In Leiden werd ik opnieuw geboren

WINTER 2010 MAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

ONNO INNEMEE: CABARETIER

‘In Leiden werd ik opnieuw geboren’

EN VERDER:

HEALTH-TIES – Zorg in EU-verband; DIES voor alumni; Leiden op het PODIUM

ColoFon

inHoud

Medewerkers aan dit nummer van leidraad werKten mee:

wie beter te vragen voor een column over de podiumkunsten dan Opium-presentator en alumnus Cornald maas? ‘Ik was ervan overtuigd dat ik in Leiden mijn vleugels zou uitslaan.’

Beatrijs Bonarius studeerde nederlands in leiden en heeft een eigen bureau voor teksten en eindredactie. Zij schreef het opiniestuk over retorica. ‘Een boeiend onderwerp en uiterst actueel!’

mark Horn fotografeerde voor dit nummer Floor Kist. hij wordt gedreven door nieuwsgierigheid – wat valt er om de volgende hoek te ontdekken? ‘Het is een voorrecht om zoveel interessante mensen te ontmoeten.’

06

14

04

leiden in Het nieuWs

leidraad is een uitgave van de directie strategisch Communicatie

05

editorial

& marketing / alumni office van de universiteit leiden. Het blad is kosteloos voor de alumnus. (zie www.alumni.leidenuniv.nl). een abonnement is op aanvraag beschikbaar voor andere belangstellenden.

06

uitgever universiteit leiden, renée merkx, directeur strategische Communicatie en marketing HooFdredaCteur Yoeri albrecht BladManager Karen Jochems BasisvorMgeving/art direCtion van lennep, amsterdam eindredaCtie Beatrijs Bonarius, suus van Geffen FotograFie en illustraties rhonald Blommestijn, marc de Haan, mark Horn, HH, Frank de ruiter, martijn de vries MedeWerKers aan dit nuMMer Beatrijs Bonarius, edith van Gameren, Karina meerman, Hugo schalkers, ruud slierings, annette Zeelenberg en het leids universiteits Fonds (luF) universiteit leiden, develoPMent oFFiCe Hanneke wiessing, alumni officer (contactpersoon) rapenburg 70, 2311 eZ leiden tel. (071) 527 32 37, [email protected] website www.alumni.leidenuniv.nl oplage 56.000 Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. universiteit leiden noch albrecht media kan aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten. 2 leidraad

'iK Ben een éMinenCe grise' de man met de vele levens - Floor Kist over een leven tussen én achter de schermen.

11 12

FaCulteitsnieuWs – geestesWetensCHaPPen algeMeen nieuWs

14 topkuNst eN de uNiversiteit

zijn geen logische partners. daarom is de samenwerking tussen musici, beeldende kunstenaars en wetenschappers binnen de academie der Kunsten uniek.

WetensCHaP en Kunsten

16 het hoofdpijNdossier: de zorg

hoe houden we de zorg kwalitatief goed en betaalbaar? in Het HealtH-ties ProjeCt wordt europees samengewerkt om dat te bewerkstelligen.

19 FaCulteitsnieuWs – arCHeologie

MaGaZine Van de uniVersiteit leiden

winter 2010/2011

20 20 op de huid vAN de tijd

welke student kent Het laK niet? het centrum is al jaren dé plek voor verrassende voorstellingen en kunstzinnige cursussen.

22 leiden in den Haag 23 ColuMn: Cornald Maas 24 FaCulteitsnieuWs – geneesKunde/luMC 25 FaCulteitsnieuWs – reCHtsgeleerdHeid

26 Niet AlleeN woordeN mAkeN de mAN

woorden zijn krachtig, maar hoe effectief is het taalgebruik in bijvoorbeeld de rechtsgang of de politiek? drie leidse experts buigen zich over retoriCa en eFFeCtiviteit.

31 FaCulteitsnieuWs – WisKunde en natuurWetensCHaPPen 32 FaCulteitsnieuWs – soCiale WetensCHaPPen 33 sPotligHt – ProF.dr. WiM voerMans

26

36

34 eeN lesje College geveN

wat kan een docent leren van een goede entertainer? dr. Manon gosselinK over onderwijs en theater.

36 uit de BoekeN, op de plANkeN Kiezen tussen BÜHne en BoeKen bleek voor deze alumni niet zo moeilijk: albertine de Kanter, Mike Boddé, onno innemee en Martin Buitenhuis over leiden en het podium.

43 verenigingsnieuWs

44 dies voor AlumNi

“eXCellent leiden” is het thema van de dies natalis voor alumni op zaterdag 12 februari. Boeiende sprekers en een talentgerichte workshop maken de dag compleet.

49 50 51 52

insPiratie luF nieuWs luF voor aluMni lieFst naar leiden

leidraad 3

nieuws

leiden in het nieuws

Bloedarmoede bij ouderen leidt tot sterfte

‘Rotzooi veroorzaken is één. Maar ruim het op’

LEIDEN – Hoogbejaarden met bloedarmoede overlijden eerder dan leeftijdgenoten zonder bloedarmoede – zelfs als rekening gehouden wordt met onderliggende ziekten. Maar deze gevaren van bloedarmoede worden bij deze leeftijdgroep slecht onderkend. Dat stelt Wendy den Elzen in haar proefschrift, waarop ze dinsdag 2 november promoveerde aan de Universiteit Leiden (LUMC).

LEIDEN – Ze heeft als advocate een ontzagwekkende portefeuille opgebouwd. Als rechtsgeleerde geniet ze een groot aanzien bij de rechterlijke macht. Liesbeth Zegveld, hoogleraar internationaal humanitair recht in Leiden, over wereldvreemde rechters en een verkrampte natie. ‘In dit land worden te veel oude posities beschermd. Ik zie overal cirkels, cirkels, cirkels.’

Een op de vier 85-plussers heeft bloedarmoede. Bloedarmoede gaat in deze groep niet alleen samen met meer sterfte, maar ook met cognitieve problemen, verminderde zelfredzaamheid en

(…) ‘De rechters worden in het defensief gedrongen. Het toont aan dat we ons in dit land geen raad

verminderde kwaliteit van leven. Aangezien Ne-

weten met politieke processen.’

derlanders steeds ouder worden en de kans op

‘Rechters denken: hoe kan ons een verwijt worden gemaakt? Wij zijn hardwerkende ambtenaren, ploe-

bloedarmoede toeneemt met de leeftijd, wordt

gen ons door enorme dossiers, wij zijn op geen enkele wijze afhankelijk, er komt geen cent kwade wil

het volgens de Leidse onderzoeker belangrijk dat

bij kijken. Waarom toch die argwaan? Rechters gedragen zich als een gesloten bolwerk dat de waarheid

artsen alert zijn op deze aandoening.

in pacht heeft. Dat is wereldvreemd, zo verlies je het vertrouwen.’

Bron: nrc.nl, 28 oktober 2010

Bron: De Volkskrant, 3 november 2010

‘Baas’ is Nederlands meest uitgeleende woord LEIDEN – Welk Nederlands woord is het vaakst uitgeleend aan andere talen? ‘Baas’, dat 57 maal is overgenomen, dan wel rechtstreeks uit het Nederlands, dan wel via het Amerikaans-Engelse boss, dat van het Nederlandse baas is afgeleid. Waarom juist dit woord? De Leidse taalkundige Nicoline van der Sijs heeft het uitgezocht. “We moeten wel concluderen dat Nederlanders en Vlamingen graag overal de baas spelen of speel4 leidraad

den – aan boord van schepen, op plantages, enzovoorts. De hoge frequentie zal samenhangen met het feit dat 'baas' niet alleen een beroepsaanduiding is, ook een aanspreekvorm.” Bron: nrc.nl, 27 oktober 2010

prefrontale cortex in hun brein te hebben. Dat concluderen onderzoekers van onder meer de Universiteit Leiden, de Amsterdamse VU en de Groningse Rijksuniversiteit. Het bovengenoemde gebied in het voorste deel

‘Emotionele mishandeling leidt tot kleiner voorste deel hersenen’ LEIDEN - Mensen die aangeven in hun jeugd emotioneel mishandeld te zijn, lijken een kleinere mediale

van de hersenen is gevoelig voor stress. De onderzoekers vergeleken via een hersenscan de breinen van 84 mensen die zeiden in hun jeugd emotioneel verwaarloosd te zijn met die van 97 personen die, naar eigen zeggen, nooit zijn mishandeld. De mediale prefrontale cortex bleek bij de eerste groep gemiddeld 7,2 procent kleiner te zijn dan bij de andere groep. Bron: vk.nl, 22 oktober 2010

editorial

Editorial

Theater, college geven en prediken hebben de voordrachtsPaul van der Heijden Rector magnificus en voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden.

kunst met elkaar gemeen en zijn dus in zekere zin aan elkaar verwant. De universiteit is van oudsher de hoeder van de retorica. Nog steeds leidt de Universiteit Leiden predikanten en strafpleiters op. Maar dat de Leidse universiteit ook een broedplaats is voor acteurs, muzikanten en cabaretiers, ligt misschien minder voor de hand. Toch is dat zo. In dit nummer onder andere aandacht voor de Nederlandstalige rocker Martin Buitenhuis, de leadzanger van Van Dik Hout. Leidraad van dit nummer is dan ook “de Universiteit Leiden en de podiumkunsten”.

‘De wereld is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel’, dichtte Joost van den Vondel al en dat geldt wellicht a fortiori voor de academie. Floor Kist, die samen met Paul van Vliet eind jaren vijftig het Leidsch Studenten Cabaret oprichtte, zal het zeker met Vondel eens zijn. Hij beschrijft in een interview in dit nummer hoe zijn carrière als diplomaat en grootmeester van het hof zijn oorsprong had in het cabaret in Leiden. Dat diplomatieke dienst en politiek hun voordeel kunnen doen met de kennis van retorica laten we in dit nummer duidelijk zien. Drie Leidse professoren bespreken actuele politieke retoriek aan de hand van hun wetenschappelijke inzichten. Professor Manon Gosselink verklaart de kunst van het goed college geven. Wellicht dat sommige van onze alumni die op dit moment zitting hebben in het kabinet met deze inzichten hun voordeel kunnen doen. Speciaal voor hen benadrukken we nog eens hoe belangrijk de band tussen kunst en wetenschap is. Van beide innovatiemotoren moet de vernieuwing en vooruitgang in de maatschappij blijven komen. Hopelijk is dat met uw steun en die van de overheid ook de komende jaren zeker gesteld.

leidraad 5

interview

‘Ik ben een éminence 6 leidraad

interview

Sommige mensen worden in hun leven erg goed in één richting, één vak of één baan en zijn dan al tevreden, beroemd of geëerd. Zo niet Floor Kist, die én diplomaat én columnist én grootmeester van de koningin was. Een leven tussen en achter de schermen. TEKST: Yoeri Albrecht BEELD: mark Horn

Floor Kist woonde als student op Rapenburg 88. Er hangt een klein messing bordje aan de gevel, vlak naast de deur. Over de oprichters van het Leidsch Studenten Cabaret dat hier in huis door Floor Kist en Paul van Vliet in 1957 werd bedacht. ‘Dat bordje hebben wij natuurlijk niet zelf opgehangen, dat zou een beetje vreemd zijn’, haast Kist zich te zeggen. Het tekent hem, hij is een buitengewoon bescheiden man. Softspoken zouden de Engelsen zeggen. Maar dat is in zekere zin slechts schijn. Hij heeft namelijk vijftien jaar voor de koningin gewerkt, eerst als algemeen secretaris en daarna als grootmeester van het hof, zeg maar de directeur van de hofhouding. Dan moet je niet alleen vriendelijk zijn, maar ook gedecideerd.

grise’

Floor Kist kwam in 1953 in Leiden aan. ‘Ik was de eenenveertigste Kist in Leiden’, zegt hij vrolijk. ‘Om maar aan te geven dat ik Leiden niet zelf bedacht heb. De Kisten studeerden meestal Rechten, soms zat er een enkele dominee tussen. Het was in mijn familie zeker geen verplichting om naar Leiden te gaan, maar vanzelfsprekend was het wel. Ik was een van die velen die niet precies weten wat ze willen en dan is Rechten een goeie studie.’ Dat soort dingen is als een soort automatisme, legt Kist

» leidraad 7

interview

niets voor mij was. De tweede keer was mijn keuze om bij de koningin te gaan werken. Dat had ik ook niet zelf bedacht, want voor zo’n functie word je gevraagd. Ik werd door Buitenlandse Zaken uitgeleend aan het Kabinet van de Koningin. Maar toen ik weer terug naar het ministerie zou gaan, heb ik zelf besloten om te blijven. Toeval speelt in alle levens een grote rol. Er zijn maar een paar momenten waarin je je leven dat kleine tikje een bepaalde kant op geeft. Je moet ontdekken waar je thuishoort, daar komt het op aan. Dat is de kunst in het leven. Sommige mensen lukt dat nooit.’ Heeft u die mensen ook wel gezien? ‘Jazeker. Soms kom je ook niet meer uit de positie die je eenmaal hebt. Dan wordt een goeie baan een gouden kooi. Mensen die een belangrijke positie met een prachtig salaris niet meer kunnen loslaten. Je moet weten waar je thuishoort en ook waar je niet thuis bent. Dat laatste is vaak net zo belangrijk.’

‘Het was in mijn familie zeker geen verplichting om naar Leiden te gaan, maar vanzelfsprekend was het wel’ flegmatiek uit. ‘Bijna alles in het leven gaat vanzelf. Er worden heel weinig bewuste keuzes gemaakt. Je dobbert vaak mee in een groep; je familie, je school, je universiteit. De eerste keer dat je er helemaal alleen voor staat, is na je pensioen. Dan moet je plotseling een heel stuk van je leven zelf invulling geven.’ Maar u heeft vaak op hoog niveau meegedaan in uw vak en zelfs in uw liefhebberijen. Daarin heeft u toch keuzes moeten maken? ‘Ik heb maar heel weinig ingegrepen in mijn levensloop, eigenlijk maar twee keer.’ Namelijk? ‘Ik ben na mijn studie bij de Holland Amerika Lijn gaan werken, maar daar heb ik al snel besloten dat het bedrijfsleven

8 leidraad

U voelde zich thuis bij het cabaret. Hoe bent u daarachter gekomen? ‘Ik werd lid van Minerva en zo’n vereniging doet iets met je. Er kunnen talenten ontdekt worden die je niet kende en die je anders nooit zou hebben ontwikkeld. Er was een traditie van liedjes schrijven voor de Kruisavond. Daar heb ik een paar jaar een liedje voor geschreven. Ik had ook al deelgenomen aan het groentoneel en daarmee had ik een reputatie opgebouwd. En toen kwam Paul aan, in 1956.’ Paul van Vliet viel meteen op. Hij had in dienst al liedjes geschreven en gezongen aan de piano. Van Vliet kwam bij Kist op Rapenburg 88 wonen. Kist: ‘Wij vielen op, omdat we voor het eerst een soort programmaatje voor de Kruisavond hadden gemaakt in plaats van losse liedjes. Nadat we een cabaretvoorstelling in Den Haag hadden gezien, nam ons zelfvertrouwen flink toe. Toen we daarvan terugkwamen, dachten we beslist: als dat cabaret is, kunnen wij het ook.’ Die avond heel laat besloten ze, zittend op de trap van hun studentenhuis, om een cabaretgroep op te zetten. Volgens Kist was het nationale succes daarvan vooral zo

interview

‘Een cabaretier heeft altijd behoefte aan meer grappen. Ik kan me inleven in een conference en aanvoelen wat ontbreekt’

groot door een aaneenschakeling van toevalligheden. Er viel een lustrumproductie uit en aan Kist en Van Vliet werd gevraagd de lacune te vullen in de Leidse Schouwburg. Een lovende recensie in de krant volgde. Vervolgens brandde sociëteit Minerva af. Om geld in te zamelen, ging het Leidsch Studenten Cabaret het hele land door. ‘Omdat we een benefiettour deden, hielp iedereen ons met publiek en publiciteit. We kregen zelfs een item op het Polygoonjournaal. En toen kwam er ook nog een plaat.’ Na het landelijke succes volgde een buitenlandse tour met delen van het programma in het Engels. Kist had als middelbare scholier een jaar in de Verenigde Staten op school gezeten en dat hielp. De hoofdredactie van weekblad Elsevier had om een column gevraagd en die werd na de tour voortgezet. ‘Als ik die stukjes nu teruglees, ben ik daar niet erg enthousiast over’, zegt Kist. ‘Ze dragen alle sporen van de ongeoefende schrijver die leuk probeert te doen.’ Toch was deze column het begin van een lange reeks columns voor onder andere Elsevier, NRC Handelsblad en de Haagsche Courant. ‘Het studentencabaret heeft eigenlijk aan de basis gestaan van alles in mijn leven. Wij kregen als student de tijd om dingen die je niet van jezelf kende, te ontdekken en uit te proberen. Het zijn dan toevalstreffers die je verder brengen. Door je studie en door de studentenvereniging bouw je een netwerk op waar je je hele leven plezier van hebt. Al wisten we dat toen nog niet.’ Waarom bent u niet verder gegaan op het toneel, zoals Paul van Vliet deed? ‘Ik wilde graag schrijven, maar niet optreden. Ik schreef liedjes en conferences, die vervolgens door een ander werden uitgevoerd. Paul zei na een tijdje dat ik dat zelf moest doen, omdat dat beter zou werken. Ik ben toen op het toneel gaan staan, maar ik deed het eigenlijk niet graag. Ik heb geen seconde overwogen om er in door te gaan. Ik ben wel betrokken gebleven bij de programma’s van Paul. Vooral toen ik als diplomaat in Washington zat, heb ik hem geholpen met zijn Engelse programma’s. Als hij een nieuw typetje had bedacht, zoals Haagse Benny, Majoor Kees of Baron Taets van Avezaete, dacht ik soms mee. Een cabaretier heeft altijd behoefte aan meer grap-

pen. Ik schreef soms het einde van een nieuw liedje van Paul. Ik kan me inleven in een conference en aanvoelen wat ontbreekt.’ U staat dus liever achter de schermen dan dat u op de planken staat? ‘Ja, zo zou je dat kunnen zeggen. Hoewel de diplomatieke dienst wel degelijk iets met theater te maken heeft. Er zijn zeker rollen te spelen en de vergelijking met het theater gaat absoluut op. En dat is aan het hof natuurlijk ook zo. Daar heeft iedereen zijn eigen rol. Ik weet nog goed dat mijn eerste ambassadeur op mijn eerste post in Warschau naar mijn cv keek en tegen mij zei: “Ah, je hebt veel toneel gespeeld. Dat is bruikbaar.” Het bespelen van een zaal heeft alles te maken met het goed inschatten van de situatie en het publiek. Wat voor soort mensen zit er in de zaal? Dat heeft veel verwantschap met de diplomatie. Ik werk graag achter de schermen. Ik ben een “éminence grise”; op de achtergrond, maar wel met invloed. Dat is een rol die mij wel ligt. Toen ik bij het hof ging werken, werd me gevraagd of ik de teksten voor de koningin ging schrijven. Maar zo werkt het natuurlijk niet, hoewel ik wel degelijk veel schrijfwerk heb gedaan. Het is gewoon een baan. De dienst van het koninklijk huis is een klein ministerie. Zo wil de koningin het en zo heeft ze het ook vormgegeven.’ De hofhouding onder haar moeder, koningin Juliana, is wel omschreven als een “lieflijke chaos”. ‘Dat klopt, ja. Koningin Beatrix heeft de dienst van het koninklijk huis hervormd. Ze wilde voorkomen dat de verschillende diensten elkaar de loef zouden afsteken in de vraag naar de aandacht van de vorstin. Die hervorming is heel verstandig geweest.’ U bent vóór uw baan bij het koninklijk huis niet alleen diplomaat geweest, maar ook actief columnist voor landelijke media. Leverde die combinatie geen problemen op bij de dienst van het koninklijk huis? ‘De koningin vraagt de premier om toestemming voor de benoeming van haar secretaris. Toenmalig premier Lubbers

» leidraad 9

interview

‘Was ik een columnist geweest als Hugo Brandt Corstius, dan was de combinatie van columns en hof onmogelijk geweest’

keek wel even vreemd op. “Die Kist is toch columnist? Dat kan niet”, zei hij. Maar ik ben geen scherpe columnist, eerder mild. De premier heeft een aantal columns gelezen en vervolgens toestemming gegeven. Ik heb er nooit problemen mee gehad. Natuurlijk heb ik mijzelf wel een zekere mate van zelfcensuur opgelegd. Maar daar heb ik geen hinder van ondervonden. Toen ik er ooit over sprak met Andre Spoor, oud-hoofdredacteur van NRC Handelsblad, was die daar ontsteld over. Maar ik heb mijzelf nooit geweld aangedaan door dingen niet op te schrijven. Ik heb een voorzichtig karakter. Ik zie vaak al veel problemen vooraf. Dat maakte me ook geschikt voor mijn taak als grootmeester. Was ik een columnist geweest als Hugo Brandt Corstius, dan was de combinatie van columns en hof onmogelijk geweest.’ Zou zo’n combinatie nu nog mogelijk zijn? Of is er teveel veranderd? ‘Er is in Nederland wel iets veranderd. De neiging om naar fouten te zoeken bij de ander is vergroot. Er wordt gezocht naar aanleidingen om ergens een zaak van te maken. Men verlustigt zich in de fout van de ander. Maar het afrekenen en bekritiseren van anderen is, dat weten we eigenlijk allemaal, niets anders dan een manier om jezelf omhoog te steken.’ Waar kijkt u met het meeste plezier op terug? ‘Dat is moeilijk, omdat het verschillende grootheden zijn. Af en toe denk ik wel dat het liedje Laat je zoon studeren het belangrijkste zal blijken te zijn dat ik heb gedaan. Het is onvoorstelbaar hoe dat nummer is opgepakt. Ik ben heel tevreden dat ik kan zeggen dat ik vijftien jaar voor de koningin heb gewerkt. Naar ik aanneem naar haar volle tevredenheid, want anders had het geen vijftien jaar geduurd. Dat spreekt niet vanzelf als je voor iemand werkt die niet bepaald laconiek is over de kwaliteit van het werk. Sterker nog, die heel wat eist. Ook bij Buitenlandse Zaken vonden ze mij een bruikbare diplomaat. Als degene aan wie ik mij verhuur, tevreden is over mijn werk, geeft mij dat een prettig gevoel. Misschien is dat wel verwant met de het applaus van het toneel.’

