Ik ben uit Hilversum weggegaan omdat het te wit werd en het beleid en gedachtegoed anders was dan wat bij mij past

INHOLLAND Select Studies

“Ik ben uit Hilversum weggegaan omdat het te wit werd en het beleid en gedachtegoed anders was dan wat bij mij past” Biculturele vrouwen in de televisie journalistiek

Kawtar Azdad- Kartoubi Adres: Kortenaer 41 te Hillegom Tel: +316 2437 7566 Email: [email protected] Studentnummer 433718 Studiejaar: Journalistiek ‘07/ ’08 Hogeschool Inholland Select Studies Datum afstuderen: juli 2008 Afstudeerbegeleider: Rob Freijssen Praktijkbegeleider: Drs. Schelte Beltman

‘Biculturele vrouwen in de tv-journalistiek’

Colofon

Scriptie: Biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek.

Omslagfoto’s van links naar rechts: Sharma Chin a Foeng, copyright onbekend Promotiemateriaal www.wereldjournalisten.nl Aldith Hunkar, copyright onbekend Raja Felgata, copyright Anja Meulenbelt Ebru Baskan, copyright MTNL

Vormgeving: Kawtar Kartoubi

Druk: Océ Inholland, Rotterdam

Uitgave: Juli 2008

© Kawtar Kartoubi Biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek Afstudeerscriptie Journalistiek

Pagina 2 van 86


Samenvatting Ik ben bicultureel en aankomend televisiejournaliste. Waar ik in mijn jeugd nooit stil heb gestaan bij het feit dat ik van Marokkaanse ouders kwam, werd ik op latere leeftijd gedwongen met mijn neus op de feiten gedrukt. ‘Je bent geen Nederlandse, je bent Marokkaanse’. En toen veranderde mijn wereld. Ik werd de Marokkaan, de moslim en de vrouw. De Nederlandse samenleving is gemengd en kleurrijk. Helaas is dit straatbeeld niet overal terug te vinden. Veel bedrijfstakken zijn te eenzijdig en huiverig om biculturelen aan te nemen. Ik heb specifiek voor de televisiejournalistiek gekozen, omdat de macht van de media erg groot is, ook wel bekend als de vijfde macht. De macht van de media is als een mes: je kunt het gebruiken om je brood er mee te snijden, maar je kunt er ook iemand mee doodsteken. Dit maakt het vak spannend en uitdagend maar ook gevaarlijk en onzeker. Het vak biedt geen zekerheid en is overheersend blank. De berichtgeving is nog erg gericht op de (autochtone) Nederlanders. Biculturele komen vaak alleen voor als het om een multicultureel onderwerp gaat. Biculturele vrouwen zijn belangrijk voor de televisiejournalistiek omdat zij verandering kunnen brengen. Ze hebben extra bagage en ook hun netwerk is uitgebreid. Anders dan de gemiddelde doorsnee televisiejournalist. Deze scriptie gaat over de biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek. Wat is hun participatie en waarom zijn ze belangrijk voor de televisiejournalistiek. Deze en andere vragen komen aan bod in deze scriptie. Ook geef ik naast mijn conclusies ook aanbevelingen wat er volgens mij gedaan kan worden door de media om de aanwas van biculturele vrouwen te bevorderen in de televisiejournalistiek. Biculturele journalisten hebben een andere referentiekader dan hun monoculturele collega’s. Zij zijn onmisbaar voor een redactie omdat het blikveld van de redactie wordt verbreed, de inleving in niet westerse culturen verdiept, de communicatie met niet westerse culturen verbeterd, de multiculturele verbanden en de multiculturele problematiek verhelderd. Voor deze scriptie is naar theoretisch onderzoek ook praktijkonderzoek uitgevoerd. Ik heb hiervoor vijftien biculturele journalisten geïnterviewd. Deze vrouwen zijn werkzaam in landelijke, regionale en publieke omroepen. Hun biculturaliteit van vanuit verschillende culturen, denk aan Indonesisch, Grieks, Surinaams, Turks en Marokkaans. Ook zijn de vrouwen werkzaam in verschillende functies. Ik heb gesproken met eindredactrices, verslaggeefsters, programmamaaksters, redactrices en nieuwslezeressen. Al deze vrouwen hebben mij inzicht gegeven in hun belevingswereld en wat hun kansen en obstakels zijn. Ook heb ik persoonlijk erg veel geleerd van elke vrouw in het bijzonder. Eén voor één rolmodellen. Hiermee is dit onderzoek belangrijk. Niet alleen voor mijn afstuderen, maar voor ons allemaal!

Pagina 3 van 86


Voorwoord Op nieuws jagen. Mooie films maken en verhalen schrijven. Creatieve invalshoeken aandragen. Het verhaal achter de persoon naar voren halen. Dit alles maakt de journalistiek een prachtig vak. Prachtig maar niet gemakkelijk. Als klein meisje was ik een grote fan van de journaliste Loïs Lane van de televisieserie Superman. Ik was jaloers op haar werk en de actie die het met zich meebracht. Dát wil ik ook, was altijd mijn reactie op haar scoops. Ik begon ijverig te schrijven en mijn toekomst bewust te plannen. Mijn ouders hadden verdeelde gevoelens bij mijn keuze. ‘Je kunt zoveel meer, waarom studeer je niet aan de universiteit en word je advocaat,’ zei mijn vader eens. Mijn moeder moest niets weten van mijn ambitie om journaliste te worden. ‘Is een gevaarlijk beroep, vooral nu de oorlog in Irak aan de gang is’. En dat terwijl zij in Rabat, Marokko zelf de ambitie had om journaliste te worden. ‘Maar daar is het veiliger,’ zei ze dan. Na maandenlange gesprekken met haar begon ze begrip te tonen en zag ze in dat een journalist ook voor het meidenblad als Tina kon schrijven. Met veel moed en een grote dosis enthousiasme begon ik aan de studie journalistiek aan de Hogeschool Inholland. Meteen al merkte ik dat ik als enige biculturele anders werd behandeld. ‘Je taal is een regelrechte ramp,’ werd gezegd. Terwijl mijn medestudenten evenveel of zelfs meer taalfoutjes in hun artikelen hadden. Een terugkerende strijd die ik aanging. Ik dook in de taalboeken voor een mini opfriscursus. Later in mijn opleiding werd ik geconfronteerd met de meest vreemde dingen die mij vaak hebben doen twijfelen om te stoppen met de opleiding en een andere ambitie te zoeken. Desondanks zette ik door en ging op zoek naar mede biculturele journalisten. Ik kende er maar een paar en die waren onbereikbaar. Ik vond het opvallend dat er zo weinig biculturele journalisten waren en begon na te denken over een mogelijke oorzaak. Worden er wel genoeg kansen geboden? Zijn er überhaupt wel biculturele journalistiekstudenten? En dat terwijl velen riepen dat de integratie mislukte door de negatieve berichtgeving van de media! Ga dan de media in, was veelal mijn antwoord. Waarschijnlijk had ik gemakkelijk praten want ik wist niet hoe het eraan toe ging in de journalistiek en al snel had ik een onderwerp voor mijn scriptie. Met veel vallen en opstaan en ups and downs ben ik gekomen waar ik wilde zijn. Mijn dank ben ik verschuldigd aan mijn grote steunen die me raad gaven en deskundige tips en die in mij geloofden, Schelte Beltman & Rob Freijssen. Voor mijn derde coach die zowel een vriend als een kritische begeleider was voor mij en dag en nacht klaarstond voor me, Rene van de Garde. Mijn ouders voor hun steun en liefde en mijn zusjes en broertje voor de ruimte die ze me gaven en hun geduld. En boven alles mijn maatje en beste vriend die lange gesprekken met me voerde en intensieve brainstormsessies, mijn lieve man Kamal.

Kawtar Azdad- Kartoubi Hillegom, juli 2008

Pagina 4 van 86


Inhoudsopgave Colofon Samenvatting Voorwoord

2 3 4

Hoofdstuk 1 Inleiding

6 t/m 8

1.1 1.2 1.3 1.4

6 7 8 8

Probleemveld: onvoldoende biculturelen in de televisiejournalistiek Probleemstelling en onderzoeksvragen Beperkingen Structuur van de scriptie

Hoofdstuk 2 Onderzoeksvraag I Wat is de actuele stand van zaken?

9 t/m 20

2.1 2.2 2.3 2.4

9 9 16 20

Inleiding en onderzoeksvraag I Literatuur: overzicht relevante theorieën & disciplines Praktijk/ onderzoek Samenvatting en antwoord

Hoofdstuk 3 Onderzoeksvraag II Wat is de meerwaarde van biculturele vrouwen

21 t/m 25

in de televisie journalistiek?

3.1 3.2 3.3 3.4

Inleiding en onderzoeksvraag II Literatuur: overzicht relevante theorieën & disciplines Praktijk/ onderzoek Samenvatting en antwoord

Hoofdstuk 4 Onderzoeksvraag III Wat kan het beroepsveld actief ondernemen om de aanwas van biculturele vrouwen in de journalistiek te bevorderen? 4.1 4.2 4.3 4.4

Inleiding en onderzoeksvraag III Literatuur: overzicht relevante theorieën & disciplines Praktijk/ onderzoek Samenvatting en antwoord

21 21 23 25 26 t/m 29

26 26 27 29

Hoofdstuk 5 Conclusies, aanbevelingen en implicaties

30 t/m 32

5.1 5.2 5.3 5.4

30 30 30 31

Inleiding Conclusies Suggestief voor acties Vervolgonderzoek

Bijlagen A B C D E

Literatuurlijst Vragenlijst Gesprekspartners Interviews uitgewerkt Frappante uitspraken

33 t/m 86

33 35 38 39 84

Pagina 5 van 86


Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1

Probleemveld: onvoldoende biculturelen in de televisiejournalistiek

De komst van grote groepen etnische minderheden in Nederland is een van de grootste maatschappelijke ontwikkelingen van de afgelopen decennia. Deze actuele maatschappelijk ontwikkeling brengt een problematiek met zich mee waar journalistiek Nederland niet om heen kan. Onbegrip dan wel gekleurde berichtgeving vormen hierbij onvermijdelijke valkuilen. Niet voor niets is er een commotie in vooral de media en de politiek ontstaan rondom ´het multiculturele drama´, zoals publicist Paul Scheffer1 het in het NRC Handelsblad verwoordde. De wijze waarop het multiculturele debat wordt gevoerd resoneert sterk in de media en de journalistiek; verschillen worden benadrukt dan wel ontkend, problemen gesignaleerd of subjectief geïnterpreteerd, taboes doorbroken dan wel omzeild. Over de wijze van verslaggeving over etnische minderheden ontstonden binnen de media begin jaren tachtig twee journalistieke noties. Een deel van de journalisten zei dat ze weergaven wat ze zagen. Een andere deel zei dat je niet alleen moest weergeven, maar daarbij de situatie ook in de context moest plaatsen. Er was immers soms meer dan wat men op het eerste oog kon zien. Wanneer je dit niet deed, kon je stigmatisering in de hand werken, redeneerden zij (Coronel, 2004)2 Tot deze laatste groep behoorde NRC- journalist Peter Schumacher, de eerste minderhedenspecialist. Schumacher onderkende het belang van adequate berichtgeving over etnische minderheden. De beeldvorming rond deze groepen was immers aan de orde … en daarmee hun plaats in de Nederlandse samenleving. Hij richtte daartoe in 1984 met andere journalisten de werkgroep Media en Racisme op. De opkomst van extreem rechts onder leiding van Hans Janmaat in de jaren tachtig was de directe aanleiding voor de oprichting van deze werkgroep. Hoe moest de journalistiek met diens gedachtegoed omgaan? Doodzwijgen of toch, met uitleg, een podium geven? Wat begon als een informeel praatclubje van betrokken journalisten groeide allengs uit tot een professioneel werkende NVJ bureau Migranten & Media (M&M). De werkgroep richtte zich aanvankelijk alleen op de wijze van berichtgeving over ‘buitenlanders’ maar zag gaandeweg ook het belang in van het bevorderen van de instroom van allochtone journalisten op de redacties. En hiermee werd de eerste stap gezet naar een gekleurde Nederlandse journalistiek. De werkgroep M&M organiseerde een brainstormsessie met collega’s en deed een stelling de deur uit: “De Nederlandse pers is niet racistisch in de zin dat er doelbewust wordt gehetzt tegen buitenlanders, Surinamers en andere ‘vreemdelingen’. Dat is trouwens bij de wet verboden. Wat echter wel voorkomt, is eenzijdige berichtgeving in de zin dat het dikwijls om problemen, kriminaliteit, geweld en op z’n best over ‘zieligheid’ gaat.” (Rottenberg, Divendal en Schumacher, 1983)3. De allochtone journalisten waren nog op één hand te tellen; Archie Sumter (van Brabant Pers en in de jaren negentig voorzitter van de werkgroep), Najib Taoujni (NOSprogrammamaker en Hassan Bel Ghazi (de eerste allochtone columnist van het gesneuvelde dagblad de Waarheid). Maar de biculturele vrouwen, waren die er ook? Voordat ik hier antwoord op kan geven moet ik terugblikken naar de vrouw in haar algemeenheid in de journalistiek. De gegevens die bestaan over het aantal vrouwen dat in de journalistiek werkt, komen grotendeels uit drie onderzoeken. In de eerste plaats is er de telefonische enquête die Mark Deuze heeft gehouden in 2002 onder 1010 journalisten (Deuze, 2002)4. Deze steekproef laat zien dat het aandeel van vrouwen onder de ondervraagden 34% tegenover 66% mannen. Pagina 6 van 86


Een ander onderzoek is de Enquête Beroepsbevolking (EBB) 1999/2000 van het Centraal Bureau voor de Statistieken (CBS). Onder de respondenten uit deze steekproef bevinden zich iets meer vrouwen, namelijk 39%. Naast deze twee onderzoeken naar vrouwen in de journalistiek heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de enquête Vrouw in de Media (VIM 2002) uitgevoerd. Het SCP heeft veel van de uitkomsten van het onderzoek van Deuze aan de hand van deze enquête bewerkt. Er werkten in 2002 dus aanzienlijk veel minder vrouwen in de journalistiek dan mannen. Navraag bij de School voor Journalistiek in Utrecht wijst erop dat de grote instroom van vrouwen in de journalistiek in ieder geval niet stagneert. De opleiding journalistiek telt hier in 2008 711 vrouwelijke tegenover 499 mannelijke studenten. Opmerkelijk in het onderzoek van Deuze is dat het aantal allochtone journalisten een magere 8% bedraagt (Deuze, 2002)5. Het aantal allochtone vrouwen is hiermee erg gering. Wat de oorzaken zouden kunnen zijn, in welke redacties deze biculturele vrouwen zitten in de televisiejournalistiek, en wat de media in mijn visie zouden kunnen doen om meer biculturele vrouwen aan te trekken? Daar gaat deze scriptie over. Het is een complex probleem dat soms tot emotie kan leiden. Maar helaas wel een realiteit die we onder ogen moeten zien.

1.2

Probleemstelling & Onderzoeksvragen

Zoals in paragraaf 1.1 vermeldt staat, is de probleemstelling van deze scriptie complex. De Nederlandse journalistiek is blank en mannelijk (Bardoel, 2002)6. Maar de samenleving is al sinds de jaren vijftig niet meer blank en ook vrouwen zijn heel erg bezig met een inhaalslag. Werkgroepen gericht op vrouwelijke journalisten schieten als paddenstoelen uit de grond, denk aan Stichting Vrouw & Media, en ook klimmen steeds meer vrouwen naar topfuncties binnen de Journalistiek. Maar voordat de biculturele vrouwen net zoveel als de vrouwen met een monoculturele achtergrond, moet er nog veel gebeuren. Ik heb bewust gekozen voor het woord bicultureel omdat het woord allochtoon niet iedereen aanspreekt. Allochtoon heeft ook een negatieve lading. Anders dan het woord bicultureel. Je bent bicultureel ben je als je verrijkt bent met minstens één andere cultuur dan de Nederlandse. Met monocultureel bedoel ik mensen die één achtergrond bezitten. Dit is ook wel bekend als autochtoon. Om meer biculturele vrouwen in de tv-journalistiek aan het werk te krijgen is een trendbreuk nodig. Behalve ‘gewoon aannemen’, zoals Albitha Wambrauw (redactrice bij MTNL) zegt in het theoretisch onderzoek, is er binnen de samenleving ook een proces van bewustwording noodzakelijk, zegt Zohra Azdad (redactrice bij de NMO) in het theoretisch onderzoek. Maar moeten we op dit jarenlange proces wachten? Wat kan het beroepsveld actief ondernemen om de aanwas van biculturele vrouwen in de journalistiek te bevorderen? Dat is de centrale vraag van deze scriptie. Aan de hand van literatuurstudie heb ik geprobeerd antwoord te vinden op deze hamvraag. Naast het theoriegedeelte heb ik ook gebruik gemaakt van praktijkonderzoek. Ik heb vijftien interviews afgenomen. Interviews met biculturele vrouwen die werkzaam zijn in de televisiejournalistiek bij regionale, lokale en landelijke omroepen. Deze vrouwen zijn van verschillende afkomst; Marokkaans, Surinaams, Turks, Grieks en Indonesisch. Uit het praktijk onderzoek komt naar voren dat de biculturele vrouwen het belangrijk vinden dat ze serieus genomen worden (onder andere Jamila Zemmouri, redactrice bij de NOS) en ontplooiingsmogelijkheden willen hebben als elke andere collega. Om te onderzoeken hoe belangrijk deze vrouwen zijn voor de Nederlandse televisiejournalistiek en hoe zij functioneren binnen de journalistiek heb ik een aantal deelvragen geformuleerd;

Pagina 7 van 86


•

•

•

1.3

Wat is de actuele stand van zaken? (Hierin wordt gekeken hoe de multiculturele samenleving er vandaag de dag uitzien. Wat het luisteren kijkgedrag is van biculturele Nederlanders. De diversiteit op de redacties. De cijfers die relevant zijn voor deze scriptie. De emancipatie binnen de journalistiek en of er obstakels of kansen zijn.) Wat is de meerwaarde van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek? (In de deelvraag wordt de identiteit behandeld. Of deze biculturele vrouwen een ervaringsdeskundige worden op het gebied van de multiculturele samenleving en hoe het netwerk van deze biculturele vrouwen eruit ziet.). Wat kan het beroepsveld actief ondernemen om de aanwas van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek te bevorderen? (In deze laatste deelvraag wordt gekeken naar de nieuwe initiatieven die genomen worden om meer biculturele vrouwen op de redacties te krijgen en te behouden. Maar ook wordt de culturele diversiteit bij alle omroepen behandeld). Beperkingen

Biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek zijn op zichzelf al een hele beperking. De beperking van vrouwen is een feit, maar ook dat het gaat om biculturele vrouwen. De journalistiek is erg breed, denk maar aan radio, krant, tijdschrift, internet etc. De beperking voor deze scriptie is de televisiejournalistiek. Een andere beperking is dat deze scriptie zich richt op de Nederlandse televisiejournalistiek. 1.4

Structuur van de scriptie

Deze scriptie bestaat uit een Theoretisch deel en een Praktijk deel. Het theoretische deel. Hiervoor heb ik gebruik gemaakt van boeken, onderzoeken, essays, analyses, webpublicaties, tijdschriften, websites en relevante eerder geschreven scripties. Ik geef antwoord op de verschillende deelvragen. Ook beschrijf ik meningen van deskundigen en van biculturele journalisten die eerder geïnterviewd zijn. Het praktijk deel. Omdat er nooit eerder onderzoek is gedaan naar dit specifieke onderwerp heb ik bewust gekozen voor een eigen onderzoek. Het onderzoek is gedaan door middel van een interview. Hiervoor kies ik omdat je in een interview door kan vragen op antwoorden. Dit is in een enquête niet mogelijk. Ook is een interview persoonlijker en kun je beter/ oprechter antwoord op je vragen krijgen dan in een enquête. Het interview is opgebouwd uit verschillende onderdelen (zie bijlage B). Per onderdeel zijn vragen geformuleerd. Ieder onderdeel is verwerkt in de hoofdstukken die de scriptie omvat. De scriptie, bestaande uit vijf hoofdstukken, is opgebouwd aan de hand van de eerder behandelde deelvragen. Elk hoofdstuk behandelt een deelvraag. In de eerste paragraaf wordt een korte inhoudsomschrijving gegeven. In paragraaf twee wordt aan de hand van literatuur/theorie de betreffende deelvraag behandeld. En in de derde paragraaf wordt het onderzoek/praktijk gedeelte besproken. Tot slot wordt deze scriptie afgerond met conclusies, aanbevelingen en implicaties. Deze behandel ik uitgebreid omdat het onderwerp in mijn ogen erg belangrijk is voor de Nederlandse journalistiek. Later in de scriptie zal dit duidelijker worden gemaakt. In dit laatste hoofdstuk is ook een paragraaf gewijd aan frappante uitspraken van de biculturele vrouwen die geïnterviewd zijn in verband met de scriptie. De bijlagen en bronvermelding ronden de scriptie af.

Pagina 8 van 86


Hoofdstuk 2 Onderzoeksvraag I 2.1

Inleiding en onderzoeksvraag I: Wat is de actuele stand van zaken?

Alvorens er ingegaan wordt op biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek moet er worden gekeken naar het algemene en brede plaatje. Wie zijn deze vrouwen en hoe zit de multiculturele samenleving eruit in Nederland? Maar behalve dat is het ook van belang om het luisteren kijkgedrag te bekijken van de biculturele Nederlanders. Ook zal in dit hoofdstuk het percentage van vrouwen en biculturele vrouwen die werkzaam zijn in de televisiejournalistiek worden behandeld. En als deze biculturele vrouwen er al zijn, krijgen zij dan dezelfde kansen als monoculturele vrouwen in de televisiejournalistiek? 2.2

Literatuur: overzicht relevante theorieën

De multiculturele samenleving van Nederland De laatste decennia is de Nederlandse samenleving structureel veranderd, onder andere door de komst en de vestiging van mensen van buiten de landsgrenzen. In de jaren vijftig kwamen er zo’n 300.000 mensen vanuit Indonesië naar Nederland. In de jaren zestig werden werknemers geworven in de landen rondom de Middellandse Zee. In de jaren zeventig en tachtig mochten de toenmalige ´gastarbeiders´ hun gezinnen naar Nederland laten komen in het kader van gezinshereniging. Grote groepen Surinamers kwamen in de jaren voor 1975, het jaar van de Surinaamse onafhankelijkheid, naar Nederland, op zoek naar meer zekerheid voor henzelf en hun kinderen. In deze jaren waren er ook veel mensen op de vlucht voor politiek geweld in hun land, zoals Chilenen, Turken, Hongaren, Palestijnen en Grieken. En langzaamaan werd Nederland kleurrijker en maakten stamppot en andijvie plaats voor tazine en passievrucht. Volgens cijfers van het CBS is op 1 januari 20061 een op de vijf inwoners van Nederland bicultureel oftewel allochtoon. Onder allochtoon verstaat het CBS personen van wie ten minste een ouder in het buitenland is geboren. Deze groep bestaat voor 1,7 miljoen uit nietwesterse en voor 1,4 miljoen uit westerse allochtonen. Turken, Surinamers, Marokkanen en Antillianen vormen de vier grootste niet-westerse groepen. Van de niet-westerse allochtonen is 42 procent in Nederland geboren (de tweede generatie) en 58 procent in het buitenland (de eerste generatie). De derde generatie is niet meer zichtbaar in de statistieken van het CBS. Voor 2015 voorspelt het CBS 3,8 miljoen westerse en niet-westerse allochtonen.

Het kijkgedrag van biculturele Nederlanders Nederland is multicultureel en wordt steeds gekleurder. De samenleving veranderd en zo ook de programmering op televisie. De behoefte naar diverse programma’s viert zijn hoogtij. Maar hoe is deze behoefte? En waar kijken de biculturelen Nederlanders naar? Totaal bestaan er in Nederland momenteel 40 dagbladen, ruim 1000 tijdschriften, 30 landelijke televisie- en radiozenders en ruim 400 lokale en regionale omroepen (Bakker en Scholten 1999)2 De publieke omroepen lijken zich nu vooral te richten op jong en urban en op de ‘nieuwe autochtonen’: mensen jonger dan 30, die hier geboren en getogen zijn en opgegroeid met MTV en porno op tv, cd-speler en magnetron. Jongeren lijken hiermee een belangrijke doelgroep te zijn geworden. De eerste generatie allochtonen lijkt zo grotendeels te zijn afgeschreven door de publieke omroep. Zo gek is dat eigenlijk niet, als je bedenkt dat een groot deel van de eerste generatie de Nederlandse taal niet machtig is en liever naar de schotel kijkt dan moeite te doen om een Nederlands programma te bekijken. De NPS heeft de dagelijkse nieuwsprogramma’s in het Turks en Marokkaans gereduceerd tot een half uurtje in het weekend. Pagina 9 van 86


Diagram 2.2 Zendtijdverdeling Multiculturele programma´s in 2002

Nederland 1 25% Nederland 3 55% Nederland 2 20%

Diversiteit op de redacties Uit onderzoek van onder andere Deuze (2002)3 blijkt dat in de Nederlandse journalistiek mannen ruim in de meerderheid zijn, maar liefst 66% van de journalisten is man. Slechts 2% van de journalisten bestaat uit biculturele journalisten en volgens de meest recente schatting van Ellen de Vries (2001)4 komt dit neer op 300 journalisten (eerste en tweede generatie). ‘We belden redacties, maakten gebruik van eigen netwerken en van de ‘sneeuwbalmethode’ om deze aantallen te vergaren. Harde cijfers zijn het niet, wel redelijk betrouwbare schattingen.’ In tabel 1 wordt deze schatting, gebaseerd op navraag bij ongeveer 150 biculturele journalisten, weergegeven per medium. Tabel 2.2.1 Schatting biculturele journalisten per medium (vast dienst/ contract/ freelance) Medium

Aantal

Landelijke kranten en ANP

30

Regionale kranten en GPD

10

Nieuws- en huis- aan- huis- bladen

Onbekend

Regionale omroep (publiek en commercieel)

30

Landelijke publieke omroep

85

Landelijke commerciële omroep

15

Tijdschriften

25

Productiebureaus incl. infotainment

10

Teletekst/ internet Diverse media (freelance)

5 90

Bron: Vries de, 2001

Pagina 10 van 86


Volgens tabel 2.2.1 werken de meeste biculturele journalisten bij diverse media werken oftewel freelancen. Deze tabel, die de media in haar algemeenheid omschrijft, laat ook zien dat dit bij de kranten anders is. Namelijk dat bij de landelijke kranten meer biculturele journalisten werken dan bij de regionale bladen. “De redactie moet een afspiegeling zijn van de samenleving. Dat is belangrijk voor het interne debat…. Ook de kennis die allochtone journalisten bijdragen is essentieel” (Frits van Exter, Trouw)

Er werken weinig tot geen biculturele redacteuren, verslaggevers en/of presentatoren bij de regionale en lokale televisie omroepen. De argumenten zijn bekend: ‘er zijn onvoldoende gekwalificeerde allochtone journalisten,’ ‘de adverteerders lopen weg,’ ‘we doen niet aan politieke correctheid’ en ‘nieuws is nieuws’. (Leurdijk, 2008)5. Net als bij de Hilversumse omroepen voelt de biculturele journalist zich vaak niet thuis in de witte redactiecultuur en stroomt na een korte of langere periode uit. Ook zijn de geldige dominante waarden en normen (codes & conventions) een reden waarom biculturelen in de minderheid zijn op een redactie en hierdoor de redactiecultuur veelal wit blijft. (Baric, 2007)6 Dit wordt vaak aangeduid met de termen etnocentrisme en eurocentrisme. De eerste is een verschijnsel dat in alle culturele voorkomt, schrijft Essed in haar boek ‘Diversiteit’. Het betekent dat de eigen gebruiken en de eigen visie op de werkelijkheid centraal staan (Essed, 1994)7. De neiging om de Europese cultuur als maatstaf te beschouwen wordt eurocentrisme genoemd. ‘Eurocentrisme is geworteld in de historische dominantie van het Europees model en de daaraan verbonden ideologie dat de huidige Europese beschaving misschien nog niet perfect is, maar desalniettemin het beste dat de mensheid vooralsnog heeft voortgebracht.’ Deuze heeft in zijn onderzoek naar journalisten in Nederland (Bardoel, Vos, van Vree, Wijfjes, 2002)8 deze verschijnselen vertaald binnen het journalistieke veld. In tabel 3 heeft Deuze aan journalisten gevraagd wat, volgens hen, de voornaamste interesses van het publiek zouden zijn. Tabel 2.2.2 Publieksinteresse ‘Het publiek is voornamelijk geïnteresseerd in’:

Percentage ‘mee eens’ met daarachter de rangorde ALGEMEEN STOA/ M&M

Lokale nieuws

68 [1]

68 [2]

Achtergronden en analyses

66 [2]

88 [1]

Gezondheid/ Welzijn/ Opvoeding/ Onderwijs

52 [4]

65 [3]

Sport

56 [3]

50 [6]

Nieuws ‘heet van de naald’

52 [4]

63 [4]

Showbizznieuws

40 [5]

28 [7]

Kunst en Cultuur

38 [6]

50 [6]

Sociaal- economisch nieuws

37 [7]

23 [8]

Multiculturele samenleving

28 [8]

57 [4]

Bron: Deuze, 2002.

Zo denkt 28% van de monoculturele journalisten dat de multiculturele samenleving door het publiek belangrijk wordt gevonden tegenover 57% van de biculturele journalisten. Uit deze opvatting over het publiek zou afgeleid kunnen worden, dat de meeste journalisten hun lezers, kijkers of luisteraars zien als voornamelijk ‘wit’ en autochtoon. Deze slotsom wordt gesteund door onderzoek naar mediagebruik onder etnische minderheden in Vlaanderen en Pagina 11 van 86


in Nederland. Hieruit blijkt dat zij vooral klagen over het feit dat journalisten wel schijven over ‘de multiculturele samenleving’, maar nauwelijks aandacht besteden aan onderwerpen die specifiek allochtone burgers interesseren. Denk aan nieuws uit zogenaamde herkomstlanden, aandacht voor de problemen van kleine middenstanders. Maar ook de humanitaire (i.p.v. financieel- economische of politieke) aspecten van inburgering, integratie en migratie (Deuze, 2002)9. “He get, ik allochtoon?’ riep een journalist van de tweede generatie uit. “Ik ben journalist!” (bron: Vries de 300 multi culti journalisten van NL, 2001)

Marieke Dielissen (o.a. onderzoekster bij Bureau Beeldvorming en Diversiteit ) laat in haar onderzoek zien, waarin de mening van omroepmedewerkers over culturele diversiteit werd onderzocht, hoe het kan dat meer dan 10 jaar personeelsbeleid gericht op een grotere publieke omroep zo weinig resultaat heeft opgeleverd. (Dielissen 2004)10 Zij laat zien dat erop de werkvloer weinig ruimte is voor nieuwe werken zienswijzen. Biculturele journalisten worden vaak gezien als deskundigen met betrekking tot de multiculturele samenleving en worden zo niet op algemene onderwerpen ingezet. Tegelijkertijd wordt aan hun objectiviteit ten aanzien van de multiculturele onderwerpen vaak getwijfeld. Als er al een biculturele kandidaat solliciteert, wat vaker intern gebeurt en hierdoor instromende biculturele journalisten nog minder kans hebben op de baan, dan wordt deze vergeleken met de medewerkers die er al zitten. Biculturele journalisten vallen zo uit de boot en als je geen invloedrijke mensen binnen je netwerk kent, dan is het helemaal moeilijk om ergens binnen te komen. “Soms zie je redacteuren denken: ik moet oppassen met wat ik tegen haar zeg. Maar ik maak grapjes over mijn achtergrond. Stel ik maak een hele rare zin en ze zeggen: hé Touria, wat is dit voor een tekst? Dan zeg ik: ja, maar ik ben ook een allochtoon. Ik ga er luchtig mee om, dat breekt het ijs. Ik denk wel dat een taalfout je als allochtoon eerder wordt aangerekend. Zelf heb ik dat trouwens niet ervaren.” (Touria Ahayan, eindredacteur Hart van Nederland, Vries 2001).

Een andere verklaring voor het geringe aantal biculturele journalisten en biculturele televisiemedewerkers is dat op de opleidingen journalistiek minder dan vijf procent van de studenten bicultureel is (Leurdijk, 2008)11. Redacties moeten hierdoor elders zoeken naar nieuw bicultureel talent. Bijvoorbeeld op universiteiten, bij lokale omroepen, of in de theateren muziekwereld. Daarnaast moeten de media zelf investeren in opleidingen en stageplekken om deze groep sneller en makkelijker te bereiken. Helaas leert de werkelijkheid ons dat het anders is. In het verleden zijn namelijk al verschillende pogingen gedaan om meer biculturele Nederlanders op redacties te krijgen en te behouden. Door middel van aparte opleidingen stagetrajecten hoopten redacties op voor meer diversiteit, maar helaas zijn de meesten niet succesvol geweest. Na het traject waren er vaak geen vacatures beschikbaar waardoor de biculturele Nederlanders al snel weer uitstroomden. Een belangrijke reden waardoor velen uitstroomden is waardoor velen uitstroomden is omdat ze zich niet thuis voelden of niet voldeden aan de eisen die daar aan hen gesteld werden. Hierover meer in paragraaf 2.3 waar het praktijkgedeelte wordt behandeld.

Cijfers van biculturelen in de televisiejournalistiek Exacte cijfers over de samenstelling van het personeelsbestand bij de televisiejournalistiek ontbreken. De laatste onvolledige cijfers van de publieke en enkele commerciële omroepen dateren uit 2002. Wel frappant, want het is een onderwerp dat vaak de aandacht heeft. Al sinds de afschaffing van Wet SAMEN (Stimulering Arbeidsdeelname Etnische Minderheden) wordt de instroom van biculturele medewerkers niet meer gemeten en is er weinig zicht op hun in- door- en uitstroom. De Wet SAMEN is in 1998 in het leven geroepen om bedrijven te ondersteunen bij het voeren van multiculturele personeelsbeleid. Bedrijven met meer dan 35 Pagina 12 van 86


werknemers in dienst zijn ieder jaar verplicht om te rapporteren hoeveel biculturele werknemers zij in dienst hebben. Op 1 januari 2004 werd de looptijd van de Wet SAMEN beëindigd. Op basis van een evaluatierapport van de Wet SAMEN heeft het kabinet besloten om de wet niet te continueren. Volgens het kabinet is de beoogde bewustwording rond multicultureel personeelsbeleid bereikt. Helaas bewijst de praktijk dat het tegendeel waar is en hierdoor zijn er geen harde cijfers beschikbaar over het aandeel van biculturele televisiejournalisten laat staan over het aandeel van biculturele vrouwen. De jaarverslagen van Wet SAMEN van omroeporganisaties zijn verzameld door Mira Media, de tussenpersoon tussen biculturele journalisten en de media, en uitgegeven in een verslag. (Bink, 2004)12. In tabel 2.2.3 en 2.2.4 staan de cijfers van het aantal biculturele werknemers per omroep van de jaren 1999 tot en met 2002 op een rij. Van een aantal omroepen zijn de cijfers voor het jaar 2002 niet bekend. Van alle publieke omroepen hebben de RVU, BNN, VPRO, Humanistische Omroep en de IKON nog nooit een jaarverslag in het kader van de Wet SAMEN ingediend. Dit was overigens niet verplicht. Tabel 2.2.3 Percentage biculturele werknemers bij de publieke omroep

NOS NPS KRO VARA EO NCRV AVRO TROS TELEAC/NOT

1999

2000

2001

2002

5.3 7.8 3.2 0.3 5.9 3.0 8.1

4.7 5.7 5.0 6.4 0.7 4.3 8.4

5.8 8.2 5.6 6.0 2.9 4.8 2.2 7.2 8.3

6.3 5.8 3.3 6.2 7.1 5.8 6.2

Bron: Mira Media, 2004

Van alle publieke omroepen heeft het AVRO in 2002 de meeste biculturele werknemers in dienst (7.1%). Bij vijf van de zeven omroepen zien we in 2002 een toename van het aantal biculturele werknemers ten opzichte van 2001. Alleen bij de TROS en TELEAC/NOT is het percentage in 2002 gedaald ten opzichte van 2001. Deze cijfers gelden enkel voor de publieke omroep, maar hoe zit het bij de commerciële omroepen? Deze krijgen geen subsidie om meer biculturele werknemers aan te trekken. In tabel 2.2.4 wordt hier nader naar gekeken. Tabel 2.2.4 Percentage biculturele werknemers bij de commerciële omroepen

RTL/HMG SBS BROADCASTING SKY RADIO RADIO 538 ENDEMOL THE MUSIC FACTORY/MTV FOX KIDS EUROPE CANAL +

1999

2000

2001

2002

0 0 3.1 5.2 7.0

2.5 0 0 5.8 3.6 4.3

7.6 1.8 0 0 11.0 12.9 2.7

8.7 2.2 0 0 9.3 8.6 4.5

Bron: Mira Media, Visitatie Publieke Omroep, 2004

Pagina 13 van 86


Opvallend is het hoge percentage van biculturele werknemers in 2001. Deze waren bij Endemol (11%) en Fox Kids Europe (12,9%) hoger dan in het jaar daarop. Desondanks werken er bij Endemol de meeste biculturele werknemers in verhouding tot de andere commerciële omroepen. Emancipatie binnen de journalistiek? We hebben het nu voornamelijk gehad over de biculturele Nederlanders en hun al dan niet aanwezigheid binnen de journalistiek. Maar omdat er geen specifieke onderzoek en/of literatuur aanwezig is over biculturele vrouwen in het bijzonder wordt de vrouw en haar rol in de journalistiek nader bekeken. De Nederlandse journalistiek was in de jaren vijftig mannelijk en blank. Pas in de jaren negentig zijn meer vrouwen als journalist gaan werken (Schnabel, Midden in media, 2003)13. Deuze toonde in zijn bestand over ‘de Nederlandse journalist’ dat vrouwen tegenwoordig zeker geen marginale positie in de media meer innemen (Deuze, 2002)14. Totaal is 34 % van alle journalisten in Nederland een vrouw. Van deze vrouwelijke journalisten bestaat ongeveer 10% uit biculturele vrouwen, afkomstig uit diverse landen. Merens vond dit percentage in het werkdocument ‘Midden in de media, meer vrouwen in de journalistiek’ een te gering aantal om hier verder aandacht aan te besteden. Tabel 2.2.5 Ontwikkeling van aandeel vrouwen in verschillende typen media, 1983 – 2000 (in procenten van alle werknemers per medium) 1983

1987

1990

1991

1992

1995

‘99/ ‘00

Landelijke dagbladen

12

-

18

-

*

22

26

Regionale dagbladen

10

-

17

-

*

21

21

Dagbladen totaal

11

14

17

19

*

21

23

Opinietijdschriften

-

-

34

-

*

33

40

Landelijke omroepen

-

41

-

45

*

-

44

Totaal Bron: Merens, 2003 pg. 29

20

34

*= Aantal respondenten kleiner dan 50.

In tabel 2.2.5 zien we de ontwikkeling van het aandeel van vrouwen in verschillende typen media. Zoals we zien, zijn vrouwen nog ondervertegenwoordigd binnen de televisiejournalistiek. Hierin zijn verschillende aspecten te onderscheiden en die worden in het onderzoek, Midden in de Media van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)15 omschreven: -

-

Vrouwelijke journalisten hebben over het algemeen minder ervaring dan hun mannelijke collega’s. Bij vrouwen ligt de ervaring in jaren gemiddeld op 10,5 en bij mannen gemiddeld op 16 jaar. Minder vrouwen hebben een vast contract, namelijk 59 procent tegenover 72 procent van de mannen. Van de vrouwelijke journalisten werk 26 procent in deeltijd, terwijl 8 procent van de mannen dit doet (een fenomeen dat in de hele arbeidsmarkt terug te zien is. Ongeveer evenveel mannen als vrouwen werken als freelancer, namelijk 20 procent. Het aandeel van vrouwen in de journalistiek verschilt drastisch per medium. Bij de landelijke televisie, radio en bij publiekstijdschriften werken relatief veel vrouwen, 50 procent, 40 procent en 46 procent. Bij landelijke en regionale dagbladen is het aandeel van vrouwen veel kleiner, 26 en 21 procent. Het aandeel van vrouwen onder alle leidinggevenden bedraagt 22 procent, opmerkelijk genoeg ligt dit percentage onder de jongere journalisten (tot 40 jaar) veel hoger, 45 procent. Er zitten relatief weinig vrouwen in hoofdredacties, bij de landelijke dagbladen is 10 procent vrouw en bij de regionale dagbladen is dit percentage maar 4 procent.

Pagina 14 van 86


-

-

Er zitten bijna geen vrouwen in raden van Bestuur, 1,4 procent, en slecht enkelen in Raden van Commissarissen, 10,6 procent, van uitgeversconcerns, dochtermaatschappijen en zelfstandige dagbladen. In de verschillende besluitvormende lagen kunnen we zien dat 34 procent van de chefs bij nieuws en actualiteitenprogramma’s op radio en televisie vrouw is, maar dat maar 20 procent een stapje hoger in de hiërarchie staat, namelijk bij de hoofdredactie.

In de slotbeschouwing van Merens’ ‘Midden in de media: meer vrouwen in de journalistiek’, waarin deze SCP enquête staat beschreven, komen twee belangrijke vragen aan de orde: “Allereerst kan de vraag worden gesteld hoe het komt dat zo weinig vrouwen doordringen tot topfuncties in de nieuwsmedia, terwijl ze wel doorstromen naar chef-functies. Zijn er specifieke belemmeringen om hogerop te komen in de organisatie? De volgende vraag is of de hier geschetste ontwikkelingen zich in de toekomst zullen doorzetten. Zal de grote instroom van vrouwelijke journalisten er toe leiden dat ook op de hogere niveaus vrouwen zullen werken of, in samenhang met de eerste vraag, zullen er belemmeringen (blijven) bestaan die de doorstroom stagneren?” Navraag bij de School voor Journalistiek in Utrecht leert ons dat de instroom van vrouwen in de journalistiek in ieder geval niet stagneert. De opleiding journalistiek telt hier 711 vrouwelijke tegenover 499 mannelijke studenten. Of deze generatie vrouwelijke journalisten doorstroomt naar de hoofdredacties, blijft nog maar een vraag. Loopt een biculturele journaliste tegen obstakels op of krijgt zij kansen? We weten nu hoe het zit met vrouwen en met biculturele journalisten in het algemeen in de journalistiek. En we weten dat de bijdrage van biculturele vrouwen in de journalistiek erg gering is. Maar hoe zit het met degenen die er werkzaam zijn. Zijn er voor hen genoeg kansen of lopen zij tegen verschillende obstakels op? In mijn korte journalistieke leven heb ik enkele keren meegemaakt dat men niet geloofde dat ik verslaggever was. (…) Zo bezocht ik een keer een bijeenkomst waar ook een wethouder aanwezig zou zijn. Ik zag hem echter niet en vroeg een van de aanwezigen of hij de plaatselijke bewindsman had gesignaleerd. De man, gestoken in driedelig grijs, bekeek me van top tot teen en vroeg zonder blikken of blozen: ‘Hoezo, ben jij zijn chauffeur?’ (Vries de, 2001)

Het is al eerder besproken dat veel redacties te wit zijn en andere bekrompen normen en waarden hanteren en dat dit een belangrijk obstakel is voor biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek. Er zijn andere vormen van obstakels of uitsluiting zoals Baric dat behandelt in de studie naar de positie van de allochtone journalist binnen de geschreven media (Baric, 2007)16. Figuur 2.2.6 Mechanismen van uitsluiting Vormen van uitsluiting

Voorbeelden uit de praktijk

Eurocentrisme

Witte norm geldt.

Etnisering van het werk

De biculturele journalist wordt ervaringsdeskundige op het gebied van multiculturele onderwerpen.

Overdreven verwachtingen

Je bent of supergoed of een superkluns. Al gauw wordt je ervaringsdeskundige van alle etnische minderheden. In de praktijk gebeurt het dat biculturele journalisten bang zijn om fouten te maken, want elk fout kan de stereotypen over ongeschiktheid bevestigen: ‘zie je wel’

Pagina 15 van 86


De grote beoordelingsfout

Dit mechanisme heeft te maken met de voorafgaande vorm van uitsluiting en dat monoculturele leidinggevende of collega’s vaak niet in staat zijn de prestaties van biculturele te beoordelen zonder daarbij te vervallen in het vooroordeel. Goede prestaties van biculturele werknemers blijken nauwelijks effect te hebben op het groepsoordeel of men interpreteert de kwaliteiten van die ene biculturele collega alsof zij de uitzondering op de groep is.

‘Glazen plafond’

Net zoals het voor vrouwen moeilijk is om binnen een organisatie hogerop te komen, is er hier ook sprake van bij biculturelen.

Paternalisme of betutteling werkvloer

Betutteling is een manier om de dominante visie met ‘zachte’ dwang op te leggen aan minderheden. In de journalistiek komt het wel eens voor dat een biculturele journalistiek te betrokken en te emotioneel wordt bestempeld als hij het met een bepaalde visie of gang van zaken m.b.t. de multiculturele onderwerpen niet eens is.

Overdreven nadruk op cultureel verschil

Met dit mechanisme wordt bedoeld dat de verschillen i.p.v. de overeenkomsten sterk benadrukt worden. Zoals: ‘Ja, bij jullie is dat anders hé’.

Ontkenning van kwalificaties, vaardigheden en competenties

‘We willen ze wel, maar ze zijn er niet. Als er vervolgens de vraag gesteld wordt wat ze eraan doen om dit te bereiken, blijkt dat er in de meeste gevallen niets aan wordt gedaan.

‘Patronizing’

Praten over biculturele journalisten i.p.v. met biculturele journalisten.

Anders kijken naar het werk van allochtone journalisten

Kritischer en strenger kijken naar het werk van de biculturele journalist. Dit komt voort uit het idee dat de biculturele journalist eerder fouten zal maken dan zijn monoculturele collega.

Positieve actie

In de praktijk bestaat het vooroordeel dat wie via positieve actie binnenkomt, niet competent genoeg is.

Helaas zijn deze vormen van uitsluiting, vormen die in de praktijk voorkomen. Maar maken de geïnterviewden uit het praktijkonderzoek dit ook mee? Op welk manier gebeurt dat dan? In de volgende paragraaf zal het praktijkgedeelte worden behandeld en zal hier verder op worden ingegaan. 2.3

Praktijk/ onderzoek

In de praktijk gaat het altijd net wat anders dan wat er in de boeken staat. Voor dit hoofdstuk zijn twee onderdelen van het praktijkonderzoek gebruikt die relevant zijn, carrière en redactiecultuur. Bij carrière gaat het om wat de respondenten voor werk doen, wat hun achterban/familie vond van hun beslissing om voor de televisie te werken en of ze wel een coach hebben gehad die ze stimuleerde of hielp indien nodig. In de paragraaf over de redactiecultuur wordt er ingegaan op hoe deze ervaren wordt door de respondenten uit het praktijkonderzoek. Of er verschil is in de manier waarop er naar de bijdrage wordt gekeken van een biculturele collega. Deze aspecten en meer worden behandeld door middel van citaten, grafieken en tabellen. Pagina 16 van 86


De carrière Alle vijftien geïnterviewde biculturele vrouwen zijn werkzaam in de televisiejournalistiek. Drie ervan hebben een leidinggevende functie, eindredacteur. Eén is presentatrices en twee zijn programmamaaksters. Twee zijn nieuwslezeressen, twee zijn verslaggevers en vijf zijn redacteuren. Sommigen hebben een dubbele functie zoals Khadija Massaoudi, die is programmamaakster en presentatrice bij MTNL. De zwaarst wegende functie heb ik meegerekend, in dit geval programmamaakster. Van de vijftien hebben er maar drie een journalistieke studie achter de rug, zes een relevante studie, denk aan de filmacademie, en zes een studie die niet direct relevant is maar wel een basis vorm voor de mediawereld. De mening van anderen is erg belangrijk om mee te laten wegen in een beslissing die men moet nemen. Zo ook de keuze om voor de televisiejournalistiek te kiezen. Een onzeker bestaan en zelden kans op een vaste baan. En dat terwijl het hebben van een degelijk beroep erg belangrijk is voor vele ouders van etnische afkomst. In hoeverre zijn de ouders van de respondenten het met de keuze van hun dochters eens? En hoe zit dat met hun vrienden/kennissen? In grafiek 2.3 is weergegeven wat de uitkomsten zijn. Wat neutraal staat aangegeven houdt in dat de ouders het niet stimuleerden maar ook niet tegenhielden. Tabel 2.3 Mening van ouders en vrienden/kennissen.

Me n in g 12

aan t al

10 8 6 4 2 0 Men in g

Ou d er s Ou d er s Ou d er s Vr ien d Vr ien d Vr ien d 1

3

11

2

6

7

Wat in de tabel hierboven frappant is, is dat het hoogste aantal ouders en vrienden zich neutraal opstelden. Procentueel is het bij de ouders 73 procent en 47 procent bij de vrienden/kennissen. Dit houdt in dat de ouders hun dochters niet stimuleerden en hielpen, maar ook niet tegenwerkten in hun ambities. Dit is een belangrijk gegeven, want vaak draaien de desbetreffende ouders bij als ze zien wat voor werk hun dochters uitvoeren. “Eerst snappen ze het niet. Waarom bij de televisie en wat doe je dan?! Maar gaandeweg gaan ze het leuker gaan vinden en snappen ze ook hoe je televisieprogramma’s maakt,” aldus Chantal Tjin (eindredactrice bij MTNL). Dus het is dan niet meer dan logisch dat we moeten beseffen dat een helder en positief beroepsbeeld de bron is. Zolang ouders niet weten wat de journalistiek en de media inhouden, kunnen ze hun dochters ook niet stimuleren om de studie te volgen. Om een ambitie waar te maken of een duw in de goede richting te krijgen, is de hulp van een coach erg handig. Coaching werkt stimulerend en helpt om bepaalde dingen anders op te pakken. De respondenten hadden niet altijd behoefte aan een coach, de dames zijn assertief en slim genoeg om zelf de deuren te openen en te onderhandelen over bijvoorbeeld Pagina 17 van 86


salarissen en/of hun ambities alsof ze nooit anders hebben gedaan. Maar er zijn dames die zo’n coach wel handig gevonden zouden hebben, en zelfs érg handig. Tabel 2.3.1 Coach

Zoals in de grafiek hierboven naar voren komt is dat biculturele vrouwen inderdaad erg assertief zijn en zelf de deuren vaak openen. Het percentage dat daadwerkelijk een coach hééft gehad is maar 20 procent. De vrouwen die er geen hebben gehad maar wel behoefte hadden aan een coach is 33 procent, iets minder dan het 47 procent van de vrouwen die ook geen behoefte hadden aan een coach. Desondanks is 33 procent door haar carrière gewandeld zonder begeleiding! “Coachen is erg belangrijk,” vertelt Yvonne Towikromo eindredactrice bij de NMO. “En niet alleen de intellectuele maar ook de persoonlijke aandacht. Dan geef je iemand ook het zelfvertrouwen van ‘je kunt het’…Ik merk wel dat de jongere biculturele vrouwen veel mondiger zijn en ook zeggen wat ze willen bereiken. Maar het is een langzaam proces dat gaande is.” Özgür Canel, programmamaakster bij MTNL, zeg hierover: “Ik heb alles met eigen durf gedaan én ik ben met een grote dosis naïviteit overal binnengestapt. Af en toe had ik wel mensen die langer in het vak zaten die me hielpen en tips ed. gaven, maar dat waren geen mentoren. Niemand heeft de deur voor mij geopend, ik heb hem zelf ingetrapt.” De redactiecultuur De redactiecultuur is erg belangrijk. Zo komen we te weten hoeveel biculturelen er werkzaam zijn op een redactie. Ook komen er uit het onderzoek vaak bijzondere voorbeelden naar voren van hoe er anders wordt gekeken naar een bijdrage van een biculturele journalist. De vijftien respondenten kwamen vanuit verschillende omroepen, zoals eerder is gemeld. Zo komt de volgende grafiek eruit te zien. Grafiek 2.3.2 Werkplek

35 30 25 20 15 10 5 0

MTNL AT5 NMO RTV West NOS Werkplek

KRO

Pagina 18 van 86


In grafiek 2.3.2 worden de werkplekken van de geïnterviewden in percentage weergegeven. AT5 is de enige omroep waar alle biculturele vrouwen zijn geïnterviewd. Dat zijn vier vrouwen, wat neerkomt op 27 procent. “Wat betreft de biculturelen is het hier erg slecht gesteld,” vertelt Zoë Papaikonomou, redactrice bij AT5. “Er zijn er maar twee mensen op de redactie, Roshnie Phoelsingh en ik. Ik dank God op mijn knieën dat zij er is. Je hebt natuurlijk ook Gulden en Aicha, die presenteren het nieuws. Maar inhoudelijk zijn zij niet echt met het nieuws bezig. Dus ik vind de redactie geen goede afspiegeling van de samenleving”. Ook Roshnie Phoelsingh, redactrice bij AT5, zegt hierover: “De verhouding monocultureel bicultureel is bijna barbaars. De nieuwsredactie kan zeker beter. Het externe gezicht naar buiten maakt de indruk dat wij erg multicultureel zijn… Amsterdam gaat niet alleen maar over de grachten en over de Jordaan. Amsterdam gaat ook over Surinamers, Marokkanen, Turken enz.” Maar hoe zit dat bij de publieke omroep? Jamila Zemmouri, redactrice bij NOS, zegt hierover: “De biculturele journalist zie je nauwelijks bij de NOS. Zeker 90 procent is wit en een kleine 10 procent is bicultureel. Dankzij de trainees (initiatief van de NOS om meer diversiteit te krijgen op de redactie, in hoofdstuk 4.2 meer hierover) is het 10 procent een feit.” Dit kleine percentage vormt dus de minderheid. Maar is er ook verschil in hoe er naar de bijdragen wordt gekeken van biculturele journalisten? Dit hoeft overigens niet altijd negatief te zijn, althans zo ervaart Ebru Baskan, programmamaakster bij MTNL. “Vroeger had ik samen met een Marokkaanse jongen het programma ‘Sahbi & Kardas’. We werden geadoreerd door de allochtone mensen. Ze kwamen naar ons toe met hele positieve dingen. ‘Hèhè, eindelijk laat je dat zien of zeg je dat en dat.’ Mensen waren blij dat ook de andere kant getoond werd.” Ook Respatie van Blunt, redactrice bij de NMO, deelt de mening met Ebru dat het verschil niet altijd negatief hoeft te zijn. “Als er bijvoorbeeld een onderwerp gemaakt moet worden over bijvoorbeeld Molukkers, dan wordt er snel naar mij gekeken. En dan wordt ook gedacht dat ik er alles over weet. Misschien dat er dan op die manier anders wordt gekeken.” Helaas zijn er ook negatieve verschillen in de beoordelingswijze van de bijdragen van biculturele journalisten. “Ik merk wel dat biculturele journalisten het lastiger hebben om een onderwerp op tafel te krijgen en ermee aan de slag kunnen gaan. Ik merk dat de vertrouwensband tussen de monoculturelen zélf groter is. Bijvoorbeeld dat er tijdens vergaderingen een onderwerp door een monoculturele journalist snel wordt goedgekeurd en meegaat in de uitzending,” zegt Jamila Zemmouri, redactrice bij de NOS. Zij voelt zich dan ook niet altijd serieus genomen. Zoë Papaikonomou, redactrice bij AT5, zegt dat zij zowel positieve als negatieve ervaringen hiermee heeft. “Ze zijn soms wel positief omdat ik altijd wel mensen voor de camera krijg, iets dat altijd een uitdaging blijft. Maar ook zijn ze aangenaam verrast en tevreden omdat ik redelijk in de (Marokkaanse/ Islamitische) gemeenschap zit. In de nieuwsselectie heb ik wel het idee dat sommige eindredacteuren al bij voorbaat zoiets hebben van ‘oh, daar heb je Zoë weer met iets multicultureels, daar heb ik al geen zin in’. Dat is nu wel wat minder geworden. Een jaar geleden zat dat in een dieptepunt, dat ik bij elke item moest verantwoorden hoe en wat.” Gelukkig geldt dit niet voor iedere respondent. Slechts 23 procent ervoer het verschil in beoordelingswijze van biculturele bijdragen als negatief. 10 Procent vond dit positief en 40 procent merkte geen verschil. Van de respondenten had 27 procent geen mening. Maar natuurlijk draagt de bijdrage van een biculturele een eigenheid in zich! Je kunt zéker spreken van een extra bagage die monoculturele journalisten ontberen. En wat houdt dat extra in? Het netwerk? Is er sprake van een meerwaarde? In het volgende hoofdstuk zal op deze vragen verder ingegaan worden en zal de onderzoeksvraag ‘Wat is de meerwaarde van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek? worden behandeld.. Maar eerst zal er een samenvatting en antwoord op de onderzoeksvraag van dit hoofdstuk worden gegeven in de volgende paragraaf.

Pagina 19 van 86


2.4 Samenvatting en antwoord De Nederlandse samenleving is de afgelopen decennia gemengder, gekleurder en omvangrijker geworden. Behalve de Nederlanders wonen er tal van andere nationaliteiten (alleen Rotterdam heeft er al 190 in totaal!). Hiermee is de behoefte naar diversiteit in de mediaprogramma’s eveneens vergroot. Dat heeft er onder andere toe geleid dat steeds meer biculturelen programma’s op de buis presenteren of werken als verslaggever voor een bepaald omroep. Maar de biculturelen zijn nog te ondervertegenwoordigd in de televisiejournalistiek. Hoeveel biculturelen er precies bij de televisie werken is er onduidelijk. Schattingen verschillen van elkaar. Volgens het onderzoek van Ellen de Vries werken er ongeveer 130 biculturelen journalisten bij de televisie. Breed onderzoek heeft nog niet plaats gevonden. Hoe zit het, binnen de televisiejournalistiek, met de emancipatie in het algemeen? De journalistiek was in de jaren vijftig mannelijk en blank, pas in de jaren negentig kwamen er meer vrouwen. In 2002 was 34 procent van alle journalisten in Nederland vrouw. Onderzoek van de SCP wijst uit dat vrouwen nog steeds achtergesteld worden. Zij krijgen minder snel een vast contract, worden onderbetaald, en zijn nog te weinig te vinden in de leidinggevende functies. Voor biculturele vrouwen geldt dat in extra mate. In 1999 heeft de EO het minste biculturelen in dienst, namelijk 0,3 procent. Van de VARA en de AVRO zijn de cijfers niet bekend. Bij de Teleac/NOT is 8,1 procent van de werknemers bicultureel. In 2000 zijn die cijfers voor de EO 0,7 procent en voor de Teleac/NOT 8,4 procent. Bij de In 2001 zijn van al de publieke omroepen de cijfers bekend. De AVRO scoort laag, 2,2 procent. De Teleac/NOT staat nog steeds bovenaan met, lichtelijk gezakt 8,3 procent. In 2002 gebeurt er iets merkwaardigs. De Teleac/NOT hebben dan aanzienlijk minder biculturelen in dienst, enkele omroepen geven hun jaarverslagen niet op, de AVRO scoort nu met 7,1 procent het hoogst. Er is een opvallende groei binnen de EO, 3,3 procent. De belangrijkste reden voor deze trage ontwikkeling is het gegeven dat veel redacties werken vanuit een wit gedachtegoed en er nog niet doordrongen van lijken te zijn dat de multiculturele samenleving ook hun samenleving is. Een andere reden is dat de journalistiek wordt geassocieerd met een onregelmatig bestaan en onzeker inkomen. Dat wordt door de achterban van potentiële biculturele werkers niet echt gewaardeerd. Een studie in deze beroepsrichting wordt door de ouders niet gestimuleerd.

Pagina 20 van 86


Hoofdstuk 3 Onderzoeksvraag II 3.1 Inleiding en onderzoeksvraag II: Wat is de meerwaarde van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek? Een biculturele vrouw op een redactie is erg schaars. Niet elke omroep is gezegend met een biculturele vrouw. In hoeverre dragen deze vrouwen bij aan een redactie zonder een ambassadeur van de multiculturele medelanders te worden? En hoe ziet hun netwerk eruit? Daar gaat dit hoofdstuk over. De onderzoeksvraag ‘Wat is de meerwaarde van biculturele vrouwen in de televisiejournalist?’ wordt besproken aan de hand van literatuuronderzoek en praktijkonderzoek.

3.2


Identiteit “Radio, televisie, film en andere mediaproducten leveren het materiaal op basis waarvan wij onze identiteiten vormgeven, ons gevoel van eigenheid; ons besef van mannelijk en vrouwelijk, van klasse, van etniciteit, nationaliteit, seksualiteit en van ‘wij’ en ‘zij’. De media verschaffen beelden die helpen de wereld om ons heen te begrijpen… De verhalen die de media vertellen verschaffen ons de symbolen, mythen en bronnen waardoor we in staat zijn om een gemeenschappelijke cultuur te vormen. Door ze ons toe te eigenen kunnen we deel uitmaken van deze cultuur.” (Sterk, 2000)1.

Identiteit refereert aan het beeld dat we van onszelf hebben. Daartegenover staat het beeld dat anderen van ons hebben. Identiteit is een complex en dynamisch systeem, precies omdat identiteit aan verschillende invloeden onderhevig is en geen vast gegeven is. (d’Heanens, van Summeren, Saeys, Koeman, ‘Integratie of identiteit’, 2004)2. Vertaalt naar de journalistiek sluit dit aan bij wat we in het vorige hoofdstuk behandeld hebben. Namelijk eurocentrisme, de neiging om de Europese cultuur als maatstaf te beschouwen en al het andere daarbuiten te laten vallen. “Naar mijn Marokkaanse achtergrond werd niet gevraagd…. Ik heb altijd gezegd: ik wil niet bij een migrantenprogramma of –omroep werken. Ik denk dat ik nuttiger ben op een witte redactie: ik kan aanvullen.” (Touria Ahayan, eindredacteur Hart van Nederland, Vries de 2001).

Ervaringsdeskundige in het team? De zeven formele journalistenopleidingen in Nederland (vijf HBO, drie WO) besteedden in 2000 nauwelijks structurele aandacht aan de multiculturele samenleving (Deuze, gekleurd nieuws, journalistiek voor een multiculturele samenleving…) De enige uitzondering is de Christelijke Hogeschool te Ede, waar studenten verplicht enkele colleges over verschillende culturen in het eerste jaar volgen en in hun derde jaar op stage naar een zogenaamd ‘Derde Wereld’– land moeten. Het daarbuiten vrijwel uitblijven van onderwijs en training op het specifieke terrein van de journalistiek in relatie tot verschillende culturen en etniciteiten draagt ongetwijfeld bij aan het verwijten van maatschappelijke organisaties en de politiek aan het adres van de media. (Deuze, 2002)3. Uit gesprekken die Deuze voerde met studenten bleek echter dat in de praktijk na het voltooien van de opleiding hiervan slechts weinig beklijft. “Aan kleine dingen merk ik dat de omroep wit is. Dat ze me vragen: ‘je komt van de Antillen, spreek je dan Surinaams?” (Milouska Meulen, presentatrice Jeugdjournaal, Vries de 2001).

Dit betekent simpelweg dat wanneer een onderwerp met betrekking tot de multiculturaliteit wordt behandeld, dit met een andere invalshoek wordt gedaan en er vaak ook sprake is van een negatieve benadering. In een interview typeert de presentatrice van het programma Pagina 21 van 86


‘Tante in Marokko’, Khadija Massaoudi het verschil in benadering tussen de multiculturele redactie bij MTNL, NPS enerzijds en veel witte redacties in de mainstream media anderzijds: “Het was heel grappig om te zien dat de medepresentator (45) een heel andere manier van kijken had. Hij wist bijna niets van de Marokkaanse gemeenschap. Ik had weleens mijn vraagtekens over zijn vragen over bijvoorbeeld henna, het dragen van djellaba of waarom familie en geloof zo belangrijk zijn. Het zijn vragen die bij MTNL niet meer gesteld worden. Wat dat betreft bestaat er een kennisverschil tussen MTNL en de mainstream media. Ik was meer nieuwsgierig naar de niet standaardsituaties. Zo wilde een jongen die hier geboren en getogen is naar Marokko emigreren. Wat wil je daar in vredesnaam doen, vraag ik dan? Zo kwamen we ook een Marokkaanse man tegen die hoewel hij afgekeurd is, veel vrijwilligerswerk doet, maar alleen bij witte organisaties. Mijn nieuwsgierigheid daarnaar vond de medepresentator geloof ik vreemd. Maar het ging om een opvallende situatie” (Leurdijk, 2008)4. Kijkend naar het huidige media-aanbod is er geen onderwerp waarover meer wordt gediscussieerd dan juist over de multiculturele samenleving en de daarmee de samenhangende problemen (Leurdijk, 2008). Je wordt ermee geconfronteerd in kranten, nieuwsuitzendingen en actualiteitenprogramma’s. Onderwerpen als islam, integratie, criminaliteit, schooluitval, werkeloosheid, problemen in de stadswijk en vluchtelingen voeren de boventoon en zijn terugkerende onderwerpen. Problematisch zijn de hypes, de uitvergroting van negatief nieuws en de neiging om vooral aandacht te besteden aan de extreme meningen. Er is nauwelijks aandacht voor de positieve ontwikkelingen en voor de praktische oplossingen die mensen proberen te vinden. De interviewers en verslaggevers zijn merendeels wit, evenals het publiek dat zij impliciet voor ogen hebben (Leurdijk, 2008). Wat ontbreekt zijn programma’s waarin de Nederlandse samenleving bekeken wordt door de bril van biculturelen, en niet alleen wanneer het ‘multiculturele onderwerpen betreft’. Immers, de Nederlandse samenleving is nou eenmaal multicultureel. Hoe pakken Nederlandse ouders van Marokkaanse afkomst de schoolkeuze van hun kinderen aan, wat vinden Nederlanders van Iraanse afkomst van de afschaffing van de hypotheekrente en hoe denkt een Nederlander van Surinaamse afkomst over zonnepanelen? Bij onderwerpen waar elk inwoner van Nederland belang bij heeft, wordt hun stem te weinig gehoord. “Op Curaçao interviewde ik Hollandse pensionadas die er al twintig jaar met z’n allen op een kluitje wonen, maar geen woord Papiaments spreken. Hoezo integratie? Maar journalisten op Curaçao schrijven daar niet over.” (Milouska Meulen, presentatrice Jeugdjournaal, Vries de 2001).

Tenzij je naar MTNL kijkt, of naar de NMO, OHM, NIO of de NPS. Daar heb je wel biculturele werknemers die met een bril zonder kleppen kijken naar bepaalde onderwerpen. Maar die trekken minder kijkers aan dan bijvoorbeeld de VARA of de IKON. En als deze biculturele journalisten werken op een witte redactie dan wordt hen al gauw de multiculturele redactie toegeschoven en komen ze snel in de rol van ambassadeur van de multiculturele medelanders. En dat is niet de rol die een objectieve journalist zou moeten ambiëren.

Netwerken Een sterk punt van MTNL is dat de redacteuren zelf uit de diverse grootstedelijke migrantengroepen komen of daarmee goed bekend zijn. MTNL is laagdrempeliger dan de landelijke media en heeft een uniek netwerk in de grote steden. Wegens het vertrouwen dat MTNL geniet kan het gemakkelijk reportages of discussieprogramma’s produceren rond controversiële thema’s. Makkelijker dan de reguliere media, die vooral onder Marokkaanse jongeren weinig vertrouwen genieten. Zo konden de camera’s van MTNL blijven draaien na een incident in 2003 op het Mercatorplein, waarbij een Nederlandse man van Marokkaanse afkomst door de politie was doodgeschoten en er relletjes uitbraken. AT5 en Nova werden daar weg gejaagd. Pagina 22 van 86


MTNL maakt programma’s vanuit invalshoeken die elders niet aan bod komen en met gasten die je bij andere omroepen niet ziet. Of met gasten die wel in de mainstream media optreden, maar bij MTNL anders worden benaderd en daardoor een andere kant van zichzelf kunnen laten zien. Denk hierbij aan het voorbeeld van het interview met Khadija Massaoudi over de samenwerking met haar monoculturele collega tijdens ‘Tante in Marokko’. De biculturele journalist heeft een ander netwerk, een breder. Want behalve het netwerk in ‘witte’ kringen heeft de biculturele journalist ook contacten binnen de niet witte samenleving en heeft zo meer bagage dan de monoculturele collega. In de praktijk wordt hetzelfde ervaren als in de theorie wordt aangegeven.

3.3

Praktijk/ Onderzoek

Deze paragraaf gaat verder waar het literatuuronderzoek is gestopt. Wat zijn de reacties van de respondenten op het onderzoeksvraag van dit hoofdstuk? Voor deze paragraaf is gebruik gemaakt van de volgende onderdelen, Biculturele Media en Identiteit. Biculturele Media handelt over de kansen die worden gegeven, of niet. Maar ook over de andere wijze waarop een biculturele journaliste de ontwikkelingen van de multiculturele samenleving beschrijft. In het subhoofdstuk Identiteit gaat het over of ze een aanwinst of kansloos zijn voor de Nederlandse televisiejournalistiek.

Biculturele Media De biculturele vrouwen die werkzaam zijn bij de televisiejournalistiek hebben een ander referentiekader dan hun monoculturele collega’s. Ze hebben twee achtergronden, die van hun ouders en de Nederlandse en hebben daarom ook extra bagage. Albitha Wambrauw, redactrice bij MTNL, ziet zichzelf behalve Indonesisch ook als Fries. “Hierdoor kijk ik anders naar bepaalde dingen en is mijn inlevingsvermogen anders.” Dit is niet zo gek, want je wordt tussen twee culturen opgevoed en van beide krijg je dingen mee.” Nederland is een multiculturele samenleving. Een biculturele televisiejournalist zit in beide werelden. “De mensen die de topfuncties hebben komen volgens mij niet eens in de buurten,” zegt Khadija Massaoudi, programmamaakster bij MTNL. “Wij hebben niets meer aan een programma dat gemaakt wordt door blanke mensen vanuit hun visie en dan voorgeschoteld worden als multiculturele programma. De samenleving wil dit soort programma’s ook niet meer, die zijn natuurlijk een stuk kritischer geworden. Mijn toegevoegde waarde is dat ik met een andere blik ernaar kijk. Ik kan erg veel dingen die niet standaard zijn uit iemand halen die van biculturele afkomst is. Ik ga het niet meer hebben over iemands hoofddoek of ouders. Er is veel meer dan de jaren vijftig vragen. Ik stel vragen als ‘wat zijn jouw dromen en ambities’,” aldus Khadija Massaoudi. Maar behalve het inlevingsvermogen en blik heb je meer. Ebru Baskan zegt dat haar toegevoegde waarde ook bepaalde thema’s op de agenda zet. “Niet dat bullshit, maar get to the point. Dus dingen aankaarten die echt spelen en naar iemands drijfveren vragen in plaats naar de geboorteplaats. Dit zijn dingen die andere journalisten niet willen zien, niet dúrven te zien en ook niet durven te stellen.” Van de respondenten is bijna iedereen het er over eens dat een biculturele televisiejournalist een toegevoegde waarde heeft voor de televisiejournalistiek. Maar op welke manier wordt er anders bericht door de biculturele televisiejournalisten? Sharma Chin a Foeng, eindredactrice bij RTV West, vindt dat ze met een bredere kijk naar dingen kijkt. “Daarom duurt het wat langer voordat we onszelf hebben bewezen,” lacht ze. “We zijn ook een stuk genuanceerder over de multiculturele samenleving. Dit zijn zowel positieve als wel negatieve aspecten. Ik merk namelijk wel eens dat ik heel voorzichtig ben in berichtgeving van migranten om daar een negatieve lading aan te geven. Ik denk dat ik hierdoor wil bewijzen dat er zoveel meer is in het leven van een migrant. Dat er genoeg positieve dingen te vertellen zijn over een migrant in plaats van alleen negatief gezeik”. Zoë Pagina 23 van 86


Papaikonomou, redactrice bij AT5 zegt: “Ik denk dat een biculturele journaliste zeker anders bericht over de multiculturele samenleving dan haar collega’s van monoculturele afkomst. Ik denk omdat er begrip is. Je snapt dingen eerder en weet ook meer. Hierdoor ben je minder bevooroordeeld en meer objectiever. Hierdoor zal de berichtgeving ook anders zijn.” Van alle respondenten vond 87 procent dat zij ander berichten over de samenleving. Bij 13 procent was het onduidelijk. Dat biculturele televisiejournalisten een andere bagage hebben en met een bredere kijk naar de samenleving kijken is nu duidelijk. Maar krijgen deze vrouwen wel de kans om zichzelf te bewijzen of de kans om te groeien? Jamila Zemmouri, redactrice bij NOS vindt van niet. “Qua ambities krijg je bij de NOS niet altijd dezelfde kans als elk ander. Ik zie het meer als de ruimte niet gunnen. Er wordt namelijk steeds gezegd dat er geen ruimte is, terwijl ik zie dat andere wel omhoog klimmen.” Hiermee is Jamila een van de weinige die vindt dat zij niet dezelfde kansen krijgt als elk ander. Sharma Chin a Foeng is eindredacteur van het multiculturele programma van RTV West ‘Het andere Oog’. Zij wil liever een algemene journaliste zijn en krijg daar binnen de omroep ook de mogelijkheden voor. “Ik heb sinds kort een vast contract gekregen, dus dat is een stap in de goede richting.” Özgür Canel, programmamaakster bij MTNL, vindt niet dat iedereen dezelfde kansen krijgt. “Er zijn namelijk een aantal zaken die niet spelen voor Nederlandse vrouwen. Denk aan taalprobleem, geen moeite hebben met werktijden etc.. Ik denk dat er bij een biculturele vrouw sneller een vergeten ‘t’ wordt opgemerkt in een sollicitatiebrief. Terwijl ze dat niet eens zien bij Nederlandse vrouwen. Ze letten op dit soort dingen veel eerder omdát je bicultureel bent.” De ambitieuze Roshnie Phoelsingh, redactrice bij AT5, heeft ook voldoende ontplooiingsmogelijkheden binnen AT5. “Alleen heb ik deze nog niet aangegrepen. Ik wil een talkshow gaan doen en denk dat ik niet al mijn ambities hier waar kan maken. Maar de ontplooiingsmogelijkheden heb ik hier wel.” Voor zeker het merendeel van de respondenten geldt dat zij binnen hun organisatie de kans krijgen om zichzelf te ontplooien. Maar de respondenten komen lang niet alleen vanuit Hilversum, de blanke mannelijke journalistieke terrein. Yvonne Towikromo, werkzaam als eindredactrice bij de NMO in Hilversum, zegt dat biculturele vrouwen in Hilversum niet dezelfde kansen krijgen als elk anders. “Tijdens een discussie bij BNN Nieuwsradio met de eindredacteur van het dagblad Trouw en iemand van het tijdschrift Elsevier heb ik dit ook gezegd. Het punt is dat die ruimte niet geboden wordt. De biculturele vrouwen zijn het zat dat tegen hun gezegd wordt ‘dan mag jij op onze redactie werken maar dan mag jij moslims voor ons produceren’. En dat terwijl ze dezelfde opleiding hebben gedaan.” Maar waar ligt dat dan aan? Volgens Towikromo ligt het aan de angst van de media. “De angst dat er andere aspecten worden belicht dan dat ze gewend zijn te doen. Kijk maar hoe de berichtgeving over de islam gebeurd. Heel veel journalisten zijn niet geïnteresseerd in het andere verhaal wat er ook bij hoort. Denk aan de film van Geert Wilders ‘Fitna’. Er is geen één journalist geweest die Wilders vroeg naar de betekenis van het woord fitna. Dat is het andere verhaal, maar dat komt niet. Als journalist moet je die andere verhaal ook willen horen. De biculturele vrouw zou hierin een rol kunnen spelen omdat ze die andere verhaal kent, maar die ruimte wordt niet geboden om die andere perspectief te tonen.“

Identiteit Biculturele vrouwen hebben zoals in het subhoofdstuk ‘Biculturele media’ omschreven is extra bagage door hun achtergrond. Ook stellen zij geen jaren 50 vragen meer en kunnen kritischer en genuanceerder zijn in hun manier van werken. Zijn de biculturele vrouwen hiermee kansloos of een aanwinst? Van de respondenten gaf 100 procent te kennen dat biculturelen vrouwen een aanwinst zijn voor de Nederlandse televisiejournalistiek. “Ik vind biculturele vrouwen zeker een aanwinst. De mensen die in Hilversum werken en ons geen kans geven zijn kansloos, niet wij,” zegt Pagina 24 van 86


Ebru Baskan, programmamaakster bij MTNL. “Omdat zij niet in staat zijn om te zien wat voor waarde wij hebben. Maar dit geldt niet alleen voor biculturele vrouwelijke journalisten maar voor alles wat niet wit is. Maar uiteraard moet je ook zelf je mogelijkheden creëren.” Albitha Wambrauw, redactrice bij MTNL, zei over de aanwinst van biculturele vrouwen voor de Nederlandse televisiejournalist dat door de extra bagage biculturelen zeker een aanwinst zijn. “Het is belangrijk dat iedereen zich in de berichtgeving moet kunnen herkennen, dus een goede afspiegeling is nou eenmaal belangrijk. De samenleving is erg aan het veranderen en daar kunnen we niets aan doen.” Een aanwinst zijn ze dus zeker weten. Mede door hun etnische achtergrond en door hun referentiekader. Hierdoor kunnen ze vanuit twee visies dingen bekijken, wat absoluut een must is voor de televisiejournalistiek. Je hebt namelijk verschillende kijkers van diverse achtergronden. In de volgende paragraaf wordt hoofdstuk drie samengevat. Alle facetten die aan bod kwamen zullen behandeld worden en zal er antwoord gegeven worden op de onderzoeksvraag. In het volgende hoofdstuk wordt het slot onderzoeksvraag behandeld wat meteen het centrale vraag is van dit hoofdstuk: ‘Wat kan het beroepsveld actief ondernemen om de aanwas van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek te bevorderen?’ In dit hoofdstuk wordt er gekeken wat voor initiatieven er genomen zijn om de aanwas te bevorderen en wordt er antwoord gegeven vanuit theoretische kant van dit scriptie. 3.4

Samenvatting en antwoord

Iedere journalist bericht vanuit een eigen referentiekader, dat is nooit 100 procent objectief. Een andere cultuur zal altijd moeilijk te doorgronden blijven. De eigen gevoelslading kleurt toch de journalistieke opstelling. Bovendien is het moeilijk om op onbekend terrein de juiste invalshoek te vinden, de juiste contacten te leggen en de juiste vragen te stellen. Er is sowieso een inlevingsvermogen voor nodig…en dat houdt per definitie in dat de journalist zich betrokken moet voelen. Is dat niet zo, dan ligt gemakzucht op de loer en wordt het “vragen naar de bekende weg”, dan wel “niet verder kijken dan je neus lang is”. Vooroordelen worden bevestigd en oordelen geveld! De journalist die is opgegroeid in twee of meer culturen beschikt niet alleen over een meerzijdig netwerk (handig voor de contacten) maar is ook anders betrokken, kijkt anders, kiest andere invalshoeken, brengt andere thema’s in, legt andere contacten, stelt andere vragen. Vanzelfsprekend óók gekleurd, óók niet 100 procent objectief, maar in ieder geval wél vanuit een breder perspectief. Een perspectief vanuit twee of meer belevingswerelden. Bovendien geldt dat niet alleen wanneer het multiculturele onderwerpen betreft. De biculturele vrouwelijke journalist speelt bovendien een belangrijke rol op emancipatorisch gebied. Zelfs een dubbelrol. Als gekleurde vrouw in een witte werkomgeving … én als rolmodel voor allochtone meisjes en vrouwen! Biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek moeten worden gezien als een aanwinst. Zij verdienen de erkenning van de beleidsmakers en leidinggevenden. Zij verdienen niet alleen een kans … ze moeten worden gesteund en gestimuleerd!

Pagina 25 van 86


Hoofdstuk 4 Onderzoeksvraag III 4.1 Inleiding en onderzoeksvraag III: Wat kan het beroepsveld actief ondernemen om de aanwas van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek te bevorderen? Vanaf nu gaan nogal wat journalisten van de babyboomgeneratie met de VUT of met pensioen (de Volkskrant)1. De jongere generatie neemt de fakkel over van de oudere generatie. Dit biedt meer kansen voor vrouwen om door te stromen naar hogere functies en voor biculturele vrouwen om makkelijker de ‘witte’ redactie binnen te treden. Mede vanwege de plekken die vrijkomen en de roep om meer diversiteit zijn redacties actiever geworden in het aantrekken van o.a. biculturele vrouwen. Destijds heb ik gebruik gemaakt van de 5 procentregeling van de School voor de Journalistiek, die nu niet meer bestaat. Dat betekende dat ik als allochtoon niet hoefde te loten. Als het nodig is maak ik gebruik van dat soort dingen. (Touria Ahayan in Vries de, 2001)

4.2


Inspanningen zijn er volop: o.a. bij RTV Drenthe en de NPS. Veel omroepen zoeken doelgericht. Een allochtone medewerker van een regionaal tv-station vertelde door een verslaggever van een landelijke krant op de schouders te zijn getikt: “He, wil jij niet voor ons komen werken? De redactie van Rondom Tien stelde in een recente vacature ‘allochtone kandidaten worden met nadruk uitgenodigd om te solliciteren gezien de ondervertegenwoordiging van allochtonen binnen de NCRV’ (Vries de, 2001)2. Nieuwe initiatieven om biculturele op redacties te bevorderen: •

De media- academie, NOS en NPS werken samen aan een post- doctorale opleiding voor biculturele mensen de mogelijkheid krijgen om een master journalistiek te volgen via de media- academie en gelijkertijd een werkstage aangeboden krijgen.

•

Er zijn en komen verschillende werkervaringsplaatsen voor nieuwe programmamakers met een biculturele achtergrond bij de VARA, KRO en NPS.

•

MTNL en FunX willen in samenwerking met de media- academie meer aandacht besteden aan hun functie als kweekvijver voor nieuw talent.

(Bron: Leurdijk, 2008) Een echt beleid ten aanzien van allochtone journalisten hebben we niet. We nemen gewoon de beste. Bij gelijke geschiktheid geef ik wel de voorkeur aan Turken, Marokkanen en andere nationaliteiten. Maar kwaliteit staat voorop. Je moet je op de redactie staande kunnen houden. Toch krijg ik weinig brieven van allochtone journalisten. In zes jaar misschien drie of vier. Schrijf zou ik zeggen! (Touria Ahayan in de 300 multi culti journalisten van NL, Vries de 2001)

Culturele diversiteit bij alle omroepen Op dit moment is er bij de Raad van Bestuur van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) en bij de publieke omroepen meer dan ooit een draagvlak voor het bevorderen van culturele diversiteit. De Raad van Bestuur heeft het onderwerp voor het eerst in de geschiedenis benoemd als speerpunt. Deze steun moet nu worden omgezet in daden zodat concrete en blijvende resultaten kunnen worden geboekt. Het komt er op aan om culturele diversiteit vanzelfsprekend te maken en te verankeren in beleid en praktijk. De benodigde competenties moeten niet te boek staan als het specialisme of de hobby van een enkeling, of slechts beoefend worden in marginale en minder gewaardeerde uithoeken van de omroep. De specifieke biculturele kwaliteiten zouden tot het vaste instrumentarium van iedere redactie moeten behoren. In de huidige plannen van de NPO wordt de invulling van culturele Pagina 26 van 86


en etnische diversiteit te veel alleen bij de NPS gelegd. Culturele en etnische diversiteit zouden echter niet alleen in de per definitie enigszins elitaire of progressieve programma’s van de NPS een plek moeten krijgen, maar ook in de meer conservatieve, levensbeschouwelijke of meer ‘volkse’ programma’s van andere omroepen. Marieke Dielissen deed bij de NOS voor haar studie sociaal- culturele wetenschappen een afstudeeronderzoek naar de in- en doorstroom van bicultureel personeel3. Dielissen constateert dat er sprake is van een strak, grotendeels onbewust gehanteerd ‘standaardprofiel’ dat leidinggevenden bij hun selectie hanteren. Er blijkt standaard een aantal twijfels over biculturelen te zijn, bijvoorbeeld over hun specifieke kennis en affiniteit. Dat bezorgt hen vaak net puntje. Nieuwe medewerkers worden bovendien vaak binnen het netwerk van zittende redactieleden gezocht. Sas Hagenaars, een van de drie eigenaren van Ambitions Creative Communication (een full- service communicatiebureau: van communicatieadvies tot uitvoering) heeft ook zelden een biculturele sollicitant voorbij zien komen. “Wij weren ze niet bewust, maar het komt zoals het komt. Als iemand volledig is ingeburgerd, de taal perfect beheerst en weet hoe de Nederlandse cultuur reilt en zeilt, zou ik er geen problemen mee hebben om allochtonen in dienst te nemen.” Wie biculturele sollicitanten wil, moet creatiever te werk gaan. Enkele tips van Dielissen: Werf direct, bijvoorbeeld middels een presentatie in koffiehuizen of in het via- via- circuit. Een standaard personeelsadvertentie heeft weinig effect. Benadruk aspecten als teamwerk en de bedrijfscultuur. Individuele eigenschappen spreken nauwelijks aan. Laat op foto’s in advertenties ook gekleurde mensen zien. Adverteer in dagbladen als Spits en Metro. Allochtonen, met name de jongere, zijn fervente lezers van de kranten. Schakel uitzendbureau’s in. Die zijn populair bij werkzoekende allochtonen. Uit mijn onderzoek blijkt dat de tips van Dielissen helaas niet altijd volstaan. Ik pleit er voor om al in vroeger stadium actief te werven. Ik denk hierbij aan voorlichting geven op scholen en ouders informeren over het vak journalistiek. Het is ook zoals Zoë Papaikonomou zegt in het praktijk gedeelte zegt: “Ga naar jongerencentra. Zoek die jongeren op en nodig ze uit voor een snuffelstage. Maar ook naar scholen, zowel de lagere als de hogere scholen.” In de volgende paragraaf wordt verder ingegaan op het praktijk gedeelte van de onderzoeksvraag. Citaten van de respondenten worden hierin behandeld. 4.3

Praktijk/ Onderzoek

In mijn ogen is dit het meest belangrijke onderdeel van deze scriptie. Wat kan het beroepsveld actief ondernemen om de aanwas van biculturele vrouwen in de journalistiek te bevorderen? Nadat ik heb onderzocht wat de problemen en strevingen zijn kom ik nu toe aan het belichten van mogelijke oplossingen en invullingen. Gelukkig zijn tal van omroepen actief om middels een traineeship potentiële biculturele journalisten op te trommelen. Maar hoe kijken mijn respondenten hier tegen aan? Wat is hun perspectief? Hoe zien zij zichzelf over vijf jaar? En wat zouden volgens hen de media en de overheid dan moeten doen om meer biculturele vrouwen aan te trekken. We gaan het in deze paragaaf hebben over het toekomstperspectief en het beleid. Toekomstperspectief Niet alle respondenten zien zichzelf in de toekomst nog in de televisiejournalistiek werken. Een enkeling weet niet wat de toekomst brengt. Ebru Baskan, programmamaakster bij MTNL, zegt hierover: “Ik zit nu tien jaar in het vak en heb tien jaar gestreden. Ik ben moe en kan de witte mentaliteit in mijn eentje niet veranderen. Misschien een klein beetje, maar het is niet voldoende. Ik ben nu ook wat cynischer, wat minder strijdbaar.” Hiermee is Baskan de enige respondent die erg twijfelt of ze in de toekomst nog in de media zou willen werken. Ze denkt er wel over om iets te doen met coaching, dat lijkt haar leuk. De overige 14 respondenten hebben allen hun eigen toekomstdroom. Twee van hen zouden graag een talkshow willen presenteren, Roshnie Phoelsingh (redactrice bij AT5) en Sharma Chin a Pagina 27 van 86


Foeng (eindredactrice bij RTV West). “Ik weet dat er genoeg mensen zijn die niet bij een ‘Pauw & Witteman’ komen. Die mensen wil ik in mijn show hebben. Je moet denken aan een talkshow a la Jensen, alleen een lievere versie,” zegt Roshnie Phoelsingh. De overige respondenten hebben allen hun eigen perspectief. “Ik zie mezelf wel in het buitenland,” zegt Zoë Papaikonomou, redactrice bij AT5. “Maar hoe weet ik nog niet, wellicht in de vorm van een project of als correspondent. Ik zou het waanzinnig vinden als ik voor de NOS een project mag opzetten en als correspondente in Marokko kan werken. Ik vind dit erg belangrijk omdat er in Nederland ontzettend veel mensen wonen en er desondanks geen correspondent in Marokko zit. Ik vind dat ze mij hiervoor moeten aannemen,” lacht Zoë. Hiermee is Zoë die in het buitenland iets wil ondernemen. “Over vijf jaar ben ik getrouwd en moeder,” grapt Albitha Wambrauw, redactrice bij MTNL. “Ik weet niet of ik over vijf jaar nog bij MTNL werk. Misschien werk ik dan bij een andere werkgever, maar wel in dezelfde functie. Mijn droom is toch wel een eigen mediabedrijf. Dat lijkt me wel wat.” “Ik denk dat ik over vijf jaar nog wel journaliste ben,” zegt Jamila Zemmouri. “Als ik al blijf werken in de journalistiek dan wel de schrijvende kant. Ik hoop dat ik dan ook op een redactie zit waar mijn deskundigheid wel serieus wordt genomen.” Jamila is de enige die zich soms niet serieus genomen wordt door haar werkgever. “Over vijf jaar hoop ik nog rimpelloos te zijn. Ik heb het nu nog naar mijn zin bij AT5 en zou zeker nog een tijdje blijven ondanks de aantrekkelijke aanbiedingen die ik elders krijg,” zegt Aicha Marghadi, nieuwslezeres bij AT5. “Tenzij RTL Nieuws of NOS mij zou vragen, dan ben ik meteen weg.” “Mijn doel is om een interviewprogramma te presenteren,” zegt Raja Felgata, presentatrice KRO. “Goedemorgen Nederland is een doelstelling. Mijn uiteindelijke doel is om bij RTL het nieuws te presenteren. Dat is de uitdaging. Als je bij RTL terecht komt, dan weet je dat je er zit omdat je goed bent. Het is commercieel en ze krijgen geen geld om jou daar neer te zetten. Dat is mijn uitdaging,” aldus Raja Felgata. Ambitieus zijn de dames zeker weten. Maar ze blijven wel erg realistisch en met beide benen op de grond. Ze weten dat ze harder moeten werken dan anderen om te komen waar ze willen. Wat geven ze zelf als tips aan de media om biculturele vrouwen de televisiejournalistiek in te krijgen?

Beleid Initiatieven die biculturelen de kans te geven om bij onder andere de publieke omroep te werken, zijn er gelukkig. Maar er moeten dan natuurlijk ook voldoende biculturelen een HBO studie journalistiek doorlopen. Echte cijfers van het aantal biculturelen op de Hogeschool voor de journalistiek, zijn er niet. Iemand die hier geboren is, is immers een Nederlander. Ook aan de hand van de achternamen kan er geen schatting gemaakt van het aantal biculturelen die in het afgelopen studiejaar journalistiek studeerden. De respondenten hadden elk hun eigen idee wat de media/ overheid/ samenleving en/of de biculturelen zelf zouden doen om meer biculturele vrouwen de televisiejournalistiek in te krijgen. Het ligt namelijk niet alleen aan de media om de aanwas te bevorderen. Het is ook een bewustwordingsproces van de samenleving. Hans Laroes, hoofdredacteur van de NOS gaf al in 2005 te kennen dat de tijd en de samenleving nog niet rijp zou zijn voor een nieuwslezeres met een hoofddoek. De bevolking zou het volgens hem het meer gaan hebben over het doek op haar hoofd dan over haar kwaliteit als nieuwslezeres. Het is dus de bewustwording, en die kun je niet afdwingen. Maar behalve dat, moeten de media meer mogelijkheden bieden. “Ik vind dat de opleidingen zelf meer moeten doen. Bijvoorbeeld voorlichting geven op middelbare scholen of leerlingen uitnodigen voor een snuffelstage,” meent Zohra Azdad, redactrice bij de NMO. Voorlichting in een vroege stadium is dus van belang. De opleidingen zijn hiervoor verantwoordelijk. Ebru Baskan, programmamaakster bij MTNL, denkt hier hetzelfde over. “Misschien moet je denken aan voorlichting op scholen en de leerlingen Pagina 28 van 86


uitleggen hoe groot de rol en macht van de media is. Wat betreft de overheid, die zou een quotum kunnen stellen aan de redacties.” Aicha Marghadi, nieuwslezeres bij AT5, sluit ook aan. “Voorlichting op scholen is erg belangrijk en denk ook aan een beroepentest. Er wordt nog te licht gedacht over de begeleiding, die is zo nihil. Ouders moeten betrokken worden bij de studie van hun kinderen,” aldus Aicha Marghadi. Khadija Massaoudi, programmamaakster bij MTNL, is de enige die vindt dat er genoeg kansen zijn voor biculturelen in de televisiejournalistiek. “Geef die eens een kans. Bij MTNL zijn er al meer dan zes biculturele journalisten, laat staan op andere plekken. Maar de vraag is, wil je ze hebben?” Khadija zegt ook dat het niet alleen een bewustwordingsproces is, er moeten ook meer biculturele journalisten in de topfuncties. Roshnie Phoelsingh, redactrice bij AT5, zegt ook: “Wat de media om te beginnen moeten ondernemen is meer openheid creëren. Omroepen moeten voor studenten een opendag organiseren, bijvoorbeeld in de zomervakantie. Laat ze die studenten maar proeven hoe het is op een redactie. Hiermee voorkom je meteen het probleem dat je voorkomt dat studenten een verkeerde studiekeus maken. Hilversum bepaalt erg de norm binnen de Nederlandse journalistiek. Pas op het moment dat Hilversum niet meer het image heeft van de witte blanke mannen die daar zijn vastgeroest, trek je ook meer biculturele vrouwen.” Het is dus niet alleen aan de media om veranderingen waar te maken. Er moet meer gebeuren dan dat. In het volgende paragraaf geef ik een samenvatting van dit hoofdstuk en wordt er antwoord gegeven op de brandende vraag ‘Wat kan het beroepsveld actief ondernemen om de aanwas van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek te bevorderen?

4.4

Samenvatting en antwoord

Langzaamaan wordt de biculturele journaliste gewaardeerd om haar kennis en extra bagage en gaan redacties op zoek naar meer biculturelen. Maar ook de eerste lading televisiejournalisten geeft de fakkel over aan de jongere generatie. Er komen er plekken vrij en het wordt makkelijker om de ‘witte’ redacties binnen te treden. Allerlei inspanningen worden er genomen om een impuls te geven aan de diversiteit. Er worden banen gecreëerd, trainee- plekken aangeboden met jaarcontracten en met daarmee gekoppelde masterstudies. Behalve deze initiatieven moet er ook een bewustwordingsproces in gang komen. Dit kun je niet afdwingen, dit ontstaat in het proces van de multiculturele samenwerking. Wat wel actief ondernomen kan worden is in een vroeg stadium HAVO/ VWO leerlingen informeren. Over de opleiding, over het leven en werk van de journalist en over de functie en het belang van de journalistiek. Bijvoorbeeld door voorlichting op, met name zwarte scholen, door het aanbieden van snuffelstages (wellicht voor kind én ouders), workshops, contacten met rolmodellen. Natuurlijk zijn de opleidingen hierin zelf verantwoordelijk, maar dan kan best in samenwerking met de omroepen. Hilversum moet jonger, gemengder en gekleurder worden… linksom of rechtsom. Het volgende hoofdstuk vormt het slothoofdstuk. Hierin rond ik mijn scriptie af geef ik mijn conclusies van het gehele scriptie en aanbevelingen en vervolgstappen voor verder onderzoek.

Pagina 29 van 86


Hoofdstuk 5 Conclusies, aanbevelingen en vervolgstappen 5.1

Inleiding

In dit hoofdstuk vat ik mijn scriptie samen door middel van conclusies. Ook geef ik suggesties voor mogelijke acties en doe ik een aanbeveling ten aanzien van vervolgonderzoek.

5.2

Conclusies

Mediaredacties zijn over het algemeen te ´wit´, ze vormen geen afspiegeling van de multiculturele samenleving. Er is wel een groei zichtbaar in het aantal biculturele medewerkers. Opvallend is dat die groei wordt bewerkstelligd door de biculturele vrouwen. Biculturele journalisten hebben een ander referentiekader dan hun monoculturele collega´s. Daarmee wordt het blikveld van een redactie verbreed, de inleving in niet westerse culturen verdiept, de communicatie met niet westerse culturen verbeterd, de multiculturele verbanden en de multiculturele problematiek verhelderd. Biculturele vrouwelijke journalisten vervullen een bijzondere én complexe rol. Ze vertegenwoordigen niet alleen de biculturelen, maar ook de vrouwen in het algemeen en de biculturele vrouwen in het bijzonder. Daarmee leveren zij niet alleen een specifieke bijdrage in algemeen emancipatorisch opzicht (hoe verhouden witte mannen en vrouwen zich ten opzichte van vrouwen met een kleurtje’, maar zijn zij ook rolmodellen die voorop lopen in het zo belangrijke emancipatieproces binnen de niet westerse culturen. Een proces dat van belang is voor het leven in die culturen zelf… maar dat ook van grote betekenis is voor de Nederlandse/multiculturele samenleving. Het beleid op de mediaredacties wordt nog steeds bepaald door een wit gedachtegoed. Veel biculturelen voelen zich niet herkend en erkend en nemen afstand, eisen niet een plek op of haken af. Biculturele ouders van studenten zien hun kinderen het liefst in beroepen die zekerheid, welvaart en status beiden. Advocaat of arts. Het beroep van journalist wordt in veel niet westerse culturen gezien als een beroep dat gekoppeld is aan een onzeker bestaan, met onregelmatige werktijden. Het is niet echt populair. Bij de beroepsopleidingen wordt niet structureel bijgehouden welke aantallen biculturelen in de opleiding participeren en afstuderen.

5.3

Suggesties voor acties

De politiek moet worden aangesproken. Politieke partijen moeten geprest worden om stelling te nemen. De regering dient voorwaarden en middelen te creëren. Denk aan een quotum of het mee- denken en meefinancieren van traineeships en/of werkstages. Monoculturele redacties dienen zich bewust te worden van hun verantwoordelijkheden ten aanzien van de multiculturele samenleving. Dit kan opgepakt worden in de beroepsopleidingen, in de aansturing van redacties en in de deskundigheidsbevordering van de journalisten. Denk hierbij aan cursussen over de multiculturele Nederland. Biculturele (aankomende) journalisten dienen zich eveneens bewust te worden van hun verantwoordelijkheden ten aanzien van de samenleving. Zij moeten uit de helaas nog veel voorkomende slachtofferrol stappen en zich sterk maken voor de brugfunctie die zij kunnen vervullen. Niet alleen vanuit een strijdbare opstelling maar ook vanuit de intentie om de Pagina 30 van 86


communicatie over en weer te verhelderen. Het is nodig dat de biculturele mediawerkers zich gezamenlijk bezinnen op de weg die te gaan, de middelen die gehanteerd kunnen worden en de toon die gezet moet worden. Bijvoorbeeld een vereniging waar alle biculturele krachten gebundeld worden. Informatie- en beroepsvoorlichting in het voorgezet onderwijs, het HBO en op universiteiten, kunnen worden uitgebreid. Daarbij moet ook de achterban van de studenten worden aangesproken. Initiatieven vanuit de omroepen kunnen worden uitgebreid of aangescherpt. Denk aan ruimte en media- aandacht voor biculturelen. Denk ook aan de traineeship’s en open dagen. Voorbeelden van wat de media concreet zouden moeten doen, in een vroegere stadium, om de aanwas van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek te bevorderen zijn: -

-

Een jaarlijks terugkomende competitie, georganiseerd door het jeugdjournaal, waar leerlingen van het voortgezet onderwijs, filmpjes maken waarin ze als verslaggever, interviewer of nieuwslezer te zien zijn. De winnaar kan zijn eigen filmpje op de televisie terugzien en mag een dag op werkstage bij het jeugdjournaal. Hiermee maak je het beroep aantrekkelijker en krijgen leerlingen een indruk hoe de televisie werkt. Omroepen kunnen tijdens studiedagen op HAVO/ VWO opleidingen een biculturele medewerk(st)er naar een school sturen om meer over het vak te vertellen. Biculturele ouders betrekken bij de studiekeuze van hun kind. De media zouden tijdens de studiedagen vertellen over de invloed van de media en hoe belangrijk biculturelen zijn voor het vak.

Dit zijn een paar aanbevelingen die ondernomen kunnen worden voor jongeren. Het is belangrijk om deze groep enthousiast zien te maken voor het beroep. Uiteindelijk moet het net zo’n leuk beroep worden als een brandweerman of piloot. Ik wil dat wanneer kinderen uit de basisschool gevraagd wordt wat ze willen worden als ze groot zijn, antwoorden: Journalist! Het moet stoer zijn, want is het ook een stoer beroep. Enkele voorbeelden wat er ondernomen kan worden door de media, op een latere stadium, zijn: - Bepaalde omroepen kunnen dienen als kweekvijver voor biculturele (aankomende) journalisten. Deze zijn er al wel, wat erg goed is, maar nog te beperkt. - De biculturelen die afgestudeerd zijn als journalist, serieus nemen en ze als pluspunt zien op de redactie. Maar ook het vertrouwen hebben in ze en de kans geven om hun ambities waar te maken, indien het mogelijk is. - Een actualiteitprogramma een week lang laten presenteren door twee biculturelen. Uiteraard moeten ze genoeg ervaring hebben en goed zijn. Maar probeer het gewoon een keertje. Tip: iemand met een hoofddoek kan ook een goed journalist zijn. Zet haar voor de camera en sta verstelt van wat je ziet! - Traineeship waarin specifiek gezocht wordt naar biculturelen. Tijdens deze traineeship de biculturelen blijven begeleiden en ze ook de mogelijkheid bieden om hun ambities waar te maken. - En natuurlijk coaching, coaching en nog eens coaching. Het beste van een mens komt naar boven als er goede structurele begeleiding wordt gegeven. 5.4

Vervolgonderzoek

Het thema van deze scriptie is sterk begrensd, biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek. In de voorgaande paragrafen heb ik het belang ervan voor de samenleving aangegeven. Ik heb slechts in grote lijnen een actie- richting aan kunnen geven. Ik ben van mening dat een breed opgezet vervolgonderzoek noodzakelijk is.

Pagina 31 van 86


In een vervolgonderzoek zijn de betrokken: vertegenwoordigers uit de politiek, vertegenwoordigers uit de verschillende culturen, mediaredacties, beroepsopleidingen, potentiële studenten en hun achterban. Al deze partijen dienen gezien en gehoord te worden. Centrale vragen kunnen zijn: - Hoe is de situatie nu? - Waar willen we naar toe? - Waar liggen de kansen? - Waar liggen de valkuilen? - Welke voorwaarden zijn nodig? Politiek, financieel etc. - Wat zijn de middelen? - Wat is het tijdsplan? - Wat zijn de kosten? - Wie gaat het financieren? Deze vragen gelden voor alle partijen. Uiteraard geeft ieder partij zijn eigen invulling. Al deze vragen zijn een richtlijn voor vervolgonderzoek.

Pagina 32 van 86


Bijlage A Literatuurlijst Hoofdstuk 1 1

Paul Scheffer in het NRC Handelsblad van 29 januari 2000

2

Coronel, Mercita 2004 Van Janmaat tot Jahjah, 20 jaar Migranten & Media. Uitgeverij De Balie. ISBN 90-6617-312-2

3 Rottenberg, Divendal en Schumacker in Van Janmaat tot Jahjah, 20 jaar Migranten & Media. Hoofdstuk 1 bladzijde 6. Uitgeverij De Balie. 4

Dit onderzoek (Onderzoek naar Journalisten in Nederland) werd uitgevoerd in het kader van een promotieonderzoek van Mark Deuze. Op het volgende link meer informatie http://www.villamedia.nl/journalist/n/dossiers/journalistenindex.shtm 5

Deuze, Mark. Onderzoek naar Journalisten in Nederland, 2002.

6

Bardoel, Vos, van Vree en Wijfjes 2002. Journalistieke cultuur in Nederland blz. 446. Uitgeverij Amsterdam University Press ISBN 90-5356-528-0

Hoofdstuk 2 1 Cijfers van het CBS. Zie voor meer informatie http://statline.cbs.nl/ 2 Bakker en Scholten 1999, ; www.mediamonitor.nl 3 Deuze, Mark 2002. Onderzoek naar Journalisten in Nederland. 4 Vries, Ellen de m.m.v. Cyriel Freijser 2001. De 300 multi culti journalisten van NL. De Journalist, 7 september 2001. 5 Leurdijk, Andra. Van marge naar mainstream 2008 blz 40. Essay over mediabeleid en culturele diversiteit 19992008. Uitgave van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. OCW38.020/540 6 Baric, Ivana 2007. ‘We mogen wel seks bedrijven, maar we mogen niet in een huwelijk stappen met de Nederlandse samenleving.’ Een kwalitatieve studie naar de positie van de allochtone journalist binnen de geschreven media. 7 Essed, Philomena, 1994. Diversiteit: Vrouwen, kleur en cultuur. Uitgeverij Ambo. In deze bundel belicht zij vanuit verschillende invalshoeken de relatie tussen racisme, seksisme, en identiteit. 8 Deuze, Mark 2002. Journalistieke cultuur in Nederland van Bardoel, Vos, van Vree en Wijfjes. In het boek staat op blz. 447 het artikel van Deuze: Gekleurde Nieuws, journalistiek voor een multiculturele samenleving. 9 Deuze, Mark 2002. Gekleurde Nieuws, journalistiek voor een multiculturele samenleving bls. 458. 10 Dielissen, Marieke 2004. Voor het Bureau Beeldvorming en Diversiteit heeft ze een onderzoek gedaan naar de mening van omroepmedewerkers over culturele diversiteit. Onder andere te lezen in ‘Vissen in een witte vijver’, diversiteit bij de Nederlandse Publieke Omroep. 11 Leurdijk, Andra. Van marge naar mainstream 2008. Essay over mediabeleid en culturele diversiteit 1999-2008. 12 Bink, Susan 2004. Visitatie Publieke Omroep: de multiculturele samenleving weerspiegeld? Uitgave van Mira Media, april 2004. 13 Schnabel, Paul dr. Prof.. 2003 in het voorwoord van het werkdocument van het Sociaal en Cultureel Planbureau: Midden in de Media, meer vrouwen in de journalistiek van Ans Merens. ISBN: 90-377-0130-2 14 Deuze, Mark 2002. Gekleurde Nieuws, journalistiek voor een multiculturele samenleving. 15 Merens, Ans 2003. Midden in de Media, meer vrouwen in de journalistiek. Werkdocument 93 van het SCP. 16 Baric, Ivana 2007. ‘We mogen wel seks bedrijven, maar we mogen niet in een huwelijk stappen met de

Pagina 33 van 86


Nederlandse samenleving.’ Een kwalitatieve studie naar de positie van de allochtone journalist binnen de geschreven media. Hoofdstuk 3 1 Sterk, Garjan 2000. Media en Allochtonen: journalistiek in de multiculturele samenleving. Uitgeverij: In opdracht van de werkgroep Migranten en media (NVJ). ISBN: 90-12-08939-5 2 d’Heanens,L., van Summeren, C., Saeys, F., & Koeman, J. 2004. Integratie of identiteit? blz. 61. Mediamenu’s van Turkse en Marokkaanse jongeren. Uitgeverij: Boom Amsterdam. ISBN: 97-89-08506043-7 3 Deuze, Mark, 2002. Gekleurd nieuws, journalistiek voor een multiculturele samenleving. 4 Leurdijk, Andra, 2008. Van marge naar mainstream. Essay over mediabeleid en culturele diversiteit 1999-2008. Hoofdstuk 4 1 De volkskrant van 12-10-2002. 2 Vries, Ellen de, m.m.v. Cyriel Freijser 2001. De 300 multi culti journalisten van NL. De Journalist, 7 september 2001. 3 Dielissen, Marieke deed bij de NOS voor haar studie sociaal-culturele wetenschappen een afstudeeronderzoek naar de in- en doorstroom van allochtoon personeel. De NOS wil graag een diversiteitbeleid en veel medewerkers menen dat er geen drempels zijn voor allochtonen. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Overige geraadpleegde literatuur: Buis, Hans 1989. Migranten in de media. NVJ- Werkgroep Migranten en Media Burght, Fike van der 1988. Aangeboden: allochtone journalisten (v/m): een onderzoek naar de toegankelijkheid van de opleidingen voor de journalistiek. ISBN: 90-363-969-5 Deuze, Mark 2004. Wat is Journalistiek? Uitgeverij: Het Spinhuis Amsterdam. ISBN: 90-558-9223-8 Evers, Huub, Serkei, Carmelita. Naar een interculturele journalistiek, beschouwingen over media en multiculturele samenleving. ISBN: 978-90-5260-239-4 Overige geraadpleegde onderzoeken: Bink, Susan 2002. Feiten & Cijfers: Wet SAMEN: verslaglegging van omroeporganisaties. Mira Media, mei 2002. Bink, Susan 2006. Vrouwen met een etnisch- culturele achtergrond op de arbeidsmarkt. Mira media, juni 2006. Deuze, Mark. Dossiers: Onderzoek naar Journalisten in Nederland. Journalisten in de multiculturele samenleving (deel 6). Journalistenonderzoek van Mark Deuze bij de Amsterdam School of Communications Research (ASCoR) Vries, Ellen de 2004. Journalistiek in de multiculturele samenleving. NVJ Bureau Migranten & Media Geraadpleegde websites www.cbs.nl Website van het Centraal Bureau van de Statistieken www.kiemnet.nl/kiem/dossiers/index.html Kennisnet Integratiebeleid en etnische minderheden www.villamedia.nl/journalist/n/dossiers/journalistenindex.shtm Onderzoek van Mark Deuze www.mediamonitor.nl Commissariaat voor de Media masters.media-academie.nl/masterjournalistiek/ Traineeship van de Media Academie en de Publieke Omroep www.volkskrant.nl Dagblad de Volkskrant http://www.scp.nl/ Sociaal en Cultureel Planbureau

Pagina 34 van 86


Bijlage B Vragenlijst Praktijkonderzoek

INTERVIEW SCRIPTIE BICULTURELE VROUWEN IN DE TELEVISIE JOURNALISTIEK Respondent Naam:

Datum, tijd & Locatie:

Introductie: Mijn achtergrond & Studie Aanleiding onderzoek Centrale punt van het onderzoek Anonimiteit wordt gewaarborgd, tenzij het niet hoeft. Duur van het interview (+/- 1 uur) Bandopname vermelden

Tijdens het interview zullen de volgende onderwerpen besproken worden: A Algemene vragen B Carrière C Redactiecultuur D Beleid E Biculturele media F Identiteit G Toekomstperspectief

A Algemene vragen Biculturele afkomst: Leeftijd: Geboorteland: Opleiding(en): Huidige functie:

B Carrière 1. Wat heb je hiervoor gedaan? 2. Hoelang werk je nu hier? 3. Heb je altijd al journalist willen zijn? 4. Hoe keken je ouders er tegenaan? 5. Kreeg je kritiek vanuit je achterban (zo ja, op welk manier?) 6. Had je een coach die je hielp met je carrière (zou je die wel gehad willen hebben)? 7. Welk stimulans had je tijdens je studie om verder te gaan in de journalistiek?

Pagina 35 van 86


C Redactiecultuur 1. Hoe zou je de redactiecultuur op jouw werkvloer omschrijven? - Verhouding man/vrouw - Verhouding bicultureel/ monocultureel. 2. Speelt jouw biculturele achtergrond in de omgang met collega’s een rol binnen je werkveld/redactie? Hoe ga je hiermee om? 3. Is de redactie waar je werkt een goede afspiegeling van de samenleving (zo nee, hoe komt dit)? 4. Merk je verschil in hoe er naar de bijdrage van biculturele journalisten wordt gekeken? 5. Word jij als ieder ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? (zo ja, wat vind je daarvan?) 6. Wat voor toegevoegde waarde heb jij, als biculturele vrouw, op de redactie?

D Beleid 1. Wat vind je van het initiatief om positieve discriminatie toe te passen op sommige redacties? 2. Wat vindt je van de initiatieven (wet samen, positieve discriminatie) van de overheid? 3. Is het nodig denk je dat de overheid een rol speelt en redacties ‘helpt’ om meer biculturele journalisten en vooral vrouwen aan te trekken. 4. Wordt er binnen jouw redactie positieve actie toegepast? Zo ja, hoe is dat gegaan en wat vond je daarvan?

E Biculturele media 1. Krijgen biculturele vrouwen dezelfde kansen als alle andere vrouwen in de journalistiek? 2. In hoeverre kan volgens jou een allochtone journalist beter de ontwikkelingen in de Nederlandse samenleving m.b.t. multiculturaliteit beschrijven? 3. Wat is jouw specialiteit? 4. Wil je liever een ’algemeen’ journalist zijn (inzetbaar voor alles) of eerder de positie van expert op het gebied van bv. de multiculturele samenleving kiezen dan toegewezen krijgen? 5. Zijn er biculturele vrouwen in jouw omgeving die ook journalist willen worden, maar afhaken of niet durven?

F Identiteit 1. Bericht jij door jouw biculturele achtergrond anders, of kijk je met aan andere bril naar het nieuws dan jouw monoculturele collega’s? Pagina 36 van 86


2. In hoeverre speelt dit een rol in de berichtgeving?

3. Zijn biculturele vrouwen een aanwinst of kansloos voor de Nederlandse journalistiek? 4. Krijg je voldoende ontplooiingsmogelijkheden of wordt je tegengewerkt in je ontwikkeling?

G Toekomstperspectief 1. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? 2. Wat zouden de media en de overheid moeten doen om meer biculturele vrouwen aan te trekken om journalistiek te studeren? 3. Hoe zie je de journalistiek ten opzichte van biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek over vijf jaar?

Dank je wel voor je tijd, want dit was mijn interview. Heb je nog vragen?

Pagina 37 van 86


Bijlage C Gesprekspartners Praktijkonderzoek Anoniem (31) redactrice bij de regionale omroep AT5 te Amsterdam. Van Turkse afkomst. Azdad, Zohra (37) redactrice tv/ radio bij de Nederlandse Moslims Omroep (NMO) te Hilversum. Van Marokkaanse afkomst. Baskan, Ebru (30) programmamaakster bij regionale omroep Migranten Televisie Nederland (MTNL) te Amsterdam. Van Turkse afkomst. Bunt van de, Respati (33) redactrice tv/ radio bij de Nederlandse Moslim Omroep (NMO) te Hilversum. Van Indonesisch afkomst. Canel, Özgür (33) programmamaakster bij de regionale omroep Migranten Televisie Nederland (MTNL) te Amsterdam. Van Turkse afkomst. Chin a Foeng, Sharma (38) eindredactrice/ verslaggeefster/ presentatrice bij de regionale omroep RTV West, voor o.a. het programma ‘Het andere Oog’. Van Surinaamse afkomst. Felgata, Raja (32) Presentatrice van het programma ‘Goedemorgen Nederland’ van de KRO. Van Marokkaanse afkomst. Marghadi, Aicha (?) nieuwslezeres/ redactrice bij de regionale omroep AT5 te Amsterdam. Van Marokkaanse afkomst. Massaoudi, Khadija (29) programmamaakster/ presentatrice bij de regionale omroep Migranten Televisie Nederland (MTNL) te Amsterdam. Van Marokkaanse afkomst. Papaikonomou, Zoë (26) redactrice bij de regionale omroep AT5 te Amsterdam. Van Griekse afkomst. Phoelsingh, Roshnie (30) redactrice bij de regionale omroep AT5 te Amsterdam. Van Surinaamse afkomst. Tjin, Chantal (35) eindredactrice bij de regionale omroep Migranten Televisie Nederland (MTNL), voor het programma ‘BRUJA! & Co’ te Amsterdam. Van Surinaamse afkomst. Towikromo, Yvonne (45) eindredactrice tv/radio bij de Nederlandse Moslim Omroep (NMO) te Hilversum. Van Surinaamse/ Javaans afkomst. Wambrauw, Albitha (28) redactrice bij de regionale omroep Migranten Televisie Nederland (MTNL) te Amsterdam. Van Indonesische afkomst. Zemmouri, Jamila (28) redactrice bij de publieke omroep NOS te Hilversum. Van Marokkaanse afkomst.

Pagina 38 van 86


Bijlage D Interviews uitgewerkt

Anoniem, 31 jaar Turkse. (Redacteur/presentatie AT5) Wat voor opleiding heb je gedaan? Ik heb een jaartje journalistiek gestudeerd aan de Hogeschool Windesheim. Daarna heb ik geschiedenis gestudeerd aan de UVA. In de tussentijd heb ik veel gedaan met televisiewerk. Tijdens mijn universitaire studie heb ik allerlei bijvakken gedaan en een master schrijvend journalistiek maar dat vond ik niet leuk. Dus daar ben ik mee gestopt en nu ben ik bezig met mijn scriptie voor de opleiding Film en Televisie Wetenschappen. Wat doe je nu bij AT5? Ik doe redactiewerk en presenteer het nieuws. Maar omdat ik nu met mijn scriptie bezig, presenteer ik tijdelijk alleen het nieuws. Inmiddels werk ik al zeven jaar bij AT5. Wilde je altijd al journalist worden? Nee, dat kwam pas echt na mijn achttiende. Het was een docent op het HAVO die mij daarop attendeerde. Ik weet niet meer wat zijn reden was, maar ik zag het wel zitten en ging het studeren. Hoe keken jouw ouders er tegen op? Heel goed, die vonden het alleen maar leuk. En je achterban? Niks. Als je maar studeert. Heb je tijdens je studie een coach gehad? Nee. Je had wel op de UVA wel van die studentencoaches maar daar heb ik nooit gebruik van gemaakt. Hoe zou je de redactiecultuur binnen AT5 willen omschrijven? Het is heel snel, soms streberig en gejaagd. Vooral als er iets aan de hand is. Dan is iedereen in de stress maar het komt altijd op zijn pootjes terecht. We hebben nu ook een kleine bezetting, dus we moeten hard werken. Vroeger was het ellebogenwerk en hoorde je er niet snel bij. Ik werd ook in het begin van mijn carrière bij AT5 buitengesloten. Maar sinds die groep weg is, is het gewoon normaal geworden. Als er nu nieuwe mensen bijkomen worden ze normaal opgenomen in de groep. In welke zin werd jij buitengesloten? Bij mij ging het heel anders. Ik werkte eerst bij de receptie van AT5. Totdat ik door de hoofdredacteur werd opgemerkt en aangenomen als nieuwslezeres. Ik mocht vrijwel snel beginnen en ging stage lopen. Dit was heel erg moeilijk omdat mijn collega’s het raar vonden dat ik van de receptie kwam. Wat ze niet wisten is dat ik de studie Film en Televisiewetenschappen studeerde. Ze konden het niet hebben dat ik het nieuws mocht presenteren! Pas achteraf werd mij duidelijk dat bijna de helft van de redactie een screentest had gedaan en dat ik het was geworden. Het was eigenlijk heel erg raar en anders. Wat deed het met jou? Niet zoveel, maar ik vond het alleen maar raar. Ik was echt bezig met het leren van presenteren, maar ik proefde wel dat de sfeer anders was. Vind je dat jouw redactie een goede afspiegeling is van de samenleving? Nu wel. We hebben drie andere biculturele vrouwen die werkzaam zijn op de nieuwsredactie. In totaal werken er vier a vijf redacteuren. Merk je verschil in hoe er naar de bijdrage wordt gekeken van biculturele vrouwelijke journalisten? Nee, niet echt. Maar ik merk wel dat wij andere interesses hebben. Om een voorbeeld te noemen. Een tijdje geleden bestond een Turks restaurant dertig jaar. Dat is heel belangrijk, omdat de Turken in Amsterdam kleine monumenten stichtten. Dit restaurant is een van de restaurant die het langst voort Pagina 39 van 86


heeft bestaan. Doordat die dag een autoloze zondag was, hebben ze in hun straat (in de pijp) een rij tafels neergezet. Er zijn uiteindelijk zo’n 500 mensen op afgekomen, de hele buurt zowat. Dat is natuurlijk een geweldig verhaal. Ik had ook foto’s gekregen van die man, van zijn moeder. Die is het gestart en is nu overleden. Ik had allerlei afspraken en ideeën, maar diezelfde dag werd die man afgebeld en alles geannuleerd omdat er ander belangrijk nieuws was. Dat heeft mij erg chagrijnig gemaakt. Dat andere belangrijk nieuws was niet zo belangrijk als een heftige brand of iemand die neergeschoten was ofzo. Wat doet het met jou? Mij met persoonlijk niet veel. Maar het gaat erom dat het belangrijk is voor de stad. Ander nieuws is natuurlijk ook belangrijk maar het ging om die dag. Uiteindelijk hadden ze het willen uitzenden op een ander dag maar ook dat werd steeds geannuleerd. Daar werd ik toch wel flink chagrijnig van. Ergens begrijp ik het ook wel, het is een leuk verhaal maar wel belangrijk. Gelukkig ben ik niet meer alleen in mijn strijd. Ook Zoë (collega en respondent) en Bram strijden hier ook heel erg voor. Word jij als elk ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? Nee hoor. Zeker geen positieve discriminatie helaas. Heel erg als ieder ander. Wat vind je überhaupt van het initiatief dat positieve discriminatie wordt toegepast? Ik vind het opzicht niet zo slecht. Maar je moet natuurlijk wel kwaliteiten bezitten. Als redacties dit al doen moeten ze mensen goed coachen, dit is erg belangrijk. Dus dat ze niet op hun bek vallen en uiteindelijk zeggen ‘zie je nou wel, ze kunnen het niet’. Vind je dat de overheid een rol hierin moet spelen? Stel dat de overheid een quotum stelt. AT5 moet de biculturelen eerst ergens vandaag halen en als ze op de redactie komen, dan worden ze in het diepe gegooid. Van deze biculturelen zullen drie van de tien zullen vast een natuurtalent zijn, maar die andere zeven niet en zullen op hun bek gaan. Daarom is begeleiding hard nodig. Dus als de overheid iets wil doen, dan moet het coaching zijn. Wat ook zou kunnen is dat ze samen met scholen een snuffelstage organiseren op verschillende redacties. Sowieso moet je gewoon goed zijn in het vak. Ik heb ook Nederlandse collega’s gezien die worstelde en het moeilijk hadden. Dus het heeft niet per definitie te maken met biculturele vrouwen. Wat voor toegevoegde waarde heb jij als biculturele journaliste? Dat is bijvoorbeeld wanneer de straat opga voor voxpop, sneller verschillende mensen hun mening vraag. Ik heb ook meer aandacht voor de multiculturele samenleving. Het was soms heel erg moeilijk omdat de samenleving zelf niet altijd wilde. Zoals Zoë Papaikonomou (collega en respondent), die heeft heel Amsterdam- West op de kaart gezet en Roshnie Phoelsingh (collega/respondent) heel Zuidoost. Dat is natuurlijk heel erg goed van ze. Krijgen biculturele vrouwen dezelfde kansen als elk ander journaliste? Nee natuurlijk niet! Dat krijgen vrouwen sowieso niet. Hoeveel vrouwen werken er in de top van de Nederlandse journalistiek? Dus waarom zou dat voor biculturele vrouwen anders zijn. Het is voor vrouwen heel erg moeilijk te zeggen. Je ziet het aan ‘Pauw & Witteman’ en die andere man van de EO. En als Pauw ook nog gaat zeggen: ‘Vrouwelijke gasten zijn minder interessant’ wat moet je dan met iemand die zo denkt? En hij is ook nog de producent van zijn programma. Vrouwen worden al snel weggezet als ‘niet goed’ of ‘te emotioneel’. Er zijn natuurlijk wel uitzonderingen hoor, kijk maar naar Clairy Polak. Wat voor toegevoegde vrouwen hebben biculturele vrouwen voor de journalistiek? De kennis en meerwaarde die ze met zich dragen. Zijn er vrouwen in jouw omgeving die journalistiek wilden studeren maar die stap niet ondernamen? Nee, die ken ik niet. Toen ik journalistiek bij de Hogeschool Windesheim studeerde was het erg wit, ook toen ik geschiedenis studeerde overigens. Ik zie nu gelukkig wel verandering. Bericht jij anders dan jouw collega’s? Als ik verhalen maak? Misschien wel. Ik zet altijd op de callsheet van de verslaggever die gaat voxpoppen: ‘Vrouwen en allochtonen’! Maar het ligt eraan welke verhaal ik moet doen. Het zijn de kleine subtiele dingen. Bijvoorbeeld de grootste boekenmarkt van Nederland komende zaterdag in Pagina 40 van 86


Amsterdam. Dan zegt de eindredactie ‘daar moeten we met een schrijver naartoe gaan’ en roep ik ‘ja met een allochtone schrijver, Hassan Bahara’! Het zijn die kleine dingen die verschil uitmaken. Maar ook wanneer je iemands identiteit vermeldt wordt. De ene dag staan de kranten vol moet twee mannen hebben elkaar neergestoken en de volgende dag lees je een Turk heeft een Marokkaan neergestoken. Zijn biculturele vrouwen een aanwinst of kansloos voor de Nederlandse journalistiek? Als ze kwaliteit hebben en goed zijn, zijn ze zeker een aanwinst. Anders heb je goede begeleiding nodig. Dit heeft overigens niets met biculturele journalisten. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Dat weet ik niet. Ik ben nu bezig met mijn scriptie. Ik heb mezelf beloofd om geen toekomstdroom te creëren tot ik mijn scriptie af heb. Wat zou de media moeten doen om meer biculturele vrouwen aan te trekken? Nou als je bij de aftiteling van Pauw & Witteman kijkt, dan zie je heel veel biculturele namen. Zo ook bij de ‘De wereld draait Door’. Sommige zenders staan er open voor andere niet. De NOS ook, althans dat denk ik. Als iemand iets wil, moet je ervoor gaan en je eigen kansen creëren. Ik denk dat over vijf jaar meer biculturele vrouwen op televisie komen. Er is een hele generatie in opmars die zal komen. De nieuwe Clairy Polaks en Hennie Stoelen zullen opstaan.

Pagina 41 van 86


Zohra Azdad, 37 jaar Marokkaanse (Redacteur NMO) Wat voor studie heb je gedaan? Iets heel anders dan wat ik nu doe, sociaal juridisch dienstverlening. Hoe kwam je terecht bij de televisie? Het is heel grappig gebeurd. Ik zocht tijdens mijn tweede studiejaar een bijbaantje en keek in de volkskrant voor een bijbaantje. Daar vond ik een advertentie waarin de Nederlandse Moslim Omroep (NMO) opzoek was naar redacteuren. Zodoende ben ik van een bijbaantje naar een vaste baan gegaan. Ik mocht uiteindelijk mijn studie niet afmaken als ik geen stage binnen het juridische zou lopen en mijn liefde voor het televisiewerk te groot om mijn bijbaantje te laten vallen. Maar als je liefde voor televisiewerk te groot was, waarom ben je geen journalistiek gaan studeren? Ik houd van zowel het juridische alswel het journalistieke vak. Alleen heb ik nooit de studie journalistiek gedaan omdat ik niemand had in mijn omgeving die ik als een rolmodel kon zien en die mij tips e.d. kon geven. Hoelang werk je al voor de NMO? Sinds 1993, dus ik heb het vak uit geleerd in praktijk. Hoe keken je ouders er tegen dat je voor de televisie ging werken? In het begin hadden ze volgens mij niet eens door dat ik voor de televisie ging werken. Ik woonde toen in een klein dorpje in Brabant. Mijn ouders moesten wennen aan het feit dat ik elke dag naar Hilversum moest reizen. Ook de onregelmatige werktijden waren voor hun wennen. Inmiddels ben ik getrouwd en woon ik dichterbij mijn werk. En je achterban? In het begin had ik niet veel contact met Marokkanen/moslims. De Marokkaanse buren in Brabant vonden het wel erg leuk en enthousiast dat ik voor de televisie gewerkt. Heb je een coach gehad die je begeleide tijdens je werk? Niet helemaal. Je wordt letterlijk in het diepe gegooid. Ik kwam binnen en draaide een paar maanden mee zonder een cursus te hebben gevolgd. Er waren momenten dat ik niet snel durfde vragen te stellen, maar als ik het niet deed kwam het er nooit van. En eigenlijk ben ik altijd goed geholpen door collega’s. Uiteindelijk heb ik door middel van cursussen en veel vragen wel bereikt wat ik wilde. Hoe zou je de redactiecultuur willen omschrijven bij de NMO? Op dit moment ben ik de enige bij televisie die op de redactie zit. De rest zijn leidinggevenden en verslaggevers. Onze redactie is ook multicultureel. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in de communicatie met collega’s? In zekere zin wel. Ik bedoel daarmee dat je van een bepaalde cultuur komt en diversere contacten hebt dan mijn collega’s. In de communicatie neem je dat mee maar ook bij de kennisoverdracht. Het heeft ook een meerwaarde. Merk je verschil in hoe er naar de bijdrage van biculturele journalisten wordt gekeken en die van monoculturele journalisten? Hier bij de NMO niet, voor zover ik dat kan beoordeling. Misschien in zekere zin wel. Een religieus onderwerp wordt sneller aan mij gegeven dan aan een niet- moslims. Word jij als elk ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? Hier wordt altijd gekeken naar je kwaliteiten en ervaring. Positieve discriminatie is bij de NMO niet van toepassing. Vind je dat dat nodig is voor de Nederlandse journalistiek? Misschien wel. Maar, iemand moet wel iets in zijn marge hebben om een baan te verdienen. Je moet niet aangenomen worden alleen omdat je een bepaalde achtergrond hebt. Het vak eist ook bepaalde kwaliteiten en als je die niet hebt dan houd je het niet lang vol. Ik vind wel dat de hoofden van de omroepen dat ze daar wel bewuster beleid om moeten toepassen en meer biculturele journalisten Pagina 42 van 86


aantrekken. Deze zijn er namelijk wel, alleen doet de media niet voldoende om ze daadwerkelijk binnen te halen. Hoe merk je dat? Door wat ik om me heen hoor die daar hebben gewerkt. Je wordt toch met een bepaalde bril bekeken en je krijgt negen van de tien keer een multicultureel onderwerp. Het is een meerwaarde dat je makkelijker met een bepaalde doelgroep kan praten en zo zou het ook gezien moeten worden en niet als iets van ‘we hebben die mensen nodig voor een bepaald programma en we halen ze binnen met een bepaalde praatje’. Hoe zie jij de ideale situatie binnen de mediawereld? Ik zou het niet gek vinden om op elk redactie zeker een biculturele werknemers te hebben. De media zou een voldoende afspiegeling moeten zijn van de samenleving. Gevoelsmatig vind ik niet dat die afspiegeling er is. Waar ligt het aan denk je? Ik denk door de branche opzicht. Het journalistiek vak is een onzekere wereld. Het is geen wereld waar je gemakkelijk een vaste baan kan krijgen. Hierdoor kiezen jongeren niet snel voor de studie, denk ik. Maar je moet je natuurlijk ook kunnen vinden in een omroep. Bij welk omroep zou jij niet kunnen werken? Nou, niet specifiek een omroep maar bij een programma als NOVA zou ik niet kunnen werken. Ik ben wel een persoon dat kritische kijkt naar de samenleving maar op de manier hoe NOVA dat doet, vind ik niet prettig. Vind je dat de overheid een rol moet spelen om redactie te dwingen meer diversiteit te krijgen? Dwingen vind ik te ver gaan. Mensen moeten het zelf afdwingen. Ik ben een anti dat alles door de overheid geregeld moet worden. Ik zal daarom alles doen om ergens binnen komen en daar heb ik geen overheid bij nodig. Als de overheid hierin een rol gaat spelen komen wij in een underdog positie, ‘wij zijn zielig en komen niet aan de bak en daarom moet de overheid een rol spelen’. Maar als je die kans dan niet krijg? Als nou alle biculturelen die op een redactie zitten duidelijk aangeven wat ze negatief ervaren en dat als niet prettig ervaren aangeven, dan zou er op den duur een cultuuromslag plaats vinden. De rol van de overheid zou dan bijvoorbeeld kunnen zijn dat de eind- en hoofdredacties een soort van multiculturele cursus krijgen ofzo. Het bewustwordingsproces is heel erg belangrijk. Krijgen biculturele vrouwen dezelfde kansen als monoculturele vrouwen in de journalistiek? Ik weet het eigenlijk niet. Ik zie wel om me heel die het gemaakt hebben. Ik ken een Marokkaanse die de eindredactie doet bij SBS6 en natuurlijk Laila Abid, de nieuwe nieuwspresentatrice van de NOS. Zijn er in jouw omgeving vrouwen die afhaakten om verder in de journalistiek te gaan? In mijn eigen omgeving niet. Maar ik ken wel verhalen dat mensen argwaan hebben naar de journalist. Dan hebben ze een keer meegewerkt aan een project of interview en worden ze niet goed neergezet. Of niet in de juiste context of houdt de journalist zich niet aan de afspraak. Dit soort dingen hoor ik bijna dagelijks. Wat zouden we hieraan kunnen doen om dat beeld te veranderen? Ik denk dat de mediacultuur veranderd moet worden. Maar ook de mensen die geïnterviewd worden mogen beste wat mondiger worden en inspraak eisen in de uitzending. Hoe zou de Nederlandse media moeten veranderen? Door open te zijn voor de multiculturele samenleving. Dit is een moeilijk proces ook omdat de denkwijze van de samenleving zelf veranderd moet worden. De redacties van verschillende omroepen moeten ook bewuster nadenken wat ze willen. Willen ze de stigma versterken of willen ze een probleem bespreken een bijdrage leveren aan een oplossing. Krijg jij voldoende ontplooiingsmogelijkheden? Ontplooiing is in die zin beperkt omdat ik bij een kleine omroep werk. Het voordeel is dat ik multiinzetbaar bent en zo veel leert. Pagina 43 van 86


Hoe zie je jezelf dan over vijf jaar? Ik hoop dat ik dan wel mijn eigen programma’s kan maken. In de eerste instantie hier intern en later wellicht ergens anders. Wat zou de media moeten doen om meer biculturele vrouwen aan te trekken? In vind dat de opleidingen zelf meer moeten doen om meer biculturele vrouwen aan te trekken. Door bijvoorbeeld voorlichting op HAVO scholen of de scholen zelf uit te nodigen. Hoe zie jij de journalistiek ten opzicht van biculturele vrouwen in de televisie journalistiek over vijf jaar? Ik hoop 50/50. Dat hoop je, en wat denk je? Ik denk dat het wel zal gaan groeien. Het is een langzaam proces, maar zodra je voorbeeldfiguren hebt in het vak, dan zal het balletje sneller gaan rollen.

Pagina 44 van 86


Ebru Baskan (30), Turkse afkomst. (Programmamaakster MTNL) Wat voor opleidingen heb je zoal gedaan? Ik heb de HBO-studie culturele maatschappelijke vorming, met als specialisatie Educatieve Audiovisuele media gevolgd. Is MTNL je allereerste werkgever? Nee, ik heb hiervoor bij de IKON, de NCRV en ik heb bij een onafhankelijk productiebureau gewerkt. Bij hun heb ik voor het Teleac en de NPS een aantal dingen gemaakt. En pas later ben ik hier gekomen. Dit is overigens wel mijn eerste baan bij een regionale omroep. Is het nou heel erg anders dan bij de publieke omroep? Ja, heel erg anders. Het is hier niet wit qua beleid en gedachtegoed. Dat was overigens ook de reden dat ik daar weg ben gegaan uit Hilversum. En het is hier veel kleiner. Daardoor heb je veel meer mogelijkheden. In Hilversum is alles zo strak geregeld. Wil je iets uit jezelf ondernemen, dan moet je eerst toestemmingen vragen en dan gesprekken aangaan met de netwerkcoördinator en pas na drie jaar mag je iets doen, mits het aanslaat. Vertelde je ook tijdens je ontslaggesprek de echte reden van je vertrek? Ja, dat deed ik zeker. Mijn eindredacteur vond ik heel erg jammer maar begreep het wel. Hij zij toen ‘ja ja, neem een fles wijn’. Hij kon er niet echt mee omgaan, want ja hoe vaak maken ze zoiets mee. Ze zijn een beetje onwennig in Hilversum. Hoelang werk je al voor MTNL? Sinds 2001 ben ik programmamaakster. Heb je altijd in de media willen werken? Nou, ik wilde of de medische kant op of in de media werken. Voor de medische kant was ik te lui want dan moest ik VWO doen. Dus ging ik voor de makkelijke manier, de HAVO. Hoe keken je ouders tegen je keuze? Mijn moeder vond het wel jammer want die zei altijd dat ik VWO wel aankon. Ze komt zelf uit een medische familie, dus had altijd zoiets van als je het wilt, doe het dan. Maar ze hebben nooit bezwaar gehad voor de keuze die ik uiteindelijk heb genomen. En je achterban? Nee ook niet. Ik heb helemaal geen last van de sociale druk van mijn achterban. Ik heb iets te maken met mijn ouders en die hebben zoiets van doe je ding maar gewoon. Heb je een coach gehad tijdens je studie/carrière? Niet echt een coach, maar daar had ik ook nooit behoefte aan. Maar ik kon wel altijd bij mensen terecht, zoals mijn nicht. Tijdens mijn stage kon ik terecht bij mijn stagebegeleider. Die was toen een soort van coach voor me. Wat was voor jou de reden om programmamaakster te worden? Ik had idealen. Ik wilde de wereld veranderen. Ik wilde ook echt de televisiewereld in omdat ik vond dat ik mezelf niet goed genoeg terugzag. Als ik wat zag was het slecht en negatief. Ik vond dat de autochtonen Nederlanders ons helemaal niet serieus namen. Dus met dat idee wilde ik laten zien dat wij ook maar normale mensen zijn. Hoe zou je de redactiecultuur bij MTNL willen omschrijven? Ik vind het heel relaxt. Ik kan mijn eigen ding doen. Je hoeft hier niet de domme dingen uit te leggen waar ik dat anders wel zou moeten doen. Als ik bijvoorbeeld een artikel in de krant zie, dat gaat over een Marokkaans of Afghaanse jongen die VWO doet omdat dat bijzonder is, dan denken wij: ‘Gatverdane misselijkmakende mensen. Dat soort dingen uit de jaren vijftig zestig tellen niet eens meer. Dat slaan wij over, wij kijken verder. Naar dingen dat er echt toe doen. Qua man/vrouw verhouding is dat op dit moment wel netjes gebalanceerd. Bij ons op de redactie hebben we drie vrouwen en twee jongens die een vaste medewerker zijn. Daarnaast hebben we een aantal freelancers. Qua culturele achtergrond hebben wij van alles en nog wat. Surinaams, Marokkaans, Turks, autochtone Nederlanders. Pagina 45 van 86


Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in de omgang met collega’s? Nee, in de omgang niet. Maar wij kijken niet naar elkaar met de gedachte van ‘oh dat is een allochtoon’. Vind je dat jouw redactie een goede afspiegeling is van de samenleving? Ik vind onze redactie wel. Het is een greep uit de Randstad, het is mijn wereld. Merk je verschil in de manier hoe er naar de bijdrage wordt gekeken van een biculturele persoon en een monocultureel? Ja, ik merk wel verschil. Nu maak ik vooral muziekprogramma’s. Maar vroeger had ik samen met een Marokkaanse jongen het programma ‘Sahbi & Kardash’. We werden geadoreerd door mensen. Ze kwamen naar ons toe met heel positieve dingen. “Hèhè, eindelijk laat je dat zien of zeg je dit en dat”. Mensen waren blij dat ook de andere kant getoond werd. Vind je dat je als elk ander wordt beoordeeld of is er sprake van positieve discriminatie? Bij mijn vorige baantjes ben ik toch wel aangenomen omdat ze heel erg op zoek waren naar ‘andere’ mensen. Sommige mensen in de media beseffen wel eens: ‘he, er zijn ook andere mensen. Misschien moeten wij daar iets mee.’ Aan de ene kant is het wel minder omdat je niet wordt beoordeeld om je kwaliteiten maar op je afkomst. Maar uiteindelijk moet je dat ook gewoon benutten. Ik heb daardoor ook erg veel ervaring opgedaan en ik deed mijn werk ook gewoon goed. Ik ben ook op een gegeven moment bij bijna alle media weggegaan omdat het me te wit werd. Ik was het zat dat ik iedere keer maar die allochtoon te zijn. Men verwachtte ook dat je alles wist over de multiculturele wereld. Terwijl ik zoals had van ‘laat me met rust, laat mij maar een item draaien over de Noord - zuidlijn ofzo’. Wat voor toegevoegde waarde heb jij als bicultureel journaliste? Dat is de andere kant kan laten horen. Dat vooral op nummer één. Toen ik ‘Sahbi & Kardash’ nog presenteerde deed ik dat met andere biculturele meisjes. Je merkt gewoon verschil in de manier hoe wij vragen stelden . Ten eerste als vrouw en ten tweede als bicultureel. Als Cisca Dresselhuys die vragen zou stellen zou zij een heel ander verhaal eruit halen dan wij. Die vragen als ‘ben jij nou Marokkaans of Turks’ zijn jaren tachtig vragen. Ik zeg altijd maar ‘been there, done that’ en kijk verder. Wat vind je van het initiatief dat positieve discriminatie wordt toegepast? Ik weet niet, ben daar dubbel in. Aan de ene kant vind ik het wel goed omdat je anders niet ergens binnenkomt. Het is nou eenmaal zo dat er nog steeds discriminatie is. Aan de andere kant is het ook wel weer bestempelend omdat je binnenkomt omdat je een bepaalde culturele achtergrond hebt. Dus ik weet het eigenlijk niet zo. Wat vind je ervan als de overheid hierin een rol gaat spelen? Dat vind ik wel goed. Het is net als dat ze vinden dat je een aantal percentage vrouwen hebt ergens. Maar als de overheid hierin een rol gaat spelen dan moet het wel goed geregeld worden. Wordt er op jouw redactie gebruik gemaakt van positieve discriminatie? Nee, maar toch weer wel. Wij zaten op een gegeven moment met alleen vrouwen op de redactie. Daarom moesten wij op een gegeven moment een man aannemen. Dit is ook een vorm van positieve discriminatie toch? Vind je dat biculturele vrouwen evenveel kansen krijgen als monoculturele vrouwen in de Nederlandse journalistiek? Nee, dat vind ik zeker niet. Je zult altijd een minderheid blijven als je in de minderheid bent. Of het nou om geslacht gaat of etnische minderheid. Je zult altijd hard moeten werken om jezelf te bewijzen. Vrouwen verdienen nog steeds minder dan een man op dezelfde functie, dus het heeft niet veel met etniciteit te maken. Laat staan dat je etniciteit erboven opkomt. Ik merk hier bij MTNL niet dat ik niet serieus wordt genomen maar wel toen ik nog in Hilversum werkte. Ik kwam dan bijvoorbeeld bij de NPS binnen om te monteren met een tas vol banden en dan werd me gevraagd bij de receptie ‘voor welke afdeling kom je het brengen?’ Toen werd ik aangezien voor koerier! Dat heeft me doen afvragen ‘stel dat een blonde meid binnen zou komen of zij diezelfde vraag zou krijgen?’ Wat doet het dan met jou? Ik werd woest toentertijd. Maar tegenwoordig kan ik er alleen maar om lachen. Ik denk dan ‘jij bent gewoon dom’. Ik ken weinig vrouwen die op onze leeftijd zoveel hebben gedaan. Pagina 46 van 86


Wat voor toegevoegde waarde hebben biculturele vrouwen voor de Nederlandse journalistiek? Bepaalde thema’s op de agenda zetten en natuurlijk die andere invalshoek. Niet dat bullshit, maar get to the point. Dus dingen aankaarten die echt spelen en naar iemands drijfveren vragen in plaats naar de geboorteplaats. Dingen die andere journalisten niet willen zien, niet durven te zien en niet durven te stellen. In hoeverre kun jij als biculturele journalistiek beter de multiculturele ontwikkelingen in onze samenleving beschrijven? Mensen vertrouwen mij sneller, ze voelen zich sneller op hun gemak. Door mijn vragen voelen ze zich serieus genomen en niet als een achterlijke. Ik snap ook hun belevingswereld waardoor ik een aantal stappen oversla en sneller to the point kan komen. En ook dingen uit mensen halen omdat ik dat aan de orde wil stellen. Andere journalisten blijven ergens hangen omdat ze het niet snappen. Stel dat jij een algemene programmamaakster wordt, hoe anders is dat voor jou? Ik vind niet dat ik echt multiculturele programma’s maak. Ik maak programma’s voor jongeren, net als ik die ben geweest. Het is mijn belevingswereld. Als er een rapport uitkomt dat zonnepanelen niet werken dan ga ik niet alleen aan witte mensen vragen op straat wat hun mening is. Je gaat altijd op zoek naar je eigen omgeving. Je invalshoek wordt dan ook automatisch anders. Ken jij in jouw omgeving iemand die journaliste wilde worden, maar afhaakte of niet durfde? Niet persoonlijk, maar ik ken wel verhalen dat ze er zijn. Bijvoorbeeld omdat veel redacties te wit zijn. Iedereen is het moe dat je wordt gezien als die allochtoon en ook continu jezelf aan het verdedigen bent. Vind je biculturele journalisten een aanwinst of kansloos voor de Nederlandse journalistiek? Ik vind zeker dat we een aanwist zijn maar dat moet Hilversum ook beseffen. De mensen die in Hilversum werken en ons geen kans geven zijn kansloos, niet wij. Omdat zij niet in staat zijn om te zien wat voor waarde wij hebben. Maar dit geldt niet alleen voor biculturele vrouwen maar voor alles wat niet wit is. Je moet natuurlijk wel zelf je mogelijkheden creëren. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Ik weet het echt niet. Ik zit nu tien jaar in het vak en heb tien jaar gestreden. Ik ben het ook moe, ik kan de witte mentaliteit in mijn eentje niet veranderen. Misschien een klein beetje, maar het is niet voldoende. Ik ben nu ook wat cynischer, wat minder strijdbaarder. Ik vind coaching erg leuk dus wellicht daar iets in. Wat zou de media/overheid/samenleving moeten doen om meer biculturele vrouwen journalistiek te laten studeren? Het is niet iets wat er gedaan zou moeten worden maar meer het gevoel. Misschien moet je denken aan voorlichting op scholen. Met het idee van dat je zelf iets aan kan doen aan de beeldvorming. En ze uitleggen hoe groot de rol en de macht van de media is. Op die manier zou het kunnen. De overheid zou bijvoorbeeld een quotum kunnen stellen aan de redactie. Maar dan krijg je weer het verhaal vanuit de redacties dat ze het niet redden of dat de biculturelen er niet zijn. Scholen zouden ook minder wit moeten zijn in hun lessen. Het is moeilijk om ideeën en oplossingen te bedenken, maar geleidelijk aan zal er wel verandering plaatsvinden.

Pagina 47 van 86


Respatie van Blunt, 33 jaar Indonesisch. (Redacteur NMO) Wat voor studie heb je gevolgd? In Indonesië heb ik de Nederlandse taal gestudeerd. Toen ik hier kwam wonen in 1999 ben ik ermee verder gegaan. In Indonesië heb ik overigens ook als freelancer stukken geschreven voor verschillende tijdschriften. Hoe ben je dan bij de NMO terecht gekomen? Het idee om bij de televisie te werken kwam 1,5 jaar geleden. Ik moet eerlijk toegeven dat ik niet durfde te solliciteren. Ik was bang dat het te hoog gegrepen zou zijn. Dit is absoluut een pessimistische instelling en ook niet goed, maar het komt door het zelfvertrouwen dat ik mis. Hoe komt dat? Wat ik zie bij biculturele vrouwen is dat ze wel werken bij de media, maar voornamelijk op de multiculturele redactie. Bij de blanke redacties zijn biculturelen nog te ondervertegenwoordigd. Bij dit soort programma’s durf ik niet te solliciteren. Waarom niet? Nou, ik zit met een nog complexer probleem wat ik ben geboren en getogen in Indonesië en sinds 9 jaar woonachtig in Nederland. De andere biculturele vrouwen zijn vaak hier geboren en spreken de taal zoals je die hoort te spreken. Dus het is een angst voor de taal? Ja. Journalistiek is meer dan goed de taal spreken. Het is de taal perfect beheersen en omdat ik dat niet doe, durf ik niet te solliciteren op andere redacties. Wat was voor jou de reden geweest dat je uiteindelijk toch voor de NMO ging werken? Ik heb verschillende reden. Mijn persoonlijke reden is dat ik binnenkort terugga naar Indonesië. Daar wil ik verder werken in de journalistiek. Een betere leerschool dan Nederland is er niet en daarom wil ik misschien wel als correspondente werken voor Nederland in Indonesië. Journalistiek is toch wel mijn droom dus ondanks mijn onzekerheden ga ik er wel voor. Ik heb bewust voor televisie gekozen ondanks dat ik in Indonesië voornamelijk voor de geschreven pers heb gewerkt, omdat je met beeld veel meer kan zeggen. Bij de televisie is mijn taal minder belangrijk en kan ik mezelf veel beter wegcijferen dan wanneer ik zou moeten schrijven. Hoelang werk je nu voor de NMO? Bijna 8 maanden, ik ben redacteur televisie en radio. Wat vonden je ouders van het feit dat je voor televisie ging werken? Ze vonden het geweldig. Vooral het feit dat ik voor de Nederlandse televisie ging werken. Mensen in Indonesië hebben een minderwaardigheidscomplex en zullen niet snel denken dat ze hetzelfde zullen bereiken wat Nederland bereik heeft. Vooral het niveau is heel erg belangrijk. Het is jammer dat men dit soort gevoelens heeft en daardoor tegen me op kijkt Mijn ouders zijn heel erg trots. De redactiecultuur, hoe zou je die willen omschrijven? Ik ben trots op het feit dat ik deel daarvan mag uitmaken. Een grote deel van de redactie is vrouw en dan vooral de radio redactie. De etniciteit is divers en dat maakt het levendig onder andere tijdens vergaderingen. We kunnen dan goed discussiëren over verschillende onderwerpen. Wat me overigens opvalt, is dat de redacteurs bijna allemaal vrouw zijn en de presentatoren en eindredacteurs allemaal mannen zijn. Vind je dat jouw redactie een goede afspiegeling is van de samenleving? Bij de radio vind ik dat wel. Bij televisie ietsje minder, maar dan denk ik aan man vrouw verhouding. Wat betreft etniciteit is het zeker een goede afspiegeling van de samenleving. Merk je verschil in hoe er naar de bijdrage wordt gekeken van biculturele journalisten? Nee, dat zeker niet. Maar als er bijvoorbeeld een onderwerp gemaakt moet worden over Molukkers, dan wordt er snel naar mij gekeken. En dan wordt ook gedacht dat ik alles er over weet. Misschien dat er dan op die manier anders wordt gekeken.

Pagina 48 van 86


Wat voor toegevoegde waarde heb jij als biculturele journalist op een redactie? Ik kom uit een ander land en heb hierdoor een andere invalshoek op bepaalde onderwerpen. Dat is mijn toegevoegde waarde. Word jij als elk ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? Hier bij NMO? Ik merk niet dat ik anders wordt behandeld. En al helemaal niet positief. Wat vind je überhaupt van het idee dat positieve discriminatie wordt toegepast? Aan de ene kant is het wel goed dat je een kans aangeboden wordt. Maar aan de andere kant klinkt het als een liefdadigheidsprijsje. Dan vraag je je echt af of je nou aangenomen bent omdat je goed bent of omdat je kleur op de redactie moest brengen? Hoe zou je dat nou vinden als je wordt aangenomen omdat je Indonesisch bent? Aan de ene kant zou ik wel blij zijn, maar desondanks zou ik argwaan hebben. Van waarom ik? Ik zou dan ook een bepaalde druk op mijn schouders hebben dat ik mezelf extra moet bewijzen. Vind je dat de overheid een rol moet spelen om de redactie ‘ te helpen’ om gemengder te worden? Ik vind wel dat er ingegrepen moet worden. De media zijn nog steeds blank en mannelijk. Wat zou de overheid dan kunnen doen? Qua inhoud kunnen en moeten zij zich niet mee bemoeien. Maar wellicht wel meer kleur brengen door middel van onderzoek uitvoeren. Maar ik vind vooral dat de vrouwen zelf iets moeten aan zichzelf. Werk aan je taal en zorg dat je goed bent. Jouw onderwerpen zijn islamitische gerelateerd. Zou je geen algemeen redacteur willen zijn? Ik zou het wel willen absoluut. Maar ik moet uit mijn eigen blokkade heen komen en het durven. NMO was laagdrempelig vandaar mijn stap om hier te komen werken. Ik zou pas bij een NOVA durven te solliciteren indien ik genoeg weet over de Nederlandse normen en waarden, de taal en gewoontes. Ik ben een nieuwkomer in Nederland en durf daarom mezelf nog niet naast een andere redacteur te zetten. Zijn er in jouw omgeving biculturele vrouwen die in de journalistiek willen werken maar niet durven? Ik hoor genoeg verhalen, ik ben er een van. De meeste die ik ken zijn ook van Indonesische afkomst. We zitten nog steeds met twee denkfases ‘hoe moet je dat zeggen in het Nederland’ en ‘wat wil ik zeggen’. Die taalbarrière is erg van invloed. Jouw taal is gewoon goed. Het ligt echt aan je zelfvertrouwen? Ja, dat klopt. Zijn biculturele vrouwen een aanwinst of kansloos voor de Nederlandse tv- journalistiek? Ik vind het zeker een aanwinst. Journalistiek is een vak die erg neutraal is. Je moet een onderwerp vanuit verschillende invalshoeken kunnen bekijken. Als je dit niet kunt dan neemt je kijker je objectiviteit in twijfel. Denk je dat biculturele vrouwen voldoende ontplooiingsmogelijkheden krijgen in de Nederlandse tv-journalistiek? Op dit moment nog niet. Je merkt dat aan de programmeren. Je hebt natuurlijk wel ‘De meiden van Halal’ enz.. Maar als er een biculturele vrouw op televisie verschijnt dan gaat het bijna altijd over multiculturaliteit. Hoelang denk je dat de Nederlandse tv-journalistiek nodig heeft om een voldoende afspiegeling heeft van de samenleving? Nou, ik denk zeker nog wel tien jaar. Wat zou er dan gedaan moeten worden om dat te bereiken? Het zijn verschillende fases. Als je het hebt over biculturele vrouwen, heb je allereerst over vrouwen Pagina 49 van 86


en dan bicultureel. Vrouwen in het algemeen hebben het al zwaar, laat staat als je daarbovenop nog bicultureel bent. Eerst zou de vrouw in haar algemeenheid moeten strijden voor haar plek en pas dan de biculturele. Dus die strijd duurt nog wel even. Wat is dan een echte oplossing hiervoor? Een oplossing weet ik niet zo snel. Misschien wel een optie, als je graag de nieuwe Clairy Polak wilt worden dan ga je concurreren met hetzelfde programma maar dan met een biculturele journalist die het presenteert. Als niemand ruimte voor je creëert dan moet je die zelf maar creëren. Ik vind dat de biculturele journalisten die werken voor een medium gechoached moeten worden. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Ik zou erg graag correspondenten willen worden voor een Nederlandse medium in Indonesië. Verder wil ik in Indonesië mensen laten nadenken over de persvrijheid door middel van dialoog. Ik wil mensen bewust laten worden van het vak journalistiek.

Pagina 50 van 86


Özgür Canel, 33 jaar Turkse (Programmamaakster MTNL) Welke opleiding heb je gedaan? Antropologie aan de UVA. En ik heb twee maanden intensief de Filmacademie in Los Angelos gevolgd. Ik ben dus via film in de media gerold. Wat heb je hiervoor gedaan? Voordat je bij MTNL terechtkwam? Ik ben meteen na mijn studie scenario’s gaan schrijven. Hiervoor heb ik geld gekregen van de Filmfonds. Maar dat geld ben ik trouwens naar de Filmacademie gegaan. Daarnaast heb ik bij Mira Media gewerkt, daar ontwikkelde ik projecten om producten van allochtone makers op de markt te krijgen. Het ging dan voornamelijk over kindertelevisie, fictie en non-fictie. Ik schreef scripts, na de filmacademie ging ik zelfstandig werken en zo langzaamaan heb ik theater geschreven, toen ontwikkelde ik een integratiefilmpje. Daarna kwam ik bij de NMO terecht bij een schrijversgroep die een dramaserie moesten ontwikkelen. De serie is helaas nooit uitgezonden. Daarnaast werkte ik ook bij RTV West als programmamaker, en via andere schrijversklussen ben ik als freelancer bij MTNL terechtgekomen. Er bestond toen de Turkse redactie hier en ze zochten voor deze redactie iemand die goed de Nederlandse taal sprak en zodoende ben ik hier terecht gekomen. Wat doe je nu voor MTNL? Ik ben nu programmamaakster voor het programma ‘In de Stad’. Dit doe ik sinds 2003 als freelancer en in vaste dienst al anderhalf jaar. Heb je altijd al voor de media willen werken? Ja, sinds mijn achtste eigenlijk al. Mijn vader is leraar en nam altijd vanuit zijn school een cassetterecorder mee. Ik nam toen met mijn zussen een radioprogramma op wat een uur duurde, de één draaide plaatjes, de andere was druk aan het bellen enz. Het waren onze zomervakantie en na mijn studie ben ik bij Mart radio gaan werken, maar ik voelde me erg beperkt omdat ik erg visueel ben in dingen. Het ging voor mij heel natuurlijk dat ik voor de televisie ben gaan werken. Ik heb overigens ook familie die in de media werken, dus was het geen raar beroep om in te werken. Dus je bent wel gestimuleerd om de media in gaan te gaan? Ja, wel van familie in Turkije. Mijn familie die in de journalistiek werkt, woont namelijk in Turkije. Er werd niet vreemd gekeken dat ik de media in ging. Je hebt dan wel een hele lange weg gekozen als je voor de media had willen werken? Ik zou eigenlijk naar de filmacademie gaan. In de laatste fase van mijn universitaire studie moest ik onderzoek doen. Ik ben toen naar Istanbul gegaan en op de terugweg naar Nederland zat ik naast een van de commissieleden van de Filmacademie. Hij zij toen, ´kom nou naar de filmacademie, ik loods je er wel doorheen.´ Ik was niet zo gecharmeerd van de Nederlandse film eerlijk gezegd, ik was meer gefocust op de Amerikaanse filmindustrie, meer dan de Britse. Er waren een aantal regisseurs die prijzen wonnen en die hadden bijna allen een antropologisch achtergrond. Ik wilde daarom via antropologie etnografische films maken. Ik had al een plan uitgestippeld dat ik via documentaire naar fictie, waar mijn eerste liefde lag. Ik heb daarom ook bewust gekozen voor antropologie met een audio/visuele afdeling en dat had de UvA. Behalve je familie, hoe keken je ouders er tegenop? Mijn ouders vonden onderwijs altijd erg belangrijk. Dus het was niet meer dan logisch dat ik ging studeren. Mijn vader vond het wel erg belangrijk dat ik een universitaire studie afrondde. Hij vond het belangrijk dat ik, stel dat het in de media mis zou gaan, ik altijd terug kon vallen op mijn universitaire studie. Het kon misgaan in die zin dat je zelf alles moet doen, dus de netwerk enz. Die heb je helaas niet van je ouders mee. Kreeg je kritiek vanuit je achterban? Nee. Ik heb, ondanks dat mijn vader Turks leraar is geweest in Nederland, heel lang bijna geen Turkse omgeving gehad. Het was of gemêleerd of wit. Dus al die kritiek er was, dan kreeg ik er niets van mee. Ik merk wel dat mensen niet snappen dat ik met mijn werk brood op de plank krijg. Het is meer verwondering dan kritiek. Heb je een coach gehad die je hielp met je carrière? Nee, ik heb alles met eigen durf en lef met de grote dosis naïviteit ben ik zelf overal binnengestapt. Af Pagina 51 van 86


en toe had ik wel, geen mentoren, maar meer mensen die langer in het vak zaten die me tips enz. gaven. Niemand heeft de deur voor mij geopend, ik heb hem zelf ingetrapt. Was het niet moeilijk, omdat je die netwerk niet had? Ik heb een hele vreemde instelling gehad. Ik heb nooit gesolliciteerd, ben altijd gevraagd. Ik heb een keer mijn script opgestuurd en kwam daarmee meteen door de selectie heen. Ik ging altijd een gesprek in, met de vraag ‘wil ik hier wel zitten’? Het is misschien mijn eigendunk dat ik nooit dacht ‘oh, misschien moet ik wel smeken voor dit baantje’. Ik heb nooit de wetenschap gehad dat ik iets moeilijks deed wat ik deed. Af en toe werd er wel gezegd ‘maar je bent allochtoon, een migrantenkind’. Maar voor mezelf was ik daar helemaal niet mee bezig. Ik zat in hetzelfde scheutje als een Nederlandse die geen netwerk had. Hoe zou je de redactiecultuur willen omschrijven bij MTNL? We hebben veel vrouwen op de redactiecultuur. Op mijn verdieping werken er 10 semipermanent (mensen die onder contract staan). Van de tien zijn de 2 man en 8 vrouw. Op onze afdeling hebben wij twee Nederlandse dames, de rest is bicultureel. Maar bij de hele omroep zitten er wat meer Nederlandse autochtonen. Alleen de administratie, directie is alles man. Eindredactie is 50% man, 50% vrouw. Productie net iets meer man en receptie is weer vrouw. De biculturele vrouwen die werkzaam zijn op jouw redactie, van welke afkomst zijn zij? We hebben een Antilliaanse, een Jordanese, twee Marokkaanse en twee Turkse. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met collega’s? Ja. Maar ook omdat ik een aantal dingen in het buitenland heb gemaakt waar ook NOS en RTL bij waren. In hun ogen ben ik vooral vrouw, een jong meisje eigenlijk. Plus je komt uit het land waar de opnames plaatsvinden en dan vragen ze je wel eens om achtergrondinformatie. Ik heb een keer meegemaakt, bij AT5, dat ik wel eens als tolk werd gevraagd. Eigenlijk vind ik het niet kunnen, maar ik snap de praktische redenen. Ik ben daar eigenlijk niet voor. Als ik in het Turks interview dan vertaal ik het natuurlijk. Ook zijn bij wel eens door NOVA gebeld of wij een moslima konden regelen die in een burkini het zwembad in wil duiken. Dan denk ik: we zijn geen castingbureau. Maar als ze ons vragen om te maken, dat is weer een ander verhaal. Het is vooral belangrijk dat je je professioneel gedraagt in zulke gevallen. Hoe doe je dat dan? Dan zou ik zeggen, ga naar een vertaalbureau. Dan hebben we wel een adres voor je. Merk je verschil naar hoe er naar de bijdrage van biculturele journalisten wordt gekeken? Wij kampen met een ander probleem en dat is dat wij op lokaal niveau programma’s maken. Dus niet de biculturaliteit maar het niveau waarop je media maakt, is minder. Dit komt door het budget, technisch etc. Maar aan de andere kant merk ik wel dat je op de meest onverwachtste plekken toch kijken naar MTNL en dat ze bellen dat ze materiaal willen overnemen. Als we op dezelfde plek ergens aan het draaien zijn, dan gedragen ze zich alsof we minderen zijn. Maar als ze er niet bij zijn, dan schromen ze ook niet om het materiaal op te vragen. Dus ze kunnen niet meer zonder ons, want ook hun kijkers kijken ernaar. Wie bedoel je met ze? Hilversum. Word jij als ieder ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? Natuurlijk zijn er bepaalde onderwerpen dat je bij betrokken wordt omdat het logisch is dat je erbij betrokken wordt. Ik weet niet of het positieve discriminatie. Bijvoorbeeld zoeken ze een allochtone schrijfster en omdat er niet veel zijn, kom ik bijna altijd in aanmerking. Het is logisch voor het project maar je moet wel bepaalde kwaliteiten hebben. Niet dat elk ander bicultureel in aanmerking komt voor bepaalde opdrachten. Natuurlijk wordt ik wel eens gevraagd voor andere projecten die niets met mijn achtergrond te maken hebben. Maar de meeste mooie dingen zijn toch datgene wat het dichtst bij je is omdat het je raakt. En dan kan je niet ontkennen wat je bent. Wat voor toegevoegde waarde heb jij als biculturele journalist op de redactie? Het is soms dat mensen makkelijker praten bij interviews. Het speelt natuurlijk wel dat ze soms niet eens weten dat ze met een biculturele programmamaakster te maken hebben puur omdat ik geen Pagina 52 van 86


accent zijn. Maar je voelt tijdens het interview toch een verbintenis de een wat meer dan de ander. Ik houd altijd wel een zakelijke afstand. Het stelt ons biculturele vrouwelijke journalisten in staat dat we het puur Nederland begrijpen en de andere kant. Wij kunnen naar beide kanten uitweiden wat een Nederlandse programmamaker niet zou kunnen. Vaak is er ook geen tolk nodig. Wat vind je überhaupt van het initiatief dat positieve discriminatie wordt toegepast? Ik vind het niet erg, ik weet alleen niet of het wat oplevert. Ik ben er niet op tegen, maar ik snap dat andere het vervelend vinden dat ze op die manier ergens binnen zijn gekomen. Ik vind dat niets uitmaken, het is belangrijk dat je binnen bent. Jij bent ook degene die er voor moet zorgen dat je binnen blijft. Dan is het irrelevant hoe je ergens binnen bent gekomen. Je moet echt een roofdier zijn en alle kansen benutten. Als je het goed doet op een redactie zal niemand zich meer herinneren dat je ooit met positieve discriminatie binnen bent gekomen. Is het denk je nodig dat de overheid een rol speelt in de positieve discriminatie? Dat weet ik niet. Ik zou liever dat de omroepen zelf de noodzaak inzien van de noodzaak van meer biculturele vrouwen. Maarja, als goed schik schaadt, dan moet het maar kwaad schik. Ik ben er niet perse iets voor maar niet iets tegen. Ik zou het niet erg vinden als de overheid iets doet, want het dwingt ze om andere ook een kans te geven. Het enige wat je krijgt is een kans en eigenlijk is het te gek voor woorden dat de overheid hierin een rol moet spelen. Maar Hilversum heeft nou eenmaal een log systeem en staat niet open voor verandering. Iedereen kent mekaar en het liefst hebben ze niets anders dan wat ze kennen en hetzelfde soort mens. Het zijn gewoontedieren, extreem gewoontedieren. Krijgen biculturele vrouwen dezelfde kans als alle andere vrouwen in de journalistiek? Er zijn een aantal dingen ten onrechte, die niet spelen voor Nederlandse vrouwen. Denk aan taalprobleem, geen moeite met werktijden etc. Ik denk dat als er een biculturele vrouw komt, ze iedere ‘t’ dat je vergeten bent in een sollicitatiebrief, eerder daarop letten. Terwijl ze dat niet eens zien bij Nederlandse vrouwen. Dat is wel de algehele beeld bij allochtonen. Dus dan krijg je al bij voorbaat geen gelijke kans? Nee. Je moet extreem goed in je taal zijn. Doorsnee kan niet, terwijl dit bij een Nederlandse wel kan. Ze letten eerder op die dingen omdat je bicultureel bent. Wat vind je daarvan? Het is raar. Ik deel opzicht wel de mening dat biculturele vrouwen twee keer zoveel moeten doen om hetzelfde te verdienen en dezelfde kansen te mogen krijgen. Maar moeten wij de schuld alleen geven bij de Nederlandse gemeenschap die zo kijkt leggen? Het is ontzettend moeilijk iemand te willen veranderen dus moet je roeien met de riemen die je hebt, vraagt ze twee keer zoveel dan doe je maar twee keer zoveel. Het heeft de afro- Amerikaan ontzettend veel moeite gekost om datgene bereikt te krijgen waar ze nu in zitten. Zo ver zijn wij helaas nog niet. Daarom moet je afhaken niet als opzie zien. Je hebt er alleen jezelf mee, want niemand anders zal je missen. Dus een soort attitude van jezelf helpt. Want als je in jezelf gelooft, geloven andere ook in jou. Je zit nu bij MTNL. Zou je niet in Hilversum willen werken? Niet bij alle programma’s. Mijn interesses moeten er wel inzitten. Je moet dan denken aan Zembla, Tegenlicht misschien Man bijt Hond. En daarmee is eigenlijk alles al gezegd. Ik zou niet bij ‘Mooi, weer de Leeuw’ kunnen werken, alleen maar mensen vinden. Niets voor mij. Zijn er in jouw omgeving biculturele vrouwen die journalistiek wilden studeren maar afhaakten? Nee. Ik heb wel biculturele mannen zien sneuvelen omdat het tweetalig media voorbij is. Het is irrelevant geworden om in je eigen taal programma’s te maken. Ik heb wel vrouwen opzien houden in de media, maar weet niet wat de reden daarachter is. Van degene die nog in opleiding zijn de Turken dan, weet ik dat ze afhaken om de werkcultuur. Ze kiezen er zelf voor omdat het een onzeker bestaan is. Zijn biculturele vrouwen kansloos of een aanwinst voor de Nederlandse journalistiek? Ik denk niet dat de biculturele vrouwen kansloos zijn. Ik denk zelfs dat de media eerder open zal staan voor vrouwen dan voor mannen.

Pagina 53 van 86


Waarom denk je dat? Omdat vrouwen minder bedreigend zijn. Ik merk dat biculturele vrouwen eerder zelfstandig mogelijkheden krijgen dan mannen. Die worden eerder weggestopt in de redactie. Bij Premtime heb een Turkse regisseuse bijvoorbeeld. Ik heb meer voorbeelden van succesvolle biculturele vrouwen dan mannen. Ze zullen er wel zijn, maar niet zichtbaar. Ik denk dat wanneer je onderzoek doet, er meer vrouwen zullen zijn. Kijk maar naar de nieuwslezers. Ik weet alleen maar van biculturele vrouwen, natuurlijk heb je wel de Humberto Tan. maar erg gering. En misschien dat er invloed is vanuit het buitenland, denkende aan Oprah Winfrey. Biculturele vrouwen zien Oprah ook als voorbeeld en ik hoor ook biculturele vrouwen veel sneller roepen dat ze een eigen talkshow willen. Nederlandse vrouwen wat minder, die vinden het prima dat ze op een redactie zitten. Ze hoeven niet ‘het gezicht’ perse te zijn. Het is wel een goede ontwikkeling? Natuurlijk, het is een vorm van emancipatie dat ze niet meer wachten. Maar de deuren intrappen. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Mijn droomproject is een van mijn speelfilmscripts regisseren. Dat wil ik wel doen, dus ik probeer los van MTNL documentaires te maken. Denk aan fictie- scripts. Ik heb drie serieuze documentaires nog liggen wat ik graag zou willen maken. Wat zou de media moeten doen om meer biculturele vrouwen televisiejournalistiek te laten studeren? Buiten positieve discriminatie om, weet ik niet of de overheid hierin een rol moet spelen. Het is een bewustwordingsproces bij de groepen zelf en dat kan je niet afdwingen. Dat moet gewoon komen en op het moment dat het er is, moet je zorgen dat met overheidsmaatregelen, mensen niet uitstromen. In de eerste instantie is het wel een levenswijze die je moet aannemen. Je kan niet van 9 tot 5 journalist zijn. Ik zit soms tot minder in de nacht te werken. Als er iets midden in de nacht gebeurd moet je gewoon draaien. Wat zou er dan moeten gebeuren om meer biculturele vrouwen aan te trekken? Misschien is dit het gewoon. Misschien is er niet meer interesse? Moeten we dan biculturele vrouwen dwingen om het leuk te vinden, ik denk het niet. De keuze ligt bij jezelf en je moet het zelf ook willen. Hoe denk je dat het er in het toekomst uitziet met betrekking tot biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek? Wat ik wel zie, en dat zal wel zo blijven, zijn regiospecialisten (de kenners). Maar ook denk aan de gratis kranten, daar zie ik veel biculturele vrouwennamen. Die kranten moeten vol dus ze moeten wel aannemen. De trend is dat ik het vaker lees en dat internet ook mogelijkheden opent, denk aan columnisten. Wat ik ook denk is dat over een aantal jaar biculturele vrouwen ook clubs vormen om elkaar te helpen en stimuleren en dat is alleen maar goed. Er valt nog wel een wereld te winnen.

Pagina 54 van 86


Sharma Chin A Foeng, 38 jaar Surinaamse (Eindredacteur RTV West) Wat voor opleidingen heb je gedaan? Ik heb geen relevante journalistiek opleiding gevolgd eigenlijk. Wel erg veel cursussen in Suriname en hier in Nederland bij onder andere de Media academie. Hoelang werk je al hier in Nederland? Ik woon en werk al zes jaar in Nederland. Heb je altijd journalist willen worden? Ja, de televisie trok me altijd heel erg aan. Programmamaker dat wilde ik worden. Ik keek als kind altijd naar tv en wilde of journalist of stewardess worden. Beide banen heb ik geproefd en uiteindelijk trok de televisiewereld mij meer. Wat vonden je ouders ervan? Die vonden het prachtig. Mijn vader is overleden toen ik dertien was, dus die heeft mijn carrière helaas niet meegemaakt. Maar mijn moeder maakt zich soms wel zorgen, maar is er wel trots op. Ik ben wel eens bedreigd door een man. Oh? Ik had een item gemaakt over loverboys in Suriname. Ik wist wie er achter zaten maar had toch geen namen genoemd. Maar desondanks dreigde een van die mannen mij. Hij kwam bij de studio aankloppen en eisten dat we zouden stoppen met uitzenden van de item. Ik vond het vreemd en was verschrikkelijk bang, maar had hem wel gezegd dat als hij niet stopt met dreigen ik zijn naam juist wel ging noemen en dan zou hij een probleem hebben en niet ik. Gelukkig wel goed opgelost? Uiteindelijk wel ja. Maar ik was wel ontzettend bang. Ik had wel altijd zoiets van, er is een hoofdredacteur die mij beschermt en een vereniging van journalisten. Ik ben toch ermee doorgegaan en uiteindelijk zijn de namen toch doorgelekt. Dan voel ik me wel goed en die kick houd me houden van mijn werk. Wat vind je achterban van het feit dat je bij de media werkt en dit soort items maakt? Ik wordt niet beperkt door de Surinaamse gemeenschap. Ik denk dat het per familie of afkomst ligt wat ervan gevonden wordt. Maar de gehele Surinaamse gemeenschap vind het geen probleem. Heb je wel eens coaches gehad die hielpen met je carrière? Ja. Ik had twee mensen die al langer in het vak zaten, die mij feedback gaven en tips ed. Dat was wel prettig, omdat in de tijd dat ik ermee begon, niet veel journalisten waren. De school voor de Journalistiek bestond toen nog niet. Hoe zou je de redactiecultuur willen omschrijven bij RTV West? Man vrouw verhouding is best wel goed. Biculturele achtergrond mag best wat meer. De multiculturele redactie die we hebben is ontstaan uit de subsidiepot die we hebben gekregen van MTNL producties. Het programma waar ik voor werk eindigt dit jaar. We zitten net in een tussenperiode, dus je kan nog niet spreken van een goede weerspiegeling. Omdat de mensen die bij deze redactie zaten wel de kans krijgen om door te stromen binnen RTV West. Maar ik vind wel dat het de afgelopen jaren wel heel erg is verbeterd. Waaraan merk je dat? Aan de eindredacteuren die we hebben gehad afgelopen tijd. Die staan veel meer open voor biculturaliteit op de redactie, maar ook qua programma’s en items. Daar zie ik veel meer vooruitgang in. Behalve de eind- en hoofdredacties. Hoe gaan je collega’s om met de biculturele vrouwen die er op de redactie werken? Dat is heel wisselend. Ze vinden heel erg eng. Ik kan me daar weinig bij voorstellen, want ik heb altijd gewoond in een multicultureel samenleving. Maar ik merk dat voor de gros het moeilijk is om alleen al mensen te benaderen. Men heeft de associatie bij allochtoon een vrouw met hoofddoek terwijl er veel meer is dan dat. Als ik ze dan zeg dat de prinsesjes ook allochtoon zijn, zien ze dat niet. Pagina 55 van 86


Hoe ga je ermee om als je hiermee geconfronteerd wordt? Ik blijf opvoeden. Ik word er wel moe van, moet ik je eerlijk zeggen. Het is idioot dat we moeten blijven corrigeren en dingen uitleggen. We hebben daar geen tijd voor, de wereld is aan het veranderen en wij zijn bezig elkaar te scholen hoe je met elkaar om moet gaan. Maar het is wel de realiteit en dus blijf je corrigeren en opvoeden. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met collega’s? Het komt wel eens voor, maar het is heel raar om aan te geven wanneer precies en op welke momenten. Ik heb wel eens moment dat ik me afvraag waarom ik wordt gevraagd voor iets. Maar kan me nu geen goede voorbeeld bedenken. Vind je dat jouw redactie een goede afspiegeling is van de multiculturele samenleving? Mijn eigen redactie wel, bij Het Andere Oog. Maar de rest kan beter. Ook bij de nieuwsredactie. Hoe komt dat? Ik denk dat er nooit bij iemand het idee is ontstaan dat biculturele ook een onderdeel kunnen zijn van een redactie. Niemand heeft waarschijnlijk stil gestaan bij de taak die wij hebben als omroep. Wellicht onwetendheid. Vaak worden er dingen geroepen dat ze er niet zijn, maar dan zeg ik op mijn beurt ‘als je een beetje moeite doet om ze te vinden, dan vind je ze ook wel’. Ze zijn er, maar je moet tijd hebben om ze op te zoeken en de interesse natuurlijk. Maar vaak is het geloof er ook niet, ‘kunnen ze het wel?’ Wat voor toegevoegde waarde hebben biculturele vrouwen op een redactie? Ze brengen een kleurtje op de redactie, dat sowieso. Ik denk dat ze ook een stuk genuanceerder omgaan. Ze kijken er ook met een bredere beeld naar bepaalde dingen. Anders dan monoculturele die vaak oogkleppen op hebben. Heb je wel eens een situatie meegemaakt waarin positieve discriminatie in voorkwam? Nee, dat heb ik nooit meegemaakt.

Wat vind je überhaupt van dat het gebeurd? Ik vind het niets. Ik vind dat er gelijke behandeling moet plaatsvinden. Het moet nooit zo zijn dat je om je huidskleur of achtergrond voorgetrokken moet worden. Maar de redacties nemen ze niet aan? Misschien via andere mogelijkheden, d.m.v. fondsen om ze aan te trekken. Of via coachen, manifestaties waarin je journalisten vanuit het buitenland uitnodigen. Dus een meer bewustwording creëren. Als het niet vanzelf gaat moet de overheid er misschien wel wat meer bovenop gaan zitten. Misschien minder naar subsidiepotjes kijken maar naar het grotere voorbeeld. Krijgen biculturele vrouwen dezelfde kansen als monoculturele vrouwelijke journalisten? Dat kan ik niet zeggen, daarvoor woon ik te kort in Nederland. Maar als ik in mijn omgeving kijkt, denk ik dat die mogelijkheden en kansen er wel zijn alleen duurt het wat langer. Hoe komt het dat het wat langer duurt? Omdat je jezelf zo moet bewijzen, het is keihard werken. Meer dan anderen. In hoeverre kan een bicultureel journalist de ontwikkelingen van de biculturele samenleving beter omschrijven dan een monoculturele journalist? Als ik naar mezelf kijk, dan heb ik het gevoel dat ik met een bredere kijk dingen kijk. Daarom duurt het wat langer voordat we onszelf hebben bewezen. Gelach. We zijn ook een stuk genuanceerder over de multiculturele samenleving. Dit zijn positieve dingen, maar er zijn ook negatieve aspecten. Oh! Wat dan? Ik merk wel eens dat ik heel voorzichtig ben in berichtgeving van migranten om daar een negatieve lading aan te geven.

Pagina 56 van 86


Is dat bewust of onbewust? Dat is een goeie. Daar heb ik nooit bij stilgestaan. Ik denk dat ik wil bewijzen dat er zoveel meer is in het leven van een migrant. Dat er genoeg positieve dingen te vertellen is over een migrant en alleen de negatieve gezeik. Er zijn genoeg succes story’s. Als er een negatief verhaal op mijn pad komt en dan ben eerder geneigd om die opzij te zeggen en voor een positieve te gaan. Maar helaas kan dit niet, want je moet objectief zijn in je berichtgeving dus je brengt gewoon het nieuws. Maar ik kijk wel altijd naar hoe ik er een positieve zwaai kan geven. Je bent nu eindredacteur van het multicultureel programma ‘Het Andere Oog’. Zou je liever geen algemeen journalist willen zijn? Jawel. Krijg je daar wel mogelijkheden voor mij RTV West? Absoluut, alleen heb ik die nog niet aangegrepen. Ik heb sinds kort een vast contract gekregen hier, dus dat is een stap. Desondanks blijf je je bewijzen. ‘Het Andere Oog’ stopt, zoals ik eerder vertelde want er wordt geen subsidie meer aan gegeven. RTV West gaat nu voor globalisering binnen de programmering en diversiteit over het brede vlak. Dat is in ieder geval positief? Is het zeker, alleen moeten we afwachten of het in het praktijk ook zo gaat. Bij ‘Het Andere Oog’ hadden we een half uur uitzendtijd en ik ben benieuwd hoe ze dat binnen de algemene programmering willen omvormen. Het is een uitdaging die er straks tegenover ligt. Denk je dat het gaat lukken? Ik weet niet of ze zover zijn, moet ik je eerder zeggen. Ik denk dat het iets langer duurt voordat we het bereikt krijgen. Zijn er in jouw omgeving biculturele vrouwen die afhaakten in hun studie journalistiek? Nee, niet in mijn omgeving. Ik zie meer freelancers die elders gaan kijken als het ergens niet lukt. Zijn biculturele vrouwen een aanwinst of kansloos voor de Nederlandse televisie-journalistiek? Ik zie ze als pluspunt. Het minpunt is wel dat men zich altijd zal blijven afvragen hoe Nederlands je bent. Hoe zie je jezelf over vijf jaar Sharma. Je hebt nu een vast contract? Ik denk dat ik dank een talkshow heb. Maar hoe precies weet ik nog niet. Misschien nog iets met radio doen, maar ik weet het niet. Ik hoef mezelf niet meer te bewijzen, dat heb ik in Suriname al gedaan daar heb ik de plafond bereikt. Wat zou de media moeten doen om meer biculturele vrouwen in de televisiejournalistiek te krijgen en te houden? Ik denk dat de media meer mogelijkheden moet bieden. Ik vind het moeilijk om te zeggen dat ze zouden moeten doen, want ik denk dat het toch een bewustwordingsproces is. En dan kan je niet afdwingen. Als biculturele vrouwen moet je ontzettend profileren en jezelf blijven verkopen. Jezelf niet in een hokje stoppen maar laten zien dat je er bent. Als een screentest is, geef je op. Doe gewoon mee en laat jezelf zien. Want als je dat niet zelf doet zal niemand naar je toekomen. Hoelang geef je het de tijd voordat het een beetje de goede weg op zal gaan? Dat vraag ik mezelf ook wel af. Wellicht 10 a 15 jaar. Ben ik dan optimistisch?

Pagina 57 van 86


Raja Felgati, 32 jaar Marokkaanse (Presentatrice KRO). Wat heb je zoal allemaal gedaan? Ik ben in 1995 begonnen met studeren aan de studie journalistiek. Vanaf toen merkte ik al dat het erg blank was op mijn studie. Nu nog steeds overigens, maar toen nog veel meer. Ik ben toen bewust mezelf ga ontwikkelen om journalistieke vlak. Ik heb allerlei vrijwilligere baantjes gehad bij onder andere Amsterdam FM. Ik heb bewust voor televisie gekozen omdat ik al vroeg wist dat ik iets met mijn stem wilde doen. Wat precies wist ik niet dus ik probeerde van alles uit. Ik ben toen brutaal gaan solliciteren op de redactie. Je brutaliteit, lef en doorzettingsvermogen zijn overigens drie belangrijke elementen die ik erg belangrijk vind. Vooral voor vrouwen. Ik ben naast Amsterdam FM bij het tijdschrift Contrast gaan schrijven, en uiteindelijk ook afgestudeerd in de richting schrijvende pers. Naast het radio- en televisiewerk schrijf ik nog steeds columns. Dus ik heb mezelf dat multiculturele veld al eigen gemaakt en met name de islamitische ontwikkeling. Ik heb verschillende aspecten intens meegemaakt, denk aan de ‘multicultureel drama’ van Scheffer, Bolkenstein met zijn opkomst. Pim Fortuyn heb ik heel bewust meegemaakt, Theo Rita en nu Wilders. Hoe ben je uiteindelijk bij AT5 terechtgekomen? Mijn eerste echt baan begon bij AT5 en dat was ook alleen maar dankzij mijn grote mond. Ik ben begonnen als receptionist terwijl ik afstudeerde. Ik zag op een gegeven moment een vacature en ik ben dan ook een persoon die het lef heeft om te solliciteren. Mijn instelling is ook altijd ‘gewoon doen’. De media is zeker een keiharde wereld en daarom is zo’n instelling erg belangrijk en soms moet je dingen forceren om dingen te bereiken. Dus als receptionist beginnen zag ik als een stap naar de juiste richting. Totdat de hoofdredacteur op een gegeven moment langsliep en me aankeek wat hij nooit deed, want niemand kijkt naar de receptioniste. Hij keek me aan en vroeg ‘meisje, wil je geen screentest doen voor het nieuws’ waar ik op antwoordde ‘waarom denkt u dat ik hier zit?’. Door het nieuws te presenteren was ik wel het eerste Marokkaanse meisje die dat deed en hiermee opende ik deuren voor andere Marokkaanse meisjes. Juist door die doorzettingsvermogen heb ik bereikt wat ik wilde. Ondanks dat collega’s me zagen als allochtoontje en excuus Marokkaan. Dus bewijs jezelf maar op de redactie en als het gezicht van de zender. Dat was een pittige periode want ik moest zitten en het gewoon doen zonder begeleiding. Daarmee heb ik voor mezelf en voor andere een stempel gezet van ‘jongens, dit is wie ik ben. Wie wij zijn, namelijk de Marokkaanse vrouw de moslims. Ik was toen erg aan het schipperen wie ik ben. Dat was een tricker om verder te gaan met waar ik mee bezig was omdat ik inzag hoe belangrijk het was. Ik ging ook de redactie aan de slag met onderwerpen die mijn collega’s lieten liggen over de multiculturele samenleving. In de loop der jaren zie je wel een verschuiving. Oh. Maar is dat nu dan? Het verschil met vroeger is dat redacties nu bewust op zoek zijn naar bicultureel talent. De VARA heeft een project waarmee ze allochtonen binnen hopen te halen. De KRO heeft een traject die ik leidt waarmee ze vrouwen/jongeren die op de redactie van KRO te werken. Ze zijn heel bewust ermee bezig maar het gaat wat langzamer. Je ziet bijvoorbeeld nu bij de NOS Laila Abid als nieuwslezeres. De NOS is heel lang bezig geweest om iemand te vinden die dat kon doen, en nadat de KRO mij als presentatrice heeft ingezet durfde de NOS het aan. Wat is jouw toegevoegde waarde bij de KRO? Mensen zeggen wel eens tegen me ‘je zit daar omdat je Marokkaanse bent’. Dat is ook wel zo maar een Laila Abid, Aicha Marghadi van AT5 en ik zouden daar niet zitten als we niet goed waren. Mijn toegevoegde waarde op de redactie is dat ik andere onderwerpen inbreng. Ik heb toevallig net een evaluatiegesprek met het hoofd van de KRO achter de rug en die vertelde me ook dat hij afgelopen jaar onderwerpen heeft gezien die hij afgelopen jaar niet voorbij zag komen. Denk aan een Bad Brya, Mohammed Cheppih en een Marokkaanse arts. Dat is uiteindelijk de meerwaarde die ik heb. De samenleving veranderd en ik ben daar het bewijs van. Het maakt niet uit of een redactie wit is, zorg ervoor dat je daar terecht komt dat je je stempel drukt maar zorg er ook voor dat je geen deskundige wordt op het gebied van de biculturaliteit maar dat je ook met andere onderwerpen kunt meedraaien. Je bent bezig met een project voor de KRO waarin je biculturele vrouwen de kans wilt geven om het vak te proeven. Vertel daar iets meer over? Bij mijn werk bij de KRO ben ik me heel bewust van de positie die ik daar heb. Samen met de KRO heb ik een project opgezet waarin ik allochtone meiden coach die voor of achter de schermen willen werken. Ik help en stimuleer ze om erachter te komen waar hun krachten en zwaktes liggen etc. Met Pagina 58 van 86


uiteindelijk een baan bij de KRO indien het wederzijdse interesse is. Ik ben altijd de eerste geweest op redacties dus ik weet hoe moeilijk het is. Waar ik echt voor heb gewaakt is het slachterrol aannemen. Niets weerhoudt me om te doen wat ik wil. Natuurlijk was het moeilijk, maar desondanks moet je doorzetten. De volhouder wint! Maar waarom vrouwen? Ik ben mijn project bewust gaan focussen op vrouwen omdat ik geloof dat alleen vrouwen echt iets kunnen veranderen en elkaar ook inspireren. Ik zie het ook als een wisselwerking want ik leer ook veel van hun. Ik geloof in de kracht van de vrouw. Je hebt veel gedaan in je leven. Maar wat is je uiteindelijke doel? Mijn doel is om zeker een interviewprogramma te presenteren. Goedemorgen Nederland is een doelstelling. Mijn uiteindelijke doel is om bij RTL het nieuws te presenteren. Dat is de uitdaging. Als je bij RTL terecht komt dat weet je dat je er zit omdat je goed bent. Het is commercieel en ze krijgen geen geld om jouw daar neer te zetten. Dat is mijn uitdaging.

Pagina 59 van 86


Aicha Marghadi, Marokkaanse (nieuwslezeres/redactrice AT5 nieuws). Wat heb je gestudeerd? De studie Public Relations heb ik gestudeerd op de Hogeschool Schoevers. Dit is de enige studie die ik heb gedaan op HBO niveau de rest was allemaal praktijkervaring wat ik leerde. Hoe ben je in de journalistiek terecht gekomen? Ik had al een aantal dingetjes op de radio en televisie gedaan en vond het erg leuk om te doen. Hoe ben je dan vervolgens bij AT5 terecht gekomen? Ik ben eerst begonnen bij Salto (Stichting Amsterdamse Lokale en Regionale Televisie- en Radio Omroep). Ik ben altijd actief gaan zoeken naar regionale zenders. Voordat ik bij de televisie terechtkwam heb ik bij de lokale radiozender Amsterdam FM gewerkt. Hier deed ik redactie en las ik nieuws voor. Toen stond ik aan de wieg van FunX (een Nederlands radiostation van de NPO, dat gericht is op jongeren & Urban). Hier heb ik mijn eigen radioprogramma gehad. Toen schoot ik ook daar tegen het plafond. Toen kwam dus Salto waar ik ging werken. Desondanks had ik AT5 altijd in mijn achterhoofd gehad waar ik wilde werken maar wilde pas solliciteren totdat ik voldoende zelfvertrouwen had. Toen ik net mijn sollicitatie de deur uit deed, ontving ik op datzelfde moment een telefoontje van de hoofdredacteur of ik langs wilde komen voor een gesprek. Dus het was een beetje mouktab (het lot) dat het zo heeft moeten gebeuren. De eindredacteur wilde eigenlijk dat ik meteen op de buis zou verschijnen en niet eerst redactiewerk zou doen. Het ging eigenlijk precies andersom. Vond je dat niet jammer? Nee eigenlijk niet. Ik heb natuurlijk al redactiewerk gedaan bij onder andere Amsterdam FM. Dus eigenlijk vond ik het wel prima. Nu doe ik zoals redactiewerk als verslaggeving als nieuws lezen. Hoelang werk je al bij AT5? Al drieeneenhalf jaar. Wat vonden jouw ouders van het feit dat je ging presenteren? Oh dat wisten ze al. Dat vonden ze nooit gek. Ze stimuleerden mij niet, maar hielden me ook niet tegen. Ik denk dat ze gedacht zouden hebben dat het ooit dood zou bloeden. Mijn vader dacht ook niet dat het me zou lukken ‘waarom jij, een berber uit Marokko’. Maar nu is hij meer dan trots. Ik merk aan hem dat hij helemaal gelukkig wordt als mensen uit het dorp waar hij woont zeggen dat ze mij op televisie hebben gezien. Ik vind het leuk voor hem dat hij ervan opbloeit. En je Marokkaanse achterban? Die heb ik niet. Echt niet! Het klink misschien heel stom, maar jij bent nu de eerste Marokkaanse vrouw met hoofddoek die voor me zit. De gemeenschap waar ik me in bevind zijn mijn vader, moeder en zusjes. Ik val buiten de Marokkaanse gemeenschap, ik hoor alles via via. Ook heb ik geen Marokkaanse vriendinnen, maar jeetje. Je hebt me wel aan het denken gezet. Ik weet niet wat de reden is, misschien heb ik me bewust ontrokken omdat ik bang was dat ik me zou afhouden van datgene wat ik wilde. Dit is werkelijk de eerste keer dat ik mezelf dit hardop hoor zeggen. Mijn man en ik hebben ook Marokkaanse vrienden, maar hij is ook geen Marokkaan. Dus die achterban heb ik niet. Heb je een coach gehad die je hielp of tips gaf met je carrière? Nee, ik heb alles zelf gedaan. De hulp die ik heb gekregen zoals doorzettingsvermogen is mijn man geweest. Hij is echt mijn rots in de branding Hoe zou je de redactiecultuur willen omschrijven bij AT5? Man vrouw is heel evenredig erg gelijk. Bicultureel monocultureel is wat minder goed verdeeld. Toen ik net op de redactie kwam, was ik de enige Marokkaan. Overal waar ik kwam, was ik de enige Marokkaan. Dus dat verbaasde me niet. Miste ze je niet, die Marokkanen? Nee want ik voelde me speciaal door de enige te zijn. Gelach. Maar op de redactie was ik niet de enige biculturele vrouw. Je had ook Gulden, een Turkse. Zij presenteerde ook het nieuws. We hebben Roshnie en Zoë. Het begint wel te komen.

Pagina 60 van 86


Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met collega’s? Nee. Ik ben heel vrij in mijn omgang, natuurlijk binnen mijn eigen grenzen en met respect voor elkaar. Ik heb altijd het idee dat ik in een grijze zone zit. Als we het op de redactie over Marokkaanse jongens hebben, voel ik me niet aangesproken. Ik kan er net zoveel grappen over maken als mij collega’s, maar aan de andere kant is er toch een verbintenis. Vind je dat de redactie waar je nu werkt een goede afspiegeling is van de samenleving? Naar buiten toe is AT5 zeker een goede afspiegeling, maar op de redactie zelf mag er meer biculturaliteit komen. Ik snap het wel, want je moet je doelgroep bereiken. Anders kijkt er niemand en verlies je je geloofwaardigheid. Maar moet dit niet ook voor de redactie gelden? Ik denk dat er nog te weinig met een andere culturele achtergrond de media als vak kiezen. Ik denk dat er nog te weinig vrouwen op de school van de Journalistiek studeren. Als ze er niet zijn, dan zijn ze er niet. Het is toevallig dat Gulden en ik van bicultureel afkomst zijn dat we het nieuws mogen presenteren. Het gaat toch om je kwaliteiten. Ik weet zeker dat er eerst naar mijn kwaliteiten is gekeken, mijn achtergrond is mooi meegenomen. Merk je verschil in hoe er naar de bijdrage wordt gekeken van biculturele journalisten en monoculturele? Nee. Ook al kan ik niet voor andere praten. Maar wat ik meekrijg tijdens redacties is dat waarde wordt gehecht aan de mening van ons. Ik houd mij ook bewust niet bezig met multiculturele zaken. Ik wil namelijk niet dat het voor de hand ligt dat ik mijn mening erover zeg of een item erover maak. Mijn interesses liggen ook veel verder dan dit onderwerp. Tenzij er speciale dingen zijn, dan geef ik wel tips hoe er gekeken moet worden etc.. Ik zou denk ik ook veel kritischer zijn dan een autochtone collega. Waarom dan? De autochtone collega zou misschien veel voorzichtiger zijn dan ik. Ik zou kritische vragen stellen. Ik zou niet bang zijn om vragen te stellen die gesteld moeten worden, wat mijn collega wel zou doen maar via een hele omweg. Dat is de onderlaag dat ik eruit zou kunnen krijgen. Word je als elke ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? Ik ben tegen elke vorm van discriminatie. Dus ook tegen positieve discriminatie. Maar ik ben nooit in aanraking gekomen met discriminatie ook niet bij AT5. Ik word als elk ander behandeld door mijn eindredacteur. Ik word gewoon afgerekend op mijn eind product net als elk ander. Ik zou me ook ongemakkelijk voelen als ik zou worden voorgetrokken, een excuustruus te zijn. Ik heb een hekel aan het bestempelen van iemand. Vind je dat de overheid de redacties moet helpen of dwingen om meer diversiteit te krijgen op redacties? Nee, niet dwingen. Media is het verspreiden van het vrije woord, daar gebeurd niets gedwongen. Dus waarom zou de overheid in Gods naam inspraak moeten hebben. Ik vind het een verantwoordelijkheid van de individu zelf omver te komen als hij/zij nodig heeft. Ik denk wel dat bepaalde opleidingen gepromoot moeten worden, meer voorlichting op scholen moet komen wat betreft stages en opleidingen. Daar zou de overheid iets aan kunnen doen. Maar ook allochtonen ouders informeren over studies en de media. Autochtone ouders weten dit al en kunnen zich goed een weg banen naar de juiste instanties en hebben ook de netwerk. Anders dan de allochtone ouders, deze hebben geen netwerk buiten hun eigen gemeenschap. Kijk maar naar de Engelse zender BBC, daar stikt het van de Indianen en Pakistanen. Ook op de topfuncties. Hoe komt het denk dat het hun wel lukt en ons niet? Dat komt denk ik omdat India een Engelse kolonie is geweest. Suriname was dat van Nederland en daarom zie dat de Surinamers het makkelijker hebben dan andere biculturele journalisten. Denk hierbij aan Humberto Tan, Sylvana Simmons etc. Wij missen die binding blijkbaar. Krijgen biculturele vrouwen dezelfde kansen als alle andere? Zeker weten. Het is alleen die kansen zien en grijpen.

Pagina 61 van 86


In hoeverre kan een biculturele journalist de ontwikkelingen in de multiculturele samenleving beter behandelen dan een monoculturele journalist? Interessante vraag. Even denken. Ik denk dat het automatisch gebeurd. Als er iets gebeurd in die samenleving, dan ontstaan er onbewust radars bij een biculturele journalist die de ontwikkelingen zou volgen. Bij een monoculturele journalist zou er anders mee omgaan. Het ligt ook aan de persoon zelf wat voor soort verhaal hij/zij wil maken. Ik weet niet precies hoe, ik vind het toch een moeilijke vraag. Zijn er biculturele vrouwen in jouw omgeving die de studie journalistiek wilden studeren maar afhaakten? Ik weet dat ze er zijn, dat zeker weten. Alleen ken ik er geen een in mijn eigen omgeving. Zijn biculturele vrouwen kansloos of een aanwinst voor de Nederlandse journalistiek? Zwaar kansloos. Nee hoor. Ik denk dat ze zowel een hele goede aanwinst zijn als elk ander vrouwelijke journalist. Ze zijn een aanwinst omdat ze juist meer bagage en kennis met zich meedragen. Krijg jij voldoende ontplooiingsmogelijkheden bij AT5? Zeker weten. Alleen heb ik die nog niet genomen. Waarom niet? Ik heb net 18 maanden geleden bevallen van een meisje. En daarom ben ik nog aan het schipperen met crèche enz.. Ik wil wel de eerste twee jaar voor haar zijn, maar zou mijn carrière weer niet opgeven. Ik probeer daar nu nog een balans in te vinden, waardoor ik nu dingen moet laten gaan. Ik krijg ook lekker de tijd bij AT5 om mijn ding te doen en dingen erbij te leren. Dus die mogelijkheden zijn er genoeg. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Ik hoop rimpelloos en weet eigenlijk nog niet hoe het eruit zit. Ik heb het heel erg naar mijn zin bij AT5, en zou zeker nog een tijdje blijven ondanks de aantrekkelijke aanbiedingen die ik krijg. Oh, wat voor aantrekkelijks dan? Ze zijn wel aantrekkelijk maar ik doe niet zomaar dingen omdat ik wel een einddoel heb waar ik zou willen eindigen. De dingen die ik krijg heeft weinig te maken met journalistiek, bijvoorbeeld Lijn4 heeft me gevraagd. Maar met alle respect, zou ik daar niet willen werken. Welk aantrekkelijk aanbieding zou je meteen accepteren? NOS & RTL Nieuws! Zonder twijfel. Alleen die twee? Ik durf NOVA niet op te noemen. Maar ik wil wel landelijk en nieuws blijven maken. Wat zou de media kunnen doen om meer biculturele vrouwen op de buis te krijgen? Voorlichting op school, bijvoorbeeld tijdens je beroepstest. Ik weet nog dat ik die test kreeg in groep 8 en geen begeleiding. Bij mij kwam er altijd uit dat ik jampotfabrikant zou worden. Er wordt nog te licht gedacht over de begeleiding, dit is zo nihil. Maar ook ouders moeten betrokken worden bij de studie van hun kind. Maar ook wat betreft de media als zij meer biculturele vrouwen willen aantrekken, vraag daar dan ook specifiek naar. Net zoals de politie doet. Studenten moeten ook een positieve houding aannemen en niet in de slachtofferrol gaan zitten, want dan kun je het al vergeten om die baan te krijgen. Hoe zie je de televisiejournalistiek over vijf jaar ten opzichte van biculturele vrouwen? Over twintig jaar, misschien wel veertig jaar, zie ik geen vrouw met hoofddoek de NOS nieuws presenteren. Ik zie het niet gebeuren. Het heeft niets met de hoofdredactie te maken, maar met de samenleving. We zijn er dan nog niet klaar voor. Dat er een Marokkaanse presentatrice daar zit (Laila Abid) vind ik al heel wat. Maar waarom dan niet? Een hoofddoek is niet prettig om naar te kijken, het creëert een bepaalde afstand en daardoor wordt er alleen maar op de hoofddoek gelet. Met betrekking tot biculturele vrouwen in hun algemeenheid denk ik dat er steeds meer zullen komen. Er is nu ook een hele generatie biculturele vrouwen die hun Pagina 62 van 86


opmars aan het maken zijn. Het is de derde generatie die Nederlands zijn en ouders hebben die betrokken zijn bij hun opleiding. Ik denk dat het snel meer zal worden.

Pagina 63 van 86


Khadija Massaoudi, Marokkaanse 29 jaar. (Programmamaakster/ presentatrice MTNL) Wat voor opleiding heb je gedaan? HBO tekstschrijven, dat hield in dat je vier afstudeerrichtingen had waaronder journalistiek en scenario schrijven. Waarom die afstudeerrichting? Ik schreef heel erg graag en ik interview heel erg graag en vind het ook erg leuk. Ik heb bij tijdschriften gewerkt en bij een mediabedrijfje. En scenario schrijven omdat ik graag verhalen vertel, ik houd van films en documentaires. Wat is je huidige functie bij MTNL? Programmamaakster en presentatrice. Heb je altijd bij MTNL gewerkt? Ik heb hiervoor geschreven voor tijdschriften. Bij MTNL kwam ik terecht als redactrice, maar al de eerste week mocht ik verslaggeving, regie en eigen programma’s maken. Naast MTNL presenteer ik ook op evenementen. Wat betreft documentaires ben ik ook mee bezig. Ik heb anderhalf jaar geleden mijn eerste film gemaakt van 38 minuten. Ik ben nu bezig met een lange documentaire die ik graag wil maken. En naast dit alles schrijf ik ook theater en speel ik ook in mijn eigen theaterstuk. Hoelang werk je voor MTNL? Vijf en een half jaar. Heb je altijd al journalist willen worden? Nee, ik wilde altijd psycholoog worden. Ik vind het leuk om met mensen te praten, ben altijd een soort van mental coach. Ik analyseer ook graag en houd van mensen. Uiteindelijk heb ik toch voor de televisie gekozen. Het is een soort mental coach maar dan op een andere level. Ik zie mezelf ook niet als journalist, meer als interviewer. Ik luister naar mensen en ik ze er ook uit. Wat ik mooi vind is dat mensen mij dingen vertellen wat ze niet snel aan andere zullen vertellen. Ik leer ook van de interviews en de derde persoon die leert is de kijker. Ik maak mijn items altijd inhoudelijk met een knipoog en zie het als een driehoeksverhouding. We hebben er alle drie wat aan. Wat vonden je ouders ervan dat je voor de televisie hebt gekozen? Mijn ouders waren al blij dat ik werk, haha. Nee hoor. Mijn ouders vonden het in het begin erg spannend dat ik op televisie kwam. Mensen kwamen ook naar mijn ouders toe van ‘ik zag je dochter op televisie’. Mijn ouders zijn het eigenlijk wel gewend dat ik altijd deed wat ik wilde. Ze vonden het wel okay zolang je maar niet te banaal bent en te bloot gekleed gaat. En je achterban? Dat is een ander verhaal, maar daar doe ik het niet voor. Je hoort altijd wel leuke reactie en minder leuke reacties. Daar heb ik maling aan. Mensen die achterlijk zijn blijven achterlijk. Het maakt niet uit wat je doet. Zelf de meiden van halal krijgen shit over zich heen. Maar daar doe ik het niet voor. En mijn achterban zie ik als mijn ouders en zussen. Marokkanen hebben niet altijd back up hoor. Ik zie mezelf ook niet als Marokkaanse. Wat voor geluiden hoor je dan? Eerlijk gezegd weet ik het niet eens. Ik ben nooit aangevallen op televisie en de mensen die me aanspreken zijn positief. Ik zeg ook alles wat ik wil zeggen op televisie. Ik snij ook onderwerpen aan die taboe zijn, zoals seksualiteit. Ik doe het niet om te provoceren maar omdat ik oprecht geïnteresseerd ben. Als iemand naar me toekomt en zo persoonlijk tegen me zegt wat hij/zij vindt van mijn werk, dan houdt ik me daarmee bezig. Heb je een coach gehad die je hielp tijdens je carrière? Nee niet echt. Maar je komt altijd mensen tegen die je helpen en begeleiden maar nooit iemand die zei ‘Khadija, ik ga je nú begeleiden’, dat niet. Maar ik leer van alles en iedereen. Mijn ouders coachen mij op hun manier, mijn zussen ook. Maar op vakgebied kijk ik heel erg op tegen mijn hoofdredacteur. Van hem leer ik zoveel en die gaat voor mij door het vuur. Hij gelooft in mij en daar heb ik wat aan.

Pagina 64 van 86


Hoe zou je jouw redactiecultuur kunnen omschrijven bij MTNL? Bij MTNL werken meer vrouwen dan mannen. Maar dan heb je denk ik overal ook in Hilversum. In de top zitten natuurlijk meer mannen dan vrouwen. Bij MTNL is dat het en erg multicultureel. En als je het hebt over de redactiecultuur in het algemeen merk ik dat er steeds meer biculturele journalisten komen. Maar wat mij frustreert is dat de top uit man en blank bestaat en als er dan wel een vrouw is, is ze blank. Deze mensen zien mij ook als allochtoon en dat frustreert mij enorm. De mensen die daar zitten zijn de mensen die beslissingen nemen die niet goed zijn. Zij hebben een andere visie door de ogen van een blank persoon en daar val ik buiten de boot. Of ik moet met hun winden meewaaien en dat wil ik niet. Ik heb andere soort bagage. Het is moeilijk want je wil toch in dat wereldje blijven, maar hoe wil je blijven als je de kansen niet krijgt. Soms wilde ik dat ik later werd geboren. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met collega’s? Bij MTNL speelt het zeker geen rol. Maar ik ben er niet mee bezig. Zoals ik al zei komen mijn ouders uit Marokko, ik zie het als een bagage als een luxe dat ik die biculturaliteit heb. Anders is niet erg, maar dat wordt soms wel zo gezien. Ik ben gewoon Khadija klaar. Merk je verschil in hoe er naar de bijdrage van biculturele journalisten wordt gekeken? Ik denk wel maar vaak ook niet op de juiste manier. Ze willen het wel maar als je daar eenmaal zit en ze zien dat je anders denk dan weten ze niet of ze het aandurven. Of je moet geassimileerd zijn. Ik ben ook niet standaard Marokkaans. Gelukkig zijn er wel mensen die dat anders zien en die je biculturele achtergrond ook als een luxe zien. Word jij als elk ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? Soms maak ik er ook wel misbruik van hoor. Als iemand heel erg graag een Marokkaanse wil, dan ben ik er wel hoor ik ga wel kennismaken hoor. Maar dan wel met mijn eigen visie. Ze nemen je in de eerste instantie aan mede door je achtergrond maar je moet je natuurlijk wel bewijzen en dan zien ze mijn kwaliteiten. Dus uiteindelijk doe je daarvoor en is die extra hulp van positieve discriminatie alleen maar goed vind ik. Vind je dat de overheid hierin een rol moet spelen? De overheid heeft geen moer te maken met de televisiewereld. Het is allemaal vriendjespolitiek. Wat vind je dan van de Wet Samen? Denk je dat die hoge piet in Hilversum denkt, ja laten we naar de overheid gaan luisteren. Zo werkt het niet. Ze moeten er voor openstaan en niet onder dwang iemand aannemen. Ik zou het niet willen hoor onder dwang ergens zitten. Krijgen biculturele vrouwelijke journalisten evenveel kansen als elk ander journalist? Als het gaat om biculturele vrouwen, krijgen zij meer kansen dan de mannen. Maar er zijn nog steeds vooroordelen. Misschien een Surinaamse of Antilliaanse wat minder. De moslim vrouwen hebben het het moeilijks. Maar dit geldt ook voor biculturele hoor. Als ik met ze praat ergens dan denk ik ook wel eens van ‘oh my god’. In welke zin? Zij hebben ook hun vooroordelen. Zij denken ook op een bepaalde manier. Het is altijd lastig om je weg te vinden als journalist. Iedereen vind wel wat van je. Uiteindelijk moet je gewoon keihard werken en je niet laten meeslepen door die vooroordelen. Wat voor toegevoegde waarde heb jij als biculturele journalistiek voor de Nederlandse journalistiek? Het is een multiculturele samenleving, of je nou wil of niet. De mensen die in de topfuncties komen volgens mij niet eens in de buurten. Wij hebben niets meer aan een programma dat gemaakt wordt door blanke mensen vanuit hun visie en dan voorgeschoteld worden als multiculturele programma. Maar die samenleving wil dat soort dingen niet meer, die zijn ook kritischer geworden. En mijn toegevoegde waarde is dat ik met een andere blik ernaar kijk. Ik wil daarom ook serieus genomen worden. Hoe had jij het anders gewild? Ik wil dat ik als interviewer serieus genomen wordt. Als ik jouw als multiculturele vrouw interview, kan ik erg veel dingen uit jou halen die niet standaard zijn. Ik ga het niet meer hebben over jouw Pagina 65 van 86


hoofddoek of over je ouders. Maar er is meer. Ik stel vragen als wat zijn jouw dromen, jouw ambities. En niet de oppervlakkige jaren vijftig vragen. In hoeverre kan een bicultureel journalist beter de ontwikkelingen van de multiculturele samenleving dan andere journalisten? Iemand die bicultureel is zelf een bagage. Het is overigens niet zo dat wanneer je bicultureel bent je ook iets weet over deze samenleving, het is maar net wat je interesses zijn. Ik sta er wel voor open. Er zijn ook Nederlandse journalisten die veel weten over deze samenleving. Wat zou je Nederlandse journalistiek moeten doen om meer biculturele vrouwen de journalistiek in te krijgen? Er zijn er al genoeg! Geef die eens een kans. Bij MTNL zijn er al meer dan zes, laat staan de rest. Van schrijvende journalisten tot presentatrices. Maar de vraag is, wil je ze hebben? Vind jij dat je voldoende ontplooiingsmogelijkheden krijgen? Die krijg ik zeker, maar je moet ze ook zelf creëren en dat is soms vermoeiend. Tot nu toe heb ik alle kansen zelf gecreëerd en alle kansen die ik kreeg gepakt. Meer dan dat kan ik niet doen. Tegenwerkingen heb je ook, maar je moet er tegenaan blijven gaan. Hoe zie je de Nederlandse journalistiek ten opzichte van biculturele vrouwen over vijf jaar? Vijf jaar is veel te kort. Er zullen er wel meer zijn, maar dat is niet genoeg. Er moet in Hilversum iets gebeuren. Ik weet niet hoeveel tijd ik het mag geven. Het is niet alleen een bewustwordingsproces, maar er moeten veel meer biculturele journalisten ook in de topfuncties. Dát moet veranderd worden.

Pagina 66 van 86


Zoë Papaikonomou, 26 jaar Grieks (redacteur/ verslaggever bij AT5) Wat voor opleiding heb je allemaal gedaan? Geschiedenis heb ik gestudeerd en afgerond en daarnaast heb ik twee en een half jaar Arabisch gestudeerd. Dus niets journalistieks of media gerelateerd? Dat is een beetje een vergissing. Veel schrijvende journalisten, vooral vroeger, hebben geschiedenis gestudeerd. Met de studie geschiedenis leer je research, schrijven en op een bepaalde manier nadenken over dingen. Het is ook praktisch en erg leuk. Hoelang werk je al bij AT5? Ik heb hier eerst stage gelopen toen kreeg ik een baantje, dus iets minder dan twee jaar. Wat heb je voor AT5 gedaan? In sep. 2005 ben ik afgestudeerd en ben meteen hier aan de slag gegaan, dus wat anders heb ik niet gedaan. Wel binnen AT5. Heb je altijd al op een redactie willen werken? Ik heb altijd allerlei beroepen willen worden. Ik wist op een gegeven moment wel dat ik de media in wilde, maar nog niet in welke vorm. Door mijn Arabisch vind ik ook het multiculturele erg interessant. Ik wilde de waarheid vertellen en iets betekenen. Ik had altijd al het idee dat er bepaalde dingen niet klopte wat de media vertelde. Ik vond het ook leuk om met mensen te werken. Lukt het wel om de waarheid naar boven te halen? In wezen is het onmogelijk, journalisten zijn ook maar mensen. En je kan wel proberen om objectief te zijn, maar je maakt nieuws altijd vanuit je eigen subjectiviteit, het kan gewoon niet anders. Je bent op een bepaalde manier opgevoed, je hebt bepaalde plekken gewoond. Daarin heeft de journalistiek me wel teleurgesteld. Toen ik begon, was ik al niet meer zo idealistisch maar hoe het er in de realiteit werkt, heb ik het wel erg moeilijk mee gehad. Hoe ging je daarmee om? Binnen AT5 ben ik al door mijn studies en het feit dat ik een gekke naam heb, makkelijk de multiculturele gemeenschap binnengekomen. En ik merkte dat er vaak negatieve berichtgeving werd gedaan, vaak terecht. Nieuws is eenmaal nieuws. Maar ik merkte dat bij AT5 een soort van beleid was dat, onbewust, de gewone Amsterdammer Mohammed niet bij hoorden. De jordanezen, de plat Amsterdammers, en de mensen die hier werken. Dat stoorde mij heel erg. Maar vooral hoe erover werd gedacht. Ik merkte dat hier de inwoners van Slotervaart niet als onderdeel werden gezien, maar dat er niets over werd gemaakt en niet voor. Daar heb ik in het begin erg veel aandacht voor proberen te krijgen, maar dat was niet makkelijk. Hoe keken je ouders ertegen aan dat je bij de media werkt? Die vinden alles fantastisch. Mijn vader heb ik wat minder contact mee, maar ik weet dat hij wel trots is. Mijn vader had altijd de hoop gehad dat een van zijn kinderen ooit zou promoveren omdat hij dat ook had gedaan. Ik had dit wel overwogen maar uiteindelijk toch niet gedaan. Hij vond het MiddenOosten en alles wat daarmee te maken had, erg interessant. En je vrienden, kennissen? Wel integrerend denk ik. Vooral dat ik Arabisch studeerde en me in die wereld bevond. Dat werd wel gezien als interessant. Had je een coach gehad die je hielp met je carrière? Nee. Nooit gehad. Ik denk wel dat ik die nodig gehad zou hebben. Waarom? Omdat het verdomd moeilijk was om na mijn studie werk te vinden. Misschien ligt het ook een beetje aan mijn eigen luiheid, maar het zou in die periode wel prettig geweest zijn. Hoe zou je de redactiecultuur willen omschrijven bij AT5? Man vrouw verhouding is redelijk goed verdeeld. Het beleid is ook goed geregeld met betrekking tot Pagina 67 van 86


zwangerschapsverlof, de mogelijkheid om parttime te werken enz. De gemiddelde leeftijd hier is ook tussen de 30 en 35 jaar, dan gaat iedereen als een tierelier baren. De hoofdredacteur is een vrouw en zij is ook goed om talent te ontdekken. Zij doet ook de personeelsbeleid en hierdoor zie je ook wat meer afwisseling van man vrouw. Wat ik overigens wel jammer vind is dat onlangs twee vrouwelijke eindredacteuren weg zijn. We hadden altijd 3 vrouwen en twee mannen. Nu is dat 1 vrouw en drie mannen. Om de een af andere reden had ik altijd het idee gehad dat vrouwelijk makkelijker multiculturele onderwerpen uit te zenden. Wat betreft de biculturelen hier, is het erg slecht gesteld. Er zijn maar twee mensen op de redactie, Roshnie Phoelsingh en ik. Ik dank God op mijn knieën dat zij er is. Je hebt natuurlijk ook Gulden en Aicha, die presenteren het nieuws. Maar inhoudelijk niet echt met het nieuws bezig. Dus ik vind de redactie geen goede afspiegeling. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met collega’s? Ik ben om het makkelijk te zeggen van de moslims en de Marokkanen. Er worden hierdoor ontzettend veel grappen over gemaakt, wat ik opzicht niet erg vind. Wat voor soort grappen? Van alles, daar heb je Zoë met der moslims. Dat soort dingen. Ik ga er wel in mee, doe er niet moeilijk om. Ik ben ook anders in bepaalde dingen. Maar ik weet wel dat als ik Marokkaan of moslim geweest zou zijn, ik het een stuk moeilijk gehad zou hebben. Ik heb het nu al moeilijk, maar ze kunnen nooit zeggen dat ik een item aandraag omdat ik moslim of Marokkaan ben. Er wordt ook ontzettend veel nadruk gelegd omdat ik half Grieks ben, wat ik heel erg ben. Ik ben gewoon Zoë. Het wordt vaak niet eens uitgesproken, maar ik merk het gewoon aan kleine dingen. Waar merk je dat aan? Het is een hele reeks aan grappen, wat wel leuk is opzicht. Het is wel vermoeiend. Voor sommige mensen is het heel moeilijk om zich te bedenken wat er in het hoofd van een Mohammed uit Slotervaart omgaat die hier geboren en getogen wordt. Dat merk ik aan de reacties van mijn item. Het wordt niet begrepen. En daar heb ik het wel eens moeilijk mee. De mensen die hier werken komen alleen met Marokkanen in aanraking via hun werk en dat zijn niet altijd de fijnste mensen. In mijn kennissenkring heb ik genoeg mensen met een andere achtergrond. Het is geen noodzaak maar het helpt wel. Zo blijven de relschopper een uitzondering en niet de regel. En bij mijn collega’s zijn de eerder de regel en niet de uitzondering. Er is ook wel eens gezegd door een collega dat zij onderwerpen over multiculturele zaken vaak erg saai en langdradig vond. Daar ben ik het dan niet mee eens, ik weet dat nieuws snel moet en ik houd me ook aan het aantal minuten. Ik heb ook regelmatig ruzie gemaakt met de eindredactie omdat mijn items vaak niet in de uitzending kwamen. Ze denken dat hun kijkers onderwerpen over bijvoorbeeld Zuidoost niet interessant vinden. Kun je een voorbeeld noemen? Een recentelijk voorbeeld. Op de Zeedijk had je een dame die al 1500 jaar ofzo een café had. Die was hartstikke oud, ze heette tante Jan of tante Jet. Ik weet niet meer precies hoe en wat. Zij ging dus dood, en we hadden die avond ongeveer 2 a 3 items. Vervolgens ging dominee Polanen plotseling dood in Zuidoost. Dat zijn beide hele bekende figuren voor een klein groepje mensen in Amsterdam. Ik heb toe keihard moeten strijden om het nieuws van de dood van dominee Polanen in het openingsnieuws te krijgen. Het lukte me niet in de middagbulletin, maar uiteindelijk wel in de avondbulletin. Wat ik ermee wil zeggen is omdat zij die dominee niet kennen is de keuze snel gemaakt welke item de opening moet worden, terwijl er minder wordt gekeken naar wie hij is. Het heeft mij vaak doen twijfelen om hier te blijven. Omdat iedere keer die strijd gevoegd moet worden. Zul je altijd blijven strijden? Jawel, de ene dag wat meer dan de andere dag. Ik zit nu ook in de redactieraad en hierdoor wil ik toch wat meer aandacht voor de multiculturele samenleving. Merk jij Zoë dat jouw andere bijdrage anders wordt beoordeeld? Ja, zowel negatief als positief. Ze zijn soms wel positief omdat ik altijd wel mensen voor de camera krijg, wat een uitdaging blijft. Maar ook zijn ze aangenaam verrast en tevreden omdat ik redelijk in het gemeenschap zit. In de nieuwsselectie heb ik wel het idee dat sommige eindredacteuren al bij voorbaat zoiets hebben van ‘Oh daar heb je Zoë weer met iets, daar heb ik al geen zin in’. Dat is wel wat minder geworden. Een jaar geleden zat dat in een dieptepunt, dat ik bij elke item moest verantwoorden hoe en wat. Pagina 68 van 86


Word jij als alle andere behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? Nee. Ik weet dat het bij ons wel belangrijk is, bij de hoofdredacteur. Het gekke is, ook al willen ze meer biculturele door middel van positieve discriminatie binnen halen, het er niet van komt. Ik heb wel eens een eindredacteur horen zeggen ‘ja we hebben wel eens biculturele stagiaires gehad en dat was geen succes’. Dat vind ik de domste opmerking aller tijden. Omdat we ook zal monoculturele stagiaires hebben gehad die ook geen succes waren. Ik zelf ben niet binnengekomen via positieve discriminatie. Maar ook al kom je zo binnen, heb je het moeilijk omdat er vooroordelen ontstaan. En je moet gewoon net zo hard werken als elk ander. Ik vind dat biculturele vrouwen snel naar de top moeten gaan en zo het personeelsbeleid bepalen. Ik ben er wel tegen, want als dat een mogelijkheid is om binnen te komen, dan maar zo. Vind je dat de overheid een rol moet spelen om redactie te helpen of dwingen? Ik vind het zeker wel goed bij de publieke omroep. Het enige gevaar is er incomponenten mensen komen te werken, ze moeten wel bepaalde kwaliteiten zijn. Wat zou de overheid moeten doen, denk je? Ik weet dat de NPS een druk heeft om meer multiculturele programma’s te maken. Ik vind dat AT5 meer subsidie moet krijgen om aan de behoefte te voldoen. Of anders meer met MTNL werken. Deze lokale omroep krijgt ontzettend veel subsidie en hierdoor kunnen zij bepaalde dingen maken die wij niet kunnen. Op landelijk niveau vind ik dat ze meer druk mogen uitoefenen. Het is wel goed dat je sinds kort een Marokkaanse de NOS nieuwsbulletin presenteert, dan zou ik zeggen gooit er een meisje met hoofddoek tussen, maar dat durven ze weer niet. Vind je dat biculturele vrouwen dezelfde kansen krijgen als elk andere vrouw? Dat weet ik niet. Het kan soms zo zijn dat je zelfs wel meer kansen krijgt. Marokkaanse en Turkse journalisten zijn op dit moment erg hot. Maar ik denk ook dat het moeilijk blijft. Ik denk dat je als biculturele vrouw toch wel voordelen bent. Denk je dat een biculturele journalist beter de ontwikkelingen van de multiculturele samenleving kan omschrijven dan een monoculturele? Ik denk het wel, omdat het begrip er is. Je snapt dingen eerder en weet ook meer. Hierdoor ben je minder bevooroordeeld en meer objectiever. Hierdoor zal de berichtgeving ook anders zijn. Je bent gespecialiseerd in de multiculturele samenleving. Zou je niet een algemene journalist willen zijn? Ik denk juist omdat ik geen Marokkaanse of moslim ben, kom ik makkelijker dan een Marokkaanse of moslims. Ik ben namelijk niet onderhevig aan de regels die daar zijn. Maar ik ben wel iemand die Arabisch spreekt en ik ben wel aardig. Ik veroordeel ook mensen niet. Ik heb er nu nog geen moeite mee, maar wellicht in de toekomst niet meer. Ik ben ook kritisch naar die multiculturele samenleving toe. Dan zeg ik ook wel eens tegen die mensen: ‘kom maar eens een keer praten met mij waarom je AT5 kut vindt’. En dan in discussie gaan. Maar ik vind het prima zo. Zijn er in jouw omgeving biculturele vrouwen die journalistiek wilden studeren maar afhaakten? Ik heb geen journalistiek gestudeerd, dus dat weet ik niet zo goed. In mijn omgeving niemand die afhaakten nee. Wat is jouw toegevoegde waarde als biculturele vrouw in de media? Ik benader mensen anders en niet met een vooroordeel. Ik kom ook makkelijk die gemeenschap binnen. Krijg jij voldoende ontplooiingsmogelijkheden bij AT5? Op zicht wel. Als je iets wilt, dan is er wel de kans dat je het in ieder geval een keer kan proberen. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Als correspondenten in de Arabische wereld voor de NOS. Nee, ik weet het niet. Ik zie mezelf wel in het buitenland, hoe weet ik niet. Meer in vormen van projecten of correspondentie. Het Midden Oosten trekt me dan, landen als Syria of Egypte vind ik wel leuk. Het zou mij waarzinnig lijken als ik voor de NOS een project mag opzetten en als correspondent in Marokko mag werken. Ik vind dit erg belangrijk, omdat je als land ontzettend veel mensen hebt die daar vandaan komen. En dan moeten Pagina 69 van 86


ze mij aannemen. Gelach. Denk je dat dat lukt? Ik denk in de toekomst. Nu zeker nog niet. Hoe zie je dat de Nederlandse media eruit ziet over vijf jaar met betrekking tot biculturele vrouwen? Ik hoop iets beter. Ik hoop dat er wat meer vrouwen doordringen tot de toppositie. Dat kan ik niet vaak genoeg zeggen. Dat zou heel mooi zijn. Maar ik heb wel het vermoeden dat het wel goed komt. Het begint steeds meer populairder te worden. Werving moet ook veel beter worden. Hoe moet er dan geworven worden? Ga naar jongerencentra. Zoek die jongeren op en nodig ze uit voor een snuffelstage. Maar ook naar scholen, zowel de lage scholen en hogere. Spreek rechtenstudenten aan, want wellicht dat je daar iets vindt.

Pagina 70 van 86


Roshnie Phoelsingh, 30 jaar Surinaamse. (Redacteur bij AT5) Wat voor opleidingen heb je gedaan? Ik heb naast een journalistieke opleiding in Suriname, ook communicatiewetenschappen gestudeerd. Communicatie en marketing en PR ligt mij erg goed. Ik wil de zekerheid hebben dat stel dat ik op mijn vijftigste niet meer midden in de nacht gebeld wil worden, dan kan ik altijd een ander beroep kiezen. Hoe ben je in de journalistiek terecht gekomen? Mijn zusje is zeg maar de Sacha de Boer van Suriname. Zij is het gezicht van de Surinaamse televisie. Ik kom eigenlijk niet uit een journalistiek familie. Mijn moeder had het er moeite mee dat wij een ander beroep kozen dan de norm die gesteld is. Dan moet je denken aan beroepen als arts, advocaat. Ik ben ook op erg jonge leeftijd getrouwd, op mijn zeventiende. Het trouwen heeft mij ongelofelijk vroeg volwassen gemaakt. Ik was ook negentien toen ik scheidde, en ook dat heeft me veranderd. Toen begon eigenlijk het harde leven voor mij. Toen moest ik zelf voor brood op de plank kwam. Het was een moeilijke tijd, ook omdat in de Hindoestaans gemeenschap in Suriname het bijna als schande gezien wordt als je als vrouw scheidt. Desondanks moest ik voor mezelf zorgen. Ik hoorde op de radio een keer dat ze journalisten zochten en dus ervaring had. Ik had helemaal geen ervaring en ook de opleiding had ik niet gevolgd. En ik wilde het zo graag dat ik de stoute schoenen aantrok en de leidinggevende zowat dreigde om me aan te nemen ´jij kan niet meer over straat als je me niet aanneemt´. Hij antwoordde ´meisje, denk je dat je het aankunt?’ en zo kon ik meteen aan de slag. Helaas nog niet fulltime. Na mijn eerste baantje, ging ik als ik daar was meteen door naar de radio. En voor mijn geluk, en de dood heeft zo ook zijn voordelen, kwam er een bekende politicus te overlijden. Natuurlijk paniek, want je kwam mankracht te kort. Mijn taak bij de radio was persberichten herschrijven totdat er iemand op pad moest gaan hiervoor. En dat was de eerste stap van mijn carrière, ik kreeg andere taken en ging de opleiding studeren. En zo kreeg ik een vaste baan. Hoe anders is de journalistiek in Suriname dan Nederland? Heel anders. In Suriname wordt er bijvoorbeeld heel weinig op de emotie ingespeeld van iemand. Het is heel koud en kil. Suriname is heel klein, het heeft 475.000 mensen en twintig radiostations. Er is niet zo’n een cultuur als in Nederland. Hier heb je echt een hiërarchie, daar niet. Daar bereik je al snel je glazen plafond, want je kunt niet verder dan de directeur. Deze is ook vaak een particulieren ondernemer. Ik ben op de hoogtepunt van mijn carrière gekomen en was er voor mijn gevoel nog niet. Ik wilde meer doen en zien en zo ben ik naar Nederland gekomen. Ook het verschil dat als je bij de radio werkt, je al snel een journalist bent en geen omroeper. Die verschil is er in Nederland wel. Een ander groot verschil is dat Surinaamse journalisten het moeilijker hebben dan journalisten hier in Nederland. Behalve dat ze veel te maken hebben met vooroordelen is het moeilijk om nieuws ergens te halen. Hier in Nederland heb je een bataljon van persbureaus, persvoorlichters, communicatiemedewerkers, communicatie- instrumenten. Dat heb je in Suriname niet. Persconferenties heb je ook niet na een ministerraad, hier zijn ze georganiseerd en dus zijn ze er wel. Wat doe je nu in Nederland voor de journalistiek? Bij AT5 werkte ik toen ik net in Nederland kwam, in 2002. En nog steeds zit ik hier. Ik ben begonnen met nieuws. Dit heb ik 1,5 op freelance basis gedaan. En daarna heb ik andere dingen gedaan. Zoals? Dingen die te maken hebben met mijn andere petten, dus communicatie en marketingmanager. Uiteindelijk ben ik hier weer gekomen en nu ben ik redacteur van het AT5 nieuws. Ik ben hiermee het multiculturele gezicht van AT5 op de zender. Ik woon in Amsterdam- Zuidoost, en heb ook hierdoor veel contacten. Kreeg je kritiek vanuit je achterban op je werk? Wel vanuit het thuisfront. Men kent alleen de geijkte beroepen, zoals een arts. Vanuit het thuisfront waren ze verontwaardigd dat een journalist goed betaalt kreeg. Ik heb ook vaak, niet zozeer kritiek, van vrienden en kennissen die me kende als het burgerlijk meisje dat getrouwd was opeens een kritisch journalist werd. In Suriname is het een probleem om een cultuuromslag te maken. Dat zorgde wel eens voor botsingen, maar uiteindelijk moet je mensen in hun waarde laten. Hoe ging je dan om met die kritiek? Ik probeerde wel uit te leggen dat ik die burgerlijk trutje niet meer, maar de gescheiden vrouw die voor een pittig beroep gekozen had. Pagina 71 van 86


Had je een coach die je hielp met je carrière? Nee. Ik mag met alle recht en trots zeggen dat ik selfmade ben. In Suriname ken je zoiets niet als coach. Men neemt het beroep ook niet serieus, ze denken dat je een eendagsvliegje bent. In Nederland heb ik een hele goede vriend ontmoet die heeft mij wat wijze lessen bijgebracht. Maar coachen niet. Hoe zou je de redactiecultuur bij AT5 willen omschrijven? De verhouding man vrouw is redelijk tot goed te noemen. AT5 heeft een goede samenstelling, maar we hebben ook te maken met freelancers. Het kan soms voorkomen dat er meer mannen dan vrouwen zitten. De verhouding monocultuur bicultureel is bijna barbaars. AT5 heeft verschillende afdeling en daarvan ken ik niet iedereen, maar de redactie van AT5 nieuws kan zeker beter. Het externe gezicht naar buiten doet de indruk dat wij erg multicultureel zijn, denk aan Gulden en Aicha. Je hebt naast hun ook Zoë en ik. Meer niet. Ik vind het geen goede afspiegeling. Het gaat mij niet zozeer om de fysieke afspiegeling maar dat men wel multiminded moet worden. Amsterdam gaat niet alleen maar over de grachten en gaat niet alleen maar over de Jordaan. Amsterdam gaat over zoveel Surinamers, Marokkanen, Turken enzo. Er zijn zoveel meer groepen en ook grote groepen die onderbelicht worden, denk aan Eritrea of de Antillianen. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met collega? Als het gaat om een bepaald type item, bijvoorbeeld Surinamers dan is men snel geneigd om naar mij toe te komen. Maar ik merk dat de laatste tijd men eerst probeert om zelf dingen op te lossen en dan naar mij komen. In de omgang ben ik erg makkelijk. Ik ben zelf geneigd om alvast een praatje te maken met iemand. Ik ben blij met een collega als Zoë, als ik haar niet aan mijn blok had dan zou het een stuk moeilijk zijn geweest. Maar over het algemeen vind ik het gewoon vrij goed te noemen. Merk je verschil in hoe er naar jouw bijdrage wordt gekeken en de bijdrage van collega’s met een monocultuur? Wat ik zelf heel jammer vind, is dat ik het idee heb dat eindredacteuren alles wat met multicultureel te maken heeft te ingewikkeld en lang vinden. Als het makkelijk is dan zal er nagedacht worden of het wel in de nieuwsuitzending komen. Ik vind dat je die multiculturele moeilijkheid uit moet leggen. Zijn er dan wel nieuwsgierig naar? Nieuws is heel snel hé. Je hebt vaak maar een paar minuten om iets uit te leggen, dat gaat niet altijd. Je kan het wel in stappen vertellen en iedere update bijwerken. Ik probeer vaak wel de verslaggever die ik op pad stuur ook een langere versie te maken, voor het internet. Men heeft wel vaak de behoefte om langere versies te zien, die verwijs ik dan door naar Internet. Men moet zichzelf ook herkennen, want als men zich ergens in herkent dan adopteer je het ook. Wordt je als elk ander behandeld of merk je dat er sprake is van positieve discriminatie? Nee, ik word als elk ander behandeld. Wat vind je überhaupt van het initiatief dat positieve discriminatie voorkomt? Ik heb sowieso iets tegen het woord discriminatie. Of het nou positief of negatief is. Daar ben ik faliekant op tegen. Positieve discriminatie geldt ook voor mannen en vrouwen in het algemeen. Het is niet gelinkt aan welke kleur je hebt. Ik vind het al erg genoeg dat er overgegaan wordt om die term te gebruiken, maar in je eentje kan je de wereld niet veranderen. Je kant twee dingen doen, of je hele leven lang ongelukkig blijven. Of zoals de Engelsen zeggen: ‘If you can’t fight them, join them’. Ik ben er opzicht tegen, maar als het een middel is om je successen te bereiken, dan zou ik zeggen, gebruik dat middel. Vind je dat de overheid hierin een rol moet spelen? Ik vind niet dat de overheid dit moet propageren. Als de overheid tot die daden moet komen, dan vind ik dat de overheid incompetent is. Dat betekent dat die voorbij gaat aan de realiteit van de samenleving. Want als je die realiteit snapt dan weet je dat je die uit jezelf moet doen en niet extra moet propageren. Wat zouden de redacties moeten doen om meer biculturele vrouwen aan te trekken? Ik denk dat een cultuuromslag wonderen kan doen. Ik vergelijk het soms met de Amerikaanse CNN en de Engelse BBC. Er presenteren onwijs veel biculturele mensen, maar ook in de verslaggeving. Ik denk dat Nederland daar een voorbeeld van kan nemen. Op het moment dat de biculturele vrouw zichzelf gaat afvragen: ‘hoe komt het dat Fatima het nieuws presenteert’, dus herkenning. Dit is heel Pagina 72 van 86


erg belangrijk. Wat redacties moeten doen om meer vrouwen aan te trekken is herkenning. Dus vrouwen aannemen en laten presenteren. Ik ben niet voor positieve discriminatie, maar op het moment dat Jan en Roshnie komen solliciteren en ze hebben dezelfde kwaliteiten dan vind ik dat de omroepbaas heel goed moet nadenken wie hij gaat aannemen en in zijn achterhoofd moet hebben, dat Roshnie een toegevoegde waarde heeft en een ander extra netwerk. Vind je dat biculturele vrouwen dezelfde kansen krijgen als vrouwen met een monoculturele achtergrond? Ja… ik lul heel veel, maar hier wordt ik toch sprakeloos van. Het is inderdaad iets wat mij heel erg bezighoudt. Ik heb er geen antwoord op, maar ik denk dat de biculturele vrouwen van de derde generatie (die in Nederland zijn geboren) in ieder geval gelijk behandeld worden. Zij weten ook niets anders dan de cultuur van Nederland. Althans dat denk ik. Als ik naar de tweede generatie kijk, dan zit het wat anders. Ik geloof er niet in dat mensen gediscrimineerd worden. Ik denk niet dat dat het geval kan zijn, discriminatie begint ook bij jezelf. Het is een groothouding die je als men inneemt, dus je moet jezelf niet als slachtoffer zien. Als iemand dat ervaart, moet je gewoon aan de bel trekken. In hoeverre kan een biculturele journalist de multiculturele samenleving beter kan belichten dan een monoculturele journalist? Ik denk veel beter. De biculturele journalisten kennen de evenwichtigheid van die samenleving. Zij weten vaak de gewoontes en culturen van die samenleving. Het is een voordeel voor de omroep omdat ze die gemeenschap kennen. De media heeft de taak om die multiculturele binnen te halen om het debat beter te snappen. Dat is ook het voordeel van het wonen in Amsterdam Zuidoost, het is er zo multicultureel als maar kan. Zijn er in jouw omgeving biculturele vrouwen die afhaakten om de opleiding journalistiek verder af te maken, om wat voor reden dan ook? Ik weet wel toen ik communicatiewetenschappen studeerde op de UvA, een biculturele meisje graag journalistiek wilde doen, alleen had ze een taalbarrière. Ik ken ook een Italiaanse vrouw die in Italië journalistiek heeft gestudeerd maar hier niet aan de bak komt door haar taal. Haar uitspraak is verkeerd, spelling heeft ze moeite mee. Ze komt in Nederland niet aan de bak, terwijl ze kwalitatief erg goed is. Taal is erg belangrijk, maar op het moment dat je een accent hebt, kun je er zelf weinig aan doen. Dus wellicht dat er iets wordt gedaan aan logopedie. Zijn biculturele vrouwen een aanwinst of kansloos voor de Nederlandse televisiejournalistiek? Bijzonder kansrijk. Waarom? Ze hebben eigenlijk alles in huis om zichzelf goed te verkopen. Ze weten veel meer, ze zijn multi inzetbaar. Biculturele vrouwen zijn ook wat nieuwsgieriger dan alle andere oppervlakkige. Krijg jij voldoende ontplooiingsmogelijkheden binnen AT5? Die heb ik nog niet aangegrepen, maar ik denk wel dat ze er zijn. Ik denk wel dat ik niet al mijn ambities hier kwijt kan. Ik wil wel een talkshow kan gaan doen. Ik weet dat er genoeg mensen zijn die niet bij een Pauw & Witteman komen. Er is ook een verschil tussen een personalityshow en een talkshow. Het hoeft niet om mij te gaan, dus een talkshow zou beter bij mij passen. Net als Robbert Jensen, maar dan wel een lievere versie. Nu we het hebben over een talkshow, is dat hoe je jezelf ziet over vijf jaar? Ja, dat sowieso. Ik ben zo ambitieus, en niet alleen in de media. Mijn ambities zijn zo uiteenlopen. Ik wil namelijk ook een multicultureel concept voor een fastfood industrie. Ik zal je de rest besparen. Voor de toekomst probeer ik heel gezond te leven ook, meer sporten en gezonder eten. Dat is de eerste ambitie voor mij. Ik wil straks een imperium aan multicultureel mogendheden. Ik heb dus nog erg veel te doen. Wat zou jij de media willen adviseren om meer biculturele vrouwen in de televisie-journalistiek te krijgen? Om te beginnen wat openheid creëren. Omroepen moeten voor studenten een open dag organiseren, bijvoorbeeld in de zomervakantie. Laat ze die studenten maar proeven hoe het is op een redactie. Hierbij behels je meteen het probleem dat je voorkomt dat studenten een verkeerde studiekeus te maken. Hilversum bepaalt ook erg de norm binnen de Nederlandse journalistiek. Dus op het moment Pagina 73 van 86


dat Hilversum niet meer het image heeft van de witte blanke die daar zijn vastgeroest dan trek je ook meer biculturele vrouwen. Hilversum is in mijn ogen een groot decadent clubje en denken alles te weten. Hoe denk je dat de Nederlandse journalistiek m.b.t. biculturele vrouwen er over vijf jaar uitziet? Zoals ik dat wens te zien, als ik naar de NOS kijk dezelfde associatie heb als wanneer ik naar CNN kijk. Dus dat ik meer mensen zie die ik dagelijks tegenkom bij de bakker of op de Dappermarkt. Dus een weerspiegeling van de samenleving. Maar ik denk dat het jaren zal duren voordat we dat bereikt hebben. En als er mensen blijven als een Geert Wilders of Rita Verdonk het een lange weg zal zijn om dat te bereiken.

Pagina 74 van 86


Chantal Tjin, 35 jaar Surinaamse. (Eindredactrice MTNL) Wat voor opleidingen heb je allemaal gevolgd? Ik heb VWO en Communicatiewetenschappen gestudeerd. Is dit je eerste echte baan? Ik heb hiervoor jongerenwerk gedaan en toen heb ik een videoproject gedaan en zodoende bij televisie terecht gekomen. Waarom bij MTNL? Voorheen was MTNL migranten tv waarin tv werd uitgezonden in eigen taal. Ik zat toen op de Surinaamse redactie. En ik vond het erg interessant om me daarin te verdiepen. De onderwerpen lagen dichtbij me en ik kon me veel meer in verdiepen. De doelstellingen vond ik ook erg interessant die je elders niet zag bij de publieke en/of commerciële omroepen. Intussen is migranten tv MTNL geworden en ik sta nog steeds achter de visie van MTNL. Ik vind het leuk om programma’s te maken van mensen die je elders niet ziet of erg weinig. Heb je altijd voor televisie willen werken? Nee ik wilde de marketingkant opgaan. Wat was de reden dat je uiteindelijk bij televisie terechtkwam? Omdat het leuk is, heel simpel. Het is dynamisch, je bent heel erg betrokken. Je hebt de kans om kritisch te zijn. Maar ook dat je een stempel kon drukken in een wereld wat vooral wit is. Je hoort altijd maar vanuit die kant dat er geen mediaprofessionals zijn, maar die zijn er wel. Die werken bij MTNL bijvoorbeeld. Maar ze zoeken niet goed en ik denk ook niet dat ze ze willen vinden. Hoe keken je ouders er tegen dat je voor tv wilde werken? Eerst snapte ze het niet. Waarom bij tv en wat doe je dan. Maar gaandeweg zijn ze het leuker gaan vinden en snappen ze ook hoe je televisie maakt. Hoe kijkt de achterban tegen het feit dat je journalist bent? Dat is altijd wel goed geweest. Het is belangrijk dat je eerlijk bent, kritisch durft te zijn en vooral jezelf zijn. Als je dat niet bent dan prikken ze daar zo heen en ben je dat wel dan omarmen ze je. Heb je een coach gehad tijdens je carrière? Ik heb veel coaches gehad. Van de eindredacteuren van toen en nu. Ik ben nu eindredacteur en ik leidt en coach andere. Hoe zou je de redactie van MTNL willen omschrijven? Dat is eigenlijk heel erg grappig want we hebben een hele lange tijd alleen maar vrouwen werken. Nu is het reden verdeeld. Het is verder een multiculturele redactie, heel erg kleurrijk. Speelt jouw afkomst een rol in omgang met je collega’s? In het werk helemaal niet. Waar het wel voorkomt is de onderwerpkeuze. Ieder persoon heeft een andere inzicht en een andere culturele achtergrond en dat kan wel meespelen. Je bent eindredacteur. Beoordeel je bijdrage van biculturele journalisten anders dan jouw monoculturele werknemers? Nee, ik beoordeel het altijd hoe het gemaakt is. Waar ik wel altijd sterk naar kijk is wanneer iemand veel inzicht heeft in een onderwerp en het niet heeft gebruikt, dan vind ik het jammer. Maar ik kijk niet specifiek naar de achtergrond. Wordt jij als elke andere journalistiek of is er sprake van positieve discriminatie? Hier bij MTNL niet. Hier heb ik me al bewezen. In Hilversum bijvoorbeeld is het anders. Dan wordt er bijvoorbeeld verbaast reageert als ik een item heb gemaakt. Wat het met me doet is dat ik harder ga vechten.

Pagina 75 van 86


Yvonne Towikromo, 45 jaar Surinaams Javaans. (Eindredacteur NMO) Wat voor opleidingen heb je gedaan? Ik heb nooit gedacht dat ik voor de media zou werken. Ik heb de opleiding voor goudsmid gedaan en toen ik op mijn 17de naar Nederland kwam, had ik net mijn kweekschool afgerond. Ik wilde altijd naar een technische school in Suriname, maar dat mocht niet. Hier in Nederland heb de LTS toch gedaan en daarna ben ik pedagogische wetenschappen gaan studeren aan de universiteit in combinatie met islamologie. Ik wilde pedagoog worden maar hoe wist ik niet. Wat ik wel wist ik dat ik heel veel wilde reizen om mijn nieuwsgierigheid te voeden en te stillen en dat ik wilde blijven onderzoeken. Dus je had wel een eigenschap wat een journalist moet hebben, namelijk de nieuwsgierigheid? Ja klopt. Dat is nog zo gebleven. Tijdens mijn studie heb ik ook onderzoek gedaan naar onder andere het fenomeen islamitische scholen. Puur uit mijn nieuwsgierigheid. Uiteindelijk heb ik jaren gewerkt voor het Ministerie van Buitenlandse zaken voor het project Women, Islam and Development. Hiervoor moest ik onderzoek doen van 1,5 jaar in Bangladesh. Totdat ik uiteindelijk gevraagd ben om voor de NMO te werken. Hoelang werk je nu al voor de NMO? In 2000 ben ik begonnen hier. Desondanks wilde ik meer en vroeg of ik mijn werk kon combineren met mijn promotie onderzoek. Uiteindelijk heeft de hoofdredactie wel toegestemd maar het is er niet van gekomen. Tijdens mijn werk werd ik in het diepe gegooid. Ik wist niet wat ik meemaakte en wat me overkwam, maar het was leuk. Ik werkte vaak na werktijd nog door, in de weekenden, ’s avonds. Wat vonden je ouders er eigenlijk van? Ik ben eigenlijk net mijn moeder. Zij is ondanks haar lage opleidingsniveau ook altijd op pad. Ze reist erg veel en ziet daardoor veel van de wereld. Ze vond het daarom niet vreemd dat ik voor de televisie ging werken. Ze vindt het wel soms jammer dat ze me weinig ziet. Dat is eigenlijk het enige bezwaar. Van mijn vader weet ik het niet, want mijn ouders zijn gescheiden. En je achterban? Ik ben op mijn 17de op mezelf gaan wonen. De reacties hierop waren vaak van ‘durf je wel helemaal alleen.’ Ik ben eigenlijk altijd een drukke bij geweest en de mensen op me heen weten niet weten. Vooral de Javanen vinden het heel raar, maar aan de andere kant hebben ze toch waardering voor wat ik doe om mijn doorzettingsvermogen. Hoe zou de redactiecultuur kunnen omschrijven bij NMO? Het is hier erg divers. De radioredactie bestaat uit vrouwen. We hebben een mannelijke presentator en een mannelijk freelancer. Dit is niet bewust, maar de mannen vlogen op een gegeven uit. Wij maken soms hier de grap dat de NMO staat voor de Niet Mannen Omroep. Hierdoor is het erg onevenwichtig. Overigens hebben we niet alleen moslims hier werken, we hebben ook atheïsten in dienst. Maar onze pre is dat je wel kennis opdoet over de islam. Wij willen wel meer biculturele maar op de een of ander manier werkt dat niet.

Hoe bedoel je? Mijn ervaring met de biculturele redacteuren is dat ze bijvoorbeeld te laat komen en niet op tijd gebeld om dit mee te delen. Het zijn bijna altijd de biculturele en dat stoort. Ik vind dit erg vervelend want die strakke houding is nodig en vooral in de media. Maar op de een of ander manier is het te zwaar voor ze? Ik wordt soms wel gebeld door bijvoorbeeld BNN of ik drie islamitische jongens kan regelen die homoseksueel zijn. Dan antwoord ik ‘ja hoor, heeft u een momentje. Dan trek ik mijn blik met homoseksuele even open’. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met collega’s? Wat mensen vaak zeggen, wat ik overigens helemaal niet leuk vindt, is dat ik anders ben dan biculturele mensen. Er is een verschil tussen een biculturele achtergrond en een monoculturele afkomst maar dat de omgang anders is niet. Ik maak wel soms gebruik van vooroordelen die mensen hebben over Javanen. Zoals wanneer ik te laat kom dan zeg ik wel eens dat ook Javanen een elastisch tijdsbesef hebben. Dat zijn de voordelen die ik heb. Pagina 76 van 86


Is de redactie waar je werkt een goede afspiegeling van de samenleving? Nee, het streven is er wel maar het gaat stroef. Man vrouw verhouding is absoluut geen goede afspiegeling, maar daar voel ik me niet schuldig om hoor. Mannen krijgen genoeg kansen! Wat voor toegevoegde waarde heb jij als biculturele vrouw op de redactie? Ik weet niet of het zozeer te maken heeft met de kennis en vaardigheden die je hebt. Ik heb meer kennis, die ik niet uit de boeken hoef te halen. Dat zijn de toegevoegde waarde voor mij als biculturele, maar als vrouw heb ik natuurlijk ook een toegevoegde waarde. Ik houd ervan om mensen ruimte te geven. Ik ben ook te zacht en te verzorgend. Ik loop altijd de redactie binnen met een tas vol eten. Ik denk dat dit wel een vrouwelijke toegevoegde waarde is. Wat vind je van het initiatief dat positieve discriminatie überhaupt wordt toegepast? Als er geen ruimte wordt gemaakt, vooral de hogere functies, is het wel voldoende. De biculturele vrouwen hebben het hierdoor moeilijk ook omdat ze vaak geen netwerk hebben vanuit hun ouders. Daarom is het goed dat netwerkbijeenkomsten georganiseerd wordt. Ik wil niet dat positieve discriminatie bedoeld is om de biculturele vrouwen in een slachtofferrol gezet worden. Ze moeten dan goed gecoacht en begeleidt worden. Vind je dat de overheid hierin een rol moet spelen? Het zou kunnen, en dan moet je denken aan geld uittrekken zodat de structuur om de facilitaire dingen opgezet kunnen worden en niet alleen een project voor een of twee jaar en dan opgedoekt worden. Op de een of andere manier werkt het nooit dus een enige oplossing heb ik niet zo want het is moeilijk. Kun je probéren het uit te leggen? Het is moeilijk om de vinger op de zere plek te zetten. Ik denk dat de biculturele vrouwen meer een olifantenhuid moeten creëren en doorzetten om een bepaalde functie in te kleden. Ook salarisonderhandelingen en concreet vertellen wat hun ambities zijn, gebeuren nog te weinig of misschien helemaal niet. Is dat wellicht de reden dat biculturele vrouwen niet doorstromen naar hogere functies? Ja, dat denk ik wel. Vind je dat biculturele vrouwen dan dezelfde kansen krijgen als alle andere? Als ik alleen al in Hilversum kijk, helemaal niet. Tijdens een discussie bij BNN Radio met de eindredacteur van het dagblad Trouw en iemand van het tijdschrift Elsevier heb ik dit ook gezegd. ‘Het punt is niet dat ze het niet lukken. Het punt is dat die ruimte niet geboden wordt.’ De biculturele vrouwen zijn het ook zat dat tegen hun gezegd wordt ‘dan mag jij op onze redactie werken maar dan mag jij moslims voor ons produceren’. En dat terwijl ze dezelfde opleiding hebben gedaan. Waar ligt dit aan? De angst van de media, denk ik. De angst dat er ander aspecten worden belicht dan dat ze gewend zijn te doen. Kijk maar hoe de berichtgeving over de Islam gebeurd. Heel veel journalisten zijn niet geïnteresseerd in het andere verhaal wat er ook bij hoort. Denk aan de film van Wilders ‘fitna’. Er is geen een journalist geweest die Wilders vroeg wat fitna nou betekent. Dat is het andere verhaal, maar die komt er niet. Als journalist moet je die andere verhaal ook willen horen. De biculturele vrouw zou hierin een rol kunnen spelen omdat ze die andere verhaal kent, maar die ruimte wordt niet geboden om die andere perspectief te tonen. Het gaat altijd maar over de hoofddoek terwijl het helemaal geen issue meer is. Ik ben een keer gebeld met de vraag of ik vrouwen kende die mee wilden werken aan een programma die hoofddoek dragen. Ik wist niet wat ik hoorde, ik werd kwaad. Ik zei: ‘wij zijn geen opslagplaats van vrouwen met hoofddoek!’ Zijn er in jouw omgeving biculturele vrouwen die journaliste wilden worden maar afhaakte? Ik heb voor mijn onderzoek veel contact met Javaanse meiden. Ik merk dan dat ze graag meer willen weten over journalistiek. Maar ze weten niet hoe ze moeten zoeken. En vaak hebben ze dan een negatieve beeld over zichzelf dat ze niet goed genoeg zijn.

Pagina 77 van 86


Wanneer ben je in hun ogen dan goed genoeg? Je Nederlands moet perfect zijn, zonder accent. Je moet overal naartoe kunnen en wellicht dat je dan geen kinderen kunt krijgen. Het is kortom nog een onbekende wereld voor ze. Deze meiden zitten bijna allemaal bij een organisaties en vaak maken ze radio en televisieprogramma’s. Als ik dan zie wat ze maken, dan ben ik erg verbaasd. Ik denk dan vaak ‘jij kan een hele goede editor zijn’ maar dan antwoorden ze ‘nee, dat kan ik niet’. Wat zouden we dan moeten doen om deze meiden te stimuleren en meer zelfvertrouwen te geven om journalistiek te gaan studeren? Ik hoor, ook van de stagiaires die hier werken, dat docenten te weinig aandacht besteden aan de student zelf. Die aandacht is niet alleen intellectuele aandacht maar ook persoonlijke aandacht. Daar moet aandacht aan worden besteedt want elk studente heeft iemand nodig tegen wie ze kan praten, een soort uitlaatklep. Coachen is dus erg belangrijk? Zeker weten. En niet alleen het intellectuele, zoals ik net zei, maar ook de persoonlijke aandacht. Dan geef je iemand ook de zelfvertrouwen van ‘je kan het’. Je kan dit alleen verbeteren door keihard te werken. Ik merk wel dat de jongere biculturele vrouwen veel mondiger zijn en ook zeggen wat ze willen bereiken. Maar het is een langzaam proces wat gaande is. Het is belangrijk dat je als vrouw maar vooral biculturele leert onderhandelen. Onderhandelen niet alleen over je salaris maar ook over je functie. Biculturele vrouwen durven dit vaak niet te doen. De media is een harde wereld en soms moet je je ellebogen gebruiken om te krijgen wat je wilt. Hoelang geef je het de tijd voordat je een goede afspiegeling hebt? Als het op deze tempo gaat, zullen we nog lange tijd nodig hebben. Journalistiek heeft ook geen hoge status binnen de biculturele gezinnen. Wat wel status heeft is advocaat of dokter. Je moet sterk in je schoenen staan om te zeggen’ kan mij die status schelen die ga ik zelf creëren door de beste te zijn. En hoe kan ik de beste worden, door zoveel vaardigheden op te doen en zoveel meer te weten dan andere. Neem dat je zoveel kennis kan opdoen en dan lukt het wel Hoe komt het dat de maatschappij een slecht beeld heeft van de media? Het heeft deels te maken met salaris. Maar niemand verander je, je verandert alleen jezelf. Verander de wereld, begin bij jezelf. Dat is niet zomaar een gezegde. Wat zou de media/maatschappij moeten doen om meer vrouwen aan te trekken? Ten eerste een gemeend ruimte creëren binnen de structuur waar ze zitten. In de zin de begeleiding die nodig is als je in een andere setting zit. Toen ik net bij de NMO kwam werken en te maken kreeg met producenten dacht ik dat het allemaal aardig mensen waren die oprecht geïnteresseerd waren in mij als persoon. Maar dat was het niet, het was puur eigenbelang. Is niet slecht, dat is hun werk. Ik werd daarin niet begeleid en met vallen en opstaan ben ik gekomen waar ik ben. Maar ik ben er nog lang niet, want ik leer nog elke dag. Het is belangrijk dat je durft fouten te maken, maar aan de andere kant hiervan ook te leren.

Pagina 78 van 86


Albitha Wambrauw,28 jaar. Indonesisch. (Bureauredacteur MTNL) Waar kom je vandaan Albitha? Mijn biculturele achtergrond is dat ik geboren en getogen ben in Friesland. Mijn ouders komen uit het eiland Biak en dat hoort bij Indonesie. Dat is het voormalig Nieuw-Guinea. Ik heb mijn propedeuse maatschappelijk culturele vorming gehaald dat vond ik niet echt leuk. Toen ben ik later Kunst en Media gaan studeren aan de Hogeschool van de Kunsten in Utrecht. Dus dan krijg je zowel managementvakken als creatieve vakken en dus ook media en daar ben ik in gespecialiseerd. Wat doe je nu voor werk? Mijn functie is bureauredacteur bij het MTNL programma ‘Om de tafel van Babel’. Dat is een praatprogramma. Hiervoor heb ik bij het Cosmic theater gewerkt. Daar heb ik voornamelijk productie gedaan. Daarvoor heb ik bij de KRO webredactie gedaan, ik heb daar stage gelopen en als afstudeerproject heb ik een internetcommunitie opgezet rondom de Engelse detectief series. Daar ben ik een lange tijd blijven hangen. In het jublileum van KRO (75 jarig) heb ik een crossmedia project gedaan rondom de detective en interactief detective spel. Een gedeelte speelde zich op internet af, deels op televisie. Maar voordat ik dit alles heb gedaan, heb ik in het begin met mijn carriere begonnen bij club Veronica. Dit is een opleiding, toen nog van de publieke omroep, waar veel bekende mensen vandaan komen zoals Danny Rook, Floortje Dressing etc.. Die zijn daar opgeleid als programmaleider. En toen? Ik ben daarna heel lang opzoek gegaan wat ik nou precies wilde. Bij MTNL ben ik begonnen als bureauredacteur bij het jongerenprogramma, Sahbi & Khardesh. Daarna heb ik de bureauredactie gedaan van het programma ‘Boter, Kaas en Eieren’. Dat heb ik twee seizoenen gedaan en daarna het programma ‘De tafel van Babel’. Eigenlijk sinds ik bij MTNL zit, heb ik gevonden wat ik leuk vind en dat blijft denk ik ook wel zo. Mijn kracht is namelijk het zoeken en produceren van leuke gasten en de leuke verhalen van mensen. Ik doe dit nu als sinds september 2007, maar bij MTNL werk ik nu 3,5 jaar. Heb je altijd al voor de televisie willen werken? Ik heb altijd bij de media willen werken, als sinds mijn zesde. Toen keek ik een programma van de VPRO waar kleine kinderen mensen mochten interviewen enz.. Dan ging ik met mijn springtouw in de aanslag in het dorp staan en mensen interviewen, met mijn springtouw. Hoe reageerden je ouders op het initiatief dat je bij de televisie ging werken? Mijn ouders vonden het niet heel erg leuk. Ik ben begonnen bij Veronica Club en mijn ouders zagen het als een jonge, wilde en pin-up club. Dus je kan je voorstellen dat een meisje uit Friesland niet zo snel steun kreeg om de media in te gaan. Ik deed Veronica Club naast mijn school, dus dat vonden ze erg lastig. Maar ik kreeg hele goede begeleiding vanuit Veronica, zij hielden ook rekening met wanneer ik lessen had etc. Maar mijn ouders hebben me wel altijd gesteund. Ze gingen ook altijd mee en lazen alles wat ik schreef. Wat vond je achterban van het feit dat je voor televisie ging werken? De reacties vanuit mijn achterban waren altijd een beetje dubbel. Ik ben buiten de gemeenschap opgegroeid. Ik ben wel opgevoed volgens mijn ouders’ cultuur, en we werden altijd al gezien als buitenbeentjes in het dorp, omdat we niet in de concentraties woonden. Mijn ouders vonden het wel belangrijk dat ik studeerde die hadden zelf ook gestudeerd. Maar wat zou moeten gedaan hebben om aan de verwachtingen van de gemeenschap te voldoen? Misschien een tatoeage op mijn bil en een vlaggetje op mijn jack? Nee, dat is heel flauw. Misschien met ze hangen ofzo? Ik had Nederlandse vrienden en sprak de Nederlandse taal goed. Dus het was altijd een beetje lastig. Mijn achterban wantrouwden de media ook een beetje. Wat me opviel is dat de gemeenschap ook nooit een beroep op me deed. Als ik ze sprak dan reageerde ze verontwaardigd: “ Oh, doe je dat allemaal joh. Dat wist ik niet.” Het deed me niet veel hoor, ik heb namelijk een heel ander soort leven dan mijn achterban. Het houdt me daarom niet heel erg bezig. Heb je een coach gehad die je hielp met je carrière? Ik heb nooit een coach gehad. Mijn moeder was eigenlijk mijn coach. Die ging altijd met me mee en steunde me in alles wat ik deed. De stimulans dat ik had om door te gaan. Gaandeweg groeide mijn liefde voor het vak. Pagina 79 van 86


Hoe zou je de redactiecultuur willen omschrijven bij MTNL? Het redactiecultuur is vrij informeel. De verhouding bij de redactie van MTNL is dat er veel meisjes zitten. We hebben Nederlanders in de minderheid. Ik vind het niet opvallend nu. Toen ik net begon wel, want toen was ik alleen witte redactie gewend. Ik heb ook een tijdje in Engeland gewerkt en toen viel het me op dat het veel gemixter was dan hier in Nederland. Ook dat het op alle lagen gemixt was, ook op de hogere functies. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met collega’s? Volgens mij niet nee. Misschien in bepaalde onderwerpen wel, als er bijvoorbeeld een onderwerp is wat gerelateerd is met Indonesië, dat ik die onderwerp sneller krijg. Maar dat is niet meer dan logisch, denk ik. Maar ik krijg niet alleen maar dat soort onderwerpen. Vind je de redactiecultuur bij MTNL een goede afspiegeling van de samenleving? Ik vind van wel. We hebben een lesbische 40+ vrouw met rood haar, we hebben een blanke dame die eindredacteur is, we hebben een Nederlandse collega, een Marokkaanse presentator, een Antilliaanse collega, een Turks/Koerdische collega en een Nederlandse producer en dat was het. Dat lijkt mij een goede afspiegeling van de samenleving. Wat is jouw toegevoegde waarde als biculturele journaliste? Mijn biculturele achtergrond en de ervaring dat ik heb opgedaan bij MTNL. Mijn netwerk is ook een een toegevoegde waarde op een witte redactie. En dan niet alleen mijn Indonesische achtergrond maar de gehele multiculturele samenleving. Ik denk dat de meerwaarde ook is dat wij bepaalde onderwerpen anders belichten dan andere redacties in bijvoorbeeld Hilversum. Word jij als elk ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie? Ik denk dat ik nooit te maken heb gehad met positieve discriminatie, ik hoop het niet althans. Ik heb bijvoorbeeld nooit de vraag gehad waar ik vandaan kom. Wat vind je überhaupt van het initiatief om positieve discriminatie toe te passen? Positieve discriminatie vind ik alleen goed om een evenwichtige redactie te hebben. En niet eens etnisch gezien, maar ook man-vrouw verhouding vind ik ook erg belangrijk. Voor zowel de groepsprocessen als de redactiecultuur. Vind je dat de overheid hierin een rol moet spelen als de redactie het niet zelf kunnen? Op zicht vind ik wel dat ze een rol hierin kunnen spelen, alleen is het een bewustwordingsproces. En ik vraag me af of je dat als overheid kan afdwingen. Ik denk het niet. De bobo;s moeten hier bewust van worden. Bij dwang, denk wet samen, vind ik geen goed middel. Als je op zo’n manier een redactie binnenkomt heb je misschien wel een dubbele achterstand. Dan moet je daar tegenop vechten, ik vind het geen normale situatie. Het gaat om bewustzijn. Ombekend maakt onbemind. Vind je de journalistