infecties die optreden > 48u na opname in het ziekenhuis. DEEL 1 theorie. nosocomiale infecties. Basisprincipes ziekenhuishygiëne

10-1-2011

Basisprincipes ziekenhuishygiëne

DEEL 1 theorie

Les asepsie voor studenten geneeskunde

Team Ziekenhuishygiëne

© 2008 Universitair Ziekenhuis Gent


2 2

inhoud nosocomiale infecties

overdracht van micro-organismen

nosocomiale infecties standaard voorzorgen

overdrachtsgebonden voorzorgen © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

3 3

4 4

nosocomiale infecties

nosocomiale infecties

infecties die optreden > 48u na opname in het ziekenhuis



Urineweginfectie Wondinfectie Pneumonie Bacteriemie Andere

5 5


AANDEEL (%)

MORTALITEIT DOOR

GEMIDDELDE VERLENGING

INFECTIE

(%)

VAN DE VERBLIJFSDUUR (DAGEN)

40 20 15 5-10 20

<1 2-5 5-20 10-40 1-10

1.0 7.3 5.9 7.4 4.8

6 6

1

10-1-2011

nosocomiale infecties in België per jaar (studie KCE 2007-2008)


125.000 ziekenhuisinfecties per jaar 2625 overlijdens per jaar gemiddelde verlenging van de hospitalisatie 6,7 dagen 837500 extra hospitalisatiedagen kost 384 M € pneumonie 100 M € septicemie 80 M € UWI 80 M €


7 7



8 8

preventie van overdracht

BRON

standaard voorzorgen overdrachtsgebonden voorzorgen airborne voorzorgen droplet voorzorgen contact voorzorgen

OVERDRACHTSWEG

ONTVANKELIJKE GASTHEER © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

9 9


10 10

standaard voorzorgen toe te passen bij alle patiënten bedoeld ter bescherming van patiënt en gezondheidswerker ongeacht de kennis van de microbiologische status van de patiënt

standaard voorzorgen


11 11


12 12

2

10-1-2011

standaard voorzorgen handhygiëne bescherming van de kledij bescherming van de slijmvliezen van het aangezicht aandacht voor het gebruikte materiaal aandacht voor de omgeving overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen


standaard voorzorgen - Handhygiëne -

13 13


14 14

15 15


16 16

Ignaz Semmelweiss (1847) Eerste epidemiologisch bewijs van het nut van handhygiëne als preventie van overdracht van infecties (daling incidentie kraamvrouwenkoorts) © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

Overdracht van micro-organismen via de handen


17 17


18 18

3

10-1-2011

1)

Overdracht van micro-organismen via de handen 5 stappen 1) 2) 3) 4) 5)

Aanwezigheid van MO op de huid van patiënt of de directe patiëntenomgeving

Aanwezigheid van MO op de huid van de patiënt of voorwerp/oppervlak in de directe patiëntenomgeving Overdracht van MO naar de handen van de zorgverstrekker Overleving van MO op de handen van de zorgverstrekker (minstens gedurende aantal minuten) Geen of inadequate toepassing van handhygiëne Direct contact tussen de gecontamineerde handen van de zorgverstrekker en een andere patiënt of een voorwerp dat in contact zal komen met de patiënt


Dragerschap van S. aureus (%) per lichaamsdeel bij volwassenen

19 19


(D. Pittet et al., The Lancet Infectious Diseases, 2006)

1)

Aanwezigheid van MO op de huid van patiënt of de directe patiëntenomgeving

2)

Vloer Bedlinnen Pyjama van patiënt Nachttafeltje Bloeddrukmeter (manchet) Bedsponden Deurklink badkamer Volumetrische pomp Deurklink kamer

3)

(J. Boyce et al., Infection Control & Hospital Epidemiology, 1997)

21 21

Overleving van MO op de handen van de zorgverstrekker

20 20

Overdracht van MO naar de handen van de zorgverstrekker Contaminatie van de patiëntenomgeving en de handen bij infectie met C.difficile

Contaminatiegraad van de omgeving en het materiaal door S. aureus


(H. Wertheim et al., the Lancet Infectious Diseases, 2005)

Omgevingsbemonstering: % positieve stalen

Aantal gecontamineerde handen / aantal zorgverstrekkers waarbij staal genomen werd

0

0/25

1-25

0/11

26-50

1/12 (8%)

>50

9/25 (36%)*


3)

* p<0.01

(Samore et al, American Journal of Medicine, 1996)

22 22

Overleving van MO op de handen van de zorgverstrekker Transiënte flora

Residente flora

GRAM+ en GRAM-, virussen en gisten Residente micro-organismen + microorganismen uit de omgeving Vermenigvuldigt nauwelijks Oppervlakkig, afschilferend epitheel Afhankelijk van soort contact Tijdelijk karakter Ziekmakend vermogen afh. van soort en aantal kiemen, virulentie en

voornamelijk GRAM+, ook GRAMbeschermende flora Overleven & vermenigvuldigen Huidoppervlak & huidplooien, talgklieren, haarfollikels Persoonsafhankelijk (o.a. geslacht, ras en leeftijd) Blijvend karakter Lage virulentie

gastheer belangrijkste oorzaak van kruisinfecties


23 23


24 24

4

10-1-2011

3)

Overleving van MO op de handen van de zorgverstrekker

4)

Geen of inadequate toepassing van handhygiëne

Acinetobacter spp. overleeft > 60 minuten op de handen na contaminatie met 104 CFU/vinger

5)

Overdracht van MO via gecontamineerde handen

Na contaminatie met Rotavirus overleeft 16% na 20 minuten en 2% na 60 minuten

50% van het inoculum van E. Coli overleeft na 6 minuten en 50% van het inoculum van Klebsiella spp. overleeft 2 minuten

Increased use of alcohol-based hand sanitizers and successful eradication of methicillin-resistant Staphylococcus aureus from a neonatal intensive care unit: a multivariate time series analysis.

VRE overleeft minstens 60 minuten op de vingertoppen (onafhankelijk handschoengebruik) © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

Sakamoto F, Yamada H, Suzuki C, Sugiura H, Tokuda Y. Am J Infect Control. 2010 Sep;38(7):529-34


25 25



26 26

Doel van handhygiëne

Kruisbesmetting voorkomen

HOE ?

Zorggerelateerde infecties voorkomen


27 27

basisvereisten


28 28

basisvereisten

Geen juwelen ter hoogte van de handen en de polsen/onderarmen Kortgeknipte en zuivere nagels (géén nagellak - lange nagels - kunstnagels) Wondjes afgedekt Korte mouwen


29 29


30 30

5

10-1-2011

basisvereisten

basisvereisten

Impact of finger rings on transmission of bacteria during hand contact. Fagernes M, Lingaas E. Infect Control Hosp Epidemiol. 2009 May;30(5):427-32.

A prospective comparative study of the relationship between different types of ring and microbial hand colonization among pediatric intensive care unit nurses. Yildirim I, et al Int J Nurs Stud. 2008 Nov;45(11):1572-6

“Wearing finger rings increases the carriage rate of nonfermentative gram-negative bacteria and Enterobacteriaceae on the hands of healthcare workers.”


“Ring wearing increases the bacterial colonization of hands and alcohol-based hand disinfection might not significantly reduce contamination of the ring-wearing hands. The type of ring did not cause any significant difference on the bacterial load. Wearing rings could increase the frequency of transmission of potential nosocomial pathogens.”

31 31

basisvereisten


32 32

Hoe?

Impact of ring wearing on hand contamination and comparison of hand hygiene agents in a hospital. Trick WE, et al Clin Infect Dis. 2003 Jun 1;36(11):1383-90

wassen hygiënisch: water en zeep antiseptisch: Hibiscrub

“Ring wearing was associated with 10-fold higher median skin organism counts; contamination with Staphylococcus aureus, gram-negative bacilli, or Candida species; and a stepwise increased risk of contamination with any transient organism as the number of rings worn increased (odds ratio [OR] for 1 ring worn, 2.6; OR for >1 ring worn, 4.6).”

ontsmetten handenantisepticum alcohol + handbescherming


handschoenen

33 33

Hoe?


34 34

Hoe?

Handen wassen

Handen desinfecteren gebruik van handenalcohol eigenschappen

gebruik van water en zeep effect

≥ 99,99 % reductie transiënte flora snelle werking verliest zijn werking in aanwezigheid van organisch materiaal bij zichtbare bevuiling eerst wassen

oppervlaktespanning op de huid verlagen mechanisch verwijderen van vuil (reinigen) geen kiemdoding, wel reductie (±50%)

Vóór


Na

Vóór

35 35


Na 30’’

36 36

6

10-1-2011

Hoe?

Hoe?

Effect van handenalcohol op de huid

Zelf gerapporteerde score

Voordelen van desinfecteren

6 5 4 3 2 1 0

gezond

Hydratatiegraad gezond

droog

↑ snelheid (techniek / contacttijd) ↑ beschikbaarheid ↑ compliance (naleven van handhygiëne) ↑ werkzaamheid ↓ uitdrogend / irriterend effect op de huid

27 25 23 21 19 17 15

Baseline

2 weken

handalcohol

water en zeep

droog

Baseline

handalcohol

2 weken water en zeep

~ Handalcohol is minder schadelijk voor de huid ~ © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

37 37


(J. Boyce, Infection Control & Hospital Epidemiology, 2000)

38 38

Hoe? Handen zichtbaar bevuild?

JA

NEEN

Handen wassen met water en zeep

Handen Ontsmetten met handalcohol

+

Handen Ontsmetten met handalcohol © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

techniek

HANDSCHOENEN = aanvulling en geen vervanging van het ontsmetten of wassen 39 39


40 40

41 41


42 42

DOE ZELF DE TEST


7

10-1-2011


Rechter handpalm over linker handrug en omgekeerd © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

Achterkant van de vingers in de andere handpalm brengen en de vingers tegen deze handpalm heen en weer wrijven © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

43 43

45 45

47 47

Handpalm tegen handpalm © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

Handpalm tegen handpalm met de vingers van beide handen tussen elkaar © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

Duim van elke hand inwrijven met palm van andere hand © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

44 44

46 46

48 48

8

10-1-2011

aandachtspunten neem voldoende alcohol (min. 3 ml) waak erover dat elke plaats met het desinfectans in contact komt laat gedurende 30 seconden drogen aan de lucht

Vingertoppen van elke hand draaiend inwrijven in palm van andere hand © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

49 49


50 50

Indicaties VÓÓR patiëntencontact

indicaties NA patiëntencontact © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

51 51

Indicaties


Indicaties

NA blootstelling aan lichaamsvochten of slijmvliezen

VÓÓR een zuivere of invasieve handeling © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

52 52

53 53


54 54

9

10-1-2011

Indicaties

Aandachtspunten Handontsmetting wordt voorafgegaan door het wassen van de handen bij zichtbaar bevuilde handen bij bepaalde micro-organismen bv. C. difficile, Norovirus bij scabiës (schurft)

NA contact met de directe patiëntenomgeving © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

55 55


56 56

doel

handschoenen © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

57 57

indicaties


Voorkomen overdracht van micro-organismen (barrière) Handen beschermen tegen chemische stoffen schadelijk voor de huid


58 58

indicaties

59 59


60 60

10

10-1-2011

indicaties


indicaties

61 61

aandachtspunten


62 62

Beschadiging van handschoenen

Handschoenen dragen is geen alternatief voor het toepassen van handhygiëne.

Percentage lekken

LATEX

NITRILE

VINYL

VOOR gebruik

0 - 5%

3%

1 - 12%

TIJDENS gebruik

0 - 4%

1 - 3%

12 - 61%

Contaminatie van de handen kan steeds optreden omwille van beschadiging van de handschoenen (pinholes) Tijdens het uittrekken van de handschoenen

Handschoenen onmiddellijk na het einde van de zorg verwijderen en handhygiëne toepassen


63 63


(Rego A., American Journal of Infection Control, 1999)

64 64

Verwijderen van handschoenen

Verwijderen van handschoenen Neem de buitenkant van de handschoen bij de pols / de handpalm vast Trek de handschoen binnenste buiten uit Hou de handschoen vast in de andere (gehandschoende) hand Schuif de (wijs)vinger onder het polseinde van de nog aanwezige handschoen (binnenzijde) Wikkel af vanuit de binnenzijde, waarbij een zak wordt gemaakt voor beide handschoenen Deponeer de handschoenen in het juiste afvalrecipiënt


65 65


66 66

11

10-1-2011

overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen

standaard voorzorgen handhygiëne bescherming van de kledij bescherming van de slijmvliezen van het aangezicht aandacht voor het gebruikte materiaal aandacht voor de omgeving overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen

DOEL Voorkomen van blootstelling aan bloedoverdraagbare pathogenen via intacte huid, slijmvliezen, parenteraal contact bij ZORGVERLENERS

HOE? Door toepassing van een aantal voorzorgsmaatregelen bij ALLE patiënten t.o.v. bepaalde lichaamsvochten


67 67


68 68



Als besmettelijk te beschouwen:

Enkel als besmettelijk te beschouwen bij zichtbaar bloed:

bloed semen vaginaal secreet cervicaal secreet cerebrospinaal vocht

amnionvocht pleuravocht pericardvocht peritoneaal vocht synoviaal vocht

urine faeces speeksel sputum


69 69

braaksel transpiratie tranen nasaal secreet


70 70


Na gebruik maar voor het wegwerpen Tijdens gebruik van voorwerp Tussen verschillende stappen van procedure Bij het terugplaatsen van kap

naar schatting gebeuren er 2000 accidentele bloedcontacten per jaar in België 0.6 tot 6 seroconversies per jaar voor Hepatitis C 1 seroconversie per 5 jaar voor HIV

Instrument achtergelaten op grond, tafel, bed, … Bij plaatsen van voorserp in naaldcontainer Bij behandeling van herbruikbaar voorwerp Bij het terugtrekken van een naald Andere Voorwerp stak door afvalzak

70% van de accidentele bloedcontacten is potentieel te voorkomen!

Voorwerp stak uit opening naaldcontainer

tijdstip van voorkomen van een prikongeval (situatie UZ Gent, studie IDEWE 2004)

Voor het gebruik van het voorwerp In bedwang houden patiënt Voorwerp doorboorde wand van naaldcontainer 0

5

10

15

20

25

30

35

Percentage prikongevallen © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

Eva Leens (WIV), situatie Belgische ZHen, 1 juni 2003 - 31 dec 2005 71 71


72 72

12

10-1-2011

overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen Algemene maatregelen handhygiëne, handschoenen, schort, masker, bril / schild huidbeschadiging afdekken bloedcontact vermijden op huid, slijmvliezen en kledij hulpmiddelen bij reanimatie prikaccidenten voorkomen


73 73


74 74

overdrachtsgebonden voorzorgen


75 75

76 76

Contact voorzorgen

overdrachtsgebonden voorzorgen

voorzorgen bij micro-organismen die via rechtstreeks of onrechtstreeks contact worden overgedragen

airborne voorzorgen

huidinfecties, virale/hemmorhagische conjunctivitis, virale gastrointestinale of respiratoire aandoeningen bij jonge kinderen en zuigelingen infecties met kiemen met hoge virulentie zoals hepatitis A, rotavirus infecties of -kolonisaties met epidemiologisch belangrijke multiresistente micro-organismen (MRSA, MRGN, …)

droplet voorzorgen contact voorzorgen



77 77


78 78

13

10-1-2011

Contact voorzorgen

Contact voorzorgen

multiresistente gram-negatieven

multiresistente gram-negatieven

(MRGN, CAZ, ESBL, hyperproducer)

(MRGN, CAZ, ESBL, hyperproducer) STRATEGIE

in één tijd onmiddellijk resistentie voor meerdere groepen antibiotica ‘kleven’ aan huid en slijmvliezen plasmiden

contactvoorzorgen enkel indien: risicoafdeling (IZ en BWC) clustervorming (indexgeval + 2 nieuwe nosocomiale gevallen binnen 30 dagen) superresistente MRGN (meropenem R) Pseudomonas aeruginosa waarbij slechts één groep AB overblijft (colimycine uitgezonderd)

Enterobacter aerogenes, Enterobacter cloacae, Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter baumannii, Escherichia coli, Klebsiëlla pneumoniae, …


79 79


80 80

Contact + voorzorgen MRSA methicilline resistente Staphylococcus aureus overleeft lang in de omgeving neusdragerschap verhoogde adherentie aan de huid niet meer te behandelen met goedkopere en veilige antibiotica

Staph. aureus is een echte pathogeen die ernstige infecties kan veroorzaken © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

81 81


82 82

83 83


84 84

Contact + voorzorgen MRSA methicilline resistente Staphylococcus aureus STRATEGIE: isoleren of cohorteren screening patiënten en personeel mupirocine neuszalf


14

10-1-2011

Droplet voorzorgen

voorzorgen bij micro-organismen die via vochtpartikels, spray of aërosol worden overgedragen (> 5µ)

bacteriële en virale pneumonie (longontsteking) en meningitis (hersenvliesontsteking) ernstige virale infecties zoals: griep, bof, rubella, ...


85 85


86 86

87 87


88 88

89 89


90 90

airborne voorzorgen voorzorgen bij micro-organismen die via ingeademde lucht worden overgedragen (< 5µ) open longtuberculose Indien geen immuniteit: mazelen windpokken (varicella) Herpes zoster (zona)


DEEL 2 praktisch voorbeeld aantrekken van steriele kledij


15

infecties die optreden > 48u na opname in het ziekenhuis. DEEL 1 theorie. nosocomiale infecties. Basisprincipes ziekenhuishygiëne

Recommend Documents