LAMPIRAN: Lampiran 1 (Daftar Penutur / Informan) DAFTAR PENUTUR/INFORMAN 1. N a m a
: H. Hasan Basri Nasution
Umur
: 68 tahun
Pekerjaan
: Berjualan
Tempa Tinggal
: Komp. Pasar Penyabungan
2. N a m a Umur Pekerjaan Tempa Tinggal 3. N a m a
: Masmiharna Hasibuan : 53 tahun : Tani : Lorong IX Desa Sihepeng : Abdul Majid Nasution
Umur
: 46 tahun
Pekerjaan
: Berjualan
Tempa Tinggal
: Botung Kotanopan
4. N a m a
: Mangaraja Bangun Nasution
Umur
: 53 tahun
Pekerjaan
: Wali Hakim
Tempa Tinggal
: Panti (Sumatera Barat)
5. N a m a Umur Pekerjaan
: Ali Bahrun Siregar : 51 tahun : Tani
Universitas Sumatera Utara
Tempa Tinggal 6. N a m a
: Lorong VII Desa Sihepeng : Z. Pangaduan Lubis
Umur
: 72 tahun
Pekerjaan
: Pensiunan PNS
Tempa Tinggal
: Jln. Beringin 9 Medan
7. N a m a
: Qasthalani Karim Nasution
Umur
: 69 tahun
Pekerjaan
: Pensiunan PNS
Tempa Tinggal
: Perumnas Mandala, Medan
8. N a m a
: H. Amasran Nasution
Umur
: 60 tahun
Pekerjaan
: PNS
Tempa Tinggal
: Komp. Setia Budi Indah
9. N a m a
: Ibu Sofyan
Umur
: 58 tahun
Pekerjaan
: Jualan
Tempa Tinggal
: Sipolupolu Penyabungan
10. N a m a
: Gongmatua Hasibuan
Umur
: 50 tahun
Pekerjaan
: Wartawan
Tempa Tinggal
: Iparan Sihepeng
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 2 (Transkripsi rekaman) Hari / Tanggal : 12 Januari 2008 Tempat : Di Kebun (Sihepeng) Topik : Aneka Topik Partisipan : Masmiharna, Peneliti Rekaman : 1 1 baru rap ijagal kalahi tu panyabungan, ima so bou nia ahu. itanda ia. rap kehe halahi? 2 rap kehe halahi manggadisna da. si aha do goar ni aya nia bo, si masdalipa. masdalipa? 3 masdalipa halak dia dei? halak pagaran bira. i dia dei pagaran bira? i barumun. ooh. 4 inda itanda abang tu barumun? inda jungada ahu tu si. ahu unjung. so hudokon tu 5 abang tie. dung abis antong sidimpuan tie. dapotma sitamiang kan? sitamiang, 6 batunadua. dung batunadua pargarutan. dung pargarutan sababalik. dung sababalik 7 ooh. sipirok? ehh, sipirok. ngada ba. anggo sipirok antong nga i si i. anggo sipirok. 8 sababalik. dung dapot sababalik dapotma hulim, hulim. dung dapot hulim baru sosa. 9 dung dapot sosa baruma aekbargot. dung dapot aekbargot dapotma hutabaru, kampung 10 ni kakak i umak ni si mei. madung?, hutabaru goarna. dung dapot hutabaru baru 11 siundol. dung siundol baruma pagaranbira, kampung ni bayo on. dung pagaranbira 12 baruma siraisan. lalu motor tu si? laluu. torusma tu sibuhuan an. adong musema dung 13 siraisan tandiat goarna, tandiat bage. adong muse ma mompang goarna. adong muse 14 ma, ooh. bahatma antong i si kampung. ima, marjejerma. baruma dapot sibuhuan. jadi 15 nagkin lupa dope, dung batunadua dapot pargarutan, pasarmatanggor dope, 16 pasarmatanggor. tu si ma marbagas iboto si aladdin i, si elli, si elli. si aha, guru tie? 17 oloo, tu si mei, tu pasarmatanggor. inda jungada abang tu barumun? inda, tu 18 padangbolak do, gunungtua. ooh, antong si aha do tu si marbagas si mega. gunungtua 19 nai, binanga nai. mangajar ia i si? inda jungada ia ro tu son tie? jotjot, tai jarang. 20 angkon adongma horja, ibaratna horja di si dahler i, horja di si dirman i, na maninggal 21 umak nia, kehe umak nia tu moka. angkon songon ima so ro ia. najolo kan sian on do 22 halak tu barumun? ning kalak da. anggo ahu nga marningot dope ahu. carito ni halak 23 da hubege. jadi ima da abang na get bukaon ni halahi aha on kobun on. na get 24 mambuka dalan i do mulak anso pintas tu sibuhuan. dalan na idia, on? na on an. mang 25 ipangido halahi ma na onom meter i. tai abang luat ning kalahi mananganina. anggo ra 26 halahi mambayarna. dung isuan hapea songon on, nga na karu aha i? tagonanma 27 nangkon sai adong dalan-dalan, maraja lela tongkin nai i, ilala halak sude i. mamolus 28 motor, halak doma nampuna dalan on. mamolus becak, mamolus kareta. halak sulang29 sali. salang sannari ida abang ma, becak, kareta. ida ia sau ibuat ia sau. oloo, sude. 30 inda tanaman si emir an ibuat ia tie? nga iba i. idia antong kehe ia tu si i. on do bo.
Universitas Sumatera Utara
1 anggo si emir papadeon do tu sia i. momo dalan nia antongan. halak sakitar on mur jop 2 roha ni halahi. olo, bisa halahi marsepeda tu son. ingoran iba da. ahu ima so ulang 3 ilehen ningku. abang mukmin pe ima so nga ilehen ia di aekgadung. ima di aekgadung 4 get baenon ni halahi dalan i tu dolok an, tu batu na bontar an. anak ni mamak si juang i 5 ma sada na marencanaon i. jadi ro abang mukmin, nga ilehen ia... aso antong nga 6 ipangido halahi tu ahu, nga kobun ni abangmu i, ning ia. kobunku dei. anggo abangmu 7 antong idia ilehen ia i, nga kobun nia i. bagianku dei sian inanta... bo milas rohangku, 8 mandoa ahu tu tuhan hara ni i. bo, nga sadia honok maninggal ma si juang, ning ia. oh 9 waktu na i? dung i baru so. si sutan na baru kawin na lewat i an tie, na kehe i ita tu si. 10 oloo, sannari manggadis hanpon dei di pasar an ibo, di kios i. songon naso markoum 11 tie. olo, na tipisan parkouman i sannari hara ni harto i. jadi ima si sarwan antong, 12 mamihakma ia tu abang luat. ning ia, sangajo dabo ning ia, i son pe hasibuan ima na 13 kikitna. songon si namlis nga antong mangalehen dalan. pala di pasaran si mukmin 14 hasibuan ma naso mangalehen dalan, ning ia. maila iba, ning si karlan. hudokon isia. 15 tobangan do ahu anggi, ulang ko paboto-botoon. baen aha do ila niba i, ningku tu sia. 16 baen pintarna mada i anso kikit-kikit i, ningku. jadi taringot di donganmu na karejo on, 17 tai onma, naso ro dope huida? tapainte ma jolo santongkin nai. mang idokon ni halahi 18 do na get ro manyogot i pe, husapai mulak kalahi. sakiro inda ro halahi bia? lalu ho dei 19 karejo i? anggo na iba sajo do karejo, andigan so sidung karejo on. mangkarejoonna 20 biasa dau dabo, cuma imantong, pala nga mardongan jadi malambat. parbalokan dohot 21 halak si alam i julu ma bia, leng sip dope halahi taringot tu kobun na isarobot ni halahi 22 i? nga si alam dabo na manyarobot tu kobunta i. si inri do, na mambuat anggi nia i, si 23 intan. anggo si alam nga na ipaboto-boto nia i. si inri on do, anakboru di halahi. ima 24 sakali, husapa ia. nga tarjawab ia. pa na on batang silinjuang on ningmu balokta, pala 25 sabola sian dolok idia balokta, ningku. bo nga tarjawab ia ntong, harana halak na ro 26 ipudi do ia. hudokon isia. salangkon kobun na ibariba i bo, hami puna dope i. ulang ko 27 pabeteng-betengkon i son, ningku tu sia. sian ima torus sannari nga ra mangkuling bei 28 tu ahu. giot nia huida sip kiba, ipadiar. ja na bodo ma iba i. kobun niba isarobot kalak, 29 sip kiba, ah!
Hari / Tanggal Tempat Topik Partisipan Rekaman
: : : : :
09 Februari 2008 Pasar Lama (Penyabungan) Pertanian Hasan Basri, Penelti 2
Universitas Sumatera Utara
1 Adong dope i si rondap i? Na ibagi sanga na markemasan? Na parliter i. Tu padang 2 sanga inda? Padang, sirompaspara. Ammang, na arga lima pulu lima i, inda lalu ia i tu 3 padang. Tai anggo padang-padang saotik nga mangua. Tai na lewati an bisa do huida. 4 Rondap na indu an. Na markemasan an do? Lapan pulu onom sannari. Eh, lapan puluh 5 onom. Na lapan pulu i pe, na ibagi i, anggo tu padang i, limus do ibaen ia. Ala, lapan 6 pulu lima do sakali an. Bo, padiarma songon i. Tolu. Sannari ma lapan pitu. Pala mura 7 ibaen apa, hupromosion di hutanta an. Sannari dabo pala maruntung pe saotikan dei. 8 Idia itabusi ho, pala ning dongan tongkin nai, di apa an. Pangsiunan IPB Bogor i 9 ningku. Bana mada i, mantap. Toluma, tolu. Ukuranna lek songon nalewat i mada. 10 Sadia ibaen komu langa? Lek sa aha i, siloki na rara i. Ooh. Tai bisa do huida tu 11 padang i. Tai khusus tu padang mon. Pala na lima pulu lima i, ulang sugari mandang 12 padang, songon i do. Anggo na marhayu-hayu angkon na mancampur komu dohot 13 landopir, indi bo. Satonga tutupna on. Dohot anak ni kopi pe mate dei tie? Habis! Ayu 14 sa ayuna [....] Hayu sahayuna. Dua ratus, dua ratus ibagi lima bolas. Sa gok ni on sa 15 aha hubaen, dua siloki. Bana mei. Bana mei tie? Jadi, on? Satonga ibaen? Naso adong 16 hayuna ulang baen komu on anso ulang sayang. Ha, songon ima baen komu. On pe 17 sugari, ulang hona hapea i on. Ning kalak inda mangua i, tai hudokma di apa da. 18 Lama-lama adong segana tu hapea i. Bope naso nida, ning kalak tahan. Ulang hona tu 19 hapea i. Ulang! I perkebunan pe songon i dei. Inda nida santongkin i, tai lama-lama 20 saulak on, ra buruk batang on bo. Rapuh tie? Apalagi ibaen on, ra mate hapea i. 21 Angkon na iantara nai ma tie? Olo. Anggo inda, ulang coba-coba. Na kancangan i. 22 Hayu na saon godang pe lalu ia dei. Jadi pala tu bulung gadung bisa don tie? Asalma 23 na margota. Pala na marangkap ma, i si hayu, i si na margota, ha, ibaen on, baen i, 24 baen odu. Odu satutup, i satonga tutup. On nangkin dua tutup. Habis na marhayu, 25 habis na margota, habis na marpadang. Na karas antong tie? Na karas! On ma antong 26 bo, lima pulu ribu. Pamakena pe satonga tutup do. On sadia honok bisa isimpan apa 27 on? Onom taon [....] Aso tarlambat on? Eh, tu kobun nagkin. Bo, songon na painte 28 homu do ma on bo. Ma martutup mei, ning kalahi i sodu. Ro dongan nangkin na 29 maroban pupuk subsidi. Bope na tarlambat hutoktok tongkin nai bagas i ningku. 30 Ammang, na ponting. Padohal nga na i son, i sodu do bagasta, arah tu pasar baru an. 31 Bo, i son, aha sajo don? Parjagalan sajo don. Anggo bagasta i sodu do. Jadi songon 32 ima. Pala adong di hutanta an na marsapa satontang sian dia dohot panggunaan ni ubat 33 on, tolong do torangkon komu. Tarlobi-lobi ubat na baru on bo. Patidahon tu halahi 34 anso rap mamboto. Anggohita na martani on porlu do sadalanan pamahamanta tu ubat 35 on dabo. Jadi, jadi Apa.
Universitas Sumatera Utara
Hari / Tanggal : 09 Maret 2008 Tempat : Di Kebun (Sihepeng) Topik : Kenakalan Pekerja Partisipan : Masmiharna, Peneliti, Ansyari Rekaman : 3 1 [ .... ] bo ning ia. Tai nga na sibodak nia. Nga na leder mei! Ah, ho pentong baya, ima 2 na get alaponku tu son ibuat ko, ning umak. Bo, matobang kuida ning ia. Dung ibuat ia 3 do baru idokon ia. Oloo, gari nga isapai umak nga na idokon-dokon nia i. Anggo sip 4 kiba sip muse ia. Sip. Songon i sajo do sude halak. Nga dong na jujur i sada halak pe 5 huida. Si Suarnima indi. Tangisma ia i si bo. Indu, mangido kobun-kobun an. Kakak 6 ning ia. Kakak, ulangma langa asingkon komu ahu. Ahu nga na dong saudarongku. 7 Halak si Guntur pe nga na orkot rohana mangaligi ahu. Marsaudaro tu homu maia ahu 8 kakak, ning ia ma tu ahu, manetek ilu nia. Hapengani hum pasalang bona ni hapea ni 9 abang i na siir do ia. Ma hudokon, pasalang dabo bona ni hapea ni abang i, ulang ko 10 siir, ibotomu dei, ningku. Olo, ning ia. Pala kehe hupareso tu si, na siir do ia. On nga 11 na iligi nia be huida tie? Inda, diar songon i. Nangkon sai markobun ia i son. Ma 12 hurondap mei kacang nia i sude. Diar songon i. Nga mangua i. Nga tarpature-ture i. 13 Ima si Sangkot i abang. Mangece kakak na ibuat abang Sarmin i. Na lewat i, na hita 14 rabi i jegang nia i kan dohot kacang ijo nia i. Idokon-dokon ia ma ning kakak di aek. 15 Goarna do oji ia. Ojima. Songon i ma parangena. Mangarabi kacang ni halak dohot 16 jegang ni halak, ning ia ma ning kakak, umak si Mei. Bo, ningku. He, dokon i sia, 17 ningku. Inda dong dosa ni abang i si, ningku. Ahu do martanggungjawab i. Ahu do 18 parsapaan ni i, ningku. Nga na ilehen ni abang kalak markobun i si. Baen na tangis do 19 ia, manetek ilu nia malu-alu. Tolongma jolo, adong parmaenmu i si, na mulak ngon 20 pasar an. Tolu daganakna, nga dong parusaoanna, na ning ia do tu ahu i. Jadi hudokon 21 kian di sia. Abang na get ro manyuan hapea. Tongkin nai karu. Janggal ia tongkin nai 22 manyuan hapea gara-gara ni kobun-kobunmu. Inda ilehen ia i, ningku do tu sia, 23 ningku. Sannari bahat kece ni baba nia, ningku. Kapengani nga janggal ning ia abang 24 manyuan hapea. Tai, oh, kobun nia lusut ambeng na godang, ningku. Gari na ipasalang 25 nia olo dope, ningku. Sapulu ari hami painte da i kobun an, sapulu ari nga mungkap ia 26 tu kobun an, ningku. Songon ima halak na markobun-kobun, ningku. Dokon i sia, nga 27 dong dosa ni abang i si, ningku. Nangkon sai idokon-dokon ia. Nga dong simpolan ni i 28 tu abang. Nga iboto-boto ia i, ningku. Salangkon ahu, na bekbekma ahu ibaen ia 29 patunda na hulehen i i si Sangkot kobun i, ningku. Mambaen cekcok do sude na 30 markobun i, na i si nan, ningku. Nga dong gunana ilehen di halak. Mangecei31 mangecei. Ilehen di na sada. Misalna ma jolo, ilehen di anak boru i kan? Markobun i 32 son. Di sia ilehen ko, ahu? Di ho ma deba. Asidunganna marsitangko-tangkoan kalahi.
Universitas Sumatera Utara
1 Marbadai halahi i son. Pala maradian tonga ari, marlugut kalahi mangkecei halak. 2 Mambaen dosa. Aha ma artina. Ima so idok lima pantak. Nga lalu ia huida. Olo, 3 songon ima idokon abang i. On sapantak ning ia. Kan aha, main-main sajo karejo nia 4 tu son. Pabahat-bahat karejo dei. Nangkon sai dong. Pala nga dong guleon nia, 5 hucalong jolo bulung gadungmi. Nga dong jengkar nia, dohot jengkar pe iparpangidoi 6 halahi. Botik sude, iparpangidoi halahi, aha do giot ni halahi i son. Bo ma ro si Ansari 7 huida indi. Idia? Oh, ado baen na ro ho? Get dot ko karejo dot mamakmu i kobun on? 8 Ngada ba, mandokna do di umak, sadari on ma pangabisan liburan nami. Incogot 9 kuliahma, porlu hepeng di ahu umak. Olo tehe, ahu pe na get lupa ma ahu di si. Tai 10 nga maroban hepeng ahu amang tu kobun songon on. Di huta doma i tongkin nai dung 11 mulak da? Anggo nga na get manolongi, mulakma ni parjolo. Markobas ko dompak so 12 incogot. Jadi anggo songon i. Mulak mahu mamak. O, olo. Na marbunga musema 13 huida rambutan na indi an. Olo huida. Rambutan aha dei? Rambutan Acce, ning 14 rohangku. Acce dei? Get bunuon ni abang? Inda, padiar songon i. So laung? Indu 15 lancat na lamun bo tolun tangkil. Tempat ni sopo i tongkin nai, i toru nai. So borgo tie? 16 Na lamun? Na lamun da, tolun tangkil. Indi bo, na indi an. Duan tangkil indin, kan?
Hari / Tanggal : 22 Maret 2008 Tempat : Pasar Baru (Penyabungan) Topik : Jualan/Dagang Partisipan : Ibu Sofyan, Peneliti, Syahril Rekaman : 4 17 Na i son do kakak langa? Eeh, mang curiga do dabo nangkin. Ma hudokon, songon 18 amangborumu do huida i, ningku. Andigan do ho tu on? On ise? Si Syaril. Ooh. Pira 19 manuk sian dia don, sian Medan? Aha? On! Inda, ngon on, i son. Adong i son langa 20 ayam Eropah i? Nga huboto ba. Oh. Amangboru main dope? Aha? Tolor? Main, tai 21 aha .. Ma hudokma i sia songon amangborumu dei. Pala itegur mabiar iba sala. 22 Manombo sala, kan? Olo. Aha do baen na ro? Mambuka kobun di aha, di Sihepeng. 23 Ammang! Anggo na markobun na martamba dope ahana on. Adong aha, tempo pitu 24 ari. Jadi, isompatkon tu si. Ooh. Dung i, mangaligi-ligi racun ni aha, aha do goarna. 25 Racun ni aha? Racun ni rumput i. I si bo. I sodun bo. Ima, madung aha do, madung 26 ibuat. Adong i si, aha do goarna, Jasa Abdi Tani. Eeh, i si pe na lengkapan dei ntong. 27 Pala i si aha do goarna. Baen na sian Bogor i ia kan ma iboto ia ahana, rahasia ni obat28 obat i sude. ... ngon Bogor do langa i? Ima, ro ahu nangkin, huida muse i si bo adong 29 toko obat. Eeh, adong do sude i bope i son adong dei. Adong kuida. Lengkap sude i. 30 Samo dei nian i. Cuma baen naso sian pertanian i ia inda aru iboto halahi, kan? Na 31 indon an do na mamboto huida. Si, ise do goarna? Angkon na mancampurma so tibu 32 mate bo dohot ooh ajinamoto. Ooh. Maipas ning kalahi matena. Halahi, na sringan dei.
Universitas Sumatera Utara
1 Pala mangarondap kalak tu soduma halahi mangalap ajinamoto. Na copatan. I muse 2 campuranna? Ibaen aha dei ngkin? Ibaen tu rondap i so tibu mate, ning ia. Ah, ahu, on 3 dope hubege i. Ahu pe dung marjagal on dope huboto i ba. Baen bangku i jugukan ni 4 amangborumu. Inda pola. Indan tong sian nasehat ni aha tie, ahli pertanian? Idokon 5 kalahi na biaso markobun i, halahi ntong ma ibaen kalahi kan? Bearti madung 6 pengalaman kalahi. Oloo. Manombo, baen na manabusi do halahi. Aso ibaen oh, aha, 7 ningku. So tibu mate, ning ia. Bo, anggo na cocok ia aso inda igadis kalahi di aha on, 8 di bagian aha on, toko sakitar on? Tai ntong deba olat ni na manggadis do na iboto ni 9 halahi. Ooh. Halak na partani on dei ntongan manombo icubo ia sanga songon dia so 10 tibu mate ibaen ia sagala olah sanga na piga olah ibaen ia kan? Na i aha i, lewat 11 masojid raya on. Olo. Sabola kanan, i lambung ni tukang-tukang karosi , Abdi Tani. I 12 do na sian aha, bekas perkebunan Bolanda na jolo. Ooh. Ma pangsiun ia kan? Jadi na 13 bahatan pengetahuan nia mengenai i, pengalaman nia [....] Ma onok si uncok marjagal 14 i son? Inda ba, baen nga dapotan boru marjagal ma moho, ningku. Naso kawin dope 15 ia? Inda pe. Ima bahat ni boru i son. Manombo nga giot kalak i. I si bo pesanteren 16 Purba i iligi. Anggo nga tolap ia so ro iba tongkin nai aha, mangaligina. Inda huboto 17 boto. Ma bahat ikecei ia. Jungada sakali, pala nga lalu be. Ima, songon na malosok 18 kuida ilala ia manjalaina. Ma sadia umur nia langa? Tolu pulu mei. Baen na kasibukan 19 i ra dei lupa. Adong dope anggi di Sihepeng sada. Ipe songon i juo. Ma idorong20 dorong lek so aha. Ee, inda dong. Gonan doma ipa aha, maila doma iba manombo 21 manyapai halak i manombo. Sa ahama ia tolu pulu onom taon, lobi. Jadi ma i son sude 22 langa? Inda ba. I Medan ise? Si Butet. Piga nai halahi i si? Si Butet doma [....]. Jadi, 23 kakak ma onok i son? Jadi marulang tu Medan? Inda. Tai ma hupajongjong i son 24 bagas. Ooh, madung i son? I son, i balik aha on. Pala ro homu tu si. Si aha, ma unjung 25 ma ia tu si, si Kandar. Halahi pe ma marroan mei tu bagas i. I bolakang konbes i non 26 manyusul batang aek i tu bagasan. Olo-oloo. Ha, i si ma. Inda na marulang ba be, i son 27 doma. Adong i si nalewat i itabusan tano [....] Palan-palan antong diaha, diangsur. Ma 28 itinggali? Ma i si ma, na torus ma i si [....] I si do na jolo bagas ni kakak tie? I son i 29 lambung ni jambatan on tie? Pas mei, tontang ni aha an garina bo tontang ni pom 30 bensin nangkinan i. Ooh. ipasna ma laku. I ma da, na jolo waktu tu on ahu, na get 31 bangunon dope aha on bo pasar on. Ima, songon na tar aha ahu nangkin. Mangaligina? 32 Aha. Ima da, sato huida nangkin, madung ni rohangku do dabo nangkin. Harana na por 33 an roa si Bujing na jolo so dapot i son sada. Tai ra do i aha mangurusna. Ise do, koum 34 ni halak si Mida i, na di ahai, na i dalan lidang an. Adong i jolo ni pesanteren i aha 35 koum nia na mambuat. Ooh. ee, tai halak i dontong adi halaklahi i. Haa, ma 36 maninggal. Ma maninggal, andigan? Na mambuat si Mida ntong ma maninggal i. Olo,
Universitas Sumatera Utara
1 anggo ia. Jadi, kahanggi ni halahi ma i si. Jadi bisa iurusna. Tai dung i get diurusma, 2 inda giot be si Bujing. Aah, aua dope i, na dao an do tu si, ning ia muse.
