GROENBLAUWE REGIOBIJEENKOMST GROEN EN GEZONDHEID Impressie van Groenblauwe regiobijeenkomst over Groen en gezondheid Locatie: Sûnenzhuis, ZuidOostZorg Drachten donderdag 3 december 2015
Meer groen realiseren voor een leefbare, duurzame stad DuurzaamDoor (RVO), Branchevereniging VHG, NL Greenlabel, GDO (Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling) en de Natuur en Milieufederaties zien dat biodiversiteit bijdraagt aan een hogere kwaliteit van de leefbaarheid in de stad. En dat meer biodiversiteit kan ontstaan als bedrijven, overheden, onderzoekers, docenten/studenten en maatschappelijke organisaties in een evenwichtige mix samenwerken. Daarom werkten wij in 2015 aan een reeks regiobijeenkomsten waar telkens zo’n 80 deelnemers variërend van hovenier tot gemeente ambtenaar, van waterschapsprofessional tot groen docent, van onderzoeker WUR tot Vlinderstichting, van ontwerpbureau tot universiteit van Delft, van vertegenwoordiging van ministerie van IenM en EZ tot wethouder aanwezig waren. 23 april bij Design Academy in Eindhoven over Groen en water 1 juli bij Unipro BV in Haaksbergen over Biodiversiteit op bedrijventerreinen 3 december bij het Sûnenzhuis in Drachten van ZuidOostZorg over Groen en gezondheid
De kracht van groen Natuurlijk, groen is mooi in onze stedelijke omgeving. Maar er is veel meer. Groen werkt bufferend op de effecten van klimaatverandering en kan fijnstof wegvangen. Groen levert ook geld op (in de vorm van energiewinst, een hogere waarde voor onroerend goed, een besparing op zorgkosten). Groen bevordert de gezondheid en het welzijn van mensen, versterkt de kwaliteit van de leefomgeving en geeft een impuls aan de sociale samenhang in wijken. Groen versterkt de biodiversiteit. Groen is een vestigingsfactor voor bedrijven.
De kracht van samenwerken Door samen te werken leren we van elkaar, delen we kennis, doen we inspiratie en nooit bedachte ideeën op, creëren we toegevoegde waarde voor elkaars projecten, versnellen we in onze eigen werkzaamheden, realiseren we nieuwe netwerkverbindingen en betrokkenheid.
Klimaat Jeugd Groen en Gezondheid Grijs Werk
Lodewijk Hoekstra, was dagvoorzitter
Hij is co-founder van NL Greenlabel (platform voor duurzame tuinen en buitenruimtes) en TV-presentator (Eigen Huis & Tuin, Green-Kids). Hij zet zich met passie in om onze leefomgeving te verduurzamen.
“geef kinderen een topervaring in de natuur, dat is ook voor later van belang”
“is het niet raar dat we moeten aantonen dat natuur werkt”
Groen en gezondheid, een gelukkige combina4e! Key-note door
Agnes van den Berg,
omgevingspsycholoog en hoogleraar natuurbeleving aan Rijksuniversiteit Groningen, gespecialiseerd in onderzoek naar natuur en gezondheid.
Groen voor doelgroepen Groen mensen “vergroenen”
Mensen groen “groene zorg”
Groene zorg: Het werkt voor psychische klachten zoals angst, depressie en stress zonder onderscheid naar soort groen.
Jeugd
Groene wanden in scholen Ouderen
Werknemers Groenekamers voor senioren
Planten in kantoren
Groen Beter Best
Minder Pillen Meer Natuur
Inspiratie van de jonge generatie
Conclusie:
Natuur als ondersteuning Geen DBC’s Medicatie wisselend Toegankelijkheid natuur als eis uit de GGZ
Daphne Meuwese BSC Bos en Natuur beleid, WUR Master student Klinische Psychologie, UVA
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
In groepen van diverse samenstelling werd gewerkt met een viertal concrete casussen uit het Noorden waarin de uitdaging was om gezondheid en groen in samenhang te zien.