10 leidraad

CV

Floor Kist (1935) studeerde Rechten aan de Universiteit Leiden. Samen met huisgenoot Paul van Vliet richtte hij het Leidsch Studenten Cabaret op. Na zijn studie werkte hij bij de Holland Amerika Lijn en bij Buitenlandse Zaken, waar hij als diplomaat op diverse ambassades werkte. Daarna trad hij in dienst bij het koninklijk huis, eerst als algemeen secretaris, later als grootmeester. Daarnaast schreef hij columns voor diverse media en cabaretteksten voor Paul van Vliet.

faculteitsnieuws

Geesteswetenschappen Nieuws

Alumnidag Engels

Prijzen en subsidies

seert de opleiding Engelse Taal en

onderzoekers een Veni-subsidie toe-

Cultuur een alumnidag. Bij deze gele-

gekend ter waarde van 250.000 euro

genheid neemt de opleiding tevens

voor drie jaar onderzoek. Het betreft

De Faculteit der Geesteswetenschappen

afscheid van dr. Robert Lankamp en

dr. Nadine Akkerman (Engelse letter-

wil haar opleidingenaanbod nog beter

drs. Bart Veldhoen, die dit jaar met

kunde), dr. Susanna de Beer (Griekse

laten aansluiten bij de vragen van stu-

pensioen gaan. Zie ook:

en Latijnse Taal en Cultuur), dr. Sjeng

denten. Zo wordt een aantal brede op-

www.hum.leidenuniv.nl/engels.

Scheijen (Slavische talen en cultu-

leidingen gecreëerd waarin specialisatie

U kunt zich aanmelden voor deze

ren) en dr. Justyna Wubs-Mrozewicz

mogelijk is na de oriëntatie. Ook bieden

alumnidag via [email protected]

(Geschiedenis). Mozaïekwinnaar

minder taalintensieve studie­trajecten

of (071) 527 21 44.

drs. Itandehui Jansen heeft opnieuw een

Nieuwe en vernieuwde opleidingen

Op zaterdag 22 januari 2011 organi-

in een aantal opleidingen een alternatief voor studenten die een brede regiointeresse hebben. Met ingang van het ­studiejaar 2010-2011 zijn de eerste vier vernieuwde bacheloropleidingen gestart:

NWO heeft vier recent gepromoveerde

Mexicaanse filmsubsidie in de wacht

A la Carte en contractonderwijs

gesleept. Drs. Thijs Porck heeft de Vlaams-Nederlandse Prijs voor Teksteditie ontvangen voor zijn master-

Bij de faculteit Geesteswetenschappen

scriptie Middeleeuwse geschiedenis,

Midden-Oostenstudies, Hebreeuwse en

kunt u als alumnus of belangstellende

'De Brederodekroniek van Jan van Leiden’.

Joodse Studies, Oude culturen van de

een groot aantal colleges volgen. Ideaal

­mediterrane wereld en Talen en culturen

als u uit belangstelling of in het kader van

van Zuid- en Zuidoost-Azië. Vanaf 2011

nascholing uw kennis wilt opfrissen

zullen twee vernieuwde opleidingen star-

zonder een volledige universitaire

ten. Taalwetenschap kent een nieuwe,

opleiding te volgen. Te denken valt aan de

Cultural Disciplines organiseert op

­brede opzet met naast Taal en Cognitie en

analyse van proza en poëzie of

27 en 28 januari 2011 een interdiscipli-

Vergelijkende Indo-Europese taalweten-

Egyptische kunstgeschiedenis. Bij vakken

naire Graduate Conference. Het the-

schap, ook specialisaties Taalbeschrijving

die vallen onder contract­onderwijs

ma is “Imagining Europe: Perspectives,

en Taal en Communicatie. Met Film-

schuift u aan bij studenten en kunt u

Perceptions and Representations from

en literatuurwetenschap biedt Leiden

tentamen doen in het vak. U dient

Antiquity to the Present”. Keynote

volgend jaar een volwaardige special­

hiervoor een vwo-diploma of vergelijkbaar

speakers zijn professor Edith Hall, Royal

isatie Filmwetenschap in een voor

diploma te hebben. Onder “A la carte”

Holloway, University of London, en

Nederland unieke combinatie met litera­

vindt u de vakken die u kunt volgen als u

professor Jonathan Israel, Institute for

tuur. Verder wordt voor 2011 gewerkt

geen tentamen wenst te doen. Er zijn

Advanced Study, Princeton University.

aan Russische studies. Per 2012 hoopt

geen specifieke toegangs­eisen. Meer

Meer informatie over het programma

Geesteswetenschappen nog een

informatie vindt u in de eStudiegids op

vindt u op www.hum.leiden.edu/icd/

aantal nieuwe opleidingen te kunnen

studiegids.leidenuniv.nl. 

news-events/conference-imagining-

aanbieden.

Imagining Europe

Het Leiden University Institute for

europe.html.

zie www.studereninleiden.nl.

Benoemingen

Prof.dr. André Gerrits is benoemd tot

Nieuw tijdschrift Sinologie

Met ingang van het academisch jaar 2010-2011 heeft de

hoogleraar Russian History and Politics.

Stichting Shilin een nieuw sinologisch journal opgezet: Shilin.

Dr. Marijke J. Klokke is benoemd tot

Shilin zal tweemaal per jaar verschijnen en een overzicht bieden

hoogleraar Kunst en materiële cultuur

van het interessantste en het belangwekkendste onderzoek van

van Zuid- en Zuidoost-Azië.

studenten Chinese Studies in Leiden. www.shilin.nl

leidraad 11

nieuws

nieuws Elf Leidse opleidingen als beste beoordeeld

band met de visie en de projecten van SIFE heeft behouden en die zich op uiteenlopende manieren inzet voor de stichting. SIFE Leiden verovert gestaag een positie in de

Uit het jaarlijkse onderzoek van het weekblad

wereld van sociaal ondernemen. De groeiende

Elsevier naar de beste studies in het land

waardering voor de stichting blijkt bijvoorbeeld

blijkt de Universiteit Leiden hoog te scoren bij studenten. Elf opleidingen werden door hen

Mr. Armin van Buuren, voormalig Leids rech-

als beste beoordeeld: Fiscaal recht, Notarieel

ten student, is opnieuw door lezers van het

recht, Rechtsgeleerdheid, Biomedische

toonaangevende tijdschrift DJ Mag verkozen tot

wetenschappen, Bio-Farmaceutische Weten-

de beste dj ter wereld. Het is de vierde keer op rij

schappen, Criminologie, Pedagogische we-

dat de Nederlander de titel op zijn naam schrijft.

tenschappen, Politicologie, Informatica, Wiskunde en Engelse Taal en Cultuur. De Universiteit Leiden werd bij drie opleidingen door zowel hoogleraren als studenten als beste beoordeeld: Bio-Farmaceutische Wetenschappen, Pedagogische wetenschappen en Wiskunde.

SIFE Leiden

uit de toekenning van de Mr. K.J. Cath-prijs

Een duurzame verbetering van leven door

2010, een onderscheiding voor een medewer-

het creëren van economische kansen, daar

ker, student of groepering waarmee de

staat de stichting SIFE (Students in Free

Universiteit Leiden positief wordt geassocieerd

Enterprise) Leiden voor. ‘Give a man a fish

(zie foto).

and he’ll eat for a day, teach a man how to

Meer informatie over SIFE Leiden,

fish (and how to sell it) and he’ll eat for a

haar activiteiten en mogelijkheden

lifetime’. De stichting SIFE Leiden combi-

om deze te ondersteunen vindt u op

neert in haar projecten educatie en onder-

www.sifeleiden.nl.

nemerschap voor een duurzame toekomst voor mens en milieu. Hierbij werkt de stich-

Hein van Woerden, chef kabinet bij de ge-

De organisatie wordt gevormd door studenten.

Leienaren in het Nieuws

Inmiddels ondersteunen zo’n 35 studenten met

Prof.dr. Dieter Schaffmeister heeft uit

Collegevoorzitter Paul van der Heijden

zeer diverse achtergronden en vakgebieden het

handen van de Duitse ambassadeur het

noemde hem een ‘ambassadeur voor de

werk van SIFE Leiden. Zij zetten zich, naast hun

Verdienstkreuz ontvangen. Schaffmeister

Leidse universiteit’.

studie, in voor projecten in Leiden, Madagaskar

ontving de onderscheiding voor zijn jaren-

De Universiteitspenning bestaat sinds 1958 en

en Bolivia. De kennis uit de collegebanken wordt

lange engagement voor de wetenschappelijke

werd op 14 oktober voor de 34ste keer uitgereikt.

toegepaste kennis in de projecten. Dat resul-

uitwisseling tussen Nederland en Duitsland.

Hij is in het leven geroepen als blijk van waarde-

teert in levenservaring voor de student en in een

Premier drs. Mark Rutte heeft de Socrates-

ring voor personen die zich bijzonder verdienste-

beter leven voor de projectdeelnemer. Naast

prijs gewonnen, de prijs voor de beste debater

lijk hebben gemaakt voor de Leidse universiteit.

een actieve groep studenten beschikt SIFE

van het Kamerdebat over de regerings-

Enkele universitaire collega’s droegen Van

Leiden over een netwerk van alumni die een

verklaring.

Woerden voor de penning voor.

ting nauw samen met het bedrijfsleven, academici en lokale partners.

12 leidraad

Universiteitspenning voor Hein van Woerden meente Leiden,  heeft op 14 oktober de Universiteitspenning ontvangen voor zijn verdiensten voor de Universiteit Leiden.

nieuws

nieuws Studium Generale Voorjaar 2011 Studium Generale organiseert brede activiteiten voor studenten, medewerkers, alumni en andere geïnteresseerden die graag over de grenzen van hun vakgebied heen kijken. Het voorjaarsprogramma van Studium Generale ligt nog niet vast. Houdt u vanaf januari deze website in de gaten: www.studiumgenerale.leidenuniv.nl. De volgende lezingseries zijn

Dier en mens:

gepland (onder voorbehoud):

een problematische verhouding

Schrijvers, theater en film

(diverse sprekers)

(diverse sprekers)

Lezingen over ethiek, milieu,

Een serie lezingen in relatie tot theatervoorstel-

voedselproblematiek

lingen in het LAKtheater en de Leidse

Periode: maandagavonden in februari/

Schouwburg (ook als op zichzelf staande

maart 2011

lezingen te volgen)

Plaats: zaal 011, Lipsiusgebouw,

Periode: dinsdagavond 15 februari t/m

Cleveringaplaats 1, Leiden

HOVO

12 april 2011

Tijd: 19.30 – 21.00 uur

Het HOVO (Hoger Onderwijs Voor Ouderen)

Plaats: zaal 003, Lipsiusgebouw,

Marktwerking (diverse sprekers)

van de Universiteit Leiden biedt colleges

Cleveringaplaats 1, Leiden

Lezingen over marktwerking in onderwijs,

voor vijftigplussers, gegeven door ervaren

Tijd: n.t.b.

zorg en andere sectoren

docenten. U buigt zich over diverse weten-

Lucas van Leyden en zijn tijd 

Periode: maandagavonden in april/mei 2011

schappelijke onderwerpen. Een vooroplei-

(diverse sprekers)

Plaats: zaal 011, Lipsiusgebouw,

ding is niet nodig.

Een serie lezingen in relatie tot de

Cleveringaplaats 1, Leiden

In voorjaar 2011 kunt u kiezen uit 28 verschillen-

tentoonstelling in Stedelijk Museum

Tijd: vanaf 19.30 uur

de collegeseries in Leiden.

De Lakenhal te Leiden

Tibet (diverse sprekers)

Enkele voorbeelden:

Periode: woensdag 9 maart t/m 27 april 2011

Periode: donderdagavonden februari/maart

• Het Nederlands christendom in de

Plaats: zaal 011, Lipsiusgebouw,

Plaats: zaal 011, Lipsiusgebouw,

Cleveringaplaats 1, Leiden

Cleveringaplaats 1, Leiden

Tijd: 19.30 – 21.15 uur

Tijd: 19.30 – 21.00 uur

Federico Garcia Lorca – de

Waar is God? (diverse sprekers)

beroemdste dichter en

Periode: donderdagavonden april/mei

twintigste eeuw (dr. Erik Meijering) • De afscheiding van België (1830-1839) (prof.dr. Hugo B. Roos e.a.) •H  ighlights in de Russische, orthodoxe kunst (dr. Inge Wierda)

toneelschrijver van Spanje

Plaats: zaal 011, Lipsiusgebouw,

(diverse sprekers)

Cleveringaplaats 1, Leiden

taal (prof.dr. Cor van Bree en dr. Ariane van

Lezingen met film(fragmenten), gedichten en

Tijd: 19.30 – 21.00 uur

Santen)

• Wat heeft dat te betekenen? Betekenis in

• Uitbating van het genoom (prof.dr. Kees R.

muziek. Deze korte serie maakt deel uit van de Leidse Poëziemanifestatie 2011.

Voor alle lezingen geldt: toegang is gratis,

Periode: dinsdagavonden in mei/juni 2011

geen aanmelding nodig, iedereen is

In Haarlem start één serie:

Plaats: n.t.b.

welkom! Kom wel op tijd, want vol = vol!

•A  ether of geen aether: van Lorentz tot

Tijd: n.t.b.

Libbenga e.a.)

Einstein (dr. Erik Lagendijk).

Geschiedenis van de sterrenkunde (spreker n.t.b.)

ORGANISATIE & INFORMATIE

Het volledige programma en een aan-

Periode: twee maandagavonden in

Studium Generale Universiteit Leiden

meldingsformulier staan op internet:

februari 2011

Postbus 9500, 2300 RA Leiden

www.hovo.leidenuniv.nl

Plaats: zaal 011, Lipsiusgebouw,

(071) 527 7283/7295/7296 e-mail:

Meer informatie: HOVO Universiteit

Cleveringaplaats 1, Leiden

[email protected]

Leiden, [email protected],

Tijd: 19.30 – 22.00 uur

www.studiumgenerale.leidenuniv.nl

(071) 527 72 99 (ma. t/m do. 10-13 uur). leidraad 13

thema:podiumkunsten

‘De top van de kunstenaars hoort thuis op de universiteit’ In de academische wereld vormen wetenschap en kunsten geen logische partners. Toch kunnen ze elkaar inspireren en beïnvloeden. Leiden ging de uitdaging aan en startte in de Academie der Kunsten een unieke samenwerking met musici en beeldend kunstenaars. tekst: annette zeelenberg

Frans de Ruiter was aan het begin van deze eeuw een van de “kwartiermakers” van een bijzonder initiatief om kunst en wetenschap bij elkaar te brengen. Nu is hij directeur van de Academie der Kunsten, een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Leiden, het Koninklijk Conservatorium en de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. De Academie is ontstaan vanuit verwondering, of misschien zelfs verontwaardiging. De Ruiter: ‘Ik vond het eigenaardig dat het kunstonderwijs geen pendant had in het hoger onderwijs, zoals voor veel disciplines wel het geval is. Neem economie of pedagogie, dat kun je studeren op hbo- én op wo-niveau. En dat terwijl de top van onze kunstenaars toch onderwijs zou moeten kunnen volgen op het hoogste niveau. Die top hoort binnen de universiteit thuis.’ De Universiteit Leiden was gevoelig voor die argumentatie en ‘na heel veel geregel’ ging de Academie der Kunsten in december 2001 van start. Het doctoraatsgedeelte kwam daar in 2004 bij, eerst alleen met een muziektraject. Later werden ook de beeldende kunsten aan het aanbod toegevoegd.

Studenten die zich zowel in de wetenschap als in de kunsten willen verdiepen, kunnen bij de Academie terecht. Dat levert onverwachte combinaties op. Een student Rechten met muzikaal talent kan ervoor kiezen om een bijvak Zang te doen. Of een student Pedagogiek kan

14 leidraad

een minor Wereldmuziek volgen. De bijbehorende studiepunten tellen mee voor het hoofdvak. De Ruiter: ‘Die mensen zijn echt getalenteerd, we doen hier niet aan bezigheidstherapie.’ Andersom komt ook voor: studenten Muziek en Beeldende Kunst volgen in Leiden theoretische, soms speciaal ontwikkelde vakken zoals Muziekfilosofie, Kerkmuziek en Mediatechnologie. Voor wie echt niet kan kiezen, is zelfs een dubbelstudie mogelijk. De Ruiter: ‘Bij sommige Leidse studenten is er sprake van een prettig uit de hand gelopen kunstzinnige hobby. Anderen zouden liever direct volledig de kunsten in willen, maar worden door hun ouders gestimuleerd om eerst maar eens “een echt vak” te leren.’

De Universiteit Leiden is er trots op om zo’n bijzonder aanbod op het terrein van doctoraatstrajecten in huis te hebben. De Ruiter: ‘Wij zijn de eerste en de enige in Nederland.’ Anderzijds betekent de samenwerking voor het conservatorium en de kunstacademie een erkenning van de kunsten. In Engeland, de VS en de Scandinavische landen bestaan al langer dergelijke opleidingen. Deze buitenlandse instellingen vormden een inspiratie, maar de oprichters van de Academie wilden geen kopie, ze zochten hun eigen weg. De Ruiter: ‘In die landen zie je toch vaak een nadruk op de uitvoerende en de creatieve kant. De reflectie en het onderzoek worden minder goed belicht. Dat is bij ons anders.’ Daarom is het onderzoek in de kunsten een belangrijk onderdeel van de

Academie. De instelling biedt een succesvol promotietraject voor kunstenaars. Sinds de start in 2004 is er al een promotie afgerond en op dit moment zijn er 52 kandidaten bezig met hun onderzoek. Wie in aanmerking wil komen voor een DocArtes (muziek) of PhDArtstraject (beeldende kunst en design), moet een strenge selectieprocedure ondergaan. Daarin worden zowel de uitvoerende en creatieve prestaties als de onderzoekskwaliteiten van de kandidaat getoetst. De Ruiter: ‘We willen geen mensen die denken “ik ben niet zo goed in de kunst, dan maar promoveren”. Nee, we willen alleen excellente kunstenaars die het vermogen hebben om te reflecteren over hun kunst.’

