In de bres voor een rijke natuur. Biodiversiteitacties voor verenigingen

In de bres voor een rijke natuur Biodiversiteitacties voor verenigingen

e d u u r z a a m

colofon Deze publicatie is een uitgave van Tandem. Tandem is het steunpunt voor lokale besturen en verenigingen, gevormd door negen Vlaamse milieu- en natuurverenigingen: Bond Beter Leefmilieu, Centrum Voor Natuur- en milieueducatie, Dialoog, Ecolife, Natuurpunt, Velt - Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren, Vereniging voor Bos in Vlaanderen, VIBE - Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch bouwen en wonen - en WWF. Tandem fietst met de steun van de Vlaamse gemeenschap. Deze brochure wil ideeën aanreiken aan verenigingen en gemeenten om samen werk te maken van biodiversiteit. Verantwoordelijke uitgever Danny Jacobs, Tweekerkenstraat 47, 1000 Brussel Redactie: Annelore Nys met hulp van Eliza Romeijn-Peeters, Ellen Vandenplas, Katleen Verhaert en Thomas De Maeseneer Eindredactie: Annelore Nys en Stefan Vanthuyne Vormgeving Jurgen Maelfeyt Druk Druk In De Weer, Gent, Solventvrij gedrukt met vegetale inkten op kringlooppapier Secretariaat Tandem Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel tel. 02 282 19 40 [email protected] www.tandemweb.be

m e t

s t i jl

woord vooraf

2010 werd internationaal uitgeroepen tot het Jaar van de Biodiversiteit. Berichten over met uitsterven bedreigde dieren en planten halen almaar vaker het nieuws. We moeten dit biodiversiteitverlies een halt toeroepen. De Vlaamse overheid is nooit bij de pakken blijven zitten. Het voorbije decennium werden duizenden hectare natuurgebied aangekocht en de vorige regering legde de basis voor een efficiënte soortbescherming. Tegelijkertijd willen we zoveel mogelijk mensen van deze natuur laten genieten. We staan lang niet alleen in onze strijd. Talloze mensen, gemeenten, verenigingen en bedrijven hebben zich de voorbije jaren ingezet om bedreigde natuur te beschermen. Door aandacht te schenken aan natuur en groen in en rondom de stad, door harmonisch parken groenbeheer te bevorderen, door het pesticidengebruik af te bouwen, door poelen aan te leggen en te onderhouden, door aandacht voor natuur in de eigen tuin te stimuleren, …. Mijn ervaring als schepen bevoegd voor onder meer Natuur bevestigde mijn overtuiging hoe belangrijk die initiatieven zijn. Bovendien moet je die belangstelling zo vroeg mogelijk wakker maken. Destijds nam ik deel aan de natuurkampen voor jongeren. Die natuurbeleving van kindsbeen af aanwakkeren en gaande houden is een van onze opdrachten. De Vlaamse Regering steunt de inbreng van private initiatieven. Een belangrijk voorbeeld is de samenwerkingsovereenkomst waarmee we gemeenten en verenigingen aanmoedigen om samen werk te maken van een duurzaam milieubeleid. Ook hier is het behoud en het beheer van natuurwaarden prioritair. Waar inspanningen gedaan zijn, gaat de natuur er werkelijk op vooruit. Dit geeft ons zin om ermee door te gaan. En dat meer en meer mensen op de kar willen springen, is zonder twijfel een opsteker. De Vlaamse overheid grijpt het internationaal Jaar van de Biodiversiteit aan om Vlaanderen in beweging te brengen voor een rijke natuur. Deze brochure geeft een handig overzicht van wat verenigingen met weinig ervaring in de natuursector voor de natuur kunnen doen. Hoe bewuster we ons zijn van onze rijke, maar vaak erg kwetsbare natuur, hoe beter we ervoor zullen zorgen. Onder het motto ‘Samen maken we het verschil’ roepen we op om samen te werken met andere verenigingen en lokale besturen. Dit initiatief kadert in het internationaal Jaar van de Biodiversiteit maar ik hoop op jullie engagement om ook na 2010 de ambitieuze internationale doelstellingen te halen.

Het opzet van de brochure - verenigingen en gemeenten dichter bij elkaar brengen in biodiversiteitprojecten - sluit bovendien perfect aan bij de aandacht van de Vlaamse Regering voor een warme samenleving, voor het verenigingsleven en het vrijwilligerswerk en gericht op een vergroening van onze samenleving. Daarom nodig ik jullie allen met groot genoegen uit om samen in de bres te springen voor een rijke natuur. Veel plezier met jullie activiteiten, en hopelijk smaakt dit naar meer. Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur

Alle hens aan dek voor een rijke natuur

4

Hoe deze brochure te gebruiken

6

Legende

7

Trek de natuur in

8

Met z’n allen naar de bos’coop

10

Samen de boer op

14

Speel in de natuur

18

Gluren in de tuin van je buren

20

Seizoenswandelingen

24

natuurwandelingen

28

Een sprong in het verleden

32

Ontdek het vrijerswegske

36

Actie voor meer natuur

40

Draag je boompje bij

42

Azo een schoon plekje

46

Behoud het vrijerswegske

50

Handen uit de mouwen voor de natuur

54

Big Jump

58

Leer meer over de natuur

62

Natuur- en milieueducatief aanbod in Vlaanderen

64

Biodiversiteit voor actievelingen

66

De wereld op je bord

68

Zet je tanden in de natuur

70

Straatgeveltuintjes

72

Moestuinieren in potten

74

Kalender met biodiversiteitpublieksdagen

76

Tandem: samenwerken werkt

79

Samenwerkingsovereenkomst voor natuur en milieu

80

Werkten mee aan deze brochure

81

Alle hens aan dek voor een rijke natuur Biodiversiteit is een samentrekking van de woorden ‘biologisch’ en ‘diversiteit’ en staat voor de verscheidenheid aan soorten, genen en ecosystemen. Het gaat over natuur in al haar vormen: vogels, insecten, algen, planten, bomen, vissen, paddenstoelen, vlinders, reptielen, amfibieën … Wereldwijd schat men dat er ongeveer 15 miljoen levende soorten zijn. Deze enorme diversiteit aan levensvormen is van onschatbare waarde voor de mens. Natuur is niet enkel mooi, maar voorziet tevens in belangrijke basisbehoeften zoals gezond voedsel, zuivere lucht, natuurlijke grondstoffen, proper water, beschutting en geneesmiddelen. Het is als het ware een soort levensverzekering die we delen en in stand moeten houden voor onszelf, maar ook voor de toekomstige generaties. ➽ Het is biodiversiTIJD Het gaat niet goed met de Vlaamse biodiversiteit. Berichten over dieren en planten die met uitsterven bedreigd worden halen bijna dagelijks het nieuws. De natuur is erg dynamisch en voortdurend in verandering. De hele evolutie lang al ontwikkelen er zich nieuwe soorten en veranderen of sterven bestaande soorten uit. Maar nog nooit ging de biodiversiteit in zo’n ijltempo achteruit als de voorbije eeuw. Dit komt voornamelijk door onze natuurbelastende manier van leven, werken en wonen. Doordat er steeds meer soorten verdwijnen is de natuur steeds minder in staat om schokken en schade op te vangen, die veroorzaakt wordt door bijvoorbeeld vervuiling, vermesting en klimaatverandering. Samen met de wereldleiders, die beslisten om tegen 2010 het biodiversiteitverlies te stoppen, zullen we de komende jaren acties moeten ondernemen om de natuur nieuwe kansen te bieden. Het is biodiversiTIJD! En jij kunt samen met je vereniging het tij helpen keren. ➽ Alle kleine bee(s)tjes helpen Biodiversiteit beperkt zich niet tot de natuurgebieden, alle natuur om ons heen is biodiversiteit. Kleine acties kunnen een belangrijke impact hebben om het biodiversiteitsverlies te stoppen: plaatsen van nestkasten voor zwaluwen, pesticidenvrij tuinieren, kiezen voor inheems plantgoed, aandacht hebben voor de (vele) vlinders in je tuin, het kraantje dichtdraaien tijdens het tandenpoetsen, te voet of met de fiets naar de bakker gaan... Elk van deze acties komt de biodiversiteit ten goede en bewijst dat iedereen in zijn directe woon-, werken ontspanningsomgeving ruimte kan creëren voor natuur.

6

➽ Verenigingen geven het goede voorbeeld Vlaanderen heeft een sterk uitgebouwd verenigingsleven. Deze brochure is in eerste instantie bedoeld voor socio-culturele verenigingen die een gezonde interesse hebben voor natuuren milieuthema’s, maar niet elke dag met deze onderwerpen bezig zijn. Deze verenigingen zijn een ideaal kanaal om een grote groep mensen te bereiken, te sensibiliseren en inspireren. Werken rond en met natuur is leuk, ontspannend en begeesterend. Lees deze brochure rustig door en ontdek de veelheid aan mogelijke activiteiten. We roepen alle verenigingen op om een eigentijds steentje bij te dragen aan het behoud van de biodiversiteit en in hun publicaties aandacht te besteden aan dit onderwerp.

➽ werk samen met je gemeente: teken een biodiversiteitcharter In het kader van de internationale Countdown2010-campagne trekt Natuurpunt met het Biodiversiteitcharter naar de gemeenten. Dit charter is een engagementsverklaring tussen de gemeente en een vereniging om werk te maken van een ambitieus biodiversiteitbeleid. Met de ondertekening van dit charter belooft de gemeente om samen te werken met de lokale (natuur)verenigingen en om de nodige mensen en middelen vrij te maken voor de goede opvolging van het biodiversiteitcharter. Interesse om met je vereniging te wegen op het biodiversiteitbeleid van de gemeente? Neem contact op met de lokale Natuurpunt afdeling. Op de website van Natuurpunt vind je alle informatie en een basisversie van het charter. ➽ Meer info Alle informatie rond het biodiversiteitcharter van Natuurpunt vind je terug via de Natuurpuntwebsite: www.natuurpunt.be/lokalebiodiversiteit. Meer info kan je opvragen via [email protected] of 015/29.72.35. Meer informatie over de internationale Countdown2010-campagne kan je vinden via www.countdown2010.net.

➽ Wil je meer lezen over biodiversiteit www.natuurpunt.be/lokalebiodiversiteit www.natuurwetenschappen.be www.bombylius.be www.biodiversiteit.com ➽ Wil je meer te weten komen over de Countdown 2010-doelstelling België: www.countdown2010.be Internationaal: www.countdown2010.net

7

Hoe deze brochure te gebruiken In deze brochure bundelen we een aantal activiteiten en projecten rond biodiversiteit en natuur waar je als vereniging onmiddellijk mee aan de slag kan. Je zal merken dat biodiversiteit niet saai hoeft te zijn. De brochure is opgedeeld in drie delen: 1. Trek de natuur in: dit zijn natuurbelevingactiviteiten. Deze activiteiten dompelen jouw leden onder in de wondere wereld van de natuur. De natuubelevingsactiviteiten maken jouw leden vertrouwd met natuur in al zijn diversiteit: stilte tochten, wandel- of fietstochten langs trage wegen, wandelingen in de natuur in je eigen omgeving, een bezoek bij de boer waar je kan proeven van de oude vergeten groentensoorten… Allemaal zeer laagdrempelige activiteiten die je makkelijk en snel kan organiseren. 2. Actie voor meer natuur: dit zijn doe-acties om de biodiversiteit in jouw omgeving een handje te helpen. Hiermee kan je jouw leden kennis laten maken met een reeks ludieke acties waarbij de bescherming van natuur centraal staan. Voorbeelden van actiegerichte activiteiten zijn: boomplantacties, wedstrijden voor het mooiste natuurplekje in jouw buurt of waarom niet een Big Jump voor proper water… Deze activiteiten vergen over het algemeen iets meer voorbereiding en organisatie. 3. Leer meer over de natuur: natuurverenigingen hebben een groot aanbod aan vormingen en infosessies. In dit deel krijg je een greep uit het aanbod. Ben je gebeten en snak je naar meer? Het volledig overzicht kan je vinden op www.verlicht.be. Symbolen zetten je op weg. Bij elke activiteitenfiche staan er enkele symbolen die je heel kernachtig vertellen aan wat voor soort activiteit je je kan verwachten en wat de moeilijkheidsgraad is. De legende vind je hiernaast.

8

legende SYMBOLEN

Natuurbeleving

Actie

Moeilijkheidsgraad

eenvoudig

gemiddeld moeilijk

Zelf doen

Met begeleiding

Sluit je aan

In eigen omgeving Op verplaatsing

Buiten

Binnen

Wandel

Fiets

Vorming

9

10

Geweizwammetjes © Yan Verschueren

trek de natuur in Met z’n allen naar de bos’coop

10

Samen de boer op

14

Speel in de natuur

18

Gluren in de tuin van je buren

20

Seizoenswandelingen

24

natuurwandelingen

28


32


36

11

Met z’n allen naar de bos’coop Film in het bos

Al eens gedacht aan een filmvertoning in het bos? Zeker als je kiest voor een natuurfilm zorgt het bladgeritsel en het uilengeroep op de achtergrond voor een aangepaste sfeer. Wedden dat heel wat van jouw leden natuurparels als ‘Microcosmos’ en ‘Earth’ nog niet gezien hebben? Nadien kan je gezellig napraten bij pot en pint of bij een warme kom soep of chocomelk.

© VBV

12

trek de natuur in

Wanneer Het weer is fundamenteel. Een filmvoorstelling in het bos kan je dus enkel organiseren tijdens de zomer, wanneer de kans op mooi weer het grootste is. Waar Kies een open plek in een bos in de buurt. Een breed bospad kan ook al voldoende zijn. Zoek bij voorkeur een plek dicht bij een gebouw. Op die manier zijn er toiletten in de buurt en kan je bovendien via een verlengsnoer elektriciteit voorzien. Hou er rekening mee dat een filmvoorstelling in het bos ook op de bosbewoners een impact heeft. Zorg er dus voor dat je een locatie kiest waar de negatieve impact op de natuur tot een minimum beperkt kan worden. Vraag toestemming Voor het organiseren van activiteiten in het bos, waarbij de paden worden verlaten moet op voorhand toestemming gevraagd worden. Zoek je een goed bos waar je deze activiteit kan organiseren? Neem dan contact op met de milieudienst van jouw gemeente of de regionale bosgroep. Is het bos een openbaar bos? Dan moet je toestemming vragen aan het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Is het een privé-bos? Dan moet je toestemming krijgen van het ANB én van de eigenaar. De toestemming van het ANB kan je online aanvragen via de provinciale contactpunten van het ANB. Waar haal je de film Neem tijdig contact op met de filmdistributeur. Zij regelen de betaling van de auteursrechten. De tarieven hangen af van het aantal verwachte kijkers. Voor de film en het projectiemateriaal kan je zelf zorgen, of je kunt hiervoor een beroep doen op de filmdistributeur. Je kunt hiervoor terecht bij Bevrijdingsfilm vzw (sociale en actuele films), A7A Groupvideo (vooral commerciële films) of Jekino (kinderen jeugdfilms). Technische kant van de zaak Stroomtoevoer: als er een gebouw in de buurt staat kan je via een verlengsnoer stroom aanleveren. Indien dit niet mogelijk is moet een stroomgenerator voorzien worden. Als je met een generator werkt zorg dan dat het toestel geluidsarm is. Dit verbetert het comfort en de beleving. Als je slechts een kleine groep kijkers verwacht is een dvd-speler (of een laptop), een beamer en een geluidsversterker voldoende. Verwacht je meer volk dan zorg je best voor een krachtige projector, een groot scherm en voldoende sterke geluidsversterking. Voor een vertoning voor een publiek van 100 tot 300 personen, heb je een scherm nodig dat minimum 3 bij 4m groot is. Voorzie een stabiele en droge opstelling van het materiaal en test het op voorhand uit.