Vitaliteitstuin ZuidOostZorg in Drachten aantrekkelijk maken De basis voor de vitaliteitstuin is gelegd in herfst 2014 met een beweegboog, vijver, tuinpaviljoen en terras. Naast de vitaliteitstuin is er ook een beleeftuin op het complex met wat kleine dieren en bankjes rondom. Voor beide tuinen geldt dat de bewoners (ook dementerende ouderen) binnen bepaalde kaders naar buiten moeten kunnen.
Beiden tuinen missen sfeer en zijn daardoor niet zo aantrekkelijk als men gehoopt had. Daardoor worden de tuinen nog niet optimaal ingezet. Van beide tuinen wil Lisanne één geheel maken door het ‘gesloten’ gevoel te verminderen en mensen uit de omgeving uit te nodigen om gebruik te maken van de tuinen. Daarom de eerste vraag: ‘Hoe kunnen we de tuinen optimaliseren voor bewoners/buurt en jaarrond toegankelijk en interessant maken?” Tips die genoemd zijn: Zorg voor meer natuurbeleving door zin-
tuigelijke elementen toe te voegen (blote voetenpad, geurende bloemen, bloeiende planten, eetbare planten/kruiden etc. (op verhoogde bakken voor rolstoelgebruikers) Vervang de groene hekken door natuurlijkere exemplaren zoals bijvoorbeeld kastanjehout of hagen. Of plant klimplanten tegen de hekken (groenblijvend en bloeiend) Integreer natuurlijk spelen elementen, hierdoor wordt de tuin aantrekkelijker (kinderen brengen leven en stimuleren ontmoetingen) Denk na over het onderhoud en beheer bij de keuzes die je maakt, dat voorkomt veel ellende achteraf Kies een thematiek, bijvoorbeeld ‘Langs het tuinpad van mijn vader’. Dan kun je de tuin indelen naar gebruiksruimten (moestuinen, geurende bloemen, water, etc.). Voor dementerende ouderen kan deze nostalgie meer rust brengen in hun soms wat onrustige bestaan Groenadoptie zorgt voor meer aanloop en levendigheid en scheelt in de (onderhouds-)
kosten. Let op: moet wel begeleid worden! Betrek een groene opleiding voor onderhoud Maak natuurlijkere paden en maak ze smaller waardoor je eerder uitgenodigd wordt om een rondje te maken (meer ontdekken) Vervang een deel van het gazon door wilde bloemen die de buurt en de bewoners ook mogen plukken (trekt tevens insecten, vlinders, bijen etc. aan) Zorg ervoor dat de kleine dieren gevoerd mogen worden (voerautomaat ophangen met geschikt voer of anders de dieren steeds wisselen met een kinderboerderij bijvoorbeeld) Let op de bodemgesteldheid, die is rondom het complex zeer slecht! De vitaliteitstuin is niet vitaal qua bodem. Dit gaat geld kosten als je niet ingrijpt
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
Tot slot De grootste succesfactor is …..
• Kennis van het vak • Kennis bij elkaar brengen • Kennis/bewustwording over wat “groen” kan en doet: boter bij de vis! (niet “groen” als vergaarbak/verzamelterm) • Begrip • Samenwerken diverse partijen, kijken naar gemeenschappelijk doel • Veel meer groen!! (en geld!) • Het juiste verhaal en de cijfers • Integraal communiceren: overheid-burgers-bedrijven-zorg • Communicatie: voorlichting en bereikbaarheid van het groen
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
Bushokje in de tuin plaatsen voor de dementerende ouderen. Kunnen ze op de bus wachten; dat zorgt voor rust in de hoofd (of brievenbus of telefooncel). Voorbeeld Dilgtoord in Haren. In de tweede ronde werd de centrale vraag gesteld: “Hoe zorgen we ervoor dat de buurt ook van de tuinen gebruik gaat maken?”