De doctoraatsonderzoeken leveren een belangrijke bijdrage aan het denken over kunst, benadrukt De Ruiter. ‘Het is inherent aan kunst dat een deel ervan niet te verbaliseren is. Wat maakt dat we talent herkennen zodra we het horen, zien? Een deel wordt bepaald door technisch kunnen. Een ander deel kan niet in woorden worden uitgedrukt. Dat kun je omschrijven als “tacit knowledge”.’ Het is bijzonder waardevol dat door onderzoek die ‘stilzwijgende kennis’ met kleine stapjes meer expliciet wordt, benadrukt hij. De Academie ziet hij als een eerste stap in het samengaan van kunsten en wetenschap. De twee disciplines kunnen elkaar beïnvloeden en van elkaar profiteren. De Ruiter: ‘Bij elk van de faculteiten die Leiden rijk is, is er een aanknopingspunt met kunst. Neem bijvoorbeeld 3D-onderzoek in de geneeskunde. Daar zouden kunstenaars die op dat gebied actief zijn een interessante bijdrage aan kunnen leveren. En er

zijn op dit vlak nog zoveel opleidingen mogelijk die nu nog niet bestaan in Nederland, zoals Kunstjournalistiek, Jazzgeschiedenis en Auditieve Cultuur. De Academie blijft ernaar streven daar een bijdrage aan te leveren.’ www.hum.leidenuniv.nl/kunsten

leidraad 15

Health-TIEs

16 leidraad

Health-TIEs

Het hoofdpijndossier:

de zorg

Willen Europeanen ook in de toekomst verzekerd zijn van goede gezondheidszorg, dan zullen medische kennisinstellingen, de overheid en het bedrijfsleven moeten samenwerken. Het project Health-TIES neemt de rol van aanjager graag op zich. tekst: karina meerman beeld: van lennep

Het is problematisch gesteld met de zorg in Europa. De bevolking vergrijst en nu al gaat tien procent van het Europese bruto nationaal product op aan de zorgsector. Overheden snijden waar ze kunnen, maar met alleen bezuinigen komen we er niet. Het is van groot belang dat in de nabije toekomst de bestaande middelen zo efficiënt mogelijk worden ingezet. Daartoe is samenwerking nodig tussen medische kenniscentra, de overheid en het bedrijfsleven. De medische instituten doen onderzoek, het bedrijfsleven vertaalt die innovaties naar producten of diensten voor de markt en de overheid faciliteert door middel van infrastructuur en regelgeving.

Die bezorgdheid om de Europese zorgsector en de wens tot verbetering liggen ten grondslag aan Health-TIES, een consortium van vijf kennisregio’s uit de eredivisie van de zorg. Alle hebben via hun Science Park een sterke band met het bedrijfsleven en een goede relatie met de (regionale) overheid. Het zijn de ZuidHollandse Medical Delta (Leiden, Delft, Rotterdam), Oxford and Thames Valley, Life Science Zürich, Biocat, de bio­regio in Catalonia en de regio Észak-Alföld in Hongarije. Professor Hogendoorn doet de coördinatie vanuit Leiden. ‘De kennis­ economie is een actueel onderwerp, maar zij kan niet bestaan vanuit sec ICT, de overheid of het bedrijfsleven. Alleen samen, in een verweven constructie, kunnen zij de kenniseconomie trekken.’

Alleen de bundeling van kennis en expertise op die drie niveaus zal Europa concurrerend genoeg

Health-TIES heeft onlangs een Europese subsidie van drie miljoen euro ontvangen. Hogendoorn is

maken voor de rest van de wereld. Alleen dan kunnen middelen en kennis optimaal worden ingezet en benut. En wachten is geen optie. ‘Als we nu niks doen, dan hoeven we over twintig jaar niks meer te doen, want dan hebben we geen kenniseconomie meer’, waarschuwt prof.dr. Pancras Hogendoorn van het LUMC. ‘We zijn in Europa sterk in innovatie en research & development’, zegt zijn collega professor Bass Hassan, MD, PhD, van de universiteit van Oxford. ‘Maar we kunnen het niet ten gelde maken zoals bijvoorbeeld Harvard dat doet.’

daar bijzonder blij mee, niet zozeer om de hoogte van het bedrag, alswel om het strategische belang. ‘Ik zie het als een erkenning voor de Medical Delta als innovatieve speler in de gezondheidszorg. Gisteren was de start van het project en het voelt als een feestje om te mogen werken met mensen die stuk voor stuk inspireren. Ik denk dat wij als Medical Delta daadwerkelijk een verschil kunnen maken, door de kwaliteit van het Science Park en de steun van de gemeente Leiden.’ En van Rotterdam en Delft natuurlijk, voegt hij er direct aan toe.

» leidraad 17

Health-TIEs

De waarde van Leiden Bio Science Park Henri Lenferink, burgemeester van ‘Ik ben een verstokte Leienaar, maar we zijn geheel gezamenlijk opgetrokken in het verkrijgen van subsidie voor ons voorstel.’ Zijn Britse tegenhanger is professor Bass Hassan van de universiteit van Oxford, die net als Leiden een sterk Science Park heeft, maar meer wil groeien. ‘Europa is erg goed in medisch onderzoek en innovatie’, zegt Hassan. ‘Waar we niet zo goed in zijn, is die twee aspecten omzetten naar economisch voordeel, zoals Harvard dat doet.’ Dat is waarom de Europese concurrentiepositie moet worden verbeterd. Zodat de welvaart en de werkgelegenheid van vijhonderd miljoen Europeanen ook in de toekomst kunnen groeien. ‘Als je de economie wilt stimuleren, stop je het geld waar de echte kennis en experti-

Leiden is trots op het Leiden Bio Science Park. ‘Het Bio Science Park is de nieuwe lakennijverheid van Leiden. Het is ons paradepaardje, een symbool van Nederland als kennisland.

De gemeente en de universiteit hebben de afgelopen 25 jaar alleen bouwgrond op het terrein geboden aan bedrijven die konden voldoen aan de kwalificatie biotechnologie. De combinatie van al die biotech-nijverheid is enorm krachtig gebleken. Het is bijna een Silicon Valley, zo sterk innovatief als deze bedrijven zijn. Maar het Leiden Bio Science Park is meer dan alleen grond. Het terrein heeft ook veel ontmoetingspunten en gezamenlijke faciliteiten en die hebben ook een

‘Medical Delta doet mee met de besten van de klas’ Pancras Hogendoorn

aantrekkingskracht. De combinatie universiteit, bedrijfsleven en gemeente Leiden is een sterke. Samen kunnen we de werkzaamheden op het Leiden Bio Science Park optimaal faciliteren. Toen twee jaar geleden de arbeidsmarkt heel krap was, dreigden bedrijven

se is. Invest in your best. Europa heeft denk ik tien tot vijftien medische clusters nodig van bijzonder hoge kwaliteit. Dat zijn plaatsen waar de volgende innovaties worden geboren. Ieder aspect van de medische technologie moet daar aan bod komen.’

Het tot stand komen van het consortium is op zichzelf al een belangrijke stap, omdat hieruit blijkt dat in heel Europa dezelfde problemen spelen en er aantal kernen zijn van waaruit mogelijk oplossingen komen. Hassan: ‘Dit is de eerste keer dat het zo duidelijk is geweest wie de spelers zijn. Ook is het de eerste keer dat iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt in het oprekken van de grenzen van de vooruitgang.’ Hogendoorn ziet overeenkomsten tussen Health-TIES en zijn gekozen specialisme, het onderzoek naar bottumoren op DNA-niveau. De molecuul achter de zieke mens, zoals hij zegt. ‘De behandeling van iemand met bottumoren gaat altijd samen met andere specialisten. Omdat het zo complex is, loop je tegen de beperkingen van je eigen kennis aan en heb je anderen nodig. Dat werkt binnen Health-TIES ook zo.’ Hogendoorn vindt het een prettig idee dat hij persoonlijk een bijdrage kan leveren aan een betere structuur van de gezondheidszorg in Europa. En als Leienaar voelt hij zich er ook goed bij: ‘Wij doen mee met de besten van de klas.’ www.medicaldelta.nl

18 leidraad

mensen weg te kapen bij elkaar. We zijn in dialoog gegaan om escalatie daarvan te vermijden. Scholing van mensen bleek uitermate belangrijk. Op het terrein komt nu een biofarmaceutische proeffabriek. Deze is enerzijds bedoeld als demonstratiefaciliteit, voor het informeren van belangstellenden over Leiden Bio Science, en anderzijds als onderwijs- en trainingsinstituut. Maar we investeren nog meer. Recent kregen we de financiering rond voor een centrum van microscopie. Daar zal onder andere op moleculair niveau onderzoek worden gedaan naar de effectiviteit van medicijnen. Dat is toch allemaal prachtig? En nu weer subsidie voor Health-TIES. In dat project zitten wereldspelers en hun internationale netwerk is goed voor de status van Leiden. In de top tien van de wereld zitten geen Nederlandse universiteiten, terwijl we qua kennisland in de top vijf scoren. Dat komt door de schaal. Wanneer we samenwerken – zoals in de Medical Delta – versterkt dat onze positie. Ik ben daar heel trots op, het is heel mooi wat er gebeurt. Alle partijen werken op een prettige en natuurlijke manier samen. Zelfs in een tijd van zware bezuinigen, die de gemeente toch moet doorvoeren, zien zij een manier om middelen vrij te maken voor dit project. Dergelijke samenwerking valt niet te regisseren. Dat kan alleen als mensen het echt willen.’

FaCulteitsnieuws

arCHeologie nieuws piCtogrAfisChe mANusCripteN

Twee recent gepromoveerde onderzoekers

werelderfgoedlijst. Ook sluit het bezoek

hebben van NWO een Veni-subsidie ter

goed aan bij de toenemende belang-

waarde van 250.000 euro ontvangen.

stelling in Leiden voor de archeologie van

Dr. Renzo Duin ontving de Veni voor

Oost- en Zuidoost-Azië, die onlangs tot

"Surinaamse Indianen feesten voor

een masterspecialisatie heeft geleid.

De Mixtec-beschaving

regionale samenhang" en dr. Alex Geurds

(Mexico) is een van de

voor "Precolumbiaanse standbeelden in

interessantste uit de

Nicaragua".

prekoloniale periode van Mesoamerica. Een kenmerk van deze beschaving zijn de zeer

eeN BijzoNdere eer Op 27 september werd tijdens een

werelderfgoed iN jApAN?

feestelijke bijeenkomst in de Faculty Club een wetenschappelijke bundel of Festschrift gepresenteerd ter ere van Wim

Decaan prof.dr. Willem Willems bracht

Kuijper, als dank voor veertig jaar lesgeven

codices die verhalen over de geschiedenis

afgelopen september een bezoek aan

en determineren. De bundel is getiteld Van

artistieke pictografische en de dynastieën binnen de stadstaten. In

Japan, op uitnodiging van de Aomori

Planten en Slakken / Of Plants and Snails

The Mixtec Pictorial Manuscripts worden

District Council in het noorden van het

(Sidestone Press). Een bijzondere eer, die

een overzicht en een beschrijving gegeven

Japanse eiland Honshu. Doel van het

leden van het OBP niet vaak ten deel valt.

van de rijk geïllustreerde Mixtec-

bezoek was assistentie verlenen bij het

Kuijper is ooit als tekenaar/restaurator

manuscripten die in Europa, de VS en

nominatieproces voor werelderfgoed.

begonnen, maar al spoedig bleek dat het

Mexico bewaard zijn gebleven. Daarbij

Het ging daarbij om vijftien prehistorische

archeobotanisch laboratorium een grotere

komen zes eeuwen geschiedenis aan bod

aantrekkingskracht op hem had. In zijn

en wordt er inzicht gegeven in het

werk als botanisch analist heeft hij een

ontcijferproces.

fenomenale kennis opgebouwd over het

The Mixtec Pictorial Manuscripts. Time,

determineren van verkoolde of

Agency and Memory in Ancient Mexico –

halfverrotte plantenresten. Kuiper is

Maarten Jansen & Gabina Aurora Pérez

daarmee bekend geworden tot ver over de

Jiménez. E.J. Brill, Leiden/Boston

landsgrenzen, net als met zijn kennis van mollusken. Generaties studenten leidde hij op, waaronder heel wat uit het buitenland.

AwArds eN suBsidies

Het Festschrift is dus welverdiend.

De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) heeft de Faculteit

Bezoek van professor Willems aan Japan

der Archeologie vijf Akademie Assistent-posities toegekend in het kader

vindplaatsen van de Jomon-beschaving in

van “Pathways to independent research”.

het noorden van Honshu en Hokkaido.

Excellente masterstudenten worden hierin

De voorgenomen nominatie beslaat

uitgedaagd om onderzoek te verrichten.

wereldberoemde plaatsen als de Oyu

De Akademie Beurs voorziet de assistenten

Stone Circles en Sannai Maruyama.

van een betaalde positie gedurende twaalf

Professor Willems is copresident van

maanden, voor één dag in de week.

ICAHM, het ICOMOS International

Akademie Assistenten doen mee aan

Committee for Archaeological Heritage

een publicatieproject van een bepaalde

Management. Het past goed in het ICAHM-

professor en zijn of haar staf en worden

beleid om assistentie te verlenen bij het

ook coauteur van die publicatie.

opstellen van nominaties voor de

leidraad 19

tHema:PodiumKunsten

theater oP de huid Van de tiJd voor generaties leidse studenten is het leids academisch Kunstcentrum, kortweg laK, een begrip. al in de jaren vijftig was het dé plek voor verrassende theater- en muziekvoorstellingen en voor kunstzinnige cursussen.tegenwoordig weet ook publiek van buiten de universiteit het laK te vinden. teKst: annette ZeelenBerG Beeld: laK

medewerkers van het Lak in actie in het kader van de landelijke protestactie tegen de bezuinigingen op kunst en cultuur "nederLand schreeuwt om cuLtuur".

20 leidraad

tHema:PodiumKunsten

de geschiedenis van het lak begint in 1946. net na de oorlog vonden Piet Cleveringa, medewerker bij de universiteit, en sterrenkundige Jan hendrik oort het belangrijk dat studenten en academisch personeel in contact konden komen met een breed aanbod aan kunst en cultuur. op de zolder van het Prytaneum, de toenmalige mensa aan het rapenburg, startten ze een soort ticketbureau voor muziek en theatervoorstellingen in de regio. het initiatief was een succes en werd al snel uitgebreid met een bescheiden aanbod aan kunstzinnige cursussen en wat zelf georganiseerde, kleine voorstellingen. Begin jaren zeventig verhuisde het bureau naar de zolder boven de vakgroepen theaterwetenschappen en nederlands aan het levendaal. er werkten toen nog veel vrijwilligers. roland helmer was in die tijd een van de weinige betaalde krachten (‘ik was het schaap met de vijf poten’), samen met een cursuscoördinator en een theatertechnicus. ‘Vanaf dat moment gingen we groeien’, vertelt hij. helmer, nu directeur van het laK, kijkt met genoegen op die pionierstijd terug. ‘het was een fijne plek, met een kleine eigen zaal. we konden er van alles uitproberen, een speeltuin was het.’ Zo werd het levendaal de culturele ontmoetingsplek van de leidse studenten. er gebeurden bijzondere dingen. helmer: ‘we hebben bijvoorbeeld laurie anderson (beroemde amerikaanse performancekunstenaar, red.) naar leiden gehaald. Ze gaf voorstellingen in antwerpen en amsterdam, met tussenin een dag vrij. ik heb gewoon gebeld en ze nam zelf op. Ze wilde graag komen. het werd een prachtige avond, zoiets vergeet je nooit meer.’

eind jaren zeventig verhuisde het lak opnieuw, nu naar het lipsiusgebouw, dat toen bekend stond als het Centraal Faciliteitengebouw, aan de Cleveringaplaats. de verhuizing betekende een volgende stap in de professionalisering. helmer: ‘het was daar iets minder een speeltuin, maar we kregen er wel een prachtig vlakkevloertheater (theater zonder duidelijke scheiding tussen speelruimte en toeschouwersruimte, red.) voor terug. dat diende zelfs als voorbeeld voor veel andere theaters.’ het universitair bestuur ondersteunde het laK nadrukkelijk bij de keuze om de deur ook voor niet-studenten open te stellen. ‘het centrum moest een brugfunctie vervullen tussen de universiteit en de andere leidenaren. iedereen was welkom.’ die missie is nog steeds van kracht, benadrukt helmer. ‘het bezoekersaantal neemt toe en het aandeel

niet-studenten daarin groeit. dat is onze legitimering. we hebben zo’n 25.000 bezoekers per jaar, van binnen en buiten de universiteit.’ de animo onder studenten voor de theater- en muziekvoorstellingen en de cursussen is minder dan in het verleden. ‘dat wijt ik aan de verhevigde studiedruk’, zegt helmer. ‘studenten hebben tegenwoordig minder ruimte, ze moeten heel scherp kiezen waar ze hun tijd aan besteden.’ toch speelt het laK nog steeds een rol in het leven van veel studenten. Ze volgen er cursussen fotografie of afrikaanse dans, doen mee aan de jaarlijkse Poetry slam en maken een keuze uit

‘Aan het Levendaal konden we van alles uitproberen, een speeltuin was het’ roland Helmer het brede aanbod aan eigentijdse voorstellingen. de eigen muziekproducties rondom de feestdagen zijn daarbij een hit. op de vraag of het laK de bezoekers iets bij wil brengen over de maatschappij, stelt helmer: ‘wij programmeren interessant theater. en wat mensen met die voorstellingen doen, is niet aan ons. sommigen komen misschien alleen maar om te lachen, anderen zijn juist geroerd of worden aan het denken gezet.’ de gemeenschappelijke noemer in de programmering is dat de voorstellingen dicht op de huid van de tijd zitten. ‘en het draait altijd om kwaliteit.’

nadat de universiteit in 2008 aankondigde de geldkraan voor het laK dicht te draaien, is de gemeente nu bereid financieel in te springen. de universiteit heeft inmiddels toegezegd geen huur te vragen voor het gebouw. toch zijn de onzekere tijden nog niet voorbij. helmer: ‘hoewel het erop dit moment financieel goed voor ons uitziet, maak ik me grote zorgen over het kille politieke klimaat rondom kunst en cultuur.’ de door het nieuwe kabinet aangekondigde bezuinigingen vindt hij ‘bizar’. ‘de kunsten worden buitenproportioneel belast. ik weet niet nog niet wat dat voor ons zal gaan betekenen. Maar als de bezuinigingen doorgaan, wordt het mecenaat weer heel belangrijk. ook het laK zal zich hierop moeten oriënteren.’

meer over het laK theater en de programmering op www.laktheater.nl.

leidraad 21

nieuws

leiden in den haag

Campus Den Haag

LUC The Hague

Campus Den Haag is de tweede vestiging van de Universiteit Leiden in Den Haag. De stad Den Haag als politiek en bestuurlijk hart van Nederland is de perfecte plaats om de Leidse expertise en de Haagse kwaliteiten samen te laten komen. De “Haagse” thema’s komen dan ook terug in het onderwijs dat Campus Den Haag verzorgt. Met een zeer divers onderwijsaanbod richt Campus Den Haag zich op een brede doelgroep van reguliere student tot professional. Zo biedt zij onder meer eenjarige avondmasters, leergangen op het gebied van Rechtsgeleerdheid, Politicologie en Bestuurskunde.

Het Leiden University College The Hague (LUC The Hague) is een driejarige Engelstalige bacheloropleiding in Liberal Arts & Sciences voor een groep excellente, gemotiveerde (inter)nationale studenten. Er wordt een combinatie van studeren, wonen en sociale/ maatschappelijke activiteiten aangeboden op dit residentiële college in de hofstad Den Haag.

Daarnaast ontwikkelt Campus Den Haag onder-

andere colleges in Nederland, maar sluit het tevens

Het College biedt studenten een uitdagende, brede basisopleiding en bereidt voor op toonaangevende posities in de internationale samenleving. Het brede, interdisciplinaire programma van het College heet “Global Challenges” en heeft een focus op vrede, recht en duurzaamheid. Hiermee onderscheidt de opleiding zich niet alleen van de

wijsprogramma’s in opdracht van overheidsorga-

naadloos aan bij het internationale profiel van

nisaties, maatschappelijke instellingen en bedrij-

Den Haag. LUC The Hague is in september jl. van start gegaan met een groep van 110 enthousiaste

ven die een intensief contact hebben met de

studenten, waarbinnen 25 verschillende nationaliteiten vertegenwoordigd zijn. In latere jaren zal het

overheid. Jaarlijks start voor het ministerie van

aantal startende studenten oplopen tot 200 per jaar met een verhouding van 70 procent nationaal en

Binnenlandse Zaken het Rijkstraineeprogramma

30 procent internationaal. Het onderwijs wordt gegeven in kleine klassen (maximaal 20 personen) om

en sinds 2004 verzorgt Campus Den Haag

persoonlijke aandacht, ontwikkeling en begeleiding te waarborgen.

de diplomatenopleiding van het ministerie van

Meer informatie: www.lucthehague.nl

Buitenlandse Zaken. Inmiddels is Campus Den Haag uitgegroeid tot een faculteit die niet alleen academisch onder-

Naast de reguliere opleidingen is de profes-

nationaal en interdisciplinair is speciaal voor

wijs aanbiedt, maar waar ook verschillende

sional ook al jaren kind aan huis bij Campus

starters, ervaren professionals en leidingge-

centra gevestigd zijn:

Den Haag.

venden in het publieke domein. Inmiddels

• Centre for Governance Studies

 De Campus brengt kennis en praktijk bij el-

hebben al honderden professionals een pro-

• Grotius Centre for International Legal Studies

kaar in het politiek en bestuurlijk hart van Ne-

gramma bij Campus Den Haag gevolgd. Een

• Centre for Modern Urban Studies

derland. De opleidingen richten zich op het

greep uit het aanbod: Leergang Public Affairs,

• Centre for Terrorism & Counterterrorism

snijvlak van politiek, bestuur en recht. Er

Beleid in Praktijk, Politiek bestuurlijke gevoe-

• Centrum voor Regionale Kennisontwikkeling

wordt een rijk palet aan verdiepend,  postaca-

ligheid en Oriëntatie op Europa.

(duaal promoveren)

demisch en praktijkgericht onderwijs gebo-

Verder organiseert Campus Den Haag regelma-

den.   De Campus  staat voor vernieuwend

tig lezingen, debatten en korte cursussen.

onderwijs in een academische setting, inter-

22 leidraad

Meer informatie: www.campusdenhaag.nl

column

Uit Bergen op Zoom kom ik, in West-Brabant, waar de podiumkunsten vooral podiumkunsten binnen de stadsgrenzen bleven. Toneel, spektakel, lichtspel, processie: alles voor de ogen en oren van de Bergse gemeenschap, gelardeerd met voor de doorsnee-Bergenaar volkomen herkenbare codes en rituelen. En carnaval is een groot genoegen voor elke autochtone stadsbewoner, maar amper interessant voor iedereen die oorspronkelijk van buiten de stad komt, of het nou om Rotterdam of het Turkse platteland gaat.

Vol goede moed toog ik op mijn achttiende naar studentenstad Leiden, in mijn ogen zowat een wereldstad. Ik was ervan overtuigd dat ik daar mijn vleugels zou uitslaan en dat een overdosis cultuur mij prachtige nieuwe inzichten en ervaringen zou brengen. Viel mee, in de praktijk. Ik speelde een kleine rol in een voorstelling van het Leidsch Studenten Tooneel, probeerde kunstbesprekingen te introduceren in het verenigingsblad en organiseerde lezingen waarbij een aantal smaakmakers uit de vaderlandse kunstwereld aan het woord kwam. Klein hoogtepunt, binnen mijn studie Nederlands: tijdens mijn doctoraal mondeling werd mij gevraagd de redevoering van de zojuist opgestapte minister Gijs van Aardenne te analyseren, volgens de grondbeginselen van de klassieke retorica. Ander hoogtepuntje, buiten het studentenleven, waren mijn werkzaamheden voor de Postkoetsenrace. Vanwege het honderdjarig bestaan van de 3 October Vereeniging trok een bonte parade postkoetsen van Groningen via Alkmaar naar Leiden. Ik assisteerde de PR-functionaris en was onder de indruk van de publiciteit die het evenement kreeg en van de finish op de Breestraat: veel toeters en bellen, op handen gedragen door de stadsbewoners – net als het carnavalsfeest in Bergen op Zoom.

foto: Bob Bronshoff

Toen kunst nog pure magie was Cornald Maas (1962)

studeerde Nederlandse taal- en letterkunde in Leiden. Hij heeft talloze publicaties op zijn naam staan, onder andere voor de Volkskrant,

Vrij Nederland, Linda en de VARAgids. Daarnaast publiceerde hij een reeks boeken, waarvan Uit Elkaar het meest recente is. Ook op televisie is Maas veelvuldig te zien, onder andere als presentator van het cultuurprogramma

Opium. Ook was hij tafelheer in De Wereld

Draait Door.

Zo argeloos als toen sta ik allang niet meer in het leven. Ik ging werken voor een kunstredactie van een opinieweekblad, en interviewde vele tientallen kunstenaars voor de Volkskrant. Van De Plantage, het kunstprogramma dat Hanneke Groenteman jarenlang presenteerde, werd ik eindredacteur. En inmiddels presenteer ik zelf het wekelijkse kunst- en cultuurprogramma Opium. Nogal een privilege, die werkzaamheden, want ze verschaffen mij geheel vanzelfsprekend een alibi om met kunstenaars in contact te komen. Mensen die, niet gehinderd door effectbejag, de dingen doen die ze móeten doen, met bezieling en passie – zelfs in tijden van culturele kaalslag. Ik geniet er enorm van, maar tegelijkertijd is dankzij al die ontmoetingen de kunst ook verpletterend alledaags geworden. En daarom verlang ik er de laatste tijd soms naar terug: naar de tijd dat ik amper van iets wist, maar vol was van verlangen, en toen kunst nog pure magie voor me was. De tijd, met andere woorden, dat ik hunkerde naar het grootse culturele leven, en intussen nog simpelweg de carnavalsoptocht in Bergen op Zoom gadesloeg of opgewonden naast een postkoets in Leiden paradeerde.  

leidraad 23

FaCulteitsnieuws oPinie

geneeskunde/lumC nieuws

lAByriNt puBlieksprijs voor teAm miChel ferrAri Het team van migraineonderzoeker Michel Ferrari heeft de Labyrint Publieksprijs gewonnen in de finale van de Academische Jaarprijs 2010. De Academische Jaarprijs wordt sinds 2005 toegekend aan het onderzoeksteam dat het beste plan heeft om wetenschappelijk onderzoek onder de aandacht van een groot publiek te brengen. De prijs ging dit jaar naar het project “Vliegkunstenaars” van de Universiteit Wageningen, waarin vliegbewegingen van vleermuizen, vogels, insecten en plantenzaden worden bestudeerd. Nieuw dit jaar was de Labyrint Publieksprijs. Op de website van het VPROtelevisieprogramma Labyrint konden bezoekers hun stem uitbrengen op de deelnemende teams. Bezoekers kozen massaal voor Ferrari’s onderzoeksproject “Kies de Aanval”, dat zich richt op verschillende neurologische ziekten: hoofdpijnaanvallen, flauwvallen en slaapaanvallen. Omdat jonge, sportende mensen tussen 12 en 25 jaar de belangrijkste doelgroep vormen, maakt “Kies de Aanval” gebruik van sociale netwerken als Twitter.

NeoNAtAle gehoorsCreeNiNg looNt

meer informatie op www.lumc.nl/con/7021.

wAArom NederlANders Niet oud wordeN

erfelijkheid eN eeN slANke lijN

Hoewel onze gemiddelde leeftijd nog al-

moeilijker om op gewicht te blijven dan

van de oto-akoestische emissiemethode.

tijd stijgt, hebben Nederlanders niet

voor anderen. Dat is de conclusie van

Het binnenoor maakt namelijk in reactie

langer de hoogste levensverwachting ter

onderzoek van het zogenoemde GIANT-

op aangeboden kilkgeluidjes zelf ook

wereld. Vergeleken met koploper Japan

consortium, een internationaal samenwer-

geluid, dat met een microfoon te

leven we significant minder lang: 77

kingsverband van meer dan 400 weten-

meten is. Als het geluid niet goed wordt

versus 79 jaar voor mannen en 81 ver-

schappers uit 280 onderzoeksinstituten.

geregistreerd, bijvoorbeeld doordat de

sus 86 jaar voor vrouwen. Een deel van

De deelnemende Nederlandse weten-

baby een gehoorbeschadiging heeft, pro-

het verschil kan worden verklaard door

schappers komen uit Rotterdam (Erasmus

duceert het binnenoor ook geen geluids-

het rookgedrag van Nederlanders. Roken

MC), Amsterdam (VU), Leiden (LUMC),

reactie. Zo kunnen gehoorproblemen

is immers een belangrijke risicofactor bij

en Nijmegen (UMC St. Radboud).

objectief en snel worden geconstateerd

chronische aandoeningen als hart-

Het consortium heeft bijna een kwart

zonder dat het kind bewust hoeft te rea-

en vaatziekten. Niet alles is echter daar-

miljoen mensen wereldwijd onderzocht.

geren. Onderzoek van onder andere

mee opgelost. Onderzoekers van de

Mensen die veel erfelijke factoren van hun

dr. Marleen Korver van het LUMC heeft

Leyden Academy on Vitality and Ageing

ouders hebben meegekregen die van in-

aangetoond dat kinderen met gehoorpro-

richten zich daarom ook op het ontrafe-

vloed zijn op gewicht, wegen maar liefst 7

blemen die deze neonatale gehoorscree-

len van het “geheim” van Japan. De focus

tot 9 kilo meer dan mensen die weinig van

ning hebben ondergaan, na een aantal jaren

ligt onder meer op de verschillen in oude-

deze factoren hebben geërfd. Te denken

beter ontwikkeld zijn en een hogere kwa-

renzorg en de Japanse gewoonte om

valt aan hongerbeleving en hoe voedsel tot

liteit van leven hebben dan lotgenoten die

alleenstaande ouderen in huis te nemen.

vet wordt verwerkt, maar ook aan hoe goed

In Nederland krijgen alle pasgeborenen een gehoorscreening waarbij het gehoor met behulp van klikgeluidjes wordt getest. Deze test maakt gebruik

Voor sommige mensen is het echt veel

pas rond de negende maand werden ge-

je je kunt beheersen en hoe je eetbuien on-

screend. Hoe sneller het probleem wordt

derdrukt. Erfelijke factoren blijken ook van

geconstateerd, hoe eerder er hulp kan

invloed op de verdeling van het lichaams-

worden geboden, zodat de ontwikkeling van

vet: word je een appel (vet rondom de taille)

het kind geen vertraging oploopt.

of een peer (vet rondom dijen en heupen)?

26 leidraad 24

faculteitsnieuws

rechtsgeleerdheid Nieuws

tenfaculteit. Rechtendecaan prof.mr. Carel

her paper on “Just culture” in the context

Stolker sprak daarbij zijn grote waarde-

of accident and incident investigation.

ring uit voor alle steun. Ook kondigde hij de

Zestig jaar EVRM

nieuwe master Kinderrechten aan waarvoor nog begunstigers worden gezocht.

Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) bestaat zestig jaar. Op 12 november vond ter gelegenheid hiervan in Leiden een conferentie plaats

Juridisch PAO

In februari 2011 start de Specialisatie-

met als thema “Van succesverhaal tot zor-

opleiding Gerechtelijk Deskundige.

genkind?”. Hoogleraren als prof.dr. Rick

Doelstelling van deze opleiding is deskun-

Lawson en prof.dr. Evert Alkema bogen

digen door middel van een opleiding van

zich met mr. Roeland Böcker van het mi-

circa een half jaar vertrouwd te maken

nisterie van Buitenlandse zaken over de

met de beginselen van het procesrecht

vraag of zestig jaar een feestje waard is.

en kennis te laten maken met het juridi-

Kunnen we trots zijn of moeten we ons

sche jargon en de denkwereld achter de

alumni meeting since the start of the pro-

zorgen maken over het functioneren van

rechtswetenschap. Beoogd wordt het

gramme in 2000, in celebration of its

het verdrag en het toezichtmechanisme?

bevorderen van het omgevingsbewustzijn

10th anniversary. The two-day meeting

De conferentie werd georganiseerd door

van de deskundige en het bevorderen

started with the Space Law Symposium

het Nederlands Juristen Comité voor de

van het inzicht in de juridische context

on “Regulation of sub-orbital flights in the

Mensenrechten in samenwerking met de

van zijn optreden in rechte.

European Context” followed by drinks and

Universiteit Leiden.

Meer informatie via www.paoleiden.nl.

dinner. On day 2, Mr. Sagar S.P. Singamsetty

Alumni meeting IIASL The IIASL recently hosted its second

(class of 2006) welcomed the alumni and

Sponsoren in de spotlight

current students. The meeting began with the

EALA Award

presentation of a painting to IIASL on behalf

Mildred Troegeler from Germany, who

of the alumni for its dedicated efforts to de-

Sponsoring is voor de

successfully completed the advanced

velop the field of air and space law. A series

rechtenfaculteit van

LLM International Air and Space Law

of lectures was given by former students and

groot belang. Het maakt

course in 2009-2010 (cum laude), has

the meeting concluded with the unanimous

het onder meer mogelijk

been awarded the prestigious prize of the

decision to set up an alumni association, the

om een zeer breed palet

European Air Law Association (EALA) for

“IIASL Alumni Association”.

aan leerstoelen in stand te houden. Particulieren, advocatenkantoren, maatschappelijke organisaties en de rechtbank Den Haag bieden – soms al jarenlang – zeer welkome financiële ondersteuning. De Leidse faculteit loopt hier-

Robert Feenstra hoog onderscheiden

Bij gelegenheid van zijn negentigste verjaardag is

in voorop: Nederland kent namelijk geen

prof.mr. Robert Feenstra bevorderd tot Commandeur in de Orde

cultuur van sponsoring van de alma mater.

van de Nederlandse Leeuw. Hij ontving deze zeer hoge onder-

Daarom vond de faculteit het de hoogste

scheiding uit handen van oud-minister van Justitie Ernst Hirsch

tijd voor een eerbetoon aan deze onmis-

Ballin. Professor Feenstra was reeds Ridder in de Orde van de

bare sponsoren. Op 23 september jl. ont-

Nederlandse Leeuw. Robert Feenstra geniet grote faam door zijn studies over het

hulde rector magnificus prof.mr. Paul van

middeleeuws Romeins recht. Veel bekende Nederlandse juristen, onder wie leden van

der Heijden een zilveren bord met de na-

de Hoge Raad, zijn bij hem gepromoveerd. Sinds 1973 is professor Feenstra lid van de

men van de sponsoren van de Leidse rech-

Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

leidraad 25

opinie

Niet alleen woorden maken de man Woorden zijn krachtig, maar hoe effectief is het taalgebruik in de rechtsgang, de politiek en zelfs de troonrede? Maken woorden wel de man (of vrouw)? En hoe bewegen publieke figuren zich retorisch gezien op het maatschappelijke podium? Drie kenners van de klassieke retorica en Nederlandse taalbeheersing spreken zich uit. tekst: beatrijs bonarius beeld: rhonald blommestijn

Aan het woord zijn prof.dr. Ton van Haaften (Nederlandse Taal en Letterkunde), prof.dr. Ineke Sluiter (Griekse taal- en letterkunde) en prof.dr. Jaap de Jong, programmacoördinator Journalistiek en onderzoeker bij de Opleiding Nederlandse Taal en Cultuur. ‘Het is een misvatting dat mooi en correct kunnen spreken hetzelfde is als retorisch effectief zijn’, stelt Ton van Haaften direct. ‘Retorica gaat om het bereiken van een beoogd doel. Bereikt iemand dat doel door de juiste talige middelen in te zetten, dan is hij retorisch geslaagd. Maar dat wil niet zeggen dat er in het taalgebruik niet allerlei onvolkomenheden kunnen zitten. Neem Balkenende, geen groot spreker. Hij is vaak onverstaanbaar, spreekt te snel en is nog nooit betrapt op een originele of pakkende beeldspraak. Maar in het overdragen van zijn politieke boodschap was hij jarenlang effectief. Dat komt mede doordat retorica meer is dan wat in het oog springt. Inhoud staat wel op één, maar je moet hiervoor het formuleringsalternatief kiezen dat in die context het beste past.’ Daar sluit Ineke Sluiter zich bij aan. Hoewel ze beseft dat niet iedereen meegaat in haar passie voor retorica in het klassieke verleden zegt ze: ‘Ik analyseer patronen in hoe mensen in een maatschappij met elkaar in debat zijn, in eerste instantie

26 leidraad

in de klassieke oudheid. Dat is veilig; men neemt geen aanstoot aan die analyse. En vervolgens kun je ook naar gevoeliger actuele problematiek kijken waar feitelijk dezelfde kwesties spelen. Zo onderzoek ik evaluatief taalgebruik, taalgebruik waarmee je goedkeurt of afkeurt. Na 11 september werd bijna automatisch gesproken over “laffe terroristische aanslagen”. Tot onder anderen Susan Sontag zei: “Terroristisch is het. Maar laf? Die mensen zijn hun dood bewust tegemoet gevlogen, daar is moed voor nodig. Waarom noem je het niet ook moedig?” Er ontstond een enorme controverse. En daar zit mijn interesse: waarom waren de mensen zo boos? Sontag beweerde: “Je kunt objectief vaststellen of iets moedig is. Daar spreekt geen goedof afkeuring uit.” Maar dat zag het grote publiek anders. Dat hoorde in het woord “moedig” ook goedkeuring. En de mensen in de torens wisten niet dat ze werden aangevallen, dus was die aanval in elk geval óók laf. Je talige keuze is veelal je partijkeuze. Sontag bedoelde dat vermoedelijk niet, maar kon zich er niet aan onttrekken.’

‘Wat er op er 11 september gebeurde, kun je formuleren als “gruwelijke aanslag”,’ zegt Jaap de Jong, ‘maar het werd geframed als oorlog. “De vrijheid is aangevallen –

»

opinie

leidraad 27

opinie

Ton van Haaften (1953) is hoogleraar aan de Universiteit Leiden, eerst met de leeropdracht Juridisch Nederlands en sinds 2002 met de leeropdracht Taalbeheersing van het Nederlands. Hij studeerde onder meer Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam op het terrein van de Taalwetenschap. Voor zijn komst naar Leiden werkte hij aan meerdere Nederlandse universiteiten. Hij is ook bestuurlijk actief. Zo was hij onder andere in Leiden decaan van de Faculteit der Letteren en vice-rector magnificus. Momenteel is hij wetenschappelijk directeur van het Pre-University College.