Hari / Tanggal : 20 Mei 2008 Tempat : Warung Pinggir Jalan (Sihepeng) Topik : Cerita Rakyat Partisipan : Gongmatua Hasibuan, Peneliti Rekaman : 5 3 Sonon ma jolo tie, na mambaen aha i sude, ajiajian. Ipangan ia tarutung i. Jadi 4 pandapot ni halak, dipangan ia jimat on. Itolon ia, manjadi batu, torus mate. Tontu 5 kan, anggo botul songon i, leng ibagasan batu i jimat i. Kan soni ma sannari i? Olo, 6 olo, lokasina i dia? I Pintupadang Julu. Pintupadang aha, Sinonoan? Oloo. Jadi, 7 caritona songon ima da alur ni carito on. Tu si ma ujungna, kan? Jadi, hita tujuanta, 8 hita baen carito i sebenarna adong do i si sannari ajimat i. Aso inda dipoliaro halak? 9 Songon kalak dei gambar ni batu i. Ima so idok batu gondit. Batu gondit artina gonting 10 kan? Tarida akna sude. Jadi aso inda imuat, ningku. Ah, tai martele-tele ibaen ko 11 caritona, ning ia. Salolotna on songon dia hubaen langa? Salolotna on aso imuat 12 caritongku, ningku. Antong songon Lumpatan Harimau hubaen, imuat. Pulau Berhala 13 hutulis. Harana na sarupo do sude. Jadi ahu berpendapat, na adong do tujuan nia. Muda 14 imuat ia on, halak nangkan maradu mambongkar batu i, manjalaki jimat i. Kan i do 15 tujuan ni i. Ahu inda i tujuanku. Tu pariwisata do, inda tu jimat nai. Jadi tujuan nia, 16 iolah mon batu on, ning roha nia. Pada hal ia na lagi stres, kan? Anggo halak sannari, 17 kan songon i do tujuan ni i. Anggo na botul ia na jolo pada saat mangan tarutung 18 ipangan ia jimat jelas i bagasan batu i jimat i. Batu ni aha, tarutung i? Inda, halak i. 19 Iantong halak do on. Mangan tarutung. Ia, kaunggulan nia jimat. Asalma ipangan ia 20 jimat nia on jadi batu ia. Aah, sato sembuh ia mulak, bisa jadi halak. Ooh. Tarsongon 21 ima da, maruba-uba. Jadi, halak jadi batu. Pala Pala tarsosat, ipangan ia jimat, jadi 22 batu. Jadi pada saat imantong, mungkin na sosat i jadi maninggal, mangan tarutung. 23 Congok bayo on. Bayo on, harana raja tardok dibana, ningna na jolo goarna. Oloo. 24 Aha sajo, serakah ia i si. Jadi mangan tarutung on inda ilehen ia di halak. Ihantam ia. 25 Ngokan rupa. Ipangan ia jimat nia on. Ipangan ia jimat nia on, mate. Jadi torus jadi 26 batu. Ia mate torus. Inda dong be ahana be. Ursok di si ma ia bo, so. Ima sannari batu 27 na i Sinonoan i, ning carito i. Jadi anggo madung botul ia songon i berarti di bagasan 28 batu i, anggo irotak on, pastintong jimat i di si. Olo. Anggo ia jadi batu da. Olo. Jadi 29 tarsongon Batunadua bage kan [....]. Jadi sumber carito i lek halak i si? Leng halak i si. 30 Na tobang-tobang, tie? Na tobang. Jadi hita caritoon pe, ngon na jolo tu na jolo, na 31 songon i do carito on. Inda bage marbeda tu nangkinan i. Aha, carito turun-temurun. 32 Olo. Ngon orangtua tu orangtua. Ngon orangtua tu anakna jelasma i. Na i mai. Berarti
Universitas Sumatera Utara
1 ima pandapot nibantong. Anggo botul songon i ia, jelas i bagasan batu on adong ajimat 2 i. On do sugari iburu, barang antik. Haha. Tai goarna carito tie. Untuk mambuktion i 3 manombo na so dapot dope ahana, kebenaranna. Olo. Anggo secara pikiran nibantong, 4 na pa ahana [....]. Batu on pas gambar kalak. Olo. Imantong tu si dabo. So yakin kiba 5 na jolo carito i benar batu on adong kalakna harana gonting bituhana, gonting 6 talonanna. Makana idokon kalahi batu gondit. Gondit maksudna gonting. Jadi [....]. 7 Inda, ke ia tu kobun. Kobun hapea. Ma itimbun ia, nampuna kobun i antong, nga ipaias 8 ia. Inda ipaias ia, ibalut sirompaspara songon i. Ibalut sirompaspara, ala. Tai i samping 9 nai hapea nia dei. Mangguuris do ia i si. Jadi pada saat manggambarnai ahu, 10 huparabion do tu halak, masarakat i si. Maropat kalak mangarabina, hubiayai kan? So 11 dapot ahu gambar nai pas. Paten. Olo. Potona i son? Inda. Ma hukirim tu sia. Na 12 honokma na hudokon on. Adong ma opat bulan na lewat i bo, dung hukirim. Inda 13 dimuat-muat. Ra dei manombo isimpan ia parjolo. Isimpan ia, jop roha nia. Tai ibaen 14 ia alasanna tu iba inda tepat. Martele-tele ntong ibaen ko carito nai, ning ia. Manurut 15 ahu, setiap ahu mambaen cerita, songon ima ahu na malongku. Buktina ma beberapa 16 tulisanku, cerita-cerita na ibaen imuat sude. Aso inda imuat, ningku, kan? Martele-tele 17 ning ia? Uuh.ele i. Tai ima hak ni redaksi, mangobah i. Idia na martele-tele igotap ia 18 [....].
Hari / Tanggal : 31 Mei 2008 Tempat : Desa Muarabotung (Kotanopan) Topik : Pembukaan Jalan Partisipan : Abdul Majid Nasution, Peneliti, Rekaman : 6 19 Olat ni kobunta i ma sannari dalani i. Olat ni kobuntai ma sannari. Ma lalu tu aha i 20 ning kalahi, kobun na i dolok i. Si Bincar? Salangkon kobunta i nga pe abis. Adong 21 dope sa aha nai, sapulung kolak nai ma, adong dope i so abis kobunta i. Jabat satongan 22 dalan dope tie? Satongan dalan harana tolu ribu onom ratus ning kalahi hubege. Tu 23 hita an saribu lapan ratus dope i. Pas mei satongan dalan. I si sajo do paradianan di 24 halahi dabo. I kobunmi. I si mei baen na datar i isi, i toru ni aha i, kopi-kopi i. Olo. Tu 25 si do parmanganan ni halahi i. Baen na adong i muse hubaen i si sopo, bangku-bangku. 26 Onak irasa halahi i si tie? Uu, i si ma sudena i sannari, mulakna, kehe. Manombo, ma 27 satonga gurisonku na adong dope hubege i si mangobrol. Rencana ni halahi na get 28 aspalon dei sanga batu sajo. Batu? Inda, dalan tanah sajo dope i tahap pertama. Ooh, 29 martahap anggo songon i. Martahap, perintisan dope pertama. Ooh. Jadi, pala i dolok 30 an onom meter ibaen kalahi? Onom meter. Lebarna tie? Mulai sian dia mei na onom i? 31 Ngon si Aliannis an. Ooh, olo. Ahu parjolo ma jolo. Pangkal ni dolok on tie? Olat ni i 32 ma mameper tu dolok an. Tu lombang on antong na biaso i mei songon i, songon dia
Universitas Sumatera Utara
1 tolu meter na biaso i. Tongkin nai marhonda doma tulang tu si, kan? Hehe. Anggo 2 deges dalan. Anggo adong kareta da. Biar niba nga dong. Bo, anggo dung deges aha i, 3 dalan i [...]. Aah, salangkon songon on pe madung dao hulala lumayan. Saladang nai 4 doma antongan i na marboban ahu, hapea on antong. Ma dao. Anggo iela halahi ma 5 jolo tano na i dalan-dalan i, ma bisa langsung tu kobunta i sepeda i. Sato iguris, beca 6 doma tongkin nai mangaha na, mangangkatna kan? Hehe. Inda lalu becadabo i. Inda 7 lalu? Adong piga meter sian aha i, dalan proyek ni halahi on? Aha? Kobunta i do. Pas 8 kobunta i ma. Pas do. Pas ma, sannari dabo tar nia songon on dolok i bo. Jadi on do 9 lerengna. On ma na ibuat ni halahi i, kobunta on. Ooh. Lerengna i. Pasma sannari, 10 pasmantong i kobuntai dei. Songon on mei panggargar ni i anggo songon i tie? Inda 11 songon on ibaen ia. Imantong poranna aha nai, operator nai. Songon dia do, runcur 12 songon on. Lidang songon on bo, mangkagargar. Allah. Ima so iantak kalahi i. Jadi 13 mangalapor kalahi hubege ari aha i, ari Rabu i. Pamulak i aha nai, ning bos nai ning 14 kalahi. Kei gonti titi i ning bosna i. Ibondar ia dalan i songon proyek on bo. Oloo. 15 Songon pengairan ibaen ia. Indantong ipanapa ia songon i. Dungi na parbiaran. Saulu 16 do capot i mabiar ia mangunggalkonna. Iagan ia marjihin? Inda, mabiar ia tu sia 17 rumbakna. Hehe. Bo ro halahi na i proyek on, godang-godangna jadi na itombeng nia i. 18 Urang pangalaman ia aropku i si tie? I mada, ning rohangku, na biaso do i nga tahan 19 karejo. Ida ia bukit-bukit i antong. On kan piga pulu meter on, bisa halahi mangahana 20 tu ginjang an. Olo nida, i son kalahi na karejo i, halahi martahap do na karejo i. On 21 ngada, sakali gus. Ima so hebat. Na parbiaran. Sannari ma margonti? Inda pedo ro 22 gontina. Halak dia langa aha nai? Jawa. Ooh. Ngantong bisa ia tu on. Angkon parbatak 23 i do dabo. Haa, i do na aha, na rojo. Oloo. Songon i da, on bo. Na mangarumbakkon on 24 sude, on bo, tai parbatak i do sudena on. On kan martangga-tangga do ibontuk kalahi 25 tano i so ulang madabu. Odun ngada, datar ia songon on. Ah, bahatdo korban 26 hapeantai i, aram. Anggo kuat udan mayup mulak tano i, magargar. Oloo. Angkon na 27 songon on dei so aha i, so kan. Salangkon on pe mang abis do indu, marbondar28 bondar. Tinggal lagi honok. Dihiskis udan i kan? Oloo. Ahu pe dabo na manyuan do 29 ahu i dolok an i. Leng si tolu i do hubaen i. Tai ho puna i ntong rapat do ibaen ko. Ma 30 huikati mai. Ma mardomu mai. Na get manggotap doma i. Bo, anggo songon i, 31 sebelum puaso i ibaen tulang tie? Ah, na sarsar do. Nga tontu? Nga tontu. Manombo, 32 pala masuk parudan, manyuan ahu. Pala logo ari, mantak ahu. Songon i do hubaen. 33 Anggo mang kuat uratna i, bisa ma diaha ipadomu. Uratna i kan? Sada tulang karejo 34 isi, inda dot si Uncok? Ah, remaja songon ia i muse ma aropkonon. Umpe denggan ia 35 inda mangarsak di huta on padema ilala. Biama, patorusma sikolami, ningku, inda juo. 36 Na ganjilan parrohana. Ipaingot muruk, dung marmara ro ia tu iba.