13

Help mijn broek wordt nat Zelfs in de zomer is een bosbodem vochtig. Zorg er daarom voor dat de kijkers op zeilen of stoelen kunnen zitten. Je kan ook vragen om zelf een klapstoeltje mee te brengen. De eerste rij stoeltjes moet je in principe op een afstand van het scherm zetten die tweemaal zo groot is als het scherm breed is. Bij een scherm van 4m breed, plaats je de eerste rij stoelen dus op een 8m van het scherm. Mededeling voor filmkijkers

© VBV

Laat in de communicatie weten wat de taal van de film is en of er ondertitels zijn. Geef duidelijk aan voor welke leeftijd de film geschikt is. Vraag aan iedereen om zich warm aan te kleden en om een dekentje of klapstoeltje en een zaklantaarn mee te brengen. Voor- of nabespreking Grijp deze filmavond aan voor een voor- of nabespreking van de film en/of een toelichting rond biodiversiteit. Je kunt je filmavond koppelen aan tal van andere activiteiten: een natuurwandeling met aandacht voor de invloed van de mens op de biodiversiteit (zie p. 28), de vorming biodiversiteit voor actievelingen (zie p. 66), een boomplantactie (zie p. 42), een werknamiddag in een natuurgebied (zie p. 54). Van film krijg je dorst Wil je dat de kijkers na de film nog even gezellig kunnen bijpraten? Zorg dan voor drank, verlichting en eventueel een aantal receptietafeltjes. Denk er aan dat verlichten met kaarsen in een bos verboden is. Voorzie voldoende vuilniszakken en controleer het terrein nadien grondig op eventueel achtergebleven afval. Kostprijs Als je dit via één van de bovenstaande firma’s regelt, betaal je ongeveer 1 euro auteursrechten per toeschouwer. Maar let op: als je mikt op een groot publiek, met promotie via pers, reclame, affiches en andere media, worden de tarieven berekend volgens een minimumtarief van 100 tot 300 euro. Dit wordt geval per geval bekeken en afgesproken met de firma’s. Verder hangt de kostprijs in grote mate af van het materiaal dat je moet huren. Tip: als vereniging kan je tegen een voordelig tarief materiaal ontlenen bij de uitleendiensten van de gemeente en de provincie.

14

trek de natuur in

Enkele Filmsuggesties Laagdrempelig aanbod: Ice Age, Over the hedge, El Bosque Animado, Baas in Eigen Bos, A Bug’s life, Waterschapsheuvel, Antz, Madagascar, Beestenbos is Boos, Princess Mononoké, Fern Gully, Blinky Bill, Jungle Book… Verkies je een film met een meer uitgesproken natuurboodschap? Home, Earth, Le Peuple Migrateur/Travelling Birds, Microcosmos, Bruno Manser Laki Penan, Mourning Forest, March of the penguins… Ook klimaatfilms kunnen steevast op grote belangstelling rekenen. Denk niet dat iedereen ‘Inconvenient truth’ of ‘Meat the thruth’ gezien heeft.

➽ Werk samen met jouw gemeente Veel gemeenten bieden logistieke ondersteuning aan erkende verenigingen. Informeer bij jouw gemeente of zij materiaal voor jouw filmavond kunnen voorzien (stoelen, een projectiescherm, een beamer, luidsprekers, tafeltjes…). Misschien wil jouw gemeente wel promotie voeren voor jouw activiteit door een aankondiging op te nemen in het infoblad.*

op het web www.natuurenbos.be (Agentschap voor Natuur en Bos) www.bosgroepen.be www.vbv.be www.bevrijdingsfilms.be www.groupvideo.be www.jekino.be

© VBV

* Tandem geeft een beperkte subsidie aan verenigingen die samen met de stad of de gemeenten een project opzetten. Projecten die creatief en inspirerend zijn krijgen de voorkeur.

15

Samen de boer op

Ontdek biodiversiteit op onverwachte plekjes

Een bezoek aan een (bio)boer in de buurt toont ons dat consumenten en boeren samen kunnen kiezen voor biodiversiteit en duurzaamheid! Je kunt ook een fiets- of wandeltocht langsheen traditionele en bioboerderijen in jouw streek organiseren. Op die manier komen je leden in contact met de verschillende onderdelen van het leven op een boerderij.

© Sofie Hoste

16

trek de natuur in

Wanneer ➽ Tijdens de bioweek, de eerste week van de maand juni, kan je op bezoek bij een bioboer die zijn deuren opent – raadpleeg hiervoor de kalender op www.bioweek.be. ➽ Tijdens de oogstfeesten of tijdens de dag van de landbouw die elk jaar plaatsvindt eind september kan je eveneens een bezoek brengen bij een boer (voor meer informatie kijk op www.dagvandelandbouw.be). ➽ Sommige boeren organiseren wieden oogstdagen. Op die dagen opent de boer zijn deuren voor iedereen die wil komen helpen op de boerderij. ➽ Je kan ook zelf een bezoek plannen aan een (bio)boer. Spreek in overleg met de boer een datum af. Dit kan het ganse jaar door. Waarom De rijkdom aan plantensoorten in Vlaanderen is de laatste 50 jaar snel afgenomen door monocultuur en intensieve landbouw met bemesting, ontwatering en gebruik van bestrijdingsmiddelen. De meeste weilanden worden zo intensief bemest en begraasd, dat er nog slechts enkele plantensoorten voorkomen. Gelukkig zijn er ook boeren die kiezen voor meer biodiversiteit! Zo is er de biologische landbouw. Dit is een verzamelnaam voor landbouwmethoden die voldoen aan bepaalde eisen op het gebied van milieu, natuur en landschap, het welzijn van dieren en productiemethoden. Bioboeren houden rekening met het natuurlijk evenwicht dat nodig is om ook op lange termijn goede en gezonde oogsten te garanderen. Een boer die kiest voor biologische landbouw past onder andere teeltrotatie toe, dat wil zeggen dat er elk jaar een ander gewas op het perceel staat. In plaats van pesticiden kiest de bioboer voor mechanische onkruidbestrijding (wieden). Tijdens een wandeling in de bioboomgaard kan je zien dat de bioboer natuurlijke vijanden zoals lieveheersbeestjes en oorwormen inzet om bladluizen te bestrijden. Daarnaast wordt er gelukkig ook geijverd voor het verduurzamen van de gewone landbouw. Meer en meer boeren leggen kleine landschapselementen aan langs de percelen, hebben aandacht voor akker- en weidevogels, investeren in initiatieven om mest te verwerken, milieuvriendelijke manieren om ongedierte te verdelgen, lokale verkoop van producten… Landbouw en biodiversiteit worden steeds vaker partners. Waar Adressen van biologische landbouwbedrijven en verkooppunten vind je op: ➽ www.bioforum.be ➽ www.bioweek.be ➽ www.biodichtbijhuis.be.

17

Je vindt een lijst met kijkboerderijen op de website van VILT. Ook via de website van de Landelijke Gilden vind je een lijst met kijkboerderijen, leerpaden en themaroutes. Op stap met een landbouwnatuurgids Wil je in een landbouwgebied op stap met een gediplomeerde landbouwnatuurgids? Informeer bij CVN ([email protected] of 03/226.02.91) of er een landbouwnatuurgids actief is in jouw regio. De boer op

© Koen Huybreghts

Bezoek een landbouwbedrijf in je buurt, of organiseer een wandel- of fietstocht langs traditionele en/of bioboerderijen. Onbekend maakt onbemind. Eventueel kan uit de kennismaking een aangename samenwerking ontstaan. Na het bezoek aan het landbouwbedrijf kan je nog een nabespreking organiseren over landbouw, milieu en biodiversiteit. Door tijdens de tocht zowel een klassiek landbouwbedrijf als een biolandbouwbedrijf te bezoeken, verruim je je scope, vermijd je stigmatiseren en stel je je open voor een boeiend en leerrijk debat. Soms kan je ook helpen op de boerderij. Zo kan je fysiek ondervinden wat het betekent om boer te zijn. Als je graag de armen uit de mouwen steekt, overleg dit dan duidelijk op voorhand met de boer. Houd rekening met de krachten van je leden. Zijn er weinig boeren in de buurt? Geen probleem. Je kunt deze activiteit perfect combineren met een tocht langs ecologische tuinen (zie p. 20) Kostprijs Als je zelf een groepsbezoek organiseert voorzie je best een vergoeding voor de boer. Een richtprijs is 25 euro tot 150 euro. Tijdens de bioweek is een bezoek aan een bioboer meestal gratis. Meer info Steunpunt Lokale Agenda 21 heeft een interessante brochure uitgegeven: ‘Samen de boer op’. Aan te vragen via [email protected] of 02/536.19.40. Je kunt ze ook downloaden op de website www.sla21.be. Het handboek ‘Samen de boer op’ is een bundeling van lokale actie-ideeën rond een meer menswaardige en rechtvaardige landbouw. Het geeft een overzicht van lokale thema’s en acties. Verenigingen die zelf iets willen organiseren, vinden inspiratie in de modelacties.

18

trek de natuur in

© Koen Huybreghts

op het web www.velt.be www.kvlv.be (Landelijke Gilden) www.vilt.be > educatie > boerderijbezoek www.biotheek.be www.bioweek.be www.biodichtbijhuis.be

19

Speel in de natuur

Spelenderwijs ontdekken kinderen en jongeren de natuur Heel wat organisaties hebben voor kinderen en jongeren een ruime waaier aan natuuren/of bosspelen met een al dan niet educatief tintje. Zo’n spel kan als een aparte activiteit ingericht worden, maar je kan evengoed tijdens een natuurwandeling wat tijd vrijmaken voor een spel rond biodiversiteit.

© Diane Appels

20

trek de natuur in

Wanneer Een biodiversiteitspel kan je het hele jaar rond organiseren. Elk seizoen biedt andere mogelijkheden. Bovendien zijn er zowel binnenspelen als buitenspelen. Een buitenspel is natuurlijk het leukst bij stralend weer, maar ook wanneer het weer wat minder is kan je heel wat doen: bv. koken met de natuur, knutselen met objecten uit de natuur… Tip: voorzie eventueel een regenprogramma indien het weer echt tegenvalt. Waar De ideale plaats is een speelzone in jouw buurt: in de natuur, bos of park. Op www.bosspel.be vind je een overzicht van de speelzones in Vlaanderen. Wil je buiten de erkende speelzones een activiteit organiseren, neem dan contact op met de plaatselijke boswachter. Contactgegevens vind je ook via www.bosspel.be. Hoe ➽ Buiten Benen: een handboek voor natuurvriendelijk spelen boordevol kant en klare spelen in bos en natuur, weetjes over planten en dieren, originele kooktips, doeideeën die inspiratie geven voor natuurvriendelijke activiteiten in de vier seizoenen. Bestellen kan via www.inverde.be (7 euro inclusief verzendingskosten). ➽ Jeugdwerknet: op de website van Jeugdwerknet vind je een groot overzicht aan natuurspelen. Surf naar de website en klik op Natuurspelen. ➽ Zoeken via NME-inventaris naar een geschikt (educatief) biodiversiteitspel, al dan niet met begeleidende organisatie.

➽ Werk samen met je gemeente De jeugddienst van de gemeente heeft vaak educatieve koffers die ze uitlenen aan verenigingen. Veel gemeenten hebben een speelzone op hun grondgebied. Vraag bij je gemeente na op welke plaatsen je kan spelen. Is er nog geen speelbos? In het kader van de samenwerkingsoverkomst worden gemeenten aangemoedigd om speelbossen in te richten. Probeer je gemeente te overhalen om ook in jouw gemeente een speelbos aan te planten.*

op het web www.natuurenbosspel.be http://nme.milieuinfo.be (NME-inventaris) www.cis.be (Centrum voor informatieve spelen) www.bosspel.be www.jeugdwerknet.be/spelen


21

Gluren in de tuin van je buren Bezoek een ecotuin

Maak een wandeling of fietstocht langs de mooiste ecologische sier- en moestuinen of boomgaarden. Tijdens een ecologische tuinenfiets- of wandeltocht kunnen tuinliefhebbers zonder schroom proeven van ecologisch leven en tuinieren.

© Velt vzw

22

trek de natuur in

Wanneer Voor een tocht langsheen ecologisch ingerichte siertuinen is begin juni de beste periode. De siertuin staat dan volop in bloei en is op zijn mooist. Wens je een moestuintocht te organiseren? Dan kies je het best voor augustus of september. De groenten zijn in die periode immers plukklaar. Tip: Velt organiseert jaarlijks het Ecotuinweekend tijdens het eerste weekend van juni. Waarom Alle privétuinen bij elkaar opgeteld beslaan een groter oppervlakte dan alle Vlaamse natuurgebieden samen. Door bewust in te spelen op natuurlijke processen en pesticiden te vermijden geef je de natuur in je tuin kansen. Heel wat tuiniers denken ten onrechte dat een ecologische tuin een wildernis wordt of heel wat werk vereist om er mooi en verzorgd bij te liggen. Een tocht langsheen ecologisch ingerichte tuinen toont dat dit helemaal niet het geval hoeft te zijn. Een natuurlijke tuin heeft bovendien een bijzondere aantrekkingskracht op bijvoorbeeld vlinders. Geen betere manier om de natuur een handje te helpen dan je tuin natuurvriendelijk in te richten dus! Waar Je kan een ecotuinfiets- of wandeltocht organiseren bij jou in de omgeving. Velt heeft een adressenbestand van ecotuinen in heel Vlaanderen. Hoe Neem contact op met Velt: dit kan rechtstreeks via de lokale afdeling (www.velt.be > contact), of via het secretariaat ([email protected] of 03 281 74 75). Er zijn drie mogelijke opties: 1. Bezoek aan een ecotuin tijdens het Velt-ecotuinweekend: deze bezoeken zijn laagdrempelig, sensibiliserend en informerend. De tuineigenaar zorgt voor een rondleiding in de tuin. In de meeste tuinen is ook catering voorzien. Enkele tuinen bieden ook extra workshops/infostands aan. 2. Eco-fiets/wandel/bustoer: gemeenten en verenigingen kunnen op eigen initiatief of in samenwerking met de Velt-afdeling/tuineigenaars een lus uitwerken langs diverse open tuinen. Dit kan eventueel gecombineerd worden met een tocht langs parken of historische gebouwen. 3. Bezoek aan een ecotuin, los van het ecotuinweekend, in samenwerking met een Velt-afdeling. Plan hiervoor je activiteit samen met de lokale Velt-afdeling. Tip: niets zo lekker als een aardbei die je zelf geplukt hebt. Zorg ervoor dat jouw leden iets kunnen proeven in elke tuin. Spreek dit op voorhand goed af met de eigenaar van de tuin. Voorzie eventueel een kleine vergoeding voor de lekkere hapjes.

