1
In hogere sferen? Een onderzoek naar het middelengebruik bij Antwerpse studenten Guido Van Hal (red.) Johan Rosiers Ilse Bernaert Sarah Hoeck
Medewerkers
• Ilse Bernaert, Master in de moraalwetenschappen. Stafmedewerkster van de Vereniging voor Alcohol- en andere drugproblemen (VAD). Alcohol- en drugpreventie in het onderwijs is haar vakgebied • Sarah Hoeck, Master in de sociologie, Universiteit Antwerpen. Ze schreef haar masterthesis over ouders van verslaafde jongeren. • Johan Rosiers, Master in de sociologie. Stafmedewerker van de Vereniging voor Alcohol- en andere drugproblemen (VAD). Participeerde aan verschillende onderzoeken over middelengebruik bij jongeren. • Guido Van Hal, docent aan de UA, titularis van het onderdeel ‘Verslaving’ – 1ste bachelor Arts, voorzitter van het Universitair Wetenschappelijk Instituut voor Drugproblemen (UWiD).
2
3
Methodologie: onderzoeksvragen
Voorgeschiedenis •
10 onderzoeksvragen afgebakend: - Hoe situeert het middelengebruik zich in het Antwerpse studentenmilieu? - In welke mate komen typisch geachte uitingen van middelengebruik bij de studenten voor (binge drinken, medicatiegebruik, …)? - Waar en wanneer vindt het middelengebruik plaats? - Wat zijn de motieven om middelen te gebruiken? - In welke mate doen problematisch middelengebruik en/of negatieve gevolgen van middelengebruik zich voor?
• Vraag naar alcohol- en drugbeleid voor de Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen (AUHA)
=> samenwerkingsinitiatief vanuit de SODA-werkgroep ‘alcohol- en drugbeleid in het hoger onderwijs’ • Moeilijk om tot consensus over strategie en aanpak te komen => eerst “evidences” aanreiken via grootschalige bevraging bij de studenten
4
5
Methodologie: bevraging
Methodologie: onderzoeksvragen (2) - Is er een verband tussen vrijetijdsbesteding en middelengebruik? - Is er een verband tussen de gemoedstoestand en middelengebruik? - Is er een verband tussen persoonlijke kenmerken (geslacht, woonsituatie, …) en middelengebruik? - In welke mate zijn de sociale voorzieningen, zowel in de onderwijssetting als erbuiten, gekend en worden ze bij vragen/problemen gebruikt? - In welke mate is het alcohol- en drugthema een manifest onderdeel van de studies?
•
• • •
Vragenlijst uitgewerkt aan de hand van: - gevalideerde instrumenten (AUDIT, CORE, DAST, GHQ, …) - eigen vragen, gebaseerd op vragen uit ander onderzoek (bv. vrijetijdsbesteding) Pretest vragenlijst bij 10 studenten uitgevoerd Definitieve vragenlijst onder de AUHA-studenten verspreid via Blackboard Ruime aandacht gegeven aan bekendmaking en promotie
1
7
8
9
Kenmerken van de steekproef
Methodologie: steekproeftrekking • Vragenlijst 6 weken “on line” • 27.210 studenten in AUHA (2004-2005) =>7.813 studenten openden de vragenlijst (28,7%) => 5.530 vulden de vragenlijst volledig in (20,3%) • Representatieve steekproef (n=1.501) getrokken, o.b.v. drie variabelen:
Instelling
- geslacht - leeftijd - instelling
Studentenpopulatie
Aandeel in populatie
Studenten in steekproef
Aandeel in steekproef
Hogere Zeevaartschool
480
1,8%
43
2,9%
Hogeschool Antwerpen
6.891
25,3%
374
24,9%
Karel de Grote-Hogeschool
7.182
26,4%
393
26,2%
Plantijnhogeschool
3.171
11,7%
173
11,5%
Universiteit Antwerpen
9.486
34,9%
518
34,5%
Totaal
27.210
100,0%
1.501
100,0%
10
Kenmerken van de steekproef (2) • 75,1% ≤ 22 jaar • 53,1% vrouw; 46,9% man • 61,4% niet-werkend; 26,5% student met tijdelijke jobs; 11,6% werkstudent • 71,0% thuiswonend; 20,0% op privékot
11
Cannabis use in university and college students in Antwerp, Belgium: High school?
