t f e e h e r r e v e o h In d e o l v n i g n i r e s i l digita e l e n o i s s e f o r p e d op ? e i f a r g o t o f s w u nie
Maike Pluijgers 1606041
DREAM DISCOVER DO DOCENT: MADRIS DURIC 2014-2015 | PERIODE B COMMUNICATION & MULTIMEDIADESIGN
Inhoudsopgave Inleiding 3 PLAN VAN AANPAK 4 HET Onderzoek Deelvraag 1 5 Deelvraag 2 6 Deelvraag 3 8 Deelvraag 4 10 Conclusie 11 Reflectie 12 Bronnenlijst 13
2
Inleiding Tegenwoordig is de smartphone niet meer weg te denken uit het straatbeeld. Tijdens het volgen van mijn minor Fotojournalistiek & Beeldredactie kwam de smartphone meerdere keren naar aan bod. De smartphone heeft namelijk volgens sommigen een negatieve invloed op de professionele fotografie en volgens sommigen is het juist positief. De smartphone is onderdeel van een groot fenomeen namelijk digitalisering. De laatste jaren zijn er erg veel verschillende vormen van digitalisering en is digitalisering niet meer weg te denken. Ik wil door middel van dit onderzoek meer inzich krijgen op de verschillende vormen van digitalisering en welke invloed deze hebben op de professionele nieuwsfotografie. De hoofdvraag die ik middels dit onderzoek wil beantwoorden is:
In hoeverre heeft digitalisering invloed op de professionele nieuwsfotografie? Om een duidelijk antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag zijn de volgende onderzoeksvragen uitgewerkt: 1. Wat wordt er verstaan onder professionele nieuwsfotografie? 2. Welke vormen van digitalisering zijn van toepassing op professionele (nieuws)fotografie? 2.1 Wat houdt digitalisering in? 2.2 Wat is de invloed van smartphones op professionele (nieuws)fotografie? 2.3 Wat is de invloed van Instagram op professionele (nieuws)fotografie? 2.4 Wat is de invloed van platformen voor amateurfotografie op professionele (nieuws)fotografie? 3. Wat is de mening van professionele nieuwsfotografen over de opkomst van de amateurfotografie? 4. Wat is de mening van beeldredacties over de opkomst van amateurfotografie? Ik zal de voor en nadelen van digitalisering op het gebied van fotografie uiteenzetten en de meningen van fotografie en experts vergelijken.
3
Plan van aanpak Om mijn onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden zal ik voornamelijk gebruik maken van deskresearch. Via deskresearch kan ik veel verschillende meningen van fotografen en experts met elkaar vergelijken. Ik zal ook gebruik maken van de methode interview. Ik stuur een vragenlijst op naar verschillende leraren die ik heb leren kennen via mijn minor. Zij zijn zelf ook fotograaf en zullen dus een professionele mening kunnen geven.
4
HET ONDERZOEK Deelvraag 1 Wat wordt er verstaan onder professionele nieuwsfotografie? Wat voor mij erg belangrijk is is dat ik duidelijk heb voor mijzelf en voor de lezer wat er nou eigenlijk wordt verstaan onder een professionele fotograaf. Hier zijn erg veel meningen/definities over te vinden. Ken Rockwell bijvoorbeeld, is van mening dat een professioneel fotograaf 100% van zijn inkomen moet verdienen aan fotografie en hij vind iemand een amateurfotograaf wanneer iemand minder dan 50% aan fotografie verdient (Rockwell, 2008). Elizabeth Halford schrijft een artikel op de website van de “Digital Photography School”. Ze is zelf ook een professioneel fotograaf en vertelt wanneer zij iemand een professioneel fotograaf vindt. Ze is duidelijk in haar standpunt, er komen geen cijfertjes bij kijken. Een paar dingen waar van zij vindt dat ze je geen professional maken zijn; een grote camera, een groot ego en alle bewerkingsprogramma’s bezitten. Er zijn blijkbaar veel mensen die aan haar vragen wat ze een professioneel fotograaf vindt, haar antwoord hier op is: “When people love what you do and recognise you as a ‘photographer’, when you make any amount of money or business out of photography, then you are a ‘professional’(Halford, z.d.). Ook kwam ik een artikel tegen van Jim Pickerell over wanneer iemand een professional is en wanneer niet. Hij start meteen met het bekijken van definities van het woord professional. Wanneer ik dit lees klinkt het erg betrouwbaar omdat hij feiten meeneemt in zijn mening. Eerst gaat hij opzoek naar de betekenis van het woord ‘professional’: “participating for gain or livelyhood in an activity or field of endeavor often engaged in by amateurs”. Uiteindelijk is zijn mening dat een professioneel fotograaf iemand is die leeft van het maken van foto’s. Een amateur kan ook bergen met geld verdienen maar foto’s maken zal niet zijn hoofd inkomen zijn. We kunnen dus spreken, met in ons achterhoofd de methode van Jim, dat wanneer je fotografie meer als je hobby ziet en je hier niet je inkomen uit genereerd, je jezelf geen professioneel fotograaf kan noemen (Pickerell, 2011).
