op dag 3 van de cyclus bloedprikken. Valt dag 3 in een weekend laat dan op dag 2 of dag 4 bloed prikken
Dag 10/11
Op de 10e of 11e cyclusdag komt u naar de polikliniek. Dan krijgt u een eerste
Starten follikelecho’s.
gesprek en starten aanvullende onderzoeken (zoals echo’s). U hoort de eerste
Lichamelijk onderzoek bij de
uitslagen van het bloed- en spermaonderzoek. Maak deze afspraak alvast op de eerste dag van uw menstruatie.
vrouw. Bespreken uitslag bloed en sperma.
Echo’s om de 2 à 3 dagen Vanaf ongeveer 4 dagen voor de eisprong om de dag vrijen.
Vanaf een dag of 4 voor de eisprong wordt geadviseerd om iedere twee dagen te vrijen tot de eisprong is geweest. Dit geeft de meeste kans op een bevruchting van de eicel.
Eisprong
Na de eisprong
Om te zien of er een eisprong heeft plaatsgevonden, wordt een week na de
Een week na de eisprong bloed prikken
eisprong bloed afgenomen. De hoogte van het hormoon progesteron laat zien of u een goede eisprong heeft gehad.
Aanvullend onderzoek Soms is het nodig om aanvullend onderzoek in te zetten. Meestal vindt dit plaats na het afsluiten van het eerste gedeelte van het OFO. Aanvullende onderzoeken kunnen zijn: ● Hysterosalpingogram (HSG) Via schede en baarmoederhals wordt in de baarmoeder een kleine hoeveelheid röntgencontrastvloeistof gespoten. Zo worden de grootte en de vorm van de baarmoeder zichtbaar en kunnen een eventuele afsluiting van de eileiders, het slijmvliespatroon in de eileiders en soms ook verklevingen rond de baarmoeder, de eileiders en de eierstokken gezien worden. Dit poliklinische onderzoek wordt gedaan op de afdeling Radiologie. Het onderzoek duurt ongeveer 15 minuten en kan pijnlijk zijn. Soms wordt in een later stadium, als u alweer aangekleed bent, of zelfs 24 uur later, nog een foto gemaakt om de verspreiding van de contrastvloeistof in de buikholte te beoordelen. Dit onderzoek mag niet plaatsvinden als u menstrueert of als u mogelijk zwanger bent. We proberen het onderzoek dan ook te plannen in de periode tussen menstruatie en eisprong. ● Diagnostische laparoscopie De doorgankelijkheid van de eileiders kan ook getest worden door middel van een diagnostische laparoscopie. Deze ingreep wordt onder algehele narcose in een operatiekamer uitgevoerd. U wordt hiervoor opgenomen op de afdeling Dagopname. Met een dunne kijkbuis wordt via de navel in de buik gekeken. Door het inspuiten van contrastmiddel wordt beoordeeld of de eileiders open zijn. Ook kan de buitenkant van de baarmoeder en de omgeving van de eileiders en eierstokken zichtbaar gemaakt worden. Er wordt meestal voor een laparoscopie in plaats van een HSG gekozen wanneer: ● er antistoffen tegen Chlamydia in uw bloed zijn gevonden. ● u een operatie in de buik heeft gehad. ● u buikpijn heeft, Afsluiten oriënterend fertiliteitsonderzoek Wanneer alle uitslagen uit het OFO bekend zijn, bespreken we de uitkomsten met u en wordt het behandelplan opgesteld. We kunnen een inschatting maken van uw spontane kansen op een zwangerschap voor het komend jaar. Misschien zijn er tijdens het OFO redenen gevonden waardoor u nog niet zwanger bent geraakt. In dat geval adviseren we u over de beste behandeling voor uw probleem.
Begeleiding/ondersteuning Geef de moed niet op! Vruchtbaarheidsstoornissen kunnen een enorme druk op uw relatie leggen. De spanning kan zo hoog oplopen, dat plezierig vrijen er niet meer bij is. Bovendien kan uw dagelijks leven erdoor verstoord raken. Het is zeer begrijpelijk dat u tijdens de vele onderzoeken en bezoeken aan het ziekenhuis de moed wel eens verliest. Wees daarover open tegen uw partner en tegenover beste vrienden en familie. Als u mensen niet vertelt hoe u zich voelt, kunnen zij u ook niet steunen. Bespreek problemen met de verpleegkundig specialist fertiliteit en uw gynaecoloog: zij zijn er voor u. Als u prijs stelt op contact met lotgenoten, kan de verpleegkundig specialist u adressen en/of telefoonnummers geven van een organisatie bij u in de buurt. Ook kan een psycholoog/seksuoloog worden ingeschakeld als u dit wenst. Geef de moed niet op: in zes van de tien gevallen van vruchtbaarheidsstoornissen is een zwangerschap het uiteindelijke resultaat. Vragen Heeft u vragen, neem dan contact op met de verpleegkundig specialist fertiliteit, Graag bij gebruik van e-mail uw naam, geboortedatum en telefoonnummer vermelden. Meer informatie ● Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie Op de website www.nvog.nl kunt u folders downloaden. ● Het FIOM (www.fiom.nl) is een organisatie die hulp biedt bij vragen en problemen over ongewenste kinderloosheid, zwangerschap, afstand, adoptie & zoekacties, seksueel misbruik en geweld in relaties. ● Freya, de vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen. Op de website www.freya.nl vindt u informatie over oorzaken en behandelingen van vruchtbaarheidsproblemen.
Telefoonnummers en adressen
Polikliniek Gynaecologen Locatie Deurne T: 0493 – 32 89 17 Locatie Helmond T: 0492 – 59 59 57
Locatie Helmond Wesselmanlaan 25 5707 HA Helmond T: 0492 – 59 55 55
Locatie Deurne Dunantweg 16 5751 CB Deurne T: 0493 – 32 88 88
Locatie Gemert Julianastraat 2 5421 DB Gemert T: 0492 – 59 55 55
42944 04-2016
Verpleegkundig specialist fertiliteit T: 0492 – 59 59 57 E:
[email protected]