‘Je kunt niet zomaar stellen dat Wilders effectief in het politieke debat is. Eerst moet je definiëren wat hij wil nastreven’ Ton van Haaften

Freedom itself is at war.” De Amerikanen wisten niet wie het had gedaan, maar die term bood de maximale ruimte voor inzet van de grootste budgetten en het leger.’ Sluiter: ‘Het mechanisme framing, iets dat een bepaald beeld oproept en een interne logica op gang brengt, is van alle tijden. Ook in de klassieke oudheid kwam dat voor. Nu is Wilders daar goed in.’ De Jong: ‘Als je die frame-gave hebt, gaat het publiek eerder met je mee, word je machtiger. De uitwerking van deze labels is niet te onderschatten. Neem de door Rutte voorgestelde taaltoets voor driejarigen die door Halsema werd bespot als “staatsopvoeding”. Door die overdrijving werd een communistische wereld opgeroepen. Het lukt nauwelijks je tegen zo’n label te verdedigen. Agnes Kant had er ook last van. Bijterigheid en voorspelbaarheid door eindeloze herhaling werden haar deels aangewreven. Terwijl Wilders diezelfde eigenschappen heeft, maar ermee wegkomt. Dat komt onder meer door zijn uitgebreide retorische repertoire en zijn creatieve taalgebruik. In zijn hyperbool “een flutstuk van het slechtste kabinet ooit” zoekt hij op de semantische schaal het uiterste op.’ Sluiter: ‘Wilders kan iets vileins, zelfs iets onacceptabels, zeggen over zijn opponenten, maar op het moment dat iemand hem over de inhoud aanspreekt, ontwijkt hij het debat. “Ik verdedig de vrijheid van meningsuiting”, zegt hij dan. Een slimme manoeuvre. Vrijheid van meningsuiting is een kernwaarde van de democratie; Wilders stelt zich hiermee op aan de kant van de democratie. En automatisch framet hij zijn tegenstander als antidemocratisch. Dat lijkt op een antiek mechanisme: in

28 leidraad

rechtbanksituaties werden mensen gewaarschuwd voor de retorische gewiekstheid van de opponent. “Pas op, dat is een welsprekend iemand”, vertelden ze de rechter in volzinnen die net zo retorisch waren als die van de tegenstander.’

Je kunt echter niet zomaar stellen dat Wilders effectief is in het politieke debat, vindt Van Haaften. ‘Eerst moet je definiëren wat hij wil nastreven. Als zijn doel is om kiezers te winnen, dan is hij effectief. Overigens is Wilders is een gewiekste taalgebruiker als het om subtiele formuleringskeuzes gaat. Zo kun je een standpunt presenteren als hoofdzin met bijzin: “Ik vind dat er teveel moslims zijn in Nederland.” Of je kunt zeggen: “Er zijn teveel moslims in Nederland.” Een subtiel verschil. Het retorische effect van het eerste formuleringsalternatief is dat je door “ik vind” duidelijk aangeeft dat het hier om jouw opvatting gaat waar een ander standpunt tegenover kan worden gesteld; je nodigt daar zelfs toe uit. Gebruik je geen bijzinsconstructie, dan wordt de inhoud meer gepresenteerd als een feit. Een promovendus van mij, Maarten van Leeuwen, heeft de bijdragen van Ella Vogelaar en Geert Wilders aan het zogenoemde Knettergekdebat vergeleken. Daaruit blijkt dat Vogelaar relatief veel van dit soort bijzinsconstructies gebruikt en Wilders bijna nooit. Het effect is dan dat Wilders in de context van zo’n debat veel duidelijker en daadkrachtiger overkomt dan Vogelaar.’ De Jong: ‘Ik vind Wilders’ retoriek vooral knap. Naast generaliseringen – “de moslims” in plaats van “moslims” ­­– sterk inkleurende adjectieven en neologismen – haatbaarden, kopvoddentaks – zet hij

opinie

Ineke Sluiter (1959) is hoogleraar Griekse taal- en letterkunde aan de Universiteit Leiden. Ze deed onderzoek in Cambridge, Washington DC (Harvard) en Princeton. Voor haar wetenschappelijke werk ontving zij meerdere prijzen, waaronder in 2010 de Spinozaprijs. Zij is gespecialiseerd in antieke ideeën over taal, van grammatica en retorica tot vrije meningsuiting, en in het publieke debat over waarden en normen in de oudheid. Ze analyseert vanuit die achtergrond ook moderne problemen.

retorische stijlmiddelen in om zijn boodschap kracht bij te zetten, waaronder humoristische metaforen. Bij de Algemene Beschouwingen 2009 zei hij dat de auto van het kabinet was vastgelopen. “Ze weten […] dat ze geen acht hebben geslagen op het bordje ‘Moeras linksaf ’. Ze gingen toch linksaf, omdat hun ideologische Tomtommetje al sinds de sixties staat afgestemd op linksaf. Wouter zit achter het stuur. André zit in het babyzitje. Jan Peter, die alles best vindt, zit vooraan omdat hij tevreden is zolang hij maar voorin mag zitten.” Niemand vergeet dit. Maar zwak is dat hij zich, als het lastig wordt, buiten de discussie stelt: “Meer zeg ik er niet over. U bekijkt het maar.’’’ Sluiter: ‘In de huidige politiek wordt gepolariseerd. Politici kunnen niet én hard op de zaak zijn én vriendelijk op de persoon tegelijkertijd. Het op de man spelen kan dermate extreem worden dat je je moet afvragen of het democratisch nog acceptabel is; je maakt je opponent monddood. Er is geen sprake van uitnodiging tot weerwoord. En een volksvertegenwoordiger heeft ook een verantwoordelijkheid voor het verdedigen van de kernwaardes van de democratie en het toegankelijk houden van het debat.’

Op het Van Eijckhof houdt Van Haaften zich ook bezig met juridisch taalgebruik. ‘Door de jaren heen zijn pogingen ondernomen het juridische taalgebruik te vereenvoudigen, bijvoorbeeld bij vonnissen en dagvaardingen. Maar over het algemeen is er onder juristen een grote weerstand om daarin mee te gaan. Die wordt veroorzaakt door de behoefte aan een eigen juristentaal of de gedachte dat in

taalgebruik distantie ten opzichte van de rechtszoekenden in acht moet worden genomen. De belangrijkste reden is echter dat juristen bevreesd zijn voor de juridische consequenties van taalveranderingen. Bedoel je in juridische zin nog hetzelfde als je voor een andere, eigentijdsere formulering kiest? Heeft het geen juridische gevolgen? Leidt dit bij de rechter niet tot een ander besluit? Daarom zijn juristen in hun woord- en zinskeuzes conservatief en blijven ze liefst zo dicht mogelijk bij

‘Politici kunnen dermate extreem op de man spelen, dat je je moet afvragen of het democratisch nog acceptabel is’ Ineke Sluiter de woorden van de wet en de jurisprudentie. Dat betekent dat hun taalgebruik vaak erg achterloopt bij de omgangstaal. Vaak onnodig, maar wel begrijpelijk.’ De Jong concentreert zich op ministeriële toespraken, Kamerdebatten en op de troonrede: ‘De troonrede is een fascinerende, ceremoniële toespraak, die glans krijgt door folklore van paarden, hoeden, troon en driewerf hoera. Bij die folklore hoort ook gemopper op de plechtige taal. Maar vanaf de periode Lubbers zijn de troonredes aanmerkelijk korter geworden, van ruim 2500 naar zo’n 1700 woorden. Ook zijn zinnen korter en is het jargongebruik verminderd, hoewel verhevener woorden als ‘solide’ en ‘verscheidenheid kennen’ voorkomen. Bij retorische analyse moet rekening gehouden worden met het doel

»

leidraad 29

opinie

‘Als je die frame-gave hebt, gaat het publiek eerder met je mee en word je machtiger. De uitwerking van deze labels is niet te onderschatten’ Jaap de Jong en de ceremoniële context. Het gaat hier om balans tussen eenvoud en formaliteit. Maar een iets inspirerender en beeldender tekst is wel wenselijk.’

Ook in zijn rol als programmacoördinator van Journalistiek en Nieuwe Media houdt De Jong zich bezig met retorische theorie. ‘Aankomende journalisten moeten retorische technieken leren herkennen en manipulatieresistent worden. Tegelijkertijd maken ook journalisten voortdurend gebruik van retorische technieken bij hun reconstructies van de werkelijkheid. Vanuit journalistiek oogpunt vind ik het belangrijk die technieken te duiden. Waar De Telegraaf met evaluerende adjectieven en grote koppen meer op pathos inzet, het inspelen op gevoel, benadrukt NRC Handelsblad het logosaspect in de krant: feitelijkheid en aandacht voor inhoudelijke nuances. Elk trekken ze daar weer een ander publiek mee.’

Alledrie vinden ze de kennis van de retorica van groot belang voor iedere academicus. Van Haaften: ‘Er is vaak te weinig aandacht voor het effectief onder woorden brengen van je boodschap.’ ‘Studenten van alle disciplines zouden ermee in aanraking moeten komen, het is een academische vaardigheid’, voegt Sluiter toe. De Jong: ‘De eerste leerstoel vaderlandse welsprekendheid werd hier bezet door Siegenbeek. Leidse classici, historici, juristen en taal- en letterkundigen hebben zich er altijd intensief mee beziggehouden. Onlangs hebben we met tientallen onderzoekers de Leidse Werkgroep Retorica opgericht om het onderzoek verder te bundelen. Daar verwacht ik veel van.’

30 leidraad

Jaap de Jong (1961) is hoogleraar en onderzoeker Taalbeheersing in Leiden. Hij studeerde af in Taalbeheersing aan de Leidse vakgroep Nederlandse Taal- en letterkunde. Daarna doceerde hij Moderne Retorica (Toegepaste Taalwetenschappen) aan de TU Delft. Samen met Bas Andeweg promoveerde hij op De eerste minuten, Attentum, benevolum en docilem parare in de inleiding van toespraken aan de Radboud Universiteit, Nijmegen. De Jong zette in 2000 de Praktijkstudie Journalistiek en Nieuwe Media op en geeft leiding aan de gelijknamige masterspecialisatie. Hij is redacteur van het maandblad OT en is medewerker van het Vakblad Communicatie. Ook doceert hij retorica aan het zogenoemde “Diplomatenklasje”.

faculteitsnieuws

 wiskunde en natuurwetenschappen

Vlinderhormonen voorspellen de toekomst

Nieuws

Leidse biologen onderzoeken hoe de tropische vlinder Bicyclus anynana zich aanpast aan de afwisseling van seizoe-

De computer vs. hiv

nen van voedselgebrek en -overvloed.

Twee miljoen hiv-

Rupsen sturen, tijdens hun ontwikke-

geïnfecteerden in

ling, hun metabolisme en fysiologie bij,

Europa zijn dage-

afhankelijk van het seizoen waarin ze als vlinder verwachten uit te komen. Op die ma-

lijks afhankelijk

nier zijn ze optimaal voorbereid op schaarste of juist op overvloed aan voedsel.

van goede

Het was al bekend dat rupsen de temperatuur gebruiken als indicator voor het sei-

virusremmers om

zoen waarin ze leven, en dat het steroïdhormoon Ecdyson hierbij betrokken is. Nieuw

de opmars van hun

is de ontdekking dat Ecdyson een beslissende rol speelt in hoe rupsen tijdens hun

ziekte te vertra-

ontwikkeling informatie uit de omgeving gebruiken om het volwassen fenotype aan te

gen. Virusremmers

passen aan het toekomstige seizoen. Door het hormoon laat dan wel eerder in de ont-

remmen het virus op verschillende pun-

wikkeling in te schakelen, groeit de rups uit tot een vlinder die aan het droge of het

ten: bijvoorbeeld bij het omzetten van

natte seizoen is aangepast. Het actief worden van het hormoon voorspelt zo nauw-

RNA naar DNA door het enzym Reverse-

keurig de omstandigheden waarin de volwassen vlinder terechtkomt.

transcriptase, en door de receptor van de afweercellen te blokkeren. Het hiv-virus muteert echter snel. Daarom nemen patiënten vaak een cocktail van rem-

Masterclasses op het station

Van 14 tot en met 16 oktober jongstleden toverde de NS station Leiden Centraal om

mers, zodat ze het virus op zoveel moge-

tot een cultureel festivalterrein. Leidse wetenschappers gaven vier drukbezochte

lijke fronten te lijf te gaan.

masterclasses over hun vakgebied: verfilmde boeken, natuurkundig onderzoek met

Biofarmaceutisch wetenschapper

behulp van een “timewarp”-camera, de wiskundige theorie achter de kunstwerken

prof.dr. Herman van Vlijmen gebruikt een

van Escher en bio-kunst.

computerprogramma om per patiënt de effectiefste cocktail van medicijnen te bepalen. Op basis van een bibliotheek van virus-RNA’s en gegevens over de re-

Subsidies

Joost Frenken en Frank den Hollander

Oratie Numerieke Wiskunde

actie van elk virus op medicatie heeft hij

hebben ieder een ERC Advanced Grant

een voorspellingsprogramma ontwik-

ontvangen, een subsidie voor

keld. Dat geeft met negentig procent

wetenschappers die innovatief en baan-

sprak prof.dr.ir. Barry

zekerheid aan welke van de 21 beschik-

brekend onderzoek doen.

Koren zijn oratie uit

bare medicijnen het beste zal werken.

Prof.dr. Pancras Hogendoorn (LUMC),

Aangezien er ook geregeld nieuwe hiv-

dr. Annemarie Meijer (IBL),

zijn functie van hoogleraar Numerieke

varianten ontstaan, doet Van Vlijmen te-

prof.dr. Thomas Schmidt (LION) en

Wiskunde bij het Mathematisch Instituut.

vens onderzoek naar nieuwe hiv-rem-

dr. B. Ewa Snaar-Jagalska (IBL) kregen

Koren schetste de onschatbare waarde

mers. Ook als er een vaccin tegen hiv

een interdisciplinaire NWO TOP-subsidie

van de wiskunde voor het oplossen van

zou worden ontwikkeld, blijft onderzoek

voor hun project “Role of Chemokine

praktische vragen en problemen.

van groot belang voorde miljoenen

Gradient Sensing in Ewing’s Sarcoma

Meer over deze oratie leest u op

mensen wereldwijd die reeds met het

Progression, Angiogenesis and

www.nieuws.leidenuniv.nl/nieuws-

virus zijn besmet.

Immune Targeting”.

agenda/oratie-koren.html.

Op 22 oktober 2010

ter aanvaarding van

leidraad 31

faculteitsnieuws

sociale wetenschappen Nieuws Ton van Raan geridderd

Nieuw: POPcorner

Vroeg adopteren goed voor kind

wens van studenten om zich eerder – maar

geadopteerd zijn, hechten zich beter aan

ook meer – ''thuis'' te kunnen voelen op de

pleegouders dan kleintjes die later “nieuwe

Faculteit der Sociale Wetenschappen en zo-

ouders” krijgen. Geadopteerde kinderen die

doende succesvoller te kunnen studeren.

eerst in een pleeggezin hebben gewoond,

Zo doen ze waarvoor ze gekomen zijn: stu-

ontwikkelen zich beter dan kinderen die

deren en presteren. POPcorner is geba-

eerst in een kindertehuis waren. Dit zijn

seerd op het Propedeuse Ondersteunings

twee belangrijke conclusies van dr. Linda

De POPcorner wil tegemoet komen aan de

Project.  Het biedt studenten begeleiding

Kinderen die voor hun eerste verjaardag

van den Dries, Algemene en Gezins­

op maat en training

pedagogiek, die onlangs promoveerde op

van hun academi-

dit onderwerp.

sche vaardigheden. Het bijzondere is dat medewerkers en studenten sa-

Subsidies en grants

Verena Ly (Psychologie, Leiden Institute

Prof.dr. A.F.J. (Ton) van Raan is benoemd

men invulling geven

of Brain and

tot Ridder in de Orde van de Nederlandse

aan de POPcorner.

Cognition) heeft een

Leeuw. Dit gebeurde door de Leidse burge-

Ouderejaarsstuden-

Mozaïekbeurs van

meester Lenferink tijdens een speciale con-

ten putten uit eigen

€ 200.000 verdiend voor

gresmiddag in de Stadsgehoorzaal ter ge-

ervaring en geven

haar onderzoek naar her-

legenheid van de 65ste verjaardag van Van

hun kennis door

senmechanismen bij ver-

Raan. De burgemeester noemde de vele ver-

aan de nieuwko-

diensten die Van Raan heeft gehad – en nog

mers zodat die niet

steeds heeft – voor de wetenschap. Zo is hij

in dezelfde valkuilen stappen. POPcorner is

meer afgestudeerden uit minderheidsgroe-

een van de meest vooraanstaande biblio-

het eerste project binnen de Leidse

pen te laten instromen in het onderzoek.

metrici ter wereld. De burgemeester roem-

Universiteit om studierendement en taal-

Berna Gürog ˇlu (Ontwikkelings- en on-

de ook zijn grote betrokkenheid bij de stad

vaardigheid te bevorderen. Studenten krij-

derwijspsychologie)

Leiden, waarvan de door Van Raan bedach-

gen tevens informatie over Honours

heeft een VENI-subsidie

te officiële Leidse leus: ‘Leiden, Stad van

Onderwijs. Ook studenten met een functie-

van € 250.000,- ontvan-

Ontdekkingen’ dagelijks getuigt.

beperking kunnen er met vragen terecht.

gen. Deze NWO-subsidie

mijdingsleren in sociale fobie. Het NWO-programma is bedoeld om

voor pas gepromoveerde

LinkedIn Alumni Politicologie

Oraties

onderzoekers stelt haar in staat om gedurende Prof.dr. Carolien Rieffe

drie jaar ideeën te ontwikkelen en onder-

Naast het “gewone” lidmaatschap van de

hield op 1 november

zoek te doen naar het sociale brein in de

Leidse Alumnivereniging van Politicologen is

haar oratie aan de

adolescentie.

er nu ook een speciale LinkedIn Groep

Universiteit Leiden. Ze is

Mark de Rooij (Psychologie, Methoden en

Alumni Politicologie Leiden. Deze groep is

bijzonder hoogleraar

Technieken) ziet zijn onderzoeksvoorstel

bedoeld voor iedereen die in Leiden zijn

Sociale en Emotionele

gehonoreerd met een

drs.-titel of zijn BA- of MA-titel in Politieke

Ontwikkeling bij

NWO-subsidie van

Wetenschap heeft gehaald. De groep is zeer

kinderen met auditieve

€ 209.513 voor onder-

populair, iedere dag haken nieuwe politico-

en/of communicatieve beperkingen, op een

zoek naar nieuwe statisti-

logen aan. Bent u nog geen lid? Meld u aan

bijzondere leerstoel van de Nederlandse

sche methoden en

op www.linkedin.com/groups?gid=1014267.

Stichting voor het Dove en Slechthorende

een nieuwe statistische

Kind (NSDSK).

methodologie.

32 leidraad

In elke editie van Leidraad komt een wetenschapper aan het woord over zijn vakgebied. In dit nummer Wim Voermans, hoogleraar Staatsen bestuursrecht aan de Universiteit Leiden.

Spotlight

Tekst: Karina Meerman Beeld: martijn de vries

‘Kijk eens hoe de EU probeert het draagvlak te vergroten’

Prof.dr. Wim Voermans, jurist, geeft samen met politicoloog Ruud Koole en historicus Henk te Velde het onderzoeksprofiel ‘Political legitimacy: institutions and identities’. Zij onderzoeken het draagvlak voor politieke beslissingen en besluiten. Wat fascineert u aan dit onderwerp? ‘Politieke legitimiteit is een prachtig onderzoeksveld over hoe overheidsmacht via politieke processen gestalte krijgt en al dan niet draagvlak verwerft. Het recht is daarbij interessant: welke soort procedures geven welke vorm van legitimiteit? En wanneer de situatie verandert, hoe houden we dan de regels bij de tijd?’ Draagvlak is vanuit de geschiedenis gezien niet altijd hetzelfde? ‘Nee, in de jaren dertig bijvoorbeeld had de burger behoefte aan sterke bestuurders en oplossingen. Draagvlak voor het beleid werd indertijd vooral gezocht in uitkomsten en opbrengsten. In de jaren zeventig echter telde niet zozeer het resultaat, maar of burgers voldoende betrokken werden bij besluitvorming. Tegenwoordig hecht men veel waarde aan een transparant en fair proces.’ Waarom verandert het concept van legitimiteit? ‘Dat is wat we onderzoeken. Wij brengen kennis en historie samen en vragen ons af wat de bestaande concepten zijn van legitimiteit, hoe die zich vandaag de dag ontwikkelen, of de verandering conjunctureel of structureel is en wat de mogelijke gevolgen zijn.’ Voor wie is uw onderzoek nuttig? ‘Voor de overheid, wetenschappelijke instituten,

Wim Voermans (1961) is sinds september 2002 hoogleraar Staats- en bestuursrecht in Leiden. Zijn huidige onderwijs en onderzoek richten zich zowel op het nationale staatsrecht, als het Europese constitutionele recht. Voermans studeerde in 1987 af aan de faculteit Rechtswetenschappen van de Universiteit van Tilburg, waar hij van 1989 tot 2002 werkzaam was als docent en hoofddocent. Voermans is actief in verschillende bestuurlijke en adviesfuncties en is een fellow van het Montesquieu Instituut in Den Haag.

