met
Werkzaamheden landgoederen Eelde-Paterswolde van start
I
n de eerste nieuwsbrief over het herstel van de landgoederen rond Eelde en Paterswolde heeft u kunnen lezen wat de plannen zijn. Begin februari gaan de werkzaamheden van start. Bureau Eelerwoude begeleidt namens de eigenaren de uitvoering van de werkzaamheden. Diliana Welink vertelt wat er gaat gebeuren:”Voor elk landgoed hebben we de maatregelen uitgewerkt en op kaart gezet. De aannemer start begin februari. We hebben dan alle vergunningenprocedures netjes doorlopen. De omwonenden en andere geïnteresseerden zijn goed geïnformeerd en zijn enthousiast; eindelijk gebeurt er wat.” Op de kaarten wijst Welink de belangrijkste maatregelen aan. “Op Vosbergen, Borgstee en Westerbroek halen we bomen weg, die een gevaar vormen voor mensen of die de oorspronkelijk laanbomen in de weg staan. Dit doen we bij de Kromme Laan, de oprijlanen van Westerbroek en bij de bomen die op de oude gracht van Borgstee staan. Bij Westerbroek halen we een paar bomen weg om de Robinia’s, die zo mooi met witte trossen bloeien, weer de ruimte te geven.” Voor Vosbergen maken we een plan voor stinsenplanten rond het huis en het gazon. Stinsenplanten horen echt bij de landgoederen en zorgen in het voorjaar voor een mooie bloemenpracht.
Op Lemferdinge, in het Hesselinksbos en op de landgoederen van Natuurmonumenten herstellen we de oorspronkelijke waterpartijen. “We creëren weer zichtlijnen en doorkijkjes”. “In de parkbossen van Lemferdinge, De Braak en Vennebroek kappen we selectief een aantal bomen om jonge bomen meer kans te geven. In het Hesselinksbos dunnen we de hulst uit en maken paden vrij. Het materiaal uit de vijvers gebruiken we om een laag gelegen weiland naast het Hesselinksbos op te hogen.” Voor Vennebroek en De Braak is door een deskundig bureau een aanvullend plan gemaakt voor het gebied rond de vijvers. Welink wijst op de kaarten: “We schonen de vijvers op en verwijderen her en der bomen die in de zichtlijn staan. Ook worden nieuwe struiken aangeplant. Op De Braak herstellen we een zichtlijn die vanuit het voormalige huis richting de Vennerstraat liep.” Eelerwoude werkt samen met de gemeente en het waterschap aan een plan om de waterhuishouding op alle landgoederen te verbeteren. “We kunnen de vijvers wel opschonen, maar dat geeft nog geen garantie dat overal voldoende water blijft staat. Op landgoed De Braak is al extra watertoevoer geregeld. We moeten afwachten of dat voldoende is”, zegt Welink.
wandel route
In deze nieuwsbrief informeren we u over de plannen in de landgoederengordel van EeldePaterswolde. Het herstel van de landgoederen is een gezamenlijk project van: Natuurmonumenten, Het Drentse Landschap, Verslavingszorg Noord Nederland, Kraus-Groenveld Stichting en de particuliere eigenaren van Westerbroek, Hesselinksbos en Borgstee.
Meer weten over het herstel? Met deze nieuwsbrief informeren we u over de plannen in de landgoederengordel van Eelde-Paterswolde. Op www.nm.nl/paterswolde vindt u meer informatie.
Lezing over Roodbaard 7 februari Els van der Laan verzorgt op 7 februari een lezing over Roodbaard. Locatie: Landgoed Lemferdinge. Tijd: 19.30 uur ontvangst met koffie. Einde 21.30 uur. U bent van harte welkom!
Roodbaard: de onbekende tuinman De tuinen en parken van de landgoederen zijn oorspronkelijk aangelegd door verschillende tuinmannen of -architecten. Roodbaard was daar een van. Els van der Laan bracht begin november samen met Willemieke Ottens een boek uit over Roodbaard. Nu kennen de meeste mensen wel ene Blauwbaard, maar wie is Roodbaard? Dat is precies wat Van der Laan zich afvroeg als landschapsarchitect.
V
an der Laan kwam via haar werk in aanraking met een ontwerp van Roodbaard. Ze had nog nooit van deze man gehoord, ook niet tijdens haar opleiding als landschapsarchitect. “Ik wist niets van Roodbaard. Gelukkig was er net een boekje verschenen van de Rijksuniversiteit Groningen. Later heb ik voor Natuurmonumenten een renovatieplan geschreven voor landgoed De Braak. Roodbaard heeft veel invloed gehad op het park en de tuin. Ik kwam erachter dat we veel te weinig van Roodbaard wisten.”
