Inflatiegids Inflatie in het kader van een Nederlands Pensioenfonds
Inflatie betreft de stijging van het algemeen prijspeil, ofwel de waardevermindering van het geld. Door inflatie is er sprake van koopkrachtdaling. Er zal minder aangeschaft kunnen worden met dezelfde hoeveelheid geld. Deze koopkrachtdaling vermindert de reële
waarde van een
pensioen zonder indexatie. Wij zullen in deze inflatiegids daarom de invloed van inflatie op pensioenfondsen behandelen, evenals het onderwerp indexatie, aangezien zonder indexatie het zorgvuldig opgebouwde pensioen aan waarde kan verliezen door inflatie.
Deel 2
Invloed van inflatie op pensioenen
Inflatiegids, deel 2
Definitie Inflatie betreft de stijging van het algemeen prijspeil, ofwel de waardevermindering van het geld. Goederen en diensten worden duurder, waardoor je met hetzelfde bedrag minder kunt kopen. Dit wordt ook wel aangeduid als geldontwaarding of koopkrachtdaling. Inflatie heeft betrekking op de consumptieve bestedingen aan goederen en diensten. Indien, bijvoorbeeld, aandelenkoersen of huizenprijzen stijgen dan wordt dit niet als inflatie opgevat.
Koopkrachteffect van inflatie In inflatiegids deel 1 hebben we al enkele
sprake is van indexatie of toeslagverlening
oorzaken van inflatie beschreven. Nu zijn de
van pensioenen. Een voorbeeld ter illustratie:
gevolgen aan de beurt. De vraag is naar welke
een nominale pensioenuitkering / kasstroom
inflatie gekeken moet worden om de gevolgen
van g 10.000 - opgebouwd over een periode
voor
Er
van 30 jaar - levert slechts 41% van de uitkering
bestaat namelijk niet zoiets als “de Nederlandse
die benodigd is om de deelnemer koopkracht-
inflatie” die een rechtlijnig effect zou hebben
behoud te bieden indien de inflatie gemiddeld
op pensioenen. Elk pensioenfonds ondergaat
3% per jaar is geweest! In het geval van 6%
namelijk meerdere inflatie-effecten die in
inflatie is er zelfs g 57.400 (!) nodig om
omvang en momentum van elkaar kunnen
dezelfde koopkracht te behouden.
pensioenfondsen
te
analyseren.
verschillen. Zo is er bijvoorbeeld een verschil tussen loon- en prijsinflatie die beide voor indexatie gebruikt worden, maar sterk van elkaar af kunnen wijken in omvang. Deze effecten hebben echter een gemeenschappelijk gevolg: koopkrachtdaling. Dit geldt zowel voor de lange als korte termijn. Vaak gaat langdurige inflatie gepaard met loonstijgingen om de koopkrachtdaling op te vangen (let op het
negatieve
effect
daarvan:
loon-prijs-
spiraal, zie deel 1). Maar wat betekent dit nu eigenlijk voor uit te keren pensioenen? Iedereen die een pensioen opbouwt, wordt negatief beïnvloed door inflatie indien er geen
2
© First Liability Matching NV - KvK 34255937
Aan:
[email protected]
Onderwerp: FW: andere ook eventueel in kleur?
Van: Marco Teunissen Verzonden: ma 3-11-2008 17:54 Aan: 'Antoinette van Tessel'; Antoinette van Tessel Onderwerp: andere ook eventueel in kleur?
pagina 1 van 2
Antoinette van Tessel Van:
Antoinette van Tessel [
[email protected]]
Verzonden: maandag 3 november 2008 19:19 Aan:
[email protected]
CC:
[email protected] Met vriendelijke groet, Onderwerp: FW: eventueel de grafieken met kleur.... Inflatie en pensioenverplichtingen Marco Teunissen, Portefeuille Manager Matchingbeleggingen
Voorgaand voorbeeld geeft duidelijk aan dat het voor de deelnemers en daarmee voor hun pensioenfonds zeer belangrijk is om behoud van koopkracht na te streven door middel van Van: Marco Teunissen
indexatie / toeslagverlening pensioenverplichtingen. Nederland zijn de nominale rechten M + 31 46660119 - van T +31de (0)30 298 2138 - F +31 (0)20 203In 1224 Verzonden: ma(0)6 3-11-2008 17:46 First Liability Matching N.V.gegarandeerd. - Graadt Roggenweg 328,wel Gebouw D - 3531naar AH Utrecht Aan: van nagenoeg Tessel'; Antoinette vanvan Tessel van de 'Antoinette deelnemers Er wordt gestreefd indexatie, maar die wordt
Onderwerp: eventueel de grafieken met kleur.... www.first-lm.nl
alleen toegekend indien de financiële situatie het toelaat (voorwaardelijke indexatie). In het geval dat KvK Amsterdam nr. 34255937 het pensioenfonds besluit om te indexeren rijst de vraag hoe hoog deze toeslagverlening moet zijn.
Gebruikt men bijvoorbeeld de looninflatie of de prijsinflatie om te indexeren…?
Wijze van indexatie Indexatie wordt uitgevoerd door middel van de ophoging van de kasstromen met de gerealiseerde inflatie. Als een pensioenfonds bijvoorbeeld besluit te indexeren, zal elke kasstroom opgehoogd worden met 3%. Dit geldt dus niet alleen voor de kasstroom die dit jaar vrijvalt, maar ook voor alle pagina 2 van 2 toekomstige kasstromen. Dit zou er als volgt uitzien: 3-11-2008
Met vriendelijke groet, Marco Teunissen, Portefeuille Manager Matchingbeleggingen
© First Liability Matching NV - KvK 34255937
3
Inflatiegids, deel 2 Van: Marco Teunissen Verzonden: ma 3-11-2008 17:46 Aan: 'Antoinette van Tessel'; Antoinette van Tessel Onderwerp: eventueel de grafieken met kleur....
Een pensioenfonds zal echter niet alleen rekening moeten houden met de huidige gerealiseerde inflatie en indexatie, maar ook met de verwachte inflatie en indexatie over de toekomstige nominale kasstromen. Dit betekent bijvoorbeeld dat een nominale kasstroom van g 10.000 die over 30 jaar plaatsvindt bij een verwachte inflatie van 3% per jaar naar verwachting met g 14.300 opgehoogd zal moeten worden. Hieronder een voorbeeld van een kasstromenprojectie van de gezamenlijke uitkeringen van alle deelnemers in een pensioenfonds inclusief de verhoging van deze uitkeringen met een verwacht inflatiepercentage van 3% voor alle toekomstige jaren.
pagina 1 van 2
Antoinette van Tessel Van:
Antoinette van Tessel [
[email protected]]
Verzonden: maandag 3 november 2008 19:19 Aan:
[email protected]
CC:
[email protected]
We zien hier dat de omvang van dedeinflatieophoging een zeer groot en belangrijk deel vormt van de in Onderwerp: FW: eventueel grafieken met kleur.... de toekomst uit te keren kasstromen / pensioenen. Bovenstaand voorbeeld gebruikt een ophoging van de kasstromen met een verwachte inflatie van 3%. Als de verwachte inflatie 6% per jaar zou zijn, wordt het financiële effect op de benodigde uitkeringen nog duidelijker: Van: Marco Teunissen Verzonden: ma 3-11-2008 17:46 3-11-2008 Aan: 'Antoinette van Tessel'; Antoinette van Tessel Onderwerp: eventueel de grafieken met kleur....
4
© First Liability Matching NV - KvK 34255937
Voorwaardelijke en onvoorwaardelijke indexatie Er is sprake van voorwaardelijke indexatie als het pensioenfonds zich inspant om te indexeren. Er is hierbij de mogelijkheid tot korting of zelfs opschorting van de indexatie bij een eventueel ongunstige financiële situatie. Vaak wordt bij de besluitvorming een indexatiestaffel als leidraad toegepast. Een voorbeeld hiervan: - Volledige indexatie als de dekkinggraad groter dan of gelijk aan 125% is; - Geen indexatie als de dekkingsgraad kleiner of gelijk aan 105% is; - Gedeeltelijke indexatie (naar rato) als de dekkinggraad tussen 105% en 125% ligt. Is er sprake van onvoorwaardelijke indexatie dan zegt het pensioenfonds absolute zekerheid toe over toekomstige indexatie. Wettelijk moet men dan voldoen aan hogere reservevereisten.
Hoogte indexatie De hoogte van indexatie zal niet voor elk pensioenfonds hetzelfde zijn. Voor verzekerden met een middelloonregeling wordt in het algemeen de loonontwikkeling van de bedrijfstak toegepast zoals onderstaande tabel laat zien1. Looninflatie verschilt echter per bedrijfstak en is afhankelijk van afspraken die gemaakt zijn met werknemers (CAO).
1
Bron: DNB, Statistisch Bulletin September 2008
© First Liability Matching NV - KvK 34255937
5
Inflatiegids, deel 2
Inflatie-linked obligaties Deze obligaties zijn een goede inflatiehedge. De waarde van deze obligaties zal stijgen bij een stijgende inflatie(verwachting). De coupon en hoofdsom die “ge-linked” zijn aan inflatie zullen namelijk de veranderingen in de inflatie volgen. Hedgefunds Inflatie heeft een negatieve invloed op de waarde van hedgefunds. Deze financieren zich namelijk met kortlopende leningen, waarvan
Inflatie en beleggingen
de rente sterk zal stijgen bij stijgende inflatie.
We hebben nu gezien wat het effect van inflatie
Men kan hier concluderen dat inflatie een
is op de verplichtingen van pensioenfondsen,
effect zal hebben op alle beleggingen, maar dat
nu zijn de beleggingen aan de beurt.
uitsluitend inflatie-linked obligaties een eenduidige relatie hebben met inflatie op zowel
Aandelen
korte als lange termijn.
We moeten hier onderscheid maken tussen korte- en lange termijn. Op korte termijn leidt een hogere inflatie tot oplopende rente die resulteert in een lager rendement op aandelen
Vanwege het financiële effect op de omvang
en andere zakelijke waarden. Op lange termijn
van zowel de verplichtingen als de beleggingen
wordt dit negatief effect van inflatie naar
van pensioenfondsen heeft inflatie invloed op
verwachting goedgemaakt, aangezien aan-
de dekkingsgraad. Indien een pensioenfonds
delen - in beginsel - aanspraken zijn op reële
zich richt op nominale verplichtingen in de
activa.
toekomst dan wordt hierbij de zogenaamde nominale dekkingsgraad gehanteerd. Deze
Direct vastgoed Vastgoed is naar verwachting een redelijke inflatiehedge. Gebouwen zullen in waarde toenemen bij een stijgende inflatie in verband met de stijgende huuropbrengsten, die gekoppeld zijn aan inflatie. Stijgende financieringsrente zal echter een negatief effect hebben.
6
Inflatie(risico) en dekkingsgraad
dekkingsgraad geeft aan in welke mate de huidige waarde van de bezittingen van het pensioenfonds de contante waarde van de nominale pensioenverplichtingen dekt. Richt het
pensioenfonds
zich
op
waardevaste
verplichtingen in de toekomst dan wordt hiervoor de zogenaamde reële dekkingsgraad
Nominale obligaties (vastrentende waarden)
gehanteerd. Deze geeft aan in welke mate de
De
inflatie(verwachtingen)
huidige waarde van de bezittingen van het
betekent een waardedaling op korte termijn,
pensioenfonds de contante waarde van de
maar ook een hogere rentevergoeding op
reële (=waardevaste) pensioenverplichtingen
langere termijn.
dekt.