Europese en internationale instellingen, maar ook voor het algemene publiek en de media. Als we meer weten over de aard en ontwikkeling van legitimiteit, dan kunnen we de mogelijke gevolgen van overheidsbeslissingen al in een vroeg stadium doormeten. Het is een heel actueel werkveld. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de wijze waarop de Europese Unie bijna krampachtig probeert het draagvlak te vergroten. Het is echter de vraag of dat gaat lukken. Heel interessant om te bestuderen waar dat nu precies aan ligt.’ leidraad 33

thema:podiumkunsten

‘Doe wat bij je past en bedenk wie je publiek is’ Een lesje college geven Onderwijs is theater, de docent een entertainer. Wat is een goed college, hoe houd je de aandacht vast en zorg je dat studenten maximaal van die kennisoverdracht profiteren? Manon Gosselink, bij de Diesviering op 8 februari gekozen tot Docent van het Jaar van de Universiteit Leiden, vertelt hoe zij het aanpakt. tekst: annette zeelenberg beeld: frank de ruiter

Tijdens het concours Onderwijs = Theater in het kader van de Dies en het 87e lustrum, streden Leidse topdocenten, onder wie de Dieswinnares, om de titel “Wie heeft de X-factor?” Het publiek kon via stemkastjes aangeven wie van de docenten het beste college (van tien minuten) had gegeven. Winnaar van het ludieke concours was dr. Manon Gosselink met haar college over psychose. Gosselink werkt als psychiater in het LUMC, doceert een aantal vakken op het gebied van de psychiatrie aan studenten Geneeskunde en geeft gastcolleges bij onder andere Biomedische Wetenschappen. ‘De inhoud van mijn vak en ook mijn college paste mooi in het thema van het lustrum, “Ratio en Emotie”. Eigenlijk heb ik het net zo aangepakt als een gewoon college, alleen was dit maar tien minuten, dus ik moest wat meer krachtige uithalen creëren. Ik heb geprobeerd het publiek te laten ervaren wat het is om in een psychose te raken. Om dat te demonstreren, heb ik bijvoorbeeld een vlek op mijn broek geplakt. In zo’n situatie denk je al snel dat iedereen daarnaar kijkt. Daar kun je stapje voor stapje steeds onrustiger over worden, zaken op jezelf betrekken en uiteindelijk zelfs paranoïde worden. In mijn presentatie kwam het zo ver dat ik uiteindelijk “dacht” dat de FBI achter me aanzat. Een beetje anekdotisch gebracht, maar het zet het publiek wel aan het denken: de kloof tussen een “gezond” persoon en psychiatrische patiënt is meestal niet zo groot. Want wat is “normaal”? Het is een glijdende schaal. Dé

34 leidraad

psychiatrische patiënt bestaat niet. Ik hoop zo ook wat vooroordelen weg te nemen. Psychiater worden is niet het eerste waar onze studenten aan denken. Wij moeten met ons vakgebied een beetje harder voor de belangstelling werken dan bijvoorbeeld chirurgie of interne geneeskunde. Ik wil graag dat studenten meer gaan openstaan voor dit vakgebied, het stigma van psychiatrische patiënten wegnemen. Ze hoeven echt niet allemaal psychiater te worden, maar ze zullen ook in een ander medisch specialisme met psychiatrische patiënten of symptomen te maken krijgen.’

Een “basisrecept” voor een goed college heeft Gosselink niet. Haar stelregel is: doe wat bij je past. En bedenk, daaraan gekoppeld, wie je publiek zal zijn. Zoals ze ook met haar winnende college over psychose deed, probeert ze haar onderwijs levendig te maken, invoelbaar. ‘Ik probeer te bedenken hoe studenten denken en wat ze graag willen weten. Waar ze nieuwsgierig naar zijn, wat hun leefwereld nu is en hun ideeën zijn. Ik probeer me daarin in te leven. Ik neem ook patiënten mee naar college, uiteraard alleen als die dat zelf willen en als ik verwacht dat ze er niet onder zullen lijden. Voor patiënten is het altijd spannend, maar vaak zijn ze achteraf trots dat ze het hebben gedaan. De studenten zijn heel betrokken en stellen heel vriendelijke, respectvolle en belangstellende vragen. Niet alleen studenten Geneeskunde maar

thema:podiumkunsten

ook bijvoorbeeld studenten Biomedische Wetenschappen waarderen het erg wanneer ik een patiënt meeneem. Zij leren bijvoorbeeld over stoffen in het brein en de werking van medicijnen, maar hebben, bij wijze van spreken, nog nooit een depressieve patiënt gezien. Juist zo’n kennismaking geeft hen dan veel inzicht. Ik zie de docent niet als “artiest” maar ik ben tijdens mijn colleges wel theatraler dan daarbuiten. Ik neem mezelf geregeld als voorbeeld, vergroot dingen van mezelf uit, gebruik humor en beelden. Zelf vind ik persoonlijk contacten met de studenten echt heel belangrijk. Bij de grote hoorcolleges heb ik een groep van zo’n 250 studenten, maar ik probeer toch contact te maken. Tijdens het college probeer ik ze echt als individuen te zien en aan te spreken. Tussendoor ook uiteraard. Als studenten mij e-mailen, krijgen ze altijd antwoord. Veel discussie vindt tijdens zo’n onderwijsblok plaats via het forum op de elektronische leeromgeving Blackboard. Ook daar ben ik dan veel aanwezig en ik discussieer mee. Ik zoek ook vaak even een fotootje van de vraagsteller op in de almanak zodat ik het gezicht erbij heb. Het kost veel tijd, maar er is zoveel winst mee te behalen en het maakt het voor mezelf ook veel leuker.’

Gosselinks onderwijs houdt niet op bij sprankelende voordrachten, ook aan de digitale leeromgeving besteedt ze veel aandacht. Bijvoorbeeld door een weblog, de zelf samengestelde “Tombola van het psychiatrisch onderzoek”, met korte filmfragmenten over psychiatrische aandoeningen en quizzen over het thema van de leerstof. Nieuw is het virtuele Plakboek Psychiatrie, een online casusboek voor en door studenten. De studenten vinden het prachtig en het genoegen is duidelijk wederzijds. ‘Ik vind dit zo’n prachtige leeftijd: enerzijds nog heel fris, schools en ongebonden, anderzijds bezig met zo’n serieus beroep en professionaliteit. Het klinkt als een cliché, maar onderwijs geven verrijkt jezelf. Door de nieuwsgierigheid van de studenten en de onverwachte vragen waarmee ze komen, verschuift je eigen denkkader. Dat is zeker ook voor je klinische werk van meerwaarde.’ Het prijzengeld van 5000 euro staat voorlopig nog op de bank. ‘Ik had er niet meteen een duidelijke bestemming voor. Maar we gaan de komende jaren ons geneeskundecurriculum ingrijpend vernieuwen en ik vind het een fijn idee om daar extra budget voor achter de hand te hebben.’ Manon Gosselink heeft een weblog: clubconfabula.blogspot.com. leidraad 35

Waar Leiden toe kan leiden

Uit de boeken, op de planken Podiumkunst en wetenschap lijken op het eerste gezicht mijlenver uit elkaar te liggen. Toch is de overstap van de universiteit naar het podium niet zo groot. Vier podiumkunstenaars vertellen over hun weg van Leiden naar de spotlights. Tekst: Ruud Slierings Beeld: Martijn de Vries

‘In Leiden heb ik mensen ontmoet die bepalend zijn geweest voor mijn theatercarrière’ Mike Boddé (1968) is cabaretier. Hij is bekend van shows met Thomas van Luyn, Kees Torn en Onno Innemee en van optredens in het tv-programma Kopspijkers. Hij studeerde Chinese Taal- en Letterkunde, van 1987 tot 1995 (‘Dat klinkt als een ouderwets lange studietijd, maar ik ben er een paar jaar tussenuit geweest’). Dit jaar verscheen zijn boek Pil, over de depressie waaraan hij in de jaren negentig leed. (www.mikebodde.nl) Mike Boddé speelt momenteel twee voorstellingen: www.harrykies.nl/mike_bodde_hadewych_minis/gelukkig_met_hadewych_en_mike/ www.harrykies.nl/mike_bodde/pil Ook is hij te zien in de Oudejaarsvoorstelling van Erik van Muiswinkel. Deze wordt 31 december bij de VARA uitgezonden. www.harrykies.nl/erik-van-muiswinkel/gedoog_hoop_en_liefde 36 leidraad

»

Waar Leiden toe kan leiden

‘Ik sta continu te hakken in een steengroeve’

Martin Buitenhuis (1969) is zanger en tekstschrijver van de Nederlandstalige rockband Van Dik Hout. Hij begon in 1988 aan Rechten, maar stopte voortijdig. In mei 1994 werd het nummer Stil in mij een hit en brak de band door. Van Dik Hout bracht tot nu toe tien albums uit (waarvan één live-album en twee verzamelplaten), verwierf faam als live-act op festivals en evenementen en won vier keer de TMF Award voor Beste Rockband Nederland. (www.vandikhout.nl) leidraad 37

Waar Leiden toe kan leiden

‘Ik wist: geen advocatenkantoor voor mij’ ‘Preken is een gekke vorm van communicatie, want niemand zegt iets terug’

Albertine de Kanter (1964) is actrice en speelde in Nederlandse tv-series en films (waaronder Onderweg Naar Morgen en Het Paard van Sinterklaas) en in een groot aantal theaterproducties. Zij schreef zich in 1984 in bij Kunstgeschiedenis, switchte een jaar later naar Rechten, de studie die ze in 1991 afrondde. Daarna volgde ze acteerworkshops en privé-acteerlessen. Sinds 2005 heeft ze samen met vijf actrices Theatergroep Plankgas, theater op locatie (www.theatergroep-plankgas.nl). 38 leidraad

Waar Leiden toe kan leiden

‘Als je iets wilt en je zet één stap naar voren, dan kun je het gelijk ook gaan doen’

Onno Innemee (1964) is cabaretier en speelde met onder meer Bart Leijnse en Mike Boddé bij cabaretgroep Basterd. Hij studeerde Informatica van 1982 tot 1990. In 1991 won hij met Leijnse en Boddé het Amsterdams Kleinkunst Festival. Heeft veel solotheaterprogramma’s op zijn naam staan, maar speelt ook in tv- en theaterproducties met andere cabaretiers. Momenteel werkt hij aan een serie eenmanskluchten. Hij is met zijn nieuwe voorstelling Het is hier een Gekkenhuis vanaf 10 december in de theaters te zien. www.harrykies.nl/OnnoInnemee/het_is_hier_een_gekkenhuis (www.onnoinnemee.nl) leidraad 39

Waar Leiden toe kan leiden

Uit de boeken, op de planken Een van de grootste Nederlandstalige popsongs ontstond achter een trapgeveltje aan de Hooigracht. De inspiratie voor menig cabaretsketch komt uit Leidse kroegen. En of je nu in de rechtszaal acteert of in een stuk van Molière, exhibitionistische trekjes cultiveer je in de studietijd. Punt is alleen: uiteindelijk moet je kiezen tussen de bühne en het studieboek, iets wat bij nader inzien eigenlijk helemaal niet moeilijk is. Tekst: Ruud Slierings; Beeld: Martijn de Vries

Talent voor theater wint het van academisch talent. Je kunt je afvragen of de wetenschap daar rouwig om moet zijn. Mike Boddé ging ‘iets’ studeren dat hem ‘vagelijk interessant’ leek:

kens. Ik ben er in een soort van overmoed aan begonnen, in de overtuiging dat ik tot alles in staat was. Maar ik hing als een zak aardappelen in de collegebanken, het heilige vuur heeft me nooit geraakt.’ Boddé maakte de studie wel af. Sterker nog, het vertalen van de gedichten van Zhu Xiang in het laatste jaar vond hij zowaar leuk. ‘Het compacte, beeldende taalgebruik, de

‘Het compacte, beeldende taalgebruik, de metaforen. Dat heeft me op het juiste spoor gezet voor het schrijven voor theater’ Mike Boddé Chinese taal- en letterkunde. Hij wilde eigenlijk naar het conservatorium, maar een probleem met zijn gehoor gooide roet in het eten. ‘Ik kon niet tegen herrie. Niet erg, maar op het conservatorium draai je mee in vaste programma’s en ik had niet de assertiviteit om een aanpassing daarvan te vragen.’ Dan maar Sinologie, je moet toch wat. Maar dat vakgebied is nooit meer dan ‘een sluimerend vlammetje’ geworden. ‘Ik ben niet voor de wetenschap gebouwd. Te lui. Na een paar dagen turen op die rare tekens had ik het wel gehad. Ik zag ook steeds meer studiegenoten met een brilletje op lopen, je wordt half blind van die te-

40 leidraad

metaforen. Dat heeft me op het juiste spoor gezet voor het schrijven voor theater. In zekere zin betaalt de studie zich dus wel uit.’ En goed nieuws: een paar jaar terug heeft hij alsnog het conservatorium gedaan. Misschien toch de juiste koers dan? ‘Waarschijnlijk wel. Ook omdat ik in Leiden mensen heb ontmoet die bepalend zijn geweest voor mijn theatercarrière. Het is een gezellige stad. Je loopt naar buiten en komt bekenden tegen.’ De piano bood Boddé de kans om het stoffige van de studie af te reageren. Hij speelde vaak in jazzcafé The Duke. Bovendien werd hij lid van Quintus. En toen cabaret-

groep Basterd hem vroeg ‘een beetje mee te pingelen’ tijdens hun voorstellingen dacht hij al snel: ik zit hier verkeerd, ik wil ín het voetlicht staan. The rest is history.

Martin Buitenhuis was vol overtuiging aan Rechten begonnen en gaandeweg de studie begon hij het ‘écht een leuk vakgebied’ te vinden. Zijn schoolvrienden uit Den Helder, met wie hij een rockbandje had gevormd, waren naar elders vertrokken om te studeren; dat bandje zou vroeg of laat ook wel uit elkaar vallen. Niet dus. De muziek liet Buitenhuis niet los en toen Van Dik Hout de kans kreeg een cd op te nemen, aarzelde hij geen seconde. ‘Ik ben er vol voor gegaan. En op het moment dat mijn studiefinanciering stopte, kreeg ik de eerste inkomsten uit de muziek.’ De switch naar Nederlandstalige popsongs was beslissend voor de doorbraak. ‘Een vriend studeerde Nederlands en ineens wist ik: stoppen met die Engelstalige onzinliedjes. Ik ging als een gek Nederlands schrijven. Op mijn zolderkamer aan de Hooigracht, gitaar binnen handbereik, dagen achter elkaar. Dat de studie erbij inschoot, was niet eens een keuze, maar volkomen vanzelfsprekend. Alles of niets, dat gevoel maakte me heel scherp. Het avontuur aangaan, weg

Waar Leiden toe kan leiden

‘In mijn laatste jaar schreef ik me in voor een cursus Inlevend Spel bij het LAKtheater’ Albertine de Kanter

van de voorspelbaarheid van de studie en mezelf de druk opleggen dat dit het enig haalbare traject was.’ En haalbaar was het zeker. Begin ’93 schreef Buitenhuis de evergreen Stil in mij, pronkstuk van de eerste cd, die in no time platina scoorde (meer dan honderdduizend exemplaren). De andere bandleden waren inmiddels ook gestopt met hun studie, de optredens in zompige sociëteiten en zweterige cafés werden megashows op podia als Pinkpop, Lowlands en Noorderslag. Van Dik Hout was here to stay! Vooral het schrijven en musiceren beviel Buitenhuis. ‘Vaak denken mensen dat je die teksten er zo uitgooit en dat popmuzikanten vooral lui zijn. Het tegendeel is waar, ik sta continu te hakken in een steengroeve.’ Waar Buitenhuis aanvankelijk tegenop zag, was de wereld van seks, drugs & rock & roll. ‘Ik was niet zo’n held en stapte met veel schroom het podium op. Sterker nog: ik vond het in het begin jammer dat optredens bij het muziek maken hoorden.’ En dat zegt de frontman van de band die grossiert in live act-titels.

Voor Albertine de Kanter waren studie en theater twee volkomen gescheiden paden. Als kind stond ze tussen de schuifdeuren op feesten en partijen, maar het echte acteerwerk was iets dat ‘post-doctoraal’ moest worden bedreven. Na een jaar als au pair in Frankrijk en een mislukt jaartje Kunstgeschiedenis, besloot ze de droom van de toneelschool

te onderdrukken en zich in te schrijven voor Rechten. ‘Het was de veilige weg. In de begintijd vond ik het ook echt leuk: het studentenwereldje, Minerva, ons dameshuis, mijn jaarclub. Ik heb me erin vastgebeten en ben er echt door gegroeid. Maar voor mijn studie had ik niet de gedrevenheid die ik om me heen zag en uiteindelijk werd het een worsteling. Ik dacht steeds vaker: was ik maar de toneelschool gaan doen.’ Maar een De Kanter laat zich niet van de wijs brengen, dus die meestertitel kwam er, hoe ‘zwaarbevochten’ ook. Podia voor studententheater, onder meer die van het Leids Studenten Toneel, meed ze angstvallig tijdens haar studie, maar ze schreef zich in haar laatste jaar wel in voor een cursus Inlevend Spel bij het LAKtheater: 'Wat ik toen in mezelf ontdekte, een openbaring! Alles begon te stromen, ik werd hier zó enthousiast van. En ik wist: dat wordt geen advocatenkantoor voor mij.' Zo dicht bij de eindstreep maakte ze haar studie natuurlijk wel af. Maar toen de bul eenmaal binnen was en haar vader belde omdat hij van een mooie functie bij de Raad van State had gehoord, brak de ban: 'Letterlijk de dag na mijn afstudeerfeest ging ik op zoek naar acteerworkshops en bijbaantjes om in mijn onderhoud te voorzien. Als ik nú niet kies voor toneel, dacht ik, zit ik straks in het stramien van een vaste baan en is mijn kans verkeken.' Zo beschouwd was die keuze dus eenvoudig. Maar het duurde lang voordat

ze zich actrice durfde te noemen. En een meestertitel plus corpsverleden, tja, in de acteurswereld kun je daar maar beter niet mee te koop lopen. Toch is ze blij dat ze de studie heeft afgerond, ‘ook als een soort opvang voor als het acteren niet zou lukken’. En dat ze niet gelijk gezwicht was voor haar passie, ziet De Kanter achteraf als een voordeel. ‘Dankzij de studie heb ik knopen leren doorhakken en uiteindelijk voor mijn passie kunnen kiezen. En mijn scriptie, over de mens achter het kort geding, heeft me veel geleerd over de gevoelskant van de rechtspraak. Inlevingsvermogen, een handige eigenschap voor een actrice.’