5
Deelvraag 2 Welke vormen van digitalisering zijn van toepassing op professionele (nieuws)fotografie? 2.1 Wat houdt digitalisering in? Om antwoord te kunnen geven op welke vormen van digitalisering van toepassing zijn op professionele (nieuws)fotografie, zal eerst duidelijk moeten worden wat digitalisering eigenlijk is. In verschillende zoekmachines zoek ik het woord “digitaliseren” op. Welke mij het meest duidelijk is is de definitie op woorden.org, namelijk: “Het omzetten van gegevens naar een digitale vorm voor gebruik op een computer.” Met dit in mijn achterhoofd ga ik op zoek naar verschillende manieren van digitalisering. 2.2 Wat is de invloed van smartphones op professionele (nieuws)fotografie? Smartphones zijn erg belangrijk binnen digitalisering. Wanneer ik op zoek wil gaan naar artikelen over fotografie en smartphones en dit intyp op google valt me meteen iets op. Er komen namelijk allemaal artikelen naar voren waar het gaat over hoe je betere foto’s kunt maken met je mobieltje. Het is tegenwoordig erg populair om goede foto’s te kunnen maken met je mobiel. Ben Taylor schrijft over het feit dat de smartphones de digitale camera verkoop hebben gekannibaliseerd. De verkoop van smartphones is uitgekomen op meer dan 1 biljoen in 2013. Dit is 38 procent meer dan het vorige jaar. Dit terwijl de digitale camera verkoop tijdens de zelfde periode van 98 miljoen naar 63 miljoen is gegaan. Sommige gebruiker zweren er zelfs bij dat hun nieuwe mobiele telefoon betere foto’s maakt dan de digitale camera ooit heeft gedaan (Taylor, 2014). Ebay schrijft een artikel over de verschillen tussen een digitale camera en een smartphone. Ze hebben een overzicht gegeven van kenmerken voor een goede foto en hoe een digitale camera en een smartphone daar mee om gaan. De kenmerken die worden toegelicht zijn fysieke kenmerken zoals megapixels, ruis controle, scherpheid etc. Hier komt duidelijk de digitale camera sterker naar voren. Wel worden later in het artikel nog een keer de voordelen van een smartphone naar voren gehaald. Het heeft niets te maken met hoe goed de foto wordt maar wel met hoe je er een gebruikt. Ze zijn namelijk makkelijk mee te nemen, klein, licht en wanneer er iets onverwachts gebeurd kan je snel je smartphone uit je broekzak halen. Er zijn dus veel voordelen aan een smartphone maar de digitale camera maakt in kwaliteit betere foto’s (Ebay, 2014). Wat erg belangrijk is, volgens Technologer, is waarom de smartphone met een ingebouwde camera zo populair is geworden. Mensen kunnen niet alleen typen en in tekst versturen waar ze zijn maar men kan er ook een foto van maken en zo wordt de plek waar iemand zich bevind zichtbaar voor die ander (Technologer, 2012).
