1
Welcome Back
In de schijnwerper
Ondertussen is het ruim 2 jaar geleden dat de laatste editie van het Informatiebulletin ‘Kwaliteitsinfo’ is verschenen. Sindsdien is er heel veel gebeurd op het gebied van kwaliteitszorg, visitatie en accreditatie binnen de UNA, o.a.: een nieuw kwaliteitsbeleid is vastgesteld, alle faculteiten hebben een nota interne kwaliteitszorg, de werkzaamheden van het instellingbreed Kwaliteitsteam werden voortgezet en 60% van de opleidingen zijn gevisiteerd waarvan zes door de NVAO positief zijn beoordeeld en de verzoeken van nog acht bij de NVAO zijn ingediend. Deze nieuwsbrief gaat in op het onderwerp ‘kwaliteitszorg’ wat verder reikt dan alleen accreditatie. Kwaliteitszorg is een proces van continue kwaliteitsverbetering. Het is gericht op het ‘consolideren’ van het behaalde kwaliteitsniveau en het uitvoeren van ‘verbeteringen’ om de kwaliteit steeds naar een hoger niveau te tillen. Dit sluit nauw aan op onze nieuwe kwaliteitsbeleid: ‘Consolideren en Verbeteren’(UNA, 2011). Belangrijk uitgangspunt in dit kwaliteitsdenken is ‘Zeg wat je doet en doe wat je zegt’ of anders gezegd ‘Tell me, show me and proof me’ zoals de huidige wnd. Rector dat formuleert. Het doel van deze nieuwsbrief is om UNA-medewerkers regelmatig te informeren over alle ontwikkelingen die met Quality Assurance & Educational Development te maken hebben. De bedoeling is dat deze nieuwsbrief 1 maal per kwartaal verschijnt. We nodigen u uit om uw commentaar, suggesties en artikels in te leveren (zie het colofon). Er is een specifiek logo voor Kwaliteitszorg binnen de UNA ontworpen (zie links boven). De radars staan voor de continuïteit van het PDCA-proces en het feit dat de radars in elkaar grijpen, geeft aan dat verbetering van het één invloed zal hebben op andere aspecten van kwaliteitszorg. Het zijn constant draaiende wielen die aldus aantonen dat kwaliteitszorg een continu proces is, waarvan nooit een eindstreep kan worden bereikt.
In deze rubriek wordt stilgestaan bij een specifiek onderwerp, dat een belangrijke rol speelt in kwaliteitswaarborging. Deze keer staat de ‘Examencommissie’ centraal. Een examencommissie is verbonden aan een opleiding dan wel een faculteit en speelt een essentiële rol in het waarborgen van het niveau van de opleiding. De taken van de examencommissie zijn gericht op het bewaken van de kwaliteit van toetsing en examinering bij opleidingen opdat de opleidingen garant kunnen staan voor het bereiken van het gewenste tussentijdse en eindniveau. Een belangrijk instrument hierbij is het Onderwijs- en Examenreglement (OER), waarin aansluitend op de LUNA, concrete richtlijnen, regels en regelgevingen zijn opgenomen voor de uitvoering van de opleidingen. Het functioneren van de Examencommissie dient een garantie te zijn voor het behalen van de gestelde HBO- of WOnormen, vastgesteld in de eindkwalificaties dan wel competenties van een specifieke opleiding. Een Examencommissie is een objectief, onafhankelijk orgaan, bestaande uit vertegenwoordigers van de verschillende opleidingen, die op objectieve en deskundige wijze vaststellen of een student voldoet aan de voorwaarden die in de OER zijn opgenomen. In de nieuwe Nederlandse Wet op het Hoger Onderwijs (WHW) worden er hogere eisen aan de inhoudelijke rol van een Examencommissie gesteld. De concept LB-HAM’s van de faculteiten binnen de UNA sluiten nauw hierop aan en besteden aandacht aan de onafhankelijkheidseis van deze commissie ten opzichte van het faculteitsmanagement. Verschillende visitatiecommissies hebben verbeterpunten gesuggereerd ten aanzien van de samenstelling en functioneren van de examencommissies. In het verlengde hiervan wordt momenteel wordt gewerkt aan diverse documenten ten behoeve van de verdere professionalisering van deze commissies binnen de UNA. Het gaat o.a. om een Notitie “Kwaliteitsborging Examencommissie” en om een “Handleiding en Reglement Examencommissie”.