Kennelijk schrikken toneelopleidingen schoolverlatende pubers af, want ook Onno Innemee durfde geen gehoor te geven aan die passie. ‘Mijn taalvaardigheid was niet al te best’, geeft hij nu als excuus op. Dan maar Scheikunde of Wiskunde studeren in Delft, dacht hij, totdat hij tijdens een open dag bij Informatica in Leiden ineens het licht zag. ‘Overal liepen vrouwen op straat! Kom daar maar eens om in Delft. Ik was helemaal niet zo’n bèta-nerd, maar voelde me nog een padvinder. Ik zag eruit als twaalf. Ik wilde het leven ontdekken.’ Dat werd dus Informatica en Innemee begon op zijn achttiende aan zijn tweede jeugd in Leiden. En omdat zijn wiskundeknobbel omgekeerd evenredig is met zijn woordblindheid, doorliep hij de studie bijna fluitend. ‘Nou ja, ik heb er acht jaar

»

leidraad 41

‘Quintus was het Veronica onder de studentenverenigingen: jong, niet links, niet rechts’ Onno Innemee

over gedaan, maar dat komt omdat ik veel tijd aan commissie- en bestuurswerk bij Quintus heb besteed. Vanaf dag één ben ik actief geweest in

spijt. ‘Na het winnen van een cabaretprijs kreeg ik de kans om het vak echt te leren; ik mocht spelen. Dat kwam op het juiste moment. Het academische wereldje, het studentenleven en de stad hebben een grote rol gespeeld in mijn ontwikkeling en hebben me veel inspiratie gebracht. Dat geldt ook voor de studie: humor en

‘De eerste cd van Van Dik Hout is de soundtrack van mijn tijd in Leiden, de ups en downs, de stad, liefdes’ Martin Buitenhuis toneel en cabaret, maar ook in de ontgroeningscommissie, de computercommissie, de bar. Quintus was het Veronica onder de studentenverenigingen: jong, niet links, niet rechts. Met het programma Basterd geeft College trokken Bart Leijnse en ik studentensteden langs tijdens de introductieperiode om eerstejaars wegwijs te maken in zaken als wonen, studeren, veilig vrijen en fietsen jatten.’ Voor Innemee was Leiden de ideale context om zijn talent te ontwikkelen. ‘Dat was zo en dat is nog steeds zo. Als je iets wilt en je zet één stap naar voren, dan kun je het gelijk ook gaan doen.’ Toch duurde het even voordat hij definitief voor zijn theaterpassie koos. Hij had een eigen informaticabedrijfje opgericht, Innomation, dat hij kort na zijn afstuderen toch maar van de hand deed. Zonder

42 leidraad

logica hebben veel met elkaar te maken. Ik maak nu eenpersoonskluchten, die zitten vreselijk ingewikkeld in elkaar. Dat is hogere wiskunde.’

Geen van de vier alumni doet nog iets met de studie. Meer dan een excuus om persoonlijk te rijpen, een afleidingsmanoeuvre om compromisloos te kunnen (ver)drinken in het studentenleven en een methode om de eigenlijke ambities scherp te krijgen, was de studie eigenlijk niet. Helemaal niet erg, want het resultaat van de keuzes die ze hebben gemaakt, is veel bloemrijker en tastbaarder dan wanneer de vier het hazenpad van de studie verder hadden gevolgd. Feit is dat Leiden hen veel gebracht heeft. ‘Na Rotterdam is het mijn favoriete stad’, zegt Boddé veelbetekenend. Innemee

is nooit meer weggegaan. ‘Ik ben een echte Leienaar geworden, ik woon nu zeventien huizen verder dan waar ik op het laatst tijdens mijn studie woonde. Veel mensen uit mijn studietijd zijn ook gebleven.’ Meer nog dan de fysieke context van de stad is het de persoonlijke vorming die in Leiden heeft plaatsgevonden. De Kanter: ‘Het was een onbezorgde tijd. ’s Morgens vroeg de kroeg uitrollen, even snel je tanden poetsen en naar college. Dat hele Minerva was een groot spel. Ik heb misschien meer geleerd van de studietijd dan van de studie zelf. Voor jezelf opkomen, dingen in jezelf ontdekken waarvan je niet voor mogelijk had gehouden dat je die in je had.’ Boddé heeft in de ‘relatief veilige omgeving van Quintus’ zijn stijl en toon gevonden. ‘Mijn eerste grote blunders heb ik daar kunnen begaan. Zonder grote gevolgen, iedereen was al blij als je überhaupt iets deed op het podium. Dat was voor hen een mooi excuus om dronken te worden en met bier te smijten.’ Martin Buitenhuis meldde zich bij aankomst aan bij Augustinus en besloot op te gaan in het studentenleven. ‘Alles stond open bij me, ik was vatbaar voor alle indrukken. De eerste cd van Van Dik Hout is de soundtrack van mijn tijd in Leiden, de ups en downs, de stad, liefdes. In Leiden ben ik muzikant geworden.’ Innemee (serieus): ‘Ik ben hier opnieuw geboren.’

nieuws

verenigingsnieuws Minerva:

Jaaroverzicht De Leidse Studenten Vereniging Minerva is de oudste studentenvereniging van Nederland maar staat zeker niet stil. Zo heeft afgelopen jaar het Minerva Scholarship Fund (MSF) voor het eerst acht

Augustinus:

Dies Eigen Huis

beurzen uitgereikt aan prestigieuze studieen onderzoeksprojecten van talentvolle studenten in verschillende takken van de

Zaterdag 16 oktober jl. vierde de Leidse Vereniging voor Studenten Augustinus de 89e Dies van haar Sociëteit Eigen Huis. Ter gelegenheid hiervan werd een diner georganiseerd voor de Commissies Eigen Huis. Ruim honderd mensen aten in het Restaurant aan het Rapenburg en waanden zich voor het eerst in jaren weer in hun ‘Club’. Sommige aanwezigen hadden elkaar ruim dertig jaar niet gesproken! De avond stond in het teken van de lancering van de stichting Vrienden van het Eigen Huis. Deze stichting zamelt geld in voor de instandhouding van de monumentale aspecten van het pand. Deze keer was het doel de restauratie van de monumentale spiegels. Naar schatting is een bedrag van 10.000 euro opgehaald voor deze restauratie.

wetenschap. Voor degenen die aankomend

Stichting

galadiner georganiseerd ter ere van het “Fonds

Reünistenfonds Horus Stichting Reünistenfonds Horus is de reünistenvereniging van VSL Catena. Oud-leden van Catena die meer informatie hierover willen ontvangen kunnen kijken op de website www.horusfonds.org of een mail sturen naar [email protected] Oudere reünisten die interesse hebben om zitting te nemen in het bestuur kunnen zich op bovengenoemd adres aanmelden. De Stichting is tevens op zoek naar oud-Catenianen die in de barcommissie, socie, sociëteits­ bestuur of barbestuur hebben gezeten. Stuur een e-mail naar: reü[email protected]. Zet 'm vast in uw agenda: zaterdag 21 mei 2011 Reünistendag.

kalenderjaar ook een prestigieus project tegemoet gaan: de eerste aanvraagronde zal sluiten op 10 januari 2011. Naast het MSF heeft Minerva het afgelopen jaar een bijzondere invulling gegeven aan haar samenwerking met KWF Kankerbestrijding. Er is succesvol gecollecteerd in de Kennismakingstijd door aankomende leden en er is een prachtig op Naam” dat LSV Minerva bij KWF Kankerbestrijding heeft. Ook intern gaat het goed met de vereniging. In de El-Cid hebben 326 nieuwe leden zich ingeschreven bij de vereniging. Met dit prachtige aantal nieuwe leden gaan wij hopelijk wederom een fantastisch jaar tegemoet!

Agenda

Quintus-reünistennieuws: blokborrels

Minerva

Zaterdag 9 januari 2011

Quintus is gestart met blokborrels voor mensen uit bepaalde aankomstjaren. De eerste twee

1978-1987 - L.S.V.M. Reünistenavond

avonden – voor de kersverse reünisten (op Quintus gearriveerd tussen 1998- 2006) en de groep daarvoor (1993-2000) – in november waren een groot succes.

Zaterdag 16 januari 2011

De blokborrels beslaan telkens een periode van zes jaar, met een overlap voor de “grensjaren”. Een

1988-1999 - L.S.V.M. Reünistenavond

hoge garantie op weerzien van mensen uit de eigen goeie oude tijd! Quintus-reünisten ontvangen een

Kijk voor meer informatie op

uitnodiging en kunnen ook kijken op www.reunistenquintus.nl of bij de Quintus-groep op LinkedIn.

www.reunistminerva.nl of stuur een mail

Datum

Aankomstjaren 1979-1986

zaterdag 5 februari 2011



zaterdag 12 februari 2011



1984-1990 (overdag alumnidies, zie pag 44)

zaterdag 19 februari 2011



1988-1995

De blokborrels zijn op Quintus, Boommarkt 5, vanaf 21.00 uur.

naar [email protected]. Zaterdag 22 oktober 2011 Reünie LSC 1961 www.leiden1961.nl

leidraad 43

dies natalis

Excellent Leiden Programma DIES NATALIS voor alumni 2011

Op zaterdag 12 februari 2011 wordt de Dies Natalis voor alumni gevierd. U bent van harte welkom om deel te nemen aan deze bijzondere dag. Het Leids Universiteits Fonds heeft een interessant programma samengesteld met als thema Excellent Leiden.

Programma

14.15 uur – 15.15 uur: Keuze uit vier lezingen:

14.15 uur – 16.45 uur: Workshop

“De grenzen van het vreemdelingenrecht”

“Boven jezelf uitstijgen: een Leidse boost”

12.00 uur – 13.15 uur: Ontvangst met lunch

door prof.mr. Peter Rodrigues

door Leiden Talent Booster

“Wie is oud, wie is jong?”

Excelleren betekent letterlijk “uitrijzen

13.15 uur – 13.45 uur: Uitreiking Leidse

door prof.dr. Rudi Westendorp

boven”. Wezenlijk richting geven aan uw

universitaire Scriptieprijs 2010 door prof.mr.

“Over geruchten en vrije meningsuiting”

(professionele) leven is alleen mogelijk als u

Paul F. van der Heijden (rector magnificus en

door prof.dr. Ineke Sluiter

zicht hebt op wat uw “eigen ding” is. Wordt u

voorzitter College van Bestuur). De Leidse

“De zebravis helpt kanker en tuberculose-

geleefd door de omstandigheden, de waan van

universitaire Scriptieprijs is ingesteld op

onderzoek”

de dag? Of rijst u boven de omstandigheden uit?

initiatief van reünisten van Minerva van het

door prof.dr. Herman Spaink

We zijn niet zo goed getraind om ruimte te geven aan hetgeen we van nature te bieden

jaar 1957 en bedraagt 3.000 euro. De prijs wordt uitgereikt voor de beste scriptie van het

15.15 uur – 15.45 uur: Pauze

hebben. Realiteit is dat we ons leven lang balanceren tussen wat we eigenlijk willen en

collegejaar 2009-2010. 15.45 uur – 16.45 uur: Keuze uit vier lezingen:

wat we als onze plicht zien, tussen ideaal en

13.45 uur – 14.15 uur: Inleiding door prof.mr.

“De Antillen in beweging (6000 BP-2010)”

werkelijkheid. Vaak verdwalen we ergens

Paul F. van der Heijden en mr. Folkert Blaisse

door prof.dr. Corinne Hofman

tussenin. Het gevaar van zouteloze compromis-

(voorzitter Leids Universiteits Fonds).

“Schoonheid en noodlot in Florence”

sen en energieverlies is dan groot.

Keuzeonderdelen:

door prof.dr. Gert-Jan van der Sman

Kennis is macht. Zelfkennis geeft u de macht

Voor het vervolg van het programma kunt u kiezen uit:

“What the hell is water?! The ethos of

boven uzelf uit te stijgen. Deze workshop, geeft

Liberal Arts & Sciences at LUC The Hague’’

u een blik op uw eigenheid en hoe die zich

• lezingen: om 14.15 uur en om 15.45 uur,

door prof.dr. Chris Goto-Jones

manifesteert in zowel uw eigen creativiteit als

OF

“Universitair Medisch Centrum als

uw eigen “gedoe”.

• de workshop die duurt van 14.15 uur tot

exportproduct”

16.45 uur (uiteraard met een pauze).

door prof.dr. Eduard Klasen

16.45 uur: Borrel

Aanmelden

per persoon. Het bedrag s.v.p. vóór

Locatie: Kamerlingh Onnes Gebouw,

In 2010 hebben 550 alumni de Dies Natalis

1 februari 2011 overmaken op bankrekening

Steenschuur 25,

voor alumni bezocht. Graag nodigen wij u uit

39.30.464 t.n.v. het Leids Universiteits

2311 ES Leiden.

om op 12 februari 2011 ook aanwezig te zijn.

Fonds, o.v.v. dies 2011. De inschrijvingen

U kunt zich opgeven door de aanmeldings-

worden verwerkt op volgorde van binnen-

kaart bij deze Leidraad in te vullen en te

komst betaling. Voor meer informatie:

retourneren (geen postzegel nodig) of via

44 leidraad

www.LUF.nl/dies2011. Wij vragen een

Kinderopvang: Er is kinderopvang voor

www.LUF.nl/dies2011

bijdrage in de kosten van minimaal 20 euro

kinderen vanaf één jaar.

071-5130503

dies natalis

Uitgelicht: de sprekers aan het woord Wat kunt u op de Alumni Dies verwachten? De sprekers aan het woord over hun lezing of workshop. tekst: Karina Meerman beeld: Marc de Haan

de Dies-lezingen What the hell is water?! The ethos of Liberal Arts & Sciences at LUC The Hague (lezing in het Engels)

Prof.dr Chris Goto-Jones is hoogleraar

Comparative Philosophy & Political Thought, decaan aan het Leiden University College (LUC) in Den Haag en directeur van het Modern East Asia Research Centre

Waarover gaat uw lezing? Ik ben vooral geïnteresseerd in hoe Liberal Arts & Sciences zich heeft ontwikkeld rondom de betekenis en de beoefening van vrijheid, de relatie tussen die twee en het concept van burgerschap. Een opleiding in de Liberal Arts leert je ook voor een deel wat het betekent om een goede burger te zijn, tot welke gemeenschap je ook behoort: of het nu Athene, Nederland, Europa of de wereld is. Mijn lezing gaat in op een aantal van deze kwesties en hoe zij zich verhouden tot de missie en het programma van LUC Den Haag.

Wat betekent Excellent Leiden voor u? De grootste rijkdom die Leiden heeft, zijn haar studenten. De grootste uitdaging is om hen een excellente omgeving te bieden voor hun intellectuele en ­ethische ontplooiing. Als onderzoeksuniversiteit van wereldklasse heeft Leiden heel veel te bieden, maar we kunnen ook veel leren van onze studenten. Zij kunnen ons inspireren. Ik beschouw het dan ook als een voorrecht dat ik les mag ­geven binnen Leidens Excellence programme.

De Antillen in beweging (6000 BP-2010) Waarover gaat uw lezing? ‘Lang voor de komst van de Europeanen kwamen Indianen vanuit het vasteland van Zuid-Amerika de Antillen bevolken. Die oude geschiedenis is onbekend bij veel mensen, zowel op de Antillen zelf als in Nederland, maar is van invloed op het heden. De eilanden kennen een stormachtige toeristische ontwikkeling en daarmee komt het bodemarchief in gevaar. Het behoud van het cultureel erfgoed speelt dus een belangrijke rol.’ Wat betekent Excellent Leiden voor u? ‘Dat koppel ik aan de integratie van

onderzoek en onderwijs. Het is belangrijk om uitdagend te blijven in beide en veel mogelijkheden te bieden. Ik betrek studenten vanaf hun eerste jaar bij mijn onderzoek. De integratie van onderzoek en onderwijs zit in alles. Ook betrek ik PhD’s en postdocs bij het onderwijs. Ons onderzoek naar de mobiliteit van indianen in het Caribisch gebied en de uitwisseling van goederen en ideeën tussen eiland­bewoners biedt uitdagend veldwerk. Daarnaast is het ook heel multidisciplinair: alfa, bèta, gamma – alles is met elkaar verweven.’

Prof.dr. Corinne Hofman, hoogleraar

Archeologie van het Caribisch gebied aan de Faculteit der Archeologie. lees verder op pagina 46 leidraad 45

dies natalis

Universitair Medisch Centrum als exportproduct Waarover gaat uw lezing? ‘We krijgen regelmatig de vraag waarom wij “Universitair Medisch Centrum” op de gevel hebben staan. Ik spreek over de redenen waarom Leiden ooit is overgegaan tot de vorming van een universitair medisch centrum, de gevolgen voor de kerntaken van de universiteit op onderwijs- en onderzoeksgebied, de relatie in landelijk perspectief met andere universitaire centra en onze internationale positie.’

Wat betekent Excellent Leiden voor u? ‘Excellent Leiden is voor mij excellent onderzoek, dat een voedingsbodem is voor excellent onderwijs, in een stimulerende omgeving, waar studenten zowel worden uitgedaagd als worden gekoesterd. Dit is van belang voor de universiteit maar ook voor de maatschappij. Goed opgeleide individuen en goed onderzoek dragen niet alleen bij aan kennisvermeerdering, maar ook aan het oplossen van maatschappelijke problemen en vraagstukken.’

Prof.dr. Eduard Klasen, lid van de Raad

van Bestuur van het Leids Universitair Medisch Centrum en tevens decaan Geneeskunde

De grenzen van het vreemdelingenrecht

Prof.dr.mr. Peter Rodrigues, hoogleraar

Immigratierecht aan de Faculteit Rechts­ geleerdheid

Waarover gaat uw lezing? ‘ “Nederland kan de grenzen van het vreemdelingenrecht niet meer autonoom vaststellen, maar moet zich houden aan bindende Europese en internationale regels. De rol van de EU groeit terwijl de mensenrechtenverdragen ook steeds belangrijker worden. Bij een restrictief vreemdelingenbeleid lopen overheden tegen deze internationale regels aan. Bij een ruimhartiger wetgeving is dat minder, maar dat is niet de trend in Europa en Nederland. Door de vergrijzing zijn echter vanaf ongeveer 2020 honderdduizend immigranten per jaar nodig. Niet alleen ken-

niswerkers, maar ook mensen om praktisch werk te doen. Nederland heeft dus belang bij immigratie.’ Wat betekent Excellent Leiden voor u? ‘Leiden probeert zich te onderscheiden van andere universiteiten door hooggekwalificeerd en opvallend onderzoek. Ook in het onderwijs wil de universiteit iets extra’s bieden. Dat doet zij niet door massa, maar door specialiteit en kwaliteit. Ik denk dat dit een goede manier is en deze vorm van onderscheid is tegelijkertijd een mooi uithangbord voor Leiden.’

Over geruchten en vrije meningsuiting Waarover gaat uw lezing? ‘Mijn lezing heet “Over geruchten en vrije meningsuiting”. Het gaat over informele en formele taalfenomenen waarmee groepen hun sociale omgang reguleren – natuurlijk vanuit de klassieke oudheid tot op de dag van vandaag.’

Prof.dr. Ineke Sluiter, hoogleraar Griekse

taal- en letterkunde aan de Faculteit der Geesteswetenschappen, winnaar van de Spinozapremie 2010

46 leidraad

Wat betekent Excellent Leiden voor u? ‘Aan concrete momenten waarop ik oprecht blij en dankbaar was dat ik deel uitmaakte van de Leidse universitaire gemeenschap. Bij het eerstejaarsboek­ project, toen alle eerstejaars van de deelnemende faculteiten hetzelfde boek

kregen thuisgestuurd en dat op hun allereerste dag in Leiden bespraken onder leiding van docenten en onderzoekers uit allerlei opleidingen. Daar zag je de door pure interesse en nieuwsgierigheid gedreven gedachtewisseling die de universiteit op haar best karakteriseert. Of het interdisciplinair congres in het prachtige Lorentz Center over literatuur en evolutietheorie. Het congres en het project zijn voorbeelden van een minimum aan papier­winkel, regels en bestuur en een maximum aan nieuwe dingen leren, academische uitwisseling, nieuwsgierigheid en analyse.’

dies natalis

Schoonheid en noodlot in florence

Prof.dr. Gert Jan van der Sman, bijzonder

Waarover gaat uw lezing? ‘Met mijn boek Lorenzo & Giovanna wilde ik laten zien wat kunst betekende voor het leven in de renaissancecultuur van de vijftiende eeuw. Het is een verhaal over schoonheid en noodlot, met romantische wendingen, maar verteld vanuit feiten. Het bereikt een breed publiek en is net vertaald in het Engels en Italiaans.’