6
2.3 Wat is de invloed van Instagram op professionele (nieuws)fotografie? Een vraag wat kan meespelen in het antwoord op deze vraag is; wat is en doet Instagram eigenlijk. Guy Prives geeft daar een duidelijk antwoord op: “It allows participants to shoot, edit and share photos with users of the application through the personal world of each one of us. The network allows us to react and give feedback in the form of “Likes” and comments”. Guy Prives is een fotograaf die positief is over digitalisering op gebied van fotografie. Hij vind het zelf erg leuk om zijn eigen werk en zijn persoonlijke leven te delen. Dit kan allemaal via foto’s. Ook is hij positief over het feit dat Instagram een plek bied voor amateurs om creatief bezig te zijn en zichzelf te ontwikkelen als fotograaf. Guy Prives
gaat de laatste tijd vaak op pad zonder zijn digitale camera maar wel met zijn smartphone. (Prives, z.d.) Zach Sutton is ook een fotograaf en hij vertelt over de voor- en nadelen van Instagram. Een voordeel is namelijk dat je jezelf kunt laten zien op Instagram en zo een nieuwe doelgroep bereikt voor het werk dat je als fotograaf maakt. Je kan je persoonlijke leven laten zien en ook kan je foto’s posten die iets laten zien van de plek waar je later je professionele foto’s ook zal maken. Ook zitten er nadelen aan Instagram, de kwaliteit van je werk is een stuk minder. De iPhone fotografeert kwalitatief een stuk minder sterk dan een digitale camera (Sutton, 2013). Jeremy Cowert, ook een professioneel fotograaf, is ook erg positief over Instagram. Er zijn amateurs die erg actief zijn op Instagram, daar is als professioneel fotograaf veel van te leren op het gebied van creativiteit (Sutton, 2013). Er zijn ook fotografen die niet erg positief zijn over Instagram zoals, Ed Kashii, VII Photo Member. Hij gebruikt Instagram wel om toch met de tijd mee te doen maar ondertussen baart het hem zorgen dat er weer een middel bij is gekomen waar geen geld aan verdient kan worden voor een fotograaf. Iedereen kan meegenieten met de content die iemand maakt. Hij vindt het lastig om te zeggen of dit positief of negatief is (Laurent, 2012).
2.4 Wat is de invloed van platformen voor amateurfotografie op professionele (nieuws)fotografie?
Nufoto.nl is een voorbeeld van een platform voor amateurfotografie. Het is opgezet door NU.nl en geeft amateurs de kans om hun fotografiekunsten te kunnen tonen aan de rest van Nederland. Het is een platform dat is ontstaan door alle lezersfoto’s die NU.nl binnenkreeg via de mail en dat werden er opgegeven moment enorm veel. NUfoto.nl is het grootste platform voor user generated foto’s. De fotografie op NUfoto.nl wordt alleen gebruikt door NU.nl, wel kan iedereen het zien en dat zorgt weer voor naamsbekendheid. Door middel van zulke platformen krijgen amateurs dus de kans zichzelf te laten zien, dit is voor professionele fotografen niet positief want zij zouden liever helemaal geen platform zien met amateurfotografie. Dit is een manier waardoor amateurfotografie steeds populairder wordt onder onder anderen beeldredacties (Steen, 2013).
7
Deelvraag 3 Wat is de mening van professionele nieuwsfotografen over de opkomst van de amateurfotografie? Ik heb een vragenlijst doorgestuurd naar leraren van mijn minor Beeldredactie & Fotojournalistiek. Zij zijn of waren professioneel fotograaf en daarom ben ik erg benieuwd naar hun mening als het gaat over digitalisering in combinatie met de professionele (nieuws) fotografie. De vragen die ik heb gestuurd zijn de volgende: Wanneer is iemand een professioneel fotograaf? Hier bedoel ik mee, wat zijn de criteria om jezelf een professioneel fotograaf te noemen. Heeft dit te maken met inkomsten of kwaliteit? Zien jullie jezelf als professionele fotograaf? (Ik weet niet in hoeverre jullie je geld etc hier mee verdienen maar misschien kunnen jullie het betrekken op jezelf.) Zoals jullie weten wordt er tegenwoordig vaak gebruik gemaakt van burgerfotografie/ amateurfotografie op plekken waar je dat vroeger niet had verwacht. Er wordt bijvoorbeeld wel eens bij een persbericht een foto gebruikt van een amateur en niet van een persfotograaf. Hiervoor kan een reden zijn namelijk dat een amateur er meteen bij was en een foto met zijn mobieltje kon maken en de persfotograaf nog van de andere kant van het land moest komen. Ik zou graag van jullie willen weten wat jullie hier van vinden. Is het zo dat door de amateurfotografie de professionele fotografie gaat verdwijnen? Of denken jullie dat professionele fotografie altijd wel overeind zal blijven staan maar dat ze er wel moeite voor moeten blijven doen. In hoeverre denken jullie dat platformen als NUfoto.nl invloed hebben op het bestaan van de professionele fotograaf?Ook zou ik willen vragen, gebruiken jullie bijvoorbeeld wel eens je mobiel om een foto te maken op een moment dat jullie geen echte camera bij jullie hebben? Beschouw je dit dan ook als een professionele foto? Gebruiken jullie Instagram om de mensen om jullie heen achtergrond informatie te geven en te verwijzen naar de fotografie van jezelf op bijv jullie website?
