ik regel de overdracht van mijn vermogen ik kijk de toekomst sereen tegemoet

ik regel de overdracht van mijn vermogen ik kijk de toekomst sereen tegemoet

gids schenken en erven

2

Inhoud 1

gids voor een optimale voorbereiding

wie zijn de wettelijke erfgenamen ?

algemene reglementering

5

de erfopvolging – geen langstlevende echtgenoot

6

de graad van verwantschap

8

de plaatsvervulling en de kloving

10

het deel van de verschillende erfgenamen: praktische voorbeelden

11

bijzonder geval

12

de erfenisrechten van de overlevende echtgenoot

12

het vruchtgebruik, de naakte eigendom en de omzetting

14

de langstlevende echtgenoot van een tweede huwelijk

15

hoe zelf uw nalatenschap regelen ?

de wettelijk voorbehouden erfdelen

16

het huwelijkscontract

17

de schenking

18

de schenking koppelen aan een levensverzekering (crest) : onbetwistbare voordelen

20

de levensverzekering

22

het testament

25

hoe kan de verdeling of de verkoop van de goederen worden voorkomen ?

28

2

gids voor een correcte regeling

wat te doen in geval van overlijden ?

neem contact op met de begrafenisondernemer

31

geef het overlijden aan bij de gemeentelijke instellingen

31

verwittig de werkgever, de vakbond en de kas voor gezinstoelagen

32

verwittig de verzekeringsmaatschappijen en de financiële instellingen

32

verwittig het ziekenfonds

32

verwittig de verhuurder

33

verwittig de pensioenkas

33

verwittig de telefoonmaatschappij, de post, de gas- en elektriciteitsmaatschappij

33

neem contact op met uw notaris of met die van de overledene

33

blokkeren van alle tegoeden en kluizen

34

de voogdij van minderjarige kinderen

35

de erfenis aanvaarden of verwerpen ?

een inventaris opmaken

36

zuivere en eenvoudige aanvaarding

36

verwerpen van de nalatenschap

36

verwerpen onder voorrecht van boedelbeschrijving

37

fiscale aangifte van de nalatenschap

aangifte door de bank en door de verzekeringsmaatschappij

38

aangifte door de erfgenamen

39

actief van de nalatenschap

40

passief van de nalatenschap

40

uw persoonlijke notities

41

fiche voor uw erfgenamen

42

het jargon van het erfrecht

45 3

Tijdens uw beroepsleven bent u erin geslaagd een financiële reserve op te bouwen. Vandaag vraagt u zich af hoe u dit vermogen op de meest voordelige manier kunt overdragen, hetzij vandaag reeds, hetzij na uw dood. Om uw erflating doeltreffend voor te bereiden, moet u in de eerste plaats over de correcte informatie beschikken. En als u dan eindelijk toch de hand op de vereiste documenten weet te leggen, dan vormt het vakjargon dikwijls een onoverkomelijke hinderpaal.

AXA bekijkt het anders en stelt u deze praktische gids ‘schenken en erven’ voor De voorbereiding van uw erflating past immers uitstekend binnen onze doelstelling om u een totaalpakket van financiële oplossingen te bieden. Door tijdig de aangewezen maatregelen voor later te treffen, beschermt u diegene die u na aan het hart liggen en biedt u een antwoord op vragen die uw erfgenamen beslist bezighouden.

Wellicht spoken er vragen door uw hoofd zoals: Wie zijn mijn wettelijke erfgenamen? Wat kan ik doen op het vlak van de successierechten? Hoe verricht ik een schenking ? Met deze praktische gids trachten wij duidelijke en correcte antwoorden aan te reiken. Ons doel? U helpen om uw erflating optimaal voor te bereiden en het vlotte verloop ervan te verzekeren. Op de volgende bladzijden vindt u alle informatie om uw zaken efficiënt en snel te regelen.

Neem gerust contact op met uw AXA bankagent of verzekeringsmakelaar als u nog vragen hebt. Ook een bezoek aan uw notaris kan nuttig zijn. En denk eraan de geldende rechtsregels evolueren voortdurend.

“

dankzij de praktische gids ‘schenken en erven’ kan ik de overdracht van mijn vermogen sereen regelen

4 wie zijn de wettelijke erfgenamen ?

”

1

gids voor een optimale voorbereiding wie zijn de wettelijke erfgenamen ? In geval van een overlijden moet eerst worden uitgemaakt wie de erfgenamen van de overledene zijn en welke goederen ze zullen ontvangen. Het geheel van de geldende regels hieromtrent heet de ‘successorale devolutie’. Deze devolutie kan twee vormen hebben: de ‘wettelijke devolutie’, indien de overledene geen testament heeft gemaakt, en de ‘testamentaire devolutie’ in het tegengestelde geval. We zullen eerst de wettelijke devolutie bespreken. De testamentaire devolutie komt in het tweede deel aan bod onder de titel: ‘Hoe kunt u zelf uw erflating regelen?’

algemene reglementering De wettelijke devolutie verloopt volgens de regels van de rangopvolging en de graad van verwantschap. Wanneer er geen testament is, bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn en welke goederen hen toekomen. De wettelijke regels zijn zeer complex. Om er duidelijkheid in te scheppen, zullen we in eerste instantie uitgaan van de veronderstelling dat de overledene geen langstlevende echtgenoot achterlaat. Pas daarna zullen we onderzoeken wat er gebeurt indien er wel een overlevende partner in het spel is. De wet legt eveneens een maximale graad vast, waarboven welke niemand meer erft.

wie zijn de wettelijke erfgenamen ? 5

de erfopvolging – geen langstlevende echtgenoot De wet rangschikt de erfgenamen in vier categorieën, die trapsgewijs worden toegepast. Concreet betekent dit dat een persoon in tweede rang, bijvoorbeeld, pas zal erven wanneer er geen erfgenamen in eerste rang zijn.

eerste rang : de kinderen en bloedverwanten in dalende lijn ■ de bloedverwanten in dalende lijn (kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen, ongeacht de wijze waarop hun afstamming wordt vastgelegd). tweede rang : de bevoorrechte bloedverwanten in stijgende lijn en de bevoorrechte bloedverwanten in zijlijn ■ de vader en moeder van de overledene ■ de broers en zussen van de overledene derde rang : ■ de bloedwanten in stijgende lijn, andere dan de vader en de moeder vierde rang : de gewone bloedverwanten in zijlijn ■ de bloedverwanten in zijlijn, andere dan de broers en zussen: ze erven slechts tot in de 4de graad (ooms, tantes, nichten en neven, en achternichten en –neven). De wet van 14 mei 1981 heeft deze rangorde enigszins verstoord, want de langstlevende echtgenoot, die niet tot de bovenstaande rangorde behoort (hoewel hij bij elke rang betrokken is, en aangezien hij steeds vruchtgebruik verwerft), krijgt soms de voorkeur op de gewone bloedverwanten in stijgende lijn en in zijlijn (zie verder). Om verwarring te vermijden, bekijken we eerst wie de erfgenamen zijn als de overledene gestorven is zonder een langstlevende echtgenoot achter te laten. Pas daarna komt de situatie aan bod waarbij er een langstlevende echtgenoot is. 6 wie zijn de wettelijke erfgenamen ?

verdeling van de erflating overeenkomstig de rangorde van erfopvolging – geen langstlevende echtgenoot :

eerste rang: de kinderen en bloedverwanten in dalende lijn De kinderen en de bloedverwanten in dalende lijn verwerven alle goederen van de erfenis in volle eigendom. tweede rang : de bevoorrechte bloedverwanten in stijgende lijn en in zijlijn Indien er geen broers of zussen zijn, verwerven de vader en de moeder alle goederen van de erfenis in volle eigendom. Indien er geen vader of moeder is, verwerven de broers en zussen alle goederen van de erfenis in volle eigendom. Als zowel de vader en de moeder als de broers en de zussen in leven zijn, verwerven de vader en de moeder elk één vierde in volle eigendom, terwijl de rest – twee of drie vierde – onder de broers en zussen wordt verdeeld. derde en vierde rang : de gewone bloedverwanten in stijgende lijn en in zijlijn Hier worden de regels van de kloving en de plaatsvervulling toegepast (zie pagina 10). regel van de kloving : de erfenis wordt in twee gelijke delen opgesplitst, een voor de lijn aan moederszijde en een voor de lijn aan vaderszijde. Elk deel wordt onder de erfgenamen van dezelfde lijn verdeeld. regel van de plaatsvervulling : indien bijvoorbeeld een oom reeds eerder is overleden, terwijl zijn twee kinderen nog in leven zijn (neven van de overledene), dan wordt het deel dat oorspronkelijk aan de oom toekwam onder zijn kinderen verdeeld. opmerking : als er geen erfgenamen zijn, dan gaat de erfenis integraal naar de Staat.


de graad van verwantschap voorafgaande opmerking : er bestaat geen graad van verwantschap tussen echtgenoten. Om te weten wie de wettelijke erfgenamen zijn, moet men rekening houden met :

■ in de eerste plaats, de graad van verwantschap: erfgenamen van de eerste graad hebben voorrang op erfgenamen van de tweede graad, en sluiten deze uit. ■ vervolgens, de graad van verwantschap in elke rang: de naaste verwant van de overledene sluit alle andere verdere verwanten van hogere rang uit. Dit betekent dat wanneer er verwanten van dezelfde rang zijn, de eerste graad primeert. Dit geldt niet in de tweede rang, aangezien hij erfgenamen in de eerste en de tweede graad heeft en dat deze zich niet wederzijds uitsluiten. Als er twee of meer verwanten van dezelfde graad zijn, dan wordt de erfenis in gelijke delen opgesplitst.

hoe wordt de graad van verwantschap bepaald ? In rechte lijn telt men het aantal generaties. In zijlijn telt men eveneens het aantal generaties via de gemeenschappelijke voorouders. We lichten dit even toe aan de hand van een concreet voorbeeld, waarbij Paul Verbist, weduwnaar van Denise Van Tilt overlijdt.

Oscar Verbist (†) (grootvader = 2de graad)

Roger Verbist (oom = 3de graad)

Simone Weenen

Marina Verbist (volle nicht = 4de graad)

Frans Verbist (†) (vader = 1ste graad)

Paul Verbist

Ann De Decker

Emma Verbist (kleinkind = 2de graad)

Amélie Vandenbroeck (†) (grootmoeder = 2de graad)

Denise van Tielt (†)

Piet Verbist (zoon = 1ste graad)

Ben Verbist (kleinkind = 2de graad)

Paula Mertens (†) (moeder = 1ste graad)

Anita Verbist (dochter = 1ste graad)

Lindsay Verbist (kleinkind = 2de graad)

Jan Verbist (broer = 2ste graad)

Caroline Verbist (nicht = 3de graad)

1ste graad 2de graad 3de graad 4de graad

8

wie zijn de wettelijke erfgenamen ?

Jacqueline Hermans

■ Anita en Piet zijn verwanten in de eerste graad in rechte lijn. ■ Emma, Ben en Lindsay zijn verwanten in de tweede graad in rechte lijn. ■ Jan is een verwant in de tweede graad in zijlijn. ■ Roger en Caroline zijn verwanten in de derde graad in zijlijn. Marina is een verwante in de vierde graad in zijlijn.