Informatie over Kwaliteitszorg en Onderwijsontwikkeling Jaargang 4 - nummer 1, oktober 2011
2
Actualiteiten Consolideren en Verbeteren Begin 2011 heeft de UNA haar nieuw kwaliteitsbeleid voor de periode 2011 – 2015 vastgesteld, getiteld “Consolideren en Verbeteren”. De speerpunten van dit kwaliteitsbeleid is om alle activiteiten in dit kader te richten op enerzijds behoud van het bereikte kwaliteitsniveau (consolideren) en anderzijds om continue te blijven werken aan de noodzakelijke verbeteringen (verbeteren). De visie op kwaliteit van de UNA voor de komende periode is “Zeg wat je doet en doe wat je zegt!. De focus is niet meer op het ‘product’ accreditatie, maar op het ‘proces’ van kwaliteitsdenken en –handelen. Dit dient in te dalen in de universiteit als onderdeel van het dagelijks denken en handelen van alle UNA-medewerkers. In het kwaliteitsbeleid wordt voor de interne kwaliteitszorg een groot aantal beleidsrichtlijnen genoemd, die de komende vijf jaar uitgewerkt zullen worden. Verschillende van deze beleidsrichtlijnen zijn reeds omgezet in concrete plannen en documenten. De documenten zijn inmiddels of zullen binnenkort voor een adviesronde voorgelegd worden aan College van Decanen en zullen uiteindelijk door de wnd. Rector Magnificus worden vastgesteld.
Evaluatieonderzoek Kwaliteitsbeleid Vanaf 2002 is er steeds systematische aandacht voor kwaliteitszorg binnen de UNA. In het strategisch plan van 2000 wordt al als rationale van een learning community ‘establish Quality Control Systems’ genoemd. In 2006 en in 2010 is deze rationale omgezet tot een tweetal beleidsdocumenten ‘kwaliteitszorg’. Het is echter zo dat tot nu toe systematische evaluatie van het kwaliteitszorgbeleid niet heeft plaats gevonden. Daarom staat in het beleidsplan van 2011 aangegeven dat het kwaliteitsbeleid van de afgelopen 10 jaar grondig geëvalueerd zal worden. Daartoe zal op korte termijn een evaluatieonderzoek plaatsvinden, met als centrale
vraagstelling: “Hoe heeft Kwaliteitszorg (al dan niet vastgelegd in beleidsplannen) in de periode 2002 – 2011 gefunctioneerd binnen de UNA, is het zichtbaar geworden via kwaliteitszorgtrajecten en in welke mate heeft dit bijgedragen aan structurele verbeteringen van de drie kerntaken?”
Na accorderen zal de Terms of Reference (ToR) uitgezet worden onder diverse organisaties die ervaring hebben met evaluatie van kwaliteitszorgbeleid. De planning is dat het onderzoek de komende maanden gaat plaats vinden, opdat in juni 2012 de resultaten gepresenteerd kunnen worden. Op basis van het onderzoek zal de uitwerking van het huidige kwaliteitsbeleidsplan nader geconcretiseerd worden.
Positieve beoordeling kwaliteit opleidingen De afgelopen twee jaar zijn er 14 (60%) van de 24 opleidingen van de UNA door een visitatiecommissie gevisiteerd. De kwaliteit van alle tot nu toe gevisiteerde opleidingen hebben een positief advies van de visitatiecommissie ontvangen. Zes van deze opleidingen zijn inmiddels ook door de NVAO positief beoordeeld en de overige acht wachten nog op de definitieve beoordeling.