23

➽ Werk samen met je gemeente In het kader van de samenwerkingsovereenkomst worden gemeenten aangemoedigd om hun inwoners te sensibiliseren rond bestrijdingsmiddelen. Kondig jouw ecotuintocht aan in het gemeentelijk infoblad en roep de gemeente op om een artikel aan ecologisch tuinieren te wijden.* Veel gemeenten organiseren samen met de lokale Natuurpuntafdeling inheemse plantenbeurzen. Kijk of je kan aansluiten bij dit initiatief of organiseer zelf in samenwerking met de gemeente een inheemse plantenbeurs. Veel gemeenten stimuleren ecologisch tuinieren, geveltuintjes en groendaken. Jouw gemeente kan je misschien de weg wijzen naar goede voorbeeldtuinen, gevel- en/of daktuinen.

Meer info Meer info via [email protected] of 03/287.80.94 op het web www.velt.be www.durftuinierenzonder.be

➽ Durf tuinieren zonder Tuinen verrijken de natuur – laat ook jouw tuin tellen! De rol van privétuinen als broeihaard van natuurlijk leven wordt door de wetenschap steeds vaker erkend. In verstedelijkte gebieden zoals Vlaanderen zijn ecologisch beheerde tuinen belangrijke toevluchtsoorden voor bedreigde dieren plantensoorten. Helaas blijven deze tuinen nog te vaak onzichtbaar. Daar wil de campagne ‘Durf tuinieren zonder’ van Velt iets aan doen. Vraag jouw tuinbordje aan: via de website www.durftuinierenzonder.be geeft Velt tienduizenden mensen de kans om zich te outen als pesticiden- en kunstmestvrije tuinier. Dit kan door een gratis tuinbordje aan te vragen. Een teller op de website houdt het aantal hectare bij. Elke bordjeseigenaar ontvangt ook een nieuwsbrief met tips en info over ecologisch tuinieren.


24

trek de natuur in

© Volkstuincomplex Opglabbeek - Velt vzw

© Tuin Philip Haers, Bassevelde -

25

Seizoenswandelingen

Laat je tijdens een natuurwandeling onderdompelen in de wondere wereld van de natuur. De natuur verandert met de seizoenen - elk seizoen zijn andere soorten actief. Door gedurende het jaar regelmatig natuurwandelingen aan te bieden aan jouw leden kan je hen kennis laten maken met de diversiteit in de natuur.

Oranjebekerzwammetje © Yan Verschueren

Wanneer De titel impliceert het al: natuurwandelingen kunnen het hele jaar rond aangeboden worden. In elk seizoen kan je kennis maken met andere dieren en planten. Organiseer indien mogelijk meerdere keren per jaar een natuurwandeling. Op die manier kunnen de deelnemers zelf ervaren hoe de natuur door de seizoenen heen verandert. Je kan je wandeling ook kaderen in de jaarlijks terugkerende campagnes (zie de publiekskalender, p. 76).

26

trek de natuur in

Hieronder vind je alvast een overzicht van seizoenspecifieke wandelingen: ➽ Januari - Het winterse landschap leent zich ideaal voor een eendenwandeling. Ontdek de vele eendensoorten die ronddobberen op rivieren en vijvers. - Een dierensporenwandeling zet je aan om actief te speuren in de natuur. Notendopjes, pootafdrukken in slijk of sneeuw, pluimen, gallen, spechtengaten, uitwerpselen, braakballetjes… ➽ Februari - Februari is traditioneel nog erg koud, toch kan een gezonde strandwandeling erg leuk zijn. Maak tijdens de wintermaanden kennis met steltlopers, eenden, meeuwen en duikers die op het strand en in zee verspreid zitten. Of zoek schelpen of korren en kruien. Helemaal ingepakt in lieslaarzen of broekpakken stap je de zee in op zoek naar zeeschatten. ➽ Maart - Met de eerste mooie lentedagen komen ook de eerste zomergasten. Ontdek de talloze zang- en trekvogels die onze kust en het binnenland aandoen vanaf maart. ➽ April - In het voorjaar kan je genieten van de ontluikende voorjaarsflora. De bomen krijgen opnieuw bladeren en de eerste bloemen staan in bloei. - Wandel langs de poelen in jouw omgeving en ontdek welke beesten en planten er zich verscholen houden onder en rond het water of tussen het riet. - Eind april en begin mei lenen zich ideaal voor dauwwandelingen. Dauwdruppels vallen van de bladeren, sporen van dieren die ’s nachts actief zijn, zijn duidelijk te zien en zangvogels zetten hun keeltje open. - Bezoek een ijskelder en maak kennis met de wondere wereld van de vleermuis. April is hiervoor het uitgelezen moment: indien er toch nog een late overwinteraar aanwezig is, kan verstoring geen kwaad meer. - De lente en zomer zijn ook uiterst geschikt om een eetbare plantentocht te doen, je leert welke planten je wel en niet kan opeten en hoe je ze het best in je gerechten verwerkt. ➽ Mei - Vanaf mei tot midden juni kan je de eerste generatie voorjaarsinsecten waarnemen: vlinders, libellen, hommels en lieveheersbeestjes ➽ Juni - Begin juni kan je in de Gaume, het meest zuidelijke puntje van België, Torgny, genieten van een grote diversiteit aan wilde orchideeën Een even waardevol alternatief vormen de kalkheuvels van de Calestienne, in de omgeving van Nismes. - Juni is bessenmaand bij uitstek. Organiseer een sneukeltocht langs eetbare struiken. ➽ Juli en augustus - De zomermaanden zijn de insectenmaanden. Maak komaf met het vooroordeel dat insecten lelijk en vies zijn en ontdek de pracht en praal van libellen, dagen nachtvlinders en sprinkhanen.

27

➽ Augustus en september - Wandel langs de bloeiende heide (Kalmthoutse Heide, Averbode Bos en Heide, Liereman, Gulke Putten, Heidebos, Maldegem-Veld, De Maten, De Teut…) ➽ September - September is het paarseizoen voor edelherten. De mannelijke edelherten burrelen dan in de hoop de aandacht van een vrouwtje te trekken. Goede gebieden hiervoor zijn de omgeving van St.-Hubert in Wallonië of de Veluwe in Nederland. ➽ September en oktober - Organiseer een paddenstoelentocht, sommige paddenstoelen zijn eetbaar en bovendien zeer smakelijk. - Organiseer een sneukeltocht langs hoogstamboomgaarden en proef van de verse appels en peren. Ook verse noten zijn bijzonder lekker. ➽ Oktober - De bladeren van de bomen vallen op de grond, de natuur krijgt totaal andere kleuren. De herfst leent zich dan ook ideaal voor een bomenwandeling. Ook een parkbezoek is de moeite waard in deze periode. Het agentschap Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed gaf een mooie en praktische inventaris uit per provincie van historische parken. Daarin kan je zeker inspiratie opdoen voor een historischeparkentocht. ➽ November en december - De zomergasten zijn allang terug naar het zuiden gevlogen, vanaf november arriveren de eerste wintergasten: eenden, zwanen en ganzen. Het leven in de natuur is niet enkel afhankelijk van het seizoen, maar ook van het tijdstip van de dag. Wil je vleermuizen spotten dan zal je wandeling ’s avonds moeten plaatsvinden, koppel aan een vleermuizentocht eventueel een sterrenexcursie. Ook hoog boven je hoofd kan je interessante structuren ontwaren. Andere zoogdieren zoals herten, vossen, marters, hermelijnen en dassen zie je het best bij schemerduisternis. Hou er wel rekening mee dat deze dieren slecht zien, maar zeer goed ruiken. Zoogdieren benader je dus tegen de wind in. Ook voor nachtvlinders moet je enkele uren nachtrust kunnen missen (periode mei-oktober). Vroege vogels kunnen hun hart dan weer ophalen bij een vroegochtendtocht. Half april tot half mei is hiervoor de optimale periode. Waarom Mensen staan er vaak niet bij stil wat voor een diversiteit aan planten en dieren er zich schuilhoudt in de graskanten, bomen en beken. Een ervaren natuurgids kan je op een aangename manier laten kennis maken met de complexiteit van de natuur en laat je dingen zien waar je anders over kijkt. Waar Overal kan je grotere en kleinere stukjes natuur vinden waar je in kan wandelen en genieten van de omgeving. Ook in het werkingsgebied van jouw afdeling liggen zeker

28

trek de natuur in

mooie natuurplekjes. Ga na wat de gemeente doet om de natuur in jouw gemeente een handje te helpen. Hoe Voor de organisatie neem je best contact op met de lokale Natuurpuntafdeling, een werkgroep van natuurgidsen (te vinden via de website van Centrum voor Natuur- en milieueducatie (CVN)), Natuurpunt educatie of met een lokaal en/of Vlaams NME-centrum. De contactadressen vind je via de websites van Natuurpunt, CVN en de verschillende provincies. Aantal deelnemers: van 10 tot 25 deelnemers. Voorzie je meer deelnemers? Tracht dan een tweede gids te voorzien. Je kan eventueel één van de gidsen inzetten voor de begeleiding van kinderen en één voor de volwassenen. Zo maak je de activiteit extra aantrekkelijk voor gezinnen. Duur: meestal 2 à 3 uur

➽ Werk samen met je gemeente In het kader van de samenwerkingsovereenkomst worden gemeenten aangemoedigd om soortbeschermingsacties op te zetten. Spoor je gemeente aan om een soort te adopteren. En onderneem samen acties om deze soort actief te beschermen: hang nestkasten op, informeer je leden over deze soort…*

Meer info Voor een ervaren natuurgids neem je best contact op met de lokale Natuurpunt afdeling via www.natuurpunt.be > afdelingen ([email protected] of 015/297.22.20) of via www.c-v-n.be ([email protected] of 03/226.02.91). Een bezoekerscentrum in jouw buurt vind je via http://nme.milieuinfo.be. Kijk zeker ook eens naar de lijst met belangrijke publieksdagen in verband met biodiversiteit (achteraan in de brochure) en doe mee! op het web www.natuurpunt.be www.c-v-n.be www.stiltegebieden.be www.natuureducatie.be http://nme.milieuinfo.be


29

Natuurwandelingen mens en natuur

Aan de hand van een thematische wandeling leer je heel wat bij over de invloed van de mens op de biodiversiteit. Een ervaren natuurgids toont de onmiddellijke positieve en negatieve gevolgen van onze levensstijl op de biodiversiteit en zoekt samen met jou naar mogelijkheden om de biodiversiteit te verhogen.

© Diane Appels

30

trek de natuur in

Wanneer Een geleide natuurwandeling kan je het hele jaar rond organiseren. Je kan je wandeling ook kaderen in de jaarlijks terugkerende campagnes (zie de evenmentenkalender). Waarom De mens kan door zijn handelingen zowel een positieve als negatieve invloed hebben op biodiversiteit. Sta tijdens de wandeling niet alleen stil bij de overduidelijke negatieve menselijke invloeden; zoals klimaatopwarming, invoer van exoten, lawaaihinder, lichthinder… Behandel ook activiteiten van de mens die de biodiversiteit verhogen; zoals beheerswerken, inrichting van een ecologische tuin, nestkastjes… Zo blijft de wandeling constructief. Hoe Voor de organisatie neem je best contact op met de lokale Natuurpunt afdeling, een werkgroep van natuurgidsen (te vinden via de website van CVN), Natuurpunt educatie of met een lokaal en/of Vlaams NME-centrum. De contactadressen vind je via de websites van Natuurpunt, CVN, de NME-inventaris en de verschillende provincies. Hieronder vind je alvast een overzicht van thematische wandelingen die inzoomen op biodiversiteit en de rol van de mens. 1. lawaai en biodiversiteit: Stiltewandeling Een wandeling in een natuurlijke omgeving waarbij je kennis maakt met het ‘geluid van de stilte’. We nodigen je uit om tot rust te komen en te luisteren naar de geluiden van de natuur: het geritsel van bladeren, het kabbelen van een beekje, het tjirpen van krekels… Aan de hand van kleine opdrachten neem je de tijd voor oefeningen rond zintuigen, geluid en stilte. Heb je graag wat hulp bij de organisatie van deze activiteit, dan kan je altijd beroep doen op speciaal daarvoor opgeleide stiltegidsen. Contactadressen vind je op het web. Je kan deze wandeling ook zelf organiseren. Een handig hulpmiddel bij de uitwerking van de stiltewandeling is de kant en klare brochure van het NME-centrum De Helix ‘Hoe organiseer je een stiltewandeling’. Deze brochure kan je aanvragen bij de dienst NME: ‘Niet voor Groentjes’ (zie Meer info). 2. licht en biodiversiteit: Duisterniswandeling Wandelen in het bos met als enige bron van licht het schijnsel van de maan en de sterren is voor vele mensen een ongewone ervaring. Donker is niet alleen griezelig en mysterieus, het is ook mooi. Vleermuizen en andere zoogdieren, uilen en nachtvlinders, padden op trek, maar ook sterren: ’s nachts valt er heel wat te beleven in de natuur. Ontdek de geheimen van de nacht en laat je prikkelen door de duisternis.

31

Een avondwandeling kan je rond verschillende invalshoeken opbouwen: ➽ Invalshoek 1: Vleermuizen In Vlaanderen leven momenteel zestien soorten vleermuizen, daarvan worden dertien soorten ernstig bedreigd. Het laatste weekend van augustus organiseert Natuurpunt de ‘nacht van de Vleermuis’. Dan kan je op tal van plaatsen goed uitgewerkte evenementen bijwonen. ➽ Invalshoek 2: Uilen In België kunnen we zeven soorten uilen bewonderen. Deze nachtvogels zijn erg speciaal omdat ze zich geruisloos door de nacht voort kunnen bewegen. Bovendien hebben uilen omdat ze ’s nachts jagen een erg scherp gezichts- en gehoorvermogen ontwikkeld. ➽ Invalshoek 3: Nachtvlinders Nachtvlinders maken het overgrote deel uit van onze inheemse vlinders. In België alleen al kan je zo’n tweeduizend nachtvlinders vinden. Met een lichtval en wat stroopsmeer kan een gids je heel wat ongekende nachtelijke pareltjes laten bewonderen. ➽ Invalshoek 4: Sterren Sterren kijken kan met het blote oog, maar met een sterrenkijker kan je de sterren bijna aanraken. De Vereniging voor Sterrenkunde staat je graag bij in de organisatie van een sterrenkijkavond. Je kunt ook een bezoek brengen aan de volkssterrenwacht. ➽ Invalshoek 5: muizen Voor de wandeling plaats de gids langs het wandelparcours een aantal life-traps voor muizen. Zo maak je van heel dichtbij kennis met een aantal leuke snoetjes. Dit is een activiteit met een zeer hoge aaibaarheidsfactor. ➽ Invalshoek 6: padden op trek Eind februari tot begin april is er tijdens warme en vochtige nachten soms massaal trek van padden. Bezoek een paddenoverzetplaats en help de padden mee veilig tot aan de overzijde van de straat. 3. klimaat en natuur: Klimaatwandeling De aarde warmt op. Oorzaken voor deze klimaatverandering zijn voornamelijk de verbranding van fossiele brandstoffen, de uitstoot van broeikasgassen en de massale ontbossing. Deze verandering heeft ook invloed op de natuur: door de warme winters begint de lente voor vele planten en dieren vroeger dan voorheen. Planten en dieren die zich niet snel genoeg kunnen aanpassen dreigen hierdoor uit te sterven.