Behalve in geval van plaatsvervulling, kan er na de vierde graad van verwantschap niet meer worden geërfd.


de plaatsvervulling en de kloving Het erfrecht voorziet twee uitzonderingsgevallen: de plaatsvervulling en de kloving.

de plaatsvervulling De plaatsvervulling is een mechanisme dat een uitzondering maakt op de graadregels: indien een van de erfgenamen reeds overleden is, dan nemen zijn kinderen samen zijn plaats in. Zij erven het deel dat normaal aan hun vader of moeder toekwam. In rechtstreekse dalende lijn is de plaatsvervulling onbeperkt. In rechtstreekse stijgende lijn is de plaatsvervulling niet toegestaan. In zijlijn is de plaatsvervulling alleen toegestaan voor de kinderen en de afstammelingen van, hetzij de broers en zussen, hetzij de ooms en tantes van de overledene. Opmerking: Indien de oorspronkelijke erfgenaam de erfenis weigert, kan er geen plaatsvervulling doorgaan. Laten we even teruggaan naar het voorbeeld van de familie Verbist. Voorbeeld 1 : Piet weigert de erfenis van zijn vader Paul. Komen de kinderen van Piet – Emma, Ben en Lindsay – in aanmerking voor de plaatsvervulling? Neen, de plaatsvervulling kan niet doorgaan indien de rechthebbende erfgenaam de nalatenschap weigert. Voorbeeld 2 : Wanneer Piet later zelf sterft, komen zijn kinderen Emma, Ben en Lindsay dan in aanmerking voor een plaatsvervulling voor de nalatenschap van hun eerder overleden grootvader Paul? Ja, zij komen in aanmerking voor de erfenis van de eerder door hun vader Piet geweigerde nalatenschap van diens vader Paul.

de kloving Dit mechanisme beoogt het evenwicht tussen de vaderlijke en de moederlijke lijn. Het gaat uit van het principe dat elke nalatenschap (indien de overledene geen afstammelingen in dalende lijn heeft) in twee gelijke delen wordt opgesplitst: een voor de verwanten in de vaderlijke lijn en een voor de verwanten in moederlijke lijn. De erfenis is steeds voor de in rang en graad meest naaste verwanten. Als er in een van beide lijnen geen verwanten zijn, dan ontvangt de andere lijn de integrale erfenis.


het deel van de verschillende erfgenamen: praktische voorbeelden We keren opnieuw terug naar de familie Verbist. Voorbeeld 1 : Oscar Verbist overlijdt en laat twee verwanten in eerste rang en eerste graad na (zijn twee kinderen: Roger en Frans). De erfenis wordt over de twee zoons verdeeld. Voorbeeld 2 : Oscar overlijdt vijf jaar na zijn zoon Roger. Hij laat twee verwanten in eerste rang na (zijn zoon Frans en zijn kleindochter Marina). De eerste, Frans, is een afstammeling in eerste graad, de tweede, Marina, is een afstammelinge in tweede graad. Door de eerdere dood van haar vader Roger is er sprake van plaatsvervulling. Hierdoor wordt Marina, net als haar oom Frans, een verwante in eerste graad. Frans en Marina ontvangen bijgevolg elk de helft van de nalatenschap van Oscar. Voorbeeld 3 : Zelfde situatie als in voorbeeld twee, waarbij we ervan uitgaan dat Marina een zus, Anita, heeft. Marina en Anita treden op als plaatsvervulling voor hun overleden vader Roger. Ze ontvangen elk de helft van de erfenis die hun vader Roger zou hebben gekregen indien hij nog in leven was geweest. Frans krijgt dus de helft, en Marina en Anita ontvangen elk een vierde. Voorbeeld 4 : Frans overlijdt vijf jaar na zijn vrouw Paula, en twee jaar na zijn vader Oscar. Hij laat twee zonen – Paul en Jan – en een broer, Roger, achter. Volgens de regels van afstamming gaan beide zonen voor op de broer. De volledig erfenis wordt onder hen verdeeld. Voorbeeld 5 : Stel dat Frans maar één zoon zou hebben – Paul – en dat deze overlijdt. In dat geval wordt de kloving toegepast en ontvangen zijn vader Frans en zijn moeder Paula elk de helft van de nalatenschap. Voorbeeld 6 : Stel dat Frans maar één zoon zou hebben – Paul – en dat deze overlijdt vijf jaar na de dood van zijn vader. De regel van de kloving wordt toegepast. Paula, de moeder van Paul, ontvangt de helft van de nalatenschap. De andere helft gaat naar de vaderlijke tak. In deze tak is de grootvader – Oscar – verwant in de derde graad (voorouder andere dan vader of moeder), terwijl Roger (de oom) in de vierde graad verwant is. Oscar ontvangt bijgevolg de andere helft van de nalatenschap. Voorbeeld 7 : Zelfde situatie als in voorbeeld 6, met als enige verschil dat de grootvader, Oscar, en de oom, Roger, reeds overleden zijn. Bij het overlijden van Paul wordt de regel van de kloving toegepast: Paula ontvangt de helft, terwijl Marina, de dochter van Roger, volgens de plaatsvervulling de andere helft krijgt.


bijzonder geval De halfbroers en –zussen erven onderling volgens de regel van de kloving. De erfenis wordt in twee gelijke delen opgesplitst (vaderlijke en moederlijke tak).

de erfenisrechten van de overlevende echtgenoot In het verleden voorzag de wet geen erfenisrechten voor de langstlevende echtgenoot. Maar de tijden en gewoontes zijn veranderd. Vandaag is de langstlevende echtgenoot de rechtmatige erfgenaam. Beter nog, zijn/haar rechten hebben voorrang op alle andere erfgenamen, waardoor hij/zij op de eerste plaats komt. In principe wordt wat er overblijft onder de andere erfgenamen, overeenkomstig de bovenstaande regels, verdeeld.

de erfenisrechten van de langstlevende echtgenoot luiden als volgt:

■ I ndien er kinderen of kleinkinderen zijn: De langstlevende echtgenoot geniet het vruchtgebruik van de volledige erfenis. De kinderen erven het vermogen in naakte eigendom. Ze verwerven pas de volle eigendom wanneer de langstlevende echtgenoot overlijdt. ■ I ndien er geen kinderen, noch kleinkinderen zijn: de langstlevende echtgenoot geniet het vruchtgebruik van de volledige erfenis. Indien de echtgenoten onder het stelsel van de gemeenschap gehuwd waren, ontvangt de langstlevende echtgenoot het deel van de gemeenschap van de overledene niet in vruchtgebruik, maar in volle eigendom. De langstlevende echtgenoot: 1) behoudt alle eigen goederen. 2) behoudt de volle eigendom van de helft van de gemeenschap, d.w.z. zijn/haar deel van de gemeenschap. 3) ontvangt in volle eigendom het deel van de gemeenschap dat aan de overleden echtgenoot toebehoorde. 4) ontvangt de goederen die aan de overledene toebehoorden in vruchtgebruik. De aanverwante erfgenamen (voorouders en/of verwanten in zijlijn) krijgen het vruchtgebruik van de goederen die eigendom van de overledene waren. Ze ontvangen ze in volle eigendom wanneer de langstlevende echtgenoot overlijdt. Indien er geen eigen goederen in eigen eigendom zijn, ontvangen zij niets. ■ Indien er geen erfgerechtigde verwanten zijn: de langstlevende echtgenoot verwerft de volledige erfenis in volle eigendom.


verdeling van de erfenis in overeenstemming met de rang van erfopvolging indien er een langstlevende echtgenoot is:

eerste rang: de kinderen en de afstammelingen overlevende echtgenoot

kinderen en kleinkinderen

Het vruchtgebruik van de volledige erfenis, bestaande uit de eigen goederen van de overledene enerzijds, en de helft van goederen uit de gemeenschap anderzijds (de andere helft van de goederen uit de gemeenschap blijft de volle eigendom van de langstlevende echtgenoot, overeenkomstig de regels inzake de ontbinding van het wettelijk stelsel van de gemeenschap van goederen).

De naakte eigendom van de volledige erfenis.

tweede rang : de bevoorrechte voorouders en verwanten in zijlijn overlevende echtgenoot

ouders

broers en zussen

De volle eigendom van de helft van de goederen van de gemeenschap (de andere helft van de goederen van de gemeenschap blijft de volle eigendom van de langstlevende echtgenoot overeenkomstig de regels inzake de ontbinding van het wettelijk stelsel van de gemeenschap van goederen) en het vruchtgebruik van de eigen goederen van de overledene.

Voor elke ouder ¼ van de eigen goederen van de overledene in naakte eigendom.

De naakte eigendom van de rest van de eigen goederen: ⁴⁄4 indien de ouders overleden zijn, ¾ indien een van de ouders nog in leven is, ½ indien beide ouders nog in leven zijn.

derde en vierde rang: gewone voorouders en verwanten in de zijlijn overlevende echtgenoot

ouders, grootouders, ooms en tantes, nichten en neven

De volle eigendom van de helft van de goederen van de gemeenschap (de andere helft van de goederen van de gemeenschap blijft de volle eigendom van de langstlevende echtgenoot, overeenkomstig de regels inzake de ontbinding van het wettelijk stelsel van de gemeenschap van goederen) en het vruchtgebruik van de eigen goederen van de overledene.

De naakte eigendom van de eigen goederen van de overledene, verdeeld volgens de regels van de kloving en de plaatsvervulling: de erflating wordt over de twee families van de vader en de moeder verdeeld, waarbij elk de helft krijgt. Er zijn evenwel een aantal specifieke regels.

Opmerking : als er naast de langstlevende echtgenoot geen andere wettelijke erfgenamen zijn, dan ontvangt deze de volledige erfenis in volle eigendom.


het vruchtgebruik, de naakte eigendom en de omzetting De vruchtgebruikers hebben rechten en plichten. Zo zijn, bijvoorbeeld, de kosten voor het onderhoud van een woning (schilderwerken, kleine herstellingen) voor hun rekening. Belangrijke herstellingen (dakwerken, centrale verwarming, enz.) zijn ten laste van de naakte eigenaar. In de praktijk kan dit voor problemen zorgen: de naakte eigenaars ‘zonder inkomsten’ zijn zelden geneigd om grote herstellingswerken te betalen aan een huis waarvan ze geen onmiddellijke voordelen genieten. Het kan ook gebeuren dat het huis moeilijk te verhuren valt of te groot is voor de vruchtgebruiker. Dankzij de techniek van de omzetting kan het vruchtgebruik in een kapitaal of een rente worden omgezet. Het komt er als het ware op neer dat de vruchtgebruiker zijn recht op het vruchtgebruik aan de naakte eigenaar verkoopt. Als tegenprestatie betaalt deze laatste hetzij een kapitaal, hetzij een rente aan de oorspronkelijke vruchtgebruiker. Het vruchtgebruik vervalt hierdoor en de naakte eigenaar wordt volle eigenaar.

mogelijkheden en beperkingen van de omzetting :

■ Indien er geen afstammelingen zijn, kan de langstlevende echtgenoot de omzetting aan de andere erfgenamen vragen. Indien hij deze omzetting binnen de 5 jaar na het openvallen van de nalatenschap vraagt, kan hij zelfs de omzetting eisen. ■ I ndien er afstammelingen zijn, kunnen zowel de langstlevende echtgenoot als de afstammelingen (naakte eigenaars) de omzetting van het vruchtgebruik vragen. Als beide partijen hierover geen akkoord bereiken, dan zal de rechtbank beslissen. Het omzettingsrecht kan niet aan derden worden overgedragen. Bij testament kan de echtgenoot die het eerst overlijdt zowel de langstlevende echtgenoot, als de erfgenamen van de naakte eigendom het recht op omzetting ontzeggen. Het recht op omzetting kan niet worden ontzegd : ■ aan de langstlevende echtgenoot (behalve als hij zijn akkoord geeft) voor het vruchtgebruik van de gezinswoning, de meubelen en de inboedel. ■ aan kinderen uit een eerder huwelijk van de overleden echtgenoot. De berekening van het aan de omzetting verbonden bedrag houdt onder andere rekening met de leeftijd van de vruchtgebruiker. Zoals hierboven reeds werd vermeld, kan de echtgenoot die het eerst overlijdt deze kinderen het recht tot aanvraag van een omzetting van het vruchtgebruik niet ontzeggen. 14 wie zijn de wettelijke erfgenamen ?