Visitatieplanning In collegejaar 2011 – 2012 staan nog 10 visitaties gepland. Vijf in december, vier in januari en 1 in mei. Deze opleidingen zullen alle door de NVAO worden gevisiteerd. Dit impliceert dat de UNA aan het einde van dit lopende collegejaar alle thans verzorgde opleidingen door een eerste ronde van externe kwaliteitsbeoordeling zijn gegaan. De UNA is ervan overtuigd dat de kwaliteit van al haar opleidingen positief zal worden beoordeeld. Dit verruimt de mogelijkheden voor internationale samenwerking en biedt de studenten probleemloze doorstudeergarantie.
Informatie over Kwaliteitszorg en Onderwijsontwikkeling Jaargang 4 - nummer 1, oktober 2011
3
Procedure ‘Start Nieuwe Opleiding’ Kwaliteitszorg begint met een goede planning van elke activiteit. Bij de voorbereidingen van visitaties is duidelijk gebleken, dat verschillende nieuwe opleidingen zijn gestart zonder voldoende documentatie, die ten grondslag ligt aan de opleiding. In mei dit jaar is een korte procedure vastgelegd voor het starten van een nieuwe opleiding. Evaluatie van deze procedure op basis van de ervaringen heeft geleid tot aanvullingen hiervan. Het mag in de toekomst niet meer gebeuren dat een opleiding start, zonder dat de noodzakelijke stappen doorlopen en belangrijke basisdocumenten ontwikkeld zijn, waardoor de kans op een succesvolle èn rendabele opleiding in het gedrang komt. Daarom is er een aanvulling gemaakt op de procedure en zijn/worden er belangrijke ondersteunende, kaderstellende documenten ontwikkeld, die gebruikt kunnen worden voor de ontwikkeling en voor een goed voorbereidingsproces van een nieuwe opleiding. De ondersteunende documenten die reeds gereed zijn, betreffen: • Een beslisformulier voor de aanvraag van een Nieuwe Opleiding; • een stappenplan voor een korte marktanalyse en wervingsplan; • een format voor een opleidingsplan: het fundament en bouwplan voor een nieuwe opleiding; Volgens de aanvullende procedure dient er een jaar uitgetrokken te worden vóór de start van een nieuwe opleiding. Mogelijk dat de werkzaamheden in deze fase meer worden, maar de winst is dat de kans op succes veel groter wordt en dat de opleiding veel beter voorbereid is op de Toets Nieuwe Opleiding.
De midterm review geeft zicht op de gerealiseerde standaards voor kwaliteit en brengt in kaart of alle processen aan de vastgestelde normen voldoen, hetgeen zo nodig weer tot verbeterpunten kan leiden. Voor de midterm review wordt een projectplan ontwikkeld. Het projectplan beschrijft hoe systematisch de ontwikkeling van dit kwaliteitsinstrument op instellingsniveau en op opleidingsniveau wordt aangepakt en uitgevoerd. Daartoe zal een projectgroep gevormd worden, die gezamenlijk de ontwikkeling en uitvoering gaan voorbereiden. Tevens zullen er intern auditoren opgeleid worden. De ervaringen zullen omgezet worden in een draaiboek voor midterm reviews, die elke faculteit voor zijn opleiding vervolgens kan gaan hanteren. De kracht van een midterm review is, dat we werken aan professionalisering van eigen personeel aangaande de reviews, dat we zicht krijgen op ons werkelijke handelen aangaande kwaliteitszorg en al met al zal een midterm review bijdragen aan een succesvollere en minder stressvolle visitatie na zes jaar.
Draaiboek (proef)visitatie Alle ervaringen van afgelopen jaren met de proefvisitaties en visitaties zijn vastgelegd in een planningskalender en voorlopig draaiboek. De bedoeling hiervan is dat elke faculteit, die een visitatie aanvraagt voor een opleiding, precies weet wanneer wat dient plaats te vinden. Streven is om voor de toekomst visitaties meer volgens de uitgezette planning te laten verlopen. Met de opgedane ervaring moet dat zeker mogelijk zijn.
Midterm review/Interne audit Zoals in het beleidsplan is aangegeven, is kwaliteitszorg niet beperkt tot het moment van accreditatie. Kwaliteitszorg dient continue ingebouwd te worden in de fasen van Plan, Do, Check, en Act. Een gevisiteerde opleiding is er bij gebaat om halverwege de visitatieperiode van zes jaar een ‘bezinningsmoment’ in te bouwen, door middel van een midterm review in de vorm van een interne audit.