LUF-hoogleraar Geschiedenis van de Prent- en Tekenkunst aan de Faculteit der Geesteswetenschappen en onderzoeker bij het Nederlands Interuniversitair Kunsthistorisch Instituut in Florence

Wat betekent Excellent Leiden voor u? ‘Ik werk in een interuniversitaire, internationale context en daarom vind ik excellent Nederland niet minder wezenlijk dan

Excellent Leiden. Excellent is presteren op topniveau, dat jouw prestaties internationale zichtbaarheid hebben. Leiden heeft een geweldige traditie op het ­gebied van de geesteswetenschappen. Ik ben een groot voorstander van samenwerking met andere universiteiten en musea om het prestige van de Nederlandse kunst­ geschiedenis te vergroten. Nederlandse instituten in het buitenland spelen daarin een belangrijke rol. Valorisatie is heel ­belangrijk en het is mooi om die te koppelen aan een internationale uitstraling.’

De zebravis helpt kanker en tuberculose-onderzoek Waarover gaat uw lezing? ‘Over de rol van de zebravis – Danio rerio – in kanker- en tuberculose­ onderzoek. In de laatste twintig jaar heeft de zebravis een belangrijke plaats ingenomen, naast de muis, als model­organisme voor onderzoek aan gewervelde dieren en de mens. De embryo’s zijn volledig transparant en daarom uitstekend te analyseren met microscopische technieken. In die embryo’s is het verloop van een ziekteproces te volgen tot op het subcellulaire en zelfs moleculaire niveau. Behalve voor fundamenteel

ontwikkelingsbiologisch onderzoek wordt de zebravis nu ook steeds meer gebruikt als model voor humane ziekten. Het immuunsysteem van de zebravis komt namelijk zeer sterk overeen met dat van de mens. De grote overeenkomsten van verschillende ziekteprocessen in de vis en zoogdieren bieden praktische mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuwe diagnostiek en medicijnen.’

Prof.dr. Herman Spaink is hoogleraar

Moleculaire celbiologie aan de Faculteit

Wat betekent Excellent Leiden voor u? ‘Dat vind ik moeilijk te omschrijven, maar ik sluit me graag aan bij mijn collega's.’

Wiskunde & Natuurwetenschappen

wie is oud, wie is jong ?

Prof.dr. Rudi Westendorp, hoogleraar

Ouderengeneeskunde aan de Faculteit Geneeskunde en directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing

Waarover gaat uw lezing? ‘Twee, drie generaties geleden was het nog zo dat ouders de helft van hun kinderschaar begroeven. Tegenwoordig begraven kinderen hun ouders. Die ontwikkeling is heel snel gegaan en in feite een nieuwigheid. Ik ga praten over the Longevity Revolution: hoe het is gekomen dat we steeds langer leven en wat de impact ervan is op het maatschappelijk systeem. We horen veel gemopper om ons heen over de vergrijzing, maar in feite is het een succesverhaal. Het uit-

zicht is op een langer en gezonder leven. Dat ­negatieve, dat hoeft allemaal niet.’ Wat betekent Excellent Leiden voor u? ‘Eenvoudig: Leiden is een voortrekker in Nederland en ook internationaal gezien een perfecte partij om aan dit thema invulling te geven. Dankzij de innovaties en het ­onderzoek van het LUMC en de Universiteit Leiden zijn wij leidend in de ouderen­geneeskunde.’

leidraad 47

dies workshop

de workshop Leidse talenten ontwikkelen

Leiden Talent Booster: Rachelle Conradie, Belinda Vos, Marc Cleiren en Stefan Tax. Met sabbatical en daarom niet op de foto: Anjet van Linge.

‘Iedereen heeft een uniek talent, je zou het zelfs een roeping of een bestemming kunnen noemen. Wij willen mensen ondersteunen bij het ervaren en ontwikkelen van dat talent’ Zo verwoordt Stefan Tax, een van de initiatiefnemers van Leiden Talent Booster, de missie van dit samenwerkingsverband.’ In Leiden is vanuit de onderwijssector veel aandacht voor talent’, zegt hij. ‘Maar dat is vaak functioneel gericht, meer niet. Er is ook een andere dimensie, die te maken heeft met je bestemming in het leven. Daar houden wij ons mee bezig in ­onze workshops. Wij werken in feite aanvullend op het onderwijs.’ Leiden Talent Booster biedt echter meer dan alleen cursussen en workshops, benadrukt Tax. ‘We zijn geen cursusfabriek. We willen ook ontmoetingen faciliteren tussen de mensen die via ons met talenten bezig zijn. Zo creëren we een netwerk in Leiden, een stroming van mensen die vanuit hun talent iets te bieden hebben.’ Het samenwerkingsverband bestaat uit vijf partners die vanuit heel verschillende sectoren afkomstig zijn. Allemaal hebben ze een ruime ervaring in verschillende vormen van coaching. Daarnaast brengen ze hun eigen expertise in, die varieert van psychologie en communicatie tot beweging en theater. Op die manier ontstaat een bijzonder trainingsaanbod. Tax: ‘Daarbij zetten we natuurlijk ook steeds ons eigen talent in.’ In de naam van de organisatie is Leiden nadrukkelijk aanwezig. ‘Er is zoveel creatief potentieel in Leiden. Wij spelen daar met ons programma op in’, zegt Tax. De band met Leiden is sterk: de vijf partners hebben allemaal in Leiden gestudeerd en sommigen waren als academisch medewerker bij de uni-

48 leidraad

versiteit in dienst of zijn dat nog. Tax: ‘Ik woon en werk al heel lang in Leiden en vind het een heel fijne stad, waar veel gaande is.’ Voor een Dies waarbij “excelleren” een belangrijk thema is, ligt de link met het ontwikkelen van talenten voor de hand. Het Leids Universiteits Fonds besloot dan ook om Leiden Talent Booster te vragen om hierover een workshop te organiseren. Iedereen die meedoet, leert op een andere manier naar zichzelf kijken, belooft Tax. www.leidentalentbooster.nl

De trainers

De workshop “Boven jezelf uitstijgen” wordt gegeven door twee leden van Leiden Talent Booster: Dr. Marc Cleiren (1961) is universitair docent Klinische, Gezondheids- en Neuropsychologie aan de Universiteit Leiden, en zelfstandig gevestigd psycholoog. Cleirens talent is “vertolker”. Zijn passie ligt in kennisoverdracht met een persoonlijke touch. Drs. Belinda Vos (1969) is psycholoog, trainer, coach en theatermaker/zangeres. Ze heeft haar talent benoemd als “vrijpostige verwelkomer”. Zij helpt zichtbaar maken van wat graag aan het daglicht wil komen. Haar stijl is no-nonsense en to the point.

inspiratie

popHistorie

een seleCtie uit PuBliCaties van de universiteit leiden, Haar medewerKers en Haar alumni.

Harry Knipschild studeerde ooit wis- en na-

Cleveringa’s koffer

Wie sCHrijft, Blijft

tuurkunde, maar belandde via Willem van

Op 26 november 1940 had de Leidse

Gekaapte en herontdekte brieven geven

Kooten in de popmuziek. Na als produ-

hoogleraar mr. R.P. Cleveringa zijn kof-

toegang tot de leefwereld van zeelieden en

cer en presentator te hebben gewerkt, be-

fer klaar staan omdat hij die dag zijn be-

hun achterblijvende families. In De voortva-

sloot Knipschild Geschiedenis te studeren

roemde protestcollege hield. Nu, zeventig

rende zeemansvrouw laat prof.dr. Marijke

in Leiden. Inmiddels is hij gepromoveerd

jaar later, is Cleveringa’s rede uitgegroeid

van der Wal zien hoe intrigerend taalkundig

en docent aan de universiteit. Hij heeft een

tot symbool van universitair verzet. In de

en historisch onderzoek van dit brievenma-

boek geschreven met verhalen uit de rij-

bundel Cleveringa’s koffer staan, naast

teriaal kan zijn. Tegelijkertijd brengen de

ke geschiedenis van de popmuziek. Een

Cleveringa’s originele rede, negentien

brieven over alledaagse belevenissen lezers

must voor iedereen die bijvoorbeeld wil we-

26-november-lezingen van vooraanstaande

heel dicht bij mensen van vlees en bloed en

ten hoe Abba voet aan de grond kreeg in

sprekers uit binnen- en buitenland. Prof.dr.

hun zorgen en emoties.

Nederland.

Kees Schuyt tekende voor het voorwoord,

DE VOORTVARENDE ZEEMANSVROUW.

MONEY, MONEY, MONEY? VERHALEN UIT DE

prof.dr. Ineke Sluiter schreef het nawoord.

OPENHARTIGE BRIEVEN AAN GELIEFDEN OP ZEE.

GESCHIEDENIS VAN DE POPMUZIEK – harrY

CLEVERINGA’S KOFFER: RECHT, VRIJHEID EN VER-

SAILING LETTERS JOURNAAL III – marijke van

knipschilD. uitgeverij conserve, isBn

ANTWOORDELIJKHEID – kees schuYt en ineke

Der wal. walBurg pers, zutphen, 2010, isBn

978 90 5419 305 7

sluiter (reD.). leiDen universitY press, isBn

978 90 5730 704 1

9789 0872 810 45

jodendom in de 21STE eeuW Hoe ziet het dagelijks leven van joden er-

interne conflicten bloot die voor de buiten-

uit aan het begin van de 21ste eeuw? Welke

wereld meestal met de mantel der liefde

plek heeft de herinnering aan de Holocaust

worden bedekt. Ook laat het boek zien hoe

en hoe gaan joden om met de hoogoplo-

de 2600 jaar oude joodse diaspora is ver-

pende emoties in het Israëlisch-Palestijnse

vlochten met belangrijke hoofdstukken uit

conflict? Voor een antwoord op deze en an-

de wereldgeschiedenis.

dere vragen reist journalist Maurice Swirc door Nederland, Oostenrijk, Polen, Rusland,

altijD mazzel. EEN WERELDREIS LANGS

Zweden, Noorwegen, Marokko, Argentinië

JOODSE GEMEENSCHAPPEN – maurice swirc.

en de Verenigde Staten. Altijd mazzel legt

uitgeverij Bloom, isBn 978 90 8506 815 0

leidraad 49

luf

lufnieuws Nalatenschappen

Het Leids Universiteits Fonds (LUF) ontvangt uit de nalatenschap van de heer A.M. den Dulk een bedrag van bijna één miljoen euro, bestemd voor onderzoek naar ge-

Anneke Madern wint LISF-prijs 2010

Op maandag 8 november ontving

zondheid en gezondheidseffecten. De heer

Biologiestudente Anneke Madern de

Den Dulk was een Scheveningse reder die

LISF-prijs 2010 uit handen van alumna en

honderd jaar is geworden. Hij en zijn vrouw,

Tweede Kamerlid Nebahat Albayrak.

mevrouw P. A. Moermans, hadden geen

Elk jaar wordt de LISF-prijs toegekend aan

kinderen en de laatste jaren van zijn leven

een van de studenten die met een beurs uit

was hij weduwnaar. 

het LUF Internationaal StudieFonds (LISF)

De heer Den Dulk was nauw betrokken bij de

naar het buitenland zijn geweest. De student

Stichting Koninklijke Nederlandse Redding

met het beste persoonlijke verslag wint de

Maatschappij, maar naast de KNRM wilde

prijs. Madern vertrok voor haar onderzoek

hij ook een ander doel opnemen in zijn testa-

“Biodiversiteitspatronen van Miocene zoog-

ment. Op advies van zijn executeur testamen-

dieren” naar het Neogene Old World (NOW) Lab in Finland. In haar verslag beschrijft zij

tair, een Leidse oud-notaris die zelf Lid voor

behalve het verloop van haar onderzoek ook de eigenaardigheden van Finland en de

het leven is bij het LUF, heeft hij besloten de

problemen van werken met veel data en de statistische analyse daarvan. De LISF-prijs

wetenschap te steunen door de helft van zijn

bestaat uit een reis naar Parijs, inclusief twee overnachtingen en een bedrag van 500

vermogen na te laten aan het LUF en dit onder

euro. Anneke Madern zal op vrijdag 26 november, tijdens haar verblijf in Parijs, op de

te brengen in het Den Dulk-Moermans fonds.

Cleveringabijeenkomst aldaar een voordracht houden over haar onderzoek.

Het geld mag als geheel worden gebruikt voor wetenschappelijke projecten op het gebied van de gezondheid. Het gaat om het ondersteunen van lopende projecten die een extra impuls krijgen door een bijdrage uit het Den Dulk-Moermans fonds. Het LUF zal hiervoor jaarlijks een aanvraagronde aankondigen.

Uit de nalatenschap van de heer Eckhart Wintzen ontving het LUF een legaat van 113.000 euro. Aan de bestemming van het legaat zijn geen voorwaarden verbonden. Het wordt toegevoegd aan het kapitaal van het LUF en het rendement is bestemd voor de doelstelling van het LUF,

Sidney Richards ontvangt Janneke Fruin-Helb Beurs 2010 Carien Nelissen, voorzitter van de

motie in Cambridge. De prijs bestaat uit een

de Universiteit Leiden. De heer Wintzen

LUF Internationaal Studiefonds (LISF),

beurs van 2.250 euro.

was in de ­periode 1989 tot 1999 lid van het

reikte op 8 november de Janneke

Sinds 2003 reikt het LUF de Janneke Fruin-

Algemeen Bestuur van het LUF.

Fruin-Helb Beurs uit aan Rechten- en

Helb Beurs uit. Deze beurs is ingesteld om

Wilt u meer weten over de mogelijk-

Politicologiestudent Sidney Richards.

excellente LISF-onderzoeksvoorstellen ex-

heden om het LUF op te nemen in uw

Bij l’Institut des Hautes Études sur la Justice

tra aandacht en financiële steun te geven.

testament? Neemt u dan contact op met

in Parijs deed Richards onderzoek naar “The

De beurs is vernoemd naar mevrouw drs.

mevrouw Annah R. Neve, directeur van

changing role of the Highest Courts”. Dit on-

A.M. Fruin-Helb, voormalig directeur van het

het LUF, telefoonnummer (071) 513 05 03 of

derzoek, waarin hij zijn beide studies com-

LUF (1989-2003) en medeoprichter van het

per e-mail [email protected].

bineerde, vormde de aanloop voor zijn pro-

LUF Internationaal StudieFonds.

namelijk het bevorderen van de bloei van

50 leidraad

luf

luf voor alumni

Fun(d)diner

Dies in Den Haag

Ook in 2011 is er voor de Leidse alumni die in de regio Haaglanden wonen en/of

Zoals reeds aangekondigd in het vorige

Sleuteldragerschap. De avond werd afgeslo-

werken een bijeenkomst om de

nummer van Leidraad, vond op vrijdag

ten met een dessertbuffet.

Dies Natalis van de Universiteit Leiden

8 okober jl. het eerste Fun(d)diner van

Al met al was het een geanimeerde bijeen-

te vieren. Onder auspiciën van het LUF

het Leids Universiteits Fonds (LUF)

komst waarbij veel mensen elkaar opnieuw

organiseert het Haags 8 februari Comité

plaats, met als doel het werven van nieu-

ontmoetten. Ruim 70 alumni werden op of

een feestelijke borrel.

we Sleuteldragers.

naar aanleiding van dit eerste Fun(d)diner

De bijeenkomst begon met ontvangst en

Sleuteldrager. Het Fun(d)diner was hiermee

Het welkomstwoord wordt uitgespro-

borrel in het Snouck Hurgronjehuis. Na het

een succes en zal volgend jaar zeker worden

ken door de voorzitter van het College van

aperitief maakte het gezelschap de over-

herhaald.

Bestuur der NLSW, mr. Henk Grootveld.

steek naar het Rijksmuseum van Oudheden,

Wilt u er volgend jaar ook bij zijn,

Vervolgens zal Evelien Sandberg, Praeses

een prachtige locatie voor het diner. Na wer-

neem dan contact op met mevrouw

Collegii 2009-2010 van de Sociëteit Minerva

vende toespraken van rector magnificus en

Annah R. Neve, directeur van het LUF,

te Leiden, een beknopte causerie houden.

voorzitter van het College van Bestuur Paul

telefoonnummer (071) 513 05 03 of

F. van der Heijden en LUF-voorzitter Folkert

email [email protected].

Datum: 10 februari 2011, aanvang 17.30 uur

Blaisse vertelden twee promovendi, drs.

Plaats: Nieuwe of Littéraire Sociëteit

Lenneke Schier en mr. Nelleke Koffeman,

De Witte, Plein 24, Den Haag Kledingvoorschrift: tenue de ville

bevlogen over hun onderzoek en de meerwaarde van een subsidie van het LUF. Vervolgens werden de gasten in de gelegenheid gesteld een volmacht in te vullen bij een van de twee aanwezige notarissen van BMS Notarissen. Hierdoor werden zij op de avond zelf al Sleuteldrager van de Universiteit

Sleuteldragers verbinden zich om een bedrag van minimaal € 2.500 te schenken aan het LUF. Dit bedrag kan ineens betaald worden of met een fiscaal aantrekkelijke lijfrenteschenking in vijf jaarlijkse termijnen. 

Dr. Chris R. Staalman (1959) Ineke Rinzema LL.B. (2004) Drs. Hans H. de Boer (2004) Verdere gegevens zijn te vinden op

Leiden. De nieuwe Sleuteldragers ontvingen

www.8februari.nl. U kunt ook een e-

een speldje als bewijs van het net verworven

mail sturen naar [email protected].

leidraad 51

liefst naar leiden een van de bekendste cabaretfestivals van nederland heeft zijn roots in de sleutelstad: het vara leids Cabaret Festival.

33ste editie Van 7 tot en met 12 februari 2011 vindt de 33ste editie van het VARA Leids Cabaret Festival plaats in de Leidse Schouwburg. Het festival begint traditiegetrouw met acht deelnemers die tijdens de voorrondes op maandag 7 en dinsdag 8 februari laten zien wat ze in huis hebben. De jury selecteert vijf deelnemers die doorgaan naar de halve finale op donderdag 11 februari. Op zaterdag 12 februari nemen de drie beste deelnemers van de halve finale het tegen elkaar op. Tijdens de finale kan zowel een juryprijs als een publieksprijs worden gewonnen. Deelnemers strijden om de eer – er is geen geldprijs aan het festival verbonden.

Bekende namen Veel bekende cabaretiers zijn hun loopbaan in Leiden begonnen, zoals Erik van Muiswinkel, Dolf Jansen, Hans Sibbel (Lebbis), Sanne Wallis de Vries, Najib Amhali en Javier Guzman.

foto: Jeroen Hofman

vanuit Het studentenleven Het VARA Leids Cabaret Festival is in 1978

de grote belangstelling van theaters voor

opgezet als activiteit binnen studentenver-

het jonge talent zette Harry Kies vanuit

eniging Augustinus. Initiatiefnemer was

zijn studentenkamer een impresariaat op.

Harry Kies, zelf lid van Augustinus. Het

Sindsdien is Harry Kies Theaterprodukties

doel was om een maatschappijkritisch al-

uitgegroeid tot een impresariaat/produc-

ternatief te bieden voor het Cameretten

tiehuis van formaat en de grootste caba-

Festival in Delft. Het eerste festival was

retproducent van Nederland. Het VARA

finalistentour

meteen een groot succes; al snel werd be-

Leids Cabaret Festival wordt nog altijd

Na het festival in Leiden gaan de drie

sloten om er een jaarlijks terugkerend eve-

door het impresariaat georganiseerd.

finalisten op tournee. Wilt u weten wanneer

nement van te maken. Aangemoedigd door

www.harrYkies.nl

het nieuwe cabarettalent in uw regio speelt, kijk dan op www.leidscabaretfestival.nl