de langstlevende echtgenoot van een tweede huwelijk We kennen nu de rechten van de langstlevende echtgenoot. Indien de overledene een tweede huwelijk heeft aangegaan, zijn de rechten van de tweede echtgenoot volledig dezelfde als wanneer het om de eerste echtgenoot zou gaan. Krachtens de wet heeft de langstlevende echtgenoot uit een tweede huwelijk dezelfde rechten als die uit een eerste huwelijk. Een wet van 2003 voorziet hierop evenwel een uitzondering. Deze is niet alleen geldig voor de nalatenschap van een persoon die tweemaal getrouwd is, maar eveneens voor een persoon die met een tweede persoon trouwt op het ogenblik dat één van beide echtgenoten reeds kinderen heeft uit een eerste gemeenschap, al dan niet een huwelijksrelatie, permanent of niet. In dat geval kunnen de echtgenoten via een huwelijkscontract of een latere akte tot wijziging van het oorspronkelijke huwelijkscontract, een volledig of gedeeltelijk akkoord sluiten met betrekking tot de rechten die elk van hen op de nalatenschap van de andere kan laten gelden. Dit akkoord doet geen afbreuk aan het recht waarover de ene beschikt om, bij testament of akte onder levenden, maatregelen te nemen ten gunste van de andere. Tevens kan het op geen enkele manier de langstlevende echtgenoot het recht ontzeggen op het vruchtgebruik van de woning, met inbegrip van de meubelen en de inboedel, die bij het openvallen van de nalatenschap als gezinswoning wordt gebruikt. De rechten van kinderen uit een eerste huwelijk worden evenwel door een aantal maatregelen beschermd. We willen even de aandacht vestigen op een bijzondere maatregel: de berekening van de omzetting moet rekening houden met een minimaal leeftijdsverschil tussen de echtgenoten. Bijvoorbeeld: een man van 65 trouwt een tweede maal met een vrouw van 20. Bij het overlijden van de man willen zijn kinderen uit het eerste huwelijk het vruchtgebruik van hun stiefmoeder afkopen. In dat geval zal de prijs zeer hoog zijn, gezien de jonge leeftijd van de stiefmoeder. Om buitensporige bedragen te vermijden, voorziet de wet een veiligheidmaatregel. Indien het leeftijdsverschil tussen de tweede echtgenoot en de oudste van de kinderen uit het eerste huwelijk minder dan 20 jaar is, dan wordt de langstlevende echtgenoot geacht minstens 20 jaar ouder te zijn dan de oudste van de afstammelingen uit het eerste huwelijk.

“

als ik overlijd, blijft mijn familie achter. Voor hen plan ik zorgvuldig mijn vermogensoverdracht

”

hoe zelf uw nalatenschap regelen ? Tot nu toe hebben we het uitsluitend gehad over de wettelijke regeling die van kracht is wanneer de overledene geen bijzondere maatregelen heeft genomen om de wettelijke spelregels te wijzigen. De wet laat evenwel een aantal van dergelijke maatregelen toe. Dit is met name mogelijk via een huwelijkscontract, een schenking en een testament. Alvorens de maatregelen toe te lichten is het nuttig om de regels inzake het ‘wettelijk voorbehouden erfdeel’ uit te leggen. Het gebeurt dat de erflater de neiging heeft om te vrijgevig te zijn ten opzichte van derden – een maîtresse, een toegewijde verpleegster, enz. – waardoor de naaste verwanten ‘onterfd’ worden. Om dergelijke uitspattingen te vermijden, kent de wet aan sommige erfgenamen het ‘wettelijk voorbehouden erfdeel’ toe. Dit is het gedeelte van de nalatenschap waarover de erflater niet naar eigen goeddunken kan beschikken. Het is in ieder geval voor de erfgenamen bestemd, zelfs als dit tegen de wil van de erflater indruist. De erflater kan alleen van de regels van de wettelijke erfopvolging afwijken voor zover dit binnen de grenzen van het ‘beschikbare gedeelte’ gebeurt.

de wettelijke voorbehouden erfdelen het wettelijk voorbehouden erfdeel van de langstlevende echtgenoot Dit is gelijk aan het vruchtgebruik van de helft van de goederen van de nalatenschap en moet minstens het vruchtgebruik van de gezinswoning, de meubelen en de inboedel omvatten, zelfs als dit meer dan de helft van de erfenis bedraagt.

opmerkingen : Feitelijk gescheiden echtgenoten kunnen elkaar bij testament het wettelijk voorbehouden erfdeel ontzeggen. Dit testament is echter pas rechtsgeldig indien op het ogenblik van het overlijden aan twee voorwaarden is voldaan: de feitelijke scheiding moet meer dan 6 maanden voorafgaand aan de overlijdensdatum zijn ingegaan, en er moet bij gerechtelijke akte een afzonderlijk verblijf gevorderd zijn, zonder dat de gewezen echtgenoten opnieuw zijn gaan samenwonen. 16 hoe zelf uw nalatenschap regelen ?

het wettelijk voorbehouden erfdeel van de afstammelingen De helft van de goederen van de erflater indien er één kind is, tweede derde indien er twee kinderen zijn en drie vierde indien er drie of meer kinderen zijn.

het wettelijk voorbehouden erfdeel van de verwanten in stijgende lijn Dit is gelijk aan de helft van de goederen indien er erfgerechtigde ouders in de vaderlijke en moederlijke tak zijn. Indien er slechts erfgerechtigde ouders in een van beide takken zijn, gaat het om een vierde van de goederen.

het huwelijkscontract Het is mogelijk om een echtgenoot via een huwelijkscontract te bevoordelen ■ het huwelijksvermogenstelsel met zuivere en eenvoudige scheiding van goederen

Er zijn twee vermogens:

1. het eigen vermogen van de man

2. het eigen vermogen van de vrouw

Bij overlijden worden de in onverdeeldheid verworven goederen in de aangifte van nalatenschap opgenomen voor het deel van de overledene.

■ gemeenschap van goederen Er wordt een onderscheid gemaakt tussen het wettelijke stelsel en het stelsel onder huwelijkscontract:

A. het wettelijke stelsel

Er zijn drie vermogens:

1. het eigen vermogen van de man

2. het eigen vermogen van de vrouw

3. het gemeenschappelijke vermogen

Bij overlijden wordt het gemeenschappelijke vermogen in twee gelijke delen opgesplitst. Het eerste deel gaat deel uitmaken van het eigen vermogen van de langstlevende echtgenoot, terwijl het tweede deel in de nalatenschap van de overledene wordt opgenomen.

hoe zelf uw nalatenschap regelen ? 17

B. gemeenschap van goederen onder huwelijkscontract Net zoals onder het wettelijke stelsel zijn er ook hier drie vermogens. Bij overlijden van een van de echtgenoten wordt het gemeenschappelijke vermogen onder de echtgenoten verdeeld. Hier blijkt meteen het nut van een huwelijkscontract, dat toelaat om, via de gepaste clausules, van het principe van de opsplitsing in gelijke delen af te wijken en de langstlevende echtgenoot te bevoordelen.

De langstlevende echtgenoot kan de volledige of een deel van de goederen van de gemeenschap ontvangen (bij de vereffening van het huwelijksstelsel en niet bij de vereffening van de nalatenschap). Dit gebeurt in het kader van de ‘huwelijksvoordelen’ (ook ‘bedingen voor ongelijke verdeling van de gemeenschap’ genoemd). Via een ‘vooruitmakingsbeding’ kan de langstlevende echtgenoot bepaalde goederen (zoals het huis, de familiestukken, enz.) voor de verdeling uit de gemeenschap lichten. Ook in het kader van de vereffening van de nalatenschap kunnen bepaalde goederen aan de langstlevende echtgenoot worden toegewezen. Het betreft de ‘contractuele aanwijzingen’ (clausules van het huwelijkscontract waardoor de echtgenoot zijn huwelijkspartner als erfgenaam ‘aanwijst’.) Dit geldt voor elk huwelijksvermogenstelsel van de echtgenoten. Om voor de hand liggende redenen is de toekenning van dergelijke voordelen uitsluitend mogelijk wanneer de ontbinding van het huwelijk door overlijden gebeurt. In geval van scheiding zullen ze nietig worden verklaard.

de schenking Om gratis over de eigen goederen te kunnen beschikken, biedt ons rechtsstelsel twee mogelijkheden: ■ In de eerste plaats is er het testament. Deze eenzijdige beschikking kan steeds worden gewijzigd of herroepen door de beschikker, de testamentair, zolang hij leeft. ■ De schenking is een andere vrijheid waarover men beschikt. Ze geschiedt via een contract (bilateraal contract onder levenden), waarin de beschikker of de ‘schenker’ onmiddellijk en onherroepbaar afstand doet van de geschonken goederen ten gunste van de begiftigde. De schenking gaat meteen in, terwijl het testament pas bij overlijden van de testamentair in werking treedt. Bij een schenking wordt uitgegaan van het principe dat ze in een authentieke akte (d.w.z. via notariële akte) moet worden opgetekend. De schenking van onroerende goederen moet verplicht en in elk geval via een notariële akte gebeuren. Bij wijze van uitzondering kunnen roerende goederen (de lichamelijke roerende goederen) onderhands worden geschonken. In dat geval gaat het om een handgift. Opgelet : aan een schenking via notariële akte zijn hoge kosten verbonden. We bedoelen daarmee met name de notariskosten en de registratierechten. Voor wat de registratierechten betreft, variëren de berekeningsmethoden en tarieven naargelang het geldende regionale schenkingsrecht. Voor een gedetailleerd overzicht, gelieve onze regionale tariefbrochures inzake schenkings- en successierechten te raadplegen. En er is meer. Het zou te gemakkelijk zijn om, teneinde erfenisrechten te vermijden, tijdens de laatste levensjaren tot schenkingen over te gaan. De wet steekt hier een stokje voor door alle bedragen, rentes en waarden die binnen de drie jaar voor het overlijden gratis werden verkregen, te beschouwen als een legaat, waardoor er successierechten op verschuldigd zijn (art. 7 van de Wet op de successierechten).

18 hoe zelf uw nalatenschap regelen ?

De onzekerheid die met deze periode van drie jaar gepaard gaat, kan echter worden vermeden :

door de schenking te registreren In dat geval zijn er geen successierechten meer verschuldigd, zelfs indien de schenker binnen de drie jaar na de schenking overlijdt. De in Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geldende tarieven voor de registratie van een schenking van roerende goederen werden onlangs verlaagd, waardoor de registratiekosten gevoelig zijn gedaald. Voor een gedetailleerd overzicht, gelieve onze tariefbrochures ‘schenken en erven’ per gewest te raadplegen.

door een schenkingsverzekering af te sluiten De schenkingsverzekering is een tijdelijke overlijdensverzekering die het bedrag van de eventueel verschuldigde successierechten dekt (kapitaal van minimaal 75.000 euro) tijdens de kritieke periode van 3 jaar.

voordelen van de schenkingsverzekering Indien u vroegtijdig overlijdt, keert deze verzekering aan de begiftigde, de begunstigde van het contract, een kapitaal uit waarmee hij de successierechten op het geschonken kapitaal kan betalen. Indien de verzekeringsnemer eveneens de begiftigde is, zal het door de schenkingsverzekering uitgekeerde kapitaal niet door successierechten worden aangetast. Bovendien is een schenkingsverzekering meestal financieel voordeliger dan het betalen van de schenkingsrechten.

Naast de schenking en de handgift, die in essentie vormen van giften zijn, laat onze wetgeving ook ‘onrechtstreekse’ schenkingen toe via procedures die in wezen geen giften zijn maar die het in bepaalde omstandigheden wel worden. Zo kan een geldgift gebeuren via een overschrijving van een bankrekening naar een andere rekening (onrechtstreekse schenking of bankgift). De overschrijving dient neutraal te zijn: uit de akte (waarmee de opdracht tot betaling wordt gegeven, d.w.z. het eigenlijke overschrijvingsformulier) mag niet blijken dat de eigendom met het oog op een schenking wordt overgedragen. Als toch uit de overschrijving zou blijken dat het om een schenking gaat, dan kan deze worden geannuleerd op grond van het niet naleven van de vormvoorwaarden die voor een schenking gelden. Er mag bijgevolg geen enkele mededeling op het overschrijvingsformulier worden aangebracht. Ook wanneer de schenking niet via een standaardformulier, maar bijvoorbeeld door middel van een brief, fax, e-mail, Homebanking, SelfService of een ander systeem wordt verricht, mag nergens worden vermeld dat het om een schenking gaat (het is dus best dat er ook in dergelijk geval niets wordt vermeld). Schenkingen zijn eveneens mogelijk tussen echtgenoten. In dat geval zijn ze steeds herroepbaar, behalve wanneer ze in het huwelijkscontract werden bedongen. In dat geval kunnen ze alleen door een wijziging van het huwelijkscontract worden herroepen. Hiervoor is het akkoord van beide echtgenoten nodig. In het huwelijkscontract kan echter worden bepaald dat de schenking pas na het overlijden zal doorgaan, en dat ze in geval van scheiding wordt opgeheven. Voor meer informatie, raadpleeg uw AXA bankagent of verzekeringsmakelaar.

