FILMMUZIEK MAGAZINE. BERNARD HERRMANN Filmmuziekcomponist werd honderd jaar geleden geboren

FILMMUZIEK MAGAZINE

BERNARD HERRMANN Filmmuziekcomponist werd honderd jaar geleden geboren STREAMINGSOUNDTRACKS Internetradiostation bestaat tien jaar NUMMER 163 – 40ste JAARGANG – JULI 2011 1

Score 163 Juli 2011 40ste jaargang ISSN-nummer: 09212612 Het e-zine Score is een uitgave van de stichting Cinemusica, het Nederlands Centrum voor Filmmuziek Informatienummer: +31 050-5251991 E-mail: [email protected]

Hoofdredactie: Paul Stevelmans Eindredactie: Paul Stevelmans Redactie: Henk Maassen, Albert Pouw, Paul Stevelmans, Sijbold Tonkens, Robert Valkenburg, Julius J.C. Wolthuis Vormgeving: Paul Stevelmans

FILMMUZIEK MAGAZINE REDACTIONEEL Herdenken doen we regelmatig bij Score. In het vorige nummer herdachten we dat Nino Rota honderd jaar geleden werd geboren. In dit nummer staan we stil bij een andere eeuweling: Bernard Herrmann. Net als Rota heeft hij prachtige scores geschreven, ook worden vele van zijn scores als baanbrekend beschouwd. Ook een mijlpaal bereikt het internetradiostation StreamingSoundtracks dit jaar met het eerste jubileum. De digitale zender bestaat tien jaar en dat is reden voor een interview met een van de medewerkers die op zijn beurt deze Score verrijkt met een verslag van het Filmmuziekfestival van Kraków dat onlangs plaatsvond. Ten slotte is 2011 een bijzonder jaar want precies een halve eeuw geleden zag Ennio Morricone´s eerste geluidsdrager met een score van zijn hand het levenslicht. Gelukkig kijken we ook naar de toekomst met een nieuwsgierigmakende boekbespreking en cd-recensies van vooral jonge, nieuwe filmcomponisten die hoogstwaarschijnlijk nog jaren mee zullen gaan.

Met dank aan: Anton Smit, Stefan Bosman

INHOUDSOPGAVE

3 Honderd jaar Bernard Herrmann 5 StreamingSoundtracks tien jaar 7 Verslag Filmmuziekfestival Kraków 9 Vijftig jaar soundtracks Ennio Morricone 11 Boekbespreking 12 Cd-recensies

2

FILMMUZIEKICOON 1911 – 2011 Op 29 juni jongstleden was het precies honderd jaar geleden dat Bernard Herrmann werd geboren. Tijdens zijn relatief korte leven (hij werd 64 jaar oud) vergaarde hij al veel roem, maar wellicht nog meer na zijn overlijden in 1975. En nu, bij zijn honderdste geboortedag, is zijn positie in de filmmuziekgeschiedenis nog steeds onbetwist. In de introductie van het in 2000 verschenen boek Film Music van Mark Russell en James Young wordt Herrmann de meest invloedrijke filmcomponist aller tijden genoemd, een kwalificatie die criticus Mervyn Cooke in zijn portret van Herrmann in hetzelfde boek automatisch overneemt. Herrmanns eerste score was voor

een onaantastbare reputatie als Herrmann. Praktisch geen filmcomponist uit de vorige eeuw heeft zoveel invloed gehad op komende generaties. Een vooraanstaande hedendaagse filmcomponist als Alexandre Desplat liet onomwonden weten diverse malen in zijn carrière schatplichtig te zijn geweest aan Herrmann, getuige onder meer zijn score voor Roman Polanski´s The Ghost Writer (2010). Die score werd in de pers steevast Herrmannesque genoemd, een predikaat dat zowel op voorbeeldfunctie als onsterfelijkheid duidt.

Citizen Kane (1941) van Orson Welles (op de foto links, Herrmann staat rechts). De macabere klanken bij de eerste beelden verraadden terstond een unieke benadering van het scoren, hetgeen in de navolgende bijna twee uur met sterke regelmaat viel te beluisteren middels modernistische klanken die soms grensden aan het atonale en een experimenteel samengaan van beeld en muziek. Frappant is Herrmanns plek op de aftiteling van de film: direct na de acteurs en nog vóór alle andere medewerkers, dus ook vóór scenarist Herman J. Mankiewicz, Welles en cameraman Gregg Toland.

Over Herrmann is in de afgelopen decennia genoegzaam geschreven. Over zijn veelzijdigheid, zijn experimenteerlust, zijn iconoclastische optreden, zijn aversie tegen Hollywood en haar onbenullige filmdienaren, zijn exemplarische samenwerking met Alfred Hitchcock, zijn pionierswerk op het gebied van angstaanjagende thrillermuziek, zijn vlucht naar Engeland en zijn langzame wederopstanding in het jaar van zijn overlijden en veel meer. Een biografie getiteld A Heart at Fire´s Center verscheen in 1991 en probeerde de mythe te ontrafelen, wat bij een dwarse vernieuwer als

Belang Het belang van de 50 scores die Herrmann vervolgens zou componeren valt anno 2011 nog steeds niet te overschatten. Weinig filmcomponisten kunnen bogen op 3

Herrmann bij voorbaat moest stranden. Net zoals Herrmannesque een term is die wellicht altijd in nevelen gehuld zal blijven. Of misschien moet blijven. Concerten Herrmannjaar 2011 staat bol van de activiteiten en publicaties. Een hele reeks concerten zal in de Verenigde Staten en Europa plaatsvinden gedurende 2011 en daarna tot ver in 2012. Dichtbij huis kan worden genoten van het concert dat Dirk Brossé op 12 oktober aanstaande tijdens het Filmfestival van Vlaanderen in Gent zal dirigeren (onder de titel Maestros of Suspense; de andere maestro is Franz Waxman). Een maand later zal het Fine Arts Quartet tijdens een korte tournee door Nederland optreden met werken van onder meer Herrmann. Bijna alle scores van Herrmann zijn op cd verschenen. Dit jaar waren er enkele releases die inspeelden op het eeuwfeest van de componist zoals de heruitgave op cd van de elpee Citizen Kane: The Classic Film Scores of Bernard Herrmann uit 1974 en vorige maand de dubbel-cd met muziek

Voor jongere generaties toeschouwers zijn de dreigende klanken uit Psycho net zo bekend als de muziekgeluiden die John Williams voor Jaws componeerde. Een enorme stimulans leverde Quentin Tarantino met het fluitthema uit de Engelse film Twisted Nerve (1968) dat in diens Kill Bill: Vol. 1 (2003) een grote indruk maakte op het merendeels jonge publiek. Het thema werd indertijd veel gebruikt als ringtone, een feilloze graadmeter voor hedendaagse populariteit. Maar ook aanstormende filmcomponisten in binnenen buitenland noemen Herrmann nog steeds als grote voorbeeld. Een leuk eerbetoon aan het genie gaf producent George Martin in een documentaire over zijn carrière die in april van dit jaar werd uitgezonden door de BBC. Sprekend over het ritme van het Beatles nummer Eleanor Rigby vertelde Martin dat Paul McCartney vanaf het begin strijkers wilde voor het liedje. Martin: ʽToen ik het liedje hoorde deed het me denken aan Bernard Herrmann en zijn muziek voor de films van Hitchcock. Ik herinnerde me dat zijn strijkers erg kort en krachtig klonken zoals het slaan op een piano wat het syncopische karakter van het liedje ook sterk benadrukt. Het is dus voor de ene helft Paul McCartney en voor de andere helft Bernard Herrmann.ʼ PS

voor acht afleveringen uit de televisieserie The Alfred Hitchcock Hour. Het betreft hier Volume 1, dus we kunnen in de toekomst nog meer verwachten.

4

STREAMINGSOUNDTRACKS TIEN JAAR De site www.streamingsoundtracks.com bestaat tien jaar. De site doet wat zijn naam belooft: er is continu filmmuziek op te beluisteren. Anton Smit uit Groningen, Caliburn is zijn nickname op de site van StreamingSoundtracks (SST), en in het dagelijks leven softwareengineer bij de Universiteit Groningen, kan er veel over vertellen. ‘Ik geef technische support en houd vooral in de gaten of de boel blijft draaien.’ zijn regels waar je je aan moet houden, bijvoorbeeld dat er steeds een uur voorbij moet gaan alvorens een bepaald nummer daadwerkelijk gaat spelen op de radio. Aan die regels voldoen we inmiddels. We zijn een stuk professioneler geworden. Nu zijn we volledig legaal; we betalen gewoon royalties.ʼ

Wat is StreamingSoundtracks precies? Anton Smit (foto): „Het is eigenlijk een radiostation, dat tien jaar geleden is begonnen, toen de man die op de site bekend staat als JERIC vond dat hij de soundtracks die hij thuis draaide ook op zijn werk moest kunnen horen. Hij heeft zijn cd‟s geript en een site gebouwd. En die site is van lieverlee almaar groter geworden. JERIC is nog altijd de baas. Hij is de eigenaar. Wij hebben respect voor die man en hij is blij met alle hulp die hij kan krijgen bij zijn uit de hand gelopen hobby. Hulp van zijn echtgenote, van technische administrators zoals ik, van moderatoren die zorgen dat chat en forum netjes blijven, en van mensen die zorgen dat de albums er goed op staan. Er mogen bijvoorbeeld geen hoesjes met blote vrouwen op de site komen, want we zijn family-friendly en dat is iets dat in de VS heel belangrijk is. In het begin kon je een nummer aanklikken en dat begon gelijk te spelen. Dat is radio on demand, en dat mag niet zomaar volgens de Amerikaanse wetgeving. Er

Maar wie financiert jullie? „Donaties zijn onze voornaamste bron. JERIC wil namelijk geen reclame op zijn „radio‟. Maar we verdienen ook veel dankzij mensen die kiezen voor een zogeheten VIPstatus. VIP word je voor minimaal zes dollar per maand, en die status geeft je recht om vaker muziek van eigen keuze te kunnen selecteren. Overdag zijn onze request-rates meestal zes uur en 30 minuten. Dat betekent: wie geen VIP is mag eens in de zes uur een nummer kiezen; voor een VIP-lid mag dit eens in de 30 minuten. En zo‟n nummer mag vijftien dagen niet gespeeld zijn – op de site lees je dan ook: “No repeats: vijftien dagen”. Zo houden we ons station gevarieerd. Je kunt 5

„We hebben veel last gehad van lieden die muziek toch wisten te kopiëren van de site, met speciale software. Dat gevaar bestaat overigens altijd. Wat wij daartegen doen is tussen de verschillende nummers geen stiltes te laten vallen. De stukken gaan dan vloeiend in elkaar over. Daar heeft die software moeite mee. Die kan zulke overgangen niet aan.‟

daar overigens uit afleiden dat onze bibliotheek behoorlijk groot is, momenteel omvat die bijna 4800 albums.‟

Hoe ziet jullie toekomst eruit? „We blijven uitbouwen. We worden steeds bekender in de filmmuziekwereld. Nu proberen we bijvoorbeeld contact te leggen met de persoonlijke assistent van John Williams; dat doen we via een vorige assistent die een goede vriendin van ons is. Zo proberen we een email-interview te regelen met hem, dat we vervolgens op de site zullen publiceren. We willen ook meer en vaker reviews publiceren bij soundtracks. En

Anton Smit

Hoe komen jullie aan al die muziek? „Publishers bieden ons nu hun muziek aan, door cd‟s als mp3 te uploaden. Veel particulieren doneren ook hun cd‟s. Ik heb bijvoorbeeld Kongo van Henny Vrienten en Turks fruit van Rogier van Otterloo gedoneerd. En steeds vaker bieden componisten zelf muziek aan. Omdat we een wereldwijde uitstraling hebben, staat er muziek uit tal van landen op SST. Dat is de kracht van ons station: dat mensen veel kennis hebben van bepaalde muziek, waar je zelf minder in thuis bent. Door lijsten met favorieten aan te maken, kun je elkaars smaak leren kennen en op het spoor komen van muziek die je anders nooit zou horen. Goed voorbeeld voor mij is Bartosz Chajdecki. Een Pool die adembenemend mooie muziek heeft geschreven voor de tvserie Days of Honour. Zo‟n soundtrack zou ik anders nooit hebben ontdekt.‟

we proberen nog steeds groter te worden, meer luisteraars te trekken. We manifesteren ons daarom ook tijdens muziekfestivals, door allemaal in hetzelfde T-shirt te verschijnen. Dat is goede pr voor de site. We proberen ook de cd-verkoop te stimuleren. Neem nou mijn SST-collega Stefan. Die had twee soundtrack-cd‟s toen hij SST een paar jaar geleden ontdekte. Nu heeft hij er meer dan 600.‟

Is de site beveiligd tegen kopiëren? HM

6

VERSLAG FILMMUZIEKFESTIVAL IN KRAKÓW Anton Smit is een van de mensen achter het internetradiostation StreamingSoundtracks.com. Op dit station verleent hij onder het pseudoniem ‘Caliburn’ technische ondersteuning als er problemen zijn met de computer of de programma’s die hierop draaien. Verder houdt hij de gemeenschap op de website in de gaten. De laatste tijd komen bezoekers van StreamingSoundtracks.com samen om naar filmmuziekfestivals en concerten te gaan over de hele wereld. Een voorbeeld hiervan is het John Williams-concert dat elk jaar eind augustus wordt gegeven in Los Angeles. Maar ook het filmmuziekfestival in Kraków, een stad in Polen. Het is een vierdaags festival, met overdag hier en daar kleine presentaties of workshops en ´s avonds een groot concert in een fabriekshal waar ongeveer 4000 mensen op klapstoelen naar zitten te luisteren. Hierbij een verslag van dit festival dat in mei van dit jaar werd gehouden. een jongenskoor. Ook was er een zangeres voor de zeer gevoelige liedjes. Achter het podium was een groot scherm met beelden van de films waar de muziek vandaan kwam. Al met al een optreden boven mijn verwachtingen met veel kippenvel en af en toe een traantje.

Dag 1: Joe Hisaishi De middag van dag 1 stond in het teken van het voorstellen van dirigenten en componisten van dit festival. Dit is officieel een gesloten bijeenkomst voor genodigden maar gelukkig deden ze niet moeilijk om onze hele groep toe te laten. Tijdens deze bijeenkomst mochten alle componisten en dirigenten vertellen hoe fijn ze het vonden om in Polen te zijn. Een teleurstelling voor ons was dat de componist en dirigent van die avond, de Japanner Joe Hisaishi, er die middag niet was. Velen van ons zijn een groot fan van deze man. Dit was zijn eerste optreden in Europa en voor een aantal van ons de reden om naar dit festival te gaan. Na deze bijeenkomst zochten we in de buurt een terras op, waar we opeens vergezeld werden door de Spaanse dirigent Diego Navarro en de Poolse componist Bartosz Chajdecki, die alles over ons radiostation wilden weten en erg enthousiast waren! Ze zijn zelfs met ons wezen eten. Na het eten zijn we vertrokken naar ons eerste concert. Voor velen van ons zou dit het hoogtepunt van het festival worden. Ikzelf ben ook een grote fan. Joe dirigeerde zelf en speelde ook alle pianopartijen. Al zijn bekende werken zoals Nausica, Princess Mononoke en Spirited Away, dat voor kippenvel zorgde, passeerden de revue. Daarnaast had hij ook een speciaal stuk geschreven naar aanleiding van de aardbeving in Japan. Voor ons traden op een groot symfonieorkest, een groot koor en

Dag 2: The Witcher 2 en Final Fantasy Overdag was er een Meet and Greet met Joe Hishaishi waar Joe geïnterviewd werd. Ook mocht een aantal mensen hem vragen stellen. Helaas voor de niet Polen was het alleen in Japans en Pools waardoor onze Poolse leden heel druk moesten gaan vertalen. ´s Avonds vond ons volgende concert plaats. Dit keer geen filmmuziek, maar muziek van computerspellen. Want ook daar wordt zeer mooie muziek voor geschreven. Eerst werd er een suite gespeeld van een nieuw spel, The Witcher 2, 7

gemaakt door de Poolse componisten Skopura en Wierzynkiewicz. Een erg fraai stuk met mooie beelden op de achtergrond. Hierna was het tijd voor de Japanse spellenreeks die al vele jaren meegaat, genaamd Final Fantasy. Deze reeks is gecomponeerd door voornamelijk Nobuo Uematsu maar ook door Masashi Hamauzu die aanwezig was. Ook dit was een zeer goed concert gedirigeerd door Arnold Roth met mooie beelden op het scherm en met als klappers de bekende Final Fantasynummers Tina en One Winged Angel.

neer hij moest beginnen en wanneer hij moest ophouden. Dit was allemaal nodig om de kijkers de beste ervaring te geven van de muziek in de film. Enig minpuntje van deze avond was dat Klaus Badelt op het allerlaatste moment had afgezegd.

Groepsfoto tijdens het Pirates-concert met Nederlandse en Poolse SST-leden.

Conclusie

Dag 3: Pirates of the Caribbean

Ik had best hoge verwachtingen van dit festival. Het was voor mij een fijne verrassing dat het nog beter was dan ik had verwacht. Het festival was zeer goed georganiseerd. Het geluid was goed, het beeld ook. Ook het vervoer naar de fabriekshal met bussen verliep altijd zonder problemen. Kraków zelf is een zeer mooie stad waar buiten het festival genoeg te doen is. De stad is een uur of twaalf rijden van Nederland vandaan; verder heeft Kraków een vliegveld. Al met al was dit festival een ervaring die ik niet snel zal vergeten. Vorig jaar was er een groep van ons van vijf man. Dit jaar waren we rond de twintig man. Volgend jaar zijn we dus misschien wel met vijftig? Ik zal waarschijnlijk weer gaan. Jij ook? Anton Smit

Dag 4: Czas Honoru De laatste dag stond in het teken van de Pools tv-serie Czas Honoru, een serie over Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Overdag waren er bijeenkomsten met de acteurs en de componist Bartosz Chajdecki. Die hadden wij al ontmoet op de eerste dag. Onze Poolse delegatie is weer die kant op gegaan, terwijl de rest de stad is gaan bekijken. ´s Avonds was ons laatste concert waar muziek van de serie gespeeld werd. Voor ons allen was dit een beetje een mosterd na de maaltijd na de andere drie zeer indrukwekkende concerten. Maar na het eerste nummer werd ons meteen duidelijk hoe fout we waren. Wat een fantastische muziek, we hebben er enorm van genoten. Aan het eind van het optreden hebben we allemaal een cd gekocht en die laten ondertekenen.

Deze dag begon met een bijeenkomst over The Witcher 2, Final Fantasy en een workshop over Disney. Aangezien veel van deze bijeenkomsten alleen in het Pools waren, is een aantal Polen van onze groep erheen geweest. De rest zat gezellig op een terrasje in het centrum van Kraków. De voorstelling van die avond was zeer uniek. We hebben namelijk de eerste Pirates of the Caribbean film gezien. De filmmuziek was uit de film gefilterd en werd ingevuld door het orkest, groot koor en ter ondersteuning synthesizers. Erg indrukwekkend. Ook leuk om te zien hoe de dirigent van die avond Richard Kaufman een speciale console voor zich had waarin aangegeven werd, hoe snel hij moest dirigeren, wan8

50 JAAR SOUNDTRACKS VAN ENNIO MORRICONE Het is dit jaar 50 jaar geleden dat de eerste soundtrack van Ennio Morricone verscheen, te weten Il federale. Reden om even stil te staan bij deze bijzondere soundtrack die in Italië op een ep (extended play) verscheen. Dit is een grammofoonplaat ter grote van een singletje, maar met meer dan twee tracks. De ep is een kruising tussen een lp en een single, destijds bedacht als een goedkope variant voor de lp. In Italië zijn er eind jaren ´50, begin jaren ´60 enkele verschenen op het RCA Italiana label. Ze hebben een hoge verzamelaarswaarde, mits in goede staat (hoes en vinyl). Hier volgen enkele besprekingen van Italiaanse ep´s uit de serie RCA Italiana:

HIROSHIMA MON AMOUR RCA Italiana EPA 30-346 3 tracks Dit drama van Alain Resnais verscheen in 1959 en begint op dit ep´tje met een wals van ongeveer twee minuten; er staat hier geen speelduur bij de tracks. De wals is van Georges Delerue en wellicht één der zeldzaamste tracks op vinyl van de Franse componist omdat deze wals verder niet op andere geluidsdragers voorkomt. Track 2 en 3 vormen een suite die op kant 1 begint en op kant 2 verder gaat. Deze muziek is van Giovanni Fusco. Een kleine orkestbezetting met veel solopartijen vormen een aaneenschakeling van diverse thema´s die de sfeer van de film prima weergeven. Zelfs als je de film niet kent, kun je met het beluisteren van deze muziek een goede indruk krijgen. Het geheel is muzikaal gedateerd, en doet me denken aan oude scores van Nino Rota.

IL FEDERALE RCA Italiana EPA 30-477 9 tracks De eerste film waar Ennio Morricone de muziek voor schreef was Il federale van regisseur Luciano Salce. Het is een komedie over het Italië ten tijde van het fascisme in 1944. Morricone schreef er onder andere enkele marsjes voor en zijn stijl is al een beetje herkenbaar, al moet deze nog verder ontwikkeld worden. Zijn naam was nog onbekend en het ep´tje werd daarom ook in beperkte oplage geperst. Het is tegenwoordig het meest gewilde schijfje van Morricone. En de prijzen zijn soms tegen het absurde aan. Er is sinds 2006 een complete score van deze film op cd verschenen, dus de muziek is al een stuk voordeliger te verkrijgen. Maar deze eerste persing doet bij de fanatieke verzamelaars het hart sneller slaan.

L´ARPA BIRMANA RCA Italiana EPA 30-264 6 tracks, 13:53 Akira Ifukube is een Japanse componist die we vooral kennen van de Godzilla-films. Ook hier hebben we het weer over een zeldzaam exemplaar. Het hoofdthema voor deze film uit 1956 is in mineur, gevolgd door track 2 en 3 met 9

(hoe kan het ook anders) een harp en een koor van Tibetaanse monniken. Op kant 2 gaat de muziek verder met een thema voor solo harp, gevolgd door een rustig tema della pietà dat westers aandoet maar erg rustig is. De finale sluit deze rustige score ook rustig af.

te luisteren. De filmmuziek is er immers om de film te dienen, niet om als plaat uitgebracht te worden. Dit was het begin van de periode waarin soundtracks commercieel uitgebracht werden. De ep´tjes waren alles wat er was. Er was ook nog geen video of dvd, om over downloads maar te zwijgen.