8
Gert-Jan Peddemors is de enige die hier op heeft gereageerd en heeft hier de volgende antwoorden opgegeven: “Op sommige vragen vind ik het antwoord nog niet zo makkelijk. Zo kan je verschillende criteria aanleggen als het gaat om te bepalen of iemand een professional is. Als je het op zuiver economische motieven doet is het makkelijk: als je je geld er mee verdiend ben je professional. Al zie je ook hier vaak dat maar een beperkt aantal fotografen zijn/haar geld er volledig mee verdiend. Als je kwalitatieve criteria hanteert is het een stuk lastiger, want wie bepaalt dat precies? De opdrachtgever? Die is vaak zelf maar matig in staat om een gewogen oordeel te vellen. Of je vakbroeders? Maar wanneer beoordelen die elkaars foto's? Het publiek? Uiteindelijk gaat het erom dat het nieuwsonderwerp verslagen wordt, dus als je alleen een mobiele telefoon bij je hebt als er iets belangrijks gebeurt gebruik die natuurlijk. Soms kan je beter met een kleinere camera fotograferen om geen last te krijgen in lastige omstandigheden. Zo heb ik expres in een sloppenwijk in Ghana met mobiel gefotografeerd. Ik denk niet dat de professionele fotograaf verdwijnt, maar hun traditionele markt (kranten en tijdschriften) worden kleiner, waardoor er minder aan fotografie kan worden uitgegeven. In kranten en tijdschriften kom je erg weinig amateurs tegen. De amateurs zijn voornamelijk in de online media, maar dat is eigenlijk altijd al zo geweest. Voor grote, onverwachte gebeurtenissen moet je geluk hebben en dan is de amateur meestal het eerste aanwezig. Zo'n foto kan dan grote waarde krijgen. Maar ik zie dat feitelijk niet echt als concurrentie, want een professional had die foto niet kunnen maken. Nufoto is eigenlijk alleen een forum voor amateurs, die foto's zie ik verder nooit in andere media opduiken. Ik gebruik nooit Instagram, wel Facebook, vooral tijdens een fotoreis die ik 2 jaar geleden heb
gemaakt in de oude Sovjet Unie.” (Persoonlijke communicatie, 13 dec 2014). In het onderzoek van de NVJ en NFV over de positie van de fotojournalistiek in Nederland hebben verschillende professionele fotografen hun mening gegeven over hoe zij denken over de positie van zichzelf ten opzichte van de amateurfotograaf. De helft van de beroepsgroep ziet een bedreiging in de opkomst van amateurfotografen. Zestig procent spreekt van broodroof en vijftig procent ziet fotograferende burgers als serieuze concurrentie. De professionele fotografen zien zichzelf als kwalitatief beter, maar de amateurfotografen winnen op het gebied van snelheid en actualiteit. Dat is iets waar de professioneel fotograaf nog iets van kan leren. De nieuwswaarde van amateurfoto’s is groter dan die van professionele foto’s. Vijfenzestig procent van de professionele fotografen vindt dat burgerfotografen geen ethische grenzen kennen. Zij zeggen dat de amateurfotograaf ‘sensatiebezoekers’ en ‘respectloos voor slachtoffers’ zijn (Pleijter & Gierstberg, 2011). Cornelis Maarten Corbijn van Wilenswaard is fotograaf, schrijver en regisseur. Ook hij heeft een mening over de toekomst van de professionele fotografie. Hij gelooft dat er een groep fotografen komt die iets heel specifieks kan. Penelope, de schrijver van dit artikel, stelt de vraag: Wordt ‘de fotograaf ’ met uitsterven bedreigd? Cornelis Maarten Corbijn van Wilenswaard antwoord hier op met: “Absoluut niet, de markt verandert en dat maakt het juist interessant. Ik geloof dat er een groep fotografen komt die iets heel specifieks kan, bijvoorbeeld een auto op bijzondere wijze vastleggen. De meeste fotografen kunnen óf goed fotograferen óf goed foto’s bewerken. Dat was vroeger ook al zo. Ed van der Elsken, een groot fotograaf, was een smeerpijp in de doka. Daar bakte hij er weinig van. De toekomst van de fotografie ligt bij fotografen die de combinatie van die twee perfect onder de knie krijgen. Dat zijn de talenten van de toekomst en de sfeerbepalers van nu.” (Penelope, 2013).