2
12
13
Background • Use of cannabis in young people: the modern cigarette? • In Europe, a lot of data are available on substance use in secondary education. • However, not much is known on this topic where higher education is concerned. • Contrary to the United States, where a lot of research on students and drugs is available.
14
15
Results: ever use of cannabis
Results: last year use • 22.1% are last year users (22.9% in the age group between 18 and 25 years) • This is twice as high as in the Flemish population: 12.2% in the age group of 18 to 25 years – Health Interview Survey 2004 • Men: 26.9% vs. women: 17.9% (p<0.05) • Lower than in the USA (30-37%)
• 47.4% ever used cannabis • Men: 52.6% vs. women: 42.8% (p<0.001)
16
Place of use (last year users) Substance Æ Alcohol Place
Cannabis
Other illicit drugs
Students’ house
9.8%
4.3%
0.0%
Apartment/ den
41.2%
52.0%
33.3%
Café, restaurant
90.3%
8.2%
24.0%
Party
76.4%
37.7%
40.0%
17
Place of use (last year users) (2) Substance Æ Alcohol Place
Cannabis
Other illicit drugs
Student-like activities
34.1%
10.6%
1.3%
Club/disco
54.4%
17.3%
62.7%
Where you live
73.7%
45.6%
28.0%
Car
7.5%
26.1%
21.3%
Other place
25.8%
40.7%
21.3%
3
18
Reasons for using alcohol-cannabis
19
Reasons for using alcohol-cannabis (2)
Reason
Alcohol Alcohol Male Female
Cannabis Cannabis Male Female
Reason
Alcohol Alcohol Cannabis Cannabis Male Female Male Female
To relax
63.4%
41.2% ***
66.8%
65.5% n.s.
For the inspiration
8.0%
1.1% ***
26.7%
7.7% ***
To be sociable with friends
91.7%
89.4% n.s.
85.0%
71.1% **
As a sleeping pill
11.9%
4.6% ***
29.4%
24.6% n.s.
To enjoy music or movies
27.8%
17.4% ***
49.7%
19.7% ***
To let off steam when stressed
38.9%
25.7% ***
39.0%
32.4% n.s.
To feel good
24.2%
13.2% ***
32.6%
19.0% **
Against boredom
11.0%
5.1% ***
20.3%
8.5% **
***: p < 0.001; **: p < 0.01; *: p < 0.05; n.s.: not statistically significant
***: p < 0.001; **: p < 0.01; *: p < 0.05; n.s.: not statistically significant
20
21
Reasons for using alcohol-cannabis (3)
Frequency of cannabis use according to period (last year use)
Reason
Alcohol Alcohol Male Female
Cannabis Cannabis Male Female
To forget one’s sorrows
12.0%
7.4% **
20.9%
9.9% **
For medical reasons
1.1%
0.7% n.s.
4.8%
10.6% *
To fight fatigue
6.8%
2.3% ***
1.6%
0.0% n.s.
No
<= once a month
2-3 times a month
once a week
2-6 times a week
daily
Academic year
24.4% 31.7% 12.8% 8.2%
13.1% 9.8%
Examination period
65.9% 6.4%
8.5%
Holiday period
11.6% 35.3% 15.8% 8.8%
7.6%
6.1%
5.5%
14.3% 14.3%
***: p < 0.001; **: p < 0.01; *: p < 0.05; n.s.: not statistically significant
22
23
Weekly cannabis use (last year users) according to period and sex
Uitingen van problematisch cannabisgebruik
Male students
Female students
Statistical significance
Academic year
35.8%
24.8%
p<0.05 (Chi-square)
Examination period
25.7%
12.8%
p<0.01 (Chi-square)
Holiday period
41.7%
31.7%
p=0.063 (n.s.)