L´UOMO DI PAGLIA RCA Italiana EPA 30-265 5 tracks, 12:25

SOPHIA LOREN CANTA S´AGAPO RCA Italiana A72V 0117 4 tracks

Carlo Rustichelli en regisseur Pietro Germi zijn net zo´n begrip als Fellini-Rota. Rustichelli schreef voor dit drama uit 1958 muziek in een typische eigen stijl die altijd goed in het gehoor ligt en ook op de meeste verzamelalbums terug te vinden is. Het orkest wordt gedirigeerd door Franco Ferrara. Deze ep´tjes hebben altijd de originele scores, en geen later ingespeelde versies zoals bij de lp´s vaak voorkwam.

Op deze ep uit 1957 staan vier liedjes die worden gezongen door Sophia Loren, begeleid door het orkest van Armando Trovajoli. Het eerste nummer is S’Agapo uit de film Il ragazzo sul delfino (Boy on a Dolphin). In deze film speelt Loren zelf een hoofdrol. De muziek in deze film is van Hugo Friedhofer. Het tweede nummer heet Che m´e´mparato a fa. Dit is niet uit een film maar Armando Trovajoli schreef de muziek. Op de andere kant staat Mambo bacan uit de film La donna del fiume waarvan recentelijk een cd is verschenen in Italië met de score door Angelo Francesco Lavagnino (zie pagina 17). Ook hier speelt Loren weer een hoofdrol. I Wanna A Guy is het laatste liedje, niet uit een film, maar destijds wel een hit in Italië.

L´AVVENTURA RCA Italiana EPA 30-369 5 tracks Voor deze klassieker van Michelangelo Antonioni uit 1960 schreef Giovanni Fusco naast wat pakkende thema´s ook stukken muziek die tegen het atonale aanliggen, maar die toch niet onplezierig zijn om naar

ST

10

BOEKBESPREKING: Filmmuziek door een filosofisch oor Filmfilosofie is een discipline die de laatste decennia langzaam bezig is aan een opmars binnen de filmwetenschappen. Ook filmmuziek moet eraan geloven getuige een recent verschenen boek van Gregg Redner waarin hij de scores van zes films na grondige beluistering filosofisch analyseert. Aan de hand van diverse elementen uit Deleuze´s filosofische werken analyseert Redner de scores van zes films: L´Atalante (1934), Things to Come (1936), Scott of the Antarctic (1948), East of Eden (1955), Hamlet (1964) en Bleu (1993). Van de vijf hoofdstukken (Things to Come en Scott of the Antarctic worden in één gezamenlijk hoofdstuk genalyseerd) is het hoofdstuk over Bleu wellicht het meest toegankelijke. Aan de hand van Deleuze´s worden-theorie laat Redner zien dat zowel het hoofdpersonage Julie (gespeeld door Juliette Binoche) als de muziek van Zbigniew Preisner gaandeweg de film van vele afzonderlijke deeltjes worden tot respectievelijk een afgerond personage en een voltooid muziekstuk waarmee dit laatste als het ware een apart karakter binnen de film wordt. Het spreekt voor zich dat de lezer van Deleuze and Film Music vertrouwd moet zijn met de hoofdpunten van Deleuze´s filosofie, anders leest het boek lastig en schiet het zijn nobele doel voorbij. Of dit wetenschappelijke werk het startschot vormt voor een nieuwe era van filmmuziekanalyse moet nog blijken. Zeker is dat het een nieuwe dimensie biedt aan een boeiend fenomeen.

Redner is als wetenschapper verbonden aan de Universiteit van Western Ontario in London, Canada. Geschoold werd hij onder meer aan de Juilliard School in New York en later aan de Universiteit van Exeter in Engeland. Hier promoveerde hij op het onderwerp filmmuziek. Dit onderzoek verscheen vorig jaar in boekvorm. Volgens Redner werd filmmuziek tot nu toe eenzijdig beschreven vanuit filmisch dan wel musicologisch oogpunt. Met behulp van de filosofie van Gilles Deleuze (1925-1995) die ook veel heeft geschreven over film, poogt Redner te komen tot een gezamenlijke taal waarmee de relatie van muziek en film op een uniform niveau kan worden onderzocht.

Deleuze and Film Music. Building a Methodological Bridge Between Film Theory and Music. Gregg Redner. Intellect, Bristol en Chicago, 2010. ISBN: 978-1-84150-370-7, 194 blz. Prijs: € 31,99 (bol.com). PS

11

CD-RECENSIES THE TREE OF LIFE Lakeshore Records LKS 342172 13 tracks, 61:16 Een van de meest verwachte films van dit jaar is The Tree of Life. Terrence Malick won er twee maanden geleden de Gouden Palm mee op het Filmfestival van Cannes. Voor de muziek bij dit gezinsdrama deed hij een beroep op de momenteel veelgevraagde filmcomponist Alexandre Desplat. Voordat Malick met de montage begon componeerde en nam Desplat reeds muziek op waarop de regisseur vervolgens zijn beeldenstromen monteerde. De Fransman stond niet voor een eenvoudige taak. Malick gebruikt voor zijn film enkele statige klassieke werken, sommige met zang. Daartussendoor horen we originele composities met een sterk repetitief karakter, muziek die meteen doet denken aan de scores die Philip Glass schreef voor Koyaanisqatsi en de beide vervolgen. Deze veelal langgerekte stukken bij de adembenemende natuurbeelden zijn we van Desplat niet gewend en vereisen een nauwgezette beluistering. Op bekender terrein beweegt hij zich met drie korte nummers die ook dit repetitieve kennen maar dankzij een uitgewerkte melodie een stuk toegankelijker zijn. Experimenteel is Good & Evil dat door een krijsende viool wordt geleid. The Tree of Life is een voor Desplats doen ongebruikelijke score, wat wenselijk is aangezien hij de laatste tijd iets teveel in zijn vertrouwde melodieuze klanken leek vast te roesten. Erg origineel is deze score echter niet gezien zijn wat al te slaafse imitatie van minimalcomponisten als Glass en Michael Nyman. Desondanks is The Tree of Life een spannende, aangename luisterervaring geworden vol dreigende, sombere klanken. Gelukkig ademt de afsluiter Skies hoop en verlichting uit waardoor we een bemoedigende herinnering aan film en muziek houden. PS À L´ORIGINE Columbia 88697583472 23 tracks, 54:28 Moesten we eerst jaren wachten op een film met muziek van Cliff Martinez, komen er opeens binnen enkele maanden liefst twee nieuwe films met zijn muziek in de Nederlandse bioscopen. Na The Lincoln Lawyer (zie Score 162) is er dan nu de Franse productie À l´origine van Xavier Giannoli. Was The Lincoln Lawyer een monotone aangelegenheid, À l´origine is van een ander laken en pak. De score bestaat uit veelal slepende, langgerekte melodieën die een mengsel van symfonisch en elektronisch vormen. De klanktapijten geven de lotgevallen van oplichter Miller iets verhevens, tragisch en uiteindelijk zelfs iets menselijks. Uit de voortmeanderende klanken dringt zich voorzichtig een hoofdthema op dat een tegenwicht biedt aan de beklemming en vervreemding van de rest van de score. Cliff Martinez ontving voor zijn score voor deze film uit 2009 een Césarnominatie. PS 12

YOUR HIGHNESS Varèse Sarabande 3020670712 24 tracks, 60:13 De score voor deze ridderfilm vol flauwe humor is van een componist die bij de nieuwe generatie filmcomponisten hoort. Deze score doet me denken aan Jerry Goldsmith en dat mag als een groot compliment gerekend worden. Your Highness heeft een rijke score met groot orkest, koor en bijzondere middeleeuwse instrumenten die niet standaard in een orkest zitten. Soms zitten er keyboards verweven in de orkestbewerkingen. Maar bovenal horen we veel mooie thema‟s die niet vervelen, hoewel het liedje met de rare titel The Greatest Most Beautifullest Love Song in All the Land, gezongen door de hoofdrolspelers, achterwege had mogen blijven. De muziek is gevarieerd, van romantiek tot actie. De score kan misschien het beste worden omschreven als een grote gemengde bos bloemen, die in volle bloei staat. De mooiste van Steve Jablonsky tot nu toe en een Oscar(nominatie) waard. (Al doet zijn Transformers: Dark of the Moon het ook goed.) Ook te koop bij onze sponsor www.intermezzomedia.com. ST MASADA Intrada Volume 171 Cd 1: Jerry Goldsmith – 34 tracks, 75:34 Cd 2: Morton Stevens – 30 tracks, 73:55 In 1981 werd er een luxe tv-serie uitgezonden over Masada, een berg in Israël waar honderden Joden zich in 72 n. Chr. verstopten voor de Romeinen die hen als slaven wilden gebruiken. De Romeinen waren machtig en deden er alles aan om de berg te belegeren. De aanvoerder van de Romeinen werd gespeeld door Peter O‟Toole. Peter Strauss speelde de Jood die op de berg de leiding had. De score voor de serie is van Jerry Goldsmith die tien dagen naar Israël mocht van Universal om onderzoek te doen voor de muziek. Jerry wilde deze score graag doen, het verhaal over onderdrukking en vrijheid had hem diep geraakt toen hij eerder de boeken had gelezen over dit waar gebeurde verhaal. De score is voor de vier episodes van de serie en omdat Goldsmith ook nog andere verplichtingen voor ander films had, heeft hij de laatste twee afleveringen aan Morton Stevens overgedragen maar wel met zijn thema´s. De soundtrack is destijds als lp en cd verschenen bij MCA en Varèse Sarabande. Maar de speelduur beperkte zich tot 36 minuten. De complete scores staan nu op deze dubbel-cd. De muziek is pompeus, rijk aan melodie en klinkt Joods. Het doet hier en daar denken aan The Going Up of David Lev (1973) en QB VII (1974) waar Goldsmith een Emmy voor won. Masada heeft drie hoofdthema‟s, twee voor de Joden en één voor de Romeinen. Het Romeinse thema is een mars. Het 10de legioen moest te voet vanuit Rome naar Israël, daar hoort een mars bij moet Jerry gedacht hebben. Arthur Morton heeft alle orkestraties gedaan en dat klinkt fantastisch. Een aanrader. Persoonlijk vind ik dit een van Goldsmith´s beste scores. En complimenten voor Intrada dat deze mooie uitgave heeft gedaan, compleet met een rijk geïllustreerd, 24 pagina´s tellend boekwerkje vol wetenswaardigheden over de serie en de score, geschreven door Jon Burlingame. ST 13

ANOTHER YEAR / HAPPY-GO-LUCKY Varèse Sarabande 3020670982 46 tracks, 56:35 De Britse componist Gary Yershon schreef de muziek voor de laatste twee films van Mike Leigh. Bekend werd Yershon door zijn werk voor de Royal Shakespeare Company en andere Britse toneelgezelschappen. De muziek voor Another Year (2010), waarmee de cd begint, wordt uitgevoerd door een vijfkoppig ensemble bestaande uit viool, gitaar, hobo, cello en harp. We horen aanvankelijk rustgevende, landelijke composi-ties, maar langzaam klinkt er iets schrijnends door in de muziek. Die wordt verder gekenmerkt door een ingetogen klankkleur en het ontbreken van een herkenbare melodie. Alleen in de opening credits kunnen we een melodie of zelfs hoofdthema onderscheiden. Anders dan het kammerspielkarakter van Another Year is de score van Happy-Go-Lucky (2008) vanaf het begin vrolijk en wervelend van aard. Deze muziek wordt gespeeld door een orkest bestaande uit achttien spelers. In een enkel nummer zorgt het voltallige orkest voor een vol, orkestraal geluid. Opvallend is hier een pakkend hoofdthema dat enkele malen terugkeert. Slechts de meer serieuze stukken worden door een enkel instrument gespeeld. Happy-Go-Lucky is nergens naargeestig; Yershon schreef een uitbundige, stimulerende score voor de door Sally Hawkins ontwapenend gespeelde Poppy. PS MINE VAGANTI Universal 2736589 18 tracks, 56:45 In de eerste vijf maanden van dit jaar waren in de vaderlandse bioscopen drie films te zien met muziek van Pasquale Catalano. Na La doppia ora en Barney´s Version konden we genieten van de tragikomedie Mine vaganti van de Turkse regisseur Ferzan Ozpetek. De score op deze cd bestaat voor de ene helft uit liedjes en voor de andere helft uit originele muziek van de Italiaanse componist. Die originele score onderscheidt zich vooral in eenvoud evenals aanstekelijke melodieën die alle treffend het tragikomische karakter van de film weten te versterken. De meeste composities zijn door hun vrolijke klanken aangenaam te beluisteren terwijl het weemoedige hoofdthema de serieuze kant van de film onderstreept. Catalano blinkt niet echt uit in vernieuwende filmmuziek, maar zijn instrumentkeuze (waaronder de mandoline) en zijn diversiteit aan muziekstijlen maken deze bescheiden score toch tot een opgewekt feest. De meeste liedjes, waaronder een van Catalano´s hand, vervullen een wezenlijke rol in de filmhandeling en zijn stuk voor stuk sterke composities. De gelukkige combinatie van liedjes en score levert een soundtrack op die ook buiten de film tot een meestentijds meeslepende luistersessie leidt. Catalano is een componist om in de toekomst rekening mee te houden. Het wachten is nog op een imposante, karakteristieke score. PS 14

MY SON, MY SON, WHAT HAVE YE DONE Winter & Winter 910 169-2 15 tracks, 73:27 Ernst Reijseger is geen onbekende in de wereld van de filmmuziek. Voor twee films van Werner Herzog schreef hij de muziek: The White Diamond (2004) en The Wild Blue Yonder (2005). Verleden jaar won hij het Gouden Kalf voor zijn score voor C´est déjà l´été. Voor Herzogs speelfilm My Son, My Son, What Have Ye Done schreef Reijseger een score die door het Ernst Reijseger Ensemble wordt uitgevoerd. Het gezelschap bestaat uit vijf cellisten waaronder de componist zelf en verder onder meer een accordeonist en een pianist. Uitgaande van het aantal spelers zou je verwachten dat het cellospel de nummers overheerst, maar niets is minder waar. De veelal lange composities ontwikkelen soms langzaam een melodie die door de accordeon of de piano wordt gespeeld. Andere composities grenzen meer aan kakofonische geluiden, uitgevoerd door woest om zich heen grijpende celli. Dat we hier meer met geluiden van doen hebben, getuigt ook de vermelding bovenaan het cd-doosje: Sounds from the Motion Picture. Opvallend is verder veelvuldig voorkomende zang van diverse ensembleleden. Reijseger schrijft geen mooie, gemakkelijke muziek. Wel betekent deze score een intrigerende luisterervaring bij een al even vreemdsoortige film, waardoor dit werk een broodnodige verademing is geworden temidden van de vele zielloze filmmuziek van dit moment. PS CARS 2 Walt Disney Records D000650792 26 tracks, 63:14 Cars 2 is het vervolg op Cars. Meestal zijn vervolgen minder dan de eerste film, maar hier is de film even goed en grappig als de eerste en de score een vooruitgang. Randy Newman schreef in 2006 de score voor de eerste Cars. Filmmaatschappij Pixar won met haar vorige film Up een Oscar voor de beste score. Die was van Michael Giacchino en misschien wel zijn mooiste (recent voor het eerst op cd uitgebracht bij Intrada). Niet zo raar dus dat men teruggreep naar deze componist. De score voor Cars 2 heeft niet zo‟n impact als Up, maar doet het erg goed bij de film. Hij heeft zelfs een hoofdthema dat regelmatig in de film terugkeert. Ook de liedjes van onder andere Robbie Williams doen het leuk. Er zit ook een Frans liedje bij dat wordt uitgevoerd door Bénabar voor de scènes in Parijs. Tijdens het liedje Polyrhythm van Perfume lijkt het soms alsof de cd blijft hangen, maar dat hoort bij de mix. De score van Giacchino heeft wat country and western, actie, romantiek en dat allemaal in een mooie orkestratie. Pixarfilms zijn alle van een hoge kwaliteit en de score van Cars 2 gaat op dat niveau mee. ST

