FOTO: AVI GANOR
Kunst uit Israël
Tango with a crow, 2006
‘Bloed, geweren en doden, dat is wat je ziet in Nederlandse galerieën’, aldus curator Ronit Eden. Onlangs bezocht ze Israël met hotshots uit de Nederlandse kunstwereld. ‘Ik wilde ze laten zien dat de Israëlische fotografie gevarieerd, inspirerend en op hoog niveau is’. ANNET RÖST
24 | C 3
NIW7403_FotografieIsrael.indd 1
Israël in th I
k ga heel veel naar exposities,” vertelt Eden. ,,Als er Israëlische foto’s hangen zijn ze bijna altijd politiek van aard en van dezelfde artiesten. Galerieën kiezen werk dat voldoet aan het stereotype van Israël.” Nergens voor nodig vindt de kortgeknipte, charmante Israëlische. Ze studeerde er architectuur en werkte voor de grootste musea van het land. Sinds 2002 woont ze in Nederland en maakt ze tentoonstellingen, vooral gericht op internationale hedendaagse kunst. Wanneer het even kan probeert ze het Nederlandse publiek kennis te laten maken met kunst uit haar geboorteland. De afgelopen jaren nam ze, op verzoek van stichting kunstenisraël, museumdirecteuren, conservatoren en andere specialisten mee op werkbezoeken naar Israël. Haar laatste reis stond in het teken van fotografie. Ze nam drie invloedrijke figuren
uit de fotowereld mee: Hripsimé Visser, fotografieconservator bij het Stedelijk Museum, Bas Vroege, directeur van het moderne kunstcentrum ‘Paradox’ en Femke Lutgerink, artistiek directeur van Fotodok te Utrecht. „Ik heb voor een fotografiereis gekozen omdat het een kunstvorm is die toegankelijk, hip en booming is. Foto’s zijn vaak ook een stuk goedkoper dan bijvoorbeeld schilderijen, waardoor er veel wordt gekocht door de musea en verzamelaars.” Een vierde gast sloeg het aanbod van Eden af. „Ze wilde niet mee omdat fotografie in Israël ‘onontwikkeld’ zou zijn en ‘alleen maar politiek’. Ik was echt verbaasd, maar snapte aan de andere kant ook waarom ze het zei. Ze is nog nooit in Israël geweest, en nogmaals, wat je hier in Nederland leest en ziet voldoet alleen maar aan het stereotype van Israël.”
27 SEPTEMBER 2013
25-09-13 14:40
Onbekend
In Tel Aviv schieten de galerieën als paddestoelen uit de grond
23 TISJRI 5774
NIW7403_FotografieIsrael.indd 2
Ook Nissan Perez, Israëls eerste fotocurator, denkt dat er veel onwetendheid is. „Als ik lezingen geef in het buitenland merk ik dat mensen niet op de hoogte zijn van wat er in Israël op fotogebied gaande is. Als ik ze werk laat zien van Israëlische fotografen zijn ze vaak positief verrast.” Perez zette 37 jaar geleden de fotografieafdeling van het gerenommeerde Israël Museum op. Daarnaast stelde hij honderden exposities samen, gaf les aan de Bezalel Academy of Arts and Design in Jeruzalem en publiceerde boeken, catalogi en artikelen. Enthousiast en vol passie praat hij over zijn werk, leven en fotografie. ,,Fotografie is voor mij als liefde. Hoe leg je uit dat je verliefd op iemand wordt? Het zijn niet je hersenen, maar je hart. Ik geloof in het medium en in wat het kan doen.”De in Turkije geboren Perez geeft toe dat fotografie als
FOTO: PAVEL WOLBERG
the picture
Dance clubs, Tel Aviv, 2009
kunstvorm pas de laatste decennia echt van de grond is gekomen. „In de jaren 30 van de vorige eeuw keken de eerste Joodse fotografen naar het land met een nauwe zionistische blik. Thema’s waren vooral de herleving van het Joodse leven in Israël, het bewerken van de aarde et cetera. Het was heel mooi, maar een fase. Men kampte ook met praktische problemen. Er was trouwens destijds in Palestina nauwelijks materiaal om de foto’s goed te kunnen ontwikkelen. Daarna, met de immigratiegolven uit Duitsland kwam er een nieuw soort fotografie. De immigranten zagen het land weer heel anders, door de ogen van een buitenlander. Heel kritisch, soms zelfs xenofobisch ten opzichte van de Arabieren of Joden uit andere werelddelen. Op sommige plaatjes voel je gewoon het verschil tussen de asjkenazische en sefardische Joden. Het was een belangrijke periode, ook al was
C3
| 25
25-09-13 14:40
FOTO’S: SIMCHA SHIRMAN
Kunst uit Israël
Saturday Breakfast, 2000
het veel propagandamateriaal gemaakt voor organisaties zoals het Joods Agentschap. Na de oprichting van de staat, in 1948 kwam de zionistische blik weer terug. De belangrijkste fotojournalisten waren sterk geworteld in het land, heel erg Israëlisch. Creatieve reclame kwam toen ook op gang en later ook magazinefotografie.” De Jom Kipoeroorlog in 1973 was volgens Perez hét keerpunt. „In de jaren 70 zaten we nog op het niveau van ‘romantische plaatjes’. De fotografen die hier al waren sinds 1948 maakten nog steeds dezelfde foto’s in dezelfde geest, terwijl er in het buitenland al een hele arena aan verschillende stijlen was. Gelukkig kwamen er talenten vanuit het buitenland naar Israël en gingen Israëli’s naar het buitenland om daar te studeren. Vervolgens zijn die les gaan geven aan de kunstacademies en kwam er een heel nieuwe generatie met talentvolle en kritische artiesten zoals Avi Ganor en Simcha Shirman. Fotografie werd steeds belangrijker en eindelijk gezien als een echt vak. De lat ligt nu heel hoog omdat wij de internationale
26 | C 3
NIW7403_FotografieIsrael.indd 3
standaard hebben aangenomen. Wat betreft kwaliteit zijn we er gewoon. Ook wat betreft inhoud. Israëlische fotografen, zowel Joods als Palestijns, zijn heel erg betrokken met het leven in Israël. Met de natuur, de politiek, de samenleving. Deze diepe betrokkenheid en toewijding zorgt voor fantastische foto’s.”
Paddestoelen
Dat fotografie leeft wordt duidelijk in Tel Aviv. Galerieën schieten als paddestoelen uit de grond. Elke dag is er wel een opening en elke donderdag – voor het weekend – beslaat het aantal exposities dat bezocht kan worden een hele pagina in de landelijke kranten. Pavel Wolberg (1966) is een van de bekendste fotografen van Israël. Als 9-jarig jongetje kwam hij vanuit Leningrad naar Israël waar hij nu samenwoont met zijn vrouw en dochtertje. Wolberg begon als persfotograaf, maar maakt nu vooral foto’s voor galerieën, vakbladen en catalogi. Perez schafte zijn werk aan voor de collectie van het Israël Museum en ook Eden kent zijn werk. Desondanks heeft hij moeite het hoofd boven water te houden.
Kunst en cultuur kunnen een brug slaan tussen mensen en een band creëren. Ook tussen Palestijnen en Israëli’s
27 SEPTEMBER 2013
25-09-13 14:40
Kunst uit Israël
Family, 2000
,,Ik werk momenteel samen met een galerie in New York, had exposities in Venetië, Rusland en zelfs in Den Haag, maar het is niet makkelijk om hier fotograaf te zijn,” vertelt hij met een licht Russisch accent terwijl hij een koud biertje inschenkt in zijn rommelige huiskamer in Tel Aviv. „Het is een klein land en er wonen hier zoveel getalenteerde mensen. We kunnen nergens heen, niet naar Syrië, of naar Egypte. Zoals jullie even de bus naar Brussel pakken, dat zit er hier niet in. Vroeger fotografeerde ik veel in Gaza, maar zelfs daar kom ik niet meer binnen. Je moet héle mooie foto’s maken om gezien te worden. Er is hier weinig geld en weinig publiek voor kwaliteitswerk, daarvoor moet je in Amerika of Europa zijn, maar daar houden ze weer niet zo van Israëli’s.” Perez geeft Wolberg gelijk. „Pavel is een fantastische fotograaf. In 1997 won hij de prijs die het Israël Museum jaarlijks uitreikt aan veelbelovende artiesten. Wat hij ook fotografeert, de intifada, de illegale arbeiders of kolonisten in de Westbank, zijn werk laat je niet onberoerd. Maar inderdaad, Israël is een
23 TISJRI 5774
NIW7403_FotografieIsrael.indd 4
heel klein land, met een gering aantal musea dat zich gespecialiseerd heeft in fotografie. Toch kiezen veel jongeren voor het vak, het is in de mode. Volgens mij omdat ze heel erg betrokken zijn met de samenleving. Ze willen mensen aan het denken zetten. Fotografie is een heel goede manier om te laten zien wat er aan de hand is.”
Politiek
De reis van Eden werd een succes. „Alle drie de specialisten waren erg onder de indruk van de kwaliteit van het werk dat ze in Israël zagen. Maar ook van de artiesten en hun persoonlijke verhalen en motivaties. Toen ze terugkwamen waren ze echt in een ‘wow’-stemming en nu willen ze absoluut met Israëlische kunstenaars gaan samenwerken.” Eden hoopt dat het de algemene tendens wat zal verbeteren: „Als ik in Nederland werk laat zien aan galeriehouders of musea hoor ik vaak dat het heel mooi is en van hoge kwaliteit. Maar liever maken ze er geen expositie van. Het past niet bij het beeld dat men heeft over Israël. En daarnaast zijn ze bang dat ze
met een expositie politiek zouden instemmen met wat er gebeurt in Israël.” Perez vindt, net als Eden, dat de meeste fotografen juist bruggen willen slaan: ,,Ik geloof in het belang van het medium en wat het kan doen, voor de artiesten, voor de gemeenschap en voor het publiek dat het ziet op exposities. Kunst en cultuur kunnen een brug slaan tussen mensen en een band creëren. Ook tussen Palestijnen en Israëli’s. Er werd me werk in het buitenland aangeboden, maar ik ben in Israël gebleven. Ik ben dit land iets verschuldigd. Het is onze taak om kritisch te zijn en van deze regio een betere plek te maken.”
Dit is de eerste aflevering van een serie verdiepende artikelen over hedendaagse Israëlische kunst, telkens met veel beeldmateriaal. De stukken zijn vervaardigd door het NIW in samenwerking met de stichting KUNSTENISRAËL. In de loop van het komende jaar verschijnen artikelen over andere kunstvormen.
C3
| 27
25-09-13 14:41
FOTO: SIMCHA SHIRMAN
Kunst uit Israël
FOTO: AVI GANOR
Boven: I am Japanese 3, 1996 Onder: The White Horse Fell in the Mud, 2009
28 | C 3
NIW7403_FotografieIsrael.indd 5
27 SEPTEMBER 2013
25-09-13 12:37