• Cannabis: DSM-vragen Decorte et al. (2003) Heb je ooit ondervonden dat je langer dan een week meer cannabis gebruikte dan je van plan was, of dat je het product langer gebruikte dan de bedoeling was? Heb je ooit langer dan een week een behoefte gevoeld om je gebruik van cannabis te verminderen of heb je ooit langer dan een week –zonder succes- met cannabis willen stoppen? Heb je ooit langer dan een week sociale activiteiten, hobby’s of werk verminderd of gestaakt vanwege je gebruik van cannabis? Ben je ooit langer dan een week cannabis blijven gebruiken, terwijl je te kampen had met een psychisch of lichamelijk probleem veroorzaakt of verergerd door het gebruik van cannabis? Heb je ooit langer dan een week je verplichtingen jegens werk of studie niet na kunnen komen door het gebruik van cannabis? Heb je ooit langer dan een week cannabis willen gebruiken, terwijl je te kampen had met problemen in de relationele sfeer veroorzaakt of verergerd door het gebruik van cannabis?
4
24
25
Signs of problems due to cannabis use (last year users)
Signs of problems due to cannabis use according to sex (last year users)
Did you ever use more cannabis or for a longer period than intended during more than one week?
27.2%
Number of positive items
Last year users Male last year users
Female last year users
Did you ever feel the need to reduce your cannabis use or did you ever want to quit (without succes) for longer than one week?
19.0%
0
64.6%
56.6%
76.2%
Did you ever reduce or give up social activities, hobbies or work for longer than one week, due to your cannabis use?
12.7%
1
13.1%
12.6%
13.9%
Did you ever want to use cannabis longer than one week, while having relational problems caused or worsened by cannabis use?
2 12.0%
5.7%
8.0%
2.5%
3
7.4%
9.1%
4.9%
Did you ever continue using cannabis longer than one week while having a mental or physical problem caused or worsened by cannabis use?
11.3%
4
3.0%
4.6%
0.8%
5
4.0%
5.7%
1.6%
Did you ever fail in fulfilling your work or study commitments for longer than one week due to cannabis use?
10.3%
6
2.0%
3.4%
0.0%
p<0.01 (Chi-square)
26
27
Discussion and conclusions
Discussion and conclusions
• Cannabis use in Antwerp students is quite common • Relatively more male students than female students use cannabis and male students use it more frequently • Achievement-oriented expectations due to academic studies act as a buffer for cannabis use: there is a remarkable decrease in cannabis use during the examination period
• However, there are 5.5% daily cannabis users during examination periods (330 students in total). These are to be followed more closely • Two out of three last year users have had no signs of problems due to cannabis use • One out of three encountered at least one sign of problems: using longer than planned, problems with hobbies or social activities, relational problems, health problems,…
28
29
Discussion and conclusions
Discussion and conclusions
• There is a direct link between the frequency of use and the degree of problems • Male students have three times more signs of problems (30.8%) than female students (9.9%) • We could not find a link between age and cannabis use. However, when there is an early onset of cannabis use, than we found both a higher frequency of use (rs = -0,28; p<0,01) and more problematic use of cannabis in later life
• Based on our results and a review of the literature, it is clear that a drug policy plan for the Antwerp students is more than welcome • Further research is needed to discover trends
5
30
31
Studenten en alcohol: hand in hand?
“De universiteitsstudent heeft over het algemeen de faam dat hij de drank niet versmaadt. (…) Sommigen gaan zo ver bier en student als zijns-gebonden te betitelen.” (W. Prové - 1965)
32
Studenten en alcohol: hand in hand?
“College students drink. No matter how you slice it, most people would agree with some version of that statement.” (Walters & Baer, 2006)
33
Alcohol: prevalentie • Prevalentie: – 97,0% heeft ooit alcohol gedronken – 93,9% heeft het laatste jaar alcohol gedronken – voor elk van de alcoholische dranken ooit-gebruik tussen 84,4% en 93,4% – Voor elk van de alcoholische dranken laatstejaarsgebruik tussen 73,9% en 85,5% ⇒ Alcoholgebruik algemeen ingeburgerd … maar deze cijfers zeggen niets over een eventuele problematische aard van het alcoholgebruik => frequenties van gebruik en instrumenten voor het opsporen van probleemgebruik
34
Alcohol: frequentie • Frequenties van gebruik: zie tabel in Word-document ⇒ Merkelijk frequenter gebruik in academiejaar en in vakantieperiodes dan in examenperiodes ⇒ >50% frequente gebruikers van bier tijdens academiejaar en vakantieperiodes ⇒ Lage frequenties dagelijkse gebruikers tijdens examenperiodes kan wijzen op enkele studenten met alcoholafhankelijkheid Gebruiksfrequenties geven indicaties over, maar nog geen duidelijk beeld van potentieel probleemgebruik.