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 3 (Dari Catatan & Informan) Deiksis Persona Tola do Ø marsapa? (01A) boleh kah bertanya ‘Bolehkah (saya) bertanya?’ Bo, tola mantong. (01B) ja, boleh sepantasnya ‘Ya, boleh saja’. Na giot tudia Ø sapetona? (02) yang hendak kemana sebenarnya ‘(Engkau) sebenarnya mau ke mana?’ Ulang ligi-ligi ahu!. (03A) jangan liha-lihat saya ‘Jangan melihati saya.’ Bo, adong di ahu mata, bia mei. (03B) ya, ada pada saya mata, bagaimana lah itu ‘Ya, bagaimana sih, saya (kan) punyamata.’ Incogot kuliahma, porlu hepeng di ahu umak. (04a) besok kuliahlah perlu uang di aku ibu ‘Besok sudah kembali kuliah, saya perlu uang Bu.’ Tobangan do ahu anggi, ulang ko paboto-botoon. (04b) tuaan lah aku dek jangan engkau menahu-nahukan ‘Saya lebih tua Dek, jangan Engkau berlagak lebih tahu.’
Mulak ma ahu
tulang ipar amangboru lae
(05a)
‘Pulanglah saya ( ................... ).’
Mulak ma ahu parjolo
tulang ipar amangboru lae
(05b)
‘Pulanglah saya duluan ( .................. ).’
Universitas Sumatera Utara
Tongkin nai rope
ahu ? uda tulang bujing bou abang
tu bagas muyu an. (06)
Sebentar lagi datang biarlah ( …....... ) ke rumah kalian sana ‘Sebentar lagi biar ( …………….….. ) datang ke rumah kalian.’ Anggo na iba sajo do karejo, andigan so sidung karejo on. (07) kalau yang saya saja kerja kapan agar siap pekerjaan ini ‘Kalau saya saja yang bekerja, kapan siapnya pekerjaan ini.’ Ipaingot muruk, dung marmara ro ia tu iba. (08) diingatkan marah setelah celaka datang dia ke saya ‘Dinasehati marah, setelah dapat celaka dia datang kepada saya.’ Ulang iba dabo malayastu tu daganak. (09) jangan kita lah terlalu meremehkan kepada anak-anak ‘Kita jangan terlalu meremehkan anak-anak.’ Inda hita puna i, nga tola i hita buat. (10) bukan kita punya itu tidak boleh itu kita diambil ‘Itu bukan kita punya, kita tidak boleh mengambilnya.’ Maginjangtu do hobukmi, oban tu son so hita pangkas. (11) sudah panjang terlalu lah rambutmu itu bawa ke sini supaya kita pangkas ‘Rambutmu sudah terlalu panjang, bawa ke sini agar saya pangkas.’ Odu, kobun na bolak an, hita puna dope i. (12) itu kebun yang luas sana kita punya masih itu ‘Itu, kebun luas yang sana, juga kami punya.’ Na bia do hita on, ma hutorangkon inda pedo mangarti. (13) yang bagaimana nya kita ini sudah kuterangkan belum juga mengerti ‘Bagaimana engkau ini, sudah kuterangkan belum juga mengerti.’ Odu, kobun na bolak an, hami puna dope i. (14) itu kebun yang luas sana kami punya masih itu ‘Itu, kebun luas yang sana, juga kami punya.’
Universitas Sumatera Utara
Ho do na hupainte, kehe ma hita. (15) Ko ro ma get tu ma iligi dibaen ulang
ho ho ho ko ko
*ko *ko *ko ho ho
da kena do naso pade jabat ……
‘datanglah engkau, ya’ (16) ‘hendak kepadamu perginya’ ‘sudahkah engkau lihat’ ‘engkau buat yang tak patut’ ‘jangan engkau sempat …..’
Tarpainte ho do, anso hupareso tongkin. (17) ertunggu engkau nya supaya kuperiksa bentar ‘Bisa engkau tunggu, biar saya periksa sebentar.’ abang (18)
Madung ro do langa * ho sudah datang lah rupanya abang ‘Sudah datang abang rupanya.’
Bobanki na boratan, abang marobanna bia? (19) bebanku itu yang berat abang membawanya bagaimana ‘Bebanku itu berat sekali, bagaimana (kalau) Abang yang membawanya.’ Ulang songon i ho biarna, i son do amangtua. (20) jangan seperti itu engkau takutnya di sini nya amangtua ‘Engkau jangan takut seperti itu, Amangtua kan ada di sini’. Honokna homu huida paintehon, ise langa ? (21) lamanya engkau kulihat menunggukan siapa rupanya ‘Kulihat, kamu terlalu lama menunggu, yang ditunggu siapa?’ Ulang badai homu anggi muyu. (22) jangan ganggui kalian adik kalian ‘Kamu jangan mengganggui adikmu.’ Potang ma ari, inda pe homu mulak langa? (23A) petang sudah hari belum lagi kalian pulang rupanya ‘Hari sudah sore, apakah kamu belum pulang?’ Pajolo homu ma, na get mulak juo mon. (23B) dulukan kalian lah yang hendak pulang juga lah ini ‘Kamu bolehlah duluan, sebentar lagi saya juga akan pulang.’
Universitas Sumatera Utara
Na giot tu dia homu tulang ? (24) yang hendak ke mana kalian tulang ‘Hendak ke mana kamu tulang ?’ Bo, ma ro homu nantulang ? (25) ya sudah datang kalian nantulang ‘Ya, kamu sudah datang nantulang ? On saba nise, halahi? (26A) ini sawah dari siapa mereka ‘Ini sawah siapa, mereka (punya)? Inda saba ni halahi i, homu dope puna i. (26B) tidak sawah dari mereka itu kalian masih punya itu ‘Itu bukan sawah mereka, itu masih kalian punya.’ ia dabo huida na giot karejo on. (27)
Inda ro * ibana
tidak datang dia lah kulihat yang hendak kerja ini ‘Nampaknya dia tidak datang untuk kerja ini.’ ibana (28)
Baen nga be marama ina, ulang nian maroban layas tu * ia karena tidak lagi berayah ibu jangan kiranya membawa layas kepada ia ‘Karena sudah piatu, kiranya orang tidak anggap remeh kepadanya’. Anggo dung sialna, jolma pe isoro ia do. (29a) kalau sudah sialnya manusia pun dimangsa dia juga ‘Kalau nasib memang sial, manusia pun dimangsanya juga.’ Ma hutaba satonga, inda pe ia ra marumbak. (29b) sudah kutebang separuh belum juga dia mau tumbang ‘Sudah kutebang separuh, dia belum juga tumbang.’ Dung icet dohot tingkapna sude, baru deges ia tarida. (29c) setelah dicat bersama jendelanya semua baru cantik dia kelihatan ‘Setelah dicat semua bersama jendela, baru dia kelihatan indah.’
Universitas Sumatera Utara
Mintop ia antong, ioban ko tu udan i. (29d) padam dia tentu dibawa engkau ke hujan itu ‘Tentu dia padam, engkau bawa (pula) ke hujan itu.’ Ulang utuk-kutuk, magulang ia tongkin nai tu rura an. (29e) jangan goyang-goyang berguling dia sebentar lagi ke jurang sana ‘Jangan digoyang-goyang, nanti bisa dia berguling ke jurang sana.’
