K THE ATE R
Abke Haring: actrice, theatermaakster en goede moeder
‘Ik doe geen water bij de wijn. Dan verloochen je jezelf’
Volgende week gaat Abke Harings Unisono in première bij Toneelhuis. Het wordt minimaal toneel, nadat het leven haar maximaal heeft verrast, als actrice én als vrouw. ‘Weet je wat ik zou willen? Dat het stuk als een grote, gezamenlijke zenmeditatie aanvoelt.’ DOOR ELS VAN STEENBERGHE, FOTO’S FRANKY VERDICKT 102 18 N OVEMBER 2015
‘In mijn stuk zie en hoor je de gedachten van iemand die even niet weet hoe ze het – leven – moet doen. In deze samenleving is er heel weinig tijd voor stilte, twijfel en zoeken.’
‘Z
WWW. KNAC K.BE
op de wereld, die haar vanaf het telefoonscherm aankijkt. De jongen erfde de grote, verwonderd kijkende ogen van zijn moeder en de getaande huid van zijn zwarte, uit New York afkomstige vader. ‘Onlangs kwam zijn oma uit Philadelphia op bezoek en hadden we het over de oprukkende rassenhaat in Amerika. Sinds Obama president is, is de haat toegenomen. Omdat het nu lijkt alsof de zwarten alles voor het zeggen hebben. Dat zint de racisten niet. Zoiets maakt me bang. Het is toch niet normaal dat ik verdrietig word als ik naar mijn zoontje kijk?’ Maar er is meer dat Harings leven overhoopgooit. Dit voorjaar meldde Toneelhuis dat haar contract niet verlengd wordt. Vorig jaar won ze nog de prestigieuze Theo d’Or voor haar indrukwekkende vertolking van Hamlet in Hamlet vs Hamlet (een tekst van Tom Lanoye in een regie
van Guy Cassiers, artistiek leider van Toneelhuis). Vanaf 2017 blijft Haring enkel als actrice verbonden aan het huis. Als maker mag ze de vleugels uitslaan. ‘Als actrice trek ik volle zalen, als maker lukt me dat hier niet.’ Het nieuws smaakt bitterzoet. ‘Na Unisono maak ik een productie met Guy en daarna speel ik bij Ivo van Hove, in een coproductie van Toneelhuis met Toneelgroep Amsterdam, en dan maak ik nog een eigen creatie. Daar heb ik zó veel zin in. En dat gaon stukken worden, joeng!’ Als Haring zich opwindt, vonkt er ruw Vlaams tussen haar tanden. Maar de felle woorden zijn nog niet koud of ze duikt onder de tafel en slaat met haar vlakke hand op de parketvloer. ‘Afkloppen! Je weet maar nooit’, lacht ze verontschuldigend. ‘Het nieuws kwam hard aan, maar intussen ervaar ik het als een geweldige uitdaging. Ik kijk er erg naar uit om op andere 18 NOVEMBER 2015 103
▲
o heb ik hem toch nog een beetje bij me, en je ziet het niet hè?’ Abke Haring glundert achter haar schrijftafel. Ze bestudeert haar zwarte T-shirtje dat vanochtend ‘besproeid’ werd door haar baby. We zitten in de nauwe werkkamer die Haring van Toneelhuis ter beschikking krijgt in een voormalige balletschool, vlak bij de Bourlaschouwburg. Het is een zondagmiddag in augustus. Het grote raam kijkt uit op het weelderige binnentuintje. Harings bureau – een simpele, rechthoekige tafel – past net in de ruimte. Op het tafelblad staat een glas koffie en liggen enkele plastic zakjes vol zorgzaam belegde bruine boterhammen. Verder: twee boeken (Dash Snows I Love You Stupid en Marshall Vian Summers’ Steps To Knowledge) en haar mobiele telefoon. ‘Normaal gaat die telefoon uit.’ Maar nu is het leven even niet normaal. Haring zette dit voorjaar een zoon
K THE ATE R
▲
plekken voorstellingen te maken. Ik wil in de toekomst ook meer met beweging doen – eindelijk dansen! – en meer met foto’s en objecten werken. Maar bovenal moet er brood op de plank komen en wil ik een goede moeder zijn.’ Zoals elke moeder. ABKE HARING: Niet elke moeder slaagt daarin. Mijn moeder had het lastig tijdens mijn jeugd. Dat was een nare tijd. Ik vertrok bij mijn moeder, woonde een tijd bij mijn vader en verhuisde nog voor mijn achttiende naar een studentenhuis. Ik liep ook weg van school. Ik heb nog twee zussen en twee broers (onder wie filosoof en auteur Bas Haring, nvdr), maar wij hielpen elkaar niet. Pas nu, nu we ouder en ouders zijn, groeien we wat naar elkaar toe. Mijn jeugd was een donkere, eenzame periode. Toch ben ik daar positief uitgekomen.