32

trek de natuur in

4. mens en natuur: Natuur in de stad Ook in de stad kan je heel wat dieren en planten vinden. Groen komt in de stad in vele vormen voor: oude historische stadstuinen zoals de begijnhoven, stadsparken, openbare domeinen aan de rand van de stad, waterlopen... Maar het groen in de stad kan je ook in kleinere oppervlakten aantreffen: veel gemeenten stimuleren het aanleggen van gevelgroen en groendaken, maar ook tuinen kunnen heel wat natuurelementen bevatten. Laat je inspireren door andere activiteitenfiches om een natuurstadswandeling uit te werken (Straatgeveltuintjes, Gluren in de tuin van de buren, Ontdek het vrijerswegske).

➽ Werk samen met je gemeente In het kader van de samenwerkingsovereenkomst worden gemeenten aangemoedigd om soortbeschermingsacties op te zetten. Spoor je gemeente aan om een soort te adopteren. En onderneem samen acties om deze soort actief te beschermen: hang nestkasten op, informeer je leden over deze soort… Moedig je gemeente aan om concrete stappen te zetten om de negatieve impact van de mens op het leefmilieu te beperken. Begin onder de eigen kerktoren: beperk klemtoonverlichting aan openbare gebouwen.*

Meer info De infobrochure ‘Hoe organiseer ik een stiltewandeling’ kan je gratis aanvragen bij de cel NME, ‘Niet voor Groentjes’: [email protected]. Voor een ervaren natuurgids neem je best contact op met de lokale Natuurpuntafdeling, een bezoekerscentrum in jouw buurt of via Centrum voor Natuur- en milieueducatie (CVN). Kijk zeker ook eens naar de lijst met belangrijke biodiversiteitpublieksdagen (achteraan in de brochure) en doe mee! op het web www.natuurpunt.be www.c-v-n.be www.stiltegebieden.be www.natuureducatie.be http://nme.milieuinfo.be www.sterrenkijkdag.be


33


Leer je omgeving kennen door een zoektocht naar zijn geschiedenis Ga op zoek naar de geschiedenis van een landschap, waterloop, bos, natuurgebied of een ander natuurlijk erfgoed. Schets een beeld van hoe het landschap er vroeger uitzag en hoe het nu is. Je kunt dit op verschillende manieren doen: een wandeltocht, een vertelavond, een tentoonstelling, een artikel in je tijdschrift, een fotozoektocht of een website.

© Yanti Ehrentraut

34

trek de natuur in

Wanneer De periode waarin je deze activiteit het best organiseert is afhankelijk van het soort activiteit. Deze activiteit kan zeker ook georganiseerd worden in de winter, zowel in de vorm van een wintervertelavond als een terreinbezoek. Er hangen geen bladeren meer aan de bomen, waardoor je een uitstekend zicht krijgt over het landschap. Waarom Door terug te blikken krijg je inzicht in de ingrepen op het landschap en wat de gevolgen hiervan zijn op de biodiversiteit. Zo is het verdwijnen van akkervogels deels te wijten aan de intensivering van de landbouw. Door terug te kijken naar de jaren ’50 kunnen we leren hoe we de akkervogels terug een plaats in het landschap kunnen geven. Waar Een wandel- of fietstocht waarbij je aandacht hebt voor de evolutie kan je in principe overal organiseren. Hieronder vind je enkele ideeën voor activiteiten: 1. Organiseer een fotozoektocht Je wilt jouw leden op een originele manier kennis laten maken met de geschiedkundige en ecologische rijkdom van jouw streek? Dan kan je een ontspannende fiets- of wandeltocht organiseren aan de hand van oude en nieuwe foto’s. Voer de deelnemers langs prachtige stukjes (beheerde) natuur, historische gebouwen en nieuwe woonverkavelingen. Spreek duidelijk af wat de scoop is van je fotozoektocht: bepaal je doelstelling, denk na welke partners (natuurverenigingen, erfgoedverenigingen) je wil betrekken bij de organisatie van deze activiteit, welke doelgroep je wilt bereiken, de thematische insteek (industrie, landbouw, stedelijke gebieden, natuur...). Op heel wat plaatsen hebben de natuurvereniging en de heemkundige kring lokaal al eens samengewerkt. Vraag hen om hulp bij de voorbereiding van je activiteit of ga samen op zoek naar het verleden. Je kunt ook de lokale fotoclub of schilderclub aanspreken om samen te werken. Probeer bij het uitstippelen van je route zoveel mogelijk ijkpunten te voorzien waar je uitleg kan geven bij de foto’s. Zorg ervoor dat de route goed afgestemd is op de inhoud die je tijdens de tocht wil overbrengen. Geef de deelnemers een aantal (nieuwe en oude) foto’s en een kaart. Met de foto’s in de hand kunnen de deelnemers de route starten. Bij elke fotostop kan je een woordje uitleg geven over de geschiedenis en de ecologische waarde van dit plekje. Voor deze inhoudelijke intermezzo’s kan je een beroep doen op de lokale Natuurpuntafdeling of een lokale Heemkundige Kring.

35

Wil je een fotozoektocht uitwerken, dan kunnen wij je zeker de praktische gids ‘Op stap met erfgoed’ aanraden. Het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE) ontwikkelde deze gids om erfgoedroutes te maken. In deze gids vind je een antwoord op al je vragen: Hoe begin je eraan? Waar vind je de juiste informatie en hoe presenteer je die? Hoe beheer je de route? Kijk zeker eens op www.opstapmeterfgoed.be. 2. Tentoonstelling Bouw een tentoonstelling voor het grote publiek op over natuurlijk erfgoed. Je kunt dit met fotomateriaal illustreren. Zet deze bij voorkeur op in een publieke plaats (bibliotheek, gemeentehuis, bank, postkantoor…); 3. Bezoek ➽ Een uitstap naar de Zwarte Beek (Beringen, Limburg), waarbij je ook het bezoekerscentrum De Watersnip kan bezoeken. Hier krijg je een beeld van hoe men de heide vroeger beheerde. ➽ Een bezoek aan de kalkgraslanden van de Sint-Pietersberg (Limburg) in mei of juni. Hier combineer je cultuur met natuur. Je kunt het museum in Lanaye bezoeken en nadien, samen met een gids, de kalkhellingen en zijn bijzonder mooie flora en fauna bezoeken. ➽ Een bezoek aan het Bos ’t Ename te Oudenaarde en het nabijgelegen archeologisch museum. 4. Geleide wandeling (zie p. 28) Sluit een landschapswandeling af met een exclusief bezoek aan een kerktoren: het samenvattend overzicht van het landschap is er vaak verrassend! Tip: ga op stap met een geoloog. Een bodem bevat heel wat informatie over het verleden. Een inzicht in bodemstructuren leert je meer over hoe het landschap ontstaan is en hoe het er vroeger uitzag. Inspiratie Geschiedenis vind je overal! Je kunt heel wat activiteiten organiseren rond trage wegen (zie p. 36 en 50). Je kunt je ook laten inspireren door de waterlopen in je buurt (wat is er in de loop der jaren veranderd). Maar ook een fietstocht langs markante natuurelementen in je buurt is een mogelijkheid (grote bomen, een oude haag, een smokkelbosje…) of een vertelavond over het vroegere heidebeheer met beelden van vroeger en nu. Kostprijs Hangt af van de activiteit die je organiseert: ➽ Met gids: bijdrage van 25-75 euro ➽ Fotozoektocht: kopiekosten ➽ Tentoonstelling: kostprijs foto’s en eventueel een receptie.

36

trek de natuur in

➽ Werk samen met je gemeente In veel gemeenten herbergen mooie historische plekjes een veelheid aan biodiversiteit. De milieudienst van jouw gemeente kan je vast heel wat plekjes aanwijzen waar biodiversiteit en geschiedenis samengaan. Vraag jouw gemeente om je activiteit aan te kondigen in het gemeentelijk infoblad. Probeer er eventueel een informatief artikel over biodiversiteit en erfgoed aan te koppelen. Organiseer jouw erfgoedtocht in samenwerking met jouw gemeente in het kader van de Dag van het Park. De samenwerkingsovereenkomst moedigt gemeenten aan om een activiteit te organiseren en te promoten voor de Dag van het Park.*

Meer info ➽ Contact lokale heemkundige kringen: opvragen via [email protected] of via www.heemkunde-vlaanderen.be ➽ Contact afdelingen Natuurpunt: www.natuurpunt.be > vereniging Op het web ➽ Website recollecting landscapes – een project/boek/tentoonstelling waarin oude landschappen opnieuw in beeld gebracht worden: www.recollectinglandscapes.be ➽ Bezoek de Sint-Pietersberg: www.sintpietersberg.org ➽ Bezoekerscentrum De Watersnip: www.dewatersnip.be ➽ www.natuur-kalender.be ➽ www.oudenaarde.be > milieu > bossen/parken

➽ Mijn Waterweg Herinner je je nog dat er vroeger vis zat in de beek in je buurt? Dat je samen met vrienden kon duiken in het water? Dat het beekje kronkelde langs de huizen en in de natuur? Jongere generaties weten dit enkel van de zwart-witfoto’s van oma en opa. Op verscheidene plekken in Vlaanderen verzamelden natuurverenigingen en heemkundige kringen binnen het project ‘Mijn Waterweg’ met verenigde krachten getuigenissen, films, foto’s, (post)kaarten, prenten… over het verleden en heden van een lokale waterloop. Aan de hand van deze kennis hoopten ze ook anderen te overtuigen van het belang van een mooie, natuurlijke waterloop. Op de website vind je leuke activiteitenideeën rond waterlopen. Want mensen moeten kunnen wandelen en fietsen langs natuurlijke en schone waterlopen. Kinderen moeten opnieuw snoek zien zwemmen of kunnen pootje baden. Waar water is, is leven! www.bondbeterleefmilieu.be/mijnwaterweg


37


Op ontdekkingstocht langs trage wegen

Een ontdekkingstocht langs de trage wegen in je buurt toont je de mooiste en onbekendste hoekjes van je gemeente.

➽ Wat is een trage weg? Een trage weg is een weg die bedoeld en geschikt is voor niet-gemotoriseerde verkeer, het zijn veelal fietsen wandelverbindingen. Dit kunnen buurtwegen, jaagpaden, kerkwegels en doorsteekjes zijn. Veel van deze wegen zijn verdwenen of dreigen te verdwijnen, ook al hebben ze een enorme cultuurhistorische, recreatieve en ecologische waarde.

© Trage Wegen vzw

38

trek de natuur in

Wanneer Een wandeling langsheen trage wegen kan het hele jaar door. In het voorjaar en de zomer zijn trage wegen op hun mooist. Zeker als planten de volle aandacht krijgen. Toch kan ook een herfst- of winterwandeling je een mooie dag bezorgen. Zeker als het landschap meer centraal staat. Combineer deze wandel- of fietstocht eventueel met een picknick op een leuk en niet-alledaags plekje. Waarom Trage wegen hebben een grote biodiversiteit: ze huisvesten veel planten en dieren. Zo zijn de kleine landschapselementen (hagen, knotwilgen) een schuilplaats voor veel soorten of dienen de trage wegen als natuurverbinding tussen de vele versnipperde natuurgebieden in Vlaanderen. En uiteraard zijn trage wegen ook aangename wegen om te wandelen of te fietsen. Daarenboven zijn de trage wegen verkeersveilige alternatieven en geeft het kinderen extra speelruimte en hangplekjes. Voor wie Klein en groot kan aan deze activiteit deelnemen. Betrek ook oudere mensen - zij kunnen zich wellicht nog veel verhalen van vroeger herinneren. Waar Overal zijn er trage wegen, een wandel- of fietstocht kan dus in principe overal. Ontdek zeker de trage wegen in je eigen buurt en leer ook andere mensen deze mooie plekjes kennen. Hoe Stippel je route uit (2 mogelijkheden) ➽ Je hebt geluk, in jouw gemeente werden de bestaande trage wegen al in kaart gebracht: ongeveer 50 Vlaamse gemeenten brachten al de bestaande trage wegen op hun grondgebied in kaart. Kijk op www.trage-wegen-lijn.be > waarom? > tragewegen-teller. ➽ Er bestaat nog geen kaartmateriaal voor jouw gemeente: je zult zelf aan de slag moeten gaan met kaartmateriaal. Je kan daarvoor gebruik maken van topografische kaarten, maar ook Googlemaps (maps.google.be) en ouder kaartmateriaal kunnen interessant zijn. Durf je voeten vuil te maken Wanneer je de route uitstippelt, neem dan niet enkel de gekende paadjes, maar probeer ook de trage wegen te gebruiken die in onbruik dreigen te vallen. Op die manier hou je verwaarloosde trage wegen in gebruik en geef je deze paadjes nieuwe kansen!

39

Trage wegen, natuurlijk! Maak van deze tragewegenwandeling- of fietstocht een blijver! Nodig de lokale heemkundige kring uit om je wandeling cultuurhistorisch op te luisteren. Er hangen vast en zeker leuke en verrassende verhalen vast aan deze oude paadjes. Of organiseer de wandeling samen met de lokale natuurvereniging. Zij kunnen je heel wat bijleren over het landschap en de verschillende dieren en planten die je op en rond de trage wegen kan vinden. In verschillende gemeenten zijn er tragewegenwerkgroepen opgericht. Via www.tragewegen.be kan je de contacten hiervoor terugvinden.

➽ Werk samen met jouw gemeente Een vijftigtal gemeenten inventariseerden al de trage wegen op hun grondgebied. Op www.tragewegen.be kom je te weten of jouw gemeenten al concrete stappen ondernomen heeft om trage wegen open te stellen en te beheren. Moedig jouw gemeente aan om werk te maken van een tragewegenbeleid.*

Meer info Meer info rond trage wegen kan je aanvragen via [email protected] of 02/204.09.72. Op het web www.tragewegen.be

➽ Een handig hulpmiddel: De Atlas der Buurtwegen Wil je de trage wegen en de lokale geschiedenis nieuw leven inblazen, bekijk dan zeker eens de Atlas der Buurtwegen. Deze atlas bestaat al sinds 1841. In de loop der jaren zijn er heel wat wegen verdwenen. Toch zijn er op heel wat plaatsen nog oude smokkelpaadjes, verscholen kerkwegels en andere historische plekjes terug te vinden. In verschillende gemeenten ging men op zoek naar de ‘oude namen’ van die trage wegen. Een vertelavond in het dorp, waarbij je op zoek gaat naar de geschiedenis en verhalen achter die paadjes is een interessante manier om je brede omgeving te betrekken!


40

trek de natuur in

© Trage Wegen vzw

41

42

Dagpauwoog © Hugo Willocx

Actie voor meer natuur Draag je boompje bij

42


46

Behoud het vrijerswegske

50

Handen uit de mouwen voor de natuur

54

Big Jump

58

43

Draag je boompje bij

Plant samen een nieuw bos

Het planten van bomen is een leuke manier om de natuur een dienst te bewijzen. Een bos- of boomplantactie is een wervende activiteit, waaraan iedereen kan deelnemen!

© VBV

44

actie voor meer natuur

Wanneer De ideale plantmaanden zijn november tot maart. Enkel wanneer het vriest, kan je niet planten. Waarom Bomen zijn belangrijk voor CO2-opname en biodiversiteit. Bovendien komen kinderen

(maar ook volwassenen) door het aanplanten van bomen meer te weten over de verschillende soorten bomen en struiken in het bos. Samen sterk Voor een bosplantactie werk je best samen met een gemeente en/of een terreinbeherende natuurorganisatie. Zo niet, dan lopen de kosten te hoog op voor een vereniging.

Zoek een stuk grond Het vinden van een stuk grond is vaak een knelpunt. Bezit jouw vereniging geen gronden? Dan klop je best aan bij de gemeente of bij een terreinbeherende vereniging in de buurt. Je kunt ook de Vlaamse overheid, het lokale OCMW, de provincie of de watermaatschappij aanspreken. Is er geen terrein beschikbaar dat groot genoeg is voor een bos? Dan is er misschien wel plaats voor een haag of een bomenrij. Denk eraan dat het niet steeds moet gaan om een nieuw bos. Met een plantactie kan je bijvoorbeeld ook meer diversiteit creëren in een monotoon populierenbos. Een voorbereid man is er twee waard ➽ Het is belangrijk dat je eerst een beplantingsplan opstelt. Hierin leg je vast welke soorten waar geplant zullen worden. Maak gebruik van inheemse boomsoorten. Sommige firma’s kunnen zelfs autochtoon plantmateriaal leveren, zo help je echt mee aan het behoud van biodiversiteit. ➽ Maak het terrein plantklaar. Hiervoor is de steun van de gemeente, een bosgroep, een regionaal landschap of een vereniging met de nodige werktuigen belangrijk. Je kunt eventueel de plantgaten ook handmatig aanbrengen, maar dat is een zeer zware en tijdrovende karwei! ➽ Zorg ervoor dat er spaden aanwezig zijn (of vraag aan de leden om er zelf mee te brengen). Geef duidelijk aan waar welke soorten geplant moeten worden en toon de mensen hoe ze de boompjes correct kunnen planten. ➽ Vergeet niet na de plantactie te controleren of alle boompjes goed geplant zijn. Dit kan het ‘uitvallen’ van plantjes het jaar na de aanplant sterk verminderen. Draaiboek De Vereniging voor Bos in Vlaanderen werkte een praktisch vademecum uit waarin de do’s and don’ts van bosuitbreiding op een laagdrempelige wijze worden voorgesteld. Het boekje is digitaal beschikbaar op www.vbv.be.

45

Vergunningen Voor het aanleggen van een bos, zijn vergunningen vereist; Voor een volledig en upto-date overzicht van de verplichte vergunningen, contacteer je best het Bosuitbreidingsteam van het Agentschap voor Natuur en Bos of de plaatselijke boswachter. De contactgegevens van de boswachter in je buurt kan je opvragen via de provinciale buitendiensten van het Agentschap voor Natuur en Bos (www.natuurenbos.be). Kostprijs Een boomplantactie is erg duur. Daarom kan je best samenwerken met de gemeente. Hieronder vind je alvast enkele richtprijzen: ➽ De grond moet ter beschikking zijn, daarom is samenwerking met een terreinbeherende natuurvereniging of gemeente noodzakelijk. Zo niet, moet de grond aangekocht worden. De prijs van het aankopen van te bebossen grond varieert. Hou rekening met een prijs tussen 1,00 tot 2,00 euro per m². ➽ Voor de voorbereiding van het terrein moet je rekening houden met een kostprijs van ongeveer 1.000 euro per hectare, maar dit bedrag is sterk afhankelijk van de nodige werkzaamheden (o.a. afhankelijk van het vorige gebruik en de bodem). Hiervoor is de steun van een gemeente belangrijk. ➽ Plantsoen kost ongeveer 2.000 euro per hectare, maar kan worden gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid (www.natuurenbos.be > Bos > Subsidies). Sommige provincies of gemeentebesturen geven bijkomende subsidies. ➽ Ook de plantactie zelf kost wat geld: versturen uitnodigingen, een ludieke persactie, een kunstwerk, een wandeling, soep en andere logistiek gedurende de activiteit, een gedenkbord, een afsluitend drankje of receptie... Aantal deelnemers: van 20 tot 100 Duur: 2u, of langer indien de activiteit ingekleed wordt met randactiviteiten zoals een receptie, een wandeling…

➽ Werk samen met jouw gemeente Voor deze actie heb je de ondersteuning van jouw gemeente zeker nodig. Een plantactie is duur (voor meer informatie over de kostprijs en de ondersteuning die jouw gemeente kan bieden zie Kostprijs).* In het kader van de samenwerkingsovereenkomst kunnen gemeenten een subsidie van de Vlaamse Overheid krijgen voor de aankoop van gronden voor het behoud of aanleg van natuur, (speel)bos of park. Gemeenten worden ook aangemoedigd om streekeigen soorten aan te planten.

Meer info In kader van Tandem geeft Vereniging voor Bos in Vlaanderen advies bij het aanplanten van bomen en bossen. Voor meer informatie [email protected] of 09/264.90.50. * Tandem geeft een beperkte subsidie aan verenigingen die samen met de stad of de gemeenten een project opzetten. Projecten die creatief en inspirerend zijn krijgen de voorkeur.

46


Op het web www.vbv.be www.regionalelandschappen.be www.bosgroepen.be www.natuurenbos.be

➽ 1 miljoen bomen voor Vlaanderen De Vereniging voor Bos in Vlaanderen wil mee werk maken van het voornemen van de Verenigde Naties om wereldwijd 7 miljard nieuwe bomen aan te planten. Vlaanderen en de Vereniging voor Bos in Vlaanderen nemen één miljoen bomen voor hun rekening. Om deze doelstelling te kunnen bereiken moeten we iedereen aan het planten krijgen: bedrijven, verenigingen en particulieren. Maar ook jij natuurlijk! Samen tellen we verder naar 1 miljoen! Meer info vind je op www.1miljoenbomen.be

© VBV

47


Organiseer een verkiezing voor het mooiste natuurplekje in jouw gemeente Organiseer een verkiezingscampagne voor het mooiste natuurplekje in de gemeente, de mooiste boom in de wijk, het mooiste park in de stad... Zo zet je de natuur in de buurt in de kijker. Want we zouden het haast vergeten, ook dichtbij vind je mooie natuur. Een verkiezingscampagne is de ideale manier om de natuur dichtbij heel concreet te maken én om het draagvlak voor natuur en meer bepaald voor de verkozen natuurplekjes te vergroten.

© Carlos De Jaegher

48


Wanneer Deze actie kan het hele jaar door georganiseerd worden, maar de verkiezingsperiode zelf wordt best beperkt tot een periode van twee maanden. Anders verslapt de aandacht. De verkiezing eindigt bij voorkeur in het voorjaar of de zomer, want dan is de natuur op zijn mooist. Waarom Als we de biodiversiteit willen behouden, mogen we niet enkel inzetten op natuurreservaten. Ook buiten de bestaande natuurgebieden zoals parken, tuinen en steden moeten we de nodige aandacht hebben voor fauna en flora. Een verkiezing van het mooiste natuurplekje op lokaal vlak verhoogt de betrokkenheid van de buurtbewoners bij de natuur in de buurt. En die betrokkenheid zorgt voor een groter draagvlak voor natuur en natuurbehoud. Waar De verkiezing van het mooiste natuurplekje kan overal gebeuren, om zoveel mogelijk mensen te betrekken kan je best op lokaal of gemeentelijk vlak werken. Maak een selectie ➽ De vereniging kiest zelf met het bestuur of met de leden (via website, ledenblad) een drietal natuurplekjes die meedingen naar het mooiste plekje. Om tot een lijst van drie plekjes te komen kan het bestuur een oproep doen in het ledenblad of op de website om zoveel mogelijk kandidaat-plekjes door te sturen. ➽ De verkozen plekjes worden aan het grote publiek, leden, niet-leden en andere verenigingen voorgesteld. Hiervoor kan je werken met een website waarop gestemd kan worden (zoals een poll), of met stemkaartjes (die je verdeelt op activiteiten of aan een stand, op markten en in winkels). Zorg ervoor dat de plekjes op een evenwaardige wijze gepromoot worden: gelijke fotokwaliteit… Verder is een geslaagde Kies het mooiste natuurplekje afhankelijk van een aantal succesfactoren: Promotie Promotie tijdens de verkiezing is heel belangrijk. Je kunt dit op verschillende manieren organiseren. ➽ Posters: je kunt posters ophangen met een foto van de drie kandidaat-mooiste plekjes en een oproep om te stemmen. ➽ Stemkaartjes verdelen (op voorafgaande activiteiten, op beurzen, standen, in het toeristisch kantoor...), waarop de mensen direct kunnen aanduiden welk plekje ze verkiezen. Tip: Vergeet geen doos te voorzien waar ze het kaartje kunnen insteken of vermeld een adres om het kaartje op te sturen per post. Extra balpennen kunnen het aantal binnenkomende kaartjes op een evenement sterk verhogen.

49

➽ Stemmodule op website: dit kan gaan van een simpele poll tot een volledige pagina met foto’s van de kandidaat-plekjes en meer uitleg. ➽ Kranten: de pers is dol op verkiezingen. Je kunt ze dus al vroeg betrekken bij je actie. Wanneer de stemming nog loopt, maar ook – en zeker – achteraf als het mooiste plekje of boom in je wijk bekend is. ➽ Infoblad gemeente: contacteer tijdig de gemeente. Een aankondiging in het infoblad kan een onderdeel zijn van de samenwerking (zie verder). ➽ Andere verenigingen: betrek andere verenigingen. Zo bereik je direct meer mensen die kunnen stemmen en gaat de mond-aan-mondreclame ook vlugger! Zij kunnen ook een aantal kandidaat-plekjes aanbrengen. ➽ Mond-aan-mondreclame: nog steeds het beste middel! Spreek dus vooral veel mensen aan. Een moderne vorm van mond-aan-mondreclame zijn sociale netwerksites zoals Facebook en Netlog. Samenwerking Samenwerken met de gemeente en andere verenigingen zorgt voor een groter bereik van je activiteit, een bredere mobilisatie en biedt kansen op het vlak van promotie en logistieke medewerking. ➽ Gemeente: betrek de gemeente vroeg genoeg. Gemeenten kunnen zorgen voor promotie, logistieke en inhoudelijke ondersteuning. Op langere termijn kan de samenwerking ook vruchten afwerpen voor de bescherming of het behoud van het verkozen natuurplekje. ➽ Toeristische dienst: de toeristische dienst zal zeker geïnteresseerd zijn in het recreatieve aspect van de verkiezingscampagne. Tip: Misschien kan je samen een wandeling uitstippelen rond de mooiste natuurplekjes? ➽ Andere verenigingen: jeugdverenigingen, natuurverenigingen, andere socio-culturele verenigingen, heemkundige kringen kunnen allemaal een meerwaarde betekenen voor de verkiezingscampagne of activiteiten die je rond het verkozen natuurplekje wil organiseren. Wat na de verkiezing Ook na de verkiezing kan je nog heel wat kanten uit! Wat kan je zoal doen? ➽ Ontspannen! Je kunt recreatieve activiteiten organiseren naar, in, over, op of onder het verkozen plekje. Of je kunt een fietstocht organiseren tussen de laureaatplekjes. Tip: probeer om tussen de plekjes enkel via trage wegen te fietsen of te wandelen. ➽ Actie! Stel: het verkozen plekje dreigt te verdwijnen. Of het verkozen plekje heeft last van sluikstorters. Organiseer een actie om jouw verkozen natuurplekje te behouden of te beschermen. In het eerste geval kan je de gemeente vragen om het gebied/plekje te beschermen als beschermd landschap, natuurgebied…. In het tweede geval kan je de gemeente vragen om vuilbakken te zetten.

50


Kostprijs ➽ Afhankelijk van de periode en hoe groots de verkiezing is, kan je weinig tot veel geld uitgeven aan deze activiteit. ➽ Posters en stemkaartjes printen kost geld, een stemmodule op je website kost dan weer niets (maar vergt wel een grote tijdsinvestering). ➽ Een activiteit organiseren rond het verkozen plekje kost geld. Zeker als je een gratis receptie wilt aanbieden. Maar misschien wil de gemeente deze taak wel op zich nemen?

➽ Werk samen met jouw gemeente Gemeenten kunnen zorgen voor promotie van jouw verkiezing via het gemeentelijk infoblad, maar ze kunnen ook helpen met logistieke en inhoudelijke ondersteuning. Op langere termijn kan de samenwerking ook vruchten afwerpen voor de bescherming of het behoud van het verkozen natuurplekje.*

Meer info Meer info vind je bij Pasar vzw via [email protected] of 02/246.36.65. Op het web www.buurnatuur.be


51

Behoud het vrijerswegske In de bres voor trage wegen

Heel wat trage wegen raken in onbruik, groeien dicht, worden ingepalmd… Help ons de trage wegen terug te herstellen en proper te houden door een trage weg een grondige snoei- of maaibeurt te geven, een sluikstort op te ruimen of een omgeploegde wegbedding in te wandelen. Ook een afsluiting verplaatsen zodat de doorgang weer mogelijk wordt, is mogelijk.

© Trage Wegen vzw

52


Wanneer Tijdens de jaarlijkse ‘Dag van de trage weg’ (laatste weekend van oktober) worden in heel Vlaanderen trage wegen hersteld. Het is een actieweekend waarbij burgers, verenigingen en lokale besturen samenwerken om verwaarloosde en verdwenen trage wegen weer open te maken. Je kunt meedoen door in te schrijven via www.tragewegen. be/dagvandetrageweg. Uiteraard kan je ook op een ander moment een activiteit organiseren rond trage wegen. Waarom Trage wegen hebben een grote biodiversiteit: trage wegen huisvesten veel planten en dieren. Zo zijn de kleine landschapselementen (hagen, knotwilgen) een schuilplaats voor veel soorten of dienen de trage wegen als natuurverbinding tussen de vele versnipperde natuurgebieden in Vlaanderen. En uiteraard zijn trage wegen ook aangename wegen om te wandelen of te fietsen. Waar Overal zijn er trage wegen, dus kan het in principe overal. Maar als je een actie wilt uitwerken, kies je best een trage weg die je goed kent in jouw buurt. Hoe Trage Wegen vzw voorziet begeleiding van de deelnemende verenigingen aan de Dag van de Trage Weg. Schrijf je in op www.tragewegen.be/dagvandetrageweg en je krijgt: ➽ Begeleiding op maat (voor wie op tijd inschrijft); ➽ Een draaiboek ‘Sleutel op de deur’ om je te begeleiden bij de verschillende stappen van het project; ➽ Een praktijkdag ter voorbereiding van je actie: tijdens deze dag krijg je goede praktijkvoorbeelden, juridisch advies en ga je op terrein kijken naar een geslaagd project; ➽ Standaardbrieven (bijvoorbeeld om de gemeente/verenigingen op de hoogte te brengen van je initiatief), voorbeelden van persberichten, aankondigingen…; ➽ Logistieke steun: affiches en flyers om je actie bekend te maken en een actielint om je actie meer kracht bij te zetten. Bezin eer je begint Actie voeren doe je niet zomaar. Het is belangrijk dat de weg, eenmaal opengesteld, een nuttige of interessante verbinding vormt. Informeer je dus goed over de huidige situatie en weet waarom je een bepaalde trage weg wilt behouden of terug openmaken. Wellicht is het niet moeilijk om een in onbruik geraakte of afgesloten trage weg in jouw buurt te vinden. Zo niet, kun je eens gaan praten met de ‘dorpsoudsten’. Zij kennen vast wegjes die ze in hun jeugd gebruikten en die onlangs verdwenen. Of loop eens langs bij je gemeente: in enkele gemeenten werd er al werk gemaakt van een inventarisatie van alle bestaande trage wegen. Als dit voor jouw gemeente nog niet gebeurd is, kan je zelf aan de slag gaan met kaartmateriaal. Je kunt daarvoor de

53

topografische kaarten gebruiken, maar ook Googlemaps (maps.google.be) en ouder kaartmateriaal kunnen interessant zijn. Wil je echt op zoek gaan naar de oude wegen (die soms al verdwenen zijn), neem dan eens een kijkje in de ‘Atlas der Buurtwegen’, beschikbaar bij de gemeente en provincie. Bij het bepalen van prioriteiten is het goed om in te schatten welke actie nadien zal leiden tot het meest blijvend en duurzaam gebruik. Kostprijs De kostprijs is afhankelijk van de activiteit. Als je een trage weg opnieuw wilt openmaken, zal je werkmateriaal nodig hebben. Door samen te werken met de gemeente, hoef je dit niet zelf aan te schaffen of te gaan huren! Ook natuurbeherende verenigingen zoals Natuurpunt beschikken vaak over bosmaaiers, hakbijltjes en dergelijke.

➽ Werk samen met jouw gemeente Een vijftigtal gemeenten inventariseerden al de trage wegen op hun grondgebied. Op www.tragewegen.be kom je te weten of jouw gemeenten al concrete stappen ondernomen heeft om trage wegen open te stellen en te beheren. Moedig jouw gemeente aan om werk te maken van een tragewegenbeleid. Ook op langere termijn kan de samenwerking met de gemeente zijn vruchten afwerpen voor de bescherming of het behoud van de trage weg.*

Meer info Zie ook p. 36. Meer info rond trage wegen kan je aanvragen via [email protected] of 02/204.09.72. Op het web ➽ Wegwijzer trage wegen’: een handleiding waarmee je de trage wegen in je buurt leert inventariseren en beter beschermen (www.tragewegen.be > publicaties). ➽ www.tragewegen.be


54


© Trage Wegen vzw

© Trage Wegen vzw

55

Handen uit de mouwen voor de natuur Natuurbeheerswerken

Knotten, snoeien, plaggen, boompjes aanplanten, maaisel afvoeren, takken wegslepen. In de natuur is altijd wel iets te doen. Door een middag of een dag te helpen bij het beheer van een natuurgebied in de buurt, help je de natuur vooruit. Bovendien maak je kennis met een mooi stukje natuur in je eigen omgeving waar je misschien niet eens het bestaan van kende.

© Jens Verwaerde

56


Wanneer De natuur kan je hulp bijna het hele jaar rond gebruiken. Maar het is mogelijk dat tijdens het voorjaar niet kan gewerkt worden in een natuurreservaat. Bijvoorbeeld in het broedseizoen. Zeker machinale activiteiten zijn op dat moment erg verstorend. Een goed moment om een beheeractiviteit met je vereniging te organiseren is de jaarlijkse ‘Dag van de Natuur’, steevast het derde weekend van november. De Dag van de Natuur is een actiedag die georganiseerd wordt door Natuurpunt en JNM (Jeugdbond voor Natuur en Milieu). Duizenden vrijwilligers over heel Vlaanderen dragen op die dag hun steentje bij door mee te helpen in een natuurgebied. Waarom Om de biodiversiteit te behouden en te herstellen in natuurgebieden moet er op sommige plaatsen ‘beheerd’ worden. Dit wil zeggen dat er bepaalde werken moeten gebeuren om de natuur terug naar een betere kwaliteit te brengen. Net als een rozenstruik in je tuin af en toe gesnoeid moet worden, moet een natuurgebied beheerd worden om een rijkere en een meer diverse natuur te creëren. Door met jouw lokale vereniging een dagje te helpen in een natuurgebied werk je actief mee aan een duurzaam natuurbehoud. En dat is nodig, want de biodiversiteit gaat nog steeds met rasse schreden achteruit. Waar? In een natuurgebied in eigendom van de gemeente of van één van de terreinbeherende verenigingen (Natuurpunt, Limburgs Landschap of vzw Durme). Hoe Een werkdag organiseer je best in samenwerking met een terreinbeherende vereniging of met een lokaal NME-centrum. Zij kennen het gebied, weten welke werken er gedaan kunnen worden en beschikken over het nodige materiaal. De contactadressen vind je via de websites van Natuurpunt, NME-centra, vzw Durme of Limburgse Landschappen. Je kunt ook beroep doen op de gemeenten. Zij kunnen bijvoorbeeld de logistieke organisatie op zich nemen (voorzien van voldoende werkmateriaal, een aankondiging in het lokaal gemeenteblad publiceren, voorbereiding van het terrein, catering verzorgen…) of de werkdag financieel ondersteunen. Van werken krijg je honger en dorst! Een werkdag is fysiek inspannend, de omkadering van je activiteit is dus erg belangrijk. De boog moet niet altijd gespannen staan, geniet tijdens de werkactiviteit van een hapje en een drankje en combineer het werken met een bezoek aan het natuurgebied. Meebrengen Werkhandschoenen, kledij die tegen een spatje modder kan, laarzen of stevige schoenen en een gezonde portie energie.

57

Kostprijs Deze activiteit hoeft geen geld te kosten, tenzij voor de catering. Vaak voorziet de terreinbeherende vereniging de nodige catering als een echte gastheer/vrouw. Spreek dit duidelijk af. Aantal deelnemers: van 5 tot 50 afhankelijk van het gebied en het soort werk Duur: 2 à 3u (maar langer kan ook).

➽ Werk samen met jouw gemeente Voor deze activiteit is een samenwerking met de gemeente eerder logistiek van aard. De gemeente kan materiaal ter beschikking stellen, het terrein voorbereiden, een lokaal om het middagmaal te nuttigen voorzien, catering voorzien… De gemeente wordt in het kader van de samenwerkingsovereenkomst aangemoedigd om een activiteit te organiseren naar aanleiding van de Dag van de Natuur. Grijp deze dag aan om samen te werken met jouw gemeente.*

Op het web www.natuurpunt.be www.natuurpunt.be/dagvandenatuur www.limburgs-landschap.be www.vzwdurme.be http://nme.milieuinfo.be


58


© Staf Deroover

© Natuurpunt Gent

59

Big Jump

Springen voor proper water

Big Jump is een actie voor iedereen die propere en levende rivieren wil. Op precies hetzelfde tijdstip springen in heel Europa duizenden mensen in rivieren, waterlopen en meren om te tonen dat ze wakker liggen van proper water – én dat ze er iets willen aan doen.

© Dominique Dierick

60


Wanneer Steevast de tweede zondag van de maand juli om 15u. Waarom Big Jump wil de Europese kaderrichtlijn water meer bekendheid geven. Die kaderrichtlijn wil tegen 2015 alle Europese waterlopen in een goede ecologische toestand brengen. Dit is een erg ambitieuze doelstelling die moeilijk te bereiken is zonder de steun van het brede publiek. Daarom brengt de Big Jump elk jaar opnieuw zoveel mogelijk mensen (letterlijk) in contact met waterlopen. Voor wie Kinderen onder 12 jaar raden we af te springen. Waar Op tal van plaatsen in Vlaanderen en Wallonië. Je kunt aansluiten bij een bestaande activiteit of zelf een Big Jump organiseren. Hoe Een geslaagde Big Jump is afhankelijk van een aantal succesfactoren: ➽ Een geschikte waterloop: de Big Jump is gericht op de kwaliteit van stromend oppervlaktewater, rivieren en kanalen. We streven er zoveel mogelijk naar om één Big Jump te organiseren per deelbekken in Vlaanderen (bv. Bovenschelde, Leie, Dender, Maas). De juiste plaats voor de Big Jump kies je best op basis van volgende criteria: veiligheid, bereikbaarheid, symbolische waarde (bv. een plaats waar vroeger werd gezwommen). Tip: overleg zeker met de gemeente. Zij kunnen aangeven of de plaats geschikt is om te jumpen en helpen bij de praktische organisatie. ➽ Veel mensen: de kracht van de Big Jump zit in het groepseffect. Je hebt minstens een twintigtal mensen nodig die ‘jumpen’, liefst veel meer. Het is altijd leuk om een getuige te hebben van hoe het ‘vroeger’ was, zeker op plaatsen die in een ver of minder ver verleden als badplaats in de openlucht dienst deden. Tip: nodig zoveel mogelijk verenigingen uit je buurt uit. Zij zijn zeker enthousiast om mee te jumpen! ➽ Feest: De Big Jump is bij uitstek ludiek en feestelijk. Breng dus badeendjes en opvallende badkledij mee. Ook een gezellige barbecue opgeluisterd met een muziekgroepje geven het geheel iets feestelijks. Jong en oud springen mee. ➽ Media: de Big Jump vindt plaats in de komkommertijd voor de pers. Bovendien levert het een leuk verhaal en mooie beelden op. Inhoudelijk voer vind je in de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water. De (lokale) pers mag je zeker niet vergeten uitnodigen. Het is bovendien een unieke gelegenheid om je vereniging in de kijker te zetten. ➽ Veiligheid: onderzoek de plaats waar je wil jumpen op voorhand grondig. Kies een plaats waar je geen last hebt van sterke stroming. Zorg dat er geen oude fietsen of scherpe voorwerpen in het water liggen of haal ze er op voorhand uit. Is het water te vuil, dan dien je uiteraard ook de nodige voorzorgen te nemen; vermijd bijvoor-

61

beeld dat je kopje onder gaat. Zorg ook dat je jumpers schoeisel aan hebben. Een duik in een waterloop kan je verrassen, zorg daarom voor enkele redders, al dan niet in bootjes of zelfs een duiker. In de plaatselijke zwem- of duikclub vind je vast iemand die graag zal meewerken. Kostprijs? Voor de organisatie voorzie je best wat middelen. Enerzijds heb je kosten voor de communicatie (folders/flyers/posters), anderzijds komen er wat materiaalkosten bij kijken om het terrein zo veilig mogelijk in te richten. De kosten zullen afhangen van de grootte van je activiteit. Je kunt eventuele kosten terugverdienen door hapjes of drankjes te verkopen aan de springers of de kijklustigen. Aantal deelnemers: vanaf 20 deelnemers Duur: 1 à 2 uur

➽ Werk samen met jouw gemeente Een Big Jump organiseer je het best samen met jouw gemeente. Zeker voor wat betreft de voorbereidingen is de hulp van jouw gemeente meer dan welkom. Voor de keuze van de Jump-plaats overleg je best met de gemeente. Zij kunnen aangeven of de plaats geschikt is om te jumpen en helpen bij de praktische organisatie.*

Meer info Op www.bigjump.be vind je een overzicht met de geplande activiteiten. Wil je zelf een Jump organiseren, neem dan contact op via [email protected]. Je krijgt dan een draaiboek toegestuurd. Op het web www.natuurpunt.be www.bondbeterleefmilieu.be www.greenbelgium.org


62


© Stefaan Claeys

63

64

Veenpluis © Diane Appels

Leer meer over de natuur Natuur- en milieueducatief aanbod in Vlaanderen

64

Biodiversiteit voor actievelingen

66


68


70

Straatgeveltuintjes

72


74

65

Natuur- en milieueducatief aanbod in Vlaanderen De NME-inventaris

In Vlaanderen gebeurt heel wat voor en met de natuur en het milieu. Ontelbare grote en kleine organisaties zetten zich hier dagelijks voor in.

Hamster © Hugo Willocx

66

leer meer over de natuur

Met de NME-inventaris wil de dienst NME (Vlaamse overheid - Departement Leefmilieu, Natuur en Energie) een zo volledig mogelijk aanbod in kaart brengen en ontsluiten wat betreft natuuren milieueducatie. Gezien de veelheid aan actoren die actief zijn binnen de NME-sector, is het voor de diverse doelgroepen, waaronder het sociaalcultureel volwassenenwerk, cruciaal om een globaal overzicht te kunnen raadplegen van NME-aanbieders en hun aanbod. De NME-inventaris maakt het mogelijk snel naar websites van meer dan 1000 organisaties/centra te surfen. De NME-inventaris biedt sociaal-culturele organisaties, alsook andere doelgroepen, een overzicht van educatief materiaal, projecten, campagnes, cursussen, lezingen of workshops over natuur, milieu en duurzame ontwikkeling. Hoe zoeken wat je vinden wil en vinden wat je zoekt De zoekmodule laat je toe selectief te zoeken op basis van doelgroep, (milieu)thema, materiaal, activiteit/vorming of infrastructuur, organisatievorm of type centrum. Extra’s aan deze inventaris zijn de tijdelijke activiteiten (NME-agenda) en een vrije zoekfunctie die de inhoud van alle organisatie- en aanbodsfiches doorzoekt op basis van een trefwoord. Enkele voorbeelden van zoekopdrachten ➽ Zoeken op trefwoord “biodiversiteit”: 33 zoekresultaten ➽ Zoeken in het “volledig aanbod” op “infrastructuur” de tuin: 22 zoekresultaten ➽ Zoeken in het “volledig aanbod” op “doelgroep” volwassenen(werk), georganiseerd en met als “onderwerp” natuur: 483 zoekresultaten Op het web http://nme.milieuinfo.be

67

Biodiversiteit voor actievelingen Actieve infosessie over kleine maar leuke biodiversiteitsacties

Via een interactieve namiddag/avond speuren we samen naar leuke en kleinschalige acties om daadwerkelijk een steentje bij te dragen aan het verhogen van de biodiversiteit in de eigen omgeving. Hang een nestkastje op, zet de meest biodiverse tuin in de bloemetjes, leg een poel aan… Een ideale opstart om biodiversiteit in de kijker te zetten bij een zeer divers publiek.

© Diane Appels

68


Wanneer De infosessie Biodiversiteit voor actievelingen neemt ongeveer twee uur in beslag en kan perfect ’s avonds doorgaan. Deze activiteit kan het hele jaar rond georganiseerd worden. De infosessie kan gecombineerd worden met een natuurwandeling. Waarom Kleine acties om de biodiversiteit te beschermen kunnen een groot verschil maken. Veelal zijn eenvoudige ingrepen voldoende om een soort in moeilijkheden er terug bovenop te helpen. Door vetbollen op te hangen in je tuin tijdens een koude winter, help je de typische tuinsoorten met hun voedselverzameling. De infosessie zoomt in op geslaagde projecten om de biodiversiteit te beschermen: organiseren van een inheemse plantenbeurs, openstelling van ‘ecotuinen’, inrichting van geveltuintjes, ophangen van nestkasten, het openstellen van een trage weg… Waar Deze activiteit kan overal doorgaan. Koppel je een wandeling aan de infosessie, zorg er dan voor dat je een locatie uitkiest in de buurt van een natuurlijke omgeving. Hoe Deze avond wordt georganiseerd door het Centrum voor Natuur- en milieueducatie (CVN). Spreek met hen een concrete datum af, zorg voor een zaaltje en voldoende publiciteit en geniet van een gezellige, interactieve avond. Kostprijs Prijs op aanvraag via [email protected] Aantal deelnemers: vanaf 12, duur: 2 à 3u

➽ Werk samen met jouw gemeente Veel gemeenten bieden logistieke ondersteuning aan erkende verenigingen. Informeer bij jouw gemeente of zij materiaal voor jouw vormingsavond kunnen voorzien (een zaal, een beamer…). Misschien wil jouw gemeente wel promotie voeren voor jouw activiteit door een aankondiging op te nemen in het gemeentelijk infoblad. Ook de provincies hebben uitleenmateriaal ter beschikking voor erkende verenigingen. Kijk zeker eens op de provinciale site voor meer informatie.*

Meer Info Voor meer info kan je terecht bii [email protected] of via 03/226.02.91. Op het web www.c-v-n.be * Tandem geeft een beperkte subsidie aan verenigingen die samen met de stad of de gemeenten een project opzetten. Projecten die creatief en inspirerend zijn krijgen de voorkeur.

69


smakelijke infosessie over biodiversiteit en duurzame ontwikkeling Op zoek naar een leerrijke en leuke activiteit over natuur en duurzame ontwikkeling? Een spreker van Natuurpunt kan die ‘moeilijke thema’s’ op een smakelijke manier uit de doeken doen. De vorming ‘De wereld op je bord’ legt op een tastbare manier de link tussen natuurbehoud, eerlijke wereldhandel en ‘duurzame’ ontwikkelingssamenwerking. Natuurlijk is er ook de mogelijkheid om deze producten te proeven!

© Natuurpunt Educatie

70


Wanneer ‘De wereld op je bord’ is een perfecte activiteit voor donkere najaars- of winteravonden, en neemt ongeveer twee uur in beslag. Waarom Misschien stond je er nog niet bij stil, maar natuurbehoud, eerlijke wereldhandel en ‘duurzame’ ontwikkelingssamenwerking zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De sessie legt aan de hand van drie concrete voorbeeldverhalen over evenveel wereldwinkelproducten de link tussen deze drie moeilijke onderwerpen. Dit wordt afgewisseld met weetjes over de fauna en flora die deze eerlijke producten tonen in hun specifieke leefomgeving. Je zult ervan versteld staan hoe natuurbehoudacties hier naadloos bij aansluiten. Waar Deze activiteit kan overal doorgaan. Als er een mogelijkheid is om de vorming in de lokale wereldwinkel te organiseren, overweeg dit dan zeker. Kostprijs Prijs op aanvraag via [email protected] of via 014/47.29.55. Socio-culturele verenigingen betalen 120 euro. Aantal deelnemers: vanaf 15 Duur: 2 à 3u.

➽ Werk samen met jouw gemeente Veel gemeenten bieden logistieke ondersteuning aan erkende verenigingen aan. Informeer bij jouw gemeente of zij materiaal voor jouw vormingsavond kunnen voorzien (een zaal, een beamer…). Misschien wil jouw gemeente wel promotie voeren voor jouw activiteit door een aankondiging op te nemen in het gemeentelijk infoblad. Ook de provincies hebben uitleenmateriaal ter beschikking voor erkende verenigingen. Kijk zeker eens op de provinciale site voor meer informatie.*

Meer Info Voor meer info kan je terecht bii [email protected] of via 014/47.29.55. Op het web www.natuurpunt.be/educatie


71


smakelijke infosessie over biodiversiteit Tijdens deze luister-, proef- en doeactiviteit nemen we je mee door de Vlaamse natuur. We gaan op zoek naar vergeten smaken en de bijzonder rijke biodiversiteit die eraan verbonden is. Al proevende leren we hoe het de korenwolf verging, wat we ons bij een hennepvreter moeten voorstellen en welke dieren zich ophouden in oude hoogstamboomgaarden. Laat je op sleeptouw nemen bij een glas gagelbier of een lepeltje heidehoning en leg je mooiste smaakherinneringen nog eens op het puntje van je tong.

Dwergspitsmuis © Hugo Willocx

72


Wanneer De sessie ‘Zet je tanden in de natuur’ kan om het even wanneer georganiseerd worden. Combineer deze vorming met een natuurwandeling. In de lente en de zomer kan je dit eventueel combineren met een eetbare plantentocht. Waar Deze activiteit kan overal doorgaan. Kostprijs Prijs op aanvraag via [email protected] of via 014/47.29.55. Socio-culturele verenigingen betalen 120 euro.


Meer Info Voor meer info kan je terecht bii [email protected] of via 014/47.29.55 Op het web www.natuurpunt.be/educatie


73

Straatgeveltuintjes

Fleur je gevel op, Breng groen in je straat

Straatgeveltuintjes toveren het saaie grijs van een verstedelijkte omgeving om in een aangenaam kleurenpallet. Weet je niet goed hoe eraan te beginnen of wil je jouw leden inspireren om werk te maken van geveltuintjes, dan kan je een lesgever van Velt uitnodigen. .

© Kathleen Bervoets

74


Wanneer Het voorjaar en de zomer zijn de ideale momenten om met de aanleg van een straatgeveltuintje te beginnen. Je programmeert deze activiteit dus het best in de aanloop naar de lente. Waarom Straatgeveltuintjes verhogen de biodiversiteit in de stad. Ze trekken insecten en vogels aan en maken de stadomgeving aangenamer en groener. Het monotone grijs van beton wordt onderbroken. Daarnaast werkt groen in de stad rustgevend en stressverlagend. Ook voor onze gezondheid is meer groen in de stad belangrijk. Gevelgroen neemt immers fijn stof uit de lucht. Gevelplanten vormen bovendien belangrijke groene stapstenen met bijhorende ecologische en educatieve waarde. Waar Het aanleggen van geveltuintjes kan in principe zowel in een sterk verstedelijkte omgeving als in een meer landelijke omgeving. Maar de noodzaak aan wat extra groen is natuurlijk het grootst in de stad. Probeer de vorming te organiseren in de buurt van een woonwijk met veel goede voorbeelden van straatgeveltuintjes, zodat er achteraf een wandeling door de woonwijk aan gekoppeld kan worden en mensen in de praktijk zien hoe het kan. Hoe Verenigingen, particuliere groepen die een cursus willen organiseren, contacteren Velt op het nr. 03/281.74.75 of via e-mail: [email protected]. Kostprijs Voor socio-culturele verenigingen: 85 euro + vervoersonkosten lesgever Aantal deelnemers: minimum 10 deelnemers, de vorming duurt ca. 2 uur

➽ Werk samen met jouw gemeente Veel gemeenten bieden logistieke ondersteuning aan erkende verenigingen aan. Informeer bij jouw gemeente of zij materiaal voor jouw vormingsavond kunnen voorzien (een zaal, een beamer, een computer…). Misschien wil jouw gemeente wel promotie voeren voor jouw activiteit door een aankondiging op te nemen in het gemeentelijk infoblad. Ook de provincies hebben uitleenmateriaal ter beschikking voor erkende verenigingen. Kijk zeker eens op de provinciale site voor meer informatie.*

Op het web www.velt.be > vormingen


75


Tuinieren op je terras, balkon en vensterbank

Iedereen kan tuinieren, ook zonder tuin! Voor een moestuin heb je niet altijd een groot stuk tuin nodig, het kan ook gewoon in potten. Gedurende deze interactieve workshop leer je al doende hoe jezelf een eigen tuintje kan creëren op je balkon, terras of vensterbank.

© Kathleen Bervoets

76


Wanneer Het voorjaar en de zomer zijn het ideale seizoen om met ‘Moestuinieren in potten’ aan de slag te gaan. Waarom ‘Moestuinieren in potten’ laat zien dat moestuinieren voor iedereen toegankelijk is. Vlaanderen is rijk aan tuinen en hoe groot of hoe klein deze ook zijn, ze vormen een belangrijke bron van biodiversiteit. Door een combinatie van praktijk en theorie geeft deze vorming jouw moestuintje alle kans op slagen. Hoe Organisaties of particuliere groepen die een cursus willen organiseren, contacteren Velt (03/281.74.75 of via e-mail: [email protected]). Kostprijs Voor socio-culturele organisaties of particuliere groepen: 85 euro + vervoersonkosten Aantal deelnemers: minimum 10 Duur: 2u


Op het web www.velt.be > vormingen


77

Kalender met biodiversiteitpublieksdagen Noteer deze data alvast in je activiteitenkalender. ➽ Vogels voeren en beloeren > 1ste weekend van februari Plaats een voederplank of hang vetbollen in je tuin en tel de vogels. Door het voederen komen de vogels dicht genoeg om de soorten te herkennen en te tellen. We hebben jouw telgegevens nodig om de talrijkheid en verspreiding van tuinvogelsoorten te kennen. Info: www.natuurpunt.be/tuinvogels ➽ Nacht van de Duisternis > laatste zaterdag van maart De donkerste en mooiste nacht van het jaar. Tal van steden en gemeenten doven hun lichten. Op die manier kan je genieten van een duidelijkere sterrenhemel. Tal van verenigingen organiseren wandelingen en andere activiteiten om de nachtelijke flora en fauna te bewonderen en om even stil te staan bij de effecten van (overmatig) kunstlicht bij mens en dier. De nacht wordt zo niet alleen mooier, maar we besparen ook een heleboel energie! Info: www.nachtvandeduisternis.be ➽ Dag van de Aarde > 22 april 22 april is het de internationale Dag van de Aarde. In het kader van deze dag zetten natuuren milieuverenigingen hun deuren open voor het grote publiek. Thema’s van de vorige Dag van de Aarde edities: biodiversiteit, kilmaatverandering, duurzame landbouw. Info: www.dagvandeaarde.be ➽ Week van de Zee > eind april, begin mei De Week van de Zee is een jaarlijkse aandachtsweek die natuur en milieu aan de kust in de kijker wil plaatsen. Ze werd opgestart uit de bekommernis dat, hoewel er heel veel mensen naar zee trekken, zorg, kennis en respect voor zee, duin en strand soms op een laag pitje staan. De Week van de Zee wil de unieke waarde van de kustbiotopen benadrukken. Info: www.weekvandezee.be ➽ Kijk een kikker > tweejaarlijks in mei Vlaanderen is rijk aan tuinvijvers. In veel van deze vijvertjes komen amfibieën voor. In een aantal (sterk verstedelijkte) gebieden zijn deze aangelegde waterpartijtjes vaak de enige plaatsen waar kikkers, padden en salamanders zich kunnen voortplanten. Om de twee jaren organiseert Natuurpunt een nationale telling van de amfibieën in de tuinvijvers. Op basis van de verzamelde gegevens kunnen we een nauwkeurig beeld krijgen van de verspreiding van amfibieën in gebieden waar anders veel minder wordt geïnventariseerd. Info: www.hylawerkgroep.be

78

➽ Zwaluwen in nesten > tweejaarlijks in mei Als we het over de lente hebben, denken we er automatisch de eerste zwaluw bij. Redelijk snel na hun aankomst begeven ze zich trouw naar hun nestplaats van de vorige jaren en net daar wringt het schoentje. Meer en meer zwaluwen stellen vast dat die nestplaats is veranderd… of dat ze er niet meer welkom zijn. Een lente zonder zwaluw is echter ondenkbaar en het is de hoogste tijd dat we de zwaluwen herwaarderen. Daarom organiseert Natuurpunt tweejaarlijks in mei een zwaluwtelling. Tel jij ook mee? Info: www.natuurpunt.be/zwaluwen ➽ Dag van de Biodiversiteit > 22 mei 22 mei werd door de Verenigde Naties uitgeroepen tot internationale dag van de biodiversiteit, op die dag staat de verscheidenheid aan soorten, genen en ecosystemen centraal. Info: http://vip.biodiv2010.be ➽ Dag van het Park > laatste zondag van mei De Dag van het Park is een jaarlijks evenement dat georganiseerd wordt door het Agentschap voor Natuur en Bos in samenwerking met steden, gemeenten en verenigingen. Vlaamse steden en gemeenten toveren die dag hun parken om in een feestelijk decor voor jong en oud. Info: www.dagvanhetpark.be ➽ Ecotuinweekend > eerste weekend van juni Tijdens de Velt-ecotuindagen geven 101 schitterende moestuinen, siertuinen en boomgaarden hun geheim prijs. Tuinliefhebbers kunnen zonder schroom komen neuzen. Laat je inspireren en informeer je over een pientere manier van ecologisch tuinieren. In veel tuinen serveren Velt-vrijwilligers een hapje. Info: www.durftuinierenzonder.be ➽ Doe de Bioweek > eerste week van juni Geniet volop van bio in heel Vlaanderen. Ook in jouw buurt is het feest: op de boerderij, in de winkel of op het marktplein. Proef van een lekker ontbijt, een beetgare picknick of een gastronomisch menu. Want bio is puur, heerlijk en gezond. Bind een keukenschort voor of schuif je voeten gewoon onder tafel. Trek erf en veld op of vlei je neer in een malse wei. Info: www.bioweek.be