35
Alcohol: probleemgebruik gemeten Twee gevalideerde meetinstrumenten: • Alcohol Use Disorder Identification Test (AUDIT) – self report-vragenbatterij – 10 vragen over drinkpatroon en ervaren gevolgen van alcoholgebruik – bruikbaarheid bij adolescenten en studenten aangetoond • Kwantitatieve normen British Medical Association – self report-vraag over gemiddelde aantal gedronken glazen alcohol per week – risico-inschatting van fysieke nadelen tengevolge van alcoholgebruik: • vrouwen: >14 glazen alcohol/week • mannen: >21 glazen alcohol/week
6
36
37
Alcohol: probleemgebruik (AUDIT) AUDITscore
Mannelijke studenten
Vrouwelijke studenten
0-7
52,7%
83,4%
8-15
37,0%
14,8%
16-19
5,8%
1,1%
20-40
4,5%
0,7%
Alcohol: probleemgebruik (BMA)
Mannen
Vrouwen
≤ 21 glazen per week
> 21 glazen per week
88,9%
11,1%
≤ 14 glazen per week
> 14 glazen per week
93,8%
6,2%
(χ²=153,012; df=3; p<0,001)
38
39
Alcohol: probleemgebruik
Alcohol: binge drinking • Hot item in de media, maar wat is binge drinking eigenlijk?
• Sterke overeenkomst tussen aangegeven hoeveelheid glazen alcohol per week (BMA) en berekende hoeveelheid glazen alcohol per week (AUDIT): r=0,85 (p<0,01)
• Binge drinking duidt op het snel naeen drinken van ettelijke glazen alcohol met de bedoeling snel dronken te raken.
• Aandeel mannelijke studenten met indicaties voor probleemgebruik gelijk bij AUDIT (10,3%) en BMA (11,1%) •Aandeel vrouwelijke studenten met indicaties voor probleemgebruik wijkt sterk af tussen AUDIT (1,8%) en BMA (6,2%) => reden?
Tot zover de consensus, maar helaas zijn er veel meer verschillen qua begripsafbakening…
40
41
Binge drinking: resultaten
Binge drinking: what’s in a name? 1. Aantal glazen per gelegenheid? VS: 4+ (♀) / 5+ (♂) Europa: tendens om hoger te gaan (6+/8+?) 2. Wat is een gelegenheid? Sterk cultureel bepaald: sluitingsuur cafés of clubs, drinkgewoonten (bv. urenlang tafelen met wijn), … Het is belangrijk om snel te komen tot een universele afbakening van de definitie van binge drinking, waarin de BAC als uitgangspunt geldt. In ons onderzoek gebruiken we de AUDIT-vraag om binge drinking te meten: ≥ 6 glazen per gelegenheid
Aandeel studenten 28,2%
Aandeel studenten (♂) 14,2%
Aandeel studenten (♀) 41,0%
< maandelijks
34,2%
30,7%
37,3%
Maandelijks
19,6%
25,3%
14,3%
Wekelijks
17,0%
27,9%
7,1%
1,1%
2,0%
0,3%
Frequentie binge drinking Nooit
Dagelijks of bijna dagelijks
(χ² = 212,120; df = 4; p < 0,001)
• Binge drinking vooral met bier en met
sterke drank
• Hoe frequenter binge drinking, hoe sterker het risico op probleemgebruik volgens AUDIT (rs = 0,76; p<0,001); ongeveer even sterk bij vrouwen dan bij mannen.
7
42
Alcohol: andere resultaten • Geen verband tussen leeftijd en alcoholgebruik… • wel tussen beginleeftijd en alcoholgebruik: hoe jonger de beginleeftijd, hoe frequenter het huidige alcoholgebruik (rs: 0,18→-0.30; p<0,01) • Plaatsen van gebruik: café, restaurant, fuiven en eigen woonplaats. – Positief verband bezoekfrequentie café en fuiven en gebruiksfrequentie bier en sterke drank – Positief verband bezoekfrequentie discotheek en gebruiksfrequentie sterke drank • Motieven voor alcoholgebruik: voor de gezelligheid met vrienden (90,5%), om te ontspannen (51,7%), om stoom af te blazen bij stress (31,9%)
43
Alcohol: andere resultaten (2) • Geen verband tussen bestuurslidmaatschap van een studentenvereniging en de frequentie van alcoholgebruik… • wel tussen bestuurslidmaatschap van een studenten-vereniging en gebruikte hoeveelheid alcohol: 11 glazen per week vs. 6,5 glazen per week • Kotstudenten drinkt gemiddeld grotere hoeveelheden alcohol dan thuisstudenten: 9 glazen per week versus 6,5 glazen per week
44
45
Studenten en illegale drugs
Achterhaald cliché uit de 20e eeuw of realiteit in de 21e eeuw?