9
Deelvraag 4 Wat is de mening van beeldredacties over de opkomst van amateurfotografie? Het ANP maakt voornamelijk gebruik van professionele fotografen, dit vinden ze erg belangrijk. De fotografen die in vaste dienst waren bij het ANP zijn overgestapt op freelance fotograaf. Echter worden ze wel voornamelijk nog gebruikt bij het ANP. Kwaliteit en snelheid, dat is waar Johan Groeneveld, adjunct directeur van ANP Producties aan denkt. “Ik ga bij ANP Foto uit van een vertrekpunt, en dat is dat iedereen een foto kan maken. De fotografen die wij inzetten voor klussen, moeten daarom met onderscheidend werk komen.” Wat hij ook zegt is, wat de slagzin voor de criteria van een goede foto is volgens het ANP is: “hard to get, hard to copy, hard to beat and hard to ignore”. Het ANP blijft vasthouden aan de standaarden voor een goede foto van hoge kwaliteit. En ze zijn van mening dat deze standaarden eigenlijk alleen bereikt kunnen worden door een professioneel fotograaf. Een van die standaarden is dat de foto’s van hoge kwaliteit en snel geleverd moeten zijn. Dit zal een professioneel fotograaf niet altijd lukken. Daarom is het niet te voorkomen dat het ANP ook wel eens gebruik maakt van amateurfotografie. Burgerfotografie is voor het ANP een aanvulling en is voor de professionele fotograaf dan ook geen bedreiging. Het ANP maakt ook gebruik van de burgerfoto’s van NUfoto.nl. Ze gebruiken deze foto’s echter alleen als ze zeker weten dat deze fotografen betrouwbaar zijn en goed werk afleveren (Steen, 2013). Ook in het onderzoek van De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) en De Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs (NVF) over de positie van de fotojournalistiek in Nederland, komt naar voren dat foto’s van amateurs nauwelijks worden gebruikt door professionele bureau’s. Alleen met uitzondering van rampen en ongelukken waarbij geen professioneel beeld op het eerste moment beschikbaar is (Pleijter & Gierstberg, 2011).
10
Conclusie Het antwoord op de hoofdvraag: In hoeverre heeft digitalisering invloed op de professionele nieuwsfotografie? is lastig te beantwoorden. Het komt er op neer dat digitalisering een erg grote invloed heeft en heeft gehad op de fotografie. Amateurs krijgen steeds meer middelen om zich te laten zien en zo waardering te krijgen voor hun eigen werk, bijvoorbeeld via Instagram en NUfoto.nl. Er worden steeds meer plekken creëerd waar dit ook kan. Als professioneel fotograaf kun je met al deze digitaliserende middelen meegaan, zodat je meer naamsbekendheid oproept ook bij de amateurfotograaf. Wel moet je zorgen dat je alsnog uniek en onderscheidend blijft. Op deze manier, door de amateurfotografie als aanvulling en als creatieve uitspattingen te blijven zien, zal professionele fotografie nooit volledig verdwijnen. Foto’s met een digitale camera zijn van te hoge kwaliteit om minder credits te krijgen dan een foto van een mobieltje. Er zullen dan ook altijd een paar fotografen blijven die hun brood blijven verdienen aan fotografie, echter wordt dit aantal wel steeds minder. Op beeldredacties zullen af en toe foto’s gebruikt gaan worden van amateurfotografen, echter alleen als hun eigen fotografen niet optijd ergens bij zijn en ze acuut een foto nodig hebben. Echter geven ze wel de voorkeur aan een foto van een professionele fotograaf. Sommige professionele fotografen bestempelen dit als broodroof, omdat de amateurfotograaf hun plekje over wil nemen.