Wie of wat heeft u daarbij geholpen? HARING: De drang tot overleven. En hoop. In al die donkerte zocht ik voortdurend naar hoop. Die vond ik in het schrijven en in de schoonheid van kleine dingen. Is dat sterk zijn? Ik weet niet of ik sterk ben. Misschien is het wel andersom? Iets in me is zwak genoeg om toe te geven aan het geloven in de hoop en in het genot van het schrijven. Of klinkt dat gek? Het schrijven is echt een vriend. Sinds mijn puberteit heb ik altijd een boekje bij me. Dat is veiliger en vriendelijker dan mensen. Ik ben een einzelgänger. Als pubermeisje hoorde ik nergens bij. Ik heb nooit gedronken, gerookt of geblowd. Ik zweeg veel, en ik schreef veel. Ik schreef gedichten. Maar ik wist niet dat dat gedichten waren. Ik schreef gewoon dingen op. Tot mijn leraar Nederlands me vroeg om een van die ‘gedichten’ voor te dragen in de klas. Zijn lessen waren mijn houvast. Ze waren, samen met mijn toneellessen, de enige momenten waarop ik me veilig voelde.
Waarom was toneel toen al zo belangrijk? Was het een vlucht?
104 1 8 NOV EMBER 20 15
HARING: Het is écht zo veel meer dan dat. (Ineens staan de tranen in haar ogen) Sorry, ik slaap amper en ben nog altijd heel emotioneel door de zwangerschapshormonen. Wat een rothormonen! Tijdens mijn zwangerschap zag ik het leven soms ABKE HARING zó zwart. Niet omdat ik ongelukkig was, maar gewoon omdat 1978: geboren in die hormonen voor onvoorstelUtrecht. bare mood swings zorgden. Een 2002: studeert af hel. Ik stond zo in contrast met aan Studio Herdie vrolijkheid van de mensen man Teirlinck en om me heen die blij waren voor HARING: (Glimlacht) Daar is wordt door Luk me. Verschrikkelijk. Ook dat Ramsey weer. Hoe hij die mono- Perceval voelde eenzaam. Wie is niet eens loog heel direct naar het publiek gevraagd mee eenzaam? Je hebt zo veel soorten bracht, sprak me erg aan. Ma- te spelen in Het eenzaamheid. gistraal vond ik dat. Het had een kouwe kind. Maar mijn theater is niet frisheid die ik niet kende. Zulke wordt zomaar een vorm om het over dingen zag je niet op de televisie. 2006: geselecteerd Ik was achttien, zowat alleen op voor Het Theater- ‘de eenzaamheid’ te hebben. Na mijn afstudeersolo schreef ik de wereld, mijn haar stond festival met de de solo’s Hoop (2006) en Linoletterlijk alle kanten op. Chaos. solo Hoop. leum/Speed (2009), ook over de Maar dankzij die solo wist ik wat ik met mijn leven wilde: 2010: maakt deel moeder-kindrelatie. Vanaf Hout (2010) raakte ik andere thema’s spelen zoals hij. En dus wilde ik uit van de en vormen aan. Unisono is weer studeren aan de school waar hij makers- en acteursploeg van een solo en zou je een stuk over studeerde. Toneelhuis. eenzaamheid kunnen noemen. Ik deed vijf jaar over de opleiding. Want ik sprak ‘eubo- 2014: ontvangt de Maar het gaat over veel meer. Ik wil focussen op de patronen in mineubel’ slecht. Ik belandde in Theo d’Or voor ons leven. Iedereen loopt in de kleinkunstrichting, waar haar vertolking dezelfde patronen. Letterlijk en Manou Kersting de chief was. van Hamlet in We leerden liedjes schrijven en Hamlet vs Hamlet figuurlijk. Iedereen wordt geboren, wordt ouder en sterft. Tijgrappen maken. Pas op het (tekst Tom dens mijn zwangerschap lette ik einde van de opleiding durfde Lanoye, regie Guy Cassiers). heel erg op alle patronen. Door ik te tonen wat ik écht wilde. die overhoopgegooide hormoPas toen besefte ik dat wat ik nale huishouding kreeg ik ook schreef ook uitgesproken kon last van dwangneuroses. Ik zag worden. Ik studeerde af met een elke deur die op een kier stond, monoloog die ik naakt bracht. Toen heb ik iets gevonden. Als je schil- telde stickertjes, ergerde me aan de rotdert, weet je op den duur welke kleuren zooi bij de ingang van de Albert Heijn. je mooi vindt en welke penselen je graag Ik draaide dol op details. Ik heb enorm gebruikt. Tijdens dat afstudeerstuk ont- veel patronen gelegd en ritueeltjes uitgedekte ik mijn kwasten en mijn kleuren. voerd tijdens die zwangerschap. Het was een monoloog over een moeder Waakt u intussen als kersverse moeder die doodging. Een stuk over pijn. Al over de patronen binnen uw gezin? wilde ik niet alleen die pijn laten zien. Ik HARING: Onlangs kwam er iemand op toonde ook hoe je ervan verlost kan ‘babybezoek’. Ik had geen idee wat dat raken. Ik wilde vooral hoop laten zien. betekende. Dat was echt een test voor Dat wil ik nog steeds. ‘There is a crack in mij. De bel ging, ik opende de deur en everything. That’s how the light gets in’ dacht: nu ga ik leren hoe je bezoek ontzingt Leonard Cohen in Anthem. Door de vangt. Ik toonde de baby en toen was kwetsuren straalt het licht naar binnen. het bezoek afgelopen. (Vertwijfeld) Is dat Door de pijn kan de hoop groeien. normaal? Had ik taart moeten serveren? Of een borrel? Dat eerste stuk, Nageslachtsfarce/genoAch, ik blijf een einzelgänger. Al heeft cide (2002), kleefde het etiket ‘theater het ook met deze samenleving te maken. over eenzaamheid’ op uw werk. Terecht?
▲
HARING: Een vlucht? Helemaal niet. Daar vond ik de schoonheid en de hoop. Dat ik toneel wilde spelen, ontdekte ik al vroeg. Ik droomde van een leven als balletdanseres, maar dat vond mijn moeder te tuttig. We gingen ook nooit naar het ballet of het theater. Maar we keken heel soms televisie. Als we keken, zag ik Drie Dikke Dames op VPRO. Daar ging een magie van uit, voor mij. Wauw. Ik was er wild van! En van poppenspeler Jozef
van den Berg hield ik ook.
Hij stopte zijn carrière in Antwerpen, u begon ze daar nadat u De Doorspeler had gezien, de monoloog waarmee Ramsey Nasr in 1995 afstudeerde aan Studio Herman Teirlinck. Het begin van die solo zou evengoed over u kunnen gaan: ‘Ik ben niet warrig. Ik ontwricht de chaos die doorgaans voor volmaakt doorgaat.(...) Ik verzet de bergen die mij tegenstaan naar elders.’
OB64160
Helemaal verzekerd? Tot € 150.000 voor uw nabestaanden indien u heengaat na een ongeval
Knack Verzekering Overlijden na Ongeval! Een ongeluk zit in een klein hoekje. U valt van de trap, glijdt uit in de badkamer, u wordt aangereden... Dit zijn maar enkele ongevallen waarbij u er gewoonlijk met de schrik vanaf komt. Toch kan overlijden er het gevolg van zijn. Kan uw gezin de vaste kosten blijven betalen als u er niet meer bent? Kunnen uw kinderen verder studeren? Met de Knack Verzekering Overlijden na Ongeval zijn uw nabestaanden verzekerd van een vast geldbedrag mocht u komen te overlijden na een ongeval. Zo moeten uw dierbaren ten minste niet aan de ¿nanciële gevolgen denken!
Vraag nu uw offerte op Knackverzekeringen.be/overlijdenongeval
Of bel ons op 0800 15 933
Deze Knack Verzekering wordt u aangeboden door verzekeraar ACE European Group Limited en door verzekeringsagent Roularta Business Leads NV. ACE is in België houder van een Europees paspoort en valt onder het gedragstoezicht van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) met code NBB/BNB 2312. Roularta is bij de FSMA ingeschreven onder nummer 113336 A. Deze publiciteit geeft een algemeen beeld van het voorgestelde product. Alleen de wettelijke bepalingen over het product en de Algemene en Bijzondere Voorwaarden zijn bindend.
Het enige blad voor de 50-plusser.
OB64333
Nu in uw krantenwinkel
Vandaag is uw wereld groter dan ooit. Dat vraagt om een klare kijk. En net dat wil Plus Magazine u bieden, op alle mogelijke vlakken: gezondheid, recht en geld, cultuur, reizen, welzijn, familiaal leven, lifestyle... Al dat boeiends bundelt Plus Magazine speciaal voor u tot 150 pagina’s vol nuttige maar ook leuke lectuur, elke maand opnieuw.
K THE ATE R
▲
Iedereen is nu veel meer alleen dan vroeger. In New York, waar ik vaak ben (haar vriend woont er, nvdr.), gaat het er anders toe. Veel mensen zijn er armer maar toch is het daar gezelliger. Er wordt samen gekookt en gegeten. Mensen helpen elkaar en wonen vaak samen om de huur te kunnen betalen. Hier worden de mensen eenzaam van hun welvaart. We beseffen niet meer hoe geweldig het is dat de stad de bloemperkjes onderhoudt en in fietsjes voorziet.
106 18 N OVEMBER 2015
▲
Met de rugzak De telefoon rinkelt. Tijd voor borstvoeding. Haring drinkt haar glas koffie leeg en hapt in een bruine boterham. We spreken af elkaar opnieuw te ontmoeten tijdens de repetities, na de zomer. ‘En breng je dan de fotograaf mee?’ Begin november, op een haast zomerse dinsdagmiddag, treffen we elkaar opnieuw. Haring verhuisde intussen van haar werkkamer naar de repetitieruimte op de benedenverdieping van de voor- ABKE HARING: ‘We zijn het kijken verleerd in de zondvloed van beelden. malige balletschool. Zwarte balletvloer Daarom houd ik van traag theater dat over je heen golft.’ op de grond, zwartfluwelen gordijnen verbergen de spierwitte muren en Haring – piekfijn uitgedost in zwarte blouse, broek en sneakers – zit aan een tafeltje HARING: Na die hectische periode waarin Wat schreef u? vol notities, een laptop, lege drinkbekers ik Hamlet speelde en een kind kreeg, is HARING: (Ze denkt lang na, aarzelt en en een zakje bruine boterhammen. het heerlijk om enkele uren per dag dan verschijnt die typische, rustig gefocuste alleen te mogen zijn. Na al het maximale blik in haar ogen. Bijna fluisterend citeert HARING: De voorstelling zal hier opgevoerd worden. Ik wil een intiem stuk terug naar het minimale. Al schrijvend ze een stukje tekst.) ‘Beweging is pijnlijk maken. Het liefst zou ik zelf de deur bundel ik in één stem alle stemmen in / en het raakt enkel het apparaat dat de opendoen voor het publiek. En het decor mijn hoofd. Ik wil die tienduizenden ge- snaren stemt / het instrument zelf heeft is zo minimaal mogelijk. Zodat ik als het sprekken die je voert met jezelf terwijl stil de sluimerstand betreden.’ (Stilte) Dit je ook nog eens met iemand raakt de kern van Unisono. ware met de rugzak op tourTijdens het schrijven van een stuk, anders spreekt, laten klinnee kan door Vlaanderen en ken én tot rust proberen blader ik altijd in fotoboeken. De meest Nederland. Of misschien speel ‘Even niet meer te brengen. Unisono is een uiteenlopende beelden inspireren me. ik wel in een omgebouwde weten hoe uitnodiging tot pogen. Po- Maar een beeld zoals de foto van die aangarage ergens off-off-Broadhet verder gen mag. Dat vergeten we gespoelde Syrische kleuter, inspireert me way! moet, dat vandaag te vaak. Ik check echt niet. Waarom springt iedereen Unisono wordt een klein rizelden Facebook. Als ik het daarop? Waarom wil iedereen die vertueel, een gebed haast. Het is lijkt vandaag doe, maakt het me triest. schrikking zien? Dat vind ik raar. een choreografie van gedachniet meer Hoeveel mensen blijken De foto werd een symbool van hoe ten in een intieme, stille ruimte. te kunnen.’ daar een perfect succesvol Europa omgaat met de asielzoekerscriJe ziet en hoort de gedachten leven te hebben? Even niet sis. Toont dit hoe onze maatschappij aan van iemand die even niet weet meer weten hoe het verder menselijkheid inboet? hoe ze het – leven – moet moet, dat lijkt vandaag niet doen. In deze samenleving is HARING: Daar durf ik niets over te zeger heel weinig tijd voor stilte, twijfel en meer te kunnen. gen. Misschien is dit de nieuwe menseVanuit die gedachte begon ik te lijkheid? Misschien ontstaan er nieuwe zoeken. Toch zie ik om me heen veel mensen zoeken naar waarom de dingen schrijven. Nu de zoon naar de crèche waarden? Ik weet dat niet. zijn zoals ze zijn. Dit stuk gaat over dat gaat, heb ik elke dag een exact aantal Gelooft u? zoeken naar houvast. We willen allemaal uren om mijn huishouden én mijn werk HARING: Niet in een god, wel in het leven. ergens aankomen op een plek waar we te doen. Tijd om rustig achterom te kij- Welke waarden wilt u uw zoontje meegeken is er niet. Werken! Dus zat ik de ven? rust, ruimte en vrede vinden. afgelopen weken intens te schrijven met Is schrijven voor u aankomen op die HARING: (Vertederd) Mijn boeleke. Hij minimal techno in de koptelefoon. plek? moet zo veel leren. Ik wil hem absoluut
OB64295
NU TE KOOP
Het schenk- en erfrecht is in volle evolutie. Zo is sinds 1 juli vastgoed schenken in het Vlaams gewest een stuk goedkoper geworden. Ook voor nieuw samengesteld gezinnen zijn er nieuwe regelingen. In deze extra editie, onder redactie van professor Jos Ruysseveldt, vindt u alles over erfenissen, schenkingen, huwelijkscontracten, testamenten, levensverzekeringen en legaten. Helder, met veel praktische tips, cases en advies. 112 p. - € 9,95
K THE ATE R
▲
bijbrengen dat de mens een sociaal en goed wezen is. Ik geloof dat alles uit het goede vertrekt. Soms is het moeilijk om in deze harde maatschappij het goede nog te zien. Maar het is altijd ergens zichtbaar. Al ben ik ook bang en vraag ik me af hoe ze hem zullen behandelen. Of hij bijvoorbeeld het doelwit zal worden van gefrustreerde, blanke racisten...
ABKE HARING:
‘Het theater is de mooiste plek waar einzelgängers zich verbonden kunnen voelen.’
Bent u goed in vergeven? HARING: Dat gebeurt, dat vergeven. Dat is ouder worden. Je krijgt een inzicht. Je begint je af te vragen waarom iets slecht is en wat dat dan is: ‘slecht zijn’. Maar de mens is niet slecht. Het leven is gewoon moeilijk voor de mens. Ik zie vooral onkunde. Dat is niet slecht. Of ben ik naïef? Ook mijn vader leerde me wat vergeven is. Hij is heel ruimdenkend en vergevingsgezind. Zo iemand dicht bij je hebben, is een cadeau.
Hebt u uw moeder vergeven? HARING:
Ja.
Bent u bang net als haar te worden? HARING: Ik was erg bang dat ik geen goede moeder zou kunnen zijn. Maar zie! Mijn zoon is intussen zes maanden en het gaat top. Ik voel me zo goed. Moeder worden liet me iets in mezelf ontdekken: rust én de durf om te focussen op de essentie. Die essentie is beseffen dat wij, mensen, niets meer kunnen dan pogen. Pogen gelukkig te zijn. Proberen te zeggen wat we willen zeggen. Al lukt dat zelden.
met me. De nerven van een blad, een druppel water. In Flou (een voorstelling uit 2011 over de wegebbende liefde tussen een man en een vrouw, gespeeld door Haring en Han Kerckhoffs, nvdr.) viel water druppel voor druppel op de scène. Dat geluid Een van de boeken die deze zomer op uw werd versterkt, zodat je heel mooi die bureau lagen, is Marshall Vian ‘drup’ hoorde. Ik wil die details zo precies Summers’ Steps To Knowledge: Spiritual mogelijk ensceneren. En ik doe geen Preparation for Humanity’s Emergence water bij de wijn. Het is je Into The Greater Community. taak als kunstenaar jezelf Wilt u uw visie niet alleen niet te verloochenen. Ik als moeder maar ook als ‘Moeder maak geen theater om de kunstenaar delen? worden liet me mensen te plezieren. HARING: Ik roep het soms iets in mezelf Waarom dan wel? wel: ‘We moeten het publiek ontdekken: rust opvoeden!’ Maar eerder dan HARING: Om, zoals in Unieen louter maatschappelijk sono, stil te staan bij de én de durf om statement, wil ik vooral dat snelle wereld. Theater mate focussen op elke scène, elk woord, elke ken, is verdomd moeilijk. de essentie.’ beweging klopt. Ik focus lieDe mensen willen eigenlijk ver op het gezin dan op de een ontspannen avond besamenleving. De zorgvulleven. Maar als maker wil digheid waarmee ik aan de je confronterende dingen scènebeelden en de houdingen van mijn zeggen en tonen. Toen ik zwanger was, acteurs schaaf, is op het randje van wilde ik ook alleen maar ontspannen in irritant. En ik zou graag nog irritanter het theater. Maar waarom maak je kunst zijn. (Grijnst) Details zijn mijn grote of theater? Omdat je iets wilt verkondigen. liefde. In de details schuilt de schoonheid Ik maak niet zozeer toneel vóór maar en de meerwaarde van de dingen. Ook mét het publiek. Je focust samen op een de schoonheid van de natuur doet veel gevoel, op pijn, je gaat daar even door 108 1 8 NOVE MBER 2 015
en ervaart dan samen de hoop. Samen! Zonder dat je actief moet participeren of zo. Het theater is de mooiste plek waar einzelgängers samen kunnen zijn en zich verbonden kunnen voelen zonder dat ze ook echt een verbinding met iemand hoeven aan te gaan. Hoe zal Unisono verbinden? HARING: Als een gebed. Ik focus onder andere op wat fotograaf Dash Snow in I Love You, Stupid toont: het rafelige alledaagse, een mens die over de rand gaat, haast versmacht in vuiligheid maar toch blijft proberen om gewoon te (over)leven. Blijven pogen. Het publiek mag rustig kijken en luisteren zonder aan een verhaal te hoeven denken. We hebben het daar moeilijk mee vandaag. We zijn het kijken verleerd in de zondvloed van beelden. Daarom houd ik van traag theater dat over je heen golft. (Veert recht) Weet je wat ik zou willen? Dat het stuk als een grote, gezamenlijke zenmeditatie aanvoelt. Iedereen wordt zen, ziet de details en ziet zo het geheel én de schoonheid ervan.
Unisono gaat op 25 november 2015 in Toneelhuis in première. www.toneelhuis.be