Onderzoek
Van der Laan besloot zelf onderzoek te doen en spitte allerlei archieven door. “We hadden nooit goed gekeken naar de rode draad in de ontwerpen van Roodbaard. Wat zijn nu de specifieke kenmerken? In het Groninger en het Drents Archief vonden we een aantal waardevolle tekeningen. Roodbaard bleek bijzondere projecten te hebben uitgevoerd. We ontdekten dat parken die aan Roodbaard werden toegeschreven soms van de hand van eerdere architecten waren geweest. Andersom inspireerde Roodbaard weer een architect als Springer. De tekening van de Springertuin op landgoed Oosterbroek is gemaakt ‘naar ontwerp van Roodbaard’!
Ontwerptekening van het park Oosterbroek, getekend door LA Springer naar het voorbeeld van Roodbaard (ongedateerd). Herkomst reproductie: Speciale Collecties, Bibliotheek Wageningen UR.
Boetseren met grond
Van der Laan haalt uit haar onderzoek een aantal specifieke kenmerken van Roodbaard: “Hij werkt heel veel met reliëf en vormen. Hij boetseert als het ware met grond. Ook belangrijk zijn de waterpartijen en de zicht- of belevingslijnen. Vanuit het landhuis trok Roodbaard een middenlijn en verschillende diagonalen. Op deze denkbeeldige lijnen kom je als het ware steeds terug via de wandelpaden en zie je weer een ander gedeelte van het centrale punt: het landhuis.” De zichtlijnen van Roodbaard moeten we volgens Van der Laan niet verwarren met de zichtassen uit de formele stijl. “Via de zichtassen kun je helemaal naar de verte kijken. De zichtlijnen van Roodbaard kunnen onderbroken worden door bijvoorbeeld een groepje mooie bomen, bewust zo op die plek aangeplant.”
Landgoederen Paterswolde
Ook op een aantal landgoederen rond Paterswolde zien we duidelijk invloed van Roodbaard.
Denk aan het heuveltje bij de vijver op De Braak, de vorm van de vijver op Vennebroek of het spiegeleffect van het huis in de vijver op Westerbroek. De Springertuin op landgoed Oosterbroek is, zoals de tekening laat zien, ook geïnspireerd op ontwerpen van Roodbaard. Van der Laan is blij met het herstelproject voor de landgoederen, maar zij plaats ook een kanttekening: “De tijd heeft allerlei waardevolle elementen achtergelaten. De parken bevatten meerdere ‘lagen’ in de aanleg. Ik geef daarom het advies om goed te kijken naar de verschillende periodes en wat ze hebben opgeleverd. Zo zijn lanen in de formele stijl (begin 19e eeuw) recht met de bomen strak in het gelid. Roodbaard koos juist een speelsere, meer landschappelijke, vorm en liet af en toe juist bomen weg uit de laan om doorkijkjes te creëren. Herstel van een zichtlijn van Roodbaard is niet hetzelfde als een zichtas van een laan uit de formele periode.
Boek en lezing
Het onderzoek van Van der Laan en Ottens heeft geleid tot het prachtige boek Roodbaards Rijkdom. Op 7 februari houdt Els van der Laan een lezing over Roodbaard. Voor meer informatie: zie kader bovenaan dit artikel.
Els van der Laan is landschapsarchitect en directeur van N0.0RDPEIL landschap.stedenbouw in Sneek.
Zoek de verschillen Op de oude foto uit 1937/1938 staat Huis Westerbroek aan de Hooiweg met op de voorgrond de vijver. De vijver op landgoed Westerbroek met het mooie spiegeleffect en het omliggende park is zeer waarschijnlijk een ontwerp van Roodbaard. In het herstelproject van de landgoederen wordt onder andere de oprijlaan langs de vijver opgeknapt.
Activiteiten op de Landgoederen Museum Vosbergen
Regelmatig – circa twee keer per maand - worden in het museum concerten georganiseerd van meestal jonge professionele musici. Zie voor het volledige programma: www. museumvosbergen.nl.
Wilde Buiten Dag Leer Overleven
21 april 2013, starten tussen 11.00 en 15.00 uur Kom vandaag de natuur in en leer overleven! Maak je eigen vuur, klim over een touw en leer alles over eetbare planten. Vanaf 4 jaar. Meer informatie op www.natuurmonumenten.nl.
Ridderspektakel Vennebroek
6 en 7 juli 2013,10.00 -18.00 uur Beleef een riddertoernooi, leer boogschieten en geniet van het schitterende landgoed Vennebroek, alle leeftijden. Meer informatie op www.natuurmonumenten.nl.
Tentoonstelling Huize Lemferdinge
In de galerie van Huize Lemferdinge is t/m 3 maart een prachtige tentoonstelling te bekijken. “Geïnspireerd door verre landen’ bevat schilderijen, sumie, kalligrafie en keramiek. Openingstijden: op zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
Lezing boek Huize Lemferdinge
21 maart | Ter gelegenheid van de presentatie van haar boek ‘Lemferdinge schakel in de tijd’ verzorgt mevrouw Nienke Domenie-Verdenius een toelichtende lezing. De schrijfster was bijna 20 jaar secretaris van de vroegere Stichting Lemferdinge. Aanvang 20.00 uur, kosten: € 5,- (incl. koffie/thee).
Scholenprogramma Landgoederen
Samen met IVN Drenthe ontwikkelt Natuurmonumenten een scholenprogramma in het voorjaar van 2013. Kinderen uit groep 5 en 6 in de buurt van de landgoederen worden op deze manier actief en uitdagend betrokken bij de natuur. Vanaf april gaan de vrijwillige begeleiders met de kinderen de natuur in.
Tineke Westers: ‘Met pijn in mijn hart neem ik afscheid van deze beuk’ Op landgoed Westerbroek moet helaas een monumentale beuk worden gekapt. Tineke Westers is zeer begaan met het landgoed dat zij samen met haar man in 2006 kocht. Ze probeert oude elementen zo goed mogelijk te behouden of te herstellen. Dus nu de dikke groene beuk ziek is, gaat dit haar erg aan het hart.
W
esters vertelt dat ze nog maar pas geleden een linde heeft laten weghalen die het zicht op de monumentale beuk ontnam. “Vanuit het huis heb ik nu weer prachtig zicht op deze mooie boom. Ik heb de stam van de beuk nog speciaal ingepakt met jute om de boom te laten wennen aan zoveel extra licht.” De beuk staat op een soort terpje naast de vijver. “Zo’n heuveltje is een typisch kenmerk van de architect Roodbaard”, weet mevrouw Westers. “De niervormige vijver is waarschijnlijk ook het werk van Roodbaard, net als de aarde wal die tegen de voorzijde van het huis is geschoven. Het huis heeft hierdoor aan de achterzijde een extra benedenverdieping.” De voorzijde van het huis wordt prachtig gespiegeld in het water van de vijver. Dat geldt ook voor de mooie beuk. Die bewust aangelegde spiegeleffecten komen vaak terug in de ontwerpen van Roodbaard.
Reuzenzwam
De mooie groene beuk is echter ziek; ten prooi gevallen aan de reuzenzwam. Deze zwam vormt aan de voet van de stam prachtig gekleurde waaiers, maar ondertussen hebben de schimmeldraden de wortels ernstig aangetast. De boom wordt instabiel en zeer gevoelig voor wind. Het gevaar bestaat dat de beuk bij een flinke storm omwaait. Westers is bang dat er dan veel schade ontstaat aan andere beplanting en de net vernieuwde vijverbeschoeiing. “Daarom heb ik een onderzoek laten doen door een gespecialiseerd bedrijf. Het oordeel is hard maar duidelijk: binnen nu en een paar jaar is de boom helemaal afgestorven. Met pijn in het hart neem ik afscheid van deze beuk.” Dit wordt letterlijk en figuurlijk een lege plek. Maar mevrouw Westers ziet ook weer mogelijkheden. “Ik ga in overleg met Els van der Laan, de schrijfster van het boek Roodbaards Rijkdom, een nieuwe bestemming bedenken voor deze plek met het terpje. Hier komt dan een nieuw element, passend in de stijl van Roodbaard.”
Nog meer Roodbaard
Het huidige huis en het bijbehorende park van landgoed Westerbroek stammen uit ongeveer 1840. Dat Roodbaard betrokken is geweest bij de aanleg van Westerbroek is, volgens het boek Roodbaards Rijkdom, niet met zekerheid te zeggen. Er bestaat geen ontwerptekening en ook zijn er tot op heden geen bewijzen van betalingen gevonden. Maar als we naar het bestaande park kijken zien we duidelijk Roodbaardelementen. Behalve in het reliëf en de vijver is de invloed van Roodbaard ook te zien in het stelsel van zichtlijnen. Vanuit alle ramen van het huis is een uniek zicht gecreëerd. Trots wijst mevrouw Westers en zegt: “Zo kijk je vanuit de achterzijde van het huis helemaal richting de Peizermaden.”
lengte wandelroute 2,5 km
6
De Braak
1 4
5
2
Kijk ook eens op de facebookpagina over de landgoederen van Natuurmonumenten en de facebookpagina van Het Drentse Landschap: facebook.com/landgoederen-Eelde Paterswolde facebook.com/Drentslandschap Hier staan mooie foto’s op en allerlei wetenswaardigheden!
3
Wandelen langs de plannen op De Braak
I
n deze nieuwsbrief neemt boswachter Booi Kluiving u mee naar landgoed De Braak en vertelt u meer over de maatregelen. De nummers in de tekst verwijzen naar de kaart. De wandelroute is gemarkeerd met groene paaltjes.
De route start bij de ingang van Landgoed De Braak (1). De ingang wordt gemarkeerd door een statige toegangspoort. “In 1825 legde tuinarchitect Roodbaard dit prachtige parkbos aan in Engelse landschapsstijl met rododendrons, slingerpaadjes en kronkelende vijverpartijen”, vertelt Kluiving. Het park is op een aantal plaatsen te dicht begroeid geraakt. Veel bomen in het parkbos (2) hebben dezelfde leeftijd. Kluiving laat zien dat de bomen elkaar vaak in de weg staan. Hij legt uit: “We kappen daarom op dit landgoed een aantal bomen. Het wordt maatwerk. We bekijken steeds ter plekke wat nodig is. Met de kap van de ene boom geven we de andere de ruimte. We zijn terughoudend in het omzagen van dikke bomen. Bomen waar spechten of vleermuizen in leven laten we staan.” In de buurt van de ingang aan de Vennerstraat wijst Kluiving: “Hier herstellen we de zichtas (3) die vroeger vanuit het voormalige landhuis richting de Vennerstraat liep. Straks kunt u vanuit deze ingang van het landgoed weer via een golvend gazon uitkijken richting de vijver. Zo worden de oorspronkelijke structuren weer zichtbaar.”
Colofon tekst: Olga de Lange fotografie:Natuurmonumenten, KINA vormgeving: Buro Klaas Huizenga druk: Het Grafisch Huis Met dank aan Scoutinggroep de Trekvogels voor de verspreiding van deze nieuwsbrief.
© januari 2013 Natuurmonumenten Paterswolde Hoofdweg 251B 9765 CH Paterswolde
Vijverpartijen Opvallend is het heuveltje (4) aan de overkant van de vijver. “Bij het graven van de grillig gevormde vijvers bleef veel zand over,” zegt Kluiving. “Roodbaard gebruikte dit voor de aanleg van de eromheen liggende heuvels, een typisch kenmerk voor de ontwerpen van Roodbaard. Sinds het ontstaan van het landgoed is een deel van deze historische tuinstijl verdwenen. Herstel van de waterpartijen is daarom belangrijk. We baggeren ze uit, zodat er straks weer voldoende water in staat. De eilandjes maken we weer zichtbaar.” Kluiving vindt de vijverpartijen niet alleen om historische reden belangrijk: “De vijvers van De Braak zijn een belangrijke kraamkamer voor padden. Ze trekken in het voorjaar vanuit De Onlanden en het Eelderdiep naar De Braak.” S T E D E L I J K
Romantische plekjes Opeens staan we voor de ingang van een doolhof (5). Kluiving: “Op de Braak komt u verschillende romantische plekjes tegen, zoals dit doolhof. Het doolhof is in 1986 door Natuurmonumenten hersteld.” Verderop hebben we vanaf het hoogste punt van het landgoed (6) een fraai uitzicht over de lange vijver, ook zo’n romantische plek. Er staat een groep oude bomen. “Hierin huist een aantal vleermuiskolonies. Om meer slaapmogelijkheden te creëren hebben we op deze plek een speciale overwinteringskelder voor vleermuizen gebouwd.” Kluiving geeft nog een wandeltip: “U kunt de wandeling op De Braak combineren met de rood gemarkeerde wandeling op landgoed Vennebroek. De wandeling is dan in totaal 6 kilometer.”
N E T W E R K
Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door de Provincie Drenthe, de gemeente Tynaarlo en de Regio Groningen-Assen. Regio Groningen-Assen ondersteunt en initieert projecten die een duidelijke toegevoegde waarde leveren aan de ontwikkeling van haar ambities in de regio. GA Regio Groningen-Assen ontdekken! www.regiogroningenassen.nl
