Rapportage:
© Imagepeople
De Grote Woontest 2012 In de regio Haaglanden
April 2013
SmartAgent
1
Inhoudsopgave 1.
Waarom De Grote Woontest? ...................................................................................................... 4
2.
Samenvatting ............................................................................................................................... 6
3.
Woonmilieus ................................................................................................................................ 8
4.
5.
6.
7.
8.
3.1
Woonmilieus in de regio.......................................................................................................8
3.2
Verhuisgeneigden .............................................................................................................. 11
3.3
Kansen voor verandering ................................................................................................... 12
3.4
Uitwerking rustig stedelijk wonen ....................................................................................... 14
3.5
Uitwerking dorps wonen ..................................................................................................... 20
3.6
Uitwerking woonwijk appartementen en eengezinswoningen .............................................. 24
Bewoners................................................................................................................................... 30 4.1
De bewoners ..................................................................................................................... 30
4.2
Clustering: acht woonwerelden met eigen wensenprofiel .................................................... 34
4.3
Knelpunten woonwerelden ................................................................................................. 36
4.4
Aantrekkelijke locaties ....................................................................................................... 38
Tevredenheid ............................................................................................................................. 41 5.1
Tevredenheid totale woonsituatie ....................................................................................... 41
5.2
Buurtontwikkeling .............................................................................................................. 42
5.3
Tevredenheid deelaspecten ............................................................................................... 44
5.4
Prioritering deelaspecten ................................................................................................... 45
5.5
Tevredenheid van de leefstijlen en woonwerelden ............................................................. 46
5.6
Ideale buurt ....................................................................................................................... 47
Verhuisgeneigdheid en woonvoorkeuren .................................................................................... 49 6.1
Verhuisgeneigdheid en migratie tussen gemeenten ........................................................... 49
6.2
Eigendomsvorm en woningtype ......................................................................................... 50
6.3
Betaalbaarheid .................................................................................................................. 51
6.4
Manifeste verhuizers.......................................................................................................... 53
6.5
Nieuwbouwvragers en manifeste nieuwbouwvragers ......................................................... 54
6.6
Senioren ............................................................................................................................ 56
6.7
Koopstarters ...................................................................................................................... 58
6.8
Middeninkomens ............................................................................................................... 59
Imago ........................................................................................................................................ 61 7.1
Extern imago ..................................................................................................................... 61
7.2
Intern imago ...................................................................................................................... 62
7.3
Sturen op imago ................................................................................................................ 63
Deelrapportage gemeenten ........................................................................................................ 65 8.1
Den Haag .......................................................................................................................... 65
SmartAgent
2
9.
8.2
Delft................................................................................................................................... 66
8.3
Leidschendam-Voorburg .................................................................................................... 68
8.4
Rijswijk .............................................................................................................................. 69
8.5
Zoetermeer ........................................................................................................................ 70
8.6
Pijnacker-Nootdorp ............................................................................................................ 71
8.7
Westland ........................................................................................................................... 73
8.8
Midden-Delfland ................................................................................................................ 74
Conclusies ................................................................................................................................. 76
Bijlage 1: Responsoverzicht .............................................................................................................. 79 Bijlage 2: Tabellen met hoofdscores .................................................................................................. 84 Bijlage 3: Buurtontwikkeling versus Buurtoordeel ............................................................................ 104 Bijlage 4: Intern-Extern imago ......................................................................................................... 108 Bijlage 5: Google-maps kaarten van de 8 woonwerelden ................................................................. 112 Bijlage 6: Onderzoeksverantwoording ............................................................................................. 116 Bijlage 7: Gis toelichting / verantwoording ....................................................................................... 120 Bijlage 8: De vragenlijst ................................................................................................................... 122
SmartAgent
3
1.
Waarom De Grote Woontest?
In 2012 hebben we voor de eerste maal De Grote Woontest (DGWT) in de Regio Haaglanden uitgevoerd. Juist in deze tijd van economische crisis en een stagnerende woningmarkt is het belangrijk om voeling te hebben met de consument. Waar liggen de behoeften en de knelpunten? Wat is voor (potentiële) bewoners echt belangrijk? DGWT 2012 brengt de consument letterlijk in beeld en het biedt daarmee handvatten aan gemeenten, corporaties, beleggers en ontwikkelaars voor het uitstippelen van hun strategie en beleid. Aan deze editie hebben in totaal 18.061 huishoudens meegedaan (zie bijlage 1 voor het responsoverzicht per gemeente en wijk). DGWT biedt de deelnemers onder meer de volgende informatie. • Inzicht in leefbaarheid, kwaliteit van woningen, kwaliteit van voorzieningen; •
(Mis)match tussen wat bewoners wensen en wat geboden wordt;
•
Imago en ontwikkeling van uw wijken en buurten;
•
Inzicht in de transformatieopgave in de voorraad (woningen en woonmilieus);
•
Wie zijn de actuele nieuwbouwvragers?;
•
Welke woonwensen hebben deze ten aanzien van woning, omgeving en voorzieningen?;
•
Basisinformatie voor prestatieafspraken, programma’s en wijkvisies.
DGWT is een halffabricaat. De consumenteninformatie zal door de deelnemers moeten worden geïnterpreteerd en worden benut bij de ontwikkeling van hun visie, in beleidsplannen en in feitelijke uitvoeringsplannen. Daarom ligt de nadruk van deze editie niet op een uitgebreide rapportage, waarin wordt ‘voorgeschreven’ hoeveel van wat wanneer moet worden gebouwd, maar op het inzichtelijk presenteren van de consumenteninformatie zelf. Van praktisch alle wijken in de regio zijn
SmartAgent
4
overzichtelijke factsheets gemaakt. Hierin wordt een beeld geschetst van de bewoners in de wijk, hun leefstijl, koopkracht en levensfase, hun tevredenheid met de woonsituatie, hun woonambities en verhuisgeneigdheid, de woonmilieus en het imago van de wijk bij henzelf en bij mensen van buiten de wijk. Deze informatie is met kaarten, grafieken en tabellen in beeld gebracht. De kaarten zijn tevens in een afzonderlijk kaartenboek beschikbaar gesteld. Ten behoeve van het maken van eigen analyses is de gehele dataset voor de deelnemers beschikbaar gesteld. Daarin kunt u voor een specifiek gebied of een bepaalde doelgroep aparte analyses verrichten. Gedacht kan worden aan analyses voor de beantwoording van de volgende vragen: • Welk soort woningen (type, prijs, eigendom) willen ouderen die in het stedelijk gebied willen wonen? •
Welke doelgroepen zijn kansrijk voor de ontwikkelingslocaties in mijn gemeente?
•
Wie zijn de huurders in het hogere marktsegment en wat zijn hun woonwensen?
•
Aan welke woonmilieus ontbreekt het in mijn gemeente?
•
Hoe richt ik het openbaar groen in voor de doelgroepen die ik wil aantrekken?
De volgende partijen hebben in dit onderzoek geparticipeerd. Overheid:
Corporaties:
Marktpartijen:
Stadsgewest Haaglanden
Haag Wonen
ABB Ontwikkeling
Gemeente Delft
Rijswijk Wonen
Amvest
Gemeente Den Haag
Rondom Wonen
ASR Vastgoed
Gemeente Leidschendam-Voorburg
Wonen Midden Delfland
BAM Woningbouw
Gemeente Midden-Delfland
Woonbron
Blauwhoed
Gemeente Pijnacker-Nootdorp
Woonzorg Nederland
Bouwfonds
Gemeente Rijswijk
Era Contour
Gemeente Westland
Heijmans Vastgoed
Gemeente Zoetermeer
Synchroon
Het Rijk
Syntrus Achmea Real estate & finance
Deze rapportage bestaat uit de volgende delen: 1. Woonmilieus: welke woonmilieus kent de regio en welke vraagstukken doen zich hierbij voor; 2. Bewoners: een analyse van de woonconsument in de regio, inclusief woonwerelden; een combinatie van consument, locatie en product voor een diepere analyse van de woonambities; 3. Tevredenheid: met de huidige woonsituatie en de ontwikkeling ervan; 4. Verhuisgeneigdheid en woonvoorkeuren: verhuismotieven, nieuwbouw en specifieke doelgroepen zoals senioren, koopstarters en middeninkomens; 5. Imago van de woonwijken in de regio; 6. Deelrapportage gemeenten. Ieder deel bevat een introductie op het betreffende thema, de (regionale) uitkomsten, waarin de ontwikkeling wordt geschetst en gebieden met elkaar worden vergeleken. Voor de afzonderlijke gebieden kan de lezer zich vervolgens wenden tot de factsheets, de kaarten en/of de database. We wensen u veel succes bij de toepassing van deze consumenteninformatie omtrent de woonbeleving in de regio Haaglanden.
SmartAgent
5
2.
Samenvatting
In de regio Haaglanden kunnen negen verschillende woonmilieus worden onderscheiden. In de huidige situatie hebben meer mensen een voorkeur voor de woonmilieus rustig stedelijk wonen en dorps wonen dan er woningen in deze woonmilieus zijn. Bij het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen is er juist sprake van het omgekeerde. De positieve associaties van bewoners die rustig stedelijk wonen blijken vrijwel overeen te komen met de associaties van diegenen die dorps wonen: rustig, gezellig, groen en veilig. De beleving van gebieden in het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen kan verbeteren door de aanpak van sociale factoren zoals veiligheid en de bevolkingssamenstelling; deze factoren blijken de tevredenheid in de wijk het meest te verhogen. Sociale factoren hangen echter sterk samen met de ruimtelijke opzet van wijken, zo wordt de beleefde veiligheid beïnvloed door de ‘ogen op straat’. Fysieke ingrepen zullen dus soms wel nodig zijn, om de sociale factoren aan te pakken. 55% van de bewoners van de regio Haaglanden heeft een groepsgerichte leefstijl (gele of groene leefstijl) en 45% een meer ego-georiënteerde leefstijl (blauwe of rode leefstijl). Ten opzichte van de Nederlandse situatie is vooral de rode groep in de regio sterk vertegenwoordigd. Deze groep woont vooral in Den Haag en Delft. Om meer grip te krijgen op de woonwensen van de verschillende groepen bewoners zijn er acht woonwerelden samengesteld: clusters op basis van leefstijl, woonmilieu en woonvoorkeuren. Per woonwereld zijn de knelpunten en kansen in de huidige woningmarkt te bepalen. Zo heeft de groep Landelijk & vrij een betaalbaarheidsissue, omdat zij landelijk willen wonen maar hier (nog) niet het budget voor hebben, en zoekt de groep Samen & de buurt vooral een woonomgeving waar het gezellig wonen is. 77% van de bewoners in de regio Haaglanden geeft aan tevreden te zijn met de totale woonsituatie. De bewoners van de gemeente Midden-Delfland zijn de meest tevreden bewoners in de regio wat betreft hun woonsituatie, terwijl de gemeenten Delft en Den Haag de meeste ontevreden bewoners hebben. In Den Haag en Leidschendam-Voorburg geven de bewoners vaker aan dat hun buurt de afgelopen jaren voorruit is gegaan. Wijken en buurten die opvallend hoog scoren wat betreft buurtontwikkeling zijn de Poptahof in Delft, Prinsenhof in Leidschendam-Voorburg en een aantal wijken in het Haagse stadsdeel centrum. De tevredenheid op een bepaalde locatie verschilt vaak sterk per groep. Zo zien we bijvoorbeeld dat in het Transvaalkwartier-Noord de rode groep erg tevreden is terwijl de groene groep juist ontevreden is. Naast de tevredenheid met de huidige buurt is er aan de respondenten ook gevraagd naar hun wensen voor hun ideale buurt. Ook hier zien we verschillen tussen de groepen. Zo blijkt uit het onderzoek dat de rode groep veel minder waarde hecht aan een parkeerplek bij de woning dan bijvoorbeeld de blauwe groep. Deze informatie biedt mogelijkheden om per project of locatie en dus per doelgroep te bepalen hoe men met parkeren en mobiliteit om gaat in plaats van uit te gaan van standaard normen. 18% van de bewoners in de regio Haaglanden geeft aan de komende twee jaar zeker of waarschijnlijk te willen verhuizen en nog een kwart van de bewoners geeft aan misschien te willen verhuizen. Wederom zijn het de bewoners van de gemeente Midden-Delfland die een zeer lage verhuisgeneigdheid en een opvallend hoge binding met de eigen woonplaats hebben, terwijl de binding aan de woonplaats in de gemeente Pijnacker-Nootdorp het laagst is. Veel verhuisgeneigden ervaren momenteel belemmeringen waarom ze (nog) niet verhuizen, in de meeste gevallen ervaart men financiële of economische belemmeringen. 34% van de verhuisgeneigden geeft aan actief op zoek te zijn naar een nieuwe woning, dit zijn ongeveer 30.000 huishoudens in de regio. De groep manifeste nieuwbouwvragers is vooral op zoek naar een woning in de woonmilieus woonwijk met vooral eengezinswoningen of rustig stedelijk wonen. Vergelijken we de vraag van de manifeste nieuwbouwvragers met de nieuwe projecten in de regio dan zien we dat er volop suburbaan
SmartAgent
6
grondgebonden wordt gebouwd, maar nauwelijks rustig stedelijk. Hier ligt dus een vraagstuk in de regio. Senioren, koopstarters en middeninkomens zijn drie groepen die belangrijk zijn in de huidige woningmarkt omdat zij op dit moment de doorstroom belemmeren en/of die zouden kunnen bevorderen. Om deze reden zijn de groepen en hun woonwensen nader geanalyseerd. De woonwensen van senioren zullen de komende jaren steeds gedifferentieerder worden. We zien dat de groep 75+ zich voor meer dan de helft in de twee groepsgerichte woonwerelden Praktisch & vertrouwd en Rustig & functioneel bevindt. Echter de groepen 65-75 jaar en 55-65 jaar zijn veel meer verdeeld over de verschillende woonwerelden en hebben dus ook meer uiteenlopende woonwensen zowel qua locatie als qua woonsfeer of product. Er zijn bijna 15.000 koopstarters in de regio Haaglanden. Het is een zeer verhuisgeneigde groep, maar men ervaart veel financiële belemmeringen. Ook deze groep wil veelal rustig stedelijk wonen. Ze bevinden zich vooral in de ego-georiënteerde woonwerelden. Ook de groep middeninkomens die ‘in de knel’ zitten ervaren veel financiële belemmeringen om te verhuizen. Voor een groot deel van de middeninkomens is de wens een eengezinswoning, een product wat echter vaak moeilijk bereikbaar is gezien de beperkte koopkracht. Het imago van de verschillende plaatsen, wijken en buurten in de regio is in De Grote Woontest uitgebreid onderzocht. Het externe imago van een wijk is bepaald door mensen die die wijk wel kennen, maar er niet wonen. Het interne imago wordt bepaald door de bewoners zelf. Wat opvallend is, is dat de top en laagste 5 buurten van zowel extern als intern imago gedomineerd wordt door wijken en buurten in Den Haag. Den Haag heeft dus zowel de wijken en buurten met het beste imago van de regio, als de wijken en buurten met het zwakste imago. Wat betreft het extern imago van de plaatsen zien we daarentegen dat Den Haag gemiddeld scoort, Delft scoort het hoogst en Kwintsheul heeft de laagste imagoscore. Wanneer het interne en externe imago sterk van elkaar afwijken verdient dit aandacht. Bij een hoger intern imago dient er vooral gekeken te worden naar de marketing van de wijk; de wijk verdient immers beter. Bij een lager intern imago teert de wijk nog op een betere beeldvorming naar buiten toe, terwijl de woonkwaliteit in het gebied dit niet meer waar kan maken. De kwaliteit verdient dan aandacht. In de gemeenten in de regio spelen verschillende vraagstukken. Zo zien we dat Den Haag een positie heeft aan de linkerzijde van het model. Deze ego-georiënteerde groepen verhuizen echter ook vaak weg uit de gemeente. Wanneer Den Haag deze groepen wil behouden, bijvoorbeeld omdat het veel hoogopgeleiden zijn, zullen zij hier op in moeten spelen met het gemeentelijk (woon) beleid. Voor Delft speelt eenzelfde type vraagstuk, maar dan rondom het al dan niet willen binden van afgestudeerden aan de gemeente. Wanneer Delft deze groep wil binden is het belangrijk om te werken aan een passende woningvoorraad. Daarnaast kampt Delft een groot ‘overschot’ aan woonwijken met appartementen en eengezinswoningen, hier ligt ook een vraagstuk voor de gemeente. LeidschendamVoorburg heeft een waardevolle identiteit die wordt gekenmerkt door de woonwereld Ruim & Hoogwaardig. De gemeente kan hierop inspelen door de identiteit te koesteren en waar mogelijk uit te breiden door het transformeren van woonmilieus. Rijswijk heeft een sterke identiteit aan de rechterzijde van het BSR-model. Het zijn vooral de clusters met relatief veel senioren die toe zullen nemen in de gemeente. Hier ligt een vraagstuk over hoe de gemeente hier het beste mee om kan gaan. Zoetermeer is een groeikern met een eenzijdige woningvoorraad met grote ‘overschotten’ en ‘tekorten’ wat betreft woonmilieus tot gevolg , in deze gemeente lijkt zich een duidelijk transformatievraagstuk te ontwikkelen. In de gemeente Pijnacker-Nootdorp zijn mogelijkheden om bijvoorbeeld dorps en hoogwaardige woonmilieus te creëren, voor zowel de gele als blauwe leefstijl. Dit zijn woonmilieus waar ‘tekorten’ van zijn in de regio. De beide landelijke/dorpse gemeenten Westland en Midden-Delfland hebben een sterke identiteit, die bij veel burgers geliefd is, kortom een identiteit om te koesteren.
SmartAgent
7
3.
Woonmilieus
In de regio Haaglanden komen verschillende woonmilieus voor. Naar bepaalde woonmilieus is er in de regio meer vraag dan aanbod, terwijl andere woonmilieus juist meer aanwezig zijn in de regio. Woonmilieus zijn woonomgevingen met overeenkomstige kenmerken en op vergelijkbare locaties. Kenmerken van een woonmilieu zijn bijvoorbeeld de dichtheid van de woningen en de mate aan functiemenging van bijvoorbeeld wonen, werken en winkelen. De tevredenheid van bewoners met hun woonsituatie wordt niet alleen bepaald door de woning, maar ook door het woonmilieu. Wanneer het woonmilieu past bij de wensen en de leefstijl van de bewoner dan zal dit een positief effect hebben op de tevredenheid. Wanneer in een regio de vraag en het aanbod wat betreft woonmilieus goed op elkaar aansluiten zal dit een positief effect hebben op de woningmarkt, aangezien de bewoners goed worden bediend.
3.1
Woonmilieus in de regio
We hebben in het onderzoek negen woonmilieus onderscheiden. Deze zijn met afbeeldingen en teksten voorgelegd aan de respondenten om hun huidige woonsituatie te kenschetsen, maar ook om aan te geven in welk woonmilieu ze – rekening houdend met hun financiële situatie – eigenlijk zouden willen wonen. Het antwoord op de eerste vraag geeft aan welke woonmilieus in welke omvang in Haaglanden aanwezig zijn. Hieronder is dit per woonmilieu aangegeven1:
Grootstedelijk wonen (5,5%)
Levendig stedelijk wonen (13,5%)
Rustig stedelijk wonen (15,6%)
Wonen bij winkelcentra (11,1%) :
Woonwijk met appartementen en eengezinswoningen (24,1%)
Woonwijk met vooral eengezinswoningen (17,9%)
Hoogwaardig wonen (3,5%)
Dorps wonen2 (7,8%)
Landelijk wonen (1,3%)
1
De vragenlijst met daarin de volledige beschrijving van de woonmilieus en alle bijbehorende foto’s is opgenomen in de bijlage. Het laatste woonmilieu dorps wonen is een woonmilieu wat niet is uitgevraagd in eerdere edities van De Grote Woontest. In eerdere edities omvatte de omschrijving van landelijk wonen ook het wonen in het dorp. De beschrijving was als volgt: ‘In een dorp of landelijke gemeente met veel ruimte en rust, maar met weinig winkels’. 2
SmartAgent
8
De tweede vraag geeft een beeld hoe de woonmilieuverdeling eruit zou moeten zien wanneer we rekening zouden houden met de voorkeuren van deze consumenten. Deze voorkeuren geven niet een feitelijke (effectieve) vraag in de markt aan, want deze is afhankelijk van veel meer factoren, zoals de prijs van de woningen, de kwaliteit van het woonmilieu en de aanwezige voorzieningen. Toch is deze uitgesproken voorkeur van consumenten niet zonder betekenis, want het geeft wel aan welke woonsfeer men eigenlijk het liefst zou hebben. Je zult dan doorgaans ook zien dat consumenten verhuizen van de woonmilieus die minder gewild zijn naar de woonmilieus die meer gewild zijn. Door het transformeren van minder gewilde woonmilieus in gewilde woonmilieus wordt de totale woontevredenheid positief beïnvloed. Wanneer een woonmilieu in de huidige situatie hoger is dan in de gewenste situatie noemen we dit in deze rapportage een ‘overschot’. Is het omgekeerde het geval, 3 dan noemen we dat een ‘tekort’ . In de regio Haaglanden is vooral een ‘tekort’ aan de woonmilieus rustig stedelijk wonen en dorps wonen. Zie figuur 1. De antwoorden van de respondenten zijn 4 gecorrigeerd door middel van een prijscorrectie. Figuur 1: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus regio Haaglanden (n=allen)
Een ‘overschot’ is er vooral van het woonmilieu: woonwijk met appartementen en eengezinswoningen.Dit is het meest voorkomende woonmilieu op dit moment, maar wordt in mindere mate als gewenst woonmilieu gezien. Het woonmilieu rustig stedelijk wonen wordt door 23% van de huishoudens in de regio Haaglanden gewenst. Echter geeft momenteel slechts 16% aan in een rustig stedelijk woongebied te wonen. Hier is dus sprake van een relatief groot ‘tekort’. Ook het woonmilieu dorps wonen is erg gewenst in de regio. 8% van de huishoudens geeft aan op dit moment in dit woonmilieu te wonen, terwijl 13% dit wel zou willen.
3
Tekort en overschot wordt in deze rapportage gebaseerd op wat inwoners van Haaglanden aangeven als huidig woonmilieu en als gewenst woonmilieu met prijscorrectie. Er wordt geen rekening gehouden met bewegingen in en uit de regio. Ook wordt er geen rekening gehouden met de specifieke omstandigheden op de woningmarkt (crisis, de prijsdaling, de beperkte financierbaarheid, etc.) Het gaat hierbij dus om een relatief tekort op een regionale balans. 4 In de woonmilieus hoogwaardig wonen en landelijk wonen ligt een prijscomponent besloten. Daarom zijn bij kwantificering van de vraag naar deze woonmilieus alleen huishoudens meegenomen die een woning zoeken in een koopprijsklasse van € 350.000 en hoger of een huurprijsklasse van € 665 en hoger. Huishoudens die een woning onder deze prijsgrens zoeken zijn buiten beschouwing gelaten.
SmartAgent
9
Kleinere ‘tekorten’ zien we terug bij de woonmilieus grootstedelijk wonen, hoogwaardig wonen en landelijk wonen. Kleine ‘overschotten’ zijn te zien bij het woonmilieus levendig stedelijk wonen en woonwijk met vooral eengezinswoningen. Wanneer we de saldi van de woonmilieus in de verschillende gemeenten bekijken is te zien dat er in Den Haag en in Rijswijk een klein ‘tekort’ is van het woonmilieu: woonwijk met vooral eengezinswoningen, in plaats van een klein ‘overschot’. Midden-Delfland is de enige gemeente waar het woonmilieu dorps wonen een licht ‘overschot’ laat zien, verder is er in alle gemeenten sprake van een ‘tekort’. Ook het ‘tekort’ aan rustig stedelijk wonen is in alle gemeenten duidelijk aanwezig. Natuurlijk leent niet elke gemeente zich voor elk woonmilieu. Streven naar een balans op gemeenteniveau is dus niet altijd mogelijk of zelfs wenselijk. Mensen die bijvoorbeeld rustig stedelijk willen wonen, zullen dit waarschijnlijk niet in een gemeente als Midden-Delfland zoeken maar eerder in Den Haag of Delft. De resultaten bieden aanknopingspunten om te streven naar een regionale balans. Daarnaast sluit het aan op de regionale visie om herkenbare en sterke woonmilieus te creëren. Bij een weergave van de woonmilieus in een GIS-kaart, zie figuur 2, is duidelijk te zien dat de stedelijke woonmilieus voornamelijk aanwezig zijn in Den Haag, Rijswijk en Delft. In de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Zoetermeer en Pijnacker-Nootdorp zijn het vooral de woonmilieus; woonwijk met appartementen en eengezinswoningen, woonwijk met vooral eengezinswoningen en wonen bij winkelcentra die domineren. Terwijl in de gemeenten Midden-Delfland en Westland dorps wonen en landelijk wonen meer zichtbaar zijn. Koppeling Rosetta In de stadsregio Haaglanden wordt tevens gewerkt met de woonmilieus gedefinieerd volgens de Steen van Rosetta. Hieronder is voor elke van de Rosetta woonmilieus weergegeven met welke woonmilieus in dit onderzoek ze overeenkomen. Rosetta woonmilieus Grootstedelijk – Centrum Grootstedelijk – Thematisch Stedelijk – Levendig Stedelijk – Nieuw Stedelijk – Rustig Stedelijk - Exclusief Suburbaan – Gestapeld Suburbaan – Grondgebonden Suburbaan – Exclusief Dorps – Centrum Dorps Dorps – Lokaal Dorps – Suburbaan Landelijk wonen
SmartAgent
De Grote Woontest woonmilieus Grootstedelijk wonen Grootstedelijk wonen Levendig stedelijk wonen Wonen bij winkelcentra of Woonwijk met app. en egw. Rustig stedelijk wonen Hoogwaardig wonen of Rustig stedelijk wonen Woonwijk met app. en egw. Woonwijk met vooral egw. Hoogwaardig wonen Dorps wonen Dorps wonen Dorps wonen of Woonwijk met vooral egw. Landelijk wonen
10
Figuur 2: Geografische weergave van de woonmilieus in de regio
3.2
Verhuisgeneigden
18% van de huishoudens in de regio, dit zijn ongeveer 90.000 huishoudens, geeft aan de komende twee jaren (zeker of waarschijnlijk) te willen verhuizen. Daarbovenop geeft nog een kwart van de huishoudens aan misschien te willen verhuizen in de komende twee jaar. Huishoudens in Den Haag zijn met 24% veel meer geneigd om (zeker of waarschijnlijk) te verhuizen dan huishoudens in de overige gemeenten. Dit sluit aan bij een conclusie uit voorgaande onderzoeken; dat stedelingen over het algemeen meer verhuisgeneigd zijn dan bewoners van kleinere gemeenten. Om een beter beeld te krijgen van mogelijke ‘tekorten’ en ‘overschotten’ op woonmilieus hebben we de balans ook uitgewerkt voor alleen de verhuisgeneigden in de regio.
SmartAgent
11
Figuur 3: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus verhuisgeneigden regio Haaglanden (n=3227)
Het beeld dat eerder is geschetst op basis van alle huishoudens in Haaglanden wordt aangescherpt door te focussen op die huishoudens die aangeven een manifeste verhuiswens te hebben. We zien dat het ‘tekort’ aan rustig stedelijk wonen en het ‘overschot’ aan het woonmilieu eengezinswoningen en appartementen zich versterkt voordoen onder de verhuisgeneigden in de regio. Het ‘tekort’ aan rustig stedelijk wonen neemt in de regio Haaglanden toe tot 10%. Het ‘overschot’ aan het woonmilieu eengezinswoningen en appartementen neemt aan de andere kant met 4% tot 16% toe. De meeste verhuisgeneigden bevinden zich momenteel ook binnen dit woonmilieu. Het ‘overschot’ aan het woonmilieu woonwijk met eengezinswoningen valt weg en slaat om naar een licht ‘tekort’ wanneer de niet verhuisgeneigde huishoudens buiten beschouwing worden gelaten. Op korte termijn lijkt er dus nog vraag te zijn naar dit woonmilieu binnen de regio Haaglanden maar op lange termijn niet. Het kleine ‘tekort’ aan wonen bij winkelcentra valt ook weg wanneer alleen gekeken wordt naar de verhuisgeneigden. Dit woonmilieu is meer gevraagd onder senioren en die hebben gemiddeld genomen een vrij lage verhuisgeneigdheid.
3.3
Kansen voor verandering
De onderstaande kruistabel geeft aan waar de (mis)match zit tussen het gewenste en het huidige woonmilieu. Er zijn grote verschillen te zien per woonmilieu tussen de percentages huishoudens die binnen het woonmilieu wonen dat ze ook wensen. Bij de woonmilieus hoogwaardig, dorps wonen en rustig stedelijk wonen geven de meeste huishoudens aan te wonen binnen het woonmilieu dat ze ook wensen. Echter bij woonwijk met appartementen en eengezinswoningen en levendig stedelijk wonen liggen deze percentages aanzienlijk lager. Veel huishoudens die nu levendig stedelijk wonen of in een het woonmilieu woonwijk met eengezinswoning wonen, geven aan een voorkeur te hebben voor rustig stedelijk wonen. Op basis van deze figuur lijken er kansen te liggen om de regionale woonmilieubalans beter in evenwicht te krijgen. Door de woonmilieus met een ‘overschot’ om te vormen naar een woonmilieu met een ‘tekort. Oftewel levendig stedelijk en woonwijk met eengezinswoningen en appartementen om te vormen naar rustig stedelijk wonen.
SmartAgent
12
Figuur 4: kruistabel gewenst woonmilieu x huidig woonmilieu (n=allen)
n=
Grootstedelijk
Levendig stedelijk
Rustig stedelijk
Bij winkelcentra
Woonwijk met app. en egw
Woonwijk met vooral egw
Hoogwaardig
Dorps
Landelijk
Gewenst woonmilieu
994
43%
13%
16%
5%
3%
4%
6%
3%
7%
Levendig stedelijk
2436
6%
39%
19%
6%
4%
7%
8%
5%
7%
Rustig stedelijk
2816
3%
7%
57%
3%
4%
5%
9%
5%
7%
Bij winkelcentra
1998
5%
6%
14%
45%
7%
7%
6%
6%
6%
Woonwijk met app en egw
4347
3%
4%
14%
9%
30%
10%
11%
8%
10%
Woonwijk met egw
3223
1%
3%
10%
5%
5%
39%
17%
9%
13%
624
3%
4%
6%
3%
2%
2%
63%
7%
11%
1403
1%
1%
6%
4%
3%
5%
6%
63%
11%
232
3%
5%
8%
5%
2%
3%
10%
17%
50%
Huidig woonmilieu
Grootstedelijk
Hoogwaardig Dorps Landelijk
In de onderstaande figuur is te zien welk percentage van de bewoners die in een bepaald woonmilieu woont tevreden is met de woonsituatie. Zowel dorps wonen als rustig stedelijk wonen, de twee woonmilieus waarvan het grootste ‘tekort’ is in de regio, hebben een hoog percentage tevredenen. Terwijl in de woonmilieus levendig stedelijk wonen en woonwijk met appartementen en eengezinswoningen de meeste bewoners wonen die ontevreden zijn met de totale woonsituatie. Dit betekent dat een verschuiving van bijvoorbeeld levendig stedelijk naar rustig stedelijk ook effect zal hebben op de tevredenheid van de bewoners.