Er kwam een stortvloed aan ideeën los: Plaats een oproep in de lokale krant en roep de bewoners op om moestuintjes te komen aanleggen/onderhouden Organiseer een bijeenkomst voor omwonenden en laat hen meedenken in het ontwerp Onderzoek bestaande netwerken in de omgeving en sluit daarbij aan (biedt vergaderlocatie, culturele ontmoetingsplek, podia voor optredens etc.) Zorg voor reuring op gezette tijden – thema avond groen/vitaliteit, plantjesmarkt, workshop bloemschikken, kerststuk maken, oogstfeest, wedstrijd element met de moestuintjes etc. Plaats stickers (groene voetstappen oid) op de vloer binnen en geef de routing naar de tuin aan
Sluit aan bij basisscholen en maak een natuurproject buiten/buitenleslokaal die door de scholen wordt bezocht (bij, vlinder, vogel etc. maar dan moet wel de inrichting van de tuin op orde zijn) Betrek de omgeving door routingsbordjes richting de tuin te maken Maak een ervaringsroute (langs de zintuiglijke elementen) voor de bewoners en omwonenden en geef die ook duidelijk aan Vraag advies bij de Groene helpdesk van de WUR. Antwoord binnen 2 à 3 dagen Pak het zorgdeel buiten op – verzorg een therapie buiten waardoor je andere budgetten kunt aanwenden (bewegen, gesprekken etc.) Verzamel eerst alle wensen van jullie zelf en de andere stakeholders (programma van eisen) en laat op basis daarvan een plan maken (visie en ontwerp) De uitstraling van binnen strookt niet met buiten. Maak er een geheel van zodat gebouw en tuin elkaar gaan versterken Buiten gymles verzorgen in de tuin door de omliggende (basis)scholen Sportclubs warming up laten doen in de tuin (of bootcamps) AOC betrekken bij aanleg assortimentstuin tbv leerdoelen
Huisarts: wachttijd benutten door in de tuin te wandelen/werken. Je krijgt telefoontje van de huisarts als je aan de beurt bent. Recept wordt natuur/beweging Wordt een lokale parel, zorg voor iets unieks of specialisatie waardoor de tuin een aanzuigende werking krijgt Denk out of the box: fysiotuin samen met lokale/regionale mediakanalen. Daardoor ook interessant voor sponsoren ivm bereik
De workshops hebben veel ideeën opgeleverd die door ZuidOostZorg kunnen worden opgepakt. Voor alles geldt: bezint eer ge begint, dus maak eerst een programma van eisen en nodig dan iemand uit voor visie en ontwerpdocumenten. Hier is wel budget voor nodig! Diverse betrokkenen die aanwezig waren, hebben aangeboden mee te willen denken over het vervolg. Zo bood iemand aan mee te kijken naar subsidiemogelijkheden en een ander gaf aan te willen adviseren bij de vervolgstappen. Het bezoek aan de tuin buiten tijdens de tweede workshop hielp enorm om de tuin zelf te ervaren en daar vervolgens inhoudelijk over mee te kunnen praten.
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
Hittestress in Hoogeveen: Koel in het groen? Als gevolg van klimaatverandering zullen hittegolven vaker voorkomen. De leefbaarheid in de stad (waar het al gemiddeld 4°C warmer is dan in het ommeland) komt dan in het geding. De gemeente Hoogeveen heeft een hittestresskaart laten maken die plekken aangeeft waar de hitte een probleem kan worden voor gezondheid en leefbaarheid, zoals een groot parkeerterrein bij een winkelcentrum. Nu de hittestress in beeld is gebracht, wat wordt dan de volgende stap in de praktijk? Bij de komende herinrichting heeft de gemeente de mogelijkheid hier wat aan te doen; moet met toekomstige hitte rekening gehouden worden? En hoe dan?
De kaart geeft veel rode plekken, naast het stadscentrum ook op zorggerelateerde centra, parkeerlocaties en industrieterreinen. Stadswijken met meer groen zijn lichter gekleurd, zijn minder warm. Hoe dit knelpunt om te zetten in een kans op een groene stad?
Discussie De discussie ging vooral over hoe de problematiek op de (bestuurlijke) agenda te krijgen. Daar waar de gemeente zelf nog niet overtuigd is van een “hittestress” probleem, was dit voor de deelnemers geen issue. Als mogelijkheden om “hittestress” op de kaart te zetten is een aantal concrete acties voorgesteld, zoals het maken van een factsheet over het item, voorbeelden van knelpunten en oplossingen in beeld brengen, excursies organiseren om de problematiek zelf te beleven. Breng de kwetsbare groepen in beeld en leg hier de hittekaart overheen; de urgentie wordt dan concreet. Inventariseer de parkeervoorzieningen, zodat duidelijk is waar ruimte is voor vergroenen. Breng de problematiek in samenhang met andere aspecten en beleidsdoelen van ruim-
telijke ontwikkeling in beeld. Neem hier ook de wateraspecten in mee en betrek het waterschap. Tenslotte maak een kosten/baten plaatje, bijvoorbeeld met het instrument TEEB. Aan de inhoudelijke kant is vooral verwezen naar beheer en inrichting, zoals grotere plantvakken, gevarieerde groene corridors en plantverband. Combineer dit met groene daken en gevels. Daarnaast is gewezen op het belang van de juiste kennis over groenbeheer. Procesmatig is het van belang dat het uit de overheidssfeer gehaald wordt, betrek bewoners en bedrijven hierbij. Ga de discussie aan over “kwaliteit”. Zij hebben belangen. Ga op zoek naar ambassadeurs voor het onderwerp.
Inspiratie van de jonge honden over onderzoek naar een groene zorgverzekering. De Groene Zorgverzekering Lagere zorgkosten
Keuzevrijheid in behandeling
Vermindering medicijngebruik
Met aandacht voor de jongste en oudste generaties
labels en polis met aandacht voor groen zijn mogelijk Sneller en beter genezen met natuur
Langdurige gezondheidswinst
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
Groen en Jeugd verbinden in Fryslân Staatsbosbeheer Fryslân heeft zich als terreinbeheerder verbonden aan diverse jeugd, groen en gezondheid initiatieven, waaronder NatuurWijs. NatuurWijs wil kinderen weer in verbinding brengen met de natuur. Daarom bieden zij een natuurprogramma aan voor de basisscholen, waarbij kinderen drie keer per jaar een hele dag in de bossen of de hei trekken. Zélf de natuur ervaren en zélf ontdekken wat mensen en natuur met elkaar te maken hebben. Het bos als klaslokaal. Naast Staatsbosbeheer en NatuurWijs richten ook andere aanbieders van natuur- en milieueducatie zich zich op kinderen en jeugd. Wat zijn mogelijkheden van natuur voor gezondheid van de jeugd? Wat is nodig om de relatie tussen groen, jeugd en gezondheid te versterken en met welke (nieuwe) partijen kun je een samenwerking organiseren? Uitdagingen jeugd en groen Waar Staatsbosbeheer en Natuurwijs tegenaan lopen is dat zij prachtige programma’s bieden op het gebied van jeugd en groen, maar dat het lastig is om deelnemende scholen, ouders en vrijwilligers te mobiliseren hieraan deel te
nemen. Scholen zijn er steeds minder op gericht om met hun leerlingen naar buiten te gaan. Daarnaast worden ze overladen met educatieve projecten van buitenaf. Ook de andere deelnemers herkennen dit. Hoe krijg je zo veel mogelijk kinderen mee naar buiten? Wat werkt wel en wat werkt niet? Hoe bouw je aan een warm netwerk van scholen in deze tijden van drukte? Hoe verleid je ouders om met hun kinderen naar georganiseerde programma’s te komen?