15

BEAT GIRL Él Records ACMEM 204CD 36 tracks, 80:00 Beat Girl staat al meer dan een halve eeuw te boek als eerste Britse rock-and-roll-film. Indertijd gold de film als een opwindende, soms pikante film die in sommige landen zelfs werd verboden. Voor John Barry betekende dit zijn debuut als filmcomponist. De score is opnieuw uitgebracht in een bijzondere uitgave, luttele weken na zijn overlijden eerder dit jaar. Het merendeel van de originele score bestaat uit onvervalste rock and roll, nu en dan afgewisseld door coole jazz. Gitarist Vic Flick speelt de gitaar in het swingende titelnummer met die typische twangy sound die korte tijd later ten grondslag zou liggen aan dat beroemde thema van een zekere geheim agent. Enkele rocknummers worden gezongen door Adam Faith die de mannelijke hoofdrol speelt en Shirley Anne Field die schittert naast Gillian Hills, het jonge titelpersonage. Van de laatste volgen na de prachtig gearrangeerde score enkele Franstalige nummers die ze in 1960 opnam in een kennelijke poging om als chanteuse in Frankrijk door te breken. Deze cd bevat verder enkele nummers van John Barry die hij in die dagen uitvoerde met zijn John Barry Seven of John Barry Orchestra zoals het bekende Hit & Miss. Vijf hits van Adam Faith, waaronder zijn doorbraak What Do You Want uit 1959, sluiten deze bomvolle cd af waarmee dit een prachtig document van een lang vervlogen tijdperk is geworden. PS THE BORGIAS Varèse Sarabande 3020670912 38 tracks, 77:59 The Borgias is een negendelige tv-serie van formaat. Het betreft een familiesaga over rijkdom, macht en misdaad in Italië anno 1492, met in de hoofdrol Jeremy Irons als Rodrigo Borgia. Als je voor het Vaticaan in Rome staat, lees je boven de ingang met grote letters Borgias. Het geeft aan hoe invloedrijk deze familie is geweest. De muziek van de serie is van Trevor Morris, een componist die al eerder de tv-serie Pillars of the Earth voorzag van een prachtige score. Ook hier is de muziek weer van dezelfde kwaliteit. Een symfonische score met diepgang, maar ook met keyboards, gitaren en andere instrumenten als een duduk geven een speciale toon aan deze film. Het is geen vrolijke score, hier en daar is hij zwaarmoedig. De muziek past uitstekend bij de film, maar los van de film moet je er even voor gaan zitten om het mooi te vinden. Het is geen muziek die je voor de gezelligheid opzet als achtergrond. Verder helpt het als je de film kent om de muziek ten volste te waarderen. Trevor Morris verstaat zijn vak en hopelijk maakt hij nog veel scores in de toekomst. ST 16

SOURCE CODE Lakeshore Records LKS 342152 16 tracks, 48:28 Vanaf de eerste maten is Source Code een spannende, angstaanjagende score die net als de trein waarin de film grotendeels speelt een enorme vaart blijft houden. Verantwoordelijk componist is de relatieve nieuwkomer Chris Bacon die de afgelopen jaren voor een handvol films de muziek heeft geschreven waaronder de komedie Love Ranch (2010). Bacon heeft goed geluisterd naar illustere voorgangers die op de juiste plekken en met een perfecte inzet spanning en vaart in een film wisten te leggen. Bacon heeft een wervelende score geschreven die wordt uitgevoerd door een grootschalig orkest. Diverse instrumenten treden tegen een woud aan strijkers op de voorgrond om de kijker de stuipen op het lijf te jagen. Hoewel de tamelijk traditionele score vooral symfonisch van aard is ontbreekt een elektronische beat niet. Minstens zo opmerkelijk is een gevoelig thema dat naast de actiemomenten nadruk legt op de romantische kant van de hoofdpersoon. Bacon heeft dan wel geen echt vernieuwende score geschreven, toch kunnen we hier gerust spreken van uitstekend vakwerk bij een bloedstollende thriller van regisseur Duncan Jones. PS LA DONNA DEL FIUME / LA RISAIA Legend CD 39 DLX 19 tracks, 39:17 La donna del fiume (De vrouw aan de rivier) (1955) is een film met Sophia Loren die tevens de titelsong Mambo bacan zingt. Angelo Francesco Lavagnino schreef de score voor dit drama over een vrouw die verleid en verlaten werd door een knappe smokkelaar. De score is typisch voor die periode met orkest, een hammondorgel, opzwepende violen, maar ook een mondharmonica. Beide scores op deze cd zijn in hetzelfde genre geschreven. Het is moeilijk te horen aan de muziek waar de een stopt en de volgende film begint. La risaia (1956) is het vervolg op Riso amaro (1949). In deze laatste film leerden we al dat er op de Povlakte rijst verbouwd werd door lokale vrouwen die met deze arbeid hun geld verdienden. Intriges en liefdesrelaties vormen de basis voor de films. Dat deze scores nu voor het eerst zijn verschenen is te danken aan de mensen van Intermezzomedia die zowel de mastertapes als de rechten wisten te vinden. Het boekwerkje is tweetalig (Engels en Italiaans) en rijk aan foto´s van posters en foto´s van de films. Lavagnino was een componist die veel films heeft gedaan in Italië. Hij is bij het grote publiek onbekend gebleven maar zijn muziek is ondertussen toch al op veel cd´s verschenen. Ook deze cd is een welkome aanvulling op de collectie. ST 17

WHITE LION MovieScore Media MMS11009 20 tracks, 39:15 Philip Miller is een Zuid-Afrikaanse filmcomponist die in ons land enige bekendheid verwierf dankzij zijn score voor Black Butterflies van Paula van der Oest. Voor de Zuid-Afrikaanse productie White Lion schreef Miller een kleinschalige, traditionele score die op cd begint met een weidse, epische compositie. Dit thema voor Gisani, de jongen die de witte leeuw verzorgt, is een van de twee thema´s – het andere is voor Letsatsi, de witte leeuw – die de score dragen. De symfonische, melodieuze score kent de nodige actiemomenten. Allengs sluipen etnische zang en instrumenten uit de regio in de score waardoor de locatie meteen duidelijk wordt. Miller heeft geen vernieuwende muziek geschreven. Wel is deze door The Johannesburg Film Orchestra uitgevoerde score die in de verste verten wel eens doet denken aan Out of Africa prettig om naar te luisteren. In het cd-boekje staat een interview met de componist over de score. PS

18