46
Illegale drugs: prevalentie • Cannabis: – 47,4% ooit-gebruik – 22,1% laatstejaarsgebruik • Amfetamines: – 6,7% ooit-gebruik – 2,3% laatstejaarsgebruik
• XTC: – 7,4% ooit-gebruik – 2,9% laatstejaarsgebruik
47
Illegale drugs: frequentie ⇒ Merkelijk frequenter gebruik in academiejaar en in vakantieperiodes dan in examenperiodes ⇒ Andere illegale drugs dan cannabis: probleemgebruik gemeten via DAST-10 – self report-vragenbatterij – 10 vragen over gebruikspatroon en ervaren gevolgen van illegaledruggebruik
• Cocaïne: – 6,8% ooit-gebruik – 3,4% laatstejaarsgebruik
8
48
49
Andere illegale drugs dan cannabis: andere resultaten
Andere illegale drugs dan cannabis: probleemgebruik (DAST-10) Score
Indicatie
% onder laatstejaarsgebruikers
0
geen problemen
7,8%
1-2
beperkt risico op problemen
46,9%
3-5
verhoogd risico op problemen
31,3%
6-10
sterk verhoogd risico op problemen
14,1%
• Plaatsen van gebruik: vooral in de uitgaanswereld (clubs, discotheken en fuiven) • Probleemgebruik komt vaker voor bij kotstudenten, alhoewel deze groep minder frequent uitgaat Hypothese: => mate van ouderlijk toezicht speelt mogelijk een rol… => maar peer invloeden kunnen ook bepalend zijn.
50
51
Studenten en medicatie
Medicatie: prevalentie •
Algemeen (vnl. pijnstillers): - 87,0% ooit-gebruik - 71,5% laatstejaarsgebruik
•
Kalmeer- en slaapmiddelen: – 11,3% ooit-gebruik – 5,9% laatstejaarsgebruik
•
Stimulerende medicatie: – 5,7% ooit-gebruik – 2,9% latstejaarsgebruik
52
Medicatie: frequentie ⇒ Merkelijk frequenter gebruik in examenperiodes dan in academiejaar en in vakantieperiodes ⇒ 80% frequente gebruikers van stimulantia tijdens examenperiodes ⇒ >40% frequente gebruikers van sedatieven tijdens examenperiodes ! Mogelijke bijwerkingen van stimulantia
53
Poly- en combigebruik
• Positief verband frequentie binge drinking – frequentie gebruik illegale drugs (rs = 0,20 → 0,29) • Polygebruik bij kleine groep gebruikers: alcohol – illegale drugs – stimulerende medicatie • 8/10 studenten met hoogste risicoscore op DAST geven aan meerdere middelen tezelfder tijd te gebruiken
9
54
Enkele conclusies
55
Enkele conclusies (2) • Overgrote deel van AUHA-studenten vertoont geen kenmerken van risicovol of problematisch gebruik • Toch loert problematisch middelengebruik om de hoek: – 1/10 ♂ studenten kampt met problematisch alcoholgebruik – Vaak voorkomend binge drinking is risicoverhogend – Enkele tientallen tot honderden AUHA-studenten die minstens één van volgende fenomenen vertonen: dagelijks cannabisgebruik, dagelijks gebruik van stimulerende medicatie tijdens examens, dagelijks gebruik van sedatieve medicatie, frequent gebruik van stimulerende illegale drugs, polygebruik
⇒ Alle studenten kunnen best wat informatie en sensibilisering gebruiken ⇒ Een niet onbelangrijke minderheid heeft nood aan advies en/of hulp !!! 4/10 studenten is voor meer aandacht voor alcohol- en drugthema in het studiecurriculum
10