Tips van deelnemers Naar aanleiding van bovengenoemde vraagstukken gaan de deelnemers in gesprek en geven tips: • Persoonlijk contact met alle scholen uit je werkregio kost te veel tijd. Vaak zijn er per gemeente directeurenoverleggen van basisscholen die zo’n 2 tot 4 keer per jaar bij elkaar komen. Probeer een half uur tijd te krijgen op de agenda tijdens deze overleggen en vertel over je activiteiten. Doe een concreet aanbod aan de scholen en stuur hen na twee weken nog een herinnering. Zet hier ook een deadline bij voor wanneer je graag
•
•
•
•
reactie zou willen of een school wel of niet meedoet. Maak het exclusief: “Jouw school kan drie dagen in de natuur winnen. Meld je snel aan!”. Je kunt het ook exclusief maken door schaarste te creëren. Beperk de mogelijkheden voor de scholen, zodat ze sneller in actie komen: “Er zijn voor je regio vijf data waarop je deel kunt nemen. Schrijf je snel in, want vol is vol!” Benader de scholen rechtstreeks, maar verstuur ook persberichten naar lokale kranten. Hierdoor vragen leerlingen zelf aan hun docenten om mee te mogen doen. Dit levert vaak veel meer aanmeldingen op. Scholen kijken ook vaak naar andere scholen in de buurt en als iets enthousiast ontvangen wordt, willen zij daar ook graag aan deelnemen. Maak enthousiaste deelnemende scholen ‘ambassadeurs’ voor andere scholen uit de regio. Werk samen met lokale initiatieven die dezelfde doelstellingen hebben. Samen heb je meer mankracht en meer tijd om scholen te enthousiasmeren deel te nemen aan aange-
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
•
•
•
•
boden activiteiten. Zo voorkom je ook dat alle organisaties apart de scholen benaderen, maar kun je een gezamenlijk aanbod doen met meer ‘body’. Werk samen met pabo’s, zodat het al vroeg bij aankomende leerkrachten in hun systeem zit om met leerlingen naar buiten te gaan. Geef pabo studenten ook buiten les van reguliere vakken. De natuur als klaslokaal. Zo moedig je hen aan om vaker naar buiten te gaan met hun (stage)leerlingen. De openbare ruimte is vaak strak, geordend en netjes ingericht. Dit is een weinig uitdagende omgeving voor kinderen om hun eigen leefomgeving te verkennen. Zorg als gemeente ook voor stukken grond waar meer chaos en rommel is, zodat de kinderen dichtbij huis buiten kunnen struinen en ontdekken. Vervoer is vaak het grootste knelpunt voor scholen om deel te nemen aan buitenactiviteiten. Faciliteer als overheid in vervoer naar natuurgebieden voor je schoolgaande kinderen. Zo haal je het grootste praktische probleem weg en het is maar een kleine investering. Als het voor scholen een drempel is om met de leerlingen de natuur in te gaan, haal de natuur dan naar de school. Investeer in groe-
• •
•
• •
ne schoolpleinen en educatieve programma’s op de groene schoolpleinen of in het park naast de school. Zorg als overheid voor de koppeling tussen vraag en aanbod en faciliteer nieuwe initiatieven. Organiseer verbinding tussen partijen. Houd als overheid een overzicht bij van mogelijke subsidies en fondsen die raken aan groen, participatie, educatie & zorg en communiceer dit met initiatieven, zodat zij er van af weten en er gebruik van kunnen maken. Organiseer activiteiten voor jeugd in het groen op plekken in de natuur waar een horecavoorziening aanwezig is. Ga de samenwerking aan met horecaondernemers. Zo verleid je ouders om met hun kinderen naar georganiseerde activiteiten te komen. Creëer klantrelaties. Steeds meer kinderen gamen binnen. Maak ook hier gebruik van door natuur meer te integreren in games. Ontwikkel een spel voor de Playstation of Nintendo, waarbij kinderen een eigen stuk natuur beheren.