toename
van
De
omvang
van
reële
pensioen-
© First Liability Matching NV - KvK 34255937
uitkeringen is normaliter groter dan die van
Samenvatting
nominale uitkeringen. De huidige contante waarde is daarom ook groter. Het pensioen-
In deze inflatiegids staat het effect van inflatie
fonds heeft daardoor meer vermogen nodig om
op de koopkracht van pensioenen en dus
deze grotere verplichtingen af te dekken. Dit
het belang van indexatie voor de deelnemers
betekent niet dat een reëel pensioen duurder is
centraal. We hebben gezien dat indexatie
dan een nominaal pensioen want de deelnemer
hogere pensioenuitkeringen en dus een toe-
krijgt er tenslotte ook meer voor. Wel betekent
name van de omvang van de verplichtingen
het natuurlijk dat meer vermogen(sopbouw)
van het pensioenfonds impliceert. De reële
vereist is. Dit is ook logisch gelet op de meer-
dekkingsgraad geeft aan in welke mate het
waarde van de pensioenuitkeringen.
pensioenfonds
waardevaste
pensioen-
uitkeringen
kan
nakomen
basis
aanwezige
middelen.
op
van
De veranderingen in zowel de omvang als
de
in de contante waarde van de pensioen-
dekkingsgraad geeft aan in welke mate het
verplichtingen ten gevolge van veranderingen
pensioenfonds
in de inflatie en het effect van deze waarde-
nakomen. Het financiële risico voor een
veranderingen op de dekkingsgraad van
pensioenfonds is een stijging van de inflatie-
het pensioenfonds wordt het “inflatierisico”
verwachtingen. Hierdoor nemen de gewenste
genoemd.
uitkeringen toe, net zoals de omvang van de
nominale
De
nominale
uitkeringen
kan
contante waarde van deze uitkeringen. Dit
Deflatie
betekent - in beginsel - een daling van de dekkingsgraad.
In Inflatiegids deel 1 waarin de oorsprong van inflatie wordt besproken, hebben we al aangegeven dat prijsdalingen moeilijker zijn door te voeren dan prijsstijgingen. De reden hiervan is gelegen in het moeilijk kunnen doorvoeren van
HET VERVOLG
loonsverlagingen. Langdurige deflatie is daarom
Nederlandse pensioenfondsen
niet erg waarschijnlijk. In het geval van perioden
en inflatie
van deflatie zal de indexatie van de kasstromen nul bedragen. Negatieve indexatie is slechts beperkt mogelijk. Dit is positief voor pensioen-
In Inflatiegids deel 3 zullen wij u inzicht geven in mogelijke oplossingen voor
gerechtigden, want dit betekent voor hen een
het afdekken van het inflatierisico en het
(extra) koopkrachtstijging. Deze toename van
stabiliseren van de dekkingsgraad van het
koopkracht door beperkte mogelijkheden tot
pensioenfonds. Wij zullen dan ook ingaan
negatieve indexatie heeft een negatief effect op
op de instrumenten die hiervoor gebruikt
de dekkingsgraad.
kunnen worden.
© First Liability Matching NV - KvK 34255937
7
Het Nederlandse beleggingsfonds First Liability Matching beschermt pensioenfondsen, ook kleine, tegen inflatie. Hoe? • Lage kosten door schaalvoordelen • Een professionele beleggingsinfrastructuur • Inmiddels l1,5 miljard aan waardevaste • Voor en door Pensioenfondsen Mogen we u en/of uw bestuur dat eens uitleggen? Mail of bel ons en we maken ruim tijd voor u vrij. E-mail:
[email protected]
Telefoon: 030 298 2138
Drs. Stefan Ormel CFA RBA is Directeur Matchingbeleggingen bij First Matching Management BV Hij is onder meer specialist op het gebied van (het afdekken van) inflatieen renterisico’s voor pensioenfondsen.
De Inflatiegids is een uitgave van: First Liability Matching NV Graadt van Roggenweg 328 3531 AH Utrecht T 030 298 2138 / F 020 203 1224 www.First-LM.nl KvK 34255937 Beheerder First Matching Management BV Graadt van Roggenweg 328 3531 AH Utrecht KvK 27291685 First Matching Management BV is gereguleerd en geautoriseerd door de Autoriteit Financiële Markten (AFM).
De tekst in deze brochure is met zorg samengesteld en is informatief van aard. U kunt er geen rechten aan ontlenen. Utrecht, november 2008