Mang ro ma langa
umak tulang uda tua ompung tobang amangboru nantulang dsb.
?
(30)
sudah datang rupanya ( ………… ) ‘Sudah datang rupanya ( ………… ) ?’ hu-pangido hu-gorar ta- baen ta-lehen ta-puna .
hupangido hugorar tabaen talehen tapuna
‘saya minta’ (31) ‘saya namai’ ‘kita buat’ ‘kita beri’ ‘kita punya’
ringgas-ku ringgas niba gusar-ta loja-mu loja nami oto-mu oto muyu lomok nibana lomok-na lomok-sa
ringgasku ringgas niba gusarta lojamu loja nami otomu oto muyu lomok nibana lomokna * lomoksa
‘rajinku’ (32a) ‘rajin saya’ ‘marah kita’ ‘letihmu’ ‘letih kami’ ‘bodohmu’ ‘bodoh kalian’ ‘pemurahnya’ ‘pemurahnya’ ‘pemurahnya’
mangan-ku mangan niba modom-ta modom nami juguk-mu
‘makanku’ (32b) ‘makan saya’ ‘tidur kita’ ‘tidur kami’ ‘dudukmu’
manganku mangan niba modomta modom nami jugukmu
Universitas Sumatera Utara
juguk muyu juguk nibabana kehe-na kehe-sa
juguk muyu juguk nibana kehena * kehesa
‘duduk kalian’ ‘duduknya’ ‘perginya’ ‘perginya’
bagas-ku bagas niba gorar-ta gorar nami huta-ta huta muyu gonjong-mu gonjong nibana ulu-na ulu-sa
bagasku bagas niba gorarta gorar nami hutanta huta muyu gonjongmu gonjong nibana uluna * ulusa
‘rumahku’ (33) ‘rumah saya’ ‘nama kita’ ‘nama kami’ ‘kampung kita’ ‘kampung kalian’ ‘kalungmu’ ‘kalungnya’ ‘kepalanya’ ‘kepalanya’
ina-ku aya-ku ulu-ku ina-ta aya-ta saba-ta
pangidoan niba amang nami alus ni ibana hakehe nia tarup ni bagas osar muyu
inangku ayangku ulungku inanta ayanta sabanta
‘ibuku’ (34) ‘ayahku’ ‘kepalaku’ ‘ibu kita’ ‘ayah kita’ ‘sawah kita’
‘permohonan saya’ (35) ’ayah kami’ ‘jawabannya’ ‘kepergiannya’ ‘atap rumah’ ‘sampah kalian’
Inda dong barangna langa? (36) tidak ada barangnya rupanya ‘Memang tidak ada barangnya?’
Si Amar do na bisa
manjago pasikola mangontang mangaligi pataru
si amar lah yang dapat ( ……………) ‘Si Amarlah yang dapat ( …….…….. )
* -ku * -ta -mu -na / -sa -
(37)
( ……. ) ( ……..).’
Universitas Sumatera Utara
Ijago Ipasikola Iontang Iligi Ipataru
si Amar
ahu hita ko ia -
( ………. ) ‘ ( …......... )
si amar si Amar
( ……) ( …... ).’
Madung
itiop isapai ipaboa idokon ioban
sudah ‘Sudah
( …… ) (di- … )
hita hami homu halahi
na tolu
(38)
-na nagkin. (39) -sa (…) (…)
tadi tadi’.
(40) tolu
na tolu (41)
bagas-ta * tolu ‘rumah kita ( bertiga )’
Iba on muse ma na get aloon nia. (42) Ahu saya pula lah yang hendak lawan dari dia ‘Saya pula yang mau dilawannya.’ Ibangku hupature. Ibanta tapature. Iba nami hami pature.
‘Diriku kuurus.’ (43) ‘Diri kita kita urus.’ ‘Diri kami kami urus.’
Universitas Sumatera Utara
Ibamu Ø pature. Iba muyu homu pature. Iba nia ipature ia. Iba ni halahi ipature halahi. iba ahu hita hami
Biama ibaen
‘Dirimu (kau) urus.’ ‘Diri kalian kalian urus.’ ‘Dirinya diurusnya.’ ‘Diri mereka mereka urus.’
on dompak nga marhepeng. (44)
bagaimana lah dibuat ( ….… ) ini ketika tidak beruang ‘Bagaimanalah ( …….. ) ini lagi takpunya uang.’
di tu sian
hita hami homu halahi * iba * ahu * ho * ibana * ia
on i an
(45)
Ma di dia nangkin ubatki? (46a) sudah di mana tadi obatku itu ‘Obat saya sudah di mana tadi?’ Di ahu. (46b) di saya ‘Pada saya.’ Adong di ho kayapi? (47a) ada di engkau korek api ‘Ada korek apimu?’ Inda adong di ahu. (47b) tidak ada di saya ‘Saya tidak punya.’ Inda di ahu. (48) tidak di saya ‘Saya tidak mau.’
Universitas Sumatera Utara
Anggo tarbagi silua i lehen di halahi deba. (49) kalau terbagi oleh-oleh itu berikan di mereka sebagia ‘Kalau memungkinkan, kasikan oleh-oleh itu sebagian kepada mereka.’ Patidaon tu halahi anso rap mamboto. (50) tunjukkan kepada mereka agar sama-sama mengetahui ‘Tunjukkan kepada mereka agar sama-sama mengetahui.’ Sian ia langkot tu halak na bahat. (51) dari dia menular ke orang yang banyak ‘Dari dia menular kepada orang banyak.’ Ia pe di si huida. (52) dia juga di situ kulihat ‘Saya lihat dia juga ada di situ.’ Ho pe, ro nga marsilua. (53) kau juga datang tidak ber oleh-oleh ‘Engkau juga, datang tanpa oleh-oleh.’ Homu do putona anso tarbaen karejonta on. (54) kamu lah putusannya supaya tekerjakan pekerjaan kita ini ‘Hanya kamu saja penentunya agar pekerjaan kita ini terlaksana.’ Homu ma manaeksa nangkon sai ahu be. (55) kamu lah memanjatnya takusah selalu saya lagi ‘Kamulah memanjatnya, takusah lagi saya.’ saba nami motorta tobat muyu kareta nia bagas ni halahi
on i an
(56)
motorku
on i an
motorkon motorki motorkan
(57a)
karetamu
on i an
karetamon karetami karetaman
(57b)
Universitas Sumatera Utara
Deiksis Ruang Baen tu gincat ulang tarjata halak. (01) bikin ke atas jangan terjangkau orang ‘Taruh ke atas (agar) tidakterjangkau orang.’ I gincat gadu i patibal. (02) di atas pematang itu letakkan ‘Letakkan di atas pematang itu!’ Inda adong ison, jalahi i toru! (03) tidak ada di sini cari di bawah ‘Tidak ada di sini, cari di bawah.’ Bodil husandang sabola siamun, haronduk i siambirang. (04) Senapang kusandang sebelah kanan, sumpit di kiri ‘Senapang kusandang di sebelah kanan, sumpit di sebelah kiri.’ Sabola siamun dohot siambirang ni danak i patibal bantal! (05) Sebelah kanan dengan kiri dari anak itu letakkan bantal ‘Letakkan bantal di sebelah kanan dan kiri bayi itu.’ Anggo mabiar ho i jolo homa i pudingku. (06) kalau takut engkau di depan engkaulah di belakangku ‘Kalau engkau takut di depan, engkaulah di belakangku’. Bo i jolo bo i pudi bagasmu suanma na rata bulung. (07) baik di depan baik di belakang rumahmu tanamlah yang hijau daun ‘Baik di depan maupun di belakang rumahmu, tanamilah yang berdaun hijau’. Patibal i jolo tiang i, ulang i pudina i. (08) letakkan di depan tiang itu jangan di belakangnya itu ‘Letakkan di depan tiang itu, jangan di belakangnya.’ On ma lehen isia. (09) ini lah beri di dia ‘Inilah kasikan buat dia.’ Idia tarpainte hita be i, on naso ro dope ia. (10) di mana tertunggu kita lagi itu, ini yang tidak datang lagi dia ‘Manalah dapat kita tunggu lagi, sekarang saja dia belum datang.’
Universitas Sumatera Utara
Gonti homu i ! (11) ganti kalian itu ‘Kalian ganti itu!’ I ma di ahu. (12) itu lah di aku ‘Itulah untukku.’ Ise dei ? (13) siapa kah itu ‘Siapa itu?’ Inda i balokta, odu do. (14) bukan itu batas kita yang sanalah ‘Bukan itu batas kita, (tetapi) yang sana.’
