IN HET TEKEN VAN DE HERINNERING
Executiepaal in het Ford van Breendonk Stilte zegt hier meer dan duizend woorden!
1
Sint-Godelieve Instituut Kapelle-op-den-Bos
Na het bezoek aan het Memoraal Fort van Breendonk in juni 2012 had ik in het laatste jaar middelbaar onderwijs samen met de leraren en leerlingen waaronder één van mijn kleinkinderen een waardevol gesprek .Een bladzijde in de geschiedenis WOII en een beetje identiteit.
Simon Palma, Frederik Daniels – leraar Geschiedenis, Bertje Ureel Voorzitter NCPGR Mechelen Thomas Mannaert.
2
Mijn Verhaal Niet zonder reden vragen velen tegenwoordig zich af hoe de herinnering aan het verzet kan worden overgedragen aan de toekomstige generatie.
Ik was en blijf kind van de weerstand! Ik ben Bertje Ureel, één van de 6 kinderen van Leopold Ureel en Nowé Alice. Mijn papa werd verraden door Irma Laplasse een vrouw uit de gemeente met extreme nazi sympathieën(werd op 10 februari 1945 door het krijgshof te Gent veroordeeld tot de doodstraf) en door een Duits commando, samen met 7 makkers, leden van het Geheim Leger waaronder mijn neef, gefusilleerd of gedood op de dag van de bevrijding te Oostduinkerke op 8 september 1944. Laplasse werd ter dood veroordeeld wegens hoogverraad aan de vijand. Uit extreem rechts hoek werd in 1995 een herziening van haar proces gevraagd om in de achtergrond Amnestie te verkrijgen. Het Militair Gerechtshof veroordeeld Laplasse tot levenslang. De vraag tot herziening bracht een maandenlange commotie teweeg en door de extreem rechtse aanhang van de familie werden de slachtoffers en hun directe omgeving met allerlei pesterijen en grove leugens overladen. Als kind van een weerstander nam ik actie ter verdediging van al diegenen die hun land dienden. Uit onverwachte hoek kreeg ik hulp van schrijver Johan Anthierens ,Jean Marie Pylyser en Peter Lens de Duitse Onderofficier waar I. Laplasse aanklopte met haar verraad. Zij weerlegden de historische onwaarheden die de pers en media openbaar maakte. Met een pannel trokken we langs alle Universiteiten van ons land met ons verhaal en weerlegden de vele foute berichtgeving. In zijn boek “ Zonder Vlagvertoon “over de Weerstand tegen het verzet schreef Johan een dankbaar souvenir. Bertje Ureel. Mijn vrouw van het jaar 1995. Papa Leopold mag eeuwig trots zijn op zijn dochter. Met al mijn respect.(5 december 1995.) 3
Ons gezin bestond uit 3 jongens Emiel, Maurits en Willy en 3 meisjes Margriet, en de tweeling Bertje en Jeanine, allemaal geboren te Oostduinkerke .
De gezinsfoto in mijn bezit is zeer waardevol omdat onze papa reeds een tijd overleden was en de fotograaf op vraag van mijn mam hem geeft toegevoegd omdat anders ons gezin niet compleet was. (zie foto). Iedereen uit ons gezin heeft hard moeten werken om een toekomst uit te bouwen. Na het plotse verlies van mijn papa waar ik later wat meer uitleg wil over geven was ik op jonge leeftijd mijn jeugd kwijt, was plots en onverwachts gedwongen zelfstandig te worden : Mijn toekomst was een vraagteken. Na allerhande grofheden van een lerares in het 6de leerjaar die de Duitse gedachte ook na de Oorlog met zich mee droeg had ik besloten van mijn leven iets te maken. Opstellen was mijn ding en toen ik schreef dat mede met de Duitsers ook zwarte nazi gezinde dorpelingen mijn papa hadden vermoord, kreeg ik van juffrouw D.M. slechts 1 op 10. Armoede was ons deel, ons mama zat zonder inkomen met een groot gezin en lange tijd na school ging ik met mijn tweeling zus en kleine broer bij de boeren bedelen. Krijg ik een boterhammetje a.u.b. Het staat op mijn netvlies gebrand. Oorlogswezen waren na de bevrijding een dankbaar hulpmiddel om goede doelen te steunen. Ik herinner me nog dat we op zondag na de hoogmis met de collecte bus geld inzamelden. De oorlogswees moest de milde schenkers bedanken. 4
Omdat ik nogal goed studeerde kreeg ik hulp van Generaal Janssens de Bisthoven uit Brugge, ook een verzetsman van adel. Mijn mama zal zeker wat financiële steun hebben gekregen want ik mocht op internaat bij de Dames de Marie, een eliteschool in Brugge. Natuurlijk kreeg ik een uniform met allerhande eliteregeltjes. Als meisje van de buiten kreeg ik algauw de overtuiging dat ik daar niet op mijn plaats was. Mijn afkomst arm maar gelukkig was daar niet van toepassing. Ik miste veel en kwijnde weg in eenzaamheid. Terug naar huis en op 18 jaar na mijn studies Kinderverzorging kwam ik in Mechelen terecht om verpleegkunde te studeren. Het krijgen van mijn diploma was een feestdag. Ik kon gaan werken en geld verdienen. Na enkele jaren met hart en ziel aan de kust gewerkt te hebben als verpleegster kwam ik de liefde van mijn leven tegen een beroepsonderofficier bij de Belgische Luchtmacht Palma Julien, hij was gekazerneerd te Koksijde, en op 5 oktober 1958 zijn we gehuwd. Wij kregen twee zonen. Later muteerde mijn man naar Melsboek en zo kregen we met twee kleine kleuters onze thuishaven in Mechelen.
Jarenlang er als verpleegster gewerkt en er een vriendschap tussen de mensen opgebouwd die onbetaalbaar blijft.
Op bezoek bij mijn collega’s op mijn trouwdag 5 oktober 1958
5
Poltje Ureel.
Mijn papa was een van de eerste garnaalvissers te paard te Oostduikerke. Voor de dorpsbewoners was hij het manusje van alles, hij bakte brood bij een vriend garnaalvisser die over een grote bakoven beschikte. Hij was de kapper van jan en alleman, en boven op zolder had hij zelfs een machine ineen gestoken om tabak (een verboden product onder de bezetting) te snijden voor de buren. Een sigaretje roken gebeurde op zolder. Pa die van beroep timmerman was, maar door een zware burenruzie om een afrastering van een stukje duinengrond om de zelf gekweekte groenten te beschermen tegen de konijnen, kwam hij in aanraking met de agressieve familie Laplasse die hem kreupel sloegen. Hij bleef zwaar invalide. Werken was uit den boze, maar papa bleef zich nuttig houden voor zijn gezin. Door armoede gedreven maakte hij vakkundig voor zijn kinderen sandaaltjes uit hout.
(zie foto).
Mijn broer Willy bewaart ze als een relikwie. Ons speelgoed, pennendoos voor school, naaidoos, zelf een fietsje had hij voor ons uit hout vervaardigd. 6
Het Verzet Overdracht van kennis en van feiten geeft ons toegang tot de verborgen wereld van het Verzet. Verzet begint niet met grote woorden Maar met kleine daden. Jezelf een vraag stellen Daarmee begint verzet En dan de vraag aan een andere stellen Remco Campert Zoon van een Politiek Gevangenen Overleden in het concentratiekamp Neuengamme.
7
Het verzet Geheim Leger te Oostduinkerke..Broer schoonbroer en neef op de foto. Mijn papa was met mijn oudste broer Emiel, onze neef Louis Nowé, mijn schoonbroer Oscar en nonkel August, lid van de weerstand Geheim Leger en na de oorlog als dusdanig erkend als Gewapend weerstander. Papa was oorlogsvrijwilliger Vuurkruiser 14-18. Zijn broer Emiel sneuvelde in Woumen, een klein dorpje in West-Vlaanderen in het laatste offensief op 28 september 1918. Nonkel Emiel 8
ligt begraven in Houthulst op een Oorlogskerkhof, mijn zus en broer brengen van tijd een bezoek met een bloem ter herinnering.
Duizenden graven Altijd iemands vader altijd iemands kind.
Oorlogskerkhof te Houthulst
Oostduinkerke was een spergebied, had een grote invasie van bezetting, overal in het dorp lagen Duitse soldaten gekazerneerd. Inwoners die een kamer teveel hadden moesten plaats geven aan de weermacht. We woonden in een groot huurhuis van een Franse eigenaar en mijn ouders waren er een beetje behoeder van hun nagelaten huisraad. Ook wij moesten 2 kamers afgeven. Een kamer voor jonge militairen waaronder (Polen) ingelijfd bij het Duitse leger en vooraan een Officier die een echte Nazi was. De jonge groep soldaten was bij ons goed
9
ingeburgerd, velen hadden er al jaren hun stelplaats. Met iemand op de uitkijk durfden zij het aan bij papa te komen luisteren naar Radio Londen uit de kleerkast, wat verboden was. Toen ze vernamen dat de landing van Normandië in zicht was herinner ik mij nog zeer goed dat ze hun mutsen tegen het plafond gooiden van vreugde, hun thuiskomst was in het vooruitzicht. Helaas we vernamen achteraf dat er nog velen zijn gesneuveld.
Voor mijn ouders en voor ons waren onze opgedrongen huisgenoten geen vijanden, ze verlangden naar hun familie. Sommigen van hen verbleven reeds jaren in militaire dienst te Oostduinkerke. In het kleine vissersdorp van toen kende iedereen de inwoners en ook de gelegerde soldaten. De grote kamer aan de voorkant was ingepalmd door een Duits officier, een fanatieke nazi die veel dronk. Vaak kwam hij bij nacht thuis op de ruiten kloppen met altijd maar het geschreeuw tegen mijn vader, snel, snel doe de deur open of ik schiet u door de kop.
8 September ! Op 8 september in de namiddag zijn twee heren van het verzet, mijn papa komen halen. Londen had de weerstand de codenaam doorgegeven, de tijd was aangebroken om in actie te treden. Oostduinkerke zou worden bevrijd door de dappere Canadian Dragoons op doortocht via Nieuwpoort naar Oostende. In gans ons dorp hing de Driekleur, vele inwoners, ook onze familie stonden aan het oorlogsmonument 14-18 te wachten op onze bevrijders. We hadden bloemen en tricolore lintjes in ons haar. Opeens riep een buurman die zijn verrekijker mee had, lopen, lopen, lopen, het zijn niet de Canadezen maar de Duitsers die terug komen. 10
Wij renden om de hoek naar huis, mijn broer zou onze Driekleur van ons huis gaan binnen halen maar helaas hij riep “mama smijt u in de haag we kunnen het niet meer halen”. De kinderen hebben dat gedaan, maar mijn moeder met mijn jongste broertje op haar arm heeft haar omgedraaid en onze Willy omhoog gestoken. Niet schieten. Het menselijke heeft op dat moment zijn gelaat getoond en het is niet gebeurd. Ondertussen was er een hels gevecht uitgebroken met de bezetters aan de jongensschool waar de collaborateurs en enkele Duitse soldaten die zich hadden overgegeven verbleven. De weerstanders waren verraden en konden geen kant meer op. Mijn papa is nog kunnen uit de school ontsnappen, maar werd in de achtergelegen tuin opgepakt. Mijn schoonbroer zat op de zolder van de school, een granaat kwam in zijn omgeving terecht maar gelukkig het ding ontplofte niet. Mijn broer Emiel was op de vlucht, de Gestapo zocht hem. Hij zocht onderkomen en verborg zich onzichtbaar in de duinen.
Na het hevige gevecht aan de school met doden en gekwetsten moest papa met een paar Duitse soldaten met de zwaar gekwetste P.Torreele op een kruiwagen en de jonge Louis Delange naar de dokter, maar onverwachts zijn ze in het dorp op een Duits moordcommando gestoten en zonder pardon tegen de muur van de bakkerij gezet. Triestig detail, de bakkerij was het huis waar P. Torreele zijn zus en schoonbroer woonde. Papa was de oudste van de groep, hij heeft nog willen slaan met zijn stok om de twee jongens (17 jaar) te beschermen, maar werd doorzeefd met kogels. In de late namiddag is de buurvrouw witte lakens komen halen en wat me bijzonder heeft getekend dat ons mama tegen valavond zegde, kom we gaan naar school ons papa halen en wij maar uitkijken naar het weerzien, doch de schok was groot, alle 8 de kameraden lagen reeds opgebaard op de schoolbanken, het leken mummies. Iedere tweede zondag in september huldigen de inwoners van Oostduinkerke hun Verzetsmannen en burgers, slachtoffers van de Nazi’s.
11
Onder oorlogsgeweld begraven in een massa graf.
Oostduinkerke eert zijn doden.
12
Ons dorp heeft nog een paar dagen onder vuur gelegen omdat er enkele fanatieke Duitse heethoofden zich niet wilden overgeven.
13
De begrafenis van de weerstanders werd een paar keer uitgesteld omdat er nog hevig werd gevochten (zie doodsbrief).
Tot op een zeker punt mochten de kinderen de lijkstoet vergezellen, de oudere dorpelingen gingen tot aan het kerkhof onder begeleiding. Een gemeenschappelijke put was hun rustplaats. Een jaar nadien hebben onze mensen een eigen graftombe gekregen, betaald door een weerstander steenkapper. Daar heb ik hoe vreselijk het mag klinken voor het eerst zijn half weggeschoten gezicht gezien. Mijn mama had het laken in de kist weggetrokken.
14
De miserie in ons gezin en vooral voor mijn mama kende geen grenzen, men had niet veel medelijden met een Oorlogsweduwe. Na het gebeuren en een tijdje na het overlijden van mijn vader werden we door de Franse eigenaar met andere sympathieën dan de onze, uit het huis gezet. Uit noodzaak kregen we huisvesting in het berichte hennekot een soort van barak palend aan de grote villa waar de zwarten hadden vast gezeten. Ook daar kregen we het niet gemakkelijk. Mama was in proper, zeer moedig en samen maakten we van ons kleine huisje een warm nest. Een sterke vrouw. De eigenaars van de aanpalende villa waren Duitsgezind en bleven dat ook na de oorlog. De boomgaard palend aan onze thuis was een speelplaats voor de kinderen en het fruit lag er om te rapen. Door de eigenares van de villa was de boomgaard voor ons, kinderen van een weerstander verboden terrein. Mama en ook wij hebben er veel onder geleden. Om aan de kost te komen deed mijn moeder de was en de plas voor de kleine hotelletjes in de buurt en deed de onderhoud bij rijke families. In de weekends hielpen de meisjes. Na enkele jaren zal mama een bedrag ontvangen via de regering en daarmee heeft ze een kleine arbeiderswoning kunnen kopen. Ons geluk kon niet meer stuk. Onverschilligheid is ook een misdaad tegen de mensheid.
Het Geheim Leger ! Het Geheim Leger was een verzetsbeweging verspreid over gans België. Op het ogenblik van de landing van Normandië telde het Geheim Leger ongeveer 50.000 Weerstanders. 5000 man verloor het leven in gevechten of in Nazi concentratiekampen. Iedere zone was onderverdeeld in sectoren. Meerdere schuiloorden of groepen had zijn inplanting nabij parachutepleinen vaak bij een vliegveld die door de geallieerden in Engeland werden erkend. Op deze terreinen konden manschappen, wapens en materiaal worden gedropt. In 1942 wordt het Geheim Leger erkend als militaire verzetsorganisatie en aldus danig geplaatst onder de bevoegdheid van de 2de Directie van het Ministerie van de Nationale Belgische Landsverdediging in Londen.
15
Het Verzet In de strijd tegen de dood van het geheugen is het onontbeerlijk dat de kinderen van de Weerstand, Politieke Gevangenen en iedereen die het hebben beleefd blijven getuigen. Waarom gingen onze mensen in het verzet. Uit Vaderlandsliefde, met de herinnering van de grote oorlog 1914-1918 kwamen ze in opstand tegen de bezetting van ons land en het afnemen van de vrijheden.
De bezetter verplichte de burgers allerlei regels. Een paar voorbeelden : De Censuur Het doden van alle duiven. Duiven werden ingezet als koerier (postduif). Het sluiten van alle cafés vanaf 22.30 uur. Straatverbod. Inleveren van fietsen- paarden- radio’s,koper enz. Rantsoenering van eetwaren. De jacht op etensbonnetjes was een must. De Duitsgezinde dorpelingen hadden alles in overvloed en vaak moesten de weerstanders sabotage en invallen plegen om bonnetjes te bemachtigen om hun familie en ondergedoken vrienden van etenswaren te voorzien. De jacht op Joden was barbaars en vele weerstanders hebben zich ingezet om Joden en hun kinderen te helpen verbergen. Ook vele vrouwen namen deel in het verzet, hulde aan de vele koeriersters die vaak de telefoons van de weerstand werden genoemd. Ze hebben nuttig en noodzakelijk werk verricht. Mechelen kende een aantal vrouwen in het verzet vaak door verraad aan gehouden en op transport naar Ravensbrück die vaak de ravijn des doods wordt genoemd. De vrouwen en kinderen moesten vaak pijnlijke medische experimenten ondergaan. Naar schatting 92.000 lieten het leven. Het kamp werd door het Sovjetleger bevrijd op 30 april 1945.
16
Speciale herinnering aan de jarenlange samenwerking met Nina Van Kerckhoven leerkracht echtgenote van Philip Claes beiden politiek gevangenen nacht Und Nebel .Waren beiden lid van het Geheim Leger. Aangehouden te Mechelen op 17.06.1942.Bevrijd op 22.04.1945 terug thuis 11.06.1945. Tijdens het bombardement te Amstetten in maart 1945 zwaar gekwetst, dankte haar leven door hulp van haar kampgenoot André De Jongh. Op de binnenkoer van het Koninklijk Lyceum te Mechelen staat ter herinnering een prachtig standbeeld waar met de leerlingen van de school hulde wordt gebracht aan de oud leerlingen en leerkrachten omgekomen tijdens het bombardement. Elisabeth Desoleil en Martha Somers. Met een gedreven kracht vroeg ik hulp bij het stadsbestuur en kregen deze twee jonge vrouwen een straatnaam toe gewezen.
Nina als jonge weerstander
V. Craeninckx voorzitter NCPGR Meensel-Kiezegem
Mijn warme vriendschap met Gravin Andrée De Jong– Kolonel in de Weerstand Petit Cyclone of The Postman genoemd zette tijdens WOII een ontsnappingslijn in voor het in veiligheid brengen van niet minder dan 800 geallieerde piloten die boven België werden gedropt of neer geschoten. De Cométlijn. Tijdens haar 33ste reis over de Pyreneeën werd ze verraden, kwam in het concentratiekamp Ravensbrück-Mauthausen terecht. 17
Overleed op 13 oktober 2007. Een vrouw om nooit te vergeten.
Mijn boodschap Vrede is het kostbaarste om uw dromen te kunnen verwezenlijken. Cultiveer de verwondering om al het mooie in vredestijd. Sta open voor mooie waardevolle zaken. Ga nooit om met onverschilligheid tegenover je medemens. Bij oorlog kent men alleen verliezers. Ook aan de andere kant was er verdriet en vele doden. Alle Duitsers waren geen Nazi’s maar gewone soldaten die tegen hun wil moesten vechten. Wat me zeer boos maakt en nooit zal vergeven zijn de gruwelen wat de Vlaamse SS en hun trawanten die vaak voor het geld of uit lafheid onschuldige burgers hebben verraden, naar concentratiekampen hebben gestuurd met een onmenselijk regime van een maniak geile geestesgestoorde die als Hitler in de geschiedenis bekendheid heeft verworden. Denk eens na wie in Breendonk de grootste beulen en folteraars waren.
18
Mijn vredesboodschap is een hymne van liefde en verdraagzaamheid. Wees solidair en genereus tegenover anderen. Volg nooit zij die haat en verdeeldheid zaaien. Haat is oorlog. Wees dankbaar om onze verworven democratie, een geschenk waar vele vrouwen en mannen vaak van jullie ouderdom hun leven voor veil hadden, folteringen en concentratiekampen hebben doorstaan. Tracht in alle eenvoud iets van je leven te maken. Het ligt in een handbereik. Kijk af en toe naar het verleden maar blijf werken aan een mooie toekomst. Een eresaluut aan de vele bekende en onbekende Belgen die voor ons het pad van de vrijheid hebben bevochten. Dank aan het verzet, ze waren helden met een onvoorwaardelijke liefde voor hun Vaderland. Dankbaarheid tegenover mijn mama die haar kinderen verder een opvoeding gaf waar we met fierheid mogen op terug blikken. Een fierheid aan mijn zussen en broer aan de kust die daar op hun manier de herinnering door geven.
Het bestuur van de Vaderlandse vereniging te Oostduinkerke. Een juweeltje van samenwerking. Een paar kranige weerstanders WOII en hun opvolgers. Voorzitter schoonbroer Norbert Bruneel
19
Waarom ik het doe !
Laten we recht doen aan de herinnering dat is reeds voldoende . Vergeten is een vervloeking. Eenvoudig omdat meer en meer onverdraagzaamheid en het vergeten van het verleden zijn intrede doet. Niet zonder reden vragen velen tegenwoordig zich af hoe de herinnering aan het verzet en de concentratiekampen kan worden overgedragen aan de toekomstige generatie. Ik zie voor ogen de opkomst van vele jonge Neo-Nazi’ groepen. Ik word er bang van. Het is niet omdat je ouders op de verkeerd trein sprongen dat je op dezelfde trein moet blijven doorsporen, en toch krijgen we opnieuw te maken met jonge fanatiekelingen. Het verleden vergeten is niet aan de toekomst werken. Het drama in ons leven was zo groot dat de vreselijke periode als een rode draad door mijn leven is geweven. We kunnen niet vergeten. We hebben ze vreselijk gemist. Laten we recht doen aan de herinnering dat is reeds voldoende.
Op de foto na een educatieve uiteenzetting in Koninklijk Atheneum Pitzemburg. Philip Claes, Politiek gevangene Nacht Und Nebel – Bertje Palma Ureel– Ridder Nhatan Ramet, de overleden Voorzitter van het Joods Museum van Deportatie en Verzet te Mechelen één van de overlevende van het uitroeiingkamp Auschwitz 20
Simon Palma Het verhaal van mijn moeke heeft zowel mij als heel het 6 de jaar diep ontroerd. Het heeft ons tot nadenken gestemd wat deze mensen allemaal hebben moeten doorstaan om ons een democratie en veel verworvenheden te geven. We danken hen om vrij te kunnen leven.
Het liedje van Willem Vermandere doet ons nadenken. Als ge van ze leven in de Westhoek passeert Deur regen en Noorderwinden Keert onze den tijd als ge hier passeert Den oorlog ga je hier were vinden; Ja ’t is den oorlog da’j hier were vindt En ’t graf van duizend soldaten Altijd iemands vader altijd iemands kind Duizend en duizend soldaten.
Simon Palma en Thomas Mannaert Leerkracht geschiedenis : Frederik Daniëls Met dank aan Fotograaf Dirk Opdebeeck schoonzoon van wijlen Louis Vivijs Weerstander Verzetsbeweging” De Zwarte Hand” . Politiek Gevangene Nacht Und Nebel voor zijn ondersteuning. Voor jou Simon – Thomas - Sander en Laura mijn toffe kleinkinderen. Bertje Palma-Ureel RHO- Voorzitster NCPGR afd. Mechelen Lid beheerraad NCPGR Lid Beheerraad NIOOO
21
22