Opbrengsten Sommige gemeenten hebben een NME-centrum
waar professionals werken die natuur- en milieueducatie als hun taak hebben. Zij zijn een logische samenwerkingspartner en hebben warme contacten met scholen. In gemeenten zonder NME centrum ligt hier een uitdaging op verschillende partijen met elkaar te verbinden. Provincie Drenthe ziet na deze workshop een rol voor zichzelf in het verbinden van partijen zodat initiatieven daadwerkelijk van de grond kunnen komen. Onderwijsinstellingen (vmbo & mbo) doen een aanbod om samen te werken. Zij zijn constant op zoek naar echte opdrachten uit de maatschappij en het is vaak lastig om er elk jaar voldoende te vinden. Studenten recreatie of bos- en natuurbeheer kunnen helpen met het uitwerken van concrete opdrachten. Hoveniersbedrijven willen ook graag samenwerken met de NME-sector. Zij zijn altijd op zoek naar toekomstig personeel en vinden het leuk om de jeugd een dagje te laten meewerken in het groenbeheer. Lokale IVN-afdelingen doen een aanbod aan Staatsbosbeheer om met hen samen te werken, aangezien zij tijd hebben om kinderen te begeleiden bij natuuractiviteiten. Tot slot maken de initiatiefnemers Stichting Natuurwijs en Staatsbosbeheer in deze workshop contact met mogelijke samenwerkingspartners.
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
Stichting NatuurWijs wil graag met een aantal hoveniersbedrijven en MBO-onderwijsinstellingen een verdere samenwerking verkennen. Staatsbosbeheer Fryslân wil graag samen met andere partners gezonde wandelingen gaan opzetten in haar gebieden, maar staat ook open voor andere samenwerkingen en doet een aanbod aan de deelnemers om met hen in gesprek te gaan als zij natuurgebieden zoeken voor hun activiteiten.
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
Werken in het groen als medicijn Zorginstelling Noorderbreedte, biedt op hun locatie Nieuw Toutenburg zorg aan patiënten met het syndroom van Korsakov en oudere mensen met psychiatrische problemen. Het syndroom van Korsakov is een aandoening die het gevolg is van ernstig vitamine B1 (thiamine) gebrek en treedt voornamelijk op bij alcoholverslaving. Alcoholisten lopen dit risico omdat zij doorgaans slecht eten en een verhoogde vitamine behoefte hebben. Doordat de hersenen vervolgens worden aangetast ontstaat geheugenverlies, verliest men het vermogen iets nieuws te leren en is men ook steeds minder in staat de gewone dagelijkse handelingen te verrichten en voor zichzelf te zorgen. Ondanks het feit dat patiënten met het syndroom van Korsakov kunnen niet genezen is het wel mogelijk de gezondheidstoestand van deze patiënten te verbeteren. Voorwaarde is wel dat van alcoholgebruik geen sprake meer is en de patiënten in een beschermde woonomgeving worden opgevangen en de juiste begeleiding krijgen: bieden van dagritme door een passende dagbesteding gescheiden van hun directe woonomgeving.
Op basis van de overtuiging dat werken in het groen een positieve invloed heeft op het welzijn van deze bewoners en dat het verrichten van onderhoudswerkzaamheden een uitstekende vorm van dagbesteding is heeft men een hovenier in dienst genomen. Voor het tuinonderhoud wint Fokke Boersma (facilitair manager van Noorderbreedte) adviezen in bij Douwe Snoek van Snoek Hoveniers die jarenlange ervaring hebben met het onderhouden van het terrein van Nieuw Toutenburg en graag meedenken. Deze vorm van samenwerken is voor beiden nieuw. Ze hebben allerlei vragen die ze graag met de deelnemers van de workshop bespreken. Zo heeft Fokke Boersma vragen als wie is verantwoordelijk voor het beheer van de tuin? wie bewaakt en wie voert uit? Als zorginstelling is men bewust van hun regiefunctie, maar hun afhankelijkheid van samenwerkingsverbanden maakt dat deze vragen vooralsnog niet beantwoord zijn. Douwe Snoek voegt hier de vraag aan toe op welke wijze de intensiteit van de onderhoudswerkzaamheden kan worden bepaald. Naast het feit dat deze
bewoners het eindbeeld mede bepalen is men afhankelijk van de gesteldheid van de bewoners om de werkzaamheden te kunnen uitvoeren. Daarnaast heeft hij vragen over het begeleiden van bewoners door zijn eigen medewerkers, de invloed van toezichthouders als de Inspectie voor de gezondheidszorg en het naleven van Arbo wetgeving. Maar ook de rol van het onderwijs om de continuïteit van dit initiatief in de toekomst te borgen is een vraag die hem bezighoudt.
Nadat Fokke en Douwe hun casus hebben toegelicht en hun vragen hebben voorgelegd aan de deelnemer werd in een prettige sfeer de discussie gestart en werden de gestelde vragen een voor een op een constructieve wijze bij de kop gepakt. Het feit dat alle O’s (Overheid, Onderwijs, Ondernemers, Onderzoek en Onderop) waren vertegenwoordigd resulteerde vanuit allerlei invalshoeken in nieuwe inzichten, tips en de bevestiging dat ze op de goede weg waren.
IN GESPREK OVER DE PRAKTIJK
Stel het gewenste eindbeeld voor de tuin samen met de bewoners vast en schrijf op basis daarvan een beheerplan; Breng voor het verkrijgen en behouden van draagvlak voor dit initiatief de voordelen in kaart mbt de gezondheid en welzijn van bewoners. Meer groen leidt toch tot minder pillen; Richt een moestuin in voor het verbouwen van groente waarbij een koppeling gemaakt kan worden met het onderwijs en in dit geval specifiek met het Nordwin College te Leeuwarden; Gebruik de zorgboerderijen als voorbeeld en win informatie in bij bijvoorbeeld de Federatie Landbouw en Zorg; Benoem functies die de tuin dient te bieden en stem de inrichting en het onderhoudsniveau daarop aan; Neem de directie en het management mee de tuin en laat ze de functies die de tuin en het bijbehorende onderhoud heeft zelf ervaren. Laat ze bijvoorbeeld ook een dag meewerken om ze zelf de meerwaarde te laten ervaren; Met het oog op toezicht en arbo wetgeving is het een optie om de tuin als experimentgebied te laten benoemen. Handhavers hebben daar wellicht interesse in en kunnen zich dan
coulanter opstellen. Belangrijke voorwaarde is dat meerdere stakeholders bij dit experiment betrokken dienen te zijn; Richt stageplaatsen in en creëer voor de stagiairs de mogelijkheid om niet alleen in de tuin maar ook bij samenwerkingspartners ervaring op te doen. Het gaat in dit geval immers niet alleen om vak en vakmanschap met betrekking tot het onderhoud, maar ook om het begeleiden van de bewoners. Na afloop keken zowel Fokke als Douwe positief terug op de workshops. Men weet wat men moet doen om te komen tot een goed beheerplan, het vaststellen van verantwoordelijkheden en te bepalen wie waar regie opvoert. Daarnaast is een waardevolle verbinding gelegd met het onderwijs en heeft men in dat kader waardevolle tips ontvangen. Douwe Snoek stelde: “Het was leuk om te doen, we hebben concrete tips en suggesties gekregen en ook onze eigen ideeën bevestigd gezien. Verder zijn er leuke verbindingen ontstaan. Hier kunnen we zeker mee aan de slag!”
Bedankt voor uw komst en het meedenken met de casus!