Evaluatiekader Tot nu toe kent de UNA geen instellingsbreed Evaluatiekader. Alle faculteiten hebben tijdens hun voorbereidingen naar de visitaties een notitie samengesteld die met name ingaat op de diverse kwaliteitsinstrumenten die op instellings- dan wel op faculteitsniveau worden ingezet om de diverse onderwijsaspecten te evalueren.
Informatie over Kwaliteitszorg en Onderwijsontwikkeling Jaargang 4 - nummer 1, oktober 2011
4
Een instellingsbreed Evaluatiekader bevat het kader waarbinnen alle evaluaties plaats zullen vinden en reikt uit naar alle drie kerntaken: onderwijs, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening. Binnen dit kader zal heel concreet worden aangegeven welke evaluatieinstrumenten op welk niveau worden gehanteerd, hoe de resultaten zullen worden verzameld en geanalyseerd en op welke wijze met de resultaten zal worden omgegaan. Binnenkort zal een eerste concept Evaluatiebeleid ter interne bespreking aan het Kwaliteitsteam, de wnd. Rector Magnificus en het College van Decanen worden voorgelegd.
dat de uitvoering van de commissiewerkzaamheden UNAbreed volgens duidelijke kwaliteitseisen plaats vindt. Het voordeel van éénduidige richtlijnen is dat naar studenten toe helderheid en duidelijkheid gecreëerd wordt, hetgeen zeker zinvol is voor studenten die van faculteit veranderen. Tevens bevorderen deze reglementen de kwaliteit van de werkzaamheden en producten van deze commissies. Maar ook worden daardoor processen en beslissingen langs betrouwbare wegen en veel transparanter genomen. Dit zal de volgende visitatieronde zeker ten goede komen.
Evaluatie Kwaliteitsteam Digitaal Systeem voor Onderwijsevaluatie Evaluaties van allerlei aspecten van het onderwijs zijn belangrijk binnen de Check-fase van de kwaliteitszorgcyclus. Onderwijsevaluaties worden tot nu toe nog via papier uitgevoerd, hetgeen relatief veel tijd kost. Steeds meer en meer wordt er overgegaan op digitaal evalueren van het onderwijs. In het kader van deze beleidsrichtlijn, is een oriëntatie uitgevoerd naar de voor- en nadelen van digitaal evalueren, de verschillende systemen die er zijn en waar rekening mee gehouden dient te worden als er een digitaal evaluatiesysteem ingevoerd gaat worden. De oriëntatie leidt tot de conclusie dat het zeker de investering waard is, maar dat er wel zorgvuldig vanuit een eenduidig evaluatiebeleid hier invulling aangegeven moet worden. Met een digitaal evaluatiesysteem kan op instellingsniveau makkelijker vergelijkingen gemaakt worden en kunnen trends in kaart gebracht worden en verwerking van gegevens gaat veel sneller. Het voorstel is dat er via een projectgroep de ontwikkeling en implementatie van een digitaal evaluatiesysteem wordt aangepakt. Dit voorstel dient binnenkort verder intern te worden besproken en geaccordeerd. Standaardisering kwaliteitsprocedures en –processen
Voortvloeiend uit het kwaliteitsbeleid wordt er gewerkt aan het ‘standaardiseren’ van diverse reglementen van orde, zoals voor de Faculteitsraad, de Examencommissie, een eventuele Curriculumcommissie, Klachtencommissie, etc. Deze reglementen van orde moeten er toe bijdragen
In september heeft het instellingsbreed Kwaliteitsteam haar samenstelling, functioneren en werkzaamheden geëvalueerd. Deze evaluatie werd gerelateerd aan de oorspronkelijke doelen van dit Kwaliteitsteam, die in 2004 werden vastgesteld. Belangrijke aandachtspunten die uit de evaluatie voortvloeien zijn: • Aandacht moet worden besteed aan de positionering van het Kwaliteitsteam binnen de UNA; • Alle faculteiten dienen middels een Program manager in het Kwaliteitsteam vertegenwoordigd te zijn. • De producten van het Kwaliteitsteam zullen ook als zodanig binnen de UNA geïmplementeerd moeten worden; • Het toekomstige functioneren van het Kwaliteitsteam wordt in sterke mate bepaald door andere ontwikkelingen op het gebied van kwaliteitszorg op instellingsniveau.
Website Al lange tijd bestaat er de wens om ook Kwaliteitszorg via een aparte link op de UNA-website te zetten. Daar zijn nu de eerste stappen toe gezet. Begin oktober is er een bijeenkomst geweest omtrent webdesign en er is een opzet gemaakt voor de website. Het is de bedoeling via de website informatie, ontwikkelingen, mijlpalen en documenten op het gebied van kwaliteitszorg en onderwijsontwikkeling uit te
Informatie over Kwaliteitszorg en Onderwijsontwikkeling Jaargang 4 - nummer 1, oktober 2011
5
wisselen en beschikbaar te stellen. Uiteraard zal er een link zijn naar regionale en internationale websites. Ook deze Nieuwsbrief zal in de nabije toekomst via deze website beschikbaar zijn.
Nieuws uit de faculteiten en afdelingen Net zoals in de vorige edities van deze Nieuwsbrief, zal ingaande januari 2012 in elke editie informatie op het gebied van kwaliteitszorg vanuit de faculteiten en ondersteunende diensten opgenomen worden in deze rubriek. Binnenkort zullen alle UNA-geledingen benaderd worden voor de concrete invulling hiervan.
Externe Ontwikkelingen Nieuw accreditatiestelsel Ingaande januari 2011 wordt in Nederland en Vlaanderen een nieuw accreditatiestelsel gehanteerd. In dit nieuwe stelsel wordt een enigszins gewijzigde beoordelingskader gehanteerd. Instellingen kunnen kiezen uit 2 opties: 1. Een instellingsaudit, gevolgd door beperkte opleidingsaudits;. 2. Een uitgebreide opleidingsaudit Alle universiteiten en de meeste hogescholen in Nederland hebben gekozen voor optie 1. Er zijn pilots hiervan de afgelopen jaren uitgevoerd en de uitvoering van de eerste instellingsaudits zullen in de komende maanden plaatsvinden.
Kwaliteitskring Universiteit Aruba Sinds juli 2011 heeft de Universiteit van Aruba een Kwaliteitskring opgericht, bestaande uit kwaliteitsmanagers op instellingsniveau van de verschillende instellingen voor het hoger onderwijs op Aruba en Curacao, bijgestaan door de Arubaanse Directie Onderwijs. Het doel van deze Kwaliteitskring is om informatie uit te wisselen over de ontwikkelingen op het gebied van kwaliteitszorg bij de deelnemende instellingen. Daarnaast zal gezamenlijk gewerkt worden aan de verdere professionalisering van de deelnemers. De kwaliteitskring komt viermaandelijks bij elkaar op Aruba. De onderwijskundige beleidsmedewerker vertegenwoordigt de UNA in deze Kwaliteitskring.
Colofon
Kwaliteits-Info
is een kwartaal uitgave van de Universiteit van de Nederlandse Antillen. Voor meer informatie en suggesties kunt u mailen naar
[email protected] Volgende editie verschijnt 15 januari 2012. Bijdragen dienen uiterlijk 8 januari a.s. ingeleverd te zijn op voornoemd mailadres.
De UNA dient binnen afzienbare termijn ook haar keuze in deze te maken. Als een kleine instelling voor het hoger onderwijs zijn er voor de UNA allerlei voordelen gekoppeld aan het laten uitvoeren van een instellingsaudit, maar de beslissing ter zake dient nog te worden genomen. Het streven is om in het voorjaar 2012 een conferentie te organiseren over het nieuwe accreditatiestelsel, met sprekers afkomstig uit de verschillende visiterende instanties. In 2006 vond een dergelijke conferentie aangaande het ‘oude’ accreditatiestelsel ook op de UNA plaats.
Informatie over Kwaliteitszorg en Onderwijsontwikkeling Jaargang 4 - nummer 1, oktober 2011
