In de voetsporen van de viziers
Handleiding voor de docent
Mathias Veracx
Seminarie historisch-didactisch onderzoek 2011-2012 Evelien Boonen en Walter Smits 1
Inhoudstafel 1) Opzet en doelstelling Opzet
3
Algemene doelstelling
3
Concrete doelstellingen
4
Doelstellingen in leerplannen en eindtermen
5
VVKSO
6
GO!
9
2) Lesverloop 1e lesuur
11
2e lesuur
15
3) Bijlagen Achtergrondinformatie voor de docent Geschiedenis van het Ottomaanse rijk vanaf het ontstaan tot 1683
17
Extra uitleg bij de vier belangrijke elementen van het Ottomaanse rijk
19
Problemen en antwoordbladen
21
Spelbord
29
Afbeeldingen
30
4) Bibliografie
31
2
1) Opzet en doelstellingen Opzet Dit lessenpakket bestaat uit 2 lesuren, handelt over het Ottomaanse rijk en is bestemd voor leerlingen van 4 ASO. Het eerste lesuur bestaat uit twee grote onderdelen. Het eerste onderdeel omvat de achtergrondinformatie, zodat de leerlingen zich een beeld kunnen vormen over het Ottomaanse rijk. Het tweede onderdeel bestaat uit het uitleggen van het spelconcept en het gezelschapspel zelf. Het tweede lesuur bestaat ook uit twee grote onderdelen, namelijk de voortzetting van het gezelschapspel en aansluitend op dit spel een klasdiscussie, waarbij de leerlingen hun eigen redeneringen en meningen kunnen uiten en verdedigen.
Algemene lesbedoeling Tijdens het eerste lesuur krijgen de leerlingen een inleiding op de geschiedenis van het Ottomaanse rijk. De leerlingen maken kennis met de belangrijkste sultans, met de uitbreiding van het rijk en met enkele belangrijke termen in verband met de Ottomaanse cultuur. Na die inleiding volgt de uitleg van het gezelschapspel en het spelen van dit spel. In het tweede lesuur spelen de leerlingen het vervolg van het spel. De leerlingen worden tijdens het spel geconfronteerd met de vele problemen,
waaronder
het
vergaren
van
macht
en
omgaan
met
verschillende religies, waarmee een sultan te maken kan krijgen. De vier problemen waarmee de sultan tijdens zijn leven zal geconfronteerd worden handelen over vier opvallende kenmerken uit het Ottomaanse rijk, namelijk broedermoord, handel met Venetië, het millet-systeem en de Janitsaren. Na het vervolledigen van het spel kunnen de leerlingen klassikaal hun redeneringen en meningen geven over de behandelde problemen, waardoor ze tot de kern van deze problemen doordringen en 3
zelf achterhalen wat deze problemen juist inhielden. Dankzij de inleiding in het eerste lesuur, het gezelschapspel en de klasdiscussie hebben de leerlingen een beeld gekregen van de belangrijkste elementen die het Ottomaanse rijk in de Nieuwe Tijd typeerden.
Concrete lesdoelen Kennis en inzicht -De leerlingen kunnen beknopt de grote lijnen van de geschiedenis van het Ottomaanse rijk (ontstaan, uitbreiding, bloeiperiode, verval) beschrijven. -De leerlingen kunnen termen die typisch zijn voor het Ottomaanse rijk (harem, imam, vizier) kort uitleggen. -De
leerlingen
kunnen
de
vier
behandelde
kenmerken
(broedermoord, handel met Venetië, het millet-systeem en de Janitsaren ) in verband met het Ottomaanse rijk uitleggen. -De
leerlingen
kunnen
westerse
manieren
van
oplossen
onderscheiden van Ottomaanse manieren van oplossen. -De leerlingen kunnen bij iedere oplossing van een probleem zowel een positief als een negatief element geven. Vaardigheden -De leerlingen kunnen de groei van het Ottomaanse rijk situeren op een kaart. -De leerlingen staan kritisch tegenover problemen en kunnen iedere oplossing kritisch analyseren Attitudes -De leerlingen zijn er zich van bewust dat het regeren als sultan meer inhield dan regeren als een dictator, maar dat een sultan met veel verschillende zaken rekening moest houden -De leerlingen kunnen samenwerken tijdens het gezelschapspel -De leerlingen kunnen luisteren naar de redeneringen en meningen van andere leerlingen en kunnen hiervoor ook respect opbrengen 4
Doelstellingen in leerplannen en eindtermen Het lessenpakket handelt over het Ottomaanse rijk gedurende de nieuwe tijd, een onderwerp dat deel uitmaakt van de leerinhoud van het vierde jaar secundair onderwijs Bij dit onderwerp maken de leerlingen kennis met de geschiedenis van het Ottomaanse rijk, waardoor de leerlingen ook tot het besef komen dat er buiten Europa ook belangrijke samenlevingen bestonden met elk hun eigen kenmerken en geschiedenis. Het Ottomaanse rijk heeft een rijke eigen cultuur en was ook een belangrijke speler binnen Europa, en dit tot de twintigste eeuw. Een voorbeeld hiervan kan gevonden worden in het drijven van handel tussen oost en west, met de Ottomanen als belangrijke tussenhandelaars. Daardoor vormt de koppeling van een deel van de Ottomaanse geschiedenis met de Europese geschiedenis geen probleem en sluit deze mooi aan. De leerlingen maken via dit lessenpakket niet enkel kennis met de politieke geschiedenis van het Ottomaanse rijk. Ook enkele belangrijke economisch, sociale en culturele invloeden zoals de handel met Europa, de Janitsaren en het millet-systeem, komen aan bod.
5
VVKSO Dit lessenpakket sluit aan bij de volgende onderdelen van het leerplan van het VVKSO: 2. Algemene doelstellingen 2.1. Algemene doelstellingen voor de drie graden 3 inzicht in de tijds- en plaatsgebondenheid en socialiteit van het menselijk handelen; 7 onderkennen van het discussie- en constructiekarakter van historische kennis; 9 inleving in andere samenlevingsvormen dan de huidige en dan de westerse; 3. Leerplandoelstellingen in de tweede graad 3.1. Historische kennis 3.1.2. Doelstellingen 2 De leerlingen kunnen systematisch verbanden leggen tussen de dimensies
tijd,
ruimte
en
socialiteit,
tussen
de
verschillende
domeinen binnen de socialiteit, tussen de geschiedenis van onze gewesten en de algemene Europese geschiedenis, de westerse cultuur
en
de
niet-westerse
culturen,
de
eigentijdse
levensproblemen en deze van vroeger (E2, 5, 8, 9, 13) (E2, 5, 9, 10, 11).
6
3.3. Historische vaardigheden 3.3.1. Verantwoording en criteria HBV 3: Het gebruiken van: 3.1 vaktermen zoals: historische feiten, begrippen, relaties, processen, structuren, tijdperken en culturen … HBV 5: 5.2 Het herkennen van de samenhang en de interactie van de diverse maatschappelijke domeinen. 5.4 Het aantonen van het discussie- en constructiekader van alle historische kennis. 3.3.2. Doelstellingen 8 De leerlingen verdiepen, verfijnen en verruimen de vaardigheden van de eerste graad die verband houden met het formuleren en toepassen van elementaire aspecten van de historische methode (heuristiek, kritiek en synthese) en met het ordenen van informatie in tijd, ruimte en maatschappelijk kader (E14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25*, 26*) - (E12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20*, 21*). 13 De leerlingen kunnen het maatschappelijk gedrag uit het verleden interpreteren vanuit de toenmalige, historische context; de leerlingen
kunnen
minimaal
voorbeelden
geven
van
normconformerend en normafwijkend gedrag (E12).
7
3.4. Historische attitudes 3.4.1. Verantwoording en criteria Intellectuele attitudes: HDA: - Zich willen inleven in andere samenlevingsvormen dan westerse, zowel in heden als verleden. - Waardering opbrengen voor andere samenlevingsvormen en waardepatronen. - Openstaan voor verschillende verklaringsgronden. Sociale attitudes: HDA: - Respect hebben voor de culturele eigenheid van ieder volk. - Tolerantie hebben ten aanzien van andere ideeën. - Geen vooroordelen hebben ten aanzien van mensen uit andere culturen. -Tolerantie hebben ten aanzien van andere ideeën 3.4.2. Doelstellingen 20
De leerlingen beseffen dat de fundamentele problemen van
mens en samenleving dezelfde blijven maar dat de oplossingen veranderlijk zijn en met de historische context verbonden (E28) (E23*). 23 De leerlingen kunnen zich inleven in het dagelijkse leven van de mens uit de bestudeerde samenleving. 4. Leerinhouden 4.1.2. Criteria 1- Historische denken b) Inleven en betrokken zijn 2- De betrokkenheid van de leerlingen 3- Relativerend denken over de bestudeerde samenleving
8
GO! Dit lessenpakket sluit aan bij de volgende onderdelen van het leerplan van het GO!: Visie Specifieke visie op het vak in de tweede graad Algemeen De geschiedkundige stof, die in de tweede graad hoofdzakelijk betrekking heeft op de geschiedenis van Europa en de wereld, wordt onderwezen met bijzondere nadruk op: a) de bijdragen van andere culturen en volkeren en de geleidelijke ontwikkeling van een mondiale samenleving; Leerplandoelstellingen Kennis, inzicht en vaardigheden i.v.m. tijd, historische ruimte en socialiteit Kennis, inzicht en vaardigheden i.v.m. tijd, historische ruimte en socialiteit van de ‘Mijlpalen in de geschiedenis van mens en maatschappij’ (referentiekader) De leerlingen, 2. kennen
over
de
socialiteitsdimensie
overeenkomsten
en
verschillen tussen de ‘Mijlpalen in de geschiedenis van mens en maatschappij’ en tussen die mijlpalen en een niet-westerse samenleving (ET 2); 3. kennen
nieuw
aangeleerde
historische
woordenschat
en
probleemstellingen en kunnen die preciseren in de tijd en de historische ruimte van het referentiekader (ET 3).
9
Kennis, inzicht en vaardigheden i.v.m. de bestudeerde samenlevingen (van de 5de eeuw-1815) De leerlingen, 5. kennen fundamentele kenmerken van een niet - westerse samenleving die kadert in de wereld van de 5de eeuw - de 18de eeuw (1815) (ET 5); Vaardigheden i.v.m. de historische onderbouwing Bevraging van het historisch materiaal De leerlingen kunnen op basis van duidelijke vragen en opdrachten, geformuleerd op het studiepeil van de leerlingengroep, 18.
informatie
interpreteren
en
mogelijke
betekenislagen
achterhalen (ET 19); Historische redenering De leerlingen kunnen op basis van duidelijke vragen en opdrachten, geformuleerd op het studiepeil van de leerlingengroep, 21. met coherente argumenten hun eigen standpunt tegenover een historisch of actueel maatschappelijk probleem verdedigen (ET 22). Attitudes 27. zijn bereid waarden en normen uit verleden, heden en andere culturen te bestuderen vanuit historische en actuele context ( ET 28);
10
2) Lesverloop Lessenpakket voor twee lesuren 1. Eerste lesuur: Achtergrondinformatie + uitleggen van spel + gezelschapspel Lesbegin Materiaal -bord -powerpointpresentatie Activiteiten -Leerlingen laten plaatsnemen en elk een indelingskaartje geven. -Agenda invullen -Brainstorm rond de woorden Ottomaanse rijk, waarbij de docent de term op het bord schrijft en deze aanvult met de antwoorden van de leerlingen. Op deze manier wordt er gepeild naar de voorkennis en eventuele misopvattingen van de leerlingen. -Structuur van de les aan de leerlingen meedelen aan de hand van inhoudstafel op de powerpointpresentatie Probleemstelling -Wie waren de Ottomanen? -Welke waren de belangrijkste sultans? -Met
welke
problemen
kan
een
sultan
tijdens
zijn
leven
geconfronteerd worden?
11
Eerste
lessequens:
Achtergrondinformatie
(Ottomaanse
geschiedenis tot 1683 en enkele termen) Materiaal -Bord -Powerpointpresentatie Activiteiten -Doceren en onderwijsleergesprek 1) Achtergrondinformatie: Ottomaanse geschiedenis, van ontstaan tot 1683 -stamvader van het Ottomaanse rijk, Osman I, waarbij ook de link met de naamgeving gelegd wordt. -Verovering van Constantinopel door Mehmet II en welke invloed deze verovering had op het Ottomaanse rijk -Bloei van het Ottomaanse rijk onder Suleyman I de Wetgever / de Prachtlievende -Vanaf 17de eeuw: zwakkere vorsten en er komt een einde aan de groei van het rijk -1683: Beleg van Wenen en dit vormt het eindpunt van de geschiedenis van de Ottomaanse rijk die in dit lessenpakket besproken wordt. 2) Achtergrondinformatie: uitleg van enkele begrippen -vizier: adviseur / minister / Grootvizier -harem: verblijfplaats van de vrouwen van de sultan / vrouwen zelf -imam: geestelijke leider / islam
12
Tweede lessequens: uitleggen van spel Materiaal -Powerpointpresentatie -Spelbord Activiteiten -uitleg van het spel: De leerlingen zijn viziers, en hun belangrijkste taak is de sultan bijstaan met raad. Het gaat hier over een fictieve persoon die heel wat problemen zal tegenkomen tijdens zijn regeerperiode. Deze problemen zijn problemen die in de geschiedenis regelmatig voorkwamen, waardoor het spel zich dus situeert rond een fictieve sultan met fictieve problemen, maar waarvan de problemen gebaseerd zijn op historische feiten. De leerlingen krijgen telkens een rol met daarin twee papieren. Op het ene blad staat het probleem neergeschreven waarmee de sultan te maken heeft. Op het andere blad staan vier mogelijke oplossingen. De sultan vraagt bij dit probleem advies aan zijn visiers. De leerlingen moeten het probleem en alle oplossingen lezen, en bij elke oplossing zowel een voordeel als een nadeel noteren. Wanneer ze dit gedaan hebben moeten ze één oplossing kiezen, deze noteren en naar de docent brengen. Snelheid is minder van belang, het geven van de juiste oplossing staat centraal. Bij een juist antwoord blijft de sultan 15 jaar langer regeren. Indien het antwoord fout is moeten de leerlingen nogmaals overleggen en een andere oplossing kiezen. Is het de tweede maal juist, dan blijf hun sultan 10 jaar langer regeren. Bij de derde maal juist regeert hun sultan 5 jaar langer en als het antwoord dan fout is dan regeert hun sultan 0 jaar langer. De bedoeling van het spel is dat hun sultan zo lang mogelijk blijft regeren.
13
Derde lessequens: gezelschapspel Materiaal -Spelbord -Oorkonden Activiteiten -De leerlingen verdelen zich op in groepen van 3 of 4 leerlingen aan de hand van de gegeven kaartjes bij het begin van de les. -Uitdelen van de eerste oorkonde. -De leerlingen spelen het spel -Eventuele vragen beantwoorden, toezicht houden op de klas -Bij het indienen van een oorkonde, controleren of er bij elke oplossing zowel een voordeel als een nadeel vermeld staat en controleren of de gekozen oplossing correct is. Bij een foute oplossing geeft de docent de oorkonde terug, bij een juist antwoord krijgen de leerlingen een nieuwe oorkonde en wordt het spelbord aangepast. Leseinde Activiteiten -Aankondigen dat de les bijna gedaan is. -Nogmaals benadrukken dat het tweede probleem ook opgelost moet zijn tegen het einde van deze eerste les.
14
2. Tweede lesuur: gezelschapspel Lesbegin Materiaal -Spelbord Activiteiten -De leerlingen opnieuw laten plaatsnemen in hun groepjes zoals vastgelegd in de vorige les. -De stand overlopen. Eerste lessequens: gezelschapspel Materiaal -Spelbord -Oorkonden Activiteiten -De leerlingen spelen het spel -Eventuele vragen beantwoorden, toezicht houden op de klas -Bij het indienen van een oorkonde, controleren of er bij elke oplossing zowel een voordeel als een nadeel vermeld staat en controleren of de gekozen oplossing correct is. Bij een foute oplossing geeft de docent de oorkonde terug, bij een juist antwoord krijgen de leerlingen een nieuwe oorkonde en wordt het spelbord aangepast. -Overlopen van de eindstand en de winnaars feliciteren.
15
Tweede lessequens: klasdiscussie Materiaal -Bord -Powerpointpresentatie Activiteiten -Een
leerling
van
elke
groep
hun
redeneerwijzen
en
hun
verschillende voordelen en nadelen bij een probleem laten uitleggen. Wanneer een andere leerling hiermee niet akkoord gaat, dan kan deze daarop reageren. -Via
deze
belangrijke
klasdiscussie elementen
komen binnen
tot het
een
bespreking
Ottomaanse
rijk
van
vier
namelijk
broedermoord, handel met Venetië, het millet-systeem en de Janitsaren.
Bij
elk
van
kenmerken
opsommen
deze en
elementen
waar
nodig
de
nog
leerlingen aanvullen
laten (extra
informatie in bijlage terug te vinden). Leseinde Activiteiten -Terugkeren naar de kenmerken die opgeschreven waren bij het lesbegin van het eerste lesuur. -Leerlingen confronteren met misschien veranderde meningen en visies.
16
3) Bijlagen Achtergrondinformatie voor de docent Geschiedenis van het Ottomaanse rijk vanaf het ontstaan tot 1683 Osman I wordt gezien als de stamvader van het Ottomaanse rijk. Osman leefde van 1258 tot 1324 en zou het Ottomaanse rijk in het jaar 1299 gesticht hebben. Hij is afkomstig uit een nomadenstam en werd na de dood van zijn vader stamhoofd van deze stam. Na het verstevigen van zijn macht en het veroveren van nieuwe gebieden begon Osman met het uitdelen van land aan zijn onderdanen. Zo evolueerde deze nomadische stam naar een sedentaire stam. Vanuit zijn basis in het midden van het huidige Turkije organiseerde Osman regelmatig plundertochten in de gebieden gelegen rondom zijn rijk, waarbij hij al snel de focus legde op de gebieden ten westen van zijn gebied. Een volgende belangrijke sultan is Mehmet II en die leefde van 1432 tot 1481. Mehmet kreeg voor het eerst de macht over het Ottomaanse rijk in handen in 1444, toen zijn vader Murat II besloot om op pensioen te gaan. Toen was Mehmet slechts 11 jaar, en dit zorgde ervoor dat het Ottomaanse rijk zonder een sterke leider zat. Hiervan maakten Polen en Hongarije gebruik om het Ottomaanse rijk binnen te vallen. Onder druk van de janitsaren nam Murat II opnieuw het sultanaat op zich, sloeg de inval af en bleef op de troon tot 1451. Toen was Mehmet II wel klaar om te regeren, en zijn regeerperiode zou duren tot 1481. De regeerperiode van Mehmet II wordt gekenmerkt door een bijna ononderbroken serie van veldtochten. Zijn belangrijkste verovering deed hij in 1453, namelijk de verovering van Byzantium. Na een beleg van 2 maanden (50 dagen) gaf de stad zich over, werd de stad omgedoopt tot Constantinopel en deed deze dienst als de nieuwe hoofdstad van het Ottomaanse rijk.
17
De laatste sultan die hier nog in detail besproken wordt is Suleyman I en deze leefde van 1494-1566. Op 26-jarige leeftijd, in 1520, werd Suleyman sultan van het Ottomaanse rijk en hij regeerde tot 1566. Tijdens zijn regeerperiode vond er opnieuw een enorme uitbreiding van het rijk plaats, en dit in alle vier de windrichtingen. Naast deze veroveringspolitiek zocht Suleyman ook bondgenoten bij de Europese vorsten, waaronder de Franse koningen
en
enkele
Duitse
prinsen.
Onder
zijn
bestuur
was
het
Ottomaanse rijk op vlak van internationale macht op zijn hoogtepunt. Naast zijn successen op politiek vlak is Suleyman ook nog gekend als Suleyman
de
Wetgever.
Hij
was
namelijk
een
groot
rechter
en
rechtvaardig heerser, die bovendien zijn vertrouwelingen koos niet op basis van hun afkomst maar op basis van hun intelligentie. Daarnaast verspreidde hij over het hele rijk de Ottomaanse wetten, die vanaf toen de norm werden. Ook op cultureel vlak was Suleyman zeer actief, met vele gedichten en de bouw van de Suleyman-moskee als enkele voorbeelden hiervan.
Daarom
kreeg
Suleyman
later
ook
nog
de
bijnaam
de
Prachtlievende. Na Suleyman kwamen er minder succesvolle sultans, en vooral in de zeventiende eeuw werd het sultanaat sterk gekenmerkt door zwakke vorsten.
Tijdens
de
zeventiende
eeuw
zijn
er
enkele
pogingen
ondernomen om het grondgebied van het Ottomaanse rijk te vergroten, maar deze veldtochten draaiden meestal uit op grote nederlagen. Naast het mislukken van deze uitbreidingen hadden de sultan ook steeds meer te kampen met interne opstanden. Niet alles was negatief aan deze eeuw, want tijdens deze tijdsperiode werd namelijk de opdracht gegeven tot het bouwen van de Blauwe Moskee. Deze moskee werd gebouwd in opdracht van sultan Ahmet I en de bouw werd in 1617 beëindigd. Het beleg van Wenen
vormt
het
einde
van
dit
overzicht
van
de
Ottomaanse
geschiedenis. Dit beleg vormde het sluitstuk van de laatste grote veroveringstocht van de Ottomanen. Tijdens die veroveringtocht hadden de Ottomanen in het begin enkele successen, maar het beleg van Wenen 18
werd een grote fiasco voor het Ottomaanse rijk. Door de nederlaag verloor dit rijk namelijk alle veroverde gebieden en van deze nederlaag is het Ottomaanse rijk nooit echt kunnen herstellen. Net voor het beleg van Wenen was het Ottomaanse rijk op zich maximale grootte. Na dit beleg verloor het Ottomaanse rijk steeds meer en meer macht en grondgebied. Extra uitleg bij de vier belangrijke elementen van het Ottomaanse rijk -broedermoord Broedermoorden zijn een veel voorkomend fenomeen in de geschiedenis van het Ottomaanse rijk. Wanneer de sultan stierf streden alle zonen onderling om de macht, want slechts één zoon kon het sultanaat erven. Deze onderlinge strijd leidde soms tot grote verdeeldheid binnen het rijk, en werd vanaf de veertiende eeuw een traditie, waarbij diegene die de troon bemachtigde al zijn overgebleven mannelijke familieleden liet vermoorden om zo elke concurrentie uit te schakelen. -handel met Venetië Venetië was gedurende een groot deel van de nieuwe tijd één van de grootste handelsmachten van Europa. Het had namelijk bijna een monopolie op de handel in het Middellandse zeegebied, waardoor bijna alle handel met het oosten in hun handen lag. Door het uitbouwen van de Ottomaanse vloot en het verslaan van de Venetiaanse vloot slaagden de Ottomanen erin om zelf een monopolie te vestigen over de handel tussen Europa en het oosten, wat voor heel wat inkomsten zorgde. -millet-systeem Door de vele veroveringen van de Ottomaanse sultans waren er in het Ottomaanse rijk heel veel verschillende godsdiensten. De islam is trouwens geen bekeringsgodsdienst, waardoor veel van deze godsdiensten bleven
bestaan.
Om
toch
wat
controle
te
verkrijgen
over
deze
verschillende godsdiensten gebruikten de Ottomanen het millet-systeem. Hierbij moesten bijvoorbeeld de katholieken een extra belastingen betalen aan de Ottomaanse sultan om hun katholieke geloof te mogen belijden. 19
Dit hield in dat deze katholieken tegen de betaling van een bepaalde som hun eigen regels mochten behouden, eigen onderwijs mochten inrichten, een eigen belastingsinning mochten organiseren en hun eigen hiërarchie mochten behouden. Dit millet-systeem gaf niet-moslims dus het recht om hun eigen geloof te behouden, maar deze personen bleven steeds ondergeschikt aan de Ottomanen zelf en ondergeschikt aan de islam. -de Janitsaren De Janitsaren waren een goedgetraind elite- en keurkorps van infanterie. De leden van de Janitsaren werden gerekruteerd aan de hand van het devshirme. Dit was een soort van bloedbelasting die niet-moslims moesten betalen, waarbij het leger een aantal kinderen ging gaan ophalen om dienst te doen in het leger. Deze kinderen kregen een opleiding in de krijgskunst maar ook een algemene opleiding, en enkele van deze Janitsaren hebben binnen de regeringen van bepaalde sultans belangrijke functies uitgevoerd. Door deze belangrijke posten binnen de regeringen slaagden de Janitsaren erin om hun macht steeds te vergroten, waarbij de Janitsaren op een bepaald moment de machtigste groep binnen het Ottomaanse rijk waren, waardoor ze mee bepaalden wie de troon besteeg bij de strijd tussen verschillende zonen.
20
Problemen en antwoordbladen
De oude sultan Mohammed sterft op 56-jarige leeftijd. Hij heeft een rustig leven gehad, en onder zijn leiding was er voorspoed en vrede binnen
het
Ottomaanse
Rijk.
Door
het
onverwacht jong overlijden van de sultan bestaat er discussie over de opvolging van Mohammed, want hij heeft namelijk 3 zonen die, door de rijke haremtraditie binnen het Ottomaanse rijk, van 3 verschillende vrouwen waren. Eén van die zonen, ..............................
genaamd,
spreekt
jullie
aan in de hoop dat jullie hem kunnen helpen om hem op te troon te plaatsen. Deze zoon bevindt zich op het moment van het overlijden van zijn vader
in
een
oostelijke
provincie
van
het
Ottomaanse rijk, terwijl zijn twee halfbroers zich in andere provincies van het rijk bevinden. De sultanszoon
ziet
slechts
vier
mogelijke
oplossingen, en het is nu aan jullie om de laatste knoop door te hakken en het juiste advies te geven aan deze sultanszoon. 21
Oplossing 1: Na overleg met zijn viziers reist jullie sultanzoon zo snel mogelijk naar de hoofdstad van het rijk, Constantinopel, waar hij zich laat benoemen tot sultan van het Ottomaanse rijk. Voordelen Nadelen
Oplossing 2: Door jullie advies trekt jullie toekomstige sultan ten strijde tegen zijn halfbroers, waarbij hij pas de titel van sultan opneemt wanneer zijn 2 halfbroers verslagen en gedood zijn. Voordelen Nadelen
Oplossing 3: Jullie zijn van mening dat de oudste zoon recht heeft op de troon, waarbij jullie sultanszoon de oudste van de drie zonen is, waardoor zijn halfbroers eeuwige trouw aan hem moeten zweren. Voordelen Nadelen
Oplossing 4: Nadat jullie sultanszoon geluisterd heeft naar jullie advies nodigt hij zijn 2 halfbroers uit om te onderhandelen over het bestuur van het Ottomaanse rijk, waarbij jullie grote voorstander zijn van het opdelen van het Ottomaanse rijk onder de drie broers, waarbij elk een even groot en belangrijk deel krijgt. Voordelen Nadelen
22
Tot grote vreugde van de 4 adviseurs is jullie sultan erin geslaagd om de troon op te eisen. Na het bestijgen van de troon wordt de sultan geconfronteerd met een nieuw probleem. Hij is namelijk sultan van een immens groot rijk, waarin een deel van de bevolking islamitisch is (oosten van het rijk), een deel van de bevolking christelijk is (westen van het rijk) en er in het gehele
rijk
nog
vele
kleine
godsdiensten
aanwezig zijn. De sultan vraagt zich af hoe hij moet
omgaan
met
deze
verschillende
godsdiensten binnen zijn rijk en vraagt hierover advies aan jullie.
23
Oplossing 1: Jullie adviseren de sultan dat de beste oplossing, in verband met de omgang met de verschillende religies, volledige godsdienstvrijheid is. Voordelen Nadelen
Oplossing 2: Na overleg met zijn viziers besluit de sultan om de andersgelovigen die leven binnen zijn rijk te vervolgen en hen te verdrijven uit zijn rijk. Voordelen Nadelen
Oplossing 3: Door jullie advies besluit de sultan om vele imams uit te zenden die als belangrijkste taak “het bekeren van de anders-gelovige bevolking” krijgen. Voordelen Nadelen
Oplossing 4: Jullie zijn van mening dat de sultan een vorm van godsdienstvrijheid moet toestaan binnen zijn rijk, maar dan enkel tegen betaling. De anders-gelovige onderdanen moeten dus een bedrag betalen aan het rijk om hun geloof te mogen blijven uitoefenen. Voordelen Nadelen
24
Nadat de problemen in verband met religie opgelost
zijn,
kan
de
sultan
zijn
aandacht
verplaatsen naar een ander dringend probleem, namelijk de handel. Op het moment dat jullie sultan leeft hebben de handelaars uit Venetië de handel in de Middellandse zee volledig in handen. Deze handelaars kochten van de Ottomaanse handelaars
vooral
specerijen,
wat
heel
wat
opbrengsten bracht voor Ottomaanse handelaars en zo ook voor het Ottomaanse rijk. Nu dreigt deze handel echter te verdwijnen doordat de handelaars uit Venetië hun aandacht aan het verplaatsen zijn naar jullie zuiderbuur, namelijk het machtige Perzië. Ten einde raad vraagt de sultan jullie advies in verband met dit dringend probleem.
25
Oplossing 1: Jullie adviseren de sultan om ten strijde te trekken tegen het machtige Perzië. Voordelen Nadelen
Oplossing 2: Door jullie advies besluit de sultan dat de Ottomaanse handel geen nood heeft aan handel met Europa. Onze eigen binnenlandse handel zorgt voor genoeg inkomsten en producten. Voordelen Nadelen
Oplossing 3: Na overleg met zijn viziers besluit de sultan om de Ottomaanse vloot sterk uit te breiden om zo de controle te verkrijgen over de Middellandse zee. Voordelen Nadelen
Oplossing 4: Jullie zijn van mening dat de beste beslissing voor de sultan het sturen van geschenken en giften naar Europese handelaars is, om zo deze handelaars opnieuw naar het Ottomaanse rijk te lokken. Voordelen Nadelen
26
In de grote veroveringstraditie van de sultans neemt jullie sultan het initiatief om zelf ook een enorme veroveringstocht te organiseren. Deze verloopt zeer vlot, de Ottomaanse troepen verslaan alle tegenstand en slagen erin om een deel van Hongarije in te lijven. Dit deel van Europa bestaat echter grotendeels uit kleine dorpjes met ertussen grote vlakten zonder bewoning, waardoor de buit voor de troepen wat tegenvalt. Het is namelijk de gewoonte dat soldaten tijdens een veroveringstocht
de
streek
plunderen,
om
zo
wat
extra
inkomsten te hebben om hun soldij aan te vullen. Een belangrijk onderdeel van dit Ottomaanse leger, namelijk de janitsaren (elite-troepenmacht van de sultan, bestaande uit christelijke jongens
die eerst als bloedbelasting door de
westerse bevolking van het Ottomaanse rijk betaald werd aan de sultan waarna deze jongens een volledige opleiding kregen en dienst namen in het leger) hebben het hier zeer moeilijk mee. Deze vinden dat ze, door het ontbreken van extra inkomsten, recht hebben op extra soldij en eisen dit van jullie sultan. De sultan vraagt zich af hoe hij moet omgaan met dit probleem en vraagt hierover aan jullie advies.
27
Oplossing 1: Door het grote aantal janitsaren verspreid over het hele rijk geven jullie de sultan het advies dat hij de extra soldij moet betalen. Voordelen Nadelen
Oplossing 2: Jullie zijn van mening dat de janitsaren, net zoals hun medestrijders, bekeken moeten worden als gewone soldaten en daarom hebben ze geen recht op extra soldij. Voordelen Nadelen
Oplossing 3: Door jullie advies beslist de sultan om de veroveringstocht verder te zetten, in de hoop dat de gebieden die nu veroverd zullen worden toch wat meer waardevolle spullen herbergen. Voordelen Nadelen
Oplossing 4: Na overleg met zijn viziers beslist de sultan om geen extra soldij uit te betalen. Bovendien zal, op zijn bevel, elke janitsaar die zich durft verzetten tegen deze beslissing vervolgd en geëxecuteerd worden. Voordelen Nadelen
28
Spelbord
Team 1: sultan Team 2: sultan Team 3: sultan Team 4: sultan 1570 1575 1580 1585 1590
1595 1600 1605 1610 1615 1620 1625 1630
29
Afbeeldingen
30
4) Bibliografie BAER, M., Honored by the glory of Islam: conversion and conquest in Ottoman Europe, New York, 2008. BULL, D. e.a., De Ambassadeur, de Sultan en de Kunstenaar. Op audiëntie in Istanbul, Zwolle, 2003. FAROQHI, S., Kultur und Alltag im Osmanischen Reich. Vom Mittelalter bis zum Anfang des 20. Jahrhunderts, München, 1995. FINKEL, C., De droom van Osman: Geschiedenis van het Ottomaanse Rijk 1300-1923, Amsterdam, 2008. HATHAWAY, J., The Arab lands under Ottoman rule, 1516-1800, Harlow, 2008. IMBER, C., The Ottoman Empire, 1300-1650: The Structure of Power, Basingstoke, 2002. VIKOR, K., Between God and the sultan: a history of Islamic law, Oxford, 2005.
31