19

de schenking koppelen aan een levensverzekering (crest) : onbetwistbare voordelen Een schenking kan eveneens aan een levensverzekering (bijvoorbeeld een crest contract) worden gekoppeld. Deze levensverzekering wordt afgesloten op naam van de begiftigde en betaald met de geschonken sommen. Deze formule heeft verschillende voordelen, met name de mogelijkheid voor de schenker om de controle over het gebruik van het geschonken bedrag te behouden. Tevens is het mogelijk om een clausule aan het contract toe te voegen die de terugkeer van het geschonken bedrag regelt. Hier volgt een overzicht van de verschillende mogelijkheden, evenals een beschrijving van de te volgen procedures. 1. Stel, u wilt een schenking aan uw kind doen. Uw kind sluit op hetzelfde ogenblik een levensverzekering af. Van dit contract is het kind zowel de verzekeringsnemer, de verzekerde als de begunstigde op einddatum. Zolang de begiftigde minderjarig is, zijn de begunstigden bij overlijden uiteraard de wettelijke erfgenamen. Indien de begiftigde evenwel meerderjarig is, dan is hij vrij om zelf de persoon aan te duiden die bij zijn dood de begunstigde van het contract wordt. In de praktijk komt het erop neer dat uw kind het volledig ingevulde inschrijvingsformulier ondertekent. U, van uw kant, stort het geschonken bedrag door middel van een papieren of elektronisch (computer) overschrijvingsformulier in het contract, met als enige vermelding het gestructureerde nummer dat u door AXA Belgium zal worden meegedeeld. Vermeld onder geen enkel beding dat het om een schenking gaat, teneinde de voordelen van de voorgestelde constructie te genieten. Vervolgens stuurt u zo snel mogelijk een aangetekende brief naar uw kind, waarin u de schenking via het contract bevestigt.


Deze brief vormt het bewijs dat de schenking werd verricht, en dient door de begunstigde te worden bewaard. Aangezien het een bankgift betreft, is deze niet noodzakelijk aan schenkingsrechten onderworpen. Indien u evenwel binnen de drie jaar na de schenking overlijdt, dan zijn op het geschonken bedrag de gebruikelijke successierechten verschuldigd. U kunt deze periode van onzekerheid overbruggen door de schenkingsrechten te betalen. Het tarief van de schenkingsrechten is lager dan dat van de successierechten (3% tot 7% afhankelijk van de graad van verwantschap tussen de schenker en de begiftigde). 2. Indien u via crest een schenking wilt doen, maar niettemin de controle over het gebruik van het geschonken bedrag wenst te behouden, dan kunt u in het contract een clausule van ‘aanvaardende begunstigde’ laten opnemen. Hierdoor voorkomt u dat de begiftigde (uw kind) zonder uw schriftelijke toestemming opnemingen uit het contract kan verrichten. De fiscale voorwaarden zijn dezelfde als wanneer het om een eenvoudige schenking zonder controle gaat.

3. Als u een schenking met lasten, dit wil zeggen met betaling van een rente, wilt verrichten, dan is de procedure dezelfde als in punt 1. Het is echter aangewezen om het bedrag van de lasten vast te leggen in een ‘bijkomende overeenkomst’ tussen uzelf (en eventueel uw echtgenoot indien u samen goederen schenkt die tot het gemeenschappelijke vermogen behoren) en de begiftigde (het kind).

4. Ten slotte kunt u ook een schenking met conventionele terugkeer van het kapitaal doen. Dit houdt in dat u, indien de begiftigde voor u overlijdt, het geschonken kapitaal terugkrijgt. Deze mogelijkheid moet eveneens in een bijkomende overeenkomst worden vastgelegd, die door alle bij de schenking betrokken partijen moet worden ondertekend. Ze kan bovendien in een speciale clausule in het contract worden vermeld.

Deze ‘bijkomende overeenkomst’ bepaalt enerzijds dat de begiftigde verplicht is om u periodiek een vooropgesteld bedrag te storten, en anderzijds dat u, in geval van het niet naleven van deze verplichting, het recht hebt om de schenking door een bevoegde rechtbank te laten herroepen. Het fiscale aspect is hetzelfde als voor de eerder genoemde formules.

Dankzij de clausule van conventionele terugkeer kunt u bij overlijden van de begiftigde het geschonken bedrag recupereren zonder successierechten op dat bedrag te moeten betalen. Deze zijn echter wel verschuldigd op de interesten en de winstdeelnames die door het levensverzekeringscontract werden gegenereerd.

In de praktijk kan de schenker de betaling regelen via geprogrammeerde opnemingen uit zijn contract. Deze mogelijkheid neemt niet weg dat de bij de schenking betrokken partijen deze opdracht uitdrukkelijk in de ‘bijkomende overeenkomst’ moeten vermelden.

Als u vragen hebt of u wenst meer info over dit thema, aarzel dan niet om contact op te nemen met uw AXA bankagent of verzekeringsmakelaar. Hij zal u graag helpen.


de levensverzekering Door een levensverzekering verbindt de verzekeraar zich ertoe om bij overlijden van de verzekerde een kapitaal uit te keren aan de uitdrukkelijk in het contract vermelde begunstigden. Dankzij een levensverzekering is het bijgevolg mogelijk om van de ‘klassieke’ erfenisregels af te wijken en zodoende bepaalde erfgenamen of bepaalde derden te bevoordelen, zonder daarbij afbreuk te doen aan de rechten van de voorbehouden erfgenamen (echtgenoot, kinderen en voorouders). Opgelet : in dit hoofdstuk behandelen we de eigenschappen van een levensverzekeringscontract, evenals de successierechten die verschuldigd zijn door de begunstigden die bij overlijden van de verzekerde de uitgekeerde prestaties zullen ontvangen. In dit hoofdstuk is er sprake van een levensverzekering die men zelf afsluit en waarvan men vanaf de start de begunstigde van de prestaties bij overlijden aanduidt. Deze prestaties worden op fiscaal vlak als een ‘legaat’ bestempeld, waarop successierechten verschuldigd zijn. De onderstaande informatie is niet van toepassing op levensverzekeringen die worden afgesloten in combinatie met een schenking via een bankgift (zoals in het voorgaande hoofdstuk beschreven). In dat geval doet de schenker afstand van een bepaald bedrag ten gunste van de begiftigde. Dit bedrag wordt rechtstreeks op naam van deze laatste in een levensverzekering belegd, waardoor de schenker de eerder beschreven voordelen geniet.

A. het beding ten behoeve van een derde Het beding ten behoeve van een derde is een operatie waarbij een persoon, de promittent, zich ten opzichte van een andere, de bedinger, verbindt een prestatie te verrichten ten gunste van een derde, de begunstigde. Als we dit mechanisme op de levensverzekering toepassen, dan kent de verzekeringsnemer (de bedinger) het verzekerd kapitaal toe aan een derde persoon (de begunstigde) door middel van een verzekeringscontract dat met een verzekeringsmaatschappij (de promittent) wordt afgesloten. Het voordeel van dit mechanisme is dat het verzekerde kapitaal geen onderdeel van het vermogen, noch van de nalatenschap van de overledene uitmaakt. Hierdoor kunnen zijn erfgenamen en zijn schuldeisers geen enkel recht laten gelden op het kapitaal dat rechtstreeks aan de aangeduide begunstigde zal worden uitbetaald. Concreet betekent dit dat het door de verzekeraar uitgekeerde kapitaal geen onderdeel van de nalatenschap is. Door een beding ten behoeve van een derde is het bijgevolg mogelijk om de toepassing van de regel van de gelijke verdeling te omzeilen! Niettemin mag het beding ten behoeve van een derde niet worden gebruikt om (sommige) erfgenamen te ‘onterven’. Deze kunnen immers een verzoek indienen om de opbrengst van de levensverzekering geheel of gedeeltelijk te recupereren, indien hun reserve werd aangesproken. Het kapitaal blijft echter onderworpen aan de successierechten in hoofde van de begunstigde, aangezien het in het kader van de Wet op de successierechten met een legaat wordt gelijkgesteld.

het beding ten behoeve van een derde en de spelers Welke zijn de rechten van de verzekeringsnemer? Deze geniet twee exclusieve voorrechten (d.w.z. die alleen door de verzekeringsnemer kunnen worden uitgeoefend, met uitsluiting van zijn echtgenoot, zijn wettelijke vertegenwoordigers, zijn rechthebbenden en zijn schuldeisers) :

■ het recht om persoonlijk een derde begunstigde aan te duiden, hetzij op het ogenblik dat het contract wordt afgesloten, hetzij tijdens de looptijd ervan. ■ het recht om de toewijzing aan de begunstigde te herroepen, zolang de begunstigde het beding ten zijn behoeve niet heeft aanvaard. 22 hoe zelf uw nalatenschap regelen ?

welke zijn de rechten van de begunstigde van het verzekerd kapitaal ? Hij heeft een rechtstreeks, onmiddellijk en persoonlijk recht ten opzichte van de verzekeraar, bij de uitvoering van het beding ten behoeve van een derde. Dit heeft twee belangrijke gevolgen :

■ Indien de begunstigde derde eveneens de erfgenaam van de verzekeringsnemer is, kan hij het kapitaal ontvangen, zelfs indien hij de erfenis zou weigeren omdat deze, bijvoorbeeld, verlieslatend is. ■ De schuldeisers van de verzekeringsnemer kunnen geen enkel recht laten gelden op het kapitaal van de levensverzekering, dat op geen enkel ogenblik deel heeft uitgemaakt van het vermogen van hun schuldenaar. Dit is uitermate interessant voor een handelaar: het verzekerde kapitaal zal niet door een eventueel faillissement worden getroffen.

Dit recht blijft echter herroepbaar door de verzekeringsnemer zolang de derde begunstigde het niet uitdrukkelijk heeft aanvaard. Door zijn aanvaarding kan de begunstigde zijn recht onherroepbaar maken. Deze aanvaarding is alleen mogelijk via een bijvoegsel bij het contract, dat door de begunstigde, de verzekeringsnemer en de verzekeraar moet worden ondertekend. Na het overlijden van de verzekerde zal de aanvaarding meestal uitmonden in het opeisen van het kapitaal en de uitbetaling ervan.

opmerking : Indien de begunstigde de echtgenoot van de verzekeringsnemer is, dan zal zijn aanvaarding geen recht op het onherroepbare voordeel geven, en dit krachtens de regel die bepaalt dat schenkingen onder echtgenoten, die buiten het huwelijkscontract worden verricht, steeds herroepbaar zijn (de aanvaarding van het voordeel van een levensverzekering wordt met een schenking gelijkgesteld). Het kapitaal blijft niettemin aan de successierechten onderworpen in hoofde van de begunstigde, aangezien het in het kader van de Wet op de successierechten met een legaat wordt gelijkgesteld.

B. analyse van enkele praktijkgevallen – gevolgen op het vlak van de successierechten wat gebeurt er bij overlijden van de verzekerde? levensverzekering afgesloten door een echtgenoot die gehuwd is volgens het stelsel van de gemeenschap van goederen verzekeringsnemer

verzekerde

begunstigde

successierechten

echtgenoot

echtgenoot

echtgenote

De echtgenote is successierechten verschuldigd op de helft van het kapitaal dat ze zal ontvangen, behalve indien ze kan bewijzen dat zij de premies uit haar eigen vermogen heeft betaald.

echtgenote

echtgenoot

echtgenote

De echtgenote heeft voor zichzelf bedongen, maar men gaat uit van de veronderstelling dat de verzekerde, gezien zijn huwelijksstelsel, voor de helft tot de opbouw van het kapitaal heeft bijgedragen. De echtgenote zal op de helft van het ontvangen kapitaal successierechten moeten betalen, behalve indien ze kan bewijzen dat zij de premies uit haar eigen vermogen heeft betaald.


levensverzekering afgesloten door een echtgenoot die onder het stelsel van een zuivere en eenvoudige scheiding van goederen getrouwd is. verzekeringsnemer

verzekerde

begunstigde

successierechten

echtgenoot

echtgenoot

echtgenote

De echtgenote zal successierechten moeten betalen op het volledige kapitaal dat zij heeft ontvangen.

echtgenote

echtgenoot

echtgenote

De echtgenote bedingt voor zichzelf: het kapitaal is niet aan successierechten onderworpen.

levensverzekering afgesloten door de ouders ten behoeve van hun kinderen levensverzekering afgesloten door de grootouders ten behoeve van hun kleinkinderen verzekeringsnemer

verzekerde

begunstigde

successierechten

vader

vader

dochter

De dochter zal successierechten betalen op het kapitaal dat ze heeft ontvangen.

kleinzoon

grootvader

kleinzoon

De kleinzoon zal geen successierechten moeten betalen op het ontvangen kapitaal. Opmerking: indien een koopsom werd betaald met geld dat de grootvader definitief aan zijn kleinzoon heeft geschonken, dan zijn er geen successierechten verschuldigd indien de grootvader meer dan drie jaar na de schenking overlijdt.

moeder

dochter

moeder

De moeder heeft in eigen behoeve bedongen. Ze moet geen successierechten betalen op het kapitaal dat ze ontvangt wanneer haar dochter overlijdt.

moeder

vader

kind

Indien de ouders getrouwd zijn onder het stelsel van gemeenschap van goederen, dan wordt ervan uitgegaan dat de moeder de premie met middelen uit het gemeenschappelijke vermogen heeft betaald. Bij het overlijden van de vader, zal het kind successierechten moeten betalen op de helft van het kapitaal dat het heeft ontvangen, behalve indien het kan bewijzen dat zijn moeder de premie uit haar eigen vermogen heeft betaald. Indien de moeder de premie uit haar eigen vermogen heeft betaald of indien de ouders niet getrouwd zijn volgens het stelsel van de gemeenschap van goederen, dan zal het kind geen successierechten op het ontvangen kapitaal moeten betalen. De vader heeft in dat geval zijn hoofd als het ware slechts ‘in bruikleen’ gegeven en zonder beding ten behoeve van derden. Indien de moeder minder dan drie jaar na de vader overlijdt, dan zal het kind successierechten op het ontvangen kapitaal moeten betalen.

vader

schoonzoon


dochter

De begunstigde dochter zal geen successierechten moeten betalen op het kapitaal dat ze bij het overlijden van haar echtgenoot ontvangt. Ook deze laatste heeft zijn hoofd slechts ‘in bruikleen’ gegeven. Indien haar vader minder dan drie jaar na de echtgenoot overlijdt, dan zal ze successierechten op het ontvangen kapitaal moeten betalen.

wat gebeurt er bij overlijden van de verzekeringsnemer ? Indien de verzekeringsnemer voor de verzekerde overlijdt (die in dit geval niet dezelfde persoon als de verzekeringsnemer is), dan zal de reserve van het verzekeringscontract opnieuw in de nalatenschap van de verzekeringsnemer terechtkomen. De ‘persoonlijke rechten’, d.w.z. deze die exclusief aan de persoon van de verzekeringopnemer toekomen (recht op herroepen van de toewijzing van de begunstigde en het aanwijzen van een (nieuwe) begunstigde) vallen echter niet onder de nalatenschap, en kunnen alleen door de rechthebbenden van de verzekeringsnemer worden uitgeoefend. Deze maatregelen kunnen als gevolg hebben dat de rechthebbenden niet over de in het verzekeringscontract belegde fondsen kan beschikken (door de reserve van het contract af te kopen), indien door de afkoop het kapitaal aan een door de verzekeringsnemer aangeduide begunstigde wordt ontzegd. Gelukkig laat de wet het toe om een dergelijke situatie recht te zetten door de verzekeringsnemer het recht te verlenen om een persoon aan te duiden die bij zijn overlijden de rechten op het contract kan laten gelden. Sommige levensverzekeringen nemen deze voorzorgsmaatregelen automatisch op in de algemene voorwaarden van het contract. Indien de verzekeringsnemer voor de verzekerde overlijdt, voorzien ze dat de eigendom en de rechten op het contract automatisch op deze laatste worden overgedragen. De persoon die de rechten op het contract verwerft, zal op de datum van overlijden, successierechten op de waarde van het contract moeten betalen.

het testament Het testament is een eenzijdige akte die pas na het overlijden van zijn opsteller ingaat. De testamentair heeft de vrijheid om zijn testament op elk ogenblik en zonder instemming van de begunstigde te wijzigen. Aangezien het testament de wilsbeschikking van een enkele persoon betreft, moeten echtgenoten die elkaar wederzijds goederen willen nalaten, elk een testament opstellen.

Er zijn drie manieren om een wettelijk geldig testament te maken

het eigenhandig geschreven testament Om geldig te zijn, moet een eigenhandig geschreven testament aan drie voorwaarden voldoen : ■ h et testament moet door de testamentair volledig met de hand worden geschreven (niet getypt), ■ de datum waarop het werd opgesteld (dag, maand, jaar) moet door de testamentair zelf worden vermeld, ■ het testament moet van de gebruikelijke handtekening van de opsteller voorzien zijn. De testamentair is volledig vrij. Om latere betwistingen te vermijden, moeten de goederen duidelijk worden beschreven met vermelding van de naam van de begunstigde. Om verlies of vernietiging te voorkomen, is het raadzaam om het testament in een kluis te bewaren of het aan een vriend of een notaris toe te vertrouwen. Er bestaat evenwel geen enkele verplichting hieromtrent.


het authentieke testament Het authentieke testament wordt door de testamentair gedicteerd, maar door de notaris opgesteld. Dit gebeurt in aanwezigheid van twee getuigen. De notaris stelt het testament op zoals het hem wordt gedicteerd en leest het nadien voor. Vervolgens wordt het door de testamentair, de notaris en de twee getuigen ondertekend. Een testament voor notaris kan niet verloren gaan of worden vervalst. Het kan gemakkelijk worden gerealiseerd. Dit type testament is echter minder geheim, aangezien zowel de notaris als de getuigen de inhoud ervan kennen.

het internationale testament De wet die dit type van testament invoerde, dateert van 1983. Men verwacht dat het meer en meer ingang zal vinden. Het biedt immers een aantal unieke voordelen en is onderworpen aan een uniforme regeling die van toepassing is in alle landen die de Conventie van Washington van 26 oktober 1973 hebben ondertekend. Het internationale testament heeft twee belangrijke voordelen. In de eerste plaats wordt het bij een notaris in bewaring gegeven, waardoor het niet kan ‘verdwijnen’. In de tweede plaats kennen noch de notaris, noch de getuigen de inhoud.

Een dergelijk testament wordt in verschillende fasen opgesteld : - De testamentair beschrijft in een document wat hij wil doen. Dit document mag door een persoon van zijn keuze en in eender welke taal worden opgesteld. - In aanwezigheid van twee getuigen overhandigt de testamentair het document aan een notaris, waarbij hij verklaart dat het om zijn testament gaat, waarvan hij de inhoud kent. Daarna verklaart hij zijn handtekening te herkennen en te bevestigen. Hij kan ook het document voor de notaris ondertekenen. - De getuigen en de notaris dateren het document en ondertekenen het onderaan zonder de inhoud ervan te hebben gelezen. - De notaris stelt een attest op dat hij ondertekent en waarin hij verklaart dat alle bovenvermelde formaliteiten werden vervuld. Dit attest is een authentieke akte. -

De notaris stopt het testament in een enveloppe die hij verzegelt, en voegt er het attest bij.

- Ten slotte overhandigt de notaris een kopie van het attest aan de testamentair en legt hij het testament en de verklaring neer in de minuten. 26 hoe zelf uw nalatenschap regelen ?

een testament kan op elk ogenblik worden gewijzigd of aangevuld Wanneer men een tekst toevoegt, is het aangewezen om deze van een datum te voorzien en afzonderlijk te ondertekenen. De beste oplossing is om een gedateerde en ondertekende bijlage op te stellen. Indien het belangrijke wijzigingen betreft, is het beter om een nieuw testament op te stellen en het oude te herroepen. Zodoende kunnen latere betwistingen worden vermeden.

de inhoud van een testament (een legaat) kan variëren Er bestaan drie soorten legaten: ■ het algemene legaat, waarmee de testamentair zijn volledig vermogen aan één of meerdere personen nalaat. ■ e en legaat onder algemene titel, waarmee de testamentair hetzij een gedeelte van de goederen van zijn nalatenschap, hetzij de roerende goederen, hetzij alle onroerende goederen, hetzij een gedeelte van de roerende en de onroerende goederen vermaakt. ■ e en bijzonder legaat waarmee een welbepaald of geïndividualiseerd goed kan worden vermaakt. Bij het opstellen van een testament moet rekening worden gehouden met het wettelijk voorbehouden erfdeel van de langstlevende echtgenoot. De andere gezinsleden kunnen worden onterfd. Men kan eveneens beslissen dat de kinderen, de ouders of de grootouders uitsluitend het wettelijk voorbehouden erfdeel ontvangen, terwijl de rest aan één of meer aangeduide legatarissen toekomt. in een testament kunnen eveneens wensen worden geuit en voorwaarden worden opgelegd Men kan, bijvoorbeeld, een persoon aanduiden die de zorg voor de kinderen op zich zal nemen of vragen dat bepaalde liefdadigheidsactiviteiten worden voortgezet. In principe kunnen alle voorwaarden worden geformuleerd, voor zover ze niet in strijd zijn met de openbare orde en de goede zeden. Het niet naleven van de voorwaarden kan eventueel met een herroeping van het legaat worden bestraft. In dat geval gaat het om een legaat met lasten.


hoe kan de verdeling of de verkoop van goederen worden voorkomen ? Bij een overlijden wordt de nalatenschap over verschillende erfgenamen verdeeld. Hierdoor ontstaat er een ‘onverdeeldheid’, waaraan elke betrokkene een einde kan maken. Hij zal daarvoor de verdeling of de verkoop van onverdeelde goederen vragen. Men kan het risico van een verkoop of een verdeling van de nalatenschap via verschillende middelen voorkomen :

■ Men kan een kind bevoordelen door middel van een schenking met vrijstelling van inbreng of via een testament. Dit moet uitdrukkelijk worden vermeld en mag niet in strijd zijn met de regels inzake het wettelijk voorbehouden erfdeel. Deze schenking wordt niet beschouwd als een voorschot op de erfenis, maar wel als een reëel voordeel.

■ Bij het overlijden moeten de erfgenamen bovendien verklaren welke schenkingen ze reeds van de overledene hebben ontvangen. Ze mogen deze ‘giften’ niet behouden, tenzij ze ze hebben ontvangen via een ‘vooruitmakingsbeding’ en buiten hun erfdeel (wat betekent dat ze ze met vrijstelling van inbreng hebben gekregen).

■ Ten slotte kunnen de goederen die deel uitmaken van de nalatenschap individueel aan de kinderen worden toegewezen, hetzij geheel, hetzij gedeeltelijk, door middel van de verdeling van de patrimoniale goederen. Zo kan men aan elk kind geven wat hem het beste past: aan de ene het huis, aan de andere een stuk grond, enz., teneinde het risico van verkoop of verdeling te voorkomen. In dat geval betreft het een schenking-verdeling.

28

Door een familiale schikking kan een bedrijfsleider, die bijvoorbeeld een van zijn kinderen als zijn opvolger aanstelt, voorkomen dat zijn onderneming na zijn overlijden wordt verkocht om de nalatenschap te kunnen verdelen.

Het kan eveneens gebeuren dat de erfgenamen verplicht zijn om bezittingen te verkopen om de vaak hoge successierechten te betalen. Het afsluiten van een successieverzekering kan een oplossing zijn. Voor meer info, kunt u terecht bij uw AXA bankagent of verzekeringsmakelaar.

comment régler vous-même votre succession ? 29

4

2 gids voor een correcte regeling

wat te doen in geval van overlijden ? neem contact op met de begrafenisondernemer De begrafenisondernemer zal alle nodige vergunningen voor de teraardebestelling of de crematie aanvragen. Bovendien kan hij ook een aantal andere administratieve taken voor u verrichten, zoals de aangifte van het overlijden bij de gemeentelijke instellingen, het drukken van de overlijdensbrieven, de inlassing van een overlijdensbericht in de krant, enz.

geef het overlijden aan bij de gemeentelijke instellingen U dient het overlijden zo snel mogelijk aan te geven. Dit moet gebeuren door twee volwassenen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente waar het overlijden plaatsvond. Meestal neemt de begrafenisondernemer deze taak op zich. Als het overlijden in een ziekenhuis plaatsvond, dan moet de aangifte door de directeur ervan gebeuren. Bij de aangifte moeten de volgende documenten worden voorgelegd:

■ het overlijdensattest opgesteld door de arts die het overlijden heeft vastgesteld; ■ de identiteitskaart + het rijbewijs van de overledene; ■ het trouwboekje, indien de overledene getrouwd was. In de meeste gevallen zal men ook vragen op welke datum, hoe laat en waar de teraardebestelling of de crematie zal plaatsvinden. Bij de aangifte ontvangt u een officiële overlijdensakte. Denk eraan om meerdere exemplaren ervan te vragen. U hebt dit document immers nodig om verschillende instellingen en personen van het overlijden op de hoogte te brengen.

Wat te doen in geval van overlijden ?

5

verwittig de werkgever, de vakbond en de kas voor gezinstoelagen was de overledene ergens tewerkgesteld ? Zo ja, verwittig dan meteen zijn werkgever en bezorg hem een kopie van de overlijdensakte. Vraag eveneens of alle salarissen, lonen, vakantiegeld en andere eventuele vergoedingen betaald werden, en of alle documenten (bijdragebons, bijvoorbeeld) werden afgeleverd. Sommige werkgevers betalen een vergoeding uit aan de nabestaanden van hun personeel (tussenkomst in de begrafeniskosten, groepsverzekering, enz.). Vergeet niet om hiernaar te vragen.

was de overledene aangesloten bij een vakbond ? Verwittig deze meteen. De meeste vakbonden komen tussen in de begrafeniskosten.

had de overledene kinderen ten laste ? Stuur een kopie van de overlijdensakte naar de kas voor gezinstoelagen, teneinde een verhoging van de toelagen te krijgen.

verwittig de verzekeringsmaatschappijen en de financiële instellingen had de overledene een levensverzekering bij AXA Belgium of bij een andere maatschappij, met kapitaaluitkering ten gunste van de nabestaanden ? Verwittig de verzekeringsmaatschappij(en) door ze een kopie van de overlijdensakte te bezorgen. Ook voor wat de andere verzekeringen (familiale verzekering, bijvoorbeeld) betreft, moet u de maatschappijen van het overlijden op de hoogte brengen.

had de overledene rekeningen of leningen bij AXA Bank of bij een andere financiële instelling ? Verwittig de banken door ze een kopie van de overlijdensakte te bezorgen. Vraag meteen ook of de lening door een schuldsaldoverzekering gedekt is. Zo ja, en indien de lening op naam van de overledene werd afgesloten, dan kunnen de terugbetalingen worden gestaakt.

is de overledene gestorven ten gevolge van een ongeval ? Zo ja, dan moeten AXA Bank en de eventuele andere financiële instellingen daarvan op de hoogte worden gebracht. De overledene had misschien een ongevallenverzekering, gekoppeld aan een zicht- of een spaarrekening.

verwittig het ziekenfonds U dient de volgende documenten aan het ziekenfonds te bezorgen :

■ de SIS-kaart, ■ een kopie van de overlijdensakte, ■ de voor voldaan ondertekende facturen van de begrafeniskosten (het ziekenfonds vergoedt diegene die de kosten betaalt).

6


verwittig de verhuurder Het overlijden heeft in principe geen invloed op het huurcontract. Indien de overledene huurder was, dan worden zijn rechten en plichten normaal gezien op zijn erfgenamen overgedragen. Indien deze laatsten niet wensen dat de huur verderloopt, zullen zij de nodige stappen moeten ondernemen om het huurcontract op te zeggen. Indien de overledene een woning verhuurde, dan loopt het huurcontract gewoon verder. De kans bestaat dat het huurcontract bepaalde clausules met betrekking tot het overlijden van de huurder of de verhuurder omvat. Denk eraan om dit te controleren.

verwittig de pensioenkas Indien de overledene een pensioen genoot, dient u de pensioenkas te verwittigen door een kopie van de overlijdensakte op te sturen. De uitbetaling van het pensioen wordt stopgezet en de Gemeentelijke Overheid zorgt ervoor dat de Rijksdienst voor Pensioenen, die het het eventuele overlevingspensioen aan de langstlevende moet uitkeren, wordt gewaarschuwd.

verwittig de telefoonmaatschappij, de post, de gas- , water- en elektriciteitsmaatschappij Indien de overledene op zijn naam een contract met deze maatschappij(en) had, moeten ze over zijn overlijden worden ingelicht.

neem contact op met uw notaris of met die van de overledene

7

blokkeren van alle tegoeden en kluizen Bij het overlijden van een klant of van zijn/haar echtgeno(o)t(e), blokkeren de financiële instellingen de rekeningen (zicht-, spaar-, termijn- en effectenrekeningen) van de overleden titularis en/of zijn/haar echtgeno(o)t(e), evenals de inhoud van de kluizen van de overledene en/ of zijn/haar echtgeno(o)t(e). Ook alle volmachten en betalingsopdrachten worden stopgezet. De reden voor deze blokkering ligt voor de hand: de bank moet ervoor zorgen dat alle tegoeden die zij zal vrijgeven, terechtkomen bij diegenen die er wettelijk recht op hebben, dit wil zeggen de erfgenamen of de legatarissen van de overleden persoon. In de praktijk kan dit voor problemen zorgen. De overlevende echtgeno(o)t(e) moet bepaalde betalingen verrichten. Gelukkig kan uw AXA bankagent u enkele nuttige tips bezorgen.Vraag hem gerust om raad. Belangrijke opmerking : dankzij de wet van 28 juni 2009 kan de langstlevende echtgeno(o)t(e)/wettelijk samenwonende partner voortaan een geldbedrag laten vrijmaken om in zijn basisbehoeften te voorzien. De betalingen kunnen uitsluitend via een zicht- of een spaarrekening gebeuren. Daarbij kan het zowel om een gemeenschappelijke als om een persoonlijke rekening gaan, waarvan de overledene en/of de langstlevende echtgeno(o)t(e) de titularis of de mede-titularis is. Voor wettelijk samenwonenden betreft het alleen de gezamenlijke rekeningen. Het vrijgemaakte bedrag mag niet meer zijn dan de helft van het beschikbare saldo en in ieder geval niet meer dan 5.000 euro bedragen.

8


Als er meer geld wordt opgenomen, dan zal het gedeelte dat dit maximum overtreft, worden afgetrokken van het deel van het gemeenschappelijke vermogen, de onverdeeldheid of de erfenis van de overlevende echtgeno(o)t(e) of wettelijk samenwonende partner die het geld heeft opgenomen. Bovendien verliest hij/zij het voorrecht om de erfenis te weigeren of onder voorrecht van boedelbeschrijving te aanvaarden.. Het vrijgegeven bedrag wordt als een voorschot beschouwd, waarmee bij de vereffening van de nalatenschap rekening zal worden gehouden.

vrijgeven van de tegoeden op rekeningen Door een wet van 6 mei 2009 (die op 29 mei 2009 van kracht werd) kan de bank voortaan de tegoeden deblokkeren op voorlegging van : - hetzij een attest van erfopvolging opgesteld door de ontvanger van de dienst voor successierechten waar de successieaangifte van de overledene moet worden ingediend; - hetzij een akte of attest van erfopvolging, opgesteld door een notaris. Het attest of de akte kan worden afgeleverd op vraag van elke belanghebbende partij, met het oog op het vrijmaken van de banktegoeden. Het verzoek kan naar keuze van de aanvrager aan een notaris of aan de registratieontvanger worden gericht, met uitzondering van de volgende gevallen : - wanneer de successie van de overledene niet volgens de evolutie verloopt, krachtens art. 718 tot 755 van het Burgerlijk Wetboek (wettelijke devolutie). - indien er onbekwame erfgenamen zijn, bijvoorbeeld minderjarigen.

- wanneer er sprake is van een laatste wilsbeschikking, een contractuele erfstelling of een huwelijkscontract in hoofde van de overledene. In deze drie gevallen is alleen een notaris gerechtigd om een attest of akte van erfopvolging af te leveren. Het attest of de akte van erfopvolging wijst duidelijk de erfgenamen aan die aanspraak op de tegoeden van de overledene kunnen maken. Deze moeten worden vermeld met naam, voornamen, geboorteplaats en –datum, adres en eventueel de datum van overlijden. Zowel de notaris, als de ontvanger kan echter weigeren om een attest of akte van erfopvolging af te leveren indien de door de belanghebbende partij voorgelegde stukken, de afgelegde verklaringen en de verrichte opzoekingen het niet mogelijk maken om de erfgenamen met zekerheid aan te duiden. Sinds 1 juli 2012 zijn de notaris en de ontvanger verplicht na te gaan of de overledene en/of zijn rechthebbenden sociale zekerheidsschulden en/of fiscale schulden hebben. Een attest of akte van erfopvolging zullen zij pas kunnen afleveren nadat werd vastgesteld dat er geen schulden zijn of na vereffening van die schulden. Dit wordt vermeld op de akte of het attest.

vrijgeven van de kluizen Kluizen mogen pas geopend worden wanneer de bank de akte of het attest van erfopvolging heeft ontvangen. Indien de erfgenamen de sleutel hebben en de toegangscode kennen, moeten ze de bank hiervan op de hoogte brengen. Zoniet zal een slotenmaker de kluis op kosten van de erfgenamen of nalatenschap openen. De

bank of de notaris maakt een inventaris op van de inhoud van de kluis. Dit dient te gebeuren in aanwezigheid van de overlevende echtgenoot en van alle erfgenamen of hun vertegenwoordigers. Vijf werkdagen voor het openen van de kluis moet de notaris of de bank per aangetekende brief de B.T.W. Administratie en de dienst Registratie en Domeinen (die voor het innen van de successierechten bevoegd is) hiervan op de hoogte brengen en uitnodigen om bij de opening aanwezig te zijn. Hun daadwerkelijke aanwezigheid is evenwel niet vereist.

bijzondere bepalingen inzake de vrijgave Was de overledene getrouwd onder het stelsel van zuivere scheiding van goederen, of was er een gerechtelijke scheiding van goederen of een scheiding van tafel en bed? In die gevallen worden de eigendommen op naam van de overlevende echtgeno(o)t(e) na een fiscale aangifte vrijgegeven op voorlegging van de volgende documenten: ■ e en door de notaris eensluidend verklaarde kopie van het huwelijkscontract, ■ een kopie van het definitieve vonnis van de gerechtelijke scheiding van de goederen of van de scheiding van tafel en bed. De kluis op naam van de overlevende echtgeno(o)t(e) wordt na inventaris vrijgegeven. De erfgenamen moeten daarbij niet aanwezig zijn. Niettemin moeten de B.T.W. Administratie en de dienst Registratie en Domeinen worden uitgenodigd. Hun daadwerkelijke aanwezigheid is evenwel niet vereist. De voor te leggen documenten zijn dezelfde als hierboven. Wat te doen in geval van overlijden ?

9

de voogdij van minderjarige kinderen laat de overledene minderjarige kinderen na ? Sinds een wetswijziging van 29 april 2001 is er geen sprake meer van voogdij indien het minderjarige kind nog één van beide ouders in leven heeft. De voogdij ontstaat pas wanneer beide ouders van het minderjarige kind overleden zijn.

de erfenis aanvaarden of verwerpen ? een inventaris opmaken Het zuiver aanvaarden van een nalatenschap is niet vanzelfsprekend. Een erfenis omvat in vele gevallen immers niet alleen baten maar ook schulden. Alvorens een nalatenschap te aanvaarden, is het daarom aan te raden om een inventaris ervan op te maken. Daaruit zal blijken of de overledene schulden had bij banken, hypotheekmaatschappijen, privépersonen, de belastingen of andere openbare administratieve of financiële instellingen. Tevens moet worden nagegaan of hij roerende goederen (aandelen, obligaties, kasbons en dergelijke) in bewaring had gegeven en of hij een levens- of ongevallenverzekering had. Pas dan kan men beslissen om de erfenis zuiver te aanvaarden, ze te weigeren of ze te aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving (zie verder).

zuivere aanvaarding De persoon die de nalatenschap zuiver en eenvoudig aanvaardt, erft niet alleen de baten maar ook de schulden van de overledene. Hij is verplicht deze schulden te betalen, zelfs indien ze het actief van de nalatenschap overtreffen. Een dergelijke zuivere aanvaarding gebeurt:

■ stilzwijgend, ze vloeit voort uit de feiten. Een persoon die, bijvoorbeeld, de auto van de overledene verkoopt, aanvaardt zodoende de nalatenschap. ■ uitdrukkelijk, ze vloeit voort uit de feiten. Een persoon die, bijvoorbeeld, de auto van de overledene verkoopt, aanvaardt zodoende de nalatenschap.

Indien men twijfelt om de nalatenschap te aanvaarden, moet men zich onthouden van elke handeling, die als een stilzwijgende aanvaarding kan worden bestempeld, aangezien daar later niet op kan worden teruggekomen. De aanvaarding is immers onherroepbaar, ongeacht of ze uitdrukkelijk of stilzwijgend is.

verwerpen van de nalatenschap Het verwerpen van een nalatenschap moet gebeuren door het neerleggen van een officiële verklaring bij de griffie van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement waar de woonplaats van de overledene gelegen is. De persoon die de nalatenschap verwerpt, moet de kosten van de procedure van verwerping betalen. De wet van 29 april 2001 legt nieuwe bepalingen inzake de modaliteiten voor verwerping door een minderjarige op.

10 de erfenis aanvaarden of verwerpen ?

aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving Indien het actief en het passief van de nalatenschap niet precies gekend zijn, dan kan men de erfenis onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarden, om te vermijden dat men schulden zou moeten betalen voor een bedrag dat hoger is dan het actief van de erfenis. Een minderjarige moet steeds een nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarden. De wet van 29 april 2001 legt hieromtrent nieuwe modaliteiten op. De overige erfgenamen hebben de keuze. Voor een aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving moet:

■ een formele verklaring worden neergelegd bij de griffie van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement waarin de woonplaats van de overledene ligt. ■ een inventaris van de nalatenschap worden opgemaakt.

De erfgenaam, die onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaardt, moet eveneens instaan voor het beheer en de vereffening van de nalatenschap. Hij kan hiervoor evenwel een notaris aanstellen. Deze zal hem adviseren of het raadzaam is de nalatenschap al dan niet te aanvaarden of ze te verwerpen. Men moet immers op zijn hoede zijn voor een aanvaarding, aangezien deze in sommige omstandigheden zeer nadelig kan zijn.

11

fiscale aangifte van de nalatenschap aangifte door de bank en de verzekeringsmaatschappij aangifte door de bank Overeenkomstig de bepalingen van het Wetboek Successierechten is de bank verplicht om, bij het overlijden van een klant die in het Koninkrijk België woont, een lijst 201 op te stellen van de tegoeden die hij/zij bij de bank aanhield. Deze lijst moet aan de fiscale overheid worden overgemaakt, en dit alvorens de tegoeden aan de erfgenamen, de legatarissen, de begiftigden of andere rechthebbenden terug te geven, te betalen of over te dragen. Het referentietijdstip is het uur nul op de dag van overlijden. Hiervan kan niet worden afgeweken. De lijst van betrokken tegoeden moet worden opgemaakt op basis van de situatie op het einde van dag die aan het overlijden voorafging. Hetzelfde gebeurt met de tegoeden van de echtgeno(o)t(e), ongeacht het huwelijksvermogensstelsel.

aangifte door de verzekeringsmaatschappij De verzekeringsmaatschappij moet aan de fiscus spontaan een fiscale lijst 201 overmaken van de verzekeringsproducten die de overleden verzekeringsnemer heeft (voor zover de verzekeringsnemer een inwoner van het Koninkrijk België is). Op de lijst moeten de naam van de overledene, het referentienummer van het contract, de namen en de adressen van de begunstigde en het uitgekeerde kapitaal worden vermeld. Het te vermelden bedrag is:

■ voor verzekeringscontracten van tak 21: het uitgekeerde kapitaal, met inbegrip van de winstdeelname. ■ voor levensverzekeringen gekoppeld aan een beleggingsfonds (tak 23): het kapitaal dat effectief aan de begunstigde wordt uitbetaald, berekend op basis van de inventariswaarde op het ogenblik dat de uitbetaling gebeurt. De begunstigde(n), evenals de notaris, ontvangen een kopie van deze lijst.

12 fiscale aangifte van de nalatenschap

aangifte door de erfgenamen Naast de bank en de verzekeringsmaatschappij zijn ook de erfgenamen zelf verplicht om de baten en de schulden van de overledene aan te geven. Indien het overlijden in België plaatsvond, dient dit binnen de vier maanden na het overlijden te gebeuren op het kantoor van de ontvanger van de B.T.W. Administratie en de dienst voor Registratie en Domeinen van de laatste woonplaats van de overledene. Bij een overlijden in een ander Europees land of in een niet-Europees land, moet de aangifte binnen respectievelijk vijf en zes maanden na het overlijden gebeuren. In de praktijk stellen de erfgenamen meestal een gezamenlijke aangifte op. De aangifte moet de volgende informatie bevatten:

■ de volledige identiteit van de overledene, de plaats en datum van overlijden, en de identiteit van de eventuele echtgenoot. ■ de volledige identiteit van de aangevers, hun beroep, adres, geboorteplaats en –datum, de volledige identiteit van hun eventuele echtgenoten. ■ de volledige identiteit van de erfgenamen, legatarissen, begiftigden en hun eventuele echtgenoten, de graad van verwantschap met de overledene, het deel dat ze hebben ontvangen en op welke manier (wettelijk, huwelijkscontract, testament, schenking). ■ de volledige identiteit, woonplaats, geboorteplaats en –datum van kinderen jonger dan 21 jaar van erfgenamen, legatarissen en begiftigden die op het ogenblik van het overlijden minstens 3 kinderen jonger dan 21 jaar hebben. ■ de identiteit van de erfgenamen die bij testament of contractuele bepalingen uitgesloten zijn. ■ de identiteit van de personen die de volledige eigendom van de goederen verwerven, indien de overledene voor zijn dood het vruchtgebruik van bepaalde goederen had. ■ een adres binnen het administratieve gebied van de aangifte waarnaar alle officiële correspondentie moet worden gestuurd. ■ schenkingen die minder dan 3 jaar voor het overlijden werden verricht (zie verder). ■ een nauwkeurige lijst van de activa (eigendommen) en passiva (schulden) van de nalatenschap, met een raming artikel per artikel. Het is belangrijk dat de ramingen van de baten (activa) en schulden (passiva) zo precies mogelijk gebeuren. Onderwaarderingen zullen worden beboet. U kunt de goederen laten schatten en de ontvanger van de BTW Administratie en de dienst voor Registratie en Domeinen per aangetekende brief hiervan op de hoogte brengen .

fiscale aangifte van de nalatenschap 13

actief van de nalatenschap Het actief van de nalatenschap omvat de roerende en de onroerende goederen. Als de overledene volgens het stelsel van de gemeenschap van goederen getrouwd was, dan bestaat het actief van de nalatenschap uit de helft van de roerende en onroerende goederen van de gemeenschap, evenals de eigen goederen van de overledene in hun geheel. In principe moeten alle goederen afzonderlijk worden aangegeven:

■ onroerende goederen ■ aard, kadastrale ligging (sectie en nummer), raming van de verkoopwaarde op het ogenblik van het overlijden. ■ roerende goederen ■ algemene raming van meubelen, de uitrusting, het vaatwerk, de juwelen, enz. ■ gedetailleerde lijst van de aandelen, obligaties en andere effecten en hun geschatte waarde, in principe op basis van hun courante prijs. ■ alle schenkingen die de overledene tijdens de drie jaar voor zijn overlijden heeft gedaan, met vermelding van de volledige identiteit van de begunstigden en de schenkingsdata. Op deze schenkingen zijn successierechten verschuldigd, behalve indien er schenkingsrechten werden betaald. ■ de eigendommen op banken spaarrekeningen, met vermelding van de financiële instelling, de nominale waarde en de interesten. ■ de huren, renten en het vruchtgebruik. ■ de levensverzekeringen: als ze ten gunste van de kinderen van de overledene werden afgesloten, zijn er successierechten op het volledige bedrag verschuldigd. Indien ze ten gunste van de overlevende echtgenoot werden afgesloten, dan moeten er successierechten op de helft van het bedrag worden betaald, op voorwaarde dat de premies met het geld van de gemeenschap werden betaald. Als ze met het eigen vermogen van de overledene werden betaald, zijn de successierechten op het volledige bedrag verschuldigd. Tot slot, als ze met het geld van de overlevende echtgenoot werden betaald, dan zijn er geen successierechten verschuldigd. ■ overlevende echtgenoot: als hij meer dan de helft van of de volledige gemeenschap verwerft, dan zijn er successierechten verschuldigd op het gedeelte dat de helft van de gemeenschap overtreft. opgelet : de verzekeringsmaatschappij moet zelf de verzekerde bedragen aangeven, met name in de brandverzekeringspolis. Deze bedragen worden vaak, zowel voor het gebouw als de inhoud, uitgedrukt in ‘nieuwwaarde’, zonder dat er met slijtage rekening wordt gehouden. In de aangifte moeten de erfgenamen evenwel de slijtage in rekening brengen en de ‘reële’ waarde aangeven. Het is bijgevolg verkeerd om eenvoudigweg de verzekerde bedragen te vermelden.

passief van de nalatenschap In deze aangifte moeten zowel de schulden van de overledene op het ogenblik van het overlijden, als de schulden die uit het overlijden voortvloeien, worden vermeld. Voor bedragen van meer dan 375 euro, moet een bewijsstuk worden voorgelegd. 14 fiscale aangifte van de nalatenschap

uw persoonlijke notities

....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... 15

fiche voor uw erfgenamen U kunt deze fiche invullen en aan een vertrouwenspersoon overhandigen of bij uw persoonlijke documenten bewaren. Deze gegevens zullen later zeer nuttig zijn.

1. persoonlijke gegevens Naam : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Voornaam : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Adres : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hebt u een huwelijkscontract ? O neen O ja : opgesteld door notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . te . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hebt u een testament opgemaakt ? O neen O ja : O een authentiek testament

O een internationaal testament

dat wordt bewaard bij notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . te . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ik heb zelf een testament opgemaakt dat op volgende plaats wordt bewaard : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hebt u kinderen ? O neen O ja : ■ Naam :. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voornaam : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboorteplaats : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboortedatum : ac / ac / abbc ■ Naam :. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voornaam : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboorteplaats : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboortedatum : ac / ac / abbc ■ Naam :. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voornaam : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboorteplaats : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboortedatum : ac / ac / abbc ■ Naam :. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voornaam : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboorteplaats : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboortedatum : ac / ac / abbc

2. waar bevinden zich ? Tracht uw documenten te klasseren, bij voorkeur volgens hun aard en in afzonderlijke mappen.

Uw sleutels ? ■ van het huis : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ■ van de brandkast: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ■ van de brievenbus : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ■ van de auto : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ■ andere : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Uw identiteitspapieren ? • geboorteakte: : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • identiteitskaart : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • paspoort: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • rijbewijs / gelijkvormigheidsattest : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • kaart voor toegang tot de brandkast : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • trouwboekje : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • huwelijkscontract : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Uw verzekeringspolissen ? ■ Type : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Premies betaald : . . . . . . . . . . . . ■ Type : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Premies betaald : . . . . . . . . . . . . ■ Type : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Premies betaald : . . . . . . . . . . . . ■ Type : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Premies betaald : . . . . . . . . . . . .

Polisnummer : . . . . . . . . . . . . . . . . Maatschappij: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plaats waar de polis zich bevindt : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Polisnummer : . . . . . . . . . . . . . . . . Maatschappij: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plaats waar de polis zich bevindt : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Polisnummer : . . . . . . . . . . . . . . . . Maatschappij: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plaats waar de polis zich bevindt : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Polisnummer : . . . . . . . . . . . . . . . . Maatschappij: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plaats waar de polis zich bevindt : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De betalingsbewijzen ? ■ Belastingen : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ■ Recente rekeninguittreksels : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ■ Ziekteverzekering: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ■ Pensioenen : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Te contacteren personen ? ■ Notaris: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

■ Ziekenfonds : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

■ Werkgever : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

■ Verzekeringen : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

■ Financiele instellingen : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

■ Andere : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De contracten en eigendomsbewijzen : ■ Type : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Plaats waar het document zich bevindt : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

■ Type : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


■ Type : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


■ Type : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Bankgegevens : ■ AXA : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ■ Adres : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ongevallenverzekering: O ja O neen Rekeningnummer : abc – abbbbbc – ac abc – abbbbbc – ab Nummer effectenrekening : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plaats waar de documenten zich bevinden : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nummer van de brandkast : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cijfercombinatie : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nr. lening : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nr. hypothecaire lening : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plaats waar de documenten zich bevinden : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Andere financiële instellingen : ■ Naam en adres : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rekeningnummer : abc – abbbbbc – ac abc – abbbbbc – ab ■ Naam en adres : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rekeningnummer : abc – abbbbbc – ac abc – abbbbbc – ab

17

18

het jargon van het erfrecht Gezien het specifieke karakter van het erfrechtjargon, lijkt het ons nuttig u de definitie te geven van een aantal sleutelwoorden, die regelmatig in deze brochure voorkomen.

de erfenis of nalatenschap Dit is het geheel van de goederen van de overledene; ze kan bestaan uit roerende goederen (geld, meubelen, effecten), onroerende goederen (huis, grond ...), en eventueel uit schulden die de overledene nalaat.

het wettelijk stelsel van gemeenschap van goederen Huwelijksvermogenstelsel van toepassing op echtgenoten die geen huwelijkscontract gesloten hebben. We onderscheiden :

■

e eigen vermogens, m.a.w. alle roerende en onroerende goederen die voor het huwelijk aan één van de D beide echtgenoten toebehoorden, alle goederen die tijdens het huwelijk door erfenis of schenking werden verkregen, goederen van persoonlijke aard (bijvoorbeeld kleding, persoonlijke voorwerpen) en alle goederen die tijdens het huwelijk met persoonlijk geld werden aangekocht (waarvan kan worden aangetoond dat ze verkregen werden door een erfenis of een schenking of die men reeds voor het huwelijk bezat). Het eigen vermogen omvat ook de eigen schulden van elke echtgenoot.

■

et gemeenschappelijke vermogen (= de gemeenschap). Dit wordt gevormd door de andere goederen H die geen eigen goederen zijn: inkomsten uit de beroepsbezigheden van beide echtgenoten of de eventuele vervangingsinkomens (pensioen, werkloosheidsuitkering, ...).

Daarbij dienen de goederen te worden gevoegd die met deze inkomsten werden aangekocht en de inkomsten uit eigen goederen. Verder behoort alles waarvan niet kan worden bewezen dat het tot het eigen vermogen behoort tot de gemeenschap. Het gemeenschappelijke vermogen omvat ook de gemeenschappelijke schulden.

het erfrecht Het erfrecht bepaalt niet alleen wie de erfgenamen zijn, maar legt ook hun deel van de erfenis vast. Het wordt bij overlijden automatisch toegepast, tenzij de overledene vooraf een andere regeling getroffen heeft, bijvoorbeeld door een testament of een huwelijkscontract op te maken of een schenking te verrichten. Er moet een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen het erfrecht en de successierechten, dewelke onder het fiscale recht vallen.

de wettelijke erfgenamen Dit zijn de personen die volgens de wet recht hebben op een deel van de erfenis. Er zijn verschillende categorieën van erfgenamen, al naargelang de orde van rang, graad van verwantschap, plaatsvervulling en kloving.

het jargon van het erfrecht 19

splitsing van het eigendomsrecht in het kader van een erfenis De erfgenaam kan goederen in volle eigendom of in naakte eigendom erven. Hij kan ook het vruchtgebruik van deze goederen verwerven : het vruchtgebruik : de rechten van de erfgenaam blijven beperkt tot het gebruik van de goederen en de eigendom van de inkomsten voortkomende uit die goederen. Hij kan bijgevolg een huis bewonen of verhuren, maar niet verkopen. Wanneer het vruchtgebruik met geld verband houdt, heeft de erfgenaam recht op de intresten, maar niet op het kapitaal. de naakte eigendom : dit is de volle eigendom, maar zonder het vruchtgebruik ervan. De erfgenaam wordt eigenaar van de goederen, maar heeft niet het recht ze te gebruiken of de inkomsten te genieten. Naast de naakte eigenaar van een goed, is er dus iemand anders die over het vruchtgebruik beschikt. Bij het overlijden van de vruchtgebruiker verwerft de erfgenaam die de naakte eigendom bezit de volle eigendom ervan. de volle eigendom : de erfgenaam verwerft tegelijk het vruchtgebruik en de naakte eigendom van de roerende en/of onroerende goederen.

het wettelijk voorbehouden erfdeel (het reservataire gedeelte) Het betreft het gedeelte van de erfenis dat absoluut dient toe te komen aan bepaalde erfgenamen die de wet wil beschermen: de langstlevende echtgenoot, de kinderen, de kleinkinderen of, als er geen kinderen zijn, de ouders en de grootouders. Wat overblijft, is het beschikbare erfdeel, waarover vrij kan worden beschikt ten gunste van derden of de erfgenamen (wettelijke erfgenamen en/of erfgenamen met voorbehouden erfdeel). Door kort voor het overlijden schenkingen te doen, zou deze regel gemakkelijk kunnen worden omzeild. Daarom moeten de schenkingen opnieuw fictief in de nalatenschap worden ingebracht, om de beschikbare quotiteit te bepalen. Indien nodig, zal er een inkorting van de schenkingen worden doorgevoerd.

het huwelijk De echtverbintenis van twee personen voor een ambtenaar van de burgerlijke stand.

de wettelijke samenwoning In de burgerlijke betekenis wordt hieronder verstaan ‘het samenleven van twee personen die een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd’. Verwantschap is daarbij niet uitgesloten. Zo kunnen twee broers of een tante en een nicht een dergelijke verklaring ondertekenen. Meer dan één wettelijke samenwoning (cumulatie) is niet mogelijk. Ook het huwelijk sluit elke samenwoning (in de wettelijke zin) uit. Op fiscaal vlak, en voor wat het toe te passen tarief van de successierechten (percentage, verminderingen en vrijstellingen) betreft, hebben het Vlaams Gewest, het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest elk, onder bepaalde voorwaarden, de toestand van de langstlevende, wettelijk samenwonende partner met die van de langstlevende echtgenoot gelijkgesteld. Raadpleeg voor een gedetailleerd overzicht van deze kwestie onze tariefbrochures per gewest.

20 het jargon van het erfrecht

de verwantschap Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen bloedverwantschap en adoptieve verwantschap :

De bloedverwantschap is de band tussen personen die van elkaar afstammen (verwant in rechte lijn) of die een gemeenschappelijke stamvader hebben (verwant in zijlijn). De adoptieve verwantschap is de wettelijke band tussen de geadopteerde en de adoptant (in geval van gewone adoptie), of tussen de geadopteerde en de adoptant en zijn bloedverwanten (in geval van volle adoptie). De erfenisrechten van de geadopteerde verschillen aanzienlijk naargelang het type van adoptie: ■ in geval van volle adoptie treedt het kind uit zijn oorspronkelijke familie en wordt het volledig met een ‘bloedeigen kind’ van de adoptant gelijkgesteld. ■ in geval van gewone adoptie wordt het kind opgenomen in een nieuw gezin, maar treedt het niet uit zijn oorspronkelijke familie. Zo zal de geadopteerde in zijn oorspronkelijke familie erven volgens de regels die de nalatenschap van de bloedverwanten beheersen. In zijn adoptiefamilie zal de geadopteerde echter alleen van de adoptant (of de adoptanten) erven, maar hij zal niet kunnen erven van de verwanten (in ruime zin) van de adoptant(en).

een vooruitmakingsbeding Als echtgenoten getrouwd zijn in het stelsel van gemeenschap, hebben ze bij de ontbinding van hun huwelijksvermogensstelsel elk recht op de helft van de gemeenschappelijke goederen. Het vooruitmakingsbeding is een clausule in het huwelijkscontract waardoor een van de huwelijkspartners een welbepaald goed uit de gemeenschap kan nemen alvorens deze wordt verdeeld.

plaatsbepaling in verband met de successierechten De successierechten komen toe aan het Vlaams, het Waals of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, afhankelijk van de plaats waar de overledene, op het ogenblik van zijn overlijden, zijn fiscale woonplaats had. Als de fiscale woonplaats van de overledene tijdens de periode van vijf jaar voor zijn overlijden op meer dan één plaats in België gelegen was, dan worden de successierechten betaald op de plaats in België waar zijn fiscale woonplaats tijdens de voormelde periode het langst gevestigd was. Onder fiscale woonplaats verstaat men de plaats waar de overledene zijn werkelijke, reële, permanente woonplaats, zijn familie, zijn activiteitencentrum en de zetel van zijn zaken of bezigheden had. De fiscale woonplaats stemt niet altijd overeen met de wettelijke woonplaats.

het jargon van het erfrecht 21

In België biedt de AXA Groep u de keuze uit een ruime waaier van banken verzekeringsproducten die voor uw persoonlijke situatie een gepaste oplossing bieden.

auto woning kredieten sparen beleggen financiële diensten veilig ondernemen veilig door het leven

www.axa.be

AXA Belgium, NV van verzekeringen toegelaten onder het nr. 0039 om de takken leven en niet-leven te beoefenen (KB 04-07-1979, BS 14-07-1979) Maatschappelijke zetel : Vorstlaan 25 - B-1170 Brussel (België) Internet : www.axa.be - Tel. : 02 678 61 11 - Fax : 02 678 93 40 KBO nr. : BTW BE 0404.483.367 RPR Brussel

7.06.2919 - 1009 - V.U.: Mieke Debeerst, AXA Belgium nv, Vorstlaan 25 - 1170 Brussel

uw AXA bankagent of verzekeringsmakelaar

In België biedt de AXA Groep u de keuze uit een ruime waaier van banken verzekeringsproducten die voor uw persoonlijke situatie een gepaste oplossing bieden.

auto woning kredieten sparen beleggen financiële diensten veilig ondernemen veilig door het leven

www.axa.be

AXA Belgium, NV van verzekeringen toegelaten onder het nr. 0039 om de takken leven en niet-leven te beoefenen (KB 04-07-1979, BS 14-07-1979) Maatschappelijke zetel : Vorstlaan 25 - B-1170 Brussel (België) Internet : www.axa.be - Tel. : 02 678 61 11 - Fax : 02 678 93 40 KBO nr. : BTW BE 0404.483.367 RPR Brussel

7.04.8730- 1009 - V.U.: Mieke Debeerst, AXA Belgium nv, Vorstlaan 25 - 1170 Brussel

uw AXA bankagent of verzekeringsmakelaar

ik regel de overdracht van mijn vermogen ik kijk de toekomst sereen tegemoet

Recommend Documents