79

➽ Big Jump > tweede zondag van juli Door massaal in kanalen en rivieren te springen wil Big Jump op een ludieke manier het belang van water voor mens en dier in de kijker zetten. Info: www.bigjump.be ➽ Vlinder mee > eerste weekend van augustus Vlinders reageren snel op veranderingen en vormen daarom een soort van barometer voor de toestand van de natuur. Cijfers over het aantal vlinders worden pas écht interessant wanneer ze kunnen vergeleken worden over een langere periode. En hoe meer tellers, hoe betrouwbaarder de gegevens worden. Info: www.vlindermee.be ➽ Nacht van de Vleermuis > laatste weekend van augustus Tijdens de Nacht van de Vleermuis kan je in heel Vlaanderen deelnemen aan allerlei activiteiten rond vleermuizen. Info: www.natuurpunt.be/nachtvandevleermuis ➽ Week van het Bos > tweede week van oktober Via een divers aanbod van bosactiviteiten informeert de Week van het Bos-campagne op een speelse manier over de rol van bossen voor onze maatschappij en de impact van bossen op ons leefmilieu. Bosliefhebbers doen hun best om het bos voor iedereen aantrekkelijk te maken. Heb je ook iets te bieden? Info: www.weekvanhetbos.be ➽ Zie Zo Zoogdier > derde weekend van oktober Zoogdieren zitten overal, maar zijn moeilijker waar te nemen dan vogels of vlinders, en daardoor is hun verspreiding vaak onvoldoende gekend. Daarom doet Natuurpunt een oproep aan het brede publiek om mee uit te kijken naar zoogdieren. Sommige zoogdieren, zoals de rode eekhoorn kan je overdag zien. Andere zoogdiersoorten verraden hun aanwezigheid door hun sporen (denk maar aan een molshoop, een egelkeutel of een aangeknaagde hazelnoot). Ook via vondsten van verkeersslachtoffers of via prooien die poeslief achterlaat aan de achterdeur komen we te weten welke zoogdieren er zitten. Info: www.zoogdierenwerkgroep.be > zie zo zoogdier ➽ Dag van de trage weg > laatste weekend van oktober De dag van de trage weg is een actieweekend waarbij lokale verenigingen, gemeenten en burgers samenwerken verwaarloosde en verdwenen trage wegen een nieuw leven inblazen door ze terug open te stellen. Info: www.tragewegen.be/dagvandetrageweg ➽ Dag van de Natuur > derde weekend van november Tijdens de Dag van de Natuur zet Natuurpunt samen met JNM (Jeugdbond voor Natuur en Milieu) het natuurbeheerwerk in de kijker in heel Vlaanderen. Zelfs de allerkleinsten kunnen aan de slag met een aangepast programma. Info: www.natuurpunt.be/dagvandenatuur

80

Tandem samenwerken werkt Tandem is het steunpunt ter bevordering van samenwerking tussen gemeenten en verenigingen rond natuur en milieu. Tandem bestaat uit 9 Vlaamse milieu- en natuurverenigingen: Bond Beter Leefmilieu (BBL), Centrum Voor Natuur- en milieueducatie (CVN), Dialoog, Ecolife, Natuurpunt, Velt, Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV), VIBE en WWF. Zowel lokale besturen, verenigingen als gemeentelijke adviesraden kunnen bij Tandem terecht voor informatie, advies, vorming en begeleiding inzake duurzaam lokaal milieubeleid en lokale samenwerkingsverbanden. Hiertoe ontwikkelde Tandem een uitgebreid aanbod aan laagdrempelige instrumenten en modules. Tandemsprekers komen met plezier hun kennis doorgeven tijdens een info- of werksessie over bijvoorbeeld groendaken, ecologisch tuinieren, energiebesparing, de energiemarkt, duurzaam watergebruik, bio-ecologisch (ver)bouwen, om er maar een paar te noemen. Wanneer het vervolgens begint te kriebelen en je zelf aan de slag wil, kan je in onze Tandemkoffer concrete ideeën met tips en tools opdoen om zelf een duurzaam project op poten te zetten. Indien gewenst komt één van onze medewerkers je ter plaatse met woord en daad bijstaan via een begeleiding op maat. Tandem wil bovendien ook verenigingen financieel ondersteunen die daadwerkelijke met een project aan de slag gaan. Tandem biedt een beperkte subsidie aan verenigingen aan die samen met de stad of de gemeenten een project opzetten, met een voorkeur voor creatieve en inspirerende projecten . Tandem helpt je graag verder als je een specifieke vraag hebt met betrekking tot samenwerking tussen gemeenten en verenigingen rond natuur en milieu. Post jouw vraag op het Tandemloket. Alle info over de werking van Tandem vind je samen zeer veel inspirerende voorbeelden en informatie terug op onze website. Organiseer je met jouw vereniging een activiteit in samenwerking met jouw gemeente, laat dit dan zeker weten aan het Tandemsecretariaat! Tandem Tweekerkenstraat 47 , 1000 Brussel 02 282 19 40, [email protected], www.tandemweb.be

81

De Vlaamse Overheid Deze brochure kwam tot stand met de steun van de Vlaamse overheid. CAPLO: Centraal Aanspreekpunt Lokale Overheden Gemeenten kunnen vrijwillig een overeenkomst met de Vlaamse Overheid ondertekenen om een duurzaam lokaal milieubeleid te realiseren. In ruil voor het uitvoeren van een aantal acties krijgt de gemeente financiële en inhoudelijke ondersteuning van de Vlaamse Overheid. Meer dan 80% van de Vlaamse gemeenten tekenden al de samenwerkingsovereenkomst. Tandem en Sla21 worden beiden gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid. Deze beide steunpunten hebben als opdracht de kennis van verenigingen op het gebied van lokale duurzame ontwikkeling ter beschikking te stellen. Ze spelen in op vragen en behoeften afkomstig van de gemeenten en provincies en kunnen overgaan tot het ontwikkelen van projecten tussen lokale besturen en NGO’s. Meer info http://www.lne.be/doelgroepen/lokale-overheden

Dienst Natuur- en Milieueducatie (NME) NME is leren over natuur en milieu (kennis) en/of in de natuur (ervaring en betrokkenheid). De Dienst NME streeft ernaar een blijvende en zorgende houding op te wekken voor de natuur en het milieu. Hiervoor is het belangrijk een ecologische basiskennis te hebben en zelfstandig en kritisch te kunnen denken. De dienst NME richt zich daarbij o.a. tot het sociaal-cultureel volwassenenwerk en het jeugdwerk. Verder is de dienst gekend door initiatieven als MOS (Milieuzorg op School) en Ecocampus (Milieuzorg op de Hogescholen). Meer info http://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie

82

Werkten mee aan deze brochure Pasar, Gezinsbond, Heemkunde Vlaanderen en Okra werkten actief mee aan de realisatie van deze brochure. Zij roepen hun lokale afdelingen op om aan de slag te gaan met deze brochure en elk op hun manier bij te dragen aan een rijke natuur voor Vlaanderen.

Pasar Pasar vzw is een sociaal-culturele vereniging die mensen wil motiveren en kansen geven om hun vakantie en recreatie zo waardevol mogelijk in te vullen. Dat doet Pasar door het organiseren van boeiende, leerrijke en ontspannende activiteiten. Meer dan 3.000 vrijwillige medewerkers in een driehonderdtal Vlaamse gemeenten organiseren heel het jaar gezellige activiteiten: gezinswandelingen, fietstochten, uitstappen, bezoeken, weekends, kampeertrips… Zowat elke week heb je de keuze uit meer dan 50 verschillende activiteiten. Pasar treedt naar buiten met een aanbod dat wordt opgebouwd vanuit drie basispijlers die uitgaan van beleving: natuur, cultuur en avontuur. Via activiteiten in het kader van het jaarthema Buur Natuur (her)ontdek je met Pasar het getjilp van vogels, de geur van het bos en het pad van de mieren. En … de mooiste natuurplekjes van Vlaanderen! Binnen het jaarthema Buur Natuur kreeg biodiversiteit extra aandacht. Pasar wil haar verantwoordelijkheid nemen en haar leden en deelnemers aan activiteiten sensibiliseren rond dit thema. Natuur en recreatie gaan immers hand in hand. Pasar ligt niet voor niets mee aan de basis van het begrip ‘recreatief medegebruik’. Alle Pasar-activiteiten staan open voor iedereen en worden georganiseerd met respect voor natuur, cultuur, cultuurpatrimonium. Kortom, Pasar maakt van zijn activiteiten een sociaal en duurzaam gebeuren. Meer informatie: Pasar vzw, Haachtsesteenweg 579, 1031 Brussel, www.pasar.be

Gezinsbond De Gezindsbond is begaan met de huidige en toekomstige leefomgeving van gezinnen. Een verminderde biodiversiteit zal ongetwijfeld zijn impact hebben op de kwaliteit van leven in Vlaanderen. Beslist een bezorgdheid die (jonge) gezinnen met ons delen. We doen dan ook een warme oproep aan onze bestuursleden om deze brochure ter hand te nemen. Bekijk of er geen leuke activiteit op maat van gezinnen in jouw omgeving tussen zit. Voor afdelingen die effectief aan de slag gaan met deze brochure, kan voor sommige activiteiten een tussenkomst bekomen worden in de organisatiekost.

83

Meer informatie: www.gezinsbond.be, [email protected], 02/507.88.99

Heemkunde Vlaanderen

eemkunde Vlaanderen vzw

Heemkunde Vlaanderen gelooft dat een dynamische samenwerking tussen de erfgoed- en de natuursector kan leiden tot een betere bescherming van de biodiversiteit in Vlaanderen. In onze

gebieden zijn de meeste landschappen immers ten minste gedeeltelijk gevormd door het eeuwenlange ingrijpen van de mens. Heemkundigen kunnen dan ook een grote rol spelen bij de studie van het verleden van een landschap, en dus ook van de evolutie in de biodiversiteit. Als ankerpunt voor de heemkundige sector heeft Heemkunde Vlaanderen de voorbije jaren verschillende initiatieven genomen om de band tussen landschapszorgers en heemkundigen aan te halen. Zo participeerde Heemkunde Vlaanderen recent aan het BBL-project ‘Mijn waterweg’ en werd de jaarlijkse heemdag in 2008 volledig aan het thema ‘landschapsgeschiedenis’ gewijd. Door de dialoog tussen de erfgoed- en natuursector te stimuleren, kan een beter inzicht verworven worden in de relatie tussen de cultuurhistorische achtergrond van een gebied en de huidige biodiversiteit. Bovendien kan de kennis van heemkundigen over bijvoorbeeld traditionele landbouwmethoden bijdragen tot een adequater beheer van de soortenrijkdom. Ten slotte kunnen heemkundigen helpen een bepaald landschap in een bredere cultuurhistorische context te plaatsen door het verzamelen en bestuderen van bijvoorbeeld volksverhalen, oude afbeeldingen of kaartmateriaal. Meer informatie: Heemkunde Vlaanderen vzw - Huis De Zalm, Zoutwerf 5, 2800 Mechelen, 015/20.51.74 [email protected], www.heemkunde-vlaanderen.be

OKRA OKRA zet de komende maanden en jaren kleine, maar enthousiaste stappen wat betreft werken rond ‘klimaat en energie’ en ‘duurzame ontwikkeling’. OKRA’s bijdrage aan deze brochure heeft als doel de OKRA-trefpunten mogelijkheden aan te bieden om plaatselijk boeiende activiteiten mee te maken of zelf op touw te zetten. Veel inspiratie … met als boodschap zelf te zoeken naar een weg in het boeiende leven rondom ons! Meer informatie: OKRA-Algemeen secretariaat, Haachtsesteenweg 579, 1031 Schaarbeek, 02/246.44.41 [email protected] of [email protected], www.okra.be

84

KAV Als grote vrouwenbeweging, streeft KAV naar ontplooiingskansen voor alle vrouwen. In alles wat we hiervoor doen, zien we de mens als deel van het geheel. We laten ons leiden door onze visie op de samenleving. Rechtvaardigheid, solidariteit, zorgzaamheid zijn waarden die we hoog in het vaandel dragen. In onze manier van zijn blijven we trouw aan een duurzame ingesteldheid. Biodiversiteit is dus ook belangrijk voor onze vereniging. We willen onze leden hiervan bewust maken. De activiteiten die we aanbieden, zijn doorweven van elementen die duurzaamheid voorop stellen. We organiseren kookcursussen waarbij we onze leden adviseren seizoensgebonden, duurzame en lokale producten te gebruiken en moedigen hen aan om hiervoor blijvend aandacht te hebben in de keuken. In bloemschikcursussen gaan we voor het eerlijk product en gebruiken Max Havelaar-bloemen. We plannen interessante vormingsavonden rond klimaatopwarming met tips voor energiebesparing. Deze activiteiten worden georganiseerd in tal van plaatselijke afdelingen. Voor de uitwerking van deze activiteiten laten we ons adviseren en begeleiden door deskundigheid op het domein en werken we samen met organisaties zoals Wervel, Ecolife en Fairtrade. In het zorgdragen voor mensen, willen we ook zorgdragen voor het groter ecologisch geheel waarvan ze deel uitmaken. Zo hopen we ook ons steentje bij te dragen in de zorg voor onze planeet. Meer informatie: KAV-algemeen secretariaat, Paviljoenstraat 3, 1030 Brussel, 02/220.30.11 [email protected], www.kav.be/activiteiten/afdelingsactiviteiten

curieus Als sociaal-culturele vereniging wil curieus vzw het belang van biodiversiteit benadrukken door deze brochure bij al onze afdelingen bekend te maken. Naast cultuur vinden wij biodiversiteit levensbelangrijk, net omdat ze op elkaar lijken door hun veelzijdigheid en kwaliteit. Met deze brochure willen wij onze vrijwilligers nog meer aanzetten om een ontmoeting tussen cultuur en natuur plaats te laten vinden en hen prikkelen om activiteiten rond biodiversiteit te organiseren. Want cultuur is voor ons ook natuur. Meer informatie: curieus vzw, Agoragalerij, Grasmarkt 105 bus 41, 1000 Brussel, 02/552.02.86 [email protected], website: www.curieus.be

85

In de bres voor een rijke natuur Biodiversiteitacties voor verenigingen

2010 werd internationaal uitgeroepen tot het jaar van de biodiversiteit of natuurlijke soortenrijkdom. Veel planten- en diersoorten hebben het immers moeilijk om te overleven. De Vlaamse natuuren milieuverenigingen grijpen dit jaar aan om Vlaanderen in beweging te brengen voor een rijke natuur. Samen met Pasar, de Gezinsbond, KAV, OKRA, curieus en Heemkunde Vlaanderen roepen wij alle vereniging of lokale afdelingen op om aan de slag te gaan met deze brochure en een eigenzinnig steentje of boompje bij te dragen aan de bescherming van de biodiversiteit. In deze brochure vind je inspiratie en kant-en-klare activiteiten om natuurbelevings- en –beschermingsactiviteiten aan te bieden aan jouw leden. Op die manier kunnen we de natuur in al haar rijkdom (her)ontdekken. Wij geloven dat hoe meer we ons bewust zijn van onze rijke, maar vaak ook erg kwetsbare natuur, hoe beter we er voor zullen zorgen. Onder het motto ‘Samen maken we het verschil’ roepen we op om samen te werken met andere verenigingen en lokale besturen zodat we zoveel mogelijk mensen in beweging kunnen brengen voor meer biodiversiteit. Lees de brochure door, kies enkele activiteiten op maat van jouw vereniging en afdeling en laat je verwonderen door de prachtige natuur.

tandem fietst Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel tel. 02 282 19 40 [email protected] www.tandemweb.be

met de steun van de Vlaamse Gemeenschap

In de bres voor een rijke natuur. Biodiversiteitacties voor verenigingen

Recommend Documents