11
Reflectie Toen het onderwerp “amateurfotografie verslaat de professionele fotografie” af en toe langs kwam in de lessen binnen mijn minor raakte ik hierdoor nieuwsgierig naar meer verhalen over dit onderwerp. Toen ik er achter moest komen tijdens Seminar waar ik mijn essay over wilde schrijven kwam ineens dit onderwerp om de hoek springen. Toen ik hier informatie over op ging doen kwam ik er achter dat het eigenlijk wel een heel interessant onderwerp is en iets waar veel over te vinden is. Ik ben zelf ook een amateurfotograaf maar ik zelf ben niet iemand die vind dat de amateurfotografie meer een plekje moet krijgen binnen bijvoorbeeld de beeldredacties. Dat is namelijk gewoon de taak van een professionele fotograaf, om zo snel mogelijk een mooi plaatje aan te leveren. Ik vind dat de amateurfotografie echt iets moet blijven voor de amateurs, hier moet je van kunnen genieten en niet dag en nacht bezig zijn. Als je dit wel wilt moet je er voor zorgen dat je je zelf kan bestempelen als professioneel fotograaf. Het was nog best lastig om bronnen te vinden soms, bijvoorbeeld toen ik heel globaal op zoek ging naar “smartphone” en “fotografie” kwam ik voornamelijk bronnen tegen waar je kon lezen hoe je betere foto’s kunt maken met een mobiel. Dit is niet wat ik zocht. Ik heb geleerd om specifieker te zoeken, ook als je nog niet zo goed weet waar je naar moet zoeken. Wat ik achter af beter had kunnen doen is om mijn onderzoeksverslag al meteen samen met het schrijven van mn essay had kunnen opstellen, dus mijn onderzoek toen al in eigen woorden kunnen neerzetten. Nu zat er een periode tussen het inleveren van mijn essay en het schrijven van mijn onderzoek, het is lastig om er dan weer in te komen en weer te schrijven over je onderzoek. Dit ga ik de volgende keer anders aanpakken. Wat ik goed vond gaan was mijn planning voor het schrijven van mijn essay, ik ben niet in tijdnood gekomen en heb mijn essay op tijd ingeleverd. Dit geldt ook voor mijn onderzoek, deze is ook optijd ingeleverd en ook zonder tijdnood geschreven.
12
Bronnenlijst Ebay (2014) Do You Need a Digital Camera and a Smartphone? Geraadpleegd op 4 december. http://www.ebay.com/gds/Do-You-Need-a-Digital-Camera-and-a-Smartphone/10000000177628249/g.html Halford, E. (z.d.) What makes a photographer a ‘professional’? Geraadpleegd op 4 december 2014. http://digital-photography-school.com/what-makes-a-photographer-a-professional/ Laurent O. (2012) The New Economics of Photojournalism: The rise of Instagram. Geraadpleegd op 13 december 2014. http://www.bjp-online.com/2012/09/the-new-economics-of-photojournalism-the-rise-of-instagram/ Penelope (2013) Corbino: “De fotografiemarkt heft zichzelf op”. Geraadpleegd op 13 december 2014. http://www.frankwatching.com/archive/2013/07/09/corbino-de-fotografiemarkt-heft-zichzelf-op/ Pleijter A., Gierstberg F. (2011) Fotojournalistiek in perspectief, Een onderzoek naar fotojournalisten en beeldredacties. Geraadpleegd op 13 december 2014. http://www.nvj.nl/ docs/Fotojournalistiek_in_perspectief_-_eindrapport_maart_2011.pdf Prives G. (z.d.) Instagram and its Impact on the World of Photography. Geraadpleegd op 13 december 2014. http://digital-photography-school.com/instagram-and-its-impact-onthe-world-of-photography/ Pickerell J. (2011) What Defines a Professional Photographer? Geraadpleegd op 9 december 2014. http://rising.blackstar.com/what-defines-a-professional-photographer.html Rockwell, K. (2008) What is a Pro photographer? Geraadpleegd op 6 december 2014. http://www.kenrockwell.com/tech/what-is-a-pro.htm Steen, v.d. S. (2013) Burgerfotografie is geen gevaar voor fotojournalisten, verschuivingen in de fotojournalistiek. Geraadpleegd op 4 december 2014. http://www.persinnovatie. nl/14604/en/burgerfotografie-is-geen-gevaar-voor Sutton Z. (2013) Using Instagram in the Professional World. Geraadpleegd op 4 december 2014. http://photography.tutsplus.com/articles/using-instagram-in-the-professional-world--photo-16775 Technologer, (2012) Smartphones and their influence on digital photography. Geraadpleegd op 4 december 2014. http://technologer.net/2012/07/19/smart-phones-and-their-influence-on-digital-photography/ Taylor B. (2014) How the smartphone defeated the point and shoot digital camera. Pcworld. Geraadpleegd op 4 december 2014. http://www.pcworld.com/article/2466500/ how-the-smartphone-defeated-the-point-and-shoot-digital-camera.html
13