Bo, inda ra
odu ia si C
mambuka pintu bagas. (15)
‘(Jadi) tidak mau ( ......... ) membukakan pintu rumah.’ susui na rara ahu sopo godang bagas i gincat tu toru ngon jolo
‘
on
on
‘
sudut yang merah aku balai pertemuan rumah
di atas ke bawah dari depan
ini ‘
ini ‘ (16)
(17)
Parudan dope sannari on, nga piga halak tu kobun. (18) penghujan masih sekarang ini tidak berapa orang ke kebun ‘Sekarang masih penghujan, tidak banyak orang (pergi) ke kebun.’ Gonti jolo bola lampu i. (19) ganti dulu bola lampu itu ‘Ganti dahulu bola lampu itu.’ sitarika *ahu *jugukankon ‘( ................... )
i ma pature. (20) itulah urus/betulkan.’
Universitas Sumatera Utara
Na gorsing i ma di ahu. (21) yang kuning itulah di aku ‘Yang kuning itulah untukku.’ Anggo inda dohot ko tu kobun, saba i ma pature. 22) kalau tidak ikut engkau ke kebun sawah itu lah urus ‘Kalau engkau tidak ikut ke kebun, sawah itulah bereskan.’ Na ijalahi mi nga dong ison, ligi i toru i. (23) yang dicari mu itu tidak ada di sini cari di bawah itu ‘Yang engkau cari tidak ada di sini, cari di bawah itu.’
Padonok boban mi tu
sopo susui *on *ahu *ho
odu. (24)
‘Dekatkan bebanmu itu ke ( ................. )
sana.’
odu Di sopo
ma hita maradian.
(25)
an ‘Di gubuk ( sana ) lah kita singgah.’ hami halahi hita
Oban ma tu
*odu (26) an
‘Bawalah ke (tempat) ( .......... ) sana.’ *odu Kobun
ma hita gadis.
(27)
an ‘Kebun (yang) sanalah kita jual.’ Hape adong do langa api i toruan. (28) nyatanya ada lah rupanya api di bawah sana ‘Ternyata ada rupanya api di bawah sana.’ I son ma patibal tasmi. (29) di sini lah letakkan tasmu itu ‘Di sini saja letakkan tasmu itu.’
Universitas Sumatera Utara
I son sajo ia musor, nga jungada kaluar. (30) di sini saja dia berkisar tak pernah keluar ‘Di sini saja dia berkisar, tidak pernah (dia) keluar.’ I son ma hita marbuko dabo. (31) di sini lah kita berbuka yalah ‘Di sini sajalah kita berbuka, ya.’ Ma i si bo manuk na ijalahi mi. (32) sudah di situ lah ayam yang dicari engkau ‘Sudah di situ ayam yang engkau cari.’ Adong i si kayapi? (33) ada di situ korek api ‘Ada di situ korek api?’ Dohot ise ia i si? (34) dengan siapa dia di situ ‘Dengan siapa dia di situ?’ Huida dope halahi nangkin i sodu bo. (35) kulihat lagi mereka tadi di sana tuh ‘Saya masih melihat mereka tadi di sana.’ Na riburan i si, ro ho tu son. (36) yang ribut kali di situ datang engkau ke sini ‘Ribut kali di situ, datang (saja) ke sini.’ Papinda i tu si bo, targanggu ahu manonton. (37) pindahkan itu ke situ lah terganggu aku menonton ‘Pindahkan dulu itu ke situ, terganggu saya menonton.’ Roma ahu tu si? (38) datanglah aku ke situ ‘Saya datang ke situ, (ya)?’ Naron ro pe ahu tu si. (39) nanti datang biar aku ke situ ‘(Biar) nanti saya datang ke situ.’ Ulang i si be, tu sodu homu main. (40) jangan di situ lagi ke sana kalian main ‘Jangan di situ lagi, ke sana kalian bermain.’
Universitas Sumatera Utara
Nga dong gunamu, morot ma ho ngon on. (41) tidak ada gunamu pergi lah engkau dari sini ‘Tidak berguna engkau, pergilah engkau dari sini.’ Ngon on tu pudi ni ari nga di ahu ia. (42) dari ini ke belakang dari hari tidak di aku dia ‘Dari sekarang hingga kelak saya tidak mau padanya.’ Ngon i ma timbungkon so husambut. (43) dari itu lah lemparkan biar kusambut ‘Lemparkan saja dari situ, biar saya sambut.’ Ngon i ma hita naron mulak. (44) dari itu lah kita nanti pulang ‘Dari situlah kita pulang nanti.’ Ngon i torus sannari nga tarida be ia. (45) dari itu sampai sekarang tidak terlihat lagi dia ‘Dari (waktu) itu sampai sekarang dia tidak kelihatan lagi.’ Ngon odu mada ro aek i. (46) dari sana lah datang air itu ‘Dari sanalah datangnya air itu.’
i tu ngon ‘ ( ......... )
(48)
*indon *indi *indu ma hita. on i odu ( ............. ) -lah kita.’
(47)
indon indi indu ma di ho. (48) on i odu ‘ ( .......... ) -lah buat engkau.’
Universitas Sumatera Utara
i
on i odu
tu
ngon
i son i si i sodu tu son tu si tu sodu
on i odu
bagas guo susui * sinaloan * (hala) lungun * hamoraon
bagas guo susui sinaloan (hala) lungun hamoraon
(49)
ngon on ngon i ngon odu
indon indi indu
on i odu
(50)
(51)
(52)
Natuari i son do ia. (53) yang kemarin di sini lah dia ‘Kmarin, dia (ada) di sini.’ Indi ma lehen i sia. (54) itu lah berikan di dia ‘Itulah berikan kepadanya.’
Deiksis Waktu Nangkin ro ahu nga pe ngot komu. (01) tadi datang aku belum lagi bangun kalian ‘Tadi (waktu) saya datang, kalian belum bangun.’
Universitas Sumatera Utara
Manyogot i ro ahu nga pe ngot komu. (02) pagi itu datang aku belum lagi bangun kalian ‘Pagi tadi saya datang, (tetapi) kalian belum bangun.’ Marun ia nalewat i, jadi inda bisa ia kehe tu sikola. (03) demam dia yang lewat itu jadi tidak bisa dia pergi ke sekolah ‘Dia demam tempo hari, sehingga dia tidak dapat pergi ke sekolah.’ I son ma ia najolo pajonjong sikola guru. (04) di sini lah dia dahulu mendirikan sikola guru ‘Di sinilah dia dahulu mendirikan sekolau guru.’ Sannari songon on ma .......... . (05) sekarang seperti ini lah ‘Sekarang begini sajalah, ...... ‘ Sannari nga porlu be tantara i motor. (06) sekarang tidak perlu lagi tentara di motor ‘Sekarang tidak perlu lagi tentara (mengawal) truk.’ Maso sannari nga marpending be kareta. (07) Jaman ‘ ( ............... ) sekarang takberpending lagi sepeda.’ Sannari naso ro dope ia. (08) On ‘ ( .................. )
dia belum juga datang.’
Sannari on babiat doma mabiar di halak. (09) * On sannari ‘ ( ...................... ) harimau yang takut terhadap manusia.’ Naron mulak juo do hami. (10) nanti pulang juga lah kami ‘Nanti pulang juga kami.’ Sanga andigan ko ro, ulang bulan puaso songon on. (11) entah kapan engkau datang jangan bulan puasa seperti ini ‘Waktu lain engkau datang, jangan (di) bulan puasa seperti ini.’
Universitas Sumatera Utara
Dung mate, doa ni halak na denggan doma haropkonon saulak on. (12) setelah mati doa dari orang yang baik saja harapkan yang sekali ini Setelah meninggal, tinggal doa orang yang baik yang diharapkan kelak.’ Manyogot i huida dope ia, sannari nga huboto. (13) pagi itu kulihat masih dia sekarang tidak kutahu ‘Pagi itu saya masih melihat dia, sekarang saya tidak tahu.’ Taon nalewat midukdo halak tu Moka, taon i godang tuor ni gota. (14) tahun yang lalu banyak juga orang ke mekkah tahun itu besar harga dari getah ‘Tahun yang lalu banyak orang (berhaji) ke Mekkah, tahun itu harga karet tinggi.’ Bulan Oktober nalewat i bahatan do udanna sian logona. (15) Taon ‘( ................. ) yang lalu itu lebih banyak hujan daripada panasnya.’ *Ari *Bulan *Taon Ari Rabu Bulan Oktober Taon Ganjil
i bahatan do udanna sian logona. (16)
‘( .......................... )
ari poken Sinayan Nopember *andostorang *kotu ‘( ................... )
taon Sinayan Maret ari Rabu bulan Mei
itu lebih banyak hujan daripada panasnya.’
nalewat
(17)
yang lalu’
nalewat (18) nasolpu
Universitas Sumatera Utara
Pasidung karejomi, kotu on juo do hita mulak. (19) siapkan kerjamu itu siang ini juga lah kita pulang ‘Siapkan kerjamu itu, siang ini juga kita pulang.’ Dompak parudan, poken on ma hita manyabur. (20) selagi penghujan minggu ini lah kita menabur ‘Selagi penghujan, minggu inilah kita menabur (benih).’ Jumat on ma hita kehe. (21) April ‘( ..............) inilah kita pergi.’ Naron potang ro pe ahu tu homu an. (22) nanti petang datang pun aku ke kamu sana ‘Nanti petang (biar) saya datang ke tempat kalian.’ ari poken bulan taon abad ‘ ( ........... )
naro
(23)
yang akan datang.’
(ari) Akad naro
(24)
(bulan) Desember ‘( .............................. )
yang akan datang’
Dompak Hatiha i miduk do halak ro. (25) * Maso ‘( ................. ) itu banyak juga orang datang.’ Nga tarbaen marsaba, maso i na hurangan aek. (26) tidak terlakukan bersawah masa itu yang kurang amat air ‘Tidak bisa mengerjakan sawah, waktu itu kurang sekali air.’ Dompak Hatiha on ro halahi jiarah. (27) ?Maso ‘( ................... ) ini mereka datang berziarah.’
Universitas Sumatera Utara
Na ramosan tarutung dohot lancat maso on. (28) yang lebat amat durian dengan langsat masa ini ‘Musim ini (buah) durian dan langsat lebat sekali.’ Torus sannari naso sodar dope ia. (29) Sampe ( .............. ) abad taon bulan poken ari ‘( .............. ) *kotu *manyogot Januari Jumat poken ari ‘( ................. )
sekarang dia masih belum sadarkan diri.’
naget (30)
ro nangkan yang akan datang.’
lewat (31)
nadung solpu
yang sudah berlalu.’
Deiksis Sosial Istilah Kekerabatan
Makna 1. 2. 3.
amang
amang boru
orangtua laki-laki dari ego anak laki-laki dari ego anak laki-laki dari saudara laki-laki ego 4. anak laki-laki dari saudara laki-laki suami ego 5. suami dari menantu perempuan ego
Bentuk Sapaan
suami dari saudara perempuan ayah ego
amang
amangboru
Universitas Sumatera Utara
amang tobang amang tua amang uda anak namboru
anggi
angkang aya babere boru boru tulang bujing eda etek iboto
inang
inang boru inang tobang inang tua inang uda inang tulang
kakek dari ayah ego tobang abang dari ayah ego tua adik laki-laki dari ayah ego uda anak laki-laki dari saudara perempuan anak namboru ayah ego 1. adik dari ego 2. adik dari istri ego anggi 3. anak dari anak ego 4. adik dari suami ego 1. abang atau kakak dari ego angkang 2. abang atau kakak dari istri ego 1. orangtua laki-laki dari ego aya 2. anak laki-laki dari ego 1. suami dari anak ego bere 2. anak dari saudara perempuan ego anak perempuan dari ego inang anak perempuan dari saudara laki-laki boru tulang ibu ego adik perempuan dari ibu ego bujing 1. saudara perempuan dari eda suami ego 2. istri dari saudara laki-laki ego adik perempuan dari ibu ego etek saudara perempuan dari ego 1. orangtua perempuan dari ego 2. anak perempuan dari ego 3. anak perempuan dari saudara inang laki-laki ego 4. anak perempuan dari saudara laki-laki suami ego 5. istri dari babere ego saudara perempuan dari ayah ego bou nenek dari ayah ego tobang 1. istri dari abang ayah ego tua 2. kakak dari ibu ego 1. istri dari adik ayah ego nanguda 2. adik perempuan dari ibu ego 1. istri dari saudara ibu ego nantulang 2. ibu dari istri ego
Universitas Sumatera Utara
ompung mora
saudara laki-laki dari istri ego anak laki-laki dari tulang ego suami dari saudara ego anak laki-laki dari amang boru ego 1. ayah dari istri ego 2. saudara laki-laki dari ibu ego 3. saudara laki-laki dari nantulang ego saudara perempuan dari ayah ego istri dari tulang naposo ego 1. nenek dari ibu ego 2. nenek dari ayah istri ego 1. orangtua laki-laki dari ayah ego 2. orangtua perempuan dari ayah ego orangtua laki-laki dari ibu ego orangtua perempuan dari ibu ego kakek/nenek dari garis ibu ego
ompung suhut
kakek/nenek dari garis ayah ego
pahompu
cucu dari ego
ipar lae
mamak namboru nantulang poso nantulang tobang ompung ompung bayo ompung boru
parmaen pareban tua tulang
tulang poso tulang tobang tunggane uda umak
1. 2. 1. 2.
1. 2.
istri dari anak ego anak perempuan dari saudara laki-laki istri ego suami dari saudara istri ego abang dari ayah ego 1. orangtua laki-laki dari istri ego 2. saudara laki-laki dari ibu ego 3. saudara laki-laki dari anak laki-laki dari saudara laki-laki istri ego 1. kakek dari ibu ego 2. kakek dari ayah istri ego saudara laki-laki dari istri ego adik laki-laki dari ayah ego orangtua perempuan dari ego
ipar lae
mamak bou nantulang nantulang
ompung ompung ompung ompung ompung anggi maen pareban tua tulang
tulang tulang tunggane uda umak
Universitas Sumatera Utara
(01) Bo, ma ro homu
Pulungan Lubis Munte Regar Hasibuan
?
‘Yah, sudah datang kamu ( ..................... ) ?’
(02) Bo, ma ro homu
Tulang Ipar Nantulang Lae Bere
?
‘Yah, sudah datang kamu ( ..................... ) ?’
(03) Pala ro si
Pulungan Lubis Munte Regar Hasibuan
pio ahu da !
‘Bila datang si ( ............. ) panggil saya, ya !’ (04)
Mulak ma langa
Uda Nantulang Amangboru
?
‘Lagi pada pulang ( .................. ) ?’ (05)
Madung mulak do
Uda Nantulang Amangboru
‘Apakah sudah pulang ( ................ )
(06)
Aha do ibaen silua muyu
na sian Jakarta i ? yang dari Jakarta itu?’
Tulang Ipar Lae
?
‘Apalah dibuat oleh-olehmu ( ........... ) ?
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 4 (Biodata Singkat) I.
II.
Tahun 1981 1996 2011
Data Diri Nama Lengkap Tempat/Tgl. Lahir Agama NIP Jabatan Fungsional Pangkat/Golongan Pekerjaan Alamat Kantor Alamat Rumah
: : : : : : : : :
Drs. Namsyah Hot Hasibuan, M. Ling. Sihepeng (Mandailing), 24 Oktober 1954 Islam 131124057 / 19541024 198203 1 002 Lektor Kepala Pembina Utama / IV/c Staf Pengajar Fakultas Sastra USU Jln. Universitas 19 Medan 20155 Jln. Sawit IV No. 8 P.Simalingkar 20141 Tel./HP 061-8369020/081396120404
Riwayat Pendidikan SD Negeri Sihepeng, tamat 1968 SMP Muhammadiyah Sihepeng, tamat 1971 SMA Negeri 2 Padangsidempuan, tamat 1974 Jenjang Sarjana (S1) Magister (S2) Doktoral (S3)
Perguruan Tinggi Universitas Sumatera Utara (USU) Medan Universitas Indonesia (UI) Jakarta Universitas Sumatera Utara (USU) Medan
III. Pelatihan Profesional Tahun Pelatihan
Tempat
Penyelenggara
Padang
Dirjen Dikti
Jakarta
Erasmus Huis Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in Nederland
1999
Penerjemahan Buku Ajar Perguruan Tinggi Jonge Docenten Nederlands (Jodoned)
1996
Taal & Cultuur
Utrecht
1991
Taalbeheersing
Breukelen
2001
IV.
NIM 058107010
Pengalaman Kerja 1977 - 1979 : Staf Pengajar Perguruan Imam Bonjol Medan 1978 - 1983 : Staf Pengajar Perguruan Muhammadiyah T. Sari Medan 1982 - 1991 : Direktur SMA Bunga Bangsa 2 Medan 1987 - 2004 : Pengajar Fakultas Ushuluddin IAIN/UIN Medan 1982 : Staf Pengajar Fakultas Sastra USU Medan 1989 - 1991 : Pengajar FH UKA Kabanjahe. 1997 : Ketua NCC (Het Nederlands Cultureel Centrum) Medan 2006 - 2009 : Pengajar AKPER RSU Herna Medan
Universitas Sumatera Utara