Figuur 5: Percentage tevredenen in de regio Haaglanden met totale woonsituatie per woonmilieu (n=allen)
SmartAgent
13
3.4
Uitwerking rustig stedelijk wonen
Ongeveer een kwart van de bewoners uit Haaglanden heeft de voorkeur voor het woonmilieu ‘rustig stedelijk wonen’. Dit woonmilieu is het meest populaire woonmilieu. Er wordt meer ‘rustig stedelijk wonen’ gewenst dan dat er nu ervaren wordt. In totaal willen 7% van de huishoudens in de regio rustig stedelijk wonen, terwijl zij nu in een ander woonmilieu wonen, dit gaat om bijna 35.000 huishoudens in de regio. Van verhuisgeneigden is dit zelfs bij 10% van de huishoudens het geval. Figuur 6: Geografische weergave rustig stedelijk wonen in de regio Haaglanden
Op de bovenstaande kaart is te zien dat het rustig stedelijk woonmilieu vooral te vinden is om de centrumgebieden heen. Het grenst vaak aan het woonmilieu ‘levendig stedelijk’ en aan de andere kant aan het woonmilieu ‘woonwijk met appartementen en eengezinswoningen’. Rustig stedelijk is vanuit meerdere oogpunten een belangrijk woonmilieu voor de regio. Het woonmilieu draagt bij aan de algehele tevredenheid. Bewoners in dit woonmilieu zijn namelijk veel tevredener dan bewoners van levendig stedelijk wonen of het woonmilieu appartementen en eengezinswoningen. Rustig stedelijk wonen is voor veel mensen een soort van aspiratieniveau waar
SmartAgent
14
men naar streeft. In figuur 4 is te zien dat de woonmilieus hoogwaardig wonen, dorps wonen en rustig stedelijk wonen een ruime meerderheid hebben van mensen die op dit moment in het woonmilieu wonen en er ook willen blijven wonen. Tot slot, draagt rustig stedelijk wonen bij aan de diversiteit van de stad. Het biedt plaats aan veel verschillende soorten mensen zowel qua leefstijl als qua levensfase en inkomensniveau. Echter, wat al deze mensen gemeen hebben is de wens om op een zelfde manier te leven. In dit hoofdstuk zullen we nader bekijken wat ‘rustig stedelijk wonen’ precies inhoudt en waar kansen bestaan in de regio om rustig stedelijk wonen te creëren. Wat is rustig stedelijk wonen? Het woonmilieu rustig stedelijk wonen is in de vragenlijst geformuleerd als: ‘Een woonstraat op korte afstand van het centrum van een stad’. Figuur 7: afbeeldingen rustig stedelijk wonen in de vragenlijst
Rustig stedelijke woonmilieus kenmerken zich door het feit dat zij enerzijds rust en groen bieden en anderzijds de stad en haar winkels dichtbij hebben. Rustig stedelijk wonen wordt daarom ook wel ‘het beste van beide werelden’ genoemd, namelijk de levendigheid van stedelijke woonmilieus en rustige meer ontspannen karakter van een woonwijk. De bewoners zijn gevraagd naar de associaties die zij hebben met hun wijk. Hieronder staat de een woordenwolk met positieve associaties weergegeven. De belangrijkste associaties zijn dus: rustig, gezelligheid, groen, winkels en veilig. Een combinatie van kenmerken die maakt dat dit woonmilieu in de regio hoog gewaardeerd wordt. Figuur 8: positieve wordle rustig stedelijk wonen
Anderzijds zijn er ook kenmerken in dit specifieke woonmilieu die nog verbeterd zouden kunnen worden. Wat deze kenmerken zijn komt het duidelijkst naar voren in een prioriteitenanalyse van de deelaspecten van tevredenheid gebaseerd op alle bewoners die nu in dit woonmilieu wonen. In een
SmartAgent
15
prioriteitenanalyse kan een beeld worden gecreëerd van de samenhang tussen enerzijds het belang dat een huishouden gemiddeld gezien hecht aan een bepaald deelaspect en anderzijds de mate waarin men tevreden is over de totale woonsituatie. Dit maakt het mogelijk om op inzichtelijk wijze een prioritering aan te geven binnen de verschillende deelaspecten. Dat wil zeggen, aan te geven welke deelaspecten dringend aandacht nodig hebben en welke (voorlopig) kunnen worden gelaten zoals ze zijn. De hoogste prioriteit verdienen de aspecten waar men ontevreden tot een beetje tevreden over is, maar die men wel belangrijk vindt. In de onderstaande prioriteitenanalyse is te zien dat er een aantal aspecten (deels) in dit rode vlak vallen. Dit zijn de deelaspecten: omgang tussen bewoners, veiligheid, bevolkingssamenstelling en netheid. Het zijn dus met name sociale aspecten, al liggen voorzieningen en de woningen ook tegen de as aan. Over het parkeren en het openbaar groen is met ook niet heel erg tevreden, maar deze hebben een lager belang en eisen dus geen directe aandacht. Over de huidige woning en de wijk als geheel is men het meest tevreden en dit vindt men ook hele belangrijke aspecten. Het is van belang deze aspecten te koesteren. Gaat het hiermee mis dan zal de algehele tevredenheid fors dalen. Figuur 9: Prioritering van deelaspecten tevredenheid, huidig woonmilieu rustig stedelijk wonen (n=2816)
Om de voorraad rustig stedelijk wonen uit te kunnen breiden is het van belang te weten wat de essentiële onderdelen van dit woonmilieu zijn: - redelijke diversiteit in de sociale samenstelling van de bewoners qua etniciteit, gezinsfase, leeftijd en inkomen - ondanks de diversiteit is er wel sprake van gelijkgestemdheid - bewoners trekken zich graag terug in eigen huis, men vindt privacy belangrijk - in de omgeving is sprake van enige functiemenging maar de overheersende sfeer blijft vrij rustig - park, plantsoen en overig groen zijn heel belangrijk elementen in de buurt - diversiteit aan woningtypen, mix bestaande bouw en nieuwbouw - mix aan huur- en koopwoningen
SmartAgent
16
Het woonmilieu rustig stedelijk wonen optimaliseert op alle lusten die de stad te bieden heeft (voorzieningen, cultuur, diversiteit) maar niet de lasten (drukte, overlast, geen groen, geen ruimte). Mensen die rustig stedelijk willen wonen, hechten veel waarde aan groen in hun wijk in de vorm van een park en of plantsoen. Er kan geen rustig stedelijk klimaat gerealiseerd worden zonder voldoende groenvoorzieningen. Bewoners die op dit moment in een rustig stedelijk woonmilieu wonen zijn vaker tevreden over het openbaar groen dan de bewoners van een levendig stedelijk woonmilieu. Wanneer we kijken naar parkeren dan valt op dat de bewoners die rustig stedelijk wonen, samen met de bewoners die wonen in de woonwijken, de grootste voorstanders zijn van een autoluwe woonomgeving. Ze behoeven minder vaak een eigen parkeerplek als dat een lagere koop/huurprijs betekent. Ze nemen het daar daarbij op de koop toe dat ze hun auto wat verder weg moeten parkeren. Wat meer dan gemiddeld van belang is voor mensen die rustig stedelijk willen wonen is een goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer. In de wat minder stedelijke woonmilieus speelt dit duidelijk een minder rol. Voorbeelden rustig stedelijk wonen Bij rustig stedelijk wonen wordt al snel gedacht aan uitsluitend bestaande bouw, met een authentieke uitstraling. Vanuit de data en de kaarten zijn wij op zoek gegaan naar voorbeelden van rustig stedelijk wonen en nieuwbouw. Hieronder zullen wij een tweetal voorbeelden bespreken. Figuur 10: Voorbeeld 1: Rustig stedelijke nieuwbouw Delft, Doelengebied
SmartAgent
17
Het eerste voorbeeldproject is het Doelengebied in Delft. Op de kaart van figuur 10 is te zien dat er in Delft verschillende plaatsen zijn die door de respondenten worden getypeerd als rustig stedelijk en die 5 tegelijkertijd nieuwbouw zijn . Het Doelengebied is een van deze gebieden. De kenmerken van dit gebied zijn onder andere: - Kleinschaligheid en variatie in woningtypen - Groot deel eengezinswoningen - Autoluw/voetgangersgebied - Groen en pleintjes - Structuur die sociaal contact bevorderd (binnenpleintjes, zichtlijnen, geleidelijke overgang publiek-privaat, etc.) De bovenstaande kenmerken maken dat het project, wat in de oude binnenstad van Delft is gesitueerd, een karakteristiek voorbeeld is van een nieuwbouwproject in het gewenste woonmilieu rustig stedelijk wonen. Een tweede voorbeeld is het Haegsch Hof in Rivierenbuurt-Noord in Den Haag. In deze buurt geeft 30% van de bewoners aan dat het huidige woonmilieu rustig stedelijk wonen is. Daarnaast komen ook grootstedelijk wonen en levendig stedelijk wonen voor in de buurt. Bekijken we de kaart dan zien we dat het rustig stedelijk woonmilieu overeenkomt met de plaats van het nieuwbouwproject ‘t Haegsch hof. Figuur 11: Voorbeeld 2: Rustig stedelijke nieuwbouw Den Haag, ’t Haegsch Hof
’t Haegsch hof
Bij dit nieuwbouwproject is ingezet op een aantal elementen: hoogwaardige openbare ruimte (in de vorm van hoven en pleinen) en de bouw van hoogwaardige woningen, waaronder deels eengezinswoningen met een rijkgedetailleerde stedelijke uitstraling. Vergelijken we dit project met het Doelengebied in Delft dan zien we verschillende overeenkomsten: ook dit project heeft een zekere kleinschaligheid, die hem vooral zit in het detailniveau en de onderscheidenheid van de woningen. Verder zijn ook delen van de openbare ruimte in dit project autovrij en is er veel geïnvesteerd in het groen en de openbare ruimte. Voor beide projecten geldt dat de belangrijkste functie van het gebied wonen is, in de nabijheid van voorzieningen, maar dus nauwelijks op straatniveau gemengd met voorzieningen. Wat bij beide projecten ook opvalt is dat de binnenpleintjes deels semi-publiek zijn doordat ze ‘verstopt’ zijn in de stedelijke structuur en daardoor voor passanten minder zichtbaar. Dit draagt bij aan het rustige en veilige karakter van deze openbare plekken, die er voor zorgen dat deze nieuwbouwprojecten ook aantrekkelijk zijn voor stedelijke gezinnen met kinderen. 5
Nieuwbouw is hierin gedefinieerd als woningen met een bouwjaar jonger dan 10 jaar.
SmartAgent
18
Rustig stedelijk wonen in de regio Op de woonmilieukaart van de regio (figuur 6) geeft de oranje kleur aan waar volgens de bewoners rustig stedelijk gewoond wordt. Rustig stedelijk wonen in vooral te vinden rondom de centra van Den Haag en Delft. Ook in Leidschendam-Voorburg en Rijswijk komen nog wat rustig stedelijke gebieden voor. In de overige gemeenten is nauwelijks sprake van rustig stedelijke woonmilieus terwijl er in die gemeenten wel ook een behoefte bestaat aan dit woonmilieu. Het is interessant om te gaan kijken waar mogelijkheden liggen voor het creëren van dit woonmilieu binnen de regio. Figuur 12: Saldo woonmilieu rustig stedelijk wonen per gemeente (n=allen) Huidig
Gewenst
Verschil
Totaal
16%
23%
-7%
Delft
21%
29%
-8%
's-Gravenhage
21%
28%
-7%
Leidschendam-Voorburg
16%
23%
-7%
2%
5%
-3%
Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp
3%
9%
-6%
17%
24%
-7%
Westland
2%
6%
-4%
Zoetermeer
4%
14%
-10%
Rijswijk
De transformatiekansen van een bepaalde wijk of een bepaald gebied naar een rustig stedelijk woonmilieu zijn per gebied te bepalen. Ter illustratie bekijken we Rijswijk te Werve. Het grootste woonmilieu betreft woonwijk met appartementen en eengezinswoningen is. Dit woonmilieu wordt laag gewaardeerd door de bewoners. We zien dat een groot deel van de respondenten in deze buurt aangeeft rustig stedelijk te willen wonen. De buurt Te Werve ligt tussen het Oude Rijswijk, aan de oostzijde, en het nieuwe Rijswijk inclusief het winkelcentrum In de Boogaard, aan de westzijde. Aangezien de buurt aan één zijde grenst aan het rustig stedelijk woonmilieu, vormt dit aanknopingspunten in de structuur om dit door te zetten in de buurt Te Werve. Een buurt die verder van de stedelijke structuur af ligt zoals de wijken ten zuidwesten van het winkelcentrum, zijn veelal lastiger te transformeren naar een rustig stedelijk woonmilieu dan een buurt waar eenvoudig fysieke connecties gemaakt kunnen worden. Een kenmerk van het woonmilieu rustig stedelijk wonen is diversiteit in de bebouwing, op dit moment voldoet Rijswijk Te Werve nog niet aan deze voorwaarde, echter door deels sloop en nieuwbouw toe te passen kan de woningvoorraad meer gevarieerd worden. Figuur 13: Locatie buurt Te Werve in Rijswijk
SmartAgent
19
3.5
Uitwerking dorps wonen
Dorps is niet het populairste woonmilieu in Haaglanden maar het is wel een van woonmilieus waar aanzienlijk meer mensen in wensen te wonen dan dat nu mogelijk is. Daarnaast draagt dorps wonen bij aan de kwaliteit van de regio doordat de mensen die er wonen een zeer hoge tevredenheid hebben. Hoger dan landelijk wonen, woonwijk met eengezinswoningen en rustig stedelijk wonen. In totaal is er een ‘tekort’ van 5% aan dorps wonen in de regio. Bijna 15% van de bewoners uit Haaglanden heeft de voorkeur voor het woonmilieu ‘dorps’. Dorps trekt met name gezinnen en wat oudere stellen aan met de gele of groene leefstijl. Jongeren voelen zich wat minder aangetrokken door dit woonmilieu. Wat voor deze mensen centraal staat in de manier waarop ze willen leven is gezelligheid en sociaal contact. Aantrekkelijke plaatsen om naar te verhuizen in de regio vindt men onder andere De Lier, Den Hoorn, ’s Gravenzande, Wateringen en Naaldwijk. Mensen die dorps willen wonen zoeken het ook vaker buiten de regio Haaglanden. In deze paragraaf zullen we nader bekijken wat ‘dorps’ wonen precies inhoudt. Figuur 14: Dorps wonen in de regio Haaglanden
SmartAgent
20
Wat is dorps wonen Het woonmilieu dorps wonen is in de vragenlijst geformuleerd als: ‘In de kern of aan de rand van een dorp met een beperkt winkelaanbod’. Figuur 15: afbeeldingen dorps wonen in de vragenlijst
Uit analyse komt naar voren dat dorps, meer dan rustig stedelijk wonen, een sociale component heeft. Dorpse woonmilieus kenmerken zich doordat er een bepaalde sociale samenhang lijkt te zijn. Het is een soort mini-samenleving. Mensen van verschillende levensfasen, sociale achtergronden en inkomens wonen door elkaar en samen vormen ze een geheel. Wat ze aan elkaar bindt is een betrokkenheid met elkaar en met de omgeving. Iedereen heeft min of meer dezelfde normen en waarden. De betrokkenheid schept namelijk ook verplichtingen. De verplichting om mee te doen aan sociale activiteiten, je buren gedag te zeggen en je voortuin netjes te houden. Dit zorgt onder de bewoners voor een gevoel van herkenning, veiligheid en gezelligheid. Waarden die hoog in het vaandel staan bij de dorpelingen. Dorps wonen lijkt een vrij autochtoon concept. Er zijn maar weinig allochtonen die dorps willen wonen. Zij geven eerder de voorkeur aan de ‘gewone woonwijk’. De volgende uitspraken zijn kenmerkend voor mensen die dorps willen wonen: - ‘Ik houd van gezelligheid in de woonomgeving’ - ‘Ik vind knus wonen belangrijk’ - ‘Mijn huis staat altijd open voor anderen’ - ‘Ik vind het belangrijk om in een wijk te wonen met veel sociale contacten’ - ‘Ik houd van vrij wonen met veel ruimte’ Daarnaast heeft ‘dorps’ natuurlijk ook stedenbouwkundig elementen. Dorps impliceert een bepaalde kleinschaligheid met smalle en korte straatjes en vooral eengezinswoningen. Toch zien we op de bovenstaande kaart dat dorps wonen ook voorkomt binnen Den Haag, Delft en Zoetermeer. Belangrijk voor het creëren van een dorpswoonmilieu is een gevoel van kleinschaligheid, overzicht en herkenbaarheid voor de bewoners. ‘Een dorp’ heeft een kern, een hart en randen. Voor inwoners moet het ook fysiek duidelijk zijn wat nog wel en wat niet bij het ‘dorp’ hoort. Een dorps woonmilieu bestaat vooral uit grondgebonden woningen. Er mag wel veel diversiteit tussen de woningen bestaan (bouwjaar, omvang, prijsklasse, architectuur). Belangrijke voorzieningen zijn parkeren ‘op het erf’ en voldoende groen en recreatiemogelijkheden. Voorzieningen zoals gezondheidszorg, onderwijs en een supermarkt mogen best wat verder weg zijn. Dat is ‘de prijs’ die je betaalt voor wonen in een dorps woonmilieu. Aan de huidige bewoners van dorpse woonmilieus is gevraagd naar hun associaties met hun wijk. Hieronder staat een woordenwolk met positieve associaties weergegeven.
SmartAgent
21
Figuur 16: positieve wordle dorps wonen
De woordenwolk is grotendeels vergelijkbaar met de woordenwolk van rustig stedelijk wonen. Het grootste verschil is de associatie ‘ruimte’ bij dorps wonen en ‘winkels’ bij rustig stedelijk wonen. Evenals bij rustig stedelijk wonen zijn dus veelgenoemde associaties: rustig, gezelligheid, veilig en groen. Bekijken we de prioriteitenanalyse van het woonmilieu dorps wonen dan zien we dat deze een positiever beeld schetst dan het woonmilieu rustig stedelijk wonen. Geen enkel deelaspect behoeft directe prioriteit, aangezien geen enkel aspect in het kwadrant linksboven scoort (lage tevredenheid, hoog beland). Verder scoort slecht één aspect, de voorzieningen, in het oranje vlak valt, wat betekent dat men hier niet heel erg tevreden over is, maar dit ook niet zo belangrijk vindt. Het is een consequentie van het wonen in het dorp dat voorzieningen wat verder weg liggen en dit zijn de bewoners zich bewust. Er zijn echter veel deelaspecten die in het meest positieve kwadrant vallen (hoge tevredenheid en hoog belang). Deze aspecten dienen gekoesterd te worden, aangezien ze een grote invloed hebben op de algehele tevredenheid. Figuur 17: Prioritering van deelaspecten tevredenheid, huidig woonmilieu dorps wonen (n=1403)
Voorbeelden Dorps Wonen Uiteraard komt Dorps wonen voor in de oude dorpskernen in de regio zoals Maasland, de Lier of de oude dorpskern van Pijnacker. Echter ook op nieuwbouwlocaties kan een dorps woonmilieu gerealiseerd worden. Dit zien we bijvoorbeeld in Nootdorp; waar bij verschillende veelal kleinschalige nieuwbouwprojecten een dorps woonmilieu is ontwikkeld. Deze nieuwbouwprojecten liggen veelal op kleine afstand van de dorpskern waardoor er aansluiting is bij de bestaande structuur.
SmartAgent
22
Figuur 18: Voorbeelden Dorps wonen en nieuwbouw in Nootdorp en Zoetermeer
Op de linker foto in figuur 18 zijn nieuwbouwwoningen aan de Zuster Gerarduslaan in Nootdorp te zien. Het zijn voornamelijk vrijstaande woningen die goed passen in de stedenbouwkundige structuur van het oude dorp Nootdorp. Op de foto is te zien dat er vanuit het project een zichtlijn loopt richting de kerk van Nootdorp, dus ook visueel sluit het project aan bij het oude dorp. Op de rechterfoto is een nieuwbouwstraat in Oosterheem, Zoetermeer te zien, die te typeren is als hoogwaardig dorps wonen. Deze dorpse uitstraling komt voort uit een aantal elementen: de positionering van de woningen op de kavel, de variëteit in de kleur van de bouwsteen en de rijke detaillering van de woningen. Wat beide projecten gemeen hebben is dat het kleinschalige, gevarieerde nieuwbouw betreft. In de praktijk blijkt dat het soms ingewikkeld kan zijn om een dorps karakter te ‘plannen’. Een kenmerk van een dorp is dat de woningen qua type, bouwwijze en leeftijd divers zijn waardoor een gevarieerd beeld ontstaat. In de planningspraktijk van de afgelopen decennia vormde dit doorgaans niet het uitgangspunt Vooral bij grootschalige nieuwbouwprojecten waar men inzet op het woonmilieu dorps wonen dient hier rekening mee gehouden te worden. Nieuwbouwlocaties in de regio die kansrijk zijn om te worden ontwikkeld als dorpse woonmilieus zijn locaties die in de nabijheid van een dorpskern liggen, zoals bijvoorbeeld Pijnacker AckersWoude, of in een gebied met een sterk dorpse of landelijke structuur zoals Rijswijk Buiten of in LeidschendamVoorburg de Duivenvoorde corridor. Dorps wonen in de regio Wat rustig stedelijk wonen is voor de meer stedelijke gebieden in de regio lijkt dorps wonen te zijn voor de wat minder stedelijke gebieden zoals Pijnacker-Nootdorp, Westland, Midden-Delfland en in mindere mate Leidschendam-Voorburg. Dit zijn de gemeenten met een grote aanwezigheid van dorpse woonmilieus en een grote wens.
SmartAgent
23
Figuur 19: Huidige en gewenste percentages dorps wonen (n=allen) Huidig
Gewenst
Verschil
Totaal
8%
13%
-5%
Delft
1%
7%
-6%
's-Gravenhage
1%
6%
-5% -7%
Leidschendam-Voorburg
6%
13%
Midden-Delfland
64%
61%
2%
Pijnacker-Nootdorp
22%
28%
-6%
3%
10%
-7%
42%
44%
-2%
3%
10%
-8%
Rijswijk Westland Zoetermeer
Aangezien dorps wonen van zo’n groot belang is voor de regio, moeten de gemeenten die dit woonmilieu bezitten, zorgen dat het behouden blijft en waar mogelijk uitgebreid wordt. Bij nieuwbouw is het raadzaam om goed te analyseren wat een dorps woonmilieu dorps maakt en hierdoor vertrouwd te worden met de valkuilen wat een dorps woonmilieu in een nieuwbouwwijk: bijvoorbeeld monotonie wat betreft bouwjaar en bouwstijl. Zoals de analyses in paragraaf 3.2 en 3.3 laten zien is het wel noodzakelijk om in de regio Haaglanden ook bij nieuwbouw in te gaan zetten op dorps wonen, dit omdat er op de lange termijn (alle bewoners) vrijwel geen ‘tekort’ meer zal zijn wat betreft woonwijken met vooral eengezinswoningen. Op de korte termijn (alleen verhuisgeneigden) is nog wel een licht ‘tekort’ aan het woonmilieu woonwijk met vooral eengezinswoningen, echter dit tekort is met 2% een stuk kleiner dan het ‘tekort’ aan dorps wonen in de regio wat 5% betreft. Transformatiekansen voor Dorps wonen behoren ook tot de mogelijkheden. Deze liggen vooral in woonwijken met vooral eengezinswoningen die aansluiting hebben met een dorps woonmilieu. Een woonstraat kan soms al met kleine ingrepen een meer dorpse uitstraling krijgen. De onderstaande figuur illustreert dit.
Figuur 20: Voorbeeld transformatie woonmilieu woonwijk met eengezinswoningen naar dorps wonen.
3.6
Uitwerking woonwijk appartementen en eengezinswoningen
71% van de bewoners wonende in het woonmilieu: woonwijk met appartementen en eengezinswoningen is tevreden met de totale woonsituatie, dit is een relatief laag percentage, ook wil slechts 30% van de huidige bewoners in dit woonmilieu blijven wonen. Op het woonmilieu levendig
SmartAgent
24
stedelijk na is dit het minst tevreden woonmilieu. Echter op veel plekken in de regio Haaglanden komt dit woonmilieu voor. Bijna een kwart van de bewoners woont momenteel in dit woonmilieu. Dit is reden om het woonmilieu eens nader te bekijken. Wat zijn de succesvoorbeelden? En waar gaat het juist niet goed? Hoe kunnen de wijken verbeterd worden? Op de onderstaande kaart is de positie van het woonmilieu in de regio te zien. Een groot deel van de wijk zijn gebouwd vanaf de jaren ’50 aan de randen van de steden. Figuur 21: Woonwijk appartementen en eengezinswoningen in de regio
Wat is een woonwijk met appartementen en eengezinswoningen? Het woonmilieu is in de vragenlijst geformuleerd als:’ in een flatgebouw of rijwoning in een wijk van een kleine, middelgrote of grote stad’.
SmartAgent
25
Figuur 22: Afbeeldingen woonwijk appartementen en eengezinswoningen
Woonwijk met appartementen en eengezinswoningen in de regio Om meer inzicht te krijgen in hoe wijken binnen dit woonmilieu verbeterd zouden kunnen worden is er gekeken naar de ‘succeswijken’ in de regio binnen dit woonmilieu. Van de 25 wijken waarbij de meerderheid van de respondenten aangeeft in het woonmilieu: woonwijk met appartementen en eengezinswoningen, te wonen, zijn er negen wijken waarbij 80% van de bewoners of meer aangeeft tevreden te zijn met de totale woonsituatie. Om van deze ‘succeswijken’ te leren hebben we deze wijken nader bekeken. In de onderstaande figuur alle wijken waarbij dit woonmilieu het meest wordt gekozen als huidig woonmilieu door de huidige bewoners, met daarbij het percentage tevredenen.
Percentage tevredenen totale woonsituatie
Figuur 23: Overzicht wijken en buurten app. en egw.
Bohemen en Meer en Bos (Den Haag) Componistenbuurt (Den Haag) Kraayenstein (Den Haag) Uilennest (Den Haag) Wijk 06 (Rijswijk) Roland Holstbuurt (Delft) Wijk 03 (Rijswijk) Burgen en Horsten (Den Haag) De Heuvel en omgeving (Leidschendam-Voorburg) Meerzicht-Oost (Zoetermeer) Driemanspolder (Zoetermeer) Mariahoeve (Den Haag) Voordijkshoorn (Delft) Prinsenhof (Leidschendam-Voorburg) Bovenveen (Leidschendam-Voorburg) Voorhof (Delft) Vrederust (Den Haag) Landen (Den Haag) Dreven en Gaarden (Den Haag) Nieuw Waldeck (Den Haag) Buitenhof (Delft) Palenstein (Zoetermeer) Moerwijk-Zuid (Den Haag) Zijden, Steden en Zichten (Den Haag) Poptahof-Noord (Delft)
SmartAgent
97% 94% 93% 93% 88% 84% 84% 81% 80% 76% 76% 74% 74% 71% 71% 70% 68% 67% 64% 62% 61% 58% 54% 54% 44%
26
Ter illustratie is ook een tevredenheidskaart gemaakt op basis van alle bewoners die aangeven in dit woonmilieu te wonen. Opvallend is dat op verschillende plekken zoals in Den Haag Mariahoeve en Leidschendam-Voorburg de tevredenheid hoog is. Deze plekken verschillen vooral van bijvoorbeeld de wijken in de zuidelijke stadsdelen van Den Haag in de zin dat deze wijken gemengder zijn wat betreft eigendomsvorm en prijs. Figuur 24: Tevredenheid woonmilieu woonwijk appartementen en eengezinswoningen in de regio
Bekijken de best scorende wijken, dan zien we dat de eerste drie wijken in figuur 23 feitelijk geen wijken zijn, maar Haagse buurten. Deze buurten behoren alle drie tot het stadsdeel Loosduinen. Dit is een stadsdeel die zeer goed beoordeeld wordt door de bewoners. Wat opvalt is dat deze drie wijken een aantal gemeenschappelijke kenmerken hebben. Zo wonen er relatief veel autochtonen met een hoog opleidingsniveau en zien we vooral in de eerste twee buurten Bohemen en Meer en Bos en Componistenbuurt dat de blauwe en de groene leefstijl de grootste groepen zijn. Andere kenmerken zijn dat er veel koopwoningen in de buurten zijn en dat er in of nabij de buurten groen aanwezig is in de vorm van een park of de duinen.
SmartAgent
27
Ook in de Delftse Roland Holstbuurt zien we een hoog opleidingsniveau en een sterke vertegenwoordiging van de blauwe en groene leefstijl. In deze buurt wonen enerzijds veel ouderen en anderzijds veel studenten. De hoge tevredenheid toont aan dat dit een goede combinatie kan zijn. In de twee wijken in Rijswijk is de blauwe leefstijl niet sterk vertegenwoordigd, maar domineren bewoners met de gele en groene leefstijl. Terwijl in De Heuvel en omgeving in LeidschendamVoorburg de groene leefstijl het grootst is. In acht van de bovenstaande wijken is het tweede woonmilieu: wonen bij winkelcentra. Dit betekent dus dat er voorzieningen in de wijk aanwezig zijn. Vergelijken we de deelaspecten van tevredenheid, dan zijn het echter niet het groen of de voorzieningen waar de grootste verschillen zijn tussen de wijken, maar de sociale aspecten zoals: de netheid, de veiligheid en de bevolkingssamenstelling. Om de tevredenheid in dit woonmilieu te verhogen, zijn dit dus de aspecten waar prioriteit aan gegeven zal moeten worden. Dit is ook te zien in de prioritering van de deelaspecten. Sociale factoren hangen echter sterk samen met de ruimtelijke opzet van wijken. Beleefde veiligheid wordt bijvoorbeeld beïnvloed door overzichtelijkheid en ‘ogen op straat’. Blinde plinten, galerijflats, isolatie ten opzichte van andere delen van de stad en een eenzijdige woningvoorraad zijn slechts enkele factoren die een rol spelen in de veiligheidsbeleving. Sociale factoren worden dus niet per definitie opgelost door middel van sociale programma’s en beheer. In sommige situaties zullen ook fysieke ingrepen nodig zijn, om de sociale factoren aan te pakken. Figuur 25: Prioritering van deelaspecten tevredenheid, huidig woonmilieu woonwijk app. en egw. (n=4347)
Voorbeelden woonwijk appartementen en eengezinswoningen Rijswijk Wijk 6 bestaat uit de volgende buurten: Steenvoorde, Eikelenburg, Hoekpolder en Sion. In Steenvoorde zijn een aantal flats en de openbare ruimte rondom de Titus Brandsmastraat en de Ds. van den Boschlaan grondig gerenoveerd. Om een verandering van de bevolkingssamenstelling teweeg te brengen worden de huurwoningen verkocht wanneer de bewoners verhuizen. Daarnaast zijn er een aantal maisonnettes gecreëerd door woningen samen te voegen, die ook verkocht worden.
SmartAgent
28
Doel van de renovatie was de leefbaarheid en de variatie in de buurt verhogen. Bij de materialisering van de flats is er gekozen voor het gebruik van glas om een gevoel van transparantie en veiligheid te bevorderen. Op de onderstaande afbeeldingen is de moderne uitstraling van de flats te zien. Het feit dat op dit moment in de wijk 88% van de bewoners aangeeft tevreden te zijn met de totale woonsituatie bewijst dat de grootschalige renovatie, met oog voor sociale aspecten zoals veiligheid en een gevarieerde bevolkingssamenstelling, effect heeft gehad. Figuur 26: Gerenoveerde gevels hoogbouw Steenvoorde
In de Delftse wijk Voorhof, die voor een groot deel uit het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen bestaat, is de afgelopen jaren vooral de buurt Poptahof-Zuid grondig geherstructureerd onder andere door sloop en nieuwbouw. Op dit moment is verdere aanpak in zowel Poptahof-Zuid als Poptahof-Noord in heroverweging. In figuur 23 is te zien dat in de wijk Voorhof 70% van de bewoners tevreden is, terwijl Poptahof Noord helemaal onderaan staat met slechts 44% tevredenen. Poptahof-Zuid komt niet in dit rijtje voor omdat hier niet de meerderheid aangeeft in dit woonmilieu te wonen (45% woonwijk appartementen en eengezinswoningen, 42% wonen bij winkelcentra, 12% levendig stedelijk wonen). Echter in deze buurt geeft meer dan twee derde van de bewoners aan dat ze tevreden zijn. In beide buurten zien we dat men vindt dat de buurt de afgelopen jaren vooruit is gegaan. Poptahof- Zuid is de buurt in de regio Haaglanden met de hoogste ontwikkelingsscore. Dit betekent dat de ingrepen die de afgelopen jaren door de gemeente en de corporaties in de wijken zijn gedaan gezien en beleefd worden door de bewoners. Er is niet alleen ingezet op het verbeteren van de buurten met fysieke maatregelen, maar ook wordt er in samenwerking met bijvoorbeeld de bewoners en de winkeliers uit de buurten gewerkt aan een nette en veilige wijk. Leefbaarheid wordt als een cruciaal aspect gezien van de wijkvernieuwing. Daarom is er een uitgebreid sociaaleconomisch plan en een kunst & cultuur programma opgesteld. Er wordt door de gemeenten en corporaties dus ook gewerkt aan sociale factoren, wat, zoals uit figuur 25 blijkt, erg belangrijk is om de tevredenheid in wijken met dit type woonmilieu te verbeteren.
SmartAgent
29
4.
Bewoners
Of het nu gaat om winkelen, jeugdcriminaliteit, duurzaamheid of wonen. De centrale vraag is altijd ‘Waarom doen mensen wat ze doen?’ Dit wordt niet alleen bepaald door rationele overwegingen, maar vooral door emotionele processen. Door grip te krijgen op de motivaties en waarden van mensen is het mogelijk om veel scherper waar te nemen waar het de bewoners werkelijk om gaat en daar op in te spelen.
4.1
De bewoners
SmartAgent maakt in al haar onderzoeken gebruik van het Brand Strategy Research (BSR) model. Het BSR-model is een sociaalpsychologisch segmentatiemodel dat wordt toegepast voor vraagstukken op het gebied van segmentatie en positionering. Het model stelt de mens en zijn behoeften centraal en is gericht op het leren kennen, begrijpen en verklaren van het gedrag van mensen. In het BSR-model wordt met behulp van twee dimensies onderscheid tussen individuen gemaakt op basis van hun waardenpatroon. De eerste dimensie van het model kan grofweg getypeerd worden als een sociologische dimensie die aangeeft hoe het individu zich verhoudt tot de groep of de samenleving; hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen een individualistische of egogerichte oriëntatie en een collectivistische of groepsgerichte oriëntatie. De tweede dimensie kan getypeerd worden als een psychologische dimensie waarmee het onderscheid tussen een extraverte of openstellende houding versus een introverte, afsluitende houding kan worden gemaakt. Figuur 27: het BSR-model
Er is een viertal leefstijlen te onderscheiden, aangeduid met vier kleuren: Rood: vrijheid en flexibiliteit De rode consument is een consument met een vrije, eigenzinnige geest die onafhankelijkheid boven alles stelt. Men heeft een actieve manier van leven waarbij er naast werk voldoende tijd over moet blijven voor culturele ontwikkeling en reizen. Rood heeft een stedelijke oriëntatie, zonder dat men daadwerkelijk ook stedelijk hoeft te wonen.
SmartAgent
30
Blauw: ambitie en controle In blauwe wereld is presteren een kernbegrip. Deze groep is zeer intensief en gedreven met zijn carrière bezig. Status wordt belangrijk gevonden en dat blijkt ook uit het keuzegedrag op de woningmarkt: statusrijke gebieden (Statenkwartier, Belgisch Park, Wassenaar) en concepten (villawijk) worden aantrekkelijk gevonden. Blauw is gericht op controle. Carrièreplanning is dan ook echt iets voor blauw, terwijl de rode wereld zich meer laat leiden door de waan van de dag. Blauw richt zich vooral op rustige, ruim opgezette woonmilieus, maar ook op (hoogwaardige) stedelijke locaties. Geel: betrokkenheid en harmonie Geel kent een sterke groepsoriëntatie en hecht veel waarde aan sociale contacten in de buurt. De gele wereld heeft een open instelling. Het gezin (of het streven daarna) neemt een centrale positie in het leven van deze consumenten. De kwaliteit van een woning of woonmilieu wordt dan ook per definitie beoordeeld door de ‘ogen van een kind’ (is het er veilig, zijn er voldoende speelgelegenheden, etc.). Let wel: ook in de rode en blauwe wereld zijn er volop gezinnen met kinderen, maar voor deze groep geldt dat de komst van een kind, werk en hobby’s niet ineens minder belangrijk maakt. De gele consument richt zich vooral op de woonwijken en is gecharmeerd van traditioneel en knus wonen. Groen: geborgenheid en zekerheid De groene wereld is groepsgericht, maar kent een veel minder open karakter. De wereld is voor deze consumenten niet zo groot; men beweegt zich in een kleine kring met familie en buren waarmee men intensieve contacten heeft. De groenen vinden het belangrijk om zich terug te trekken in de woning. De woonambities zijn bescheiden en bovenal eenvoudig: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. De leefstijlen in de regio Haaglanden In de regio Haaglanden heeft 55% van de bewoners een groepsgerichte leefstijl (geel of groen) en 45% van de bewoners een individualistische leefstijlen (blauw of rood). Dit betekent dat ten opzichte van de Nederlandse verdeling de individualistische leefstijlen sterker aanwezig zijn in de regio Haaglanden. Echter desalniettemin zijn de gele en groene leefstijl het sterkst vertegenwoordigd in de regio: 27% van de huishoudens behoort tot de gele leefstijl en 28% van de huishoudens behoort tot de groene leefstijl. Tot de rode en blauwe leefstijl behoren respectievelijk 23% en 22% van de huishoudens in de regio. Ten opzichte van het landelijke beeld zien we dat vooral de rode groep sterk is vertegenwoordigd. In de regio Haaglanden behoort 6% meer van de huishoudens tot deze leefstijl dan in heel Nederland.
SmartAgent
31
Figuur 28: Omvang van de vier leefstijlen in de regio en de gemeenten
In de bovenstaande figuur worden de verhoudingen van de vier leefstijlen per gemeente weergegeven. De rode leefstijl is het meest vertegenwoordigd in Delft en Den Haag. Blauw is ruim vertegenwoordigd in Pijnacker-Nootdorp. In Midden-Delfland en het Westland is de gele leefstijl relatief groot, terwijl in Leidschendam-Voorburg de groene leefstijl het sterkst vertegenwoordigd is. Bij een weergave van de leefstijlen in een GIS-kaart is duidelijk te zien dat de rode en blauwe, individualistische leefstijlen zich vooral in de Noordelijke wijken van Den Haag bevinden. Terwijl het zuidelijke deel van Den Haag vooral geel en groen kleurt. De klassieke scheiding tussen zandgrond en veengrond lijkt dus ook tot uitdrukking te komen in de leefstijlverdeling van de stad. In de gemeenten in de regio, op Delft na, zien we dat de rode leefstijl het minst vertegenwoordigd is.
SmartAgent
32
Figuur 29: Geografische weergave van de leefstijlen
Identiteit In de onderstaande figuur zijn de verhoudingen binnen de regio weergegeven, door alle gemeenten te plotten in het BSR-model. Wat opvalt is dat de gemeenten vooral uit elkaar liggen op de sociologische as die loopt van ego-gericht tot groepsgericht. Terwijl de gemeenten op de psychologische as (extravert – introvert) minder uit elkaar liggen. Aan de ego-gerichte kant van het BSR-model bevinden zich Delft en Den Haag. Terwijl de overige gemeenten zich aan de groepsgerichte kant bevinden. De dorpse gemeenten Midden-Delfland en Westland zijn het meest geel georiënteerd, terwijl vooral Rijswijk en Zoetermeer meer groen georiënteerd zijn. Inzicht in de identiteit van een gemeente biedt mogelijkheden om deze identiteit te versterken.
SmartAgent
33
Figuur 30: identiteit van de verschillende gemeenten in de regio door positionering in het BSR-model
4.2
Clustering: acht woonwerelden met eigen wensenprofiel
In de vragenlijst zijn zowel vragen opgenomen over functionele en financiële woonwensen (woningtype, oppervlakte, prijs etc.) als over meer ‘zachte’ woonwensen: de mate van contact die men wenst, de gewenste woonsfeer, het gewenste woonmilieu, etc. De leefstijl van een persoon zegt al veel over wat men belangrijk vindt in de woonomgeving. Zo zoeken personen met de rode leefstijl naar authenticiteit in hun woonomgeving. Vaak vinden ze dit in de stad, maar in sommige gevallen kunnen ze ook vallen voor een oude boerderij buiten de stad. Om meer grip te krijgen op de verschillende doelgroepen in de regio zijn er woonwerelden samengesteld. Voor het samenstellen van de woonwerelden heeft er een clustering plaatsgevonden op leefstijl, woonmilieu en woonvoorkeuren. Deze clusteranalyse heeft acht woonwerelden opgeleverd die gemakkelijker hanteerbaar zijn bij de koppeling aan concrete locaties. Bovendien komt zo een fijnmaziger beeld naar voren van de te bedienen doelgroepen in de regio. Het schema hierna geeft weer welke acht woonwerelden er in de regio Haaglanden te vinden zijn, hoe groot ze zijn en hoe ze zich tot elkaar verhouden op de assen introvert - extravert en ego-georiënteerd – groep georiënteerd in het BSR-model. Binnen elk cluster komen alle leefstijlen in enige mate voor. De positie en kleur van het cluster geeft aan welke leefstijlen domineren.
SmartAgent
34
Figuur 31: Clustering woonwerelden Regio Haaglanden (n=allen)
Linksboven is de groep die gericht is op Stedelijk & authentiek. Het betreft hier voornamelijk rode huishoudens, gericht op een stedelijke woonomgeving tussen bedrijvigheid en cultuur. Dan met de klok mee: Samen & de buurt: deze willen graag rustig stedelijk wonen of in een woonwijk, met veel sociale contacten en voorzieningen voor kinderen, zoals sport- en speelplaatsen. Veilig & de wijk: zij willen graag wonen in een gezellige en veilige gezinswijk met vooral eengezinswoningen. Praktisch & vertrouwd: zij wonen graag in hun eigen ‘gewone’, veilige en gezellige woonwijk met voorzieningen zoals een gezondheidscentrum en winkelcentrum. Rustig & functioneel: zij zoeken een stedelijke goed bereikbare omgeving met winkelcentrum en groen. Landelijk & vrij: willen vrij wonen met veel ruimte en veel groen in de woonomgeving. De groep Ruim & hoogwaardig woont graag met gelijkgestemden in een luxe woonwijk met veel ruimte en veel groen. Stads & allure willen wonen op de hoogwaardige en stedelijke plekken in de stad, daar waar het gebeurt. In de bijlage worden deze groepen in meer detail beschreven. De onderstaande afbeeldingen zijn geüpload door respondenten passende bij de verschillende woonwerelden als antwoord op de vraag wat zij mooi vinden in hun woonomgeving. Figuur 32: Foto’s geüpload door bewoners van de verschillende woonwerelden
SmartAgent
35
Voor iedere groep – bijvoorbeeld ouderen, starters of koopkrachtige nieuwbouwvragers – is te bepalen welke segmenten bij deze groepen aan de orde zijn. De volgende kaart laat zien waar de verschillende woonwerelden in de regio nu wonen. De meeste groepen hebben een duidelijke plek in de stad. Let op: deze kaart laat alleen zien waar mensen nu wonen, niet of dit hun gewenste woonplek is!
4.3
Knelpunten woonwerelden
De knelpunten op de woningmarkt verschillen per woonwereld. De ene groep zoekt een woonsfeer die er nu onvoldoende is, terwijl er voor de andere groep te weinig woningen beschikbaar zijn die aan de woonwensen voldoen. In deze paragraaf worden per woonwereld de belangrijkste knelpunten besproken.
SmartAgent
36
Landelijk & vrij – 8% Deze groep wil landelijk en vrij wonen, met veel groen in de woonomgeving, maar lang niet iedereen in het cluster kan dit betalen. Dit betekent dat er voor een groot deel van de bewoners in deze groep betaalbaarheidsissue geldt. Er is binnen deze groep een grote vraag naar betaalbare vrijstaande woningen, patiowoningen, bungalows en boerderijen. De bewoners vinden privacy en rust in hun woonomgeving. heel belangrijk. Het is een relatief ontevreden groep die een lage regiobinding heeft. Veilig & de wijk – 11% Binnen deze groep leeft een kwaliteitsvraag van een woonmilieu met appartementen en eengezinswoningen naar een woonmilieu met vooral eengezinswoningen of een dorps woonmilieu. Van dit laatste woonmilieu is een ‘tekort’ van 5% in de regio. Het ontbreekt in de huidige woonsituatie vooral aan netheid en sociale controle. Dit komt tot uiting in een lage tevredenheid, waarbij vooral de veiligheid en de bevolkingssamenstelling aan de orde is. Stedelijk & authentiek – 15% Deze groep wil graag rustig stedelijk wonen, maar dit woonmilieu is in de regio Haaglanden onvoldoende aanwezig. Er is een regionaal een ‘tekort’ van 7% van dit woonmilieu. Het is een groep met een relatief hoge tevredenheid, maar anderzijds is de groep ook verhuisgeneigd. Omdat er relatief veel hoopopgeleiden in deze woonwereld passen, is het belangrijk om deze groep goed te (bijven) bedienen in de regio. Samen & de buurt – 14% Deze groep vindt zowel rustig stedelijk wonen als dorps wonen aantrekkelijk, waarschijnlijk doordat de woonmilieus overeenkomstige kenmerken hebben. Aan beide woonmilieus is een ‘tekort’ in de regio. Het is met name een gezellige woonsfeer, waarbij men sociaal contact heeft met elkaar, wat men mist in de huidige woonomgeving. Desondanks is deze groep wel tevreden met de huidige woonsituatie en heeft men een lage verhuisgeneigdheid. Stads & allure – 11% Evenals de woonwereld Stedelijk & authentiek, is de groep Stads & allure een zeer verhuisgeneigde groep en een groep die belangrijk is voor een gemeente of regio. Het is een jonge groep, met een hoog opleidingsniveau en een groeiende koopkracht. Deze groep ervaart een ‘tekort’ aan de woonmilieus grootstedelijk wonen, rustig stedelijk wonen en hoogwaardig wonen. Vergeleken met de regio Rotterdam is deze groep in de regio Haaglanden meer tevreden en wordt men dus beter bediend. Rustig & functioneel – 15% Deze teruggetrokken groep die erg gericht is op privacy ervaart een ‘tekort’ aan rustig stedelijk wonen. Het is niet de meest tevreden groep, men is vooral minder tevreden over de omgang van bewoners, de veiligheid en de netheid. De groep bestaat voor een groot deel uit senioren, die vaak wel willen verhuizen, bijvoorbeeld om gezondheidsredenen, maar ook belemmeringen ervaren. Zo zien ze op tegen de verhuizing, kunnen ze hun woonwensen financieel niet verwezenlijken en heeft men de behoefte om zelfstandig te blijven. Praktisch & vertrouwd – 12% Het knelpunt bij deze groep is de woonsfeer. Men ervaart in de huudige situatie vaak een ‘tekort’ aan gezelligheid, netheid en sociale controle. De tevredenheid met de woonsituatie is relatief laag, waarbij met name de bevolkingssamenstelling, de omgang bewoners, de veiligheid en netheid een rol spelen. Het merendeel van deze groep zijn senioren en net als bij de groep Rustig & functioneel spelen er verhuisredenen en –belemmeringen die passen bij deze oudere groep bewoners.
SmartAgent
37
Ruim & Hoogwaardig – 15% Deze groep wil graag wonen in hoogwaardige en dorpse woonmilieus. Van deze woonmilieus is ook een ‘tekort’ in de regio Haaglanden. Ook ervaart men een ‘tekort’ aan woningtypen; het gaat het dan vooral om vrijstaande woningen, bungalows/ patiowoningen, twee onder een kap-woningen. Het is een tevreden groep met een lage verhuisgeneigdheid. Belangrijk motief om niet te verhuizen is allereerst de huidige woning die goed bevalt en als tweede de ongunstige huizenmarkt/ economie.
4.4
Aantrekkelijke locaties
De knelpunten van de woonwerelden vormen tevens de kansen. De doelgroepen hebben specifieke woonwensen op specifieke locaties die zij aantrekkelijk vinden. Wat hier extra inzicht in biedt zijn de 6 onderstaande ‘Google Maps’ kaarten . Aan de respondenten die online mee hebben gedaan aan De Grote Woontest is gevraagd om op Google Maps aan te geven op welke plekken ze zouden willen wonen. Van deze antwoorden zijn hittekaarten gemaakt per woonwereld en leefstijl. Er is een zeer gevarieerd beeld te zien. Zo zie je op de kaart van Stedelijk & authentiek zeer hoge concentraties in de centra van Delft en Den Haag en verder vrijwel geen locaties die aantrekkelijk worden gevonden. Ruim & hoogwaardig vindt eveneens de centra van Delft en Den Haag aantrekkelijk, maar ook de Haagse kuststrook en specifieke wijken in de andere gemeenten. Terwijl de hittekaart van Veilig & de wijk een zeer wijd verspreid patroon laat zien waarop veel woonwijken zijn aangegeven. Figuur 33: hittekaarten van de locaties waar men wil wonen van drie woonwerelden
Stedelijk & authentiek
Ruim & Hoogwaardig
Veilig & de wijk
6
We hebben de respondenten gevraagd om op Google Maps met behulp van clicks aan te geven waar men graag zou wonen. Maximaal 10 clicks per respondent zijn in het schema verwerkt. We hebben geen invloed uitgeoefend op het clickproces en kennen niet de achtergrond van iedere click. We hebben – vooral van rode respondenten - zelfs clicks teruggevonden in Australië. Ondanks deze beperkte kennis van de achtergrond van de clicks, worden duidelijke patronen waargenomen, die bovendien sterk verschillen per woonwereld.
SmartAgent
38
Naast de analyse waar specifieke groepen willen wonen is het ook mogelijk om te bekijken in welke gebieden niemand wil wonen. Ter voorbeeld is deze analyse voor Den Haag hier opgenomen. In Den Haag is het op de hittekaart op totaalniveau duidelijk dat de noordelijke zandgronden veelvuldig worden aangeklikt en de zuidelijke veengronden nauwelijks. Dit is wellicht zoals verwacht, echter wat daarnaast opvallend is, is dat ook het nieuwe stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg nauwelijks gekozen wordt als aantrekkelijke locatie Figuur 34: hittekaart van locatie waar men wil wonen in de gemeente Den Haag, totaalniveau
Wat kunnen we concluderen op basis van het feit dat de woonwijken in het nieuwe stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg niet gekozen worden door de respondenten? Hieruit blijkt dat respondenten de gebieden (nog) niet op hun netvlies hebben als aantrekkelijke woongebieden. Hier ligt dus een vraagstuk voor de regio. Respondenten waren bij het aanklikken van aantrekkelijke woonlocaties niet gebonden aan de grenzen van de regio Haaglanden. Op de onderstaande kaart is te zien welke plaatsen er buiten de regio Haaglanden veelvuldig zijn aangeklikt door de respondenten. De grootste concentratie respondenten heeft Amsterdam aangeklikt. Ook Rotterdam, Lansingerland, Leiden en Voorschoten worden veel aangeklikt door de bewoners van de regio Haaglanden. Opvallend is dat Utrecht relatief weinig wordt aangeklikt door de respondenten. Ook in de antwoorden van de respondenten zien we dat Amsterdam en omgeving het meest populair is, bijna 16% van de verhuisgeneigden die buiten de regio zoeken wil naar Amsterdam en omgeving. 11% naar Rotterdam en omgeving en 9% naar Leiden en omgeving. Het merendeel echter geeft aan naar een andere locatie te willen verhuizen. Tenslotte geeft bijna 8% aan dat het hem of haar niet uitmaakt.
SmartAgent
39
Figuur 35: hittekaart van locatie waar men wil wonen buiten de regio Haaglanden
SmartAgent
40
5. 5.1
Tevredenheid Tevredenheid totale woonsituatie
Gemiddeld scoren de bewoners binnen de stadsregio een 5,3 op de totale tevredenheid met de woonsituatie (schaal 1 tot 7). De onderstaande GIS-kaart geeft dan ook een vrij ‘groen’ beeld. Zo hier en daar bevinden zich, met name in Den Haag, Zoetermeer en Delft wat meer gele en oranje plekken. De stad Den Haag scoort ten opzichte van de overige gemeenten lager op tevredenheid met de woonsituatie. Figuur 36: Geografische weergave tevredenheid met de totale woonsituatie
In de onderstaande figuur is het percentage tevreden bewoners per gemeente weergegeven. Dit zijn dus alle bewoners die hebben aangeven redelijk tot zeer tevreden te zijn met de totale woonsituatie (score 5, 6 of 7). In de gemeente Midden-Delfland geeft dus 90% van de bewoners aan tevreden te zijn, terwijl in Den Haag 73% van de bewoners aangeeft tevreden te zijn. In vergelijking met de gemeente Rotterdam zijn er in de gemeente Den Haag 6% meer bewoners tevreden met hun totale
SmartAgent
41
woonsituatie. Na Midden-Delfland zijn Pijnacker-Nootdorp, Leidschendam-Voorburg en Rijswijk de gemeenten waar de meeste bewoners tevreden zijn. Figuur 37: Percentage tevredenen totale woonsituatie per gemeente (n=allen)
5.2
Buurtontwikkeling
Over het geheel genomen vindt 43% van de huishoudens dat de buurt of straat hetzelfde is gebleven, 29% van de huishoudens in de regio vindt dat hun straat of buurt de afgelopen vier jaren achteruit gegaan is en 18% vindt dat de straat of buurt vooruit is gegaan. In Den Haag en LeidschendamVoorburg zegt men iets vaker dat de buurt of straat vooruit is gegaan dan in de overige gemeenten. Dit kan wellicht samenhangen met het feit dat er in deze gemeenten de afgelopen jaren veel is geïnvesteerd in herstructurering van wijken. Aan de andere kant is de groep huishoudens die aangeeft dat de buurt erg achteruit is gegaan de afgelopen jaren ook het grootst binnen de gemeente Den Haag en is de groep die zegt dat de buurt onveranderd is, kleiner in deze gemeente. In Rijswijk en Zoetermeer zijn meer huishoudens negatief over de buurtontwikkeling in vergelijking tot de andere gemeenten. De huishoudens in de regio zijn iets positiever over de verwachte buurtontwikkeling dan over de ervaren buurtontwikkeling. Op de onderstaande kaart is de ervaren buurtontwikkeling in de regio te zien.
SmartAgent
42
Figuur 38: Geografische weergave ervaren buurtontwikkeling
In het onderstaande schema is weergegeven hoe de tevredenheid en de buurtontwikkeling zich tot elkaar verhouden. De schema’s per gemeente zijn opgenomen in de bijlage. Interessant in dit schema zijn niet de wijken in de ‘onleesbare wolk’ maar de uitschieters. In het kwadrant linksonder waar men het minst tevreden is met de woonsituatie en niet vindt dat de buurt vooruit is gegaan zijn enkele wijken te vinden uit Delft (Buitenhof) en Zoetermeer (Palenstein en Buytenwegh) en verder vooral wijken uit de Haagse stadsdelen: Escamp, Laak en Centrum. Opvallend is het dat de Delftse buurten Poptahof-Zuid en Poptahof-Noord erg hoog scoren op ervaren buurtontwikkeling, terwijl de wijk waarbinnen deze buurten liggen; Voorhof, een stuk lager scoort. De wijk Prinsenhof in LeidschendamVoorburg is eveneens een wijk die er uitschiet wat betreft de ervaren buurtontwikkeling. Haagse wijken waarvan de tevredenheid momenteel nog laag is, maar waar men wel een positieve buurtontwikkeling ervaart bevinden zich vooral in het stadsdeel Centrum. Voorbeelden zijn Schilderbuurt-oost, Transvaalkwartier-Noord en Huygenspark. Hetzelfde geldt voor Spoorwijk, een wijk in het stadsdeel Laak. Positieve uitschieters wat betreft zowel tevredenheid als buurtontwikkeling zijn Scheveningen Badplaats, Bezuidenhout-Midden, Waalsdorp en Vogelwijk. Deze wijken liggen in
SmartAgent
43
de stadsdelen Segbroek, Scheveningen en de Haagse Hout. Opvallend is dat er uit de kleinere gemeenten weinig positieve en negatieve uitschieters zijn. Vrijwel alle wijken uit deze gemeenten scoren niet boven of beneden gemiddeld op zowel buurtontwikkeling als buurtoordeel. Figuur 39: buurtontwikkeling x buurtoordeel
5.3
Tevredenheid deelaspecten
Netheid, parkeren en veiligheid zijn de zaken waar de bewoners in de regio het minst tevreden over zijn. Het meest tevreden is men binnen de regio over de plek van de straat/buurt oftewel de locatie. Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, en Pijnacker-Nootdorp zijn de gemeenten die het meest tevreden zijn over alle deelaspecten die de woonomgeving definiëren. Het totaaloordeel is opgebouwd uit een aantal deelaspecten. De onderstaande figuur geeft door middel van kleur aan hoe tevreden men per gemeente is over de verschillende deelaspecten. Hoe groener de kleur hoe meer tevreden de bewoners in de gemeente zijn over dit deelaspect. De score per gemeente is gebaseerd op het gemiddelde van alle wijken samen. De respondenten gaven steeds antwoord op de vraag ‘hoe tevreden bent u over de volgende zaken in uw buurt?’
SmartAgent
44
Figuur 40: tevredenheid deelaspecten (n=allen)
5.4
Prioritering deelaspecten
Door middel van een prioriteitenanalyse kan een beeld worden gecreëerd van de samenhang tussen enerzijds het belang dat een huishouden gemiddeld gezien hecht aan een bepaald deelaspect en anderzijds de mate waarin de respondent tevreden is over zijn totale woonsituatie. Dit maakt het mogelijk om op inzichtelijke wijze een prioritering aan te geven binnen de verschillende deelaspecten. Dat wil zeggen, aan te geven welke deelaspecten dringend aandacht nodig hebben en welke (voorlopig) kunnen worden gelaten zoals ze zijn. De hoogste prioriteit verdienen de aspecten waar men ontevreden over is maar die men wel belangrijk vindt. Deze vallen in de onderstaande matrix in het rode vlak. De omgang tussen de bewoners, veiligheid, netheid en de bevolkingssamenstelling en de woningen in de omgeving moeten dus bij wijze van spreken direct worden aangepakt. Met name over netheid is men bijzonder ontevreden. Over de kwaliteit van het openbaar groen en het parkeren is men ook niet heel tevreden maar deze hebben een lager belang en eisen dus geen directe aandacht. Over de huidige woning, wijk, de woningen in de omgeving en de locatie is men het meest tevreden en dit vindt men ook hele belangrijke aspecten. Het is van belang om deze aspecten te koesteren. Gaat het hiermee mis, dan daalt de algehele tevredenheid fors. Over de voorzieningen is men redelijk tevreden maar men vindt het ook van minder belang. Dit aspect mag de laagste prioriteit krijgen.
SmartAgent
45
Figuur 41: prioriteitenanalyse deelaspecten tevredenheid (n=allen)
5.5
Tevredenheid van de leefstijlen en woonwerelden
In de meeste gebieden leven meerdere leefstijlen naast elkaar. Wanneer in de data wordt gekeken naar de tevredenheid van de verschillende leefstijlen binnen een bepaald gebied dan komen hier vaak interessante resultaten uit. Als voorbeeld nemen we de buurt Transvaalkwartier-Noord. Een dynamische en gevarieerde stadsbuurt. Zoals de onderstaande kaarten laten zien is de rode groep erg tevreden met de totale woonsituatie in de wijk, terwijl de groene groep juist ontevreden is hierover. Waar de ene groep de dynamiek juist waardeert is de andere groep op zoekt naar bepaalde waarden bijvoorbeeld rust en netheid, die in deze buurt minder aanwezig zullen zijn. Figuur 42: Tevredenheid groene en rode leefstijl in de buurt Transvaalkwartier-Noord
Ook tussen de woonwerelden zien we vaak opvallende verschillen in tevredenheid. Een voorbeeld is de nieuwbouwwijk Oosterheem in Zoetermeer. Een van de doelgroepen van deze nieuwbouwwijk is de groep die Ruim & hoogwaardig wil wonen. We zien echter dat de groep Ruim & Hoogwaardig op bepaalde plekken in de wijk veel minder tevreden is dan bijvoorbeeld de groep Samen & de buurt.
SmartAgent
46
Figuur 43: Tevredenheid woonwerelden Samen & de buurt en Ruim & hoogwaardig
Ruim & hoogwaardig is een kritische groep, die een hoge kwaliteit wenst in de woonomgeving. De bewoners binnen deze woonwereld die wonen aan de noordoostkant van Oosterheem zijn erg tevreden. De woningen en het woonmilieu op deze plaats passen bij de woonwensen van deze groep, terwijl dit in het centrale deel van Oosterheem, onder andere rondom het winkelcentrum, veel minder het geval is. Er is een verschil in schaal en maat tussen beiden gebieden. De tevredenheidskaartjes laten duidelijk zien welke schaal beter aansluit bij de woonwensen van de groep Ruim & hoogwaardig. De onderstaande foto’s illustreren de verschillende plekken. Figuur 44: sfeerbeeld van centrale deel van Oosterheem en van de woningbouw aan de Noordoostkant
5.6
Ideale buurt
Naast de tevredenheid met de huidige buurt en de verschillende deelaspecten is de respondenten ook gevraagd welke wensen zij hebben voor hun ideale straat/buurt. Hierbij zien we in veel gevallen opvallende verschillen tussen de leefstijlen of woonwerelden. Bijvoorbeeld hoe de verschillende groepen denken over parkeren. Bij het dilemma Auto’s in de straat, voor de deur parkeren – Autoluwe of autovrije straat, verder weg parkeren, zien we bijvoorbeeld dat gemiddeld 27% kiest voor de tweede optie; de autoluwe woonomgeving. Van de bewoners met de rode leefstijl, kiest echter 33% voor deze optie, terwijl dit bij bijvoorbeeld de blauwe groep slechts door 22% wordt gekozen. Bij de stelling: Eigen parkeerplek bij de woning, hoge koop/huurprijs – Geen eigen parkeerplek, lagere koop/huurprijs, zien we dat bewoners met de rode en gele leefstijl de eigen parkeerplek minder belangrijk vinden dan de groene en blauwe leefstijl. 50% van de bewoners met de blauwe leefstijl wil een eigen parkeerplek en 40% van de bewoners met de groene leefstijl, terwijl die bij de rode en gele leefstijl slechts 34% en 32% is. Dit zien we ook terug in de woonwerelden. In de
SmartAgent
47
woonwerelden Stedelijk & authentiek en Praktisch & vertrouwd wil slechts 30% van de bewoners meer betalen voor een eigen parkeerplaats, terwijl deze percentages bij de woonwerelden Landelijk & vrij (47%) en Ruim & hoogwaardig (55%) aanzienlijk hoger liggen. Deze informatie biedt mogelijkheden om op bepaalde locaties af te wijken van de standaard wat betreft parkeren en hierdoor specifieke woonmilieus te creëren. Aangezien de voorkeur van de verschillende groepen voor bepaalde woonmilieus verschilt, kan er bij de nieuwbouw en de transformatie van deze woonmilieus rekening gehouden te worden met de specifieke wensen van de doelgroep. Wordt er bijvoorbeeld gebouwd voor de rode doelgroep met als woonwereld Stedelijk & authentiek dan is het creëren van een autoluwe woonomgeving waarbij men verder weg parkeert zeer goed denkbaar. Bouwt men echter voor de groep Ruim & hoogwaardig dat is het wel nodig om parkeerruimte te creëren naast of voor de eigen woning omdat dit voor deze groep erg belangrijk is. Deze constatering kan een aanleiding vormen om bij specifieke projecten bijvoorbeeld voor de eerste, stedelijke, doelgroep eens te bekijken of dit kan leiden tot een veranderde productpropositie op het gebied van parkeren en mobiliteit (bijv. woning nabij stationslocaties zonder parkeerplaats, wonen met een mobiliteitsarrangement, etc.). Dit soort verschillen tussen de leefstijlen en woonwerelden zien we niet alleen terug bij het parkeren, maar bijvoorbeeld ook bij de mate aan diversiteit in een buurt. Zo vindt de rode groep verschillende typen woning, in verschillende prijsklassen en zowel huur als koop vaker aantrekkelijk dan bijvoorbeeld de blauwe groep. En wil de gele groep graag veel contact hebben met de buren, terwijl de groene groep veel minder contact met de buren prefereert.
SmartAgent
48
6.
Verhuisgeneigdheid en woonvoorkeuren
In dit hoofdstuk laten we zien hoe verhuisgeneigd de bewoners van de regio Haaglanden zijn en wat zij zouden kunnen en willen betalen bij een volgende woning. Verder wordt ingegaan op wat de verhuisgeneigde huishoudens in de regio willen, wat de verhuismotieven zijn en welke woningen zij willen betrekken. Vervolgens zullen een drietal doelgroepen besproken worden die een belangrijke rol vervullen in de doorstroom op de huizenmarkt: dit zijn senioren, middeninkomens en koopstarters.
6.1
Verhuisgeneigdheid en migratie tussen gemeenten
18% van de huishoudens in de regio geeft aan de komende jaren (zeker of waarschijnlijk) te willen verhuizen. Ongeveer een kwart geeft aan (misschien) te willen verhuizen. Traditiegetrouw zijn de blauwe en rode leefstijlen het meest verhuisgeneigd, en de gele en de groene leefstijl het minst. Huishoudens in Delft en Den Haag zijn met 24% veel meer geneigd om (zeker of waarschijnlijk) te verhuizen dan huishoudens in de overige gemeenten. In Delft komt dit onder andere door het hoge percentage studenten. Deze grote studentenpopulatie in overweging nemende is de binding aan de woonplaats van Delftenaren met 47% nog relatief hoog. De bewoners van Midden-Delfland hebben een lage verhuisgeneigdheid en een opvallend hoge binding met de eigen woonplaats. Van de bewoners die (misschien) willen verhuizen geeft 60% aan binnen de eigen woonplaats te willen blijven. Dit percentage is 17% hoger dan in Pijnacker-Nootdorp, waar de binding met de eigen woonplaats slechts 43% is. Een verklaring hiervoor zou kunnen liggen in het feit dat deze gemeente de afgelopen jaren een aanzienlijke woningbouwproductie heeft gekend met een regionale opgave. Hierdoor zijn veel bewoners van elders aangetrokken, die logischerwijs nog een lagere binding hebben met Pijnacker-Nootdorp. Figuur 45: Verhuisgeneigdheid en binding woonplaats (n=allen) Ja Misschien Binnen eigen woonplaats Totaal Delft Den Haag Zoetermeer Rijswijk Midden-Delfland Leidschendam-Voorburg Westland Pijnacker-Nootdorp
18% 24% 20% 16% 14% 12% 12% 11% 11%
23% 21% 24% 22% 23% 10% 19% 19% 19%
50% 47% 51% 50%
45% 60% 47%
53% 43% 0%
20%
40%
60%
80%
Er is ook bekeken hoe de migratie binnen de regio eruit ziet. Dit is gebaseerd op de huidige gemeente en de gewenste gemeente van diegenen die willen verhuizen buiten de eigen gemeente. In onderstaande schema is de migratie te zien, verticaal gepercenteerd, dit geeft dus weer waar de instroom in de betreffende gemeente vandaan komt. Bij veel gemeenten komt de grootste instroom uit Den Haag, in de gemeente Midden-Delfland komt echter de grootste instroom vanuit Delft. De bewoners die naar Den Haag toe willen verhuizen komen vooral uit Delft, Leidschendam-Voorburg en Zoetermeer.
SmartAgent
49
Figuur 46: Migratie tussen gemeenten in de regio Haaglanden (n=3.260) Naar LeidschendamVoorburg
Midden-Delfland
PijnackerNootdorp
Rijswijk
Westland
Zoetermeer
Delft
's-Gravenhage
Delft
Van
28%
4%
48%
23%
8%
5%
11%
75%
24%
51%
75%
77%
65%
0%
5%
7%
3%
9%
2%
1%
1%
1%
3%
1%
7%
8%
4%
's-Gravenhage
52%
Leidschendam-Voorburg
6%
23%
Midden-Delfland
4%
1%
0%
Pijnacker-Nootdorp
7%
7%
2%
9%
Rijsw ijk
13%
14%
7%
7%
4%
Westland
13%
12%
2%
10%
3%
3%
Zoetermeer
4%
16%
10%
2%
12%
3%
6.2
3% 5%
Eigendomsvorm en woningtype
Bekijken we de eigendomsvorm van de huidige en gewenste woningtypen in de regio dan zien we de onderstaande verdeling. Van de huishoudens die momenteel in een huurwoning tot €665 wonen wil ongeveer 15% naar een koopwoning, en van de huishoudens die in een duurdere huurwoning wonen wil bijna 30% liever kopen. Andersom zien we dat van de huidige kopers 10% aangeeft liever te willen huren bij een volgende woning. Figuur 47: Verdeling eigendomsvorm huidige woning en gewenste woning (n=allen) Huidig
Huurwoning vanaf €665 per maand
Koopwoning tot €190.000
Koopwoning tot €190.000
Geen voorkeur, het maakt me niet uit
Koopwoning
Huurwoning tot €665 per maand
Huurwoning vanaf €665 per maand
Totaal Huurwoning tot €665 per maand
Gewenst
43%
68%
4%
5%
10%
14%
9%
22%
31%
3%
25%
18%
48%
7%
3%
9%
65%
15%
Bezien we de vraag naar en het aanbod van woningen naar type en eigendom, dan zien we de volgende ‘tekorten’ en ‘overschotten’ (gemeten ten opzichte van de totale woningvoorraad).
SmartAgent
50
Figuur 48: Tekort en overschot ten opzichte van de voorraad (n=allen)
Huur
Koop
Totaal
Tussen- /hoekwoning
4%
9%
13%
Tweekapper/vrij
-4%
-19%
-23%
Appartement met lift
-3%
0%
-3%
Appartement zonder lift/portiek
12%
6%
18%
Beneden-/ bovenwoning/ maisonette
0%
1%
1%
Seniorenwoning
-5%
-2%
-7%
Overig
2%
-1%
1%
Total
5%
-5%
0%
Er is sprake van een groot tekort aan tweekappers en vrijstaande woningen, vooral in de koopsector, appartementen met lift in de huursector en seniorenwoningen in de koop- en huursector. Een zeer groot overschot doet zich voor bij appartementen zonder lift in de huursector en koopsector en tussenwoningen in de huur- en koopsector. Deze laatste categorie komt evenwel in onvoldoende mate vrij door gebrek aan doorstroming, waardoor er sprake blijft van spanning in dit segment.
6.3
Betaalbaarheid
Anno 2013 is betaalbaarheid een belangrijk onderwerp. Bewoners kunnen duidelijke woonwensen hebben en zeer verhuisgeneigd zijn, maar wanneer zij hun woonwensen niet kunnen betalen dan verkleint dit de verhuiskans aanzienlijk. Welke eigendomsvorm heeft de voorkeur van de bewoners in de regio Haaglanden en wat zouden ze daarvoor willen betalen? Aan alle respondenten, dus niet alleen aan de verhuisgeneigden, is gevraagd welke eigendomsvorm hun voorkeur zou hebben bij een volgende woning. De bewoners zijn in drie groepen in te delen: bewoners die een voorkeur hebben voor huur, bewoners die voorkeur hebben voor koop en bewoners die geen voorkeur hebben of nog niet besloten hebben of zij willen huren of kopen. Allereerst de groep die aangeeft voorkeur te hebben voor huren, dit is 41% van de huishoudens in de regio. 85% van deze bewoners heeft daarbij voorkeur voor een huurwoning onder de liberalisatiegrens van €665,- In de onderstaande figuur is te zien dat de groep die twijfelt tussen huur en koop aanzienlijk meer uit wil geven; 37% van deze bewoners zoekt in de particuliere huursector en 63% onder de liberalisatiegrens. Figuur 49: Voorkeur huurprijs (per maand) en koopprijs volgende woning (n=9.993) en (n=10.715)
Bij de kopers zien we dezelfde tendens alleen dan andersom. Hier zien we dat bij diegenen die geen uitgesproken voorkeur hebben om in de toekomst te huren of te kopen juist vaker een goedkope koopwoning de voorkeur heeft. Ruim de helft van de groep twijfelaars heeft de voorkeur voor een
SmartAgent
51
koopwoning onder de €225.000,-. Terwijl van de bewoners die expliciet aangeven een voorkeur voor een koopwoning te hebben dit slechts 32% is. 41% van de deze bewoners geeft aan een voorkeur te hebben voor de prijscategorie tussen €225.000,- en €350.000,- en ruim een kwart voor een dure koopwoning van meer dan €350.000,-. De vraag is echter niet alleen welk bedrag men zou willen betalen, maar vooral welk bedrag men kan betalen. Ter controle is in de onderstaande figuren de voorkeur huur- en koopprijs afgezet tegen het netto maandelijks huishoudinkomen. We zien dat er een groep bewoners is die qua huur- of koopprijs aan de hoge kant zit in verhouding tot het inkomen. Wellicht heeft een deel van deze groep echter spaargeld of ouders die meefinancieren. Het merendeel van de bewoners heeft echter voorkeur voor een prijsklasse die past bij hun budget. De zogenaamde middeninkomens: de groep met een bruto jaarinkomen tussen de €34.000 en €43.000 verdienen netto per maand ongeveer tussen €1.900 tot €2.300. Zij vallen dus in de inkomensgroepen in de vierde en vijfde kolom (€1.600-€2.000 en €2.000-€2.500). Figuur 50: Voorkeur huurprijs (per maand) in relatie tot netto maandelijks huishoudinkomen (n=9.993)
€1.050 - €1.300
€1.300 - €1.600
€2.500 en €3.000
€3.000 en €4.000
€4.000 en €5.000
€5.000 en €6.000
Meer dan €6.000
Minder dan €366
32%
18%
10%
4%
4%
1%
1%
0%
0%
2%
€366 - €525
50%
60%
61%
44%
27%
14%
8%
4%
2%
6%
€525 tot €665
14%
19%
24%
38%
39%
38%
27%
12%
8%
10%
€665 tot €800
4%
2%
4%
11%
24%
31%
33%
26%
21%
9%
€800 tot €1.000
0%
0%
1%
2%
5%
13%
23%
34%
36%
19%
€1.000 tot €1.200
0%
0%
0%
0%
1%
2%
6%
18%
18%
12%
Meer dan €1.200
0%
0%
0%
0%
0%
1%
3%
7%
15%
41%
€1.600 - €2.000
Minder dan €1.050
€2.000 en €2.500
Netto maandelijks huishoudinkomen
Huurprijs
Figuur 51: Voorkeur koopprijs in relatie tot netto maandelijks huishoudinkomen (n=10.715) Koopprijs
Minder dan €1.050
€1.050 - €1.300
€1.300 - €1.600
€1.600 - €2.000
€2.000 en €2.500
€2.500 en €3.000
€3.000 en €4.000
€4.000 en €5.000
€5.000 en €6.000
Meer dan €6.000
Netto maandelijks huishoudinkomen
Minder dan €190.000
43%
44%
43%
39%
24%
12%
5%
1%
1%
1%
€190.000 tot €225.000
24%
25%
29%
27%
33%
24%
13%
5%
3%
1%
€225.000 tot €275.000
13%
17%
16%
19%
23%
28%
28%
17%
9%
4%
€275.000 tot €350.000
10%
10%
7%
10%
12%
24%
30%
30%
19%
9%
€350.000 tot €500.000
5%
4%
4%
3%
6%
10%
20%
35%
47%
21%
€500.000 tot €650.000
2%
0%
1%
1%
1%
1%
3%
8%
14%
24%
€650.000 tot €850.000
1%
0%
0%
1%
1%
1%
1%
3%
8%
20%
Meer dan €850.000
3%
0%
0%
0%
1%
0%
1%
1%
0%
20%
In het onderzoek is aan de respondenten een aantal stellingen voorgelegd die te maken hebben met betaalbaarheid en duurzaamheid. We kunnen daarmee iets zeggen over hoe de bewoners zelf de betaalbaarheid van hun woonlasten ervaren. Deze stellingen zijn geanalyseerd voor zowel de huidige kopers als huurders.
SmartAgent
52
Over duurzaamheid zijn de beide groepen bewoners het eens. In beiden groepen geeft ongeveer driekwart van de respondenten aan duurzaamheid en energiebesparing belangrijk te vinden, en ongeveer 80% geeft aan in het dagelijks leven te proberen om zuinig om te gaan met water en energie. Ook over de stelling: ik ben bereid om meer aan huur of hypotheek te betalen wanneer het duidelijk is dat dit tot lagere energiekosten leidt, zijn de huurders en kopers het ook redelijk eens, 37% van de huurders en 41% van de kopers is hiertoe bereid. Wat betreft de stellingen over betaalbaarheid zien we echter grotere verschillen tussen de groepen. Zo geeft 45% van de kopers aan bereid te zijn meer te betalen aan woonlasten voor een betere woning, terwijl dit onder huurders slechts door 37% wordt aangegeven. We hebben geconstateerd dat veel bewoners in de regio op het maximaal haalbare zit wat betreft woonlasten. Van de kopers geeft 44% aan het eens te zijn met de stelling; ik kan niet meer betalen aan woonlasten dan ik op dit moment doe, en van de huurders is dit zelfs 60%. In totaal zit meer dan de helft van de bewoners in de regio Haaglanden op het maximaal haalbare wat betreft woonlasten.
6.4
Manifeste verhuizers
In de regio geeft ten tijden van dit onderzoek 18% van de huishoudens aan ja zeker of ja waarschijnlijk te willen verhuizen de komende twee jaar, dit zijn ongeveer 90.000 huishoudens in de regio. Van deze groep is 46% op zoek naar een huurwoning, 39% op zoek naar een koopwoning en 15% heeft geen voorkeur wat betreft huur of koop. Van de bewoners die een huurwoning zoeken, zoekt 83% een woning onder de 83%. Van de bewoners die een koopwoning zoeken zoekt Het blijkt echter dat een groot deel van deze manifeste verhuizers verhuisbelemmeringen ervaart en daardoor niet actief op zoek is naar een nieuwe woning. Om meer grip te krijgen om hoeveel huishoudens daadwerkelijk actief op zoek zijn, is dit verder geanalyseerd. 34% van de verhuisgeneigden geeft aan dat er geen reden is om in de huidige woning te blijven wonen en dat men actief op zoek is naar een nieuwe woning. Omgerekend is dit bijna 6% van het totaal aantal huishoudens en ongeveer 30.000 huishoudens in de regio Haaglanden. 37% van de verhuisgeneigden geeft onder andere één of meerdere financiële of economische redenen waarom men (voorlopig) in de huidige woning zal blijven wonen. Omgerekend is dit ongeveer 7% van het totaal aantal huishoudens en zijn dit ongeveer 34.000 huishoudens in de regio. Dit is de groep die in beweging zal kunnen gaan komen wanneer de huizenmarkt aantrekt en/of de economische situatie zal verbeteren. Op basis van de antwoordpatronen zijn er binnen deze groep verschillende subgroepen te onderscheiden die ongeveer even groot zijn: Subgroep 1: Ik kan mijn woonwensen financieel niet verwezenlijken, Bij een andere huurwoning zullen mijn woonlasten stijgen en Ik kan geen geschikte woning vinden (wonen op dit moment in een huurwoning, willen vooral weer huren) Subgroep 2: Ik kan mijn woonwensen financieel niet verwezenlijken en Ik kan onvoldoende of geen hypotheek krijgen (wonen op dit moment in een huur of in een koopwoning, willen kopen). Subgroep 3: De huizenmarkt / de economische situatie is te ongunstig, Ik wil eerst mijn huidige woning verkopen en Mijn huidige woning levert nu te weinig op (wonen op dit moment in een koopwoning, willen weer kopen Tenslotte is er nog een groep van 29% van de verhuisgeneigden (ongeveer 5% van het totaal en 26.000 huishoudens) die andere redenen aangeven waarom men in de huidige woning zou willen blijven wonen. Redenen die vaak genoemd worden, zijn: Mijn huidige woning bevalt heel goed, Ik wil mijn huidige buurt niet verlaten, Ik kan geen geschikte woning vinden en Ik zie op tegen de verhuizing. Ook een andere reden wordt vaak gekozen. Hierbij geeft men vaak aan dat men nog wacht op een verandering in de gezinssamenstelling (kinderen de deur uit of juist gezinsuitbreiding) of werksituatie
SmartAgent
53
(een nieuwe baan, vast contract, etc.) voordat men daadwerkelijk op zoek gaat naar een nieuwe woning. Voor een deel bestaat deze groep verhuisgeneigden uit senioren die wel willen verhuizen, maar toch ook belemmerd worden doordat ze bijvoorbeeld erg gehecht zijn aan de huidige woning of buurt of op zien tegen de verhuizing.
6.5
Nieuwbouwvragers en manifeste nieuwbouwvragers
Ongeveer een derde van de huishoudens in de regio geeft aan een voorkeur te hebben voor een nieuwbouwwoning. De woonwerelden aan de rechter, meer groepsgerichte, kant van het model; Praktisch & vertrouwd, Rustig & Functioneel en Gezellig & de wijk, geven vaker de voorkeur aan een kant en klare nieuwbouwwoning. Terwijl de woonwerelden aan de andere kant van het model; Stedelijk & Authentiek, Stads & Allure, Ruim & Hoogwaardig en Landelijk & Vrij, vaker interesse hebben in particulier opdrachtgeverschap. Figuur 52: Verdeling woonwerelden voorkeur kant en klare nieuwbouw
Voorkeur particulier opdrachtgeverschap
Naast deze relatie is er ook een relatie tussen de mate aan keuzevrijheid bij een nieuwbouwwoning en de koopkracht van de bewoners. Bij een woningprijs tot €225.000,- zien we dat men vaker voorkeur heeft voor een kant en klare nieuwbouwwoning. Bij een koopprijs tussen de €225.000,- en €350.000,wil men vaker een nieuwbouwwoning met keuzevrijheid en boven de €350.000 heeft men significant vaker voorkeur voor particulier opdrachtgeverschap. Er lijkt dus een verband te zijn dat hoe hoger de koopprijs van de nieuwbouwwoning hoe meer keuzevrijheid en/of inspraak men wil hebben in het bouwproces. De groep nieuwbouwvragers die ook aangeeft binnen twee jaar te willen verhuizen noemen we de manifeste nieuwbouwvragers. Deze groep bestaat uit ongeveer 6% van de huishoudens in de regio. Hierbij zien we dat de meer verhuisgeneigde leefstijlen en woonwerelden aan de linkerkant van het model sterker vertegenwoordigd zijn dan de andere groepen.
SmartAgent
54
Figuur 53: Verdeling woonwerelden manifeste nieuwbouwvragers (n=709)
De groep manifeste nieuwbouwvragers wil het meest wonen in een woonwijk met vooral eengezinswoningen (22%) of rustig stedelijk (20%). 7
Figuur 54: Gewenst woonmilieu (met prijscorrectie) manifeste nieuwbouwvragers (n=572)
De manifeste nieuwbouwvragers die aangeven te willen wonen in een woonwijk met vooral eengezinswoningen bevinden zich vooral in de woonwerelden: Samen & de buurt, Veilig & de wijk en Rustig & functioneel. De manifeste nieuwbouwvragers die aangeven graag rustig stedelijk te willen wonen bevinden zich vooral in de woonwerelden: Rustig & functioneel, Stedelijk & authentiek en Stads & allure. Wanneer we de woonmilieuwens van de manifeste nieuwbouwvragers vergelijken met de nieuwe projecten in de regio dan zien we dat er volop suburbaan – grondgebonden wordt gebouwd. Dit is het Rosetta woonmilieu wat het meest overeenkomt met het woonmilieu woonwijk met vooral eengezinswoningen. Daarentegen zien we dat het Rosetta woonmilieu stedelijk – rustig veel minder wordt gebouwd en eigenlijk alleen in een aantal kleine projecten, terwijl er wel een grote behoefte is aan nieuwbouwprojecten in dit woonmilieu. De kansen wat betreft nieuwbouwprojecten lijken dus op dit moment in de regio Haaglanden vooral te liggen in het woonmilieu rustig stedelijk wonen.
7
In de woonmilieus hoogwaardig wonen en landelijk wonen ligt een prijscomponent besloten. Daarom zijn bij kwantificering van de vraag naar deze woonmilieus alleen huishoudens meegenomen die een woning zoeken vanaf €350.000 en hoger of een huurprijsklasse van €665 en hoger. Huishoudens die een woning onder deze prijsgrens zoeken, maar wel een voorkeur hebben voor een van deze woonmilieus, zijn buiten beschouwing gelaten.
SmartAgent
55
Figuur 55: Nieuwe projecten in de regio Haaglanden (inventarisatie woonmilieus Stadsgewest Haaglanden, 2012)
Ook van de manifeste nieuwbouwvragers kunnen de verhuisbelemmeringen worden geanalyseerd. De verdeling van typen belemmeringen of redenen om in de huidige woning te blijven wonen zijn vrijwel gelijk als bij de manifeste verhuisgeneigden. Zo geeft 33% van de manifeste nieuwbouwvragers aan geen reden te hebben om in de huidige woning te willen blijven wonen en actief op zoek te zijn naar een nieuwe woning. 37% geeft aan financiële belemmeringen te ervaren en 29% heeft andere belemmeringen. Op dit moment zijn er ongeveer 10.000 huishoudens in de regio die aangeven actief op zoek te zijn naar een nieuwbouwwoning. Nog eens 10.000 huishoudens zouden wel willen verhuizen naar een nieuwbouwwoning, maar zij worden belemmert door financiële of economische factoren. Wanneer de huizenmarkt en/of de economische situatie ten goede zal veranderen zal dit dus gevolgen hebben voor het aantal manifeste nieuwbouwvragers wat actief op zoek gaat.
6.6
Senioren
Senioren hebben een lage verhuisgeneigdheid. Slechts 25% van de senioren geeft aan de komende twee jaar zeker of waarschijnlijk te willen verhuizen en nog eens 18% van de senioren geeft aan misschien te willen verhuizen. Bekijken we de verhuisredenen per leeftijdsgroep dan zien we dit terug. De groep die zegt, ik heb geen verhuisreden want ik wil helemaal niet verhuizen wordt hoe ouder de leeftijdscategorie steeds groter. Logischerwijs neemt ook de groep die zegt te willen verhuizen vanwege gezondheidsredenen toe met het oplopen van de leeftijd. Bij de groep van 75 jaar en ouder zegt bijna 30% van de respondenten dit en is het daarmee veruit de belangrijkste reden om wel te verhuizen, zie de onderstaande figuur.
SmartAgent
56
Figuur 56: verhuisredenen per leeftijdscategorie (n=allen)
Om de doorstroom op de woningmarkt op gang te brengen worden senioren vaak gezien als een cruciale groep die woningen bezet houdt waar andere groepen, zoals startende gezinnen, op zitten te wachten. Hiermee wordt vooral gedoeld op senioren die nog in een eengezinswoning wonen. De Grote Woontest laat enerzijds zien dat er inderdaad een groep senioren is die van een grondgebonden eengezinswoning naar een appartement wil verhuizen. In totaal is 9% van het totaal aantal huishoudens in de regio senioren (55 jaar en ouder) die (misschien) willen verhuizen de komende 2 jaar. Ongeveer een derde van deze groep, dit zijn ongeveer 15.000 huishoudens in de regio, woont momenteel in een grondgebonden woning. Ruim 75% van deze groep geeft aan naar een appartement of seniorenwoning te willen verhuizen. Dit is te zien in de onderstaande, horizontaal gepercenteerde, figuur. Figuur 57: Huidig en gewenst woningtype, verhuisgeneigde senioren, 55 jaar en ouder (n=1.515)
Tweekapper/vrij
Tussen- / hoekwoning
Tweekapper/ vrij
Appartement met lift
Appartement zonder lift
Seniorenwoning
Overig
Tussen- /hoekwoning
Gewenste woning
n=
Huidige woning
456
12%
9%
42%
5%
30%
2%
89
1%
24%
33%
11%
30%
2%
Appartement met lift
405
10%
7%
48%
6%
26%
1%
Appartement zonder lift
459
7%
7%
44%
17%
22%
2%
Seniorenwoning
63
6%
0%
16%
6%
67%
3%
Overig
44
9%
7%
27%
18%
23%
16%
De meestgenoemde verhuisbelemmeringen van deze groep zijn dat de huidige woning nog goed bevalt, dat men de tuin nog zeer waardeert en/of dat de huidige huizenmarkt te ongunstig is of dat men eerst de huidige woning wil verkopen. Het onderzoek toont ook aan dat de woonwensen van senioren steeds gedifferentieerder zullen worden. Dit zien we wanneer we de verdeling over de woonwerelden bekijken van de verschillende senioren groepen. Bij de 75 plussers laat dit een vrij eenzijdig beeld zien: meer dan de helft bevindt zich in de woonwerelden Rustig & functioneel en Praktisch & vertrouwd. Qua product zijn dit de twee
SmartAgent
57
‘appartementen’-clusters. Kijken we naar de jongere seniorengroepen dan zien we dat deze groepen veel meer verdeeld zijn over de woonwerelden. Dit duidt op meer variatie in de woonwensen zowel qua woningtype als qua locatie en woonsfeer. Voor de komende decennia moet rekening worden gehouden met een sterk wijzigende kwalitatieve woningvraag van senioren. Figuur 58: verdeling woonwerelden senioren
75+ (n=851)
6.7
65-74 jaar (n=2.411)
55-64 jaar (n=2.999)
Koopstarters
Evenals senioren kunnen koopstarters een groep zijn die de doorstroom op de woningmarkt bevorderen. Koopstarters hebben geen restschuld omdat zij hun eerste woning kopen. Wie zijn de koopstarters in de regio Haaglanden en welke woonwensen heeft deze groep? Koopstarters zijn voor deze analyse als volgt gedefinieerd: onder de 35 jaar, woont nu thuis en wil kopen of huurt nu en wil kopen. Ongeveer 3% van de huishoudens in de regio Haaglanden kan op deze manier worden gedefinieerd als koopstarter, dit zijn ongeveer 15.000 huishoudens. Het is een zeer verhuisgeneigde groep bijna 80% geeft aan (misschien) te willen verhuizen de komende twee jaar. We zien dat de koopstarters de volgende woonwensen hebben. Ze willen het liefst wonen in de volgende woonmilieus: rustig stedelijk wonen (34%), woonwijk met vooral eengezinswoningen (16%) en dorps wonen (13%). Het feit dat deze groep veelal op zoek is naar een woning in een rustig stedelijke omgeving beidt kansen voor het aantrekken van deze groepen door de gemeenten Den Haag, Delft en Leidschendam-Voorburg waar dit woonmilieu het meest aanwezig is. Qua woningtype zoekt ongeveer een derde een hoek- of tussenwoning en eveneens een derde een appartement, 24% van de koopstarters is ambitieus en zou het liefst gelijk een tweekapper of een vrijstaande woning kopen. De koopstarters bevinden zich vooral in de volgende woonwerelden: Stads & allure (27%), Stedelijk & authentiek (18%) en Ruim & hoogwaardig (17%), dus vooral aan de individualistische kant van het BSR-model. Figuur 59: Meest genoemde redenen door koopstarters om in de huidige woning te blijven wonen (n= 563)
SmartAgent
58
Bekijken we de meest genoemde redenen van deze groep om (nog) niet te verhuizen dan zien we dat er veel financiële redenen tussen staan. Ook zien we dat een deel van deze groep erg tevreden is met de huidige woning en buurt. De koopstarters geven aan in verschillende prijsklassen op zoek te zijn naar een woning. Zo zoekt 27% een koopwoning tot €190.000, 24% een koopwoning tussen €190.000 - €225.000, 26% een koopwoning tussen €225.000- €275.000 en de rest een woning boven de €275.000. Uit deze verdeling blijkt dat koopstarters in verschillende prijsklassen zoeken en dus niet alleen in het goedkope segment.
6.8
Middeninkomens
De middeninkomens zijn de huishoudens met een inkomen tussen €34.000 en €43.000. Deze groep huishoudens heeft zeer beperkt toegang tot de woningen in de sociale huursector. Dit betekent in veel gevallen dat zij wanneer zij al in een sociale huurwoning wonen er (voorlopig) kunnen blijven wonen, maar dat huishoudens met een middeninkomen niet in aanmerking komen voor een eerste of een volgende sociale huurwoning. Aan de andere kant hebben deze huishoudens door hun inkomensniveau ook beperkt toegang tot de doorgaans duurdere particuliere huursector en eveneens tot de koopsector. Met een inkomen van €34.000 is de koopsom ongeveer €135.000 en met een inkomen van €43.000 ongeveer €180.000. Ongeveer 14% van de huishoudens in de regio Haaglanden heeft een middeninkomen. Dit zijn bijna 70.000 huishoudens. Over het algemeen zijn de middeninkomens vrij tevreden met hun huidige woonsituatie. Op dit moment woont ongeveer de helft van de middeninkomens in een koopwoning, huurt 10% van de huishoudens een woning in de particuliere sector en woont de rest in een sociale huurwoning. Voor huishoudens met een middeninkomen die een volgende stap willen zetten in hun wooncarrière is dit vaak moeilijk omdat zij onvoldoende financiële mogelijkheden daarvoor hebben. In het onderstaande schema is de verdeling van de middeninkomens die in de sociale huur wonen en willen verhuizen, over de woonwerelden te zien. De grootste groep bevindt zich in de woonwereld Stedelijk & authentiek (22%) gevolgd door de woonwerelden Stads & allure (14%), Samen & de buurt (14%), Rustig & functioneel (13%) en Praktisch & vertrouwd (12%). Figuur 60: Verdeling middeninkomens ‘in de knel’ over de acht woonwerelden (n=357)
Bij de middeninkomens die tot de woonwereld Stedelijk & authentiek behoren zien we dat zij nu vaak op een locatie naar wens wonen, maar niet in het gewenste woningtype. Men wil graag naar een eengezinswoning, maar kan deze niet vinden op de locaties die voldoen aan hun voorkeuren. Omdat locatie belangrijk is voor deze groep, blijft men vaak zitten in de huidige woning. Men heeft geen uitgesproken voorkeur voor huur of koop. Veelal zijn dit jonge stellen met een goede opleiding. De meeste huishoudens in deze groep zijn geen actieve woningzoekenden. Een hypotheek krijgen is voor
SmartAgent
59
deze jonge groep vaak lastig en een verhuizing betekent per definitie een stijging van de woonlasten. Vandaar dat deze groep in veel gevallen voorlopig blijft zitten. De middeninkomens in de woonwereld Samen & de stad willen graag een volgende stap in hun wooncarrière maken. In deze groep zitten relatief veel gezinnen. Men wil graag dorps wonen of in een gezellige woonwijk. Gezelligheid en sociaal contact zijn van groot belang. Men woont nu vaak in een appartement maar door (verwachte) gezinsuitbreiding voldoet de woning niet meer. Men is vrij actief op zoek naar een woning, vaak het liefst in de buurt van waar men nu woont, maar vaak kan men de woonwensen niet verwezenlijken. De gewenste woning is in de meeste gevallen een bescheiden eengezinswoning. Waar de middeninkomens over het algemeen vrij tevreden zijn met hun huidige woonsituatie zijn de middeninkomens in de woonwereld Praktisch & vertrouwd vaak wel ontevreden over hun huidige woonsituatie. Dit is een groep die voor een groot deel bestaat uit ouderen die graag willen huren. De redenen waarom men niet verhuist zijn dat men niet het juiste product kan vinden, of wellicht de juiste woonzorg-combinatie, in een passende woonomgeving. Vaak is er ook voor deze groep sprake van stijgende woonlasten na een verhuizing, ook dit is een reden om de verhuizing uit te stellen. Bij de middeninkomens in de groep Rustig & functioneel zien we dat men wel wil verhuizen, maar er nog niet zo actief mee bezig is. Men geeft aan op te zien tegen de verhuizing en niet te houden van veranderingen. Hier lijkt minder een probleem te zijn wat betreft het aanbod, maar spelen emotionele processen een grotere rol. Voor de middeninkomens in de relatief jonge groep bewoners in de woonwereld Stads & allure geldt dat hun woonwensen in veel gevallen (nu nog) ver af liggen van hun financiële mogelijkheden. Gezien de leeftijd en de opleiding van de groep is dit waarschijnlijk een tijdelijk probleem. Dus de problemen die de middeninkomens die ‘in de knel’ zitten ervaren zijn veelal financieel van aard. De eengezinswoning lijkt voor sommige de groepen Stedelijk & Authentiek, Samen & de buurt en Stads & allure een belangrijke rol te spelen, deze is vaak moeilijk bereikbaar gezien de beperkte koopkracht. De woonwerelden Rustig & functioneel en Praktisch & vertrouwd zijn het meest gefocust op sociale huur. Doorstroom naar particuliere huur lijkt met name een optie in de woonwerelden Stedelijk & authentiek en Stads & allure, en dan met name onder de jongeren die zich nog (niet) willen settelen, stedelijk georiënteerd zijn en voor locatie een belangrijke rol speelt. Doorstroom naar koopwoningen is vooral gewenst door de (startende) gezinnen. Het gaat hierbij dan bijna uitsluitend om het product eengezinswoning.
SmartAgent
60
7.
Imago
Om inzicht te krijgen in hoe de gemeenten en wijken het ‘doen’ ten opzichte van elkaar is aan de respondenten gevraagd hoe zij aankijken tegen hun eigen wijk en tegen een andere wijk, gemeente of plaats. Naast het beoordelen van de eigen wijk hebben we eveneens aan de respondenten gevraagd een andere wijk, gemeente of plaats, die ze kennen, te beoordelen. Daarbij valt op dat de respondenten hun eigen wijk vaak beter beoordelen dan een andere wijk, gemeente of plaats. Op basis hiervan is de interne en externe imagoscore berekend. De externe imagoscore (beoordeling andere wijk) is een score op een 100-puntsschaal (0-100) samengesteld uit drie variabelen: de gevoel score (het gemiddelde gevoel, negatief, neutraal of positief, dat men heeft bij de associatiewoordjes die men heeft genoemd), het algemene beeld van de wijk en de mate van aanbevelen van de wijk. De interne imagoscore (beoordeling eigen wijk) is eveneens een samengestelde variabele op een 100puntsschaal, opgebouwd uit dezelfde variabelen.
7.1
Extern imago
De Haagse buurt Sweelinckplein en omgeving heeft het hoogste externe imago. Hieronder staat de top 5 en de laagste 5 van de wijken en buurten. Wat opvalt is dat er veel buurten uit Den Haag voorkomen in beide rijtjes. Figuur 61: Top 5 en laagste 5 extern imago Wijk/buurt
Gemeente
Extern imago
Woonmilieus
1. Sweelinckplein en omgeving
Den Haag
77
Rustig stedelijk en Levendig stedelijk
2. Statenkwartier
Den Haag
77
Rustig stedelijk en Levendig stedelijk
3. Belgisch park
Den Haag
75
Rustig stedelijk en Hoogwaardig
4. Duinzigt
Den Haag
75
App. en egw. en Rustig stedelijk
5. Binnenstad
Delft
73
Levendig stedelijk en Rustig stedelijk
Wijk/buurt
Gemeente
Extern imago
Woonmilieus
1. Schildersbuurt-West
Den Haag
28
Levendig stedelijk en Grootstedelijk
2. Schildersbuurt-Noord
Den Haag
30
Levendig stedelijk en Grootstedelijk
3. Palestein
Zoetermeer
31
App. en egw.
4. Spoorwijk
Den Haag
31
App. en egw.
5. Schildersbuurt-Oost
Den Haag
31
Levendig stedelijk en Grootstedelijk
In de bovenstaande figuur zijn ook de meest voorkomende woonmilieus in deze buurten en wijken opgenomen. Bij alle vijf de wijken die in de top 5 staan is het eerste of tweede woonmilieu Rustig stedelijk wonen. Terwijl in de laagste 5 de woonmilieus Levendig stedelijk wonen, Grootstedelijk wonen en Appartementen en eengezinswoningen domineren. In paragraaf 3.3 zagen we ook dat deze drie woonmilieus de laagste percentages wat betreft totale tevredenheid met de woonsituatie hadden. Er is ook gevraagd wat de associaties zijn die de mensen met een bepaalde wijk of buurt hebben. Deze associaties zijn verwerkt in zogenaamde wordles. Hieronder twee voorbeelden van de hoogst scorende buurt: Sweelinckplein en omgeving. In deze wordles is duidelijk te zien dat men meer positieve associaties heeft bij deze buurt dan negatieve associaties.
SmartAgent
61
Figuur 62: Wordles positieve en negatieve associaties Sweelinckplein en omgeving
Naast het imago van buurten en wijken is ook het extern imago van plaatsen uitgevraagd. Hieronder een overzicht van de scores hiervan. De best scorende plaats is Delft, terwijl Kwintsheul het laagst scoort. Figuur 63: Extern imago plaatsen Plaats
Extern imago
1. Delft
77
2. Voorburg
71
3. Schipluiden
70
4. Maasland
69
5. Rijswijk
68
6. Wassenaar
67
7. Nootdorp
67
6. Den Hoorn
66
7. Pijnacker
66
8. Leidschendam
65
9. Den Haag
65
10. Zoetermeer
60
11. Delfgauw
59
12. Ter Heijde aan zee
53
13. Poeldijk
53
14. Kwintsheul
52
Een hoog extern imago geeft aan dat buitenstaanders een positief beeld bij een bepaalde plaats, wijk of buurt hebben. Maar natuurlijk is niet elke plaats of wijk voor iedereen even aantrekkelijk. Iemand met een gele leefstijl voelt zich bijvoorbeeld meer aangetrokken door de gezelligheid en het dorpse van Schipluiden, terwijl iemand met de rode leefstijl zich meer aangetrokken voelt door de stedelijke dynamiek van Den Haag centrum.
7.2
Intern imago
Het intern imago geeft aan hoe mensen die woonachtig zijn in een bepaalde wijk of buurt tegen hun wijk aankijken. De Vogelwijk en het Statenkwartier in Den Haag hebben de hoogste imagoscores. Dit betekent dat bewoners daar het positiefst oordelen over hun wijk, veel positieve associaties noemen en hun wijk sterk aanbevelen aan anderen om er ook te gaan wonen. De Schildersbuurt-Oost heeft het laagste interne imago. We zien dat dezelfde woonmilieus vaak voorkomen in de rijtjes van best scorende en laagst scorende wijken. Wederom komt Rustig stedelijk, samen met Hoogwaardig wonen, het meest voor bij de best scorende wijken en buurten. Levendig stedelijk wonen, Grootstedelijk wonen en woonwijk met appartementen en eengezinswoningen zijn de meest voorkomende woonmilieus bij de laagst scorende wijken en buurten.
SmartAgent
62
Figuur 64: Top 5 en laagste 5 intern imago Wijk/buurt
Gemeente
Intern imago
Woonmilieus
1. Vogelwijk
Den Haag
88
Hoogwaardig
2. Statenkwartier
Den Haag
88
Rustig stedelijk en Levendig stedelijk
3. Bohemen en Meer en Bos
Den Haag
87
App. en egw.
4. Archipelbuurt
Den Haag
86
Rustig stedelijk
5. Waalsdorp
Den Haag
85
Rustig stedelijk en Hoogwaardig
Wijk/buurt
Gemeente
Intern imago
Woonmilieus
1. Transvaalkwartier-Zuid
Den Haag
44
Levendig stedelijk en Rustig stedelijk
2. Moerwijk-Noord
Den Haag
47
App. en egw. en Levendig stedelijk
3. Groente- en fruitmarkt
Den Haag
48
App. en egw. en Levendig stedelijk
4. Laakkwartier-Oost
Den Haag
48
Grootstedelijk en Levendig stedelijk
5. Schildersbuurt-Oost
Den Haag
49
Levendig stedelijk en Grootstedelijk
7.3
Sturen op imago
In het onderstaande schema is het interne en externe imago van alle wijken en buurten tegen elkaar afgezet. Bij de meeste wijken en buurten zitten het externe en het interne imago op één lijn. In de figuur is te zien dat hier op sommige plaatsen een brij van wijken en buurten ontstaat, interessant in deze figuur zijn vooral de ‘uitschieters’. Voor de figuren per gemeente zie bijlage 4. Het Statenkwartier een hoog intern en een hoog extern imago. Het Statenkwartier wordt dus gezien als een ‘ideale’ wijk door zowel de eigen bewoners als andere inwoners van de regio Haaglanden. Veelgenoemde associaties zijn: gezellig, rustig, zee, chique, winkels, mooie woningen. De Haagse buurten in de Schildersbuurt en het Transvaalkwartier bevinden zich totaal aan de andere kant van het schema. Het zijn buurten met een laag intern en een laag extern imago. Veelgenoemde associaties bij deze wijken zijn: onveilig, allochtonen, rommelig, criminaliteit.
SmartAgent
63
Figuur 65: Extern en intern imago
Een aantal wijken en buurten liggen verder weg van de lijn. Dit betekent dat het externe en interne imago van elkaar afwijken. Wijken of buurten die aan de rechterkant van de lijn vallen hebben een beter intern dan extern imago. Dit zie je bijvoorbeeld bij de Delftse buurt Poptahof-Zuid, een buurt die volop in ontwikkeling is. Voor Potahof-Zuid vormt dit een kans, aangezien het interne imago al aan het verbeteren is kan de buurt met een sterke gebiedsmarketing ook wat betreft het externe imago in de lift komen. Wijken of buurten die aan de linkerkant van de lijn staan hebben een sterker extern dan intern imago. Hof van Delft en de Vissershaven in Scheveningen zijn hier voorbeelden van. Voor buitenstaanders zijn dit redelijk tot behoorlijk aantrekkelijke wijken maar de bewoners zelf denken hier anders over. Werken aan de kwaliteit van de woningen is hier van belang.
SmartAgent
64
8.
Deelrapportage gemeenten
In dit hoofdstuk zullen op gemeenteniveau een aantal belangrijke figuren op een rijtje gezet worden, met daarbij een korte analyse wat de belangrijkste vraagstukken zijn in deze gemeente.
8.1
Den Haag
Den Haag komt uit De Grote Woontest naar voren als een gemeente met twee identiteiten. De gemeente heeft enerzijds de meest tevreden wijk met de hoogste imagoscores (zowel intern als extern) van de gehele regio. Anderzijds heeft de gemeente ook de minst tevreden wijken, met de laagste imagoscores. Op de kaarten van Den Haag is duidelijk de grens tussen zandgronden en veengronden te herkennen. Zo wonen de bewoners met de rode en blauwe leefstijl overwegend op de zandgronden en de bewoners met de gele en groene leefstijl voor het merendeel op de veengronden. Ook bevinden de meeste tevreden wijken zich in de Noordelijke stadsdelen, en dus op de veengronden, en de meest ontevreden wijken in de Zuidelijke stadsdelen. Wat betreft woonmilieus zien we dat er in Den Haag een groot ‘tekort’ is aan rustig stedelijk wonen en dorps wonen en een ‘overschot’ aan woonwijk met appartementen en eengezinswoningen. Dit komt overeen met de ‘tekorten’ en ‘overschotten’ op regionaal niveau. Figuur 66: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Den Haag (n=9.103)
Wanneer we de woonwerelden in Den Haag in relatie tot de verhuisstromen bekijken zien we dat Rustig & functioneel een grote groep is in de gemeente en ook een groep die niet verhuisgeneigd is en ook veel naar de gemeente toekomt. Dit is dus een groep die waarschijnlijk verder zal toenemen in de gemeente. De grootste woonwereld in de gemeente is op dit moment de groep Stedelijk & authentiek. Deze groep komt ook veel binnen, maar verhuist ook vaak weer weg uit Den Haag. Dit past bij de groep, met een hoog aandeel bewoners met de rode leefstijl. Zij zijn verhuisgeneigd en zullen gemakkelijk worden verleid om bijvoorbeeld naar een stad binnen of buiten de regio te verhuizen: bijvoorbeeld Amsterdam, Leiden of Rotterdam. Stads & allure is ook een groep die zowel veel naar de gemeente verhuist als er vandaan. Op dit moment heeft Den Haag een positionering aan de linkerzijde van het BSR model. Het is voor de gemeente belangrijk om deze positie vast te houden en waar mogelijk te versterken. In de woonwerelden aan deze zijde van het model bevinden zich de grootste groep bewoners met een hoog
SmartAgent
65
aandeel hoogopgeleiden, deze groepen zijn belangrijk voor een stedelijke gemeente. Figuur 67: Verhuisstromen Den Haag (n=9.103)
8.2
Delft
Wat bijzonder is aan de Delftse situatie is het grote aantal studenten in de gemeente. In het onderzoek geeft 17% van de respondenten in Delft aan naar school te gaan of te studeren. Uiteraard heeft de aanwezigheid van deze groep invloed op de resultaten van dit onderzoek voor de Delftse populatie. Het merendeel van de Delftse studenten studeert aan de Technische Universiteit Delft en heeft daardoor een goed carrièreperspectief. De studenten hebben een hoog opleidingsniveau, maar vaak nog een laag inkomensniveau. Op dit moment geeft 76% van deze studenten aan minder dan €1.050,- per maand te verdienen, anderzijds geeft 30% van de studenten aan dat de woningvoorkeur ligt bij een vrijstaande woning of tweekapper en eveneens 30% geeft aan de volgende woning te willen kopen. Studenten bevinden zich vooral in de woonwerelden aan de linkerzijde van het model; de meeste studenten bevinden zich in de woonwerelden Stedelijk & authentiek (28%) en Stads & allure (28%). Het is een groep die grote sprongen kan maken in hun wooncarrière: bijvoorbeeld van een studentenkamer die ze huren voor een paar honderd euro per maand naar een koopwoning in het middensegment. Om te zorgen dat deze groep niet massaal uitstroomt op het moment dat zij aan het werk gaan en hun inkomen snel zal gaan groeien is het belangrijk om een woningvoorraad te hebben die aansluit bij de populatie. In dit geval betekent dit enerzijds voldoende studentenwoningen in het goedkope huursegment en anderzijds voldoende aantrekkelijke koopwoningen in de gewenste woonmilieus, zowel in het starterssegment als in het duurdere segment, zodat deze hoogopgeleide groep binnen de gemeente voldoende aantrekkelijke mogelijkheden heeft om woon carrière te maken. In Delft is een opvallend groot ‘overschot’ van het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen. Voor de aanpak van de problematiek in buurten waar dit woonmilieu domineert is het belangrijk om de sociale aspecten in deze wijken aandacht te geven. De Grote Woontest toont
SmartAgent
66
aan dat het vooral deze aspecten zijn die het verschil kunnen maken in de tevredenheid met de totale woonsituatie. Figuur 68: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Delft (n=1.987)
Qua identiteit heeft Delft twee kanten: enerzijds de ambitieuze ego-gerichte jonge populatie bestaande uit studenten en pas afgestudeerden en anderzijds de meer groepsgerichte woonwerelden Samen & de buurt, Veilig & de wijk en Rustig & functioneel, die de minst verhuisgeneigde groepen en daarmee het meer stabiele deel van de Delftse bevolking. De Roland Holstbuurt is een voorbeeld van een buurt waar de verschillende groepen bewoners van de gemeente door elkaar wonen en waar dit zorgt voor een hoge score wat betreft tevredenheid. De tweezijdige bevolking vormt dus tegelijkertijd het vraagstuk en de kans voor de gemeente Delft. Figuur 69: Verhuisstromen Delft (n=1.987)
SmartAgent
67
8.3
Leidschendam-Voorburg
Leidschendam-Voorburg is een gemeente met een hoge kwaliteit wat betreft wonen. 85% van de bewoners geeft aan tevreden te zijn met de totale woonsituatie en hiermee is het de best scorende stedelijke gemeente in de regio. De ‘tekorten’ en ‘overschotten’ van de woonmilieus sluiten deels aan bij die in de gehele regio, met rustig stedelijk wonen en dorps wonen als grootste vraagstukken. Daarnaast zien we ook een vraagstuk bij het woonmilieu; hoogwaardig wonen met een ‘tekort’ van 5%. Opvallend is dat hiertegenover staat dat de gemeente een ‘overschot’ kent van het woonmilieu woonwijk met vooral eengezinswoningen. Een verklaring hiervoor is te vinden in de woonwerelden: waarbij we zien dat Ruim & Hoogwaardig de grootste groep is. Figuur 70: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Leidschendam-Voorburg (n=1.282)
De identiteit van Leidschendam-Voorburg wordt gekenmerkt door de woonwereld Ruim & hoogwaardig, die de grootste groep is, het minst verhuisgeneigd is en tevens een van de groepen is die het meest de gemeente inkomt. Dit is een sterke en waardevolle identiteit, die de gemeente dient te koesteren en waar mogelijk kan uitbreiden door het transformeren van woonmilieus naar kwalitatief sterke woonmilieus zoals hoogwaardig wonen en rustig stedelijk wonen.
SmartAgent
68
Figuur 71: Verhuisstromen Leidschendam-Voorburg (n=1.282)
8.4
Rijswijk
Wat opvalt bij Rijswijk is de zeer sterke identiteit aan de rechterkant van het BSR model. De drie minst verhuisgeneigde woonwerelden Veilig & de wijk, Praktisch & vertrouwd en Rustig & functioneel omvatten gezamenlijk bijna de helft van de huishoudens in de gemeente. De groepen die het meest naar Rijswijk verhuizen zijn tevens bewoners die behoren tot deze drie woonwerelden. Wanneer deze ontwikkeling zich doorzet zou het betekenen dat deze drie woonwerelden verder toenemen en de overige woonwerelden verder afnemen. Praktisch & vertrouwd en Rustig & functioneel zijn twee clusters met relatief veel senioren. Wat betekent dit voor de gemeente? Er vormt zich een risico dat Rijswijk op den duur meer en meer verandert in een seniorenstad. Maar is dit wel een risico of liggen hier juist kansen? Dit zijn vraagstukken die de komende jaren belangrijk zullen zijn in deze gemeente. Wat betreft transformatiekansen lijken de beste kansen voor een transformatie naar rustig stedelijk wonen te liggen in het gebied tussen Oud-Rijswijk en het winkelcentrum In de Boogaard. rustig stedelijk tussen centrum en winkels Op deze plek kan aangehaakt worden op de bestaande rustig stedelijk structuur die in delen van dit gebied al aanwezig is.
SmartAgent
69
Figuur 72: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Rijswijk (n=885)
Figuur 73: Verhuisstromen Rijswijk (n=885)
8.5
Zoetermeer
Zoetermeer is een groeikern die gekenmerkt wordt door een eenzijdige woningvoorraad die zich met name bevindt in twee woonmilieus namelijk de woonwijken met vooral eengezinswoning en de woonwijken met appartementen en eengezinswoningen. In de onderstaande figuur is te zien dat op het moment voor beide woonmilieus al gesproken kan worden over een groot ‘overschot’, terwijl er grote ‘tekorten’ zijn van meer gevarieerde woonmilieus zoals rustig stedelijk wonen en dorps wonen. Dit schept een problematisch beeld wat verder versterkt wordt door het lage externe imago van de gemeente, de relatief lage tevredenheid met de woonsituatie in sommige wijken en het feit dat de gemeente weinig wordt gekozen als aantrekkelijke plaats om te wonen. Er lijkt zich een duidelijk
SmartAgent
70
transformatievraagstuk te ontwikkelen op basis van de resultaten van dit onderzoek, naar een meer gevarieerde woningvoorraad in termen van woonmilieus. Figuur 74: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Zoetermeer (n=1.969)
Figuur 75: Verhuisstromen Zoetermeer (n=1.969)
8.6
Pijnacker-Nootdorp
Pijnacker-Nootdorp kenmerkt zich door een sterke groei in het afgelopen decennium. De gemeente fungeerde en fungeert als een leverancier van suburbaan grondgebonden wonen. Maar duidelijk is ook dat de inmiddels gesettelde bevolking een behoefte hebben aan iets anders dan de gewone woonwijk met eengezinswoningen. Vooral in Delfgauw wil men iets anders dan de standaard eengezinswoningenwijk. En de regionale vraag is inmiddels omgeslagen in een licht potentieel overschot aan het woonmilieu met vooral eengezinswoningen. De wensen van de burger zien we
SmartAgent
71
twee kanten op gaan: meer stedelijk en meer landelijk/dorps/hoogwaardig. De wens naar het meer dorps wonen zien we vooral terug in Pijnacker en Nootdorp, naar het landelijk wonen meer in Delfgauw. Ook de wens om rustig en levendig stedelijk te wonen zien we terug in Delfgauw. Deze huishoudens hebben het vizier gericht op de nabijgelegen stad; ze verwachten niet dat PijnackerNootdorp deze woonmilieus zal bieden. Pijnacker-Nootdorp heeft vooral mogelijkheden om landelijke, dorpse en hoogwaardige woonmilieus te kunnen bieden.
Figuur 76: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Pijnacker-Nootdorp (n=686)
Pijnacker-Nootdorp trekt vooral groepen aan op de blauw-gele diagonaal. Deze diagonaal kenmerkt zich door een gemiddeld hogere koopkracht, een conformistische houding ten aanzien van de dominante waarden in de samenleving en hoge eisen ten aanzien van de kwaliteit van het woon- en leefmilieu. Om deze groepen – en met name de groep Ruim & hoogwaardig - goed te blijven bedienen, is het noodzakelijk om in te spelen op de kwaliteitsvraag onder de bevolking. Deze gaat veel meer uit naar kleinschalige, hoogwaardige en dorps/ landelijke woonmilieus. De groepen Stedelijk & authentiek en voor een deel Samen & de buurt zullen op zoek gaan naar de stedelijker milieus in de regio.
SmartAgent
72
Figuur 77: Verhuisstromen Pijnacker-Nootdorp (n=686)
8.7
Westland
Het Westland is een gemeente bestaande uit meerdere dorpen en plaatsen. In Westland is dorps wonen het grootste woonmilieu. Op regionaal niveau zien we een grote vraag naar dit woonmilieu, wat betekent dat het Westland een aantrekkelijke woningvoorraad heeft voor bewoners in de regio. De gemeente kent geen grote ‘tekorten’ wat betreft woonmilieus. Er zijn mensen in de gemeente die liever stedelijk willen wonen, maar dit is een woonmilieu die zij waarschijnlijk zullen zoeken in andere gemeenten binnen of buiten de regio. Figuur 78: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Westland (n=1.463)
De gemeente Westland heeft een sterke positionering. Maar liefst 92% van de bewoners heeft aan niet te willen verhuizen of binnen de gemeente. De identiteit van de gemeente ligt met name op de
SmartAgent
73
geel-blauwe as. Enerzijds het ‘gezellig dorpse’ wat de woonwerelden Samen & de buurt en Veilig & de wijk aantrekkelijk vinden en anderzijds ‘hoogwaardig dorps’ wat goed aansluit bij de woonwereld Ruim & hoogwaardig. Deze drie groepen zijn overduidelijk de grootste groepen in de gemeente en tevens de minst verhuisgeneigde groepen wat er op duidt dat zij op het moment goed bediend worden in hun woonwensen. Ook komen deze groepen op het moment het meest de gemeente in, de omvang van deze groepen zal hierdoor waarschijnlijk in de toekomst nog verder toenemen. Figuur 79: Verhuisstromen Westland (n=1.463)
8.8
Midden-Delfland
Midden-Delfland is een gemeente die in 2004 is gefuseerd vanuit de gemeenten Schipluiden en Maasland. De gemeente heeft een dorps karakter en dit is terug te zien in de woonmilieus. Meer dan 60% van de bewoners geeft aan dorps te wonen. Het is de enige gemeente waar we een licht ‘overschot’ zien wat betreft dit woonmilieu. Echter over het algemeen zijn de ‘tekorten’ en ‘overschotten’ klein en lijken bewoners dus voor het overgrote deel goed bediend te worden wat betreft hun gewenste woonmilieu. Dit blijkt ook uit de tevredenheidscijfers. 90% van de bewoners in de gemeente geeft aan tevreden te zijn met de huidige woonsituatie. Hiermee is Midden-Delfland de meest tevreden gemeente in de regio. Dit blijkt ook uit de binding met de gemeente, evenals bij Westland geeft 93% van de bewoners aan niet te willen verhuizen of binnen de gemeente.
SmartAgent
74
Figuur 80: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Midden-Delfland (n=271)
Figuur 81: Verhuisstromen Midden-Delfland (n=271)
SmartAgent
75
9.
Conclusies
De Grote Woontest in de regio Haaglanden brengt de ambitie, de perceptie en de realiteit van de markt in beeld, zoals beleefd door individuele bewoners. Wanneer we het geheel overzien, dan trekken we de volgende conclusies. Kwaliteitsvraag: meer rustig stedelijk en dorps wonen We hebben in de rapportage verschillende woonmilieus gedefinieerd en aan de respondenten gevraagd in welk woonmilieu ze nu wonen en in welk woonmilieu ze – rekening houdend met hun financiële mogelijkheden - graag zouden willen wonen. Hieruit is naar voren gekomen dat met name de woonmilieus Rustig stedelijk, Dorps en Hoogwaardig meer gewenst worden dan in de voorraad aanwezig zijn. Deze woonmilieus kunnen als aspiratieniveau worden beschouwd. Men verhuist niet graag meer vanuit een dergelijk woonmilieu naar een ander woonmilieu. Rustig stedelijk lijkt de stedelijke evenknie van het suburbane dorps; beide hebben als kernwoorden rustig, groen en gezellig. Dorps wonen heeft een groot sociaal element in zich (samenleving in het klein, betrokkenheid, sociaal contact), Rustig stedelijk kenmerkt zich door een locatie- en een sfeercomponent (lusten, niet de lasten van de stad, authenticiteit). Om beter aan te sluiten bij het aspiratieniveau van de bevolking dient het areaal van deze milieus in de regio toe te nemen. Dit kan met nieuwbouw of middels transformatie van de bestaande voorraad. Binnen de huidige manifeste nieuwbouwvraag is Rustig stedelijk met 20% een zeer gewild woonmilieu, terwijl 10% van de nieuwbouwvragers voor een dorps woonmilieu kiest. Deze aandelen worden nog niet in de beoogde nieuwbouwproductie in de regio weerspiegeld. Het is een uitdaging om deze woonmilieus in voldoende omvang te realiseren. Het eenvoudigst lijkt het om de nieuwbouw vooral daar waar deze milieus al in zekere aanleg aanwezig zijn te realiseren. In de rapportage worden verschillende voorbeelden van (kleinschalige) nieuwbouw in deze woonmilieus genoemd. Echter ook in een gemeente als Zoetermeer, waar sprake is van een duidelijke belangstelling voor het woonmilieu Rustig stedelijk, maar waar dit woonmilieu niet aanwezig is, zouden de mogelijkheden voor de realisatie moeten worden onderzocht. De waarde die de verschillende groepen hechten aan onder andere parkeren en mobiliteit verschilt. Zo blijkt uit het onderzoek dat dichtbij de eigen woning parkeren, door de blauwe groep vaker belangrijk wordt gevonden dan door de rode groep. Dit soort doelgroep specifieke informatie kan een aanleiding vormen om bij specifieke projecten te bekijken of dit kan leiden tot een veranderde productpropositie op het gebied van parkeren en mobiliteit (bijv. woning nabij stationslocaties zonder parkeerplaats, wonen met een mobiliteitsarrangement, etc.). Transformatie van woonmilieus is een interessante strategie omdat het zowel een ‘overschot’ van het ene woonmilieu als een ‘tekort’ aan een ander woonmilieu vermindert. Deze strategie kan kansrijk zijn bij levendige stedelijke woonmilieus en bij woonwijken met vooral eengezinswoningen en appartementen. Transformatie naar een dorps milieu is lastiger, maar zeker niet onmogelijk. Beperkte wijzigingen in de inrichting van de openbare ruimte (groen, materialisering, wegprofiel) kunnen in wijken met vooral eengezinswoningen echter goed bijdragen aan een dorpse sfeer. Dit zal huishoudens met een behoefte aan dorps wonen langer kunnen binden aan die plek. Woonmilieu met vooral eengezinswoningen: wel vraag, geen behoefte In de laatste jaren zijn vooral Woonwijken met vooral eengezinswoningen toegevoegd aan de voorraad. In de minder stedelijke regio’s is hier nu een duidelijk ‘overschot’ aan (bv PijnackerNootdorp). Meer dan de helft van de mensen die nu in dit woonmilieu wonen, willen liever iets anders: vooral rustig stedelijk wonen, dorps wonen en hoogwaardig wonen.
SmartAgent
76
Van de nieuwbouwvragers kiest 22% een woonmilieu woonwijk met vooral eengezinswoningen. Het grote aandeel suburbaan grondgebonden woonmilieus in de beoogde nieuwbouwproductie in de regio sluit misschien wel op aan op een actuele nieuwbouwvraag in de markt, maar bedreigt een opbouw van de woningvoorraad zoals de bevolking die eigenlijk wenst. Hier speelt een dilemma tussen de korte en de lange termijn. Woonwijken met appartementen en eengezinswoningen: sociale risico’s We signaleren een ‘overschot’ aan woonwijken met appartementen en eengezinswoningen. Dit leidt ertoe dat daar waar de woonkwaliteit lager is, de interesse vanuit de markt ook snel afneemt. Een lagere woontevredenheid is dan het gevolg. Uit onze analyse is gebleken dat de risico’s bij deze wijken voornamelijk liggen in de sociale sfeer. Wanneer men ontevreden wordt over de veiligheid, bevolkingssamenstelling, netheid en de omgang van bewoners met elkaar, neemt ook de woontevredenheid snel af. In deze wijken zal een intensief beheer de tevredenheid positief beïnvloeden. Waar men zich echter van bewust dient te zijn is dat sociale factoren zoals veiligheid samenhangen met de fysieke omgeving. Wellicht zijn er in sommige gevallen fysieke maatregelen noodzakelijk om de sociale factoren te verbeteren. Regio Haaglanden: een mooi palet aan identiteiten We hebben in het onderzoek een onderscheid gemaakt in verschillende woonambities van mensen. Deze zogenaamde woonwerelden zijn combinaties van leefstijlen en woonvoorkeuren. Met hun eigen foto’s hebben onze respondenten deze werelden in beeld gebracht. Figuur 82: Foto’s geüpload door bewoners van de verschillende woonwerelden
De verschillende gemeenten in de regio oefenen op dit moment een eigen aantrekkingskracht uit op een of meer van deze groepen. Iedere groep kan worden bediend. Dit wordt voor een deel bepaald door de opbouw van de woningvoorraad, maar ook het imago van de gemeenten speelt hierbij een rol. Praktisch alle gemeenten weten mensen naar zich toe te trekken vanuit de linker- en rechterzijde van dit schema. Hierop zijn twee uitzonderlingen: Zoetermeer en Rijswijk. Beide kenmerken zich door een beperkte variatie in woonmilieus en trekken vooral huishoudens aan rechterzijde van het schema aan. Bovendien zijn bij de vertrekkers de groepen aan linkerzijde oververtegenwoordigd. Dit leidt tot een verdere afname van de diversiteit in de bevolking en een toename van een specifieke positionering in de markt (Rijswijk: senioren, Zoetermeer: traditionele suburb). Wanneer deze ontwikkeling niet wordt gewenst, zullen andere woonmilieus in voldoende omvang moeten worden toegevoegd. Om dit mogelijk te maken zal regionale en wellicht bovenregionale afstemming noodzakelijk zijn. Hier speelt
SmartAgent
77
een discussie over op welk schaalniveau diversiteit van bevolking gewenst is, is dit op het niveau van de wijk, de stad of van de regio? Senioren: grote veranderingen in de woningvraag op komst Zorgden de babyboomers in de gezinsfase in de afgelopen decennia voor een enorme vraag naar het suburbane wonen, de kans is groot dat ze als senior opnieuw voor grote veranderingen zullen zorgen. Op dit moment is de groep ouderen boven de 75 jaar nog vooral vertegenwoordigd binnen de twee clusters aan rechterzijde van het model: Rustig & functioneel en Praktisch & vertrouwd. Maar over 20 jaar wordt de ‘sober en doelmatig’ generatie voorbij gestreefd door een nieuwe generatie senioren. We verwachten dat deze groep zich veel meer over het model verspreidt en dat dat zal leiden tot een sterk gedifferentieerde vraag in de markt. De huidige voorraad woningen voor ouderen zal niet bij alle ouderen meer in trek zijn; er zal een grotere variëteit aan woonconcepten worden gevraagd. Figuur 83: Verdeling Senioren 75+ over de woonwerelden 75+ (in 2012) 75+ (in 2032)
Middeninkomens en koopstarters zoeken eengezinswoningen Middeninkomens en koopstarters zijn belangrijke groepen voor de doorstroom op de woningmarkt. De koopstarters zijn zeer verhuisgeneigd maar men ervaart veel financiële belemmeringen. Ditzelfde geldt voor de middeninkomens. Bij beide groepen is de wens naar een eengezinswoning sterk aanwezig vooral bij de (startende) gezinnen, echter de eengezinswoning is vaak moeilijk bereikbaar gezien de beperkte koopkracht. Wat opvalt is dat er veel bewoners in deze groepen behoren tot de woonwerelden Stads & allure en Stedelijk & authentiek. Het liefst zouden zij een betaalbare eengezinswoning willen in een rustig stedelijk woonmilieu. Zolang deze groep niet in staat zal zijn deze woning te kopen, lijkt voor deze groepen particuliere huur in het duurdere segment ook een optie te kunnen zijn.
SmartAgent
78
Bijlage 1: Responsoverzicht Totaal Delft s Gravenhage Leidschendam-Voorburg Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Wassenaar Westland Zoetermeer
Huishoudens 489705 53985 246825 34970 7105 18610 23870 11505 39550 53285
Doelstelling 15758 1721 8377 1094 236 559 736 150 1295 1590
Behaald 18061 2172 8530 1336 465 764 892 155 1625 2122
% 115% 126% 102% 122% 197% 137% 121% 103% 125% 133%
Delft Wijk 11 Binnenstad Wijk 12 Vrijenban Wijk 13 Hof van Delft Wijk 14 Voordijkshoorn Wijk 16 Delftse Hout Wijk 22 Tanthof-West Wijk 23 Tanthof-Oost Wijk 24 Voorhof Poptahof-Noord Poptahof-Zuid Roland Holstbuurt Wijk 25 Buitenhof Wijk 27 Schieweg Wijk 28 Wippolder Wijk 29 Ruiven
53985 7880 5195 7530 4695 65 3795 3115 7565 1045 450 2500 7105 645 6235 145
1721 237 156 226 141 0 114 94 331 75 75 109 214 20 188 0
2172 319 195 270 180 2 148 126 434 52 47 141 246 25 223 4
126% 135% 125% 119% 128% 100% 130% 134% 131% 69% 63% 129% 115% 125% 119% 100%
SmartAgent
79
s Gravenhage Wijk 01 Oostduinen Wijk 02 Belgisch Park Wijk 03 Westbroekpark en Duttendel Wijk 04 Benoordenhout Uilennest Duinzigt Waalsdorp Wijk 05 Archipelbuurt Wijk 06 Van Stolkpark en Scheveningse Bosjes Wijk 07 Scheveningen Oud Scheveningen Vissershaven Scheveningen Badplaats Visserijbuurt Wijk 08 Duindorp Wijk 09 Geuzen- en Statenkwartier Statenkwartier Geuzenkwartier Wijk 10 Zorgvliet Wijk 11 Duinoord Stadhoudersplantsoen Sweelinckplein en omgeving Wijk 12 Bomen- en Bloemenbuurt Bloemenbuurt-West Bloemenbuurt-Oost Bomenbuurt Wijk 13 Vogelwijk Wijk 14 Bohemen en Meer en Bos Bohemen en Meer en Bos Wijk 15 Kijkduin en Ockenburgh Wijk 16 Kraayenstein en de Uithof Wijk 17 Loosduinen Houtwijk Kom Loosduinen Wijk 18 Waldeck Waldeck-Zuid Nieuw Waldeck Rosenburg Componistenbuurt Waldeck-Noord Wijk 19 Vruchtenbuurt Vruchtenbuurt Eykenduynen Wijk 20 Valkenboskwartier Heesterbuurt Valkenboskwartier Wijk 21 Regentessekwartier Rond de Energiecentrale Koningsplein en omgeving Wijk 22 Zeeheldenkwartier Zeeheldenkwartier Wijk 23 Willemspark
SmartAgent
Huishoudens 246825 0 4075 870 6215 1065 1340 1550 3210 320 8745 1525 1510 2945 1920 2485 6460 4270 2190 215 3940 1070 2870 7385 1075 3240 3070 1905 2745 2550 995 2165 8165 5395 2740 8595 1165 3305 1350 1000 1775 4445 3140 1300 9600 3665 5940 7695 3540 4150 6540 6540 895
Doelstelling 8377 0 177 27 294 75 75 75 97 10 340 75 75 89 75 75 204 129 75 7 162 75 87 266 75 98 93 75 83 77 30 75 245 162 83 400 75 100 75 75 75 170 95 75 288 110 179 231 107 125 197 197 27
Behaald 8530 0 168 20 322 77 70 93 95 12 317 64 66 78 85 63 213 144 69 11 183 87 96 284 73 112 163 90 96 90 33 90 269 179 90 424 74 115 71 113 79 180 102 78 321 120 201 252 107 145 227 227 29
% 102% 100% 95% 74% 110% 103% 93% 124% 98% 120% 93% 85% 88% 88% 113% 84% 104% 112% 92% 157% 113% 116% 110% 107% 97% 114% 175% 120% 116% 117% 110% 120% 110% 110% 108% 106% 99% 115% 95% 151% 105% 106% 107% 104% 111% 109% 112% 109% 100% 116% 115% 115% 107%
80
Wijk 25 Mariahoeve en Marlot Landen Kampen Burgen en Horsten Wijk 26 Bezuidenhout Bezuidenhout-West Bezuidenhout-Midden Bezuidenhout-Oost Wijk 27 Stationsbuurt Huygenspark Rivierenbuurt-Noord Wijk 28 Centrum Kortenbos Voorhout Uilebomen Zuidwal Wijk 29 Schildersbuurt Schildersbuurt-West Schildersbuurt-Noord Schildersbuurt-Oost Wijk 30 Transvaalkwartier Transvaalkwartier-Noord Transvaalkwartier-Midden Transvaalkwartier-Zuid Wijk 31 Rustenburg en Oostbroek Rustenburg Oostbroek-Noord Oostbroek-Zuid Wijk 32 Leyenburg Wijk 33 Bouwlust en Vrederust Venen, Oorden en Raden Zijden, Steden en Zichten Dreven en Gaarden De Uithof Wijk 34 Morgenstond Morgenstond-Zuid Morgenstond-West Morgenstond-Oost Wijk 35 Zuiderpark Wijk 36 Moerwijk Moerwijk-Oost Moerwijk-West Moerwijk-Noord Moerwijk-Zuid Wijk 37 Groente- en Fruitmarkt Groente- en Fruitmarkt Wijk 38 Laakkwartier en Spoorwijk Laakhaven-Oost Laakhaven-West Spoorwijk Laakkwartier-West Laakkwartier-Oost Noordpolderbuurt
SmartAgent
Huishoudens 8095 2795 1445 3530 8635 1515 1950 5165 5900 3710 1680 11040 4240 1340 1245 4215 13670 6460 4350 2860 6605 1930 1720 2950 8965 3005 2200 3755 7535 12940 3995 3700 4615 630 9670 3240 3235 3190 125 10445 1500 3230 3475 2240 2155 2155 19435 2270 2005 1745 3700 5570 4140
Doelstelling 275 84 75 106 305 75 75 155 203 112 75 405 128 75 75 127 411 194 131 86 239 75 75 89 269 91 75 113 227 389 120 111 139 19 291 98 98 96 0 352 75 97 105 75 75 75 629 75 75 75 111 168 125
Behaald 261 84 77 98 357 69 97 191 199 119 67 459 156 77 71 155 319 148 118 53 166 60 55 51 269 100 62 107 240 347 102 113 117 15 251 84 87 80 2 303 63 74 105 61 80 80 511 56 53 57 94 157 94
% 95% 100% 103% 92% 117% 92% 129% 123% 98% 106% 89% 113% 122% 103% 95% 122% 78% 76% 90% 62% 69% 80% 73% 57% 100% 110% 83% 95% 106% 89% 85% 102% 84% 79% 86% 86% 89% 83% 100% 86% 84% 76% 100% 81% 107% 107% 81% 75% 71% 76% 85% 93% 75%
81
Huishoudens 195 7185 2360 1165 1725 1170 70 9190 2680 2015 1765 1880 85 6960 1685 1530 3055
Doelstelling 0 232 75 75 75 75 0 332 81 75 75 75 0 263 75 75 92
Behaald 2 355 81 87 73 84 2 377 93 88 77 87 0 327 79 111 107
% 100% 153% 108% 116% 97% 112% 100% 114% 115% 117% 103% 116% 100% 124% 105% 148% 116%
Leidschendam-Voorburg Wijk 01 Park Veursehout Wijk 02 Prinsenhof Wijk 03 't Lien en omgeving Wijk 04 Stompwijk Wijk 05 Leidschendam-Centrum Wijk 06 De Heuvel en omgeving Wijk 07 Damsigt en omgeving Wijk 08 Essesteijn Wijk 09 Voorburg Midden Wijk 10 Bovenveen Wijk 11 Voorburg Noord Wijk 12 Voorburg West
34970 2405 2605 3060 920 2540 1765 2820 2655 7010 3745 3460 1985
1094 75 79 92 28 77 75 85 80 211 113 104 75
1336 110 82 112 31 91 70 120 93 263 140 140 84
122% 147% 104% 122% 111% 118% 93% 141% 116% 125% 124% 135% 112%
Midden-Delfland Wijk 00 Schipluiden Schipluiden Den Hoorn Wijk 01 Maasland
7105 4535 1365 2745 2570
236 158 75 91 85
465 287 94 193 178
197% 182% 125% 212% 209%
Pijnacker-Nootdorp Wijk 01 Pijnacker Wijk 02 Nootdorp Wijk 03 Delfgauw
18610 8600 6765 3245
559 258 203 98
764 351 277 136
137% 136% 136% 139%
Rijswijk Wijk 01 Wijk 02 Wijk 03 Wijk 04 Wijk 05 Wijk 06 Wijk 07 Wijk 08 Wijk 09
23870 2005 5370 3325 2650 3530 3805 1970 470 740
736 75 162 100 80 106 115 75 0 23
892 97 198 113 97 131 145 66 12 33
121% 129% 122% 113% 121% 124% 126% 88% 100% 143%
Wijk 39 Binckhorst Wijk 40 Wateringse Veld Hoge Veld Parkbuurt Oosteinde Lage Veld Zonne Veld Wijk 41 Hoornwijk Wijk 42 Ypenburg Morgenweide Singels Waterbuurt De Bras Wijk 43 Forepark Wijk 44 Leidschenveen De Lanen De Velden De Vissen
SmartAgent
82
Huishoudens 11505 2895 8520
Doelstelling 150 38 112
Behaald 155 34 121
% 103% 89% 108%
Westland Wijk 01 Naaldwijk Wijk 02 Honselersdijk Wijk 03 Maasdijk Wijk 04 's-Gravenzande Heenweg/Ter Heijde aan Zee Wijk 05 Monster Poeldijk Wijk 06 Wateringen Kwintsheul totaal Kwintsheul-Oost Kwintsheul-West Kwintsheul-Noord Kwintsheul-Zuid Wijk 07 De Lier
39550 7760 2825 1515 7795 510 7950 2045 7200 1325 425 270 160 470 4500
1295 233 85 75 234 75 297 75 236 75 24 15 9 27 135
1625 299 100 85 287 15 377 84 301 67 24 21 8 14 176
125% 128% 118% 113% 123% 20% 127% 112% 128% 89% 100% 140% 89% 52% 130%
Zoetermeer Wijk 00 Centrum Wijk 01 Meerzicht Wijk 02 Buytenwegh - De Leyens Wijk 03 Seghwaert Wijk 04 Noordhove Wijk 05 Rokkeveen Wijk 06 Oosterheem Wijk 08 Industriegebied Wijk 09 Buitengebied
53285 10710 7245 8770 7230 3515 8450 6965 300 110
1590 322 218 264 217 106 254 209 0 0
2122 386 277 368 272 156 383 274 5 1
133% 120% 127% 139% 125% 147% 151% 131% 100% 100%
Wassenaar Wijk 00 Zuidwestelijk deel der gemeente Wijk 01 Noordoostelijk deel der gemeente
SmartAgent
83
Bijlage 2: Tabellen met hoofdscores
N (gewogen)
N (ongewogen)
BSR
Geel
Delft 's-Gravenhage Leidschendam-Voorburg Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Wassenaar Westland Zoetermeer
1987 9103 1282 271 686 885 415 1463 1969
2172 8530 1336 465 764 892 155 1625 2122
21% 25% 28% 38% 35% 29% 33% 35% 30%
29% 26% 30% 26% 25% 30% 30% 29% 30%
20% 23% 22% 23% 27% 23% 20% 21% 23%
31% 26% 20% 13% 13% 18% 16% 15% 17%
Delft Binnenstad Vrijenban Hof van Delft Voordijkshoorn Tanthof-West Tanthof-Oost Voorhof Poptahof-Noord Poptahof-Zuid Roland Holstbuurt Buitenhof Wippolder
1987 292 192 279 174 140 115 278 38 17 92 262 230
2172 319 195 270 180 148 126 434 52 47 141 246 223
21% 13% 24% 23% 23% 25% 28% 19% 30% 13% 17% 24% 16%
29% 26% 33% 18% 27% 38% 35% 32% 29% 19% 33% 35% 23%
20% 16% 16% 16% 24% 25% 15% 26% 17% 34% 31% 18% 21%
31% 45% 26% 43% 25% 12% 22% 24% 24% 34% 19% 23% 40%
SmartAgent
Groen
Blauw
Rood
84
SmartAgent
N (ongewogen)
's-Gravenhage Centrum Archipelbuurt Zeeheldenkwartier Stationsbuurt Huygenspark Rivierenbuurt-Noord Centrum Kortenbos Voorhout Uilebomen Zuidwal Schildersbuurt Schildersbuurt-West Schildersbuurt-Noord Schildersbuurt-Oost Transvaalkwartier Transvaalkwartier-Noord Transvaalkwartier-Midden Transvaalkwartier-Zuid Groente- en Fruitmarkt Escamp Rustenburg en Oostbroek Rustenburg Oostbroek-Noord Oostbroek-Zuid Leyenburg Bouwlust en Vrederust Venen, Oorden en Raden Zijden, Steden en Zichten Dreven en Gaarden Morgenstond Morgenstond-Zuid Morgenstond-West Morgenstond-Oost Moerwijk Moerwijk-Oost Moerwijk-West Moerwijk-Noord Moerwijk-Zuid Wateringse Veld Hoge Veld Parkbuurt oosteinde Lage Veld Zonne Veld
N (gewogen)
BSR
9103 1798 117 245 216 139 63 1798 164 52 48 163 448 201 161 86 228 75 57 97 81 2146 336 116 77 143 291 479 138 143 178 365 125 121 119 400 57 125 135 83 275 91 45 66 45
8530 1574 95 227 199 119 67 1574 156 77 71 155 319 148 118 53 166 60 55 51 80 1767 269 100 62 107 240 347 102 113 117 251 84 87 80 303 63 74 105 61 355 81 87 73 84
Geel 25% 22% 16% 14% 22% 22% 19% 22% 9% 9% 8% 12% 35% 35% 32% 43% 28% 29% 32% 25% 45% 32% 35% 42% 25% 33% 25% 32% 30% 26% 37% 32% 25% 36% 36% 41% 47% 50% 33% 34% 24% 21% 16% 29% 32%
Groen 26% 23% 26% 18% 27% 30% 20% 23% 22% 13% 19% 18% 25% 30% 20% 23% 28% 28% 27% 30% 17% 29% 24% 23% 24% 26% 31% 34% 33% 33% 32% 32% 36% 25% 34% 28% 22% 24% 27% 40% 22% 16% 32% 27% 20%
Blauw 23% 19% 18% 14% 16% 12% 22% 19% 13% 26% 31% 19% 19% 18% 18% 23% 21% 22% 16% 23% 21% 20% 22% 15% 24% 26% 19% 17% 21% 19% 14% 19% 19% 15% 22% 15% 21% 7% 22% 12% 37% 48% 34% 22% 32%
Rood 26% 36% 39% 54% 35% 35% 40% 36% 57% 52% 43% 51% 21% 18% 31% 11% 22% 22% 25% 21% 17% 19% 19% 20% 26% 15% 25% 18% 15% 22% 17% 17% 19% 24% 8% 17% 10% 20% 18% 14% 17% 16% 19% 21% 17%
85
SmartAgent
N (ongewogen)
Haagse Hout Benoordenhout Uilennest Duinzigt Waalsdorp Mariahoeve en Marlot Landen Kampen Burgen en Horsten Bezuidenhout Bezuidenhout-West Bezuidenhout-Midden Bezuidenhout-Oost Laak Laakkwartier en Spoorwijk Laakhaven-Oost Laakhaven-West Spoorwijk Laakkwartier-West Laakkwartier-Oost Noordpolderbuurt Leidschenveen-Ypenburg Ypenburg Morgenweide Singels Waterbuurt De Bras Leidschenveen De Lanen De Velden De Vissen Loosduinen Bohemen en Meer en Bos Kraayenstein en de Uithof Loosduinen Houtwijk Kom Loosduinen Waldeck Waldeck-Zuid Nieuw Waldeck Rosenburg Componistenbuurt Waldeck-Noord
N (gewogen)
BSR
852 232 40 50 57 296 105 54 132 323 57 73 193 721 721 73 72 64 139 215 159 608 346 103 78 65 69 258 63 59 112 832 103 78 832 203 103 320 44 121 51 38 67
944 322 77 70 93 261 84 77 98 357 69 97 191 513 511 56 53 57 94 157 94 706 377 93 88 77 86 327 79 111 107 912 96 90 912 179 90 424 74 115 71 85 79
Geel 18% 12% 22% 11% 7% 21% 20% 13% 26% 20% 20% 9% 24% 26% 26% 4% 44% 38% 30% 23% 23% 23% 24% 23% 21% 30% 18% 23% 23% 17% 28% 32% 24% 30% 32% 33% 36% 32% 33% 42% 34% 23% 17%
Groen 24% 20% 27% 25% 17% 29% 29% 39% 26% 22% 36% 27% 16% 29% 29% 30% 23% 25% 31% 26% 33% 29% 28% 40% 28% 20% 22% 29% 31% 25% 25% 33% 36% 29% 33% 30% 34% 35% 34% 34% 28% 33% 44%
Blauw 30% 43% 36% 36% 54% 30% 24% 23% 35% 22% 21% 34% 17% 23% 23% 36% 22% 25% 13% 25% 23% 34% 31% 25% 24% 33% 48% 38% 33% 41% 38% 20% 29% 22% 20% 17% 7% 20% 16% 16% 17% 27% 30%
Rood 28% 25% 15% 28% 22% 20% 28% 25% 13% 37% 24% 30% 43% 22% 22% 29% 11% 12% 26% 26% 21% 14% 17% 13% 27% 17% 13% 11% 13% 16% 9% 16% 11% 19% 16% 20% 22% 12% 17% 8% 21% 17% 9%
86
N (gewogen)
N (ongewogen)
BSR
Scheveningen Belgisch Park Scheveningen Oud Scheveningen Vissershaven Scheveningen Badplaats Visserijbuurt Duindorp Geuzen- en Statenkwartier Statenkwartier Geuzenkwartier Duinoord Stadhoudersplantsoen Sweelinckplein en omgeving Segbroek Bomen- en Bloemenbuurt Bloemenbuurt-West Bloemenbuurt-Oost Bomenbuurt Vogelwijk Vruchtenbuurt Vruchtenbuurt Eykenduynen Valkenboskwartier Heesterbuurt Valkenboskwartier Regentessekwartier Rond de Energiecentrale Koningsplein en omgeving
999 153 999 58 57 105 72 80 242 161 81 148 40 108 1147 272 40 116 116 72 167 167 49 362 138 362 275 126 149
987 168 987 64 66 78 85 63 213 144 69 183 87 96 1127 284 73 112 99 90 180 180 78 321 120 321 252 107 145
Geel 20% 24% 20% 25% 25% 13% 27% 36% 21% 23% 15% 11% 14% 10% 20% 21% 22% 20% 21% 11% 20% 20% 35% 24% 31% 24% 15% 19% 12%
Groen 20% 19% 20% 23% 24% 16% 39% 29% 14% 7% 27% 19% 30% 14% 27% 31% 31% 34% 28% 14% 24% 24% 19% 32% 28% 32% 23% 27% 19%
Blauw 26% 28% 26% 19% 10% 33% 8% 23% 23% 28% 14% 38% 21% 45% 19% 16% 23% 12% 17% 49% 24% 24% 23% 16% 21% 16% 18% 14% 21%
Rood 33% 30% 33% 33% 40% 38% 26% 12% 42% 41% 43% 32% 34% 31% 34% 32% 24% 33% 34% 26% 32% 32% 22% 29% 20% 29% 44% 40% 48%
Leidschendam-Voorburg Park Veursehout Prinsenhof 't Lien en omgeving Stompwijk Leidschendam-Centrum De Heuvel en omgeving Damsigt en omgeving Essesteijn Voorburg Midden Bovenveen Voorburg Noord Voorburg West
1282 87 97 114 29 91 66 101 99 261 139 128 71
1336 110 82 112 31 91 70 120 93 263 140 140 84
28% 28% 30% 37% 45% 37% 23% 22% 25% 27% 20% 30% 21%
30% 30% 36% 30% 37% 31% 30% 36% 36% 25% 37% 22% 27%
22% 22% 13% 19% 12% 16% 24% 24% 25% 27% 22% 21% 27%
20% 20% 22% 14% 6% 17% 24% 18% 14% 21% 21% 26% 26%
Midden-Delfland Schipluiden Buurt Schipluiden Den Hoorn Maasland
271 173 53 104 98
465 287 94 178 178
38% 40% 43% 40% 35%
26% 24% 26% 24% 28%
23% 20% 19% 20% 28%
13% 15% 12% 15% 9%
SmartAgent
87
N (gewogen)
N (ongewogen)
BSR
Pijnacker-Nootdorp Pijnacker Nootdorp Delfgauw
686 320 246 120
764 351 277 136
Geel 35% 40% 30% 31%
Groen 25% 26% 23% 27%
Blauw 27% 22% 34% 26%
Rood 13% 12% 13% 16%
Rijswijk Wijk 01 Wijk 02 Wijk 03 Wijk 04 Wijk 05 Wijk 06 Wijk 07
885 75 202 125 99 127 142 73
892 97 198 113 97 131 145 66
29% 20% 27% 26% 33% 22% 42% 36%
30% 19% 26% 42% 28% 36% 29% 32%
23% 29% 20% 19% 22% 31% 16% 19%
18% 33% 27% 13% 16% 11% 13% 12%
Wassenaar Zuidwestelijk deel der gemeente Noordoostelijk deel der gemeente
415 103 312
155 34 121
33% 23% 36%
30% 37% 28%
20% 25% 18%
16% 14% 17%
Westland Naaldwijk Honselersdijk Maasdijk 's-Gravenzande Heenweg /ter Heijde aan Zee Monster Poeldijk Wateringen Kwintsheul De Lier
1463 287 105 55 288 18 294 76 267 65 167
1625 299 100 85 287 15 377 84 301 67 176
35% 32% 42% 37% 33% 58% 39% 47% 29% 36% 41%
29% 26% 22% 33% 31% 35% 28% 23% 34% 28% 27%
21% 22% 27% 23% 21% 8% 18% 16% 19% 16% 20%
15% 20% 10% 7% 14% 0% 15% 15% 17% 20% 13%
Zoetermeer Zoetermeer Centrum Dorp Stadscentrum Palenstein Driemanspolder Meerzicht Meerzicht-West Meerzicht-Oost Buytenwegh - De Leyens Buytenwegh De Leyens Seghwaert Noordhove Rokkeveen Oosterheem
1969 388 85 82 101 120 272 157 116 324 174 150 271 132 317 260
2122 386 75 95 95 121 277 177 100 368 173 195 272 156 383 274
30% 37% 42% 25% 46% 34% 33% 29% 38% 27% 31% 21% 32% 28% 26% 23%
30% 33% 28% 36% 32% 34% 31% 40% 20% 34% 35% 34% 26% 26% 30% 27%
23% 16% 21% 12% 10% 19% 17% 18% 16% 22% 16% 27% 25% 30% 25% 36%
17% 15% 9% 27% 12% 13% 18% 13% 26% 17% 17% 17% 17% 16% 19% 13%
SmartAgent
88
Groot stedelijk wonen
Wonen bij winkelcentra
Levendig stedelijk wonen
Rustig stedelijk wonen
Woonwijk met app en egw
Woonwijk met vooral egw
Hoogwaardig wonen
Landelijk wonen
Dorps wonen
Woonmilieu
Delft 's-Gravenhage Leidschendam-Voorburg Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Wassenaar Westland Zoetermeer
3% 9% 2% 0% 1% 2% 1% 0% 3%
8% 12% 17% 1% 5% 18% 8% 4% 12%
15% 21% 6% 0% 1% 8% 0% 1% 4%
21% 21% 16% 2% 3% 17% 3% 2% 4%
34% 22% 32% 6% 15% 38% 7% 12% 32%
15% 10% 18% 15% 43% 12% 19% 32% 39%
2% 3% 4% 3% 6% 2% 16% 3% 3%
1% 0% 1% 10% 4% 1% 4% 5% 1%
1% 1% 6% 64% 22% 3% 42% 42% 3%
Delft Binnenstad Vrijenban Hof van Delft Voordijkshoorn Tanthof-West Tanthof-Oost Voorhof Poptahof-Noord Poptahof-Zuid Roland Holstbuurt Buitenhof Wippolder
3% 12% 0% 2% 0% 0% 0% 2% 9% 0% 0% 2% 1%
8% 10% 2% 6% 5% 4% 3% 23% 31% 42% 23% 12% 3%
15% 55% 17% 19% 3% 2% 3% 5% 0% 12% 2% 3% 11%
21% 21% 39% 50% 5% 4% 8% 3% 0% 0% 6% 3% 39%
34% 1% 24% 16% 55% 35% 29% 65% 60% 45% 66% 57% 26%
15% 0% 15% 6% 24% 51% 57% 1% 0% 0% 0% 19% 11%
2% 0% 1% 1% 3% 3% 1% 1% 0% 0% 2% 1% 5%
1% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 2% 1%
1% 1% 1% 0% 3% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 1% 4%
SmartAgent
89
SmartAgent
Wonen bij winkelcentra
Levendig stedelijk wonen
Rustig stedelijk wonen
Woonwijk met app en egw
Woonwijk met vooral egw
Hoogwaardig wonen
Landelijk wonen
Dorps wonen
's-Gravenhage Centrum Archipelbuurt Zeeheldenkwartier Stationsbuurt Huygenspark Rivierenbuurt-Noord Centrum Kortenbos Voorhout Uilebomen Zuidwal Schildersbuurt Schildersbuurt-West Schildersbuurt-Noord Schildersbuurt-Oost Transvaalkwartier Transvaalkwartier-Noord Transvaalkwartier-Midden Transvaalkwartier-Zuid Groente- en Fruitmarkt Escamp Rustenburg en Oostbroek Rustenburg Oostbroek-Noord Oostbroek-Zuid Leyenburg Bouwlust en Vrederust Venen, Oorden en Raden Zijden, Steden en Zichten Dreven en Gaarden Morgenstond Morgenstond-Zuid Morgenstond-West Morgenstond-Oost Moerwijk Moerwijk-Oost Moerwijk-West Moerwijk-Noord Moerwijk-Zuid Wateringse Veld Hoge Veld Parkbuurt oosteinde Lage Veld Zonne Veld
Groot stedelijk wonen
Woonmilieu
9% 26% 16% 14% 36% 35% 39% 26% 48% 63% 79% 57% 17% 10% 23% 22% 7% 5% 10% 6% 0% 3% 3% 2% 0% 4% 4% 0% 1% 0% 0% 6% 6% 2% 11% 5% 8% 5% 6% 1% 0% 0% 0% 1% 0%
12% 6% 0% 1% 3% 4% 0% 6% 7% 2% 4% 9% 9% 11% 9% 3% 10% 21% 4% 4% 9% 22% 13% 10% 13% 17% 25% 23% 19% 26% 23% 42% 47% 32% 46% 17% 18% 25% 9% 19% 7% 14% 1% 0% 9%
21% 38% 22% 45% 34% 38% 29% 38% 22% 19% 8% 23% 50% 53% 43% 55% 54% 61% 63% 43% 25% 14% 37% 26% 33% 48% 13% 9% 9% 7% 11% 8% 9% 6% 8% 15% 6% 20% 20% 4% 2% 2% 0% 5% 0%
21% 19% 55% 37% 18% 10% 30% 19% 14% 14% 8% 8% 10% 13% 9% 3% 20% 13% 21% 24% 12% 13% 29% 34% 48% 16% 19% 6% 7% 9% 3% 8% 11% 8% 6% 15% 25% 10% 18% 12% 1% 3% 1% 0% 0%
22% 7% 6% 2% 3% 5% 0% 7% 5% 2% 0% 0% 11% 6% 15% 16% 9% 0% 7% 16% 34% 34% 12% 18% 2% 13% 34% 49% 43% 50% 54% 32% 25% 43% 27% 40% 26% 36% 37% 60% 28% 31% 22% 32% 29%
10% 3% 0% 0% 3% 5% 0% 3% 4% 0% 0% 0% 4% 7% 2% 0% 3% 0% 1% 7% 17% 12% 6% 10% 5% 3% 3% 10% 16% 8% 9% 4% 1% 10% 1% 7% 15% 4% 10% 1% 48% 41% 60% 49% 57%
3% 1% 1% 1% 1% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 2% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 0% 1% 0% 4% 8% 4% 15% 7% 5%
0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 3% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 6% 0%
1% 0% 0% 0% 1% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 2% 3% 1% 0% 2% 4% 0% 0% 0%
90
SmartAgent
Wonen bij winkelcentra
Levendig stedelijk wonen
Rustig stedelijk wonen
Woonwijk met app en egw
Woonwijk met vooral egw
Hoogwaardig wonen
Landelijk wonen
Dorps wonen
Haagse Hout Benoordenhout Uilennest Duinzigt Waalsdorp Mariahoeve en Marlot Landen Kampen Burgen en Horsten Bezuidenhout Bezuidenhout-West Bezuidenhout-Midden Bezuidenhout-Oost Laak Laakkwartier en Spoorwijk Laakhaven-Oost Laakhaven-West Spoorwijk Laakkwartier-West Laakkwartier-Oost Noordpolderbuurt Leidschenveen-Ypenburg Ypenburg Morgenweide Singels Waterbuurt De Bras Leidschenveen De Lanen De Velden De Vissen Loosduinen Bohemen en Meer en Bos Kraayenstein en de Uithof Loosduinen Houtwijk Kom Loosduinen Waldeck Waldeck-Zuid Nieuw Waldeck Rosenburg Componistenbuurt Waldeck-Noord
Groot stedelijk wonen
Woonmilieu
14% 4% 3% 0% 6% 4% 5% 8% 2% 30% 55% 52% 14% 7% 7% 30% 16% 4% 0% 4% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 3% 2% 2% 3% 1% 3% 7% 2% 6% 1% 1%
9% 7% 3% 19% 2% 18% 11% 20% 24% 3% 4% 5% 1% 6% 6% 4% 16% 5% 1% 2% 12% 6% 6% 13% 3% 5% 1% 7% 13% 8% 4% 25% 15% 10% 25% 13% 51% 33% 40% 17% 35% 26% 61%
15% 9% 1% 1% 6% 5% 8% 7% 2% 27% 16% 20% 34% 33% 33% 33% 7% 10% 33% 41% 43% 0% 0% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 3% 1% 3% 3% 4% 5% 2% 2% 1% 4% 3% 1%
28% 48% 34% 26% 59% 7% 8% 15% 3% 34% 1% 20% 49% 19% 19% 14% 0% 3% 26% 31% 14% 2% 3% 6% 3% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 8% 8% 0% 8% 6% 4% 12% 4% 9% 42% 12% 0%
29% 21% 55% 40% 8% 60% 62% 44% 67% 6% 23% 3% 2% 22% 22% 20% 45% 41% 18% 16% 16% 21% 17% 16% 20% 23% 8% 26% 11% 35% 28% 42% 62% 58% 42% 37% 26% 42% 43% 52% 15% 51% 37%
2% 2% 0% 4% 2% 2% 6% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 11% 11% 0% 11% 36% 17% 4% 9% 58% 60% 64% 71% 67% 58% 55% 66% 45% 59% 14% 6% 13% 14% 35% 6% 6% 5% 13% 1% 7% 0%
4% 11% 6% 10% 16% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 1% 2% 10% 12% 0% 1% 2% 27% 6% 8% 1% 5% 3% 4% 5% 3% 0% 0% 1% 1% 0% 3% 0% 0%
0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 2% 0% 6% 1% 1% 0% 4% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
1% 1% 1% 0% 0% 1% 0% 3% 2% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 4% 2% 0% 2% 1% 0% 0% 0% 5% 2% 1% 4% 3% 2% 0% 4% 2% 1% 8% 2% 0% 6% 0% 0% 0%
91
Groot stedelijk wonen
Wonen bij winkelcentra
Levendig stedelijk wonen
Rustig stedelijk wonen
Woonwijk met app en egw
Woonwijk met vooral egw
Hoogwaardig wonen
Landelijk wonen
Dorps wonen
Woonmilieu
Scheveningen Belgisch Park Scheveningen Oud Scheveningen Vissershaven Scheveningen Badplaats Visserijbuurt Duindorp Geuzen- en Statenkwartier Statenkwartier Geuzenkwartier Duinoord Stadhoudersplantsoen Sweelinckplein en omgeving Segbroek Bomen- en Bloemenbuurt Bloemenbuurt-West Bloemenbuurt-Oost Bomenbuurt Vogelwijk Vruchtenbuurt Vruchtenbuurt Eykenduynen Valkenboskwartier Heesterbuurt Valkenboskwartier Regentessekwartier Rond de Energiecentrale Koningsplein en omgeving
5% 9% 5% 11% 6% 5% 2% 0% 4% 4% 4% 3% 6% 2% 4% 2% 0% 3% 2% 1% 2% 2% 0% 3% 4% 3% 8% 16% 1%
7% 9% 7% 4% 9% 12% 6% 4% 8% 10% 5% 3% 12% 0% 8% 11% 1% 9% 17% 1% 14% 14% 10% 5% 4% 5% 5% 7% 2%
22% 22% 22% 21% 33% 18% 23% 6% 26% 33% 13% 29% 31% 29% 28% 19% 9% 21% 21% 0% 19% 19% 14% 31% 19% 31% 46% 38% 53%
37% 23% 37% 36% 9% 31% 46% 15% 52% 46% 62% 61% 43% 68% 41% 42% 37% 42% 43% 10% 33% 33% 43% 53% 64% 53% 36% 31% 40%
13% 14% 13% 12% 25% 12% 6% 36% 6% 2% 15% 3% 8% 1% 10% 20% 40% 21% 12% 1% 23% 23% 28% 4% 6% 4% 2% 4% 1%
4% 4% 4% 2% 18% 0% 6% 10% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 3% 3% 8% 3% 1% 4% 4% 4% 4% 2% 2% 2% 1% 2% 0%
7% 19% 7% 1% 0% 10% 3% 1% 3% 5% 0% 0% 0% 0% 6% 1% 3% 0% 2% 80% 2% 2% 1% 0% 0% 0% 1% 2% 0%
0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 1% 1% 2% 0% 1% 2% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 1% 0% 2%
5% 0% 5% 12% 1% 11% 7% 28% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 2% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
Leidschendam-Voorburg Park Veursehout Prinsenhof 't Lien en omgeving Stompwijk Leidschendam-Centrum De Heuvel en omgeving Damsigt en omgeving Essesteijn Voorburg Midden Bovenveen Voorburg Noord Voorburg West
2% 1% 4% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 15% 1%
17% 19% 29% 10% 0% 13% 36% 6% 16% 27% 14% 7% 6%
6% 0% 3% 3% 0% 12% 1% 1% 3% 7% 9% 13% 9%
16% 4% 0% 2% 0% 12% 10% 19% 3% 19% 14% 44% 40%
32% 37% 64% 29% 0% 25% 50% 34% 48% 21% 53% 11% 7%
18% 27% 1% 47% 0% 24% 1% 31% 26% 13% 9% 7% 21%
4% 10% 0% 8% 3% 2% 0% 6% 4% 3% 1% 1% 8%
1% 0% 0% 0% 33% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 2%
6% 3% 0% 1% 64% 15% 0% 4% 0% 11% 0% 2% 7%
Midden-Delfland Schipluiden Buurt Schipluiden Den Hoorn Maasland
0% 0% 0% 0% 0%
1% 1% 0% 1% 2%
0% 0% 0% 0% 0%
2% 2% 0% 3% 1%
6% 7% 0% 11% 5%
15% 18% 12% 24% 8%
3% 3% 2% 4% 3%
10% 10% 2% 2% 10%
64% 59% 84% 54% 71%
SmartAgent
92
Groot stedelijk wonen
Wonen bij winkelcentra
Levendig stedelijk wonen
Rustig stedelijk wonen
Woonwijk met app en egw
Woonwijk met vooral egw
Hoogwaardig wonen
Landelijk wonen
Dorps wonen
Woonmilieu
Pijnacker-Nootdorp Pijnacker Nootdorp Delfgauw
1% 0% 2% 0%
5% 1% 12% 3%
1% 0% 1% 0%
3% 1% 4% 5%
15% 19% 9% 18%
43% 42% 39% 50%
6% 3% 12% 2%
4% 4% 5% 3%
22% 28% 16% 19%
Rijswijk Wijk 01 Wijk 02 Wijk 03 Wijk 04 Wijk 05 Wijk 06 Wijk 07
2% 2% 0% 2% 3% 1% 1% 8%
18% 6% 17% 21% 54% 9% 12% 17%
8% 6% 14% 13% 10% 1% 2% 11%
17% 67% 32% 4% 5% 5% 0% 16%
38% 4% 17% 55% 28% 42% 69% 47%
12% 12% 8% 2% 0% 33% 12% 1%
2% 1% 2% 1% 0% 6% 1% 0%
1% 0% 0% 2% 0% 1% 3% 0%
3% 1% 10% 1% 0% 1% 0% 0%
Wassenaar Zuidwestelijk deel der gemeente Noordoostelijk deel der gemeente
1% 0% 1%
8% 1% 10%
0% 0% 0%
3% 0% 4%
7% 0% 9%
19% 0% 26%
16% 44% 7%
4% 3% 4%
42% 52% 39%
Westland Naaldwijk Honselersdijk Maasdijk 's-Gravenzande Heenweg /ter Heijde aan Zee Monster Poeldijk Wateringen Kwintsheul De Lier
0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
4% 11% 0% 1% 3% 0% 4% 4% 1% 0% 1%
1% 1% 1% 0% 2% 0% 0% 0% 1% 0% 0%
2% 3% 1% 0% 2% 5% 2% 3% 2% 0% 1%
12% 23% 6% 0% 11% 2% 10% 1% 10% 1% 7%
32% 34% 26% 20% 42% 10% 24% 23% 35% 19% 31%
3% 7% 4% 1% 4% 0% 1% 0% 1% 1% 3%
5% 3% 7% 13% 5% 13% 4% 5% 3% 6% 6%
42% 18% 56% 65% 33% 69% 54% 64% 47% 73% 52%
Zoetermeer Zoetermeer Centrum Dorp Stadscentrum Palenstein Driemanspolder Meerzicht Meerzicht-West Meerzicht-Oost Buytenwegh - De Leyens Buytenwegh De Leyens Seghwaert Noordhove Rokkeveen Oosterheem
3% 7% 0% 15% 2% 10% 2% 2% 3% 3% 4% 2% 5% 0% 1% 2%
12% 21% 11% 37% 19% 19% 17% 15% 19% 14% 23% 3% 6% 3% 6% 6%
4% 10% 13% 26% 4% 0% 1% 0% 2% 2% 3% 2% 4% 0% 3% 2%
4% 6% 13% 4% 2% 6% 2% 2% 3% 6% 5% 6% 4% 3% 1% 3%
32% 42% 21% 13% 61% 60% 53% 46% 62% 24% 35% 11% 22% 22% 25% 31%
39% 4% 5% 4% 5% 3% 24% 34% 11% 46% 30% 65% 58% 60% 59% 44%
3% 1% 1% 0% 1% 1% 1% 1% 1% 3% 1% 6% 0% 6% 4% 10%
1% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 1% 1% 3% 0% 1%
3% 9% 35% 0% 5% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 3% 0% 3% 1% 1%
SmartAgent
93
Landelijk & vrij
Veilig & de wijk
Stedelijk & authentiek
Samen & de buurt
Stads & allure
Rustig & functioneel
Praktisch & vertrouwd
Ruim & hoogwaardig
Woonwerelden
Delft 's-Gravenhage Leidschendam-Voorburg Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Wassenaar Westland Zoetermeer
9% 6% 9% 17% 11% 8% 9% 12% 10%
7% 9% 8% 13% 15% 12% 17% 17% 15%
19% 20% 10% 5% 7% 8% 8% 6% 9%
12% 11% 14% 22% 21% 11% 15% 20% 16%
12% 12% 9% 6% 7% 10% 14% 7% 9%
15% 17% 16% 9% 10% 16% 9% 9% 14%
10% 12% 16% 9% 9% 19% 11% 12% 10%
14% 13% 19% 19% 19% 16% 18% 16% 16%
Delft Binnenstad Vrijenban Hof van Delft Voordijkshoorn Tanthof-West Tanthof-Oost Voorhof Poptahof-Noord Poptahof-Zuid Roland Holstbuurt Buitenhof Wippolder
9% 5% 10% 7% 13% 18% 13% 8% 9% 0% 11% 8% 10%
7% 1% 10% 10% 7% 10% 19% 5% 3% 17% 2% 8% 6%
19% 38% 17% 25% 12% 13% 6% 15% 15% 11% 15% 8% 18%
12% 5% 20% 16% 17% 10% 13% 9% 8% 8% 10% 12% 11%
12% 17% 10% 12% 13% 8% 4% 16% 17% 27% 21% 10% 15%
15% 20% 14% 12% 14% 10% 17% 18% 12% 5% 23% 12% 17%
10% 7% 7% 5% 7% 9% 8% 17% 36% 24% 12% 23% 7%
14% 7% 13% 12% 16% 23% 20% 13% 0% 9% 6% 18% 17%
SmartAgent
94
SmartAgent
Veilig & de wijk
Stedelijk & authentiek
Samen & de buurt
Stads & allure
Rustig & functioneel
Praktisch & vertrouwd
Ruim & hoogwaardig
's-Gravenhage Centrum Archipelbuurt Zeeheldenkwartier Stationsbuurt Huygenspark Rivierenbuurt-Noord Centrum Kortenbos Voorhout Uilebomen Zuidwal Schildersbuurt Schildersbuurt-West Schildersbuurt-Noord Schildersbuurt-Oost Transvaalkwartier Transvaalkwartier-Noord Transvaalkwartier-Midden Transvaalkwartier-Zuid Groente- en Fruitmarkt Escamp Rustenburg en Oostbroek Rustenburg Oostbroek-Noord Oostbroek-Zuid Leyenburg Bouwlust en Vrederust Venen, Oorden en Raden Zijden, Steden en Zichten Dreven en Gaarden Morgenstond Morgenstond-Zuid Morgenstond-West Morgenstond-Oost Moerwijk Moerwijk-Oost Moerwijk-West Moerwijk-Noord Moerwijk-Zuid Wateringse Veld Hoge Veld Parkbuurt oosteinde Lage Veld Zonne Veld
Landelijk & vrij
Woonwerelden
6% 4% 3% 4% 6% 7% 3% 4% 2% 6% 3% 5% 4% 5% 2% 5% 3% 0% 0% 7% 4% 6% 5% 4% 0% 7% 8% 7% 6% 7% 8% 5% 10% 1% 3% 4% 0% 3% 1% 13% 8% 5% 8% 9% 9%
9% 9% 1% 1% 5% 2% 12% 9% 2% 1% 0% 3% 15% 21% 12% 9% 20% 9% 32% 20% 25% 13% 10% 8% 23% 6% 11% 14% 12% 12% 15% 14% 12% 21% 8% 14% 11% 10% 11% 25% 13% 8% 4% 10% 26%
20% 31% 30% 38% 32% 34% 27% 31% 48% 47% 32% 46% 21% 15% 31% 13% 17% 28% 14% 11% 17% 11% 18% 18% 16% 19% 16% 7% 14% 6% 3% 10% 6% 12% 13% 10% 5% 9% 14% 8% 7% 10% 7% 3% 5%
11% 9% 13% 7% 9% 9% 10% 9% 2% 3% 0% 6% 13% 12% 13% 15% 12% 30% 6% 1% 8% 13% 17% 25% 4% 18% 10% 10% 12% 10% 7% 9% 11% 4% 12% 15% 20% 17% 16% 9% 16% 18% 19% 19% 14%
12% 13% 15% 12% 14% 12% 20% 13% 11% 21% 29% 19% 12% 13% 13% 9% 10% 9% 7% 12% 3% 11% 16% 15% 20% 14% 7% 9% 8% 12% 9% 7% 7% 7% 6% 11% 7% 12% 16% 4% 15% 20% 12% 12% 14%
17% 17% 24% 18% 22% 21% 21% 17% 26% 11% 24% 12% 14% 13% 13% 19% 16% 15% 12% 18% 6% 18% 17% 14% 13% 22% 18% 19% 17% 23% 18% 19% 23% 18% 17% 16% 17% 14% 16% 21% 15% 17% 10% 26% 4%
12% 9% 1% 5% 8% 9% 4% 9% 4% 0% 7% 6% 15% 14% 12% 24% 9% 3% 16% 10% 18% 18% 10% 11% 14% 6% 16% 23% 16% 21% 30% 28% 24% 27% 32% 22% 20% 28% 19% 20% 7% 8% 2% 5% 6%
13% 9% 13% 15% 5% 6% 3% 9% 4% 12% 6% 4% 6% 8% 5% 4% 14% 6% 13% 20% 19% 11% 8% 6% 11% 7% 14% 11% 15% 10% 10% 8% 7% 9% 9% 8% 21% 7% 7% 1% 20% 15% 37% 16% 22%
95
SmartAgent
Veilig & de wijk
Stedelijk & authentiek
Samen & de buurt
Stads & allure
Rustig & functioneel
Praktisch & vertrouwd
Ruim & hoogwaardig
Haagse Hout Benoordenhout Uilennest Duinzigt Waalsdorp Mariahoeve en Marlot Landen Kampen Burgen en Horsten Bezuidenhout Bezuidenhout-West Bezuidenhout-Midden Bezuidenhout-Oost Laak Laakkwartier en Spoorwijk Laakhaven-Oost Laakhaven-West Spoorwijk Laakkwartier-West Laakkwartier-Oost Noordpolderbuurt Leidschenveen-Ypenburg Ypenburg Morgenweide Singels Waterbuurt De Bras Leidschenveen De Lanen De Velden De Vissen Loosduinen Bohemen en Meer en Bos Kraayenstein en de Uithof Loosduinen Houtwijk Kom Loosduinen Waldeck Waldeck-Zuid Nieuw Waldeck Rosenburg Componistenbuurt Waldeck-Noord
Landelijk & vrij
Woonwerelden
4% 6% 7% 5% 5% 5% 4% 12% 4% 3% 3% 0% 4% 6% 6% 0% 5% 2% 10% 9% 3% 9% 11% 5% 10% 17% 16% 6% 6% 5% 7% 7% 11% 9% 7% 5% 7% 6% 6% 6% 6% 6% 4%
5% 2% 0% 0% 0% 6% 8% 4% 6% 6% 23% 1% 3% 12% 12% 5% 2% 16% 14% 11% 15% 16% 16% 16% 19% 23% 11% 17% 15% 16% 17% 11% 5% 9% 11% 15% 10% 10% 21% 12% 5% 5% 5%
23% 20% 24% 15% 21% 18% 22% 12% 17% 29% 16% 29% 33% 18% 18% 31% 12% 4% 14% 22% 20% 6% 8% 7% 7% 12% 8% 5% 3% 7% 5% 9% 6% 9% 9% 14% 9% 8% 10% 5% 10% 16% 4%
8% 9% 7% 12% 13% 4% 2% 3% 7% 11% 4% 5% 16% 12% 12% 1% 21% 18% 18% 8% 10% 15% 18% 13% 18% 13% 16% 11% 16% 11% 10% 14% 12% 16% 14% 18% 17% 11% 6% 15% 14% 8% 7%
15% 12% 9% 11% 13% 14% 10% 22% 14% 18% 22% 22% 15% 15% 15% 27% 15% 7% 7% 15% 17% 12% 10% 14% 5% 18% 4% 15% 15% 15% 15% 8% 11% 8% 8% 10% 3% 9% 6% 11% 3% 8% 13%
18% 18% 17% 25% 17% 21% 27% 24% 15% 14% 27% 15% 10% 21% 21% 25% 21% 24% 19% 22% 17% 11% 11% 6% 21% 3% 7% 9% 7% 5% 9% 16% 19% 19% 16% 7% 15% 19% 15% 17% 18% 25% 24%
10% 7% 12% 8% 5% 17% 17% 9% 20% 5% 3% 5% 6% 10% 10% 5% 23% 15% 11% 6% 10% 5% 4% 9% 3% 3% 1% 8% 9% 7% 9% 21% 16% 15% 21% 15% 31% 26% 30% 24% 27% 16% 32%
18% 25% 24% 23% 25% 16% 10% 14% 18% 14% 1% 24% 14% 7% 7% 6% 0% 14% 6% 7% 8% 26% 24% 30% 17% 11% 37% 29% 28% 34% 27% 14% 19% 15% 14% 17% 8% 12% 6% 10% 16% 16% 11%
96
Landelijk & vrij
Veilig & de wijk
Stedelijk & authentiek
Samen & de buurt
Stads & allure
Rustig & functioneel
Praktisch & vertrouwd
Ruim & hoogwaardig
Woonwerelden
Scheveningen Belgisch Park Scheveningen Oud Scheveningen Vissershaven Scheveningen Badplaats Visserijbuurt Duindorp Geuzen- en Statenkwartier Statenkwartier Geuzenkwartier Duinoord Stadhoudersplantsoen Sweelinckplein en omgeving Segbroek Bomen- en Bloemenbuurt Bloemenbuurt-West Bloemenbuurt-Oost Bomenbuurt Vogelwijk Vruchtenbuurt Vruchtenbuurt Eykenduynen Valkenboskwartier Heesterbuurt Valkenboskwartier Regentessekwartier Rond de Energiecentrale Koningsplein en omgeving
5% 5% 5% 0% 7% 8% 5% 4% 3% 1% 8% 6% 5% 7% 7% 8% 6% 6% 10% 6% 6% 6% 9% 8% 8% 8% 6% 4% 8%
3% 5% 3% 6% 4% 5% 3% 11% 1% 0% 2% 1% 2% 0% 5% 2% 6% 3% 0% 2% 4% 4% 8% 9% 13% 9% 5% 9% 2%
26% 21% 26% 27% 36% 28% 23% 9% 34% 33% 36% 32% 43% 28% 26% 20% 16% 16% 26% 17% 27% 27% 21% 26% 20% 26% 35% 39% 31%
11% 8% 11% 17% 9% 7% 6% 29% 10% 12% 5% 9% 6% 10% 13% 13% 9% 13% 15% 4% 16% 16% 16% 14% 16% 14% 12% 10% 13%
15% 21% 15% 13% 7% 12% 11% 15% 13% 17% 5% 15% 9% 17% 13% 11% 9% 9% 13% 13% 11% 11% 6% 10% 10% 10% 20% 9% 29%
16% 14% 16% 18% 18% 19% 32% 14% 13% 10% 18% 14% 20% 12% 16% 24% 23% 31% 18% 1% 9% 9% 6% 19% 20% 19% 11% 13% 9%
7% 9% 7% 6% 10% 4% 13% 10% 5% 6% 5% 2% 6% 0% 7% 9% 4% 12% 7% 2% 9% 9% 15% 7% 5% 7% 5% 8% 2%
18% 17% 18% 14% 10% 18% 6% 8% 21% 22% 21% 21% 9% 25% 14% 13% 27% 10% 10% 55% 18% 18% 18% 9% 9% 9% 7% 9% 6%
Leidschendam-Voorburg Park Veursehout Prinsenhof 't Lien en omgeving Stompwijk Leidschendam-Centrum De Heuvel en omgeving Damsigt en omgeving Essesteijn Voorburg Midden Bovenveen Voorburg Noord Voorburg West
9% 9% 7% 8% 25% 8% 5% 10% 7% 6% 11% 10% 16%
8% 9% 10% 16% 2% 10% 7% 2% 11% 8% 4% 12% 4%
10% 12% 8% 7% 2% 10% 9% 5% 9% 10% 14% 15% 8%
14% 6% 15% 14% 32% 22% 8% 11% 15% 14% 9% 16% 17%
9% 8% 6% 13% 3% 6% 8% 6% 2% 14% 8% 14% 9%
16% 14% 16% 13% 12% 18% 29% 18% 26% 12% 20% 8% 7%
16% 17% 29% 11% 13% 12% 23% 16% 9% 17% 17% 9% 13%
19% 25% 9% 17% 12% 13% 11% 33% 21% 19% 17% 16% 27%
Midden-Delfland Schipluiden Buurt Schipluiden Den Hoorn Maasland
17% 14% 20% 11% 21%
13% 14% 11% 16% 12%
5% 6% 7% 6% 1%
22% 24% 27% 24% 18%
6% 6% 7% 4% 6%
9% 9% 4% 11% 10%
9% 9% 11% 8% 8%
19% 17% 14% 20% 23%
SmartAgent
97
Landelijk & vrij
Veilig & de wijk
Stedelijk & authentiek
Samen & de buurt
Stads & allure
Rustig & functioneel
Praktisch & vertrouwd
Ruim & hoogwaardig
Woonwerelden
Pijnacker-Nootdorp Pijnacker Nootdorp Delfgauw
11% 15% 8% 8%
15% 15% 15% 18%
7% 6% 6% 9%
21% 23% 19% 19%
7% 6% 9% 6%
10% 10% 9% 14%
9% 8% 11% 7%
19% 16% 23% 19%
Rijswijk Wijk 01 Wijk 02 Wijk 03 Wijk 04 Wijk 05 Wijk 06 Wijk 07
8% 10% 6% 10% 9% 8% 6% 3%
12% 11% 14% 11% 9% 13% 11% 16%
8% 19% 9% 11% 1% 3% 3% 11%
11% 14% 15% 10% 11% 9% 8% 7%
10% 12% 14% 8% 16% 10% 6% 11%
16% 7% 15% 20% 18% 20% 17% 19%
19% 1% 13% 17% 34% 15% 29% 21%
16% 27% 13% 13% 3% 23% 19% 12%
Wassenaar Zuidwestelijk deel der gemeente Noordoostelijk deel der gemeente
9% 10% 9%
17% 23% 15%
8% 6% 9%
15% 8% 17%
14% 30% 9%
9% 0% 12%
11% 0% 14%
18% 24% 15%
Westland Naaldwijk Honselersdijk Maasdijk 's-Gravenzande Heenweg /ter Heijde aan Zee Monster Poeldijk Wateringen Kwintsheul De Lier
12% 10% 10% 28% 14% 0% 11% 13% 12% 13% 12%
17% 15% 17% 16% 16% 35% 18% 27% 18% 17% 22%
6% 7% 6% 1% 5% 10% 9% 9% 6% 8% 7%
20% 17% 27% 18% 24% 14% 19% 19% 23% 25% 17%
7% 7% 6% 4% 5% 4% 6% 5% 7% 11% 9%
9% 10% 8% 11% 8% 10% 9% 7% 10% 4% 7%
12% 16% 12% 8% 10% 23% 13% 9% 11% 9% 12%
16% 19% 14% 13% 18% 3% 16% 10% 13% 12% 14%
Zoetermeer Zoetermeer Centrum Dorp Stadscentrum Palenstein Driemanspolder Meerzicht Meerzicht-West Meerzicht-Oost Buytenwegh - De Leyens Buytenwegh De Leyens Seghwaert Noordhove Rokkeveen Oosterheem
10% 7% 4% 4% 7% 10% 16% 21% 9% 10% 6% 15% 9% 12% 10% 9%
15% 13% 18% 12% 12% 9% 15% 18% 10% 17% 17% 17% 19% 17% 14% 16%
9% 13% 8% 18% 12% 15% 11% 7% 16% 8% 7% 9% 12% 4% 5% 4%
16% 17% 20% 7% 26% 13% 15% 13% 18% 15% 16% 13% 17% 19% 15% 18%
9% 5% 9% 10% 2% 3% 8% 5% 12% 7% 9% 5% 8% 12% 11% 16%
14% 20% 18% 24% 16% 23% 10% 12% 7% 13% 18% 7% 13% 12% 16% 9%
10% 15% 14% 21% 12% 15% 11% 9% 13% 12% 16% 8% 8% 6% 8% 6%
16% 9% 8% 3% 13% 11% 15% 14% 15% 18% 10% 27% 15% 17% 20% 23%
SmartAgent
98
% tevreden huidige woning
% tevreden huidige wijk
Imagoscore (intern)
Imagoscore (extern)
Delft 's-Gravenhage Leidschendam-Voorburg Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Wassenaar Westland Zoetermeer
74% 73% 85% 90% 89% 83% 80% 81% 80%
75% 73% 82% 89% 91% 80% 78% 83% 81%
73% 70% 86% 87% 85% 81% 83% 78% 77%
67,5 66,6 76,6 78,2 75,5 73,4 75,7 71,4 69,6
73,4 65,0
60,1
45% 45% 32% 23% 30% 38% 45% 30% 37%
Delft Binnenstad Vrijenban Hof van Delft Voordijkshoorn Tanthof-West Tanthof-Oost Voorhof Poptahof-Noord Poptahof-Zuid Roland Holstbuurt Buitenhof Wippolder
74% 89% 76% 79% 74% 75% 82% 70% 44% 79% 84% 61% 65%
75% 83% 82% 73% 82% 75% 83% 70% 51% 71% 77% 66% 68%
73% 90% 76% 80% 73% 72% 76% 64% 53% 69% 78% 56% 66%
67,5 77,7 68,4 69,4 67,5 68,7 68,6 62,6 55,6 69,1 70 59,2 65,1
73,4 73,1 57,0 69,5 62,1 42,4 46,7 45,7 37,7 43,4 49,7 43,0 48,7
45% 48% 50% 42% 36% 37% 38% 50% 42% 59% 48% 48% 51%
SmartAgent
67,5 66,9
% wel verhuisplannen
% tevreden totale woonsituatie
Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid
99
SmartAgent
% tevreden huidige wijk
Imagoscore (intern)
Imagoscore (extern)
73% 67% 95% 85% 66% 63% 77% 67% 86% 92% 90% 74% 49% 41% 60% 45% 47% 48% 48% 44% 52% 62% 61% 66% 77% 48% 70% 61% 58% 54% 64% 59% 57% 74% 47% 46% 52% 43% 42% 54% 81% 78% 93% 74% 76%
73% 68% 87% 77% 66% 63% 85% 68% 80% 87% 83% 80% 58% 49% 65% 65% 45% 48% 47% 41% 62% 65% 63% 76% 63% 52% 77% 65% 62% 64% 63% 58% 60% 68% 45% 47% 36% 48% 51% 50% 88% 84% 97% 87% 84%
70% 64% 100% 89% 60% 58% 70% 64% 77% 82% 85% 69% 44% 45% 47% 37% 41% 53% 43% 31% 33% 58% 55% 60% 63% 46% 65% 57% 51% 60% 58% 57% 57% 64% 49% 43% 47% 36% 40% 56% 78% 74% 89% 74% 82%
66,6 63,1 86,3 77,1 65,2 66,1 67,1 63,1 70,4 76 75,8 64,3 50,9 52,3 49,9 49,4 48,7 53 51,7 43,6 47,8 59 57 60,4 63,8 50,6 62,3 57,8 58,1 55 59 59,6 56,8 62,4 59,7 51,7 51,8 50 47,1 61,9 69,6 69,6 73,8 64,7 70,3
65,0 71,6 71,3 35,4 39,6 41,5 62,0 60,0 69,0 57,6 52,2 29,6 28,3 29,8 30,7 33,7 34,9 33,0 33,5 39,2 46,5 50,6 48,1 45,5 51,3 41,9 39,5 35,6 38,3 44,0 46,9 48,7 40,3 39,1 38,9 38,8 40,8 39,7 57,0 51,1 59,5 48,2 45,8
% wel verhuisplannen
% tevreden huidige woning
's-Gravenhage Centrum Archipelbuurt Zeeheldenkwartier Stationsbuurt Huygenspark Rivierenbuurt-Noord Centrum Kortenbos Voorhout Uilebomen Zuidwal Schildersbuurt Schildersbuurt-West Schildersbuurt-Noord Schildersbuurt-Oost Transvaalkwartier Transvaalkwartier-Noord Transvaalkwartier-Midden Transvaalkwartier-Zuid Groente- en Fruitmarkt Escamp Rustenburg en Oostbroek Rustenburg Oostbroek-Noord Oostbroek-Zuid Leyenburg Bouwlust en Vrederust Venen, Oorden en Raden Zijden, Steden en Zichten Dreven en Gaarden Morgenstond Morgenstond-Zuid Morgenstond-West Morgenstond-Oost Moerwijk Moerwijk-Oost Moerwijk-West Moerwijk-Noord Moerwijk-Zuid Wateringse Veld Hoge Veld Parkbuurt oosteinde Lage Veld Zonne Veld
% tevreden totale woonsituatie
Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid
45% 48% 38% 52% 54% 51% 55% 48% 41% 48% 62% 55% 44% 53% 38% 32% 48% 54% 41% 47% 41% 47% 47% 41% 55% 48% 45% 49% 55% 49% 49% 55% 58% 54% 52% 48% 43% 42% 59% 45% 35% 46% 13% 30% 43%
100
SmartAgent
Imagoscore (intern)
82% 93% 89% 98% 88% 73% 69% 68% 77% 81% 63% 91% 83% 60% 60% 77% 82% 74% 64% 48% 51% 89% 89% 83% 91% 88% 92% 89% 89% 90% 89% 80% 97% 93% 80% 76% 77% 73% 68% 66% 67% 91% 86%
86% 96% 92% 96% 100% 79% 67% 75% 88% 86% 62% 93% 90% 46% 46% 51% 52% 57% 52% 41% 39% 77% 81% 82% 79% 70% 84% 74% 74% 76% 70% 81% 98% 92% 81% 76% 86% 76% 90% 65% 73% 93% 80%
76 82,9 79,2 84,1 84,8 71,8 66,9 70,7 74,9 74,8 65 80,7 75,4 52,7 52,7 59,9 54,3 59,5 54,3 48,2 50,8 69 70,5 70,8 66,6 66 71,8 67,3 68,8 67,3 65,1 73,3 86,5 78,5 73,3 66,9 76,2 70,2 77,4 63,9 67,1 81,5 72,7
67,8 71,0 75,1 72,1 55,6 61,2 57,3 58,2 65,1 58,6 67,4 61,6 32,7 39,5 36,5 30,7 34,8 38,6 32,9 44,3 53,2 48,7 49,9 47,6 52,4 56,9 54,5 49,8 72,3 50,4 64,5 56,6 62,1 54,3 54,2 54,8 53,2 61,2 53,7
% wel verhuisplannen
% tevreden huidige wijk
84% 96% 93% 97% 96% 75% 67% 70% 81% 83% 66% 92% 85% 52% 52% 63% 55% 59% 62% 46% 44% 83% 85% 88% 81% 81% 85% 80% 83% 86% 77% 81% 97% 93% 81% 74% 84% 74% 76% 62% 75% 94% 85%
Imagoscore (extern)
% tevreden huidige woning
Haagse Hout Benoordenhout Uilennest Duinzigt Waalsdorp Mariahoeve en Marlot Landen Kampen Burgen en Horsten Bezuidenhout Bezuidenhout-West Bezuidenhout-Midden Bezuidenhout-Oost Laak Laakkwartier en Spoorwijk Laakhaven-Oost Laakhaven-West Spoorwijk Laakkwartier-West Laakkwartier-Oost Noordpolderbuurt Leidschenveen-Ypenburg Ypenburg Morgenweide Singels Waterbuurt De Bras Leidschenveen De Lanen De Velden De Vissen Loosduinen Bohemen en Meer en Bos Kraayenstein en de Uithof Loosduinen Houtwijk Kom Loosduinen Waldeck Waldeck-Zuid Nieuw Waldeck Rosenburg Componistenbuurt Waldeck-Noord
% tevreden totale woonsituatie
Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid
47% 36% 50% 23% 34% 54% 65% 62% 44% 48% 54% 47% 47% 53% 53% 57% 42% 35% 57% 58% 53% 36% 38% 40% 38% 42% 39% 34% 39% 26% 36% 34% 24% 51% 34% 41% 29% 33% 25% 40% 34% 29% 27%
101
% tevreden huidige wijk
Imagoscore (intern)
86% 84% 86% 76% 71% 94% 88% 73% 92% 94% 87% 92% 93% 92% 82% 91% 96% 93% 86% 95% 89% 89% 92% 69% 63% 69% 82% 75% 88%
82% 81% 82% 72% 72% 90% 83% 78% 83% 86% 77% 84% 88% 83% 80% 86% 98% 90% 77% 97% 85% 85% 84% 73% 71% 73% 78% 78% 78%
85% 77% 85% 71% 70% 86% 86% 75% 95% 97% 90% 91% 95% 90% 81% 91% 93% 95% 87% 96% 89% 89% 91% 70% 70% 70% 78% 70% 85%
77,3 75,8 77,3 67,3 64,5 77,3 75,9 63,7 85,7 87,8 81,4 80 82,8 79 72,4 79 80,4 79,3 78,2 88,3 77,1 77,1 74,7 64,4 62,2 64,4 69,3 64,7 73,2
Leidschendam-Voorburg Park Veursehout Prinsenhof 't Lien en omgeving Stompwijk Leidschendam-Centrum De Heuvel en omgeving Damsigt en omgeving Essesteijn Voorburg Midden Bovenveen Voorburg Noord Voorburg West
85% 100% 71% 82% 93% 80% 80% 92% 92% 89% 71% 91% 89%
82% 93% 66% 78% 98% 86% 79% 93% 91% 85% 66% 83% 88%
86% 94% 75% 82% 93% 82% 83% 86% 90% 92% 78% 83% 94%
Midden-Delfland Schipluiden Buurt Schipluiden Den Hoorn Maasland
90% 89% 89% 90% 90%
89% 88% 90% 88% 89%
87% 89% 91% 91% 84%
SmartAgent
% wel verhuisplannen
% tevreden huidige woning
Scheveningen Belgisch Park Scheveningen Oud Scheveningen Vissershaven Scheveningen Badplaats Visserijbuurt Duindorp Geuzen- en Statenkwartier Statenkwartier Geuzenkwartier Duinoord Stadhoudersplantsoen Sweelinckplein en omgeving Segbroek Bomen- en Bloemenbuurt Bloemenbuurt-West Bloemenbuurt-Oost Bomenbuurt Vogelwijk Vruchtenbuurt Vruchtenbuurt Eykenduynen Valkenboskwartier Heesterbuurt Valkenboskwartier Regentessekwartier Rond de Energiecentrale Koningsplein en omgeving
Imagoscore (extern)
% tevreden totale woonsituatie
Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid
58,8 57,4 59,0 53,2 62,9
41% 45% 41% 39% 59% 30% 35% 53% 39% 44% 30% 47% 50% 45% 42% 31% 23% 35% 29% 31% 33% 33% 35% 48% 49% 48% 52% 54% 51%
76,6 83,1 69,4 73,4 78,7 71,7 74,9 78,8 82,5 81,2 73,2 70,5 79,3
66,9 46,6 62,0 59,4 60,9 61,2 64,7 61,7 68,9 56,9 63,1 65,8
32% 23% 40% 35% 31% 29% 24% 25% 40% 26% 45% 34% 22%
78,2 79,3 79,2 80 76,2
69,5 69,5 66,4 68,5
23% 23% 25% 19% 22%
75,4 67,3 63,7 62,7 61,7 61,6 40,5 73,0 76,7 69,1 65,9 71,6 76,8 64,6 65,3 67,7 63,7 72,9 65,4 65,1
102
% tevreden totale woonsituatie
% tevreden huidige woning
% tevreden huidige wijk
Imagoscore (intern)
Imagoscore (extern)
% wel verhuisplannen
Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid
Pijnacker-Nootdorp Pijnacker Nootdorp Delfgauw
89% 89% 90% 88%
91% 90% 92% 91%
85% 84% 85% 87%
75,5 75,8 75,4 74,6
65,6 66,8 59,1
30% 28% 31% 33%
Rijswijk Wijk 01 Wijk 02 Wijk 03 Wijk 04 Wijk 05 Wijk 06 Wijk 07
83% 87% 79% 84% 73% 93% 88% 77%
80% 94% 73% 77% 69% 88% 89% 71%
81% 83% 82% 78% 77% 90% 83% 74%
73,4 72,1 74,5 72,1 70,4 77 77,4 66,9
67,5 67,9 67,7 64,2 52,6 59,7 62,7 56,0
38% 40% 42% 43% 48% 29% 21% 35%
Wassenaar Zuidwestelijk deel der gemeente Noordoostelijk deel der gemeente
80% 85% 78%
78% 80% 77%
83% 100% 78%
75,7 86,1 72,3
66,9 68,0 65,6
45% 51% 44%
Westland Naaldwijk Honselersdijk Maasdijk 's-Gravenzande Heenweg /ter Heijde aan Zee Monster Poeldijk Wateringen Kwintsheul De Lier
81% 77% 87% 79% 81% 67% 80% 72% 85% 79% 84%
83% 81% 86% 81% 83% 60% 80% 77% 88% 86% 84%
78% 74% 80% 71% 80% 55% 76% 73% 82% 68% 83%
71,4 70,9 71,8 67,9 71,6 65,5 70,3 65,6 72,3 65,2 73,4
65,9 53,7 53,2 65,0 53,3 60,5 52,7 62,5 51,5 67,9
30% 37% 27% 27% 26% 33% 32% 40% 26% 32% 30%
Zoetermeer Zoetermeer Centrum Dorp Stadscentrum Palenstein Driemanspolder Meerzicht Meerzicht-West Meerzicht-Oost Buytenwegh - De Leyens Buytenwegh De Leyens Seghwaert Noordhove Rokkeveen Oosterheem
80% 75% 88% 82% 58% 76% 76% 76% 76% 80% 71% 91% 75% 88% 88% 82%
81% 80% 93% 88% 61% 82% 73% 73% 72% 80% 73% 88% 74% 91% 85% 91%
77% 70% 92% 77% 49% 69% 73% 74% 72% 73% 61% 88% 73% 89% 86% 79%
69,6 66,8 79,8 70,9 52,9 66,5 68,1 70,6 64,7 68,4 59,1 79,2 66,8 75,3 75,6 69,4
SmartAgent
60,1 58,3 66,4 30,5 53,1 48,5 52,9 50,8 55,8 48,6 63,0 50,7 55,6 59,9 51,6
37% 41% 27% 40% 52% 44% 37% 32% 42% 38% 38% 38% 43% 37% 27% 37%
103
Bijlage 3: Buurtontwikkeling versus Buurtoordeel Figuur 84: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Delft
Figuur 85: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Leidschendam-Voorburg
SmartAgent
104
Figuur 86: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Midden-Delfland
Figuur 87: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Pijnacker-Nootdorp
SmartAgent
105
Figuur 88: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Rijswijk
Figuur 89: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Westland
SmartAgent
106
Figuur 90: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Zoetermeer
Figuur 91: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Den Haag
SmartAgent
107
Bijlage 4: Intern-Extern imago Figuur 92: Intern-Extern imago Delft
Figuur 93: Intern-Extern imago Leidschendam-Voorburg
SmartAgent
108
Figuur 94: Intern-Extern imago Midden-Delfland
Figuur 95: Intern-Extern imago Pijnacker-Nootdorp
SmartAgent
109
Figuur 96: Intern-Extern imago Rijswijk
Figuur 97: Intern-Extern imago Westland
SmartAgent
110
Figuur 98: Intern-Extern imago Zoetermeer
Figuur 99: Intern-Extern imago Den Haag
SmartAgent
111
Bijlage 5: Google-maps kaarten van de 8 woonwerelden Figuur 100: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Landelijk & vrij
Figuur 101: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Veilig & de wijk
SmartAgent
112
Figuur 102: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Stedelijk & authentiek
Figuur 103: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Samen & de buurt
SmartAgent
113
Figuur 104: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Stads & allure
Figuur 105: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Rustig & functioneel
SmartAgent
114
Figuur 106: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Praktisch & vertrouwd
Figuur 107: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Ruim & hoogwaardig
SmartAgent
115
Bijlage 6: Onderzoeksverantwoording Onderzoeksgebied en populatie Het onderzoeksgebied betreft de regio Haaglanden. De volgende gemeenten behoren tot deze regio: Delft ’s-Gravenhage Leidschendam-Voorburg Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Wassenaar Westland Zoetermeer De populatie bestaat uit alle huishoudens in de regio Haaglanden. Steekproeftrekking De benodigde omvang van de steekproef wordt bepaald door de volgende aspecten: 1. het detailniveau en de betrouwbaarheid van de uitspraken die je wilt doen 2. de omvang van de populatie 3. de absolute omvang van het steekproefsegment 4. de wensen die voortvloeien uit het vervaardigen van kaartbeelden Op basis van een overzicht van het CBS is een steekproefplan opgesteld voor de benodigde steekproefgrootte per gemeente, wijk of buurt. Uitgangspunt is dat 3% van de huishoudens in de netto steekproef vertegenwoordigd zullen zijn. Bij een responspercentage van 10% betekent dit dat de bruto steekproef tien keer zo groot is als de netto gewenste steekproef. In sommige gemeenten, wijken en buurten is afgeweken van de norm van 3% deelnemende huishoudens. Redenen hiervoor zijn bijvoorbeeld extra aandacht voor specifieke wijken of een minimaal benodigd aantal voor het doen van betrouwbare uitspraken. Als een gebied meer dan 1000 huishoudens heeft, is een minimum van 75 huishoudens als streefgetal aangehouden. Voor meer of minder interessante gebieden is de gewenste netto steekproefgrootte aangepast in overleg met het kernteam. In het responsoverzicht is de gewenste netto steekproefgrootte opgenomen. In de dataverzameling zijn verschillende steekproefkaders gebruikt. Tezamen vormen zij een goede afspiegeling van de populatie. Het eerste steekproefkader is alle huishoudens in de regio Haaglanden. Via een uitgebreid communicatieplan, waarbij verschillende kanalen zijn gebruikt, is getracht een zo groot mogelijke groep te benaderen. Als men een uiting heeft gezien kon men naar de website van het onderzoek en aldaar de vragenlijst invullen. Ook kon men een schriftelijke vragenlijst opvragen. Men komt min of meer spontaan bij het onderzoek terecht. Dit noemen we de ongerichte respons. Afhankelijk van de respons op gemeente-, wijk- een buurtniveau zijn huishoudens gericht per brief benaderd. Het steekproefkader dat hiervoor is gebruikt is het adressenbestand van Cendris. De adressen zijn exclusief tenaamstelling geleverd.
SmartAgent
116
De hierboven beschreven steekproeven zijn de basissteekproeven. Naast deze basissteekproeven zijn ook andere steekproefbronnen gebruikt: 1. In De Onderzoek Groep zijn alle panelleden uit de regio benaderd. 2. De panelleden van Panelclix en SSI uit de regio zijn benaderd. Deze steekproeven behoren tot het gerichte deel. Onderzoeksmethode Via advertenties, banners en social media zijn huishoudens benaderd om mee te doen met De Grote Woontest. In deze media was een verwijzing naar de website waar men de vragenlijst via internet kon invullen. De geselecteerde huishoudens van de Cendrisbestanden zijn via een brief benaderd om deel te nemen aan het onderzoek. Hiervoor is briefpapier gebruikt van De Grote Woontest. In de brief stond een link vermeld naar de website waar men de vragenlijst kon invullen. Door middel van het invullen van de in de brief vermelde unieke inlogcode kreeg men toegang tot de vragenlijst. Met deze unieke code is een terugkoppeling mogelijk met de adresgegevens van de respondent. Huishoudens konden er ook voor kiezen een schriftelijke vragenlijst aan te vragen door de brief die ze hadden ontvangen terug te sturen naar een antwoordnummer of door een schriftelijke vragenlijst aan te vragen via een gratis telefoonnummer. Respons In totaal hebben 18.061 huishoudens meegedaan aan De Grote Woontest Haaglanden 2012. Hiervan heeft 96% (17.300 huishoudens) via internet meegedaan; 4% (761 huishoudens) heeft schriftelijk gereageerd. Per brief zijn 90.000 adressen benaderd. Als opvolging hierop zijn 70.000 reminderkaartjes verstuurd. In het responsoverzicht is de respons op gemeente-, wijk- en buurtniveau gegeven. Weging Om te corrigeren voor selectieve nonrespons en stratificatie van wijken en buurten is een weging uitgevoerd. De dataset is gewogen op de achtergrondvariabelen leeftijd, gezinssamenstelling, etniciteit en huur-/koopwoning. Tevens is gewogen naar de verhouding van het aantal huishoudens in gemeenten, wijken en buurten.
SmartAgent
117
Figuur 108: weegoverzicht de Grote Woontest regio Haaglanden
Ongewogen
Gewogen
6,3%
10,5%
25 t/m 34 jaar
17,7%
18,8%
35 t/m 44 jaar
19,4%
18,7%
45 t/m 54 jaar
20,9%
17,2%
55 t/m 64 jaar
20,2%
16,6%
65 t/m 74 jaar
11,8%
13,4%
3,6%
4,7%
Alleenstaand
25,9%
42,2%
Huishouden met alleen volwassenen (18 jaar en ouder)
44,9%
32,9%
Huishouden met kinderen (jongste kind 0 t/m 12 jaar)
20,2%
17,9%
Huishouden met kinderen (jongste kind 13 t/m 17 jaar)
6,8%
5,8%
Anders
2,2%
1,3%
Leeftijd t/m 24 jaar
75 jaar en ouder Samenstelling huishouden
Herkomst Nederland
80,2%
63,8%
Turkije
1,8%
3,0%
Marokko
1,4%
2,4%
Suriname
2,8%
5,3%
Nederlandse Antillen / Aruba
1,1%
2,3%
Ander westers land
8,3%
14,7%
Ander niet-westers land
4,4%
8,5%
32,3%
43,0%
7,8%
9,2%
59,8%
47,7%
Delft
12,0%
11,0%
's-Gravenhage
47,2%
50,4%
Leidschendam-Voorburg
7,4%
7,1%
Midden-Delfland
2,6%
1,5%
Pijnacker-Nootdorp
4,2%
3,8%
Rijswijk
4,9%
4,9%
Wassenaar
0,9%
2,3%
Westland
9,0%
8,1%
11,7%
10,9%
Eigendom woning Huurwoning met een huurprijs tot 665 euro per maand Huurwoning met een huurprijs boven de 665 euro per maand Koopwoning Gemeente
Zoetermeer
SmartAgent
118
Clustering naar woonwerelden De data uit De Grote Woontest zijn onderworpen aan een clusteranalyse. Clusteranalyse, ook wel latente klassenanalyse, is een statistische techniek die mensen groepeert die dezelfde antwoorden geven op vragen uit kwantitatief onderzoek (enquête). Ons basismodel van vier leefstijlen (BSR) is tot stand gekomen door gebruik van clusteranalyse. Wij hebben hiertoe groepen gemaakt van mensen die dezelfde antwoorden gaven op directe en indirecte vragen naar hun manier van denken en doen: karaktertrekken, typeringen van het eigen huishouden, beroepen die aanspreken, waarden die men belangrijk vindt en vrijetijdsbestedingen die men vindt passen bij de eigen persoon. Deze algemene classificatie levert groepen op die ‘zachte’ woonwensen (zoals behoefte aan contact met buurtgenoten) delen, maar deze woonwensen zijn niet altijd gemakkelijk te koppelen aan een concrete locatie. Voor deze exercitie was behoefte aan groepen die een meer eenduidige wens hebben als het gaat om locatie. Anders zou het erg moeilijk zijn om te bepalen of een plek in de regio Haaglanden past bij een doelgroep. Daarom hebben wij een nieuwe clusteranalyse uitgevoerd op de verzamelde antwoorden van de bewoners. In deze analyse zijn groepen gemaakt van mensen die dezelfde antwoorden geven op vragen naar:
De genoemde karaktertrekken, typeringen van het huishouden, beroepen, vrijetijdsbestedingen en waarden Gewenst woonmilieu Gewenste woonsfeer Gewenst woningtype
Als hypothese in de clustering is gekozen voor segmenten die eerder zijn gevonden in een studie in Groningen. De respondenten worden toegekend aan één van deze segmenten op basis van de voorkeuren die men heeft. Om de oplossing specifiek te maken voor de situatie in Haagladen is een tweede stap noodzakelijk. In deze stap worden respondenten ingedeeld in een ander cluster als dit een positieve invloed heeft op de onderscheidendheid van de clusters. In dit iteratieve proces worden de respondenten doorlopen en toegekend aan het meest passende cluster. Als een respondent beter past bij een ander cluster wordt de respondent opnieuw ingedeeld en worden nieuwe clusterprofielen berekend. Dit proces gaat net zolang door tot geen herindelingen meer plaatsvinden. Op dat moment is de clusteroplossing optimaal voor het databestand Deze clusteranalyse heeft acht woonwerelden opgeleverd die gemakkelijker hanteerbaar zijn bij de koppeling aan concrete locaties dan de vier leefstijlen. Bovendien komt zo een fijnmaziger beeld naar voren van te bedienen doelgroepen in de regio.
SmartAgent
119
Bijlage 7: Gis toelichting / verantwoording De kaarten in deze rapportage zijn vervaardigd op basis van de ongewogen veldwerkgegevens. Aan de informatie die elke respondent heeft verstrekt is –op basis van postcode en huisnummer– een xycoördinaat toegekend. Deze stap wordt 'geo-coderen' genoemd. Onderstaande afbeelding toont een voorbeeld van een aantal respondenten, hun locatie en de score van elke respondent op een bepaalde variabele. Figuur 109: Stap 1 geo-coderen van respondenten
De volgende stap in het proces is het aanmaken van een raster. De grootte van iedere cel, en daarmee het aantal cellen, is experimenteel vastgesteld op ongeveer 10 bij 10 meter. Figuur 110: Stap 2 raster aanmaken
Vervolgens is voor elke cel de waarde van de desbetreffende variabele geschat met behulp van interpolatie technieken. Een tweetal parameters beïnvloedt dit proces: (1) het maximale aantal waarnemingen waarnaar gekeken wordt bij het bepalen van de waarde; (2) de maximale afstand tot een waarneming die niet als 'veilig' wordt beschouwd voor interpolatie. Voor cellen die verder verwijderd zijn van een gemeten waarde dan deze limiet wordt geen waarde geschat. In De Grote Woontest is gewerkt met een maximale afstand van in totaal 9 cellen en/of een maximaal aantal waarnemingen van 10. Voor iedere cel wordt het gemiddelde bepaald van de waarnemingen in het gebied om de cel heen (bijvoorbeeld binnen maximaal een matrix van 3 cellen).
SmartAgent
120
Figuur 111: Stap 3 De waarde per cel bepalen
9 8 3 5 8
33/5 = = 6,6 20/3 =
11/2 =
= 6,7
= 5,5
De laatste fase bestaat uit het inkleuren van het raster op basis van de (deels berekende) waarden in elke cel. Bij de bepaling van de schalen van de woonsfeerkaarten is gewerkt met gelijke afstanden tussen de waarden. Het aantal percentielen is gezet op 7. Het eerste ‘septiel’ (0-14%) krijgt de meest lichte tint en het laatste ‘septiel’ (86-100%) de meest donkere tint. In het voorbeeld hieronder is gewerkt met vijf tinten (0-20%; 20-40%, etc.). Figuur 112: Stap 4 Inkleuren van het raster
Interpretatie van de kaarten Bij het interpreteren van het kaartmateriaal geldt dat hoe donkerder een vlak is, hoe sterker de aanwezigheid van het betreffende aspect, de bovenliggende kleur kan dus andere kleuren overlappen. Bijvoorbeeld hoe dieper rood, hoe meer ontevreden men is over het betreffende gemeten aspect van de woonsituatie. Er zijn enkele kaarten als composiet opgebouwd. Dit houdt een samenvoeging van meerdere kaarten in. Dit is bijvoorbeeld het geval bij leefstijlen, woonmilieus en samenlevingsvormen. Van enkele individuele kaart zijn alleen de pieken weergegeven. Deze kaarten zijn vervolgens over elkaar heen gelegd. Zo ontstaat een kaart waarbij de meest dominante aspecten in beeld worden gebracht. Let wel: dat betekent niet dat de andere aspecten geen rol spelen. Indien een gedeelte niet ingekleurd wordt en dus wit blijft wil dit zeggen dat in het betreffende gebied geen duidelijke leefstijl c.q. woonmilieu voorkomt.
SmartAgent
121
Bijlage 8: De vragenlijst
SmartAgent
122
Doe mee aan De Grote Woontest en maak kans op mooie prijzen! Beste bewoner, Hoe wilt u het liefst wonen en leven? Deze vraag staat centraal in De Grote Woontest, die wordt uitgevoerd in de regio Haaglanden. Uniek aan dit onderzoek is dat het niet alleen gaat over hoe u nu woont en wilt wonen, maar ook of de woonomgeving past bij de manier waarop u in het leven staat (de zogenaamde leefstijl). In deze vragenlijst kunt u aangeven of u in een buurt woont waar u zich thuis voelt. Hoe beoordeelt u deze buurt? Is dit de plek waar u het liefste woont? Of zoekt u een andere woonomgeving en woning die beter bij u past? Zoals u ziet is het een uitgebreide vragenlijst, maar er zijn leuke prijzen te winnen wanneer u de vragenlijst invult! Misschien wint u wel één van de vijf iPads of de hoofdprijs een ‘gouden Pluim’ ter waarde van 1.000 euro. Deze gouden Pluim kunt u bijvoorbeeld inwisselen voor een zonvakantie voor twee personen naar Portugal, Tunesië of Cyprus. Veder wint elke honderdste deelnemer een ‘Pluim’ ter waarde van 15 euro. Deze pluim kunt u inwisselen voor bijvoorbeeld een toegangskaartje voor een attractiepark, een wijnpakket, tijdschriftenabonnement of een heerlijke high tea. De Grote Woontest is het grootste woonbelevingsonderzoek dat ooit is gehouden in de regio Haaglanden. Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van zo’n 25 partijen: woningcorporaties, projectontwikkelaars en de gemeenten. Zij gebruiken de resultaten van het onderzoek om woningen en wijken beter aan te laten sluiten bij uw wensen. U kunt De Grote Woontest schriftelijk invullen, maar natuurlijk ook via internet: www.degrotewoontest.nl. Dan bent u niet alleen sneller klaar, maar ontvangt u ook direct uw persoonlijke woonprofiel. Welk woontype bent u? Houdt u van levendigheid in uw buurt zoals Menno of bent u meer gericht op contacten en gezelligheid zoals Karin? Trekt een rustige en geborgen woonomgeving u meer of voelt u zich prettiger in een overzichtelijke en ietwat statige buurt? Ontdek het als u de vragenlijst op internet invult!
Menno
Karin
Klaartje
Pieter
Wij hopen dat u even wat tijd wilt uittrekken voor deze Woontest. Namens alle opdrachtgevers wil ik u heel erg bedanken voor uw medewerking en veel plezier wensen met het invullen van de vragenlijst! Jolanda Groenendijk Projectleider De Grote Woontest
123
De Grote Woontest bestaat uit zeven delen die over wonen gaan: 1. Uw wijk 2. Uw straat 3. Uw huidige woning 4. Een andere woning? 5. Uw ideale woonsituatie 6. Over U 7. Tot slot
Hulp bij het invullen Aankruisen We willen u vragen (met een blauwe of zwarte pen) een kruisje te zetten in het hokje bij uw antwoord. Om de vragenlijsten (automatisch) te kunnen verwerken vragen wij u alle antwoorden in de hokjes te noteren en niet buiten de hokjes te gaan. Dus zo: X X Het corrigeren wanneer u zich heeft vergist bij het aankruisen U kleurt het hokje dat u verkeerd heeft aangekruist volledig in. Vervolgens zet u een kruisje in het hokje bij het juiste antwoord. Een eenmaal ingekleurd hokje is niet meer te herstellen tot een geldig antwoord. Dus zo:
De Grote Woontest is een initiatief van: Overheid:
Marktpartijen:
Corporaties:
124
1
Uw wijk Hieronder staan verschillende soorten woonomgevingen omschreven en afgebeeld.
Grootstedelijk wonen
in of nabij het centrum van een grote stad met veel winkels, uitgaansgelegenheden, kantoren en bedrijven
Levendig stedelijk wonen
Wonen bij winkelcentra
in een appartement of flat dichtbij het (winkel)centrum in de wijk
Rustig stedelijk wonen
in de wijken die in of vlakbij het centrum van een stad liggen, waar zowel gewoond, gewerkt als gewinkeld wordt
in een woonstraat op korte afstand van het centrum van een stad
Woonwijk met appartementen en eengezinswoningen
Woonwijk met vooral eengezinswoningen
in een flatgebouw of rijwoning in een wijk van een kleine, middelgrote of grote stad
in een woonstraat van een woonplaats
125
Hoogwaardig wonen
in grotere woningen en villa's die veelal gelegen zijn aan randen van een woonplaats nabij de kust of groen
Landelijk wonen
in een landelijke gemeente met veel ruimte en rust, maar met weinig winkels
Dorps wonen
In de kern of aan de rand van een dorp met een beperkt winkelaanbod
1.
Welk soort woonomgeving lijkt het meest op waar u nu woont? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
2.
Grootstedelijk wonen
Rustig stedelijk wonen
Hoogwaardig wonen
Wonen bij winkelcentra
Woonwijk met appartementen en eengezinswoningen
Landelijk wonen
Levendig stedelijk wonen
Woonwijk met vooral eengezinswoningen
Dorps wonen
Aan welke woonomgeving geeft u de voorkeur? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
Grootstedelijk wonen
Rustig stedelijk wonen
Hoogwaardig wonen
Wonen bij winkelcentra
Woonwijk met appartementen en eengezinswoningen
Landelijk wonen
Levendig stedelijk wonen
Woonwijk met vooral eengezinswoningen
Dorps wonen
126
3.
Welke van de onderstaande uitspraken passen het beste bij u? (MAXIMAAL 5 ANTWOORDEN MOGELIJK)
4.
Ik vind anonimiteit belangrijk
Ik houd van gezelligheid in de woonomgeving
Ik vind exclusief wonen belangrijk
Ik vind veiligheid belangrijk
Ik trek me graag terug in huis
Mijn huis staat altijd open voor anderen
Ik vind luxe wonen belangrijk
Ik vind functioneel wonen belangrijk
Ik vind privacy belangrijk
Ik ben op de buurt gericht
Ik vind het belangrijk een woning te hebben die anders is dan andere woningen
Ik vind het belangrijk in een wijk te wonen met veel sociale contacten
Ik ben het gelukkigst in mijn eigen huis
Ik woon het liefst in een woongroep
Ik vind vrij wonen, met veel ruimte, belangrijk
Ik vind een dynamische woonomgeving belangrijk
Ik vind knus wonen belangrijk
Ik vind een buurt met gelijkgestemden belangrijk
Ik heb graag veel aanloop in huis
Ik zie de woning primair als een plek om te slapen
Ik vind afgezonderd wonen belangrijk
Met bedrijvigheid in de wijk heb ik geen probleem
Wat zijn voor u de belangrijkste voorzieningen die zeker in uw wijk aanwezig moeten zijn? (MAXIMAAL 4 ANTWOORDEN MOGELIJK)
Gezondheidscentrum
Plantsoen en groenvoorziening
Scholen (onderwijs)
Vijver / singel / water
Kinderopvang
Speelplaatsen / voetbalveldje
Cultuur
Buurt / wijkwinkelcentrum
Sport- en speelplaatsen
Uitgaansgelegenheden
Buurt / wijkcentrum
Werkmogelijkheden
Park
Goede bereikbaarheid van de woning met de auto
Pinautomaat
Goede bereikbaarheid van de woning met openbaar vervoer
Ontmoetingsplekken
Recreatie (wandelen, fietsen, golfen, watersport etc.)
Parkeergelegenheid
Anders, namelijk …………
127
5.
Als u aan uw huidige wijk denkt, wat is dan het eerste dat bij u opkomt? Kunt u vervolgens aangeven welk gevoel u heeft bij de door u genoemde kenmerken? WILT U BIJ HET BEANTWOORDEN VOORAL GEBRUIK MAKEN VAN STEEKWOORDEN.
Zeer negatief
6.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Wat is uw totaaloordeel over uw wijk? Zeer ontevreden
7.
Zeer positief
Neutraal
Zeer tevreden
Neutraal
Zou u uw huidige wijk aanbevelen aan anderen om er ook te gaan wonen? U kunt een score geven van 1 (zeker niet) tot 10 (zeker wel). 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
128
2
Uw straat Hieronder ziet u verschillende ‘woonsferen’ die kunnen voorkomen in een straat/buurt.
8.
gezelligheid sociaal contact
netheid sociale controle
bescherming geborgenheid
een straat waar buren aardig met elkaar overweg kunnen
een straat waar je elkaar op gedrag kunt aanspreken
een straat waar men zich het liefst in huis terugtrekt
afwisseling levendigheid
vrijheid niet burgerlijk
een levendige straat
geen huisje-boompje-beestje
uitdaging dynamiek
status op stand
anoniem eigen plek
een uitdagende straat
een klassevolle straat
een straat waar je helemaal op jezelf kunt wonen
Welke woonsfeer komt het meest overeen met de straat waar u nu woont? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
9.
Gezelligheid, sociaal contact
Afwisseling, levendigheid
Uitdaging, dynamiek
Netheid, sociale controle
Status, op stand
Bescherming, geborgenheid
Vrijheid, niet burgerlijk
Anoniem, eigen plek
Bescherming, geborgenheid
Vrijheid, niet burgerlijk
Anoniem, eigen plek
Aan welke woonsfeer geeft u de voorkeur? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
Gezelligheid, sociaal contact
Afwisseling, levendigheid
Uitdaging, dynamiek
Netheid, sociale controle
Status, op stand
129
10.
Wat zijn uw wensen als we het hebben over uw ideale straat/buurt? KUNT U BIJ ELKE REGEL AANGEVEN OF UW IDEAAL MEER AAN DE LINKERKANT OF AAN DE RECHTERKANT ZIT
11.
Zelfde soort woningen
Verschillende type woningen
Zelfde prijsklasse van woningen
Verschillende prijsklasse van woningen
Alleen huurwoningen of alleen koopwoningen
Huurwoningen en koopwoningen door elkaar
De woningen lijken op elkaar qua uiterlijk
Alle woningen zien er anders uit
Bewoners in dezelfde levensfase
Bewoners in diverse levensfasen
Zelfde type mensen
Verschillende type mensen
Geen verschil in culturen
Multicultureel
Geen contact met buren
Veel contact met buren
Her en der groen
Eén groter groen gebied
Dichtbij betaald parkeren
Verder weg gratis parkeren
Auto’s in de straat, voor de deur parkeren
Autoluwe of autovrije straat, verderop parkeren
Eigen parkeerplek bij de woning, hogere koop/huurprijs
Geen eigen parkeerplek, lagere koop/huurprijs
Hoe tevreden bent u over de volgende zaken in uw huidige straat/buurt? Zeer ontevreden
Zeer tevreden
Neutraal
De manier waarop de bewoners met elkaar omgaan
De bevolkingssamenstelling
De veiligheid
Openbaar groen
De woningen
Parkeren
De netheid (onderhoud, schoon, afval, etc.)
De voorzieningen
De plek van de straat/buurt (locatie)
130
12.
Over het geheel genomen, vindt u dat uw straat of buurt de laatste vier jaren voor- of achteruit is gegaan? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
13.
Erg achteruit Een beetje achteruit Neutraal / hetzelfde Een beetje vooruit Erg vooruit Geen mening
Verwacht u dat uw straat of buurt de komende jaren vooruit of achteruit zal gaan? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
3 14.
Erg achteruit Een beetje achteruit Neutraal / hetzelfde Een beetje vooruit Erg vooruit Geen mening
Uw huidige woning In welk type woning woont u? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
15.
Appartement zonder lift
Hoekwoning
Appartement met lift
Tussenwoning
Portiekwoning
Twee onder één kap woning
Galerijwoning
Boerderij
Bovenwoning / benedenwoning met eigen entree
Een woning specifiek voor senioren
Bovenwoning / benedenwoning zonder eigen entree
Woonzorgcomplex
Maisonnette (twee verdiepingen in een appartement)
Aanleunwoning
Studentenwoning/ kamer
Woonwerkwoning
Patiowoning / bungalow (wonen en slapen op dezelfde verdieping)
Ander type woning
Vrijstaande woning
Woont u in een huurwoning of in een koopwoning? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
*Met kale huur wordt bedoeld de huur zonder water/gas/elektriciteit/servicekosten en exclusief huurtoeslag.
Huurwoning met een (kale*) huurprijs tot € 665,- per maand
Huurwoning met een (kale*) huurprijs boven de € 665,- per maand
Koopwoning
131
16.
Wat is uw totaaloordeel over uw huidige woning? Zeer ontevreden
17.
Zeer tevreden
Neutraal
Als u alles meeweegt (de buurt, de mensen, de woningen, de voorzieningen, et cetera), wat is dan uw totaaloordeel over uw huidige woonsituatie? Zeer ontevreden
4 18.
Zeer tevreden
Neutraal
Een andere woning? Wat zou voor u een reden kunnen zijn om (op termijn) uit te kijken naar een andere woning? (MEERDERE ANTWOORDEN MOGELIJK)
19.
Vanwege een overlastsituatie
Vanwege de buurtbewoners
Verandering in de gezinssituatie
Ik wil op mezelf gaan wonen
Verandering in de werksituatie
Ik wil dichter bij mijn familie/vrienden wonen
De woning voldoet niet meer aan mijn wensen
Ik huur nu een woning en wil een woning kopen
Ik wil in een andere omgeving wonen/ik wil uit deze buurt verhuizen
Ik wil helemaal niet verhuizen
Vanwege gezondheidsredenen
Een andere reden, namelijk:
Vanwege financiële redenen
Verwacht u binnen nu en 2 jaar te gaan verhuizen? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
20.
Nee, zeker niet → ga naar vraag 21
Nee, waarschijnlijk niet → ga naar vraag 21
Misschien, ik sluit dat niet uit
Ja, waarschijnlijk wel
Ja, zeker
Waar bent u van plan naar toe te verhuizen? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
Binnen mijn huidige woonplaats/dorp
Buiten mijn huidige woonplaats/dorp, maar binnen de gemeente
Buiten de gemeente, maar binnen de regio
Buiten de regio
Weet niet/maakt niet uit
132
21.
Wat zijn voor u redenen om in uw huidige woning te blijven wonen? (MEERDERE ANTWOORDEN MOGELIJK)
Geen reden, ik ben actief op zoek naar een nieuwe woning
Mijn huidige woning bevalt heel goed
Ik wil mijn huidige buurt niet verlaten
Ik waardeer mijn tuin nog zeer
Ik kan mijn woonwensen financieel niet verwezenlijken
Ik kan geen geschikte woning vinden
De huizenmarkt/de economische situatie is te ongunstig
Ik kan onvoldoende of geen hypotheek krijgen
Ik wil eerst mijn huidige woning verkopen
Mijn huidige woning levert nu te weinig op
Bij een andere huurwoning zullen mijn woonlasten stijgen
Ik zie op tegen de verhuizing
Ik weet niet goed waar ik moet beginnen/hoe ik moet zoeken
Ik wil zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen
Ik zou gezien de huidige regels geen sociale huurwoning meer krijgen
Ik wil liever mijn huidige woning verbouwen/verbeteren dan verhuizen
Anders, namelijk
5
Uw ideale woonsituatie De volgende vragen gaan over uw woonwensen. Stel, u verhuist naar een andere woning. Waar zou u dan naar toe willen verhuizen? Hoe stelt u zich deze ideale woning dan voor? Welke kenmerken van deze woning vindt u belangrijk? GA BIJ HET BEANTWOORDEN VAN DE VRAGEN ZOVEEL MOGELIJK UIT VAN UW FINANCIËLE SITUATIE.
22.
Als u de keuze had in wat voor soort omgeving zou u dan willen wonen?
In het centrum van de stad ga naar vraag 22.1
In een wijk in de buurt van het centrum van de stad ga naar vraag 22.2
In een buitenwijk van de stad ga naar vraag 22.3
In een dorp ga naar vraag 22.4
Op het platteland ga naar vraag 23
Aan de kust ga naar vraag 22.5
133
22.1 Waar gaat dan uw voorkeur naar uit? ga vervolgens naar vraag 23
Wonen in het dynamische centrum van een grote stad (bijv. Wijnhavenkwartier Den Haag)
Wonen in levendige centrum van een kleine stad (bijv. Delft centrum, Zoetermeer centrum)
Wonen in een stedelijke omgeving waar vooral gewerkt, gestudeerd of gerecreëerd wordt (bijv. Beatrixkwartier, Laakhaven, TU wijk Delft, Scheveningen Bad)
22.2 Waar gaat dan uw voorkeur naar uit? ga vervolgens naar vraag 23
Wonen in een levendige wijk in de buurt van het centrum (bijv: Stationsbuurt Den Haag, Zeeheldenkwartier Den Haag)
Wonen in de rustige woonstraten nabij het centrum (bijv: Voorburg Noord, Rustenburg Oostbroek Den Haag, Bomenbuurt Den Haag, Bomenbuurt Rijswijk, Cromvliet Rijswijk, Delft Olofsbuurt)
Wonen in een wijk die gebouwd is na de oorlog en zijn eigen winkels en voorzieningen heeft (bijv: Den Haag Zuid-West, Den Haag Mariahoeve, Delft Voorhof, Leidschenhage, Stationsgebied- in de Bogaard Rijswijk)
Wonen op stand in een wijk nabij het centrum (bijv: Statenkwartier Den Haag, Van Stolkpark Den Haag, Oude Delft, Oud Voorburg)
22.3 Waar gaat dan uw voorkeur naar uit? ga vervolgens naar vraag 23
Wonen in een ruim opgezette, groene wijk met vooral appartementen (bijv: Delft Buitenhof, Meerzicht Oost Zoetermeer, Voorburg-Midden, Muziekbuurt Rijswijk)
Wonen in ruim opgezette wijk met vooral eengezinswoningen (bijv: Ypenburg, Wateringseveld, Oosterheem, Seghwaert, Tanthof, Klapwijk)
Wonen op stand in een villawijk of een wijk met vooral vrijstaande woningen en veel groen (bijv: Vroondaal, Vogelwijk, Nieuw Wassenaar, Vlietzone Voorburg, Kerkpolder Delft)
22.4 Waar gaat dan uw voorkeur naar uit? ga vervolgens naar vraag 23
Wonen in het centrum van een wat groter dorp met voldoende winkels en voorzieningen (bijv: Naaldwijk centrum, Leidschendam centrum, Zoetermeer dorp, Pijnacker dorp)
Wonen in de kern van een wat kleiner dorp (bijv: Monster, Delfgauw, Stompwijk, Poeldijk, Maasland en Schipluiden)
Wonen in een woonwijk van een dorp (bijv: Pijnacker-Nootdorp, Naaldwijk, Den Hoorn)
22.5 Waar gaat dan uw voorkeur naar uit? ga vervolgens naar vraag 23
Wonen in een stedelijke omgeving (bijv: Scheveningen strand) Wonen op stand in een vrijstaande woning met veel ruimte en groen (bijv: Vogelwijk, Belgische park, Vroondaal, Madestein) Wonen in het centrum van een wat groter dorp met voldoende winkels en voorzieningen (bijv: ’s Gravenzande) Wonen in de kern van een wat kleiner dorp (bijv: Ter Heijde) Wonen in een woonwijk van een dorp (bijv: Monster)
134
23.
Naar welk type woning zou uw voorkeur uitgaan? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
24.
Appartement zonder lift
Hoekwoning
Appartement met lift
Tussenwoning
Portiekwoning
Twee onder één kap woning
Galerijwoning
Boerderij
Bovenwoning/benedenwoning met eigen entree
Een woning specifiek voor senioren
Bovenwoning/benedenwoning zonder eigen entree
Woonzorgcomplex
Maisonnette (twee verdiepingen in een appartement)
Aanleunwoning
Studentenwoning/kamer
Woonwerkwoning
Patiowoning/bungalow (wonen en slapen op dezelfde verdieping)
Ander type woning
Vrijstaande woning
Waar gaat uw voorkeur naar uit? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
25.
Een bestaande woning, goed onderhouden
Een bestaande woning, om zelf veel in te klussen met een lagere huur- of koopprijs
Een nieuwbouwwoning, kant en klaar
Een casco nieuwbouwwoning (waarbij vloeren, keuken en sanitair nog ontbreken)
Een nieuwbouwwoning, met keuzevrijheid in bijvoorbeeld de indeling en afwerking
Zelf bouwen; Een kavel kopen/zelf het ontwerp bepalen en verantwoordelijk zijn voor de bouw van de woning (particulier opdrachtgeverschap)
Samen bouwen; met anderen het ontwerp bepalen en verantwoordelijk zijn voor de bouw van de woning (collectief opdrachtgeverschap)
Geen voorkeur, het maakt me niet uit
Anders, namelijk
Gaat uw voorkeur uit naar een huurwoning of een koopwoning? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
Huurwoning ga naar vraag 26, sla vraag 27 over
Koopwoning ga naar vraag 27
Geen voorkeur, het maakt me niet uit
135
26.
Wat denkt u te kunnen en willen betalen aan maandelijkse huur? We bedoelen de zogenaamde kale huur, dus zonder water/gas/elektriciteit/servicekosten en zonder huurtoeslag. (1 ANTWOORD MOGELIJK)
27.
Minder dan € 366, - per maand
€ 800,- tot € 1.000, - per maand
€ 366,- tot € 525,- per maand
€ 1.000,- tot € 1.200, - per maand
€ 525,- tot € 665,- per maand
Meer dan € 1.200,- per maand
€ 665,- tot € 800,- per maand
In welke prijscategorie zou u een koopwoning zoeken? (1 ANTWOORD MOGELIJK)
28.
Minder dan € 1 90.000,-
€ 350.000,- tot € 500.000,-
€ 190.000,- tot € 225 .000,-
€ 500.000,- tot € 650.000,-
€ 225.000,- tot € 275 .000,-
€ 650.000,- tot € 850.000,-
€ 275.000,- tot € 350.000,-
Meer dan € 850.000, -
In hoeverre bent u het eens met de volgende uitspraken? MET WOONLASTEN WORDEN BEDOELD: DE TOTALE KOSTEN VAN HUUR OF HYPOTHEEK, GAS, WATER, LICHT, ONDERHOUD AAN DE WONING, ETC.
Helemaal mee oneens
Helemaal mee eens
neutraal
Ik ben bereid hogere woonlasten te betalen voor een betere woning
Ik vind duurzaamheid en energiebesparing belangrijk
In mijn dagelijks leven probeer ik zuinig om te gaan met water en energie
Ik ben bereid om per maand meer aan huur of hypotheek te betalen wanneer het duidelijk is dat dit tot lagere energiekosten leidt
Ik kan niet meer betalen aan woonlasten dan ik op dit moment al doe
6
Over u Hieronder staan vijf sets van acht kenmerken. Wilt u per set de kenmerken aangeven die het beste bij u passen? U kunt per set maximaal 2 kenmerken aangeven.
29.
Welke van onderstaande karakterkenmerken passen het beste bij u? (MAXIMAAL 2 ANTWOORDEN MOGELIJK)
Eerlijk
Kalm
Spontaan
Vrolijk
Kritisch
Evenwichtig
Intelligent
Zelfbewust
136
30.
Welke van onderstaande huishoudentyperingen passen het beste bij u? (MAXIMAAL 2 ANTWOORDEN MOGELIJK)
31.
Ouderwets gezellig
Rustig
Warm
Druk, dynamisch
Harmonisch
Sportief
Ruimdenkend
Vrij, eigen gang gaan
Welke van onderstaande beroepen passen het beste bij u? U hoeft het beroep niet zelf uit te oefenen, het gaat om de beroepen die u het meest aanspreken. (MAXIMAAL 2 ANTWOORDEN MOGELIJK)
32.
Huisvrouw/-man
Vrachtwagenchauffeur
(Winkel)verkoper / verkoopster
Maatschappelijk werker
Accountmanager
Zakenman/-vrouw
Freelancer
Wetenschapper
Welke van onderstaande hobby’s en vrijetijdsbestedingen passen het beste bij u? (MAXIMAAL 2 ANTWOORDEN MOGELIJK)
33.
Een dagje uit
TV kijken
Gezellig avondje met vrienden
Tuinieren
Succesvolle carrière opbouwen
Actieve sportbeoefening
Kamperen
Avontuurlijke vakanties
Welke van onderstaande waarden passen het beste bij u? (MAXIMAAL 2 ANTWOORDEN MOGELIJK)
34.
Uitdaging, prikkeling
Hartstocht, passie
Vriendschap
Genieten van het leven
Privacy, rust
Solidariteit
Succes in het leven
Erkenning van prestaties
Wat is uw leeftijd in jaren?
35.
Uit hoeveel personen bestaat uw huishouden, inclusief uzelf en thuiswonende kinderen?
137
36.
Wat is de samenstelling van uw huishouden? EEN HUISHOUDEN BESTAAT UIT DIE PERSONEN DIE EEN WOONRUIMTE/WONING DELEN EN OOK SAMEN IN HUN DAGELIJKS ONDERHOUD VOORZIEN. (1 ANTWOORD MOGELIJK)
37.
Huishouden met alleen volwassenen (18 jaar of ouder)
Huishouden met kinderen (jongste kind 0 t/m 12 jaar)
Huishouden met kinderen (jongste kind 13 t/m 17 jaar)
Anders
Wat is uw hoogste opleiding?
Geen onderwijs / lagere school/ basisonderwijs Lager beroepsonderwijs (LBO/ VBO/ VMBO) MAVO/ eerste 3 jaar HAVO en VWO/ VMBO Middelbaar beroepsonderwijs (MBO, MTS, MEAO, e.d.) HAVO en VWO bovenbouw / WO en HBO-propedeuse Hoger beroepsonderwijs (HBO), WO-bachelor of kandidaats WO-doctoraal of master
38.
Welke van de volgende situaties is het meest op u van toepassing?
Zelfstandig ondernemer In loondienst (meer dan 32 uur/week) In loondienst (maximaal 32 uur/week) Arbeidsongeschikt Werkloos/ werkzoekend/ bijstand Gepensioneerd of VUT Studerend / schoolgaand Huisvrouw/ -man Anders
39.
Wat is het totale netto (= schoon) inkomen van u en uw eventuele partner samen? (zonder eventueel inkomen van thuiswonende kinderen) (1 ANTWOORD MOGELIJK)
Minder dan € 1.050,- per maand
Tussen € 3.000 en € 4.000 per maand
Tussen € 1.050 en € 1.300 per maand
Tussen € 4.000 en € 5.000 per maand
Tussen € 1.300 en € 1.600 per maand
Tussen € 5.000 en € 6.000 per maand
Tussen € 1.600 en € 2.000 per maand
Meer dan € 6.000 per maand
Tussen € 2.000 en € 2.500 per maand
Weet niet / wil niet zeggen
Tussen € 2.500 en € 3.000 per maand
138
40.
In welk land bent u geboren? En waar zijn uw vader en uw moeder geboren? Geboorteland van:
uzelf
vader
moeder
Nederland Turkije Marokko Suriname Nederlandse Antillen / Aruba Indonesië Japan China Ander land in Europa/ Noord-Amerika of Oceanië Ander land
Om uw antwoorden op de vragen goed te interpreteren is het voor ons van groot belang om te weten in welk postcodegebied u woont.
41.
Wat is uw postcode? (A.U.B. BINNEN DE HOKJES BLIJVEN)
Postcode van uw huisadres: 4 cijfers, 2 letters
42.
Uw huisnummer: (dit is niet verplicht)
Eventuele toevoeging bij uw huisnummer, bijvoorbeeld. a1:
Hoe bent u met de De Grote Woontest in contact gekomen?
Via een uitnodigingsbrief /kaart
Via een consumentenpanel
Via een poster
Via een flyer
Via een banner op een website van bijvoorbeeld de gemeente of corporatie
Via een bericht in de media
Via een bericht in een nieuwsbrief van bijvoorbeeld de gemeente of corporatie
Via Facebook
Anders , namelijk
139
7
Tot Slot Als deelnemer aan De Grote Woontest helpt u ons bij het in kaart brengen van wat er leeft in uw woonomgeving. Als dank voor uw bijdrage maakt u kans op mooie prijzen. Misschien wint u wel één van de iPads of de hoofdprijs een Pluim ter waarde van 1.000 euro! Mocht u gewonnen hebben dan nemen wij contact met u op. Daarnaast stellen wij het zeer op prijs als u later mee wilt doen aan vervolgonderzoek.
43.
44.
Wilt u de volgende vragen met ja of nee beantwoorden? Ja
Nee
Ik wil meedoen aan vervolgonderzoek over mijn eigen woonomgeving
Ik wil kans maken op een prijs
Ik wil graag de resultaten van dit onderzoek weten (deze worden alleen per mail verstuurd)
Heeft u bij de vorige vraag één of meer keer ‘Ja’ ingevuld? Zou u dan hieronder uw persoonlijke gegevens in willen vullen? WIJ GEBRUIKEN UW PERSOONLIJKE GEGEVENS ALLEEN VOOR ZAKEN WAAR U ZELF IN DE VORIG VRAAG TOESTEMMING VOOR HEEFT GEGEVEN.
Achternaam
Tussenvoegsel(s) (bijv. de)
Voornaam
Naam E-mail
geen e-mailadres
Telefoonnummer Straat en huisnummer
Hartelijk dank voor uw medewerking aan De Grote Woontest. Wilt u dit vragenboekje terugsturen in de bijgevoegde antwoordenvelop? Mocht u geen antwoordenvelop hebben ontvangen of deze kwijt geraakt zijn dan kunt u deze vragenlijst terugsturen naar antwoordnummer 218, 3800 VB in Amersfoort. Een postzegel is niet nodig. Voor vragen over De Grote Woontest kunt u gratis bellen naar 0800-2357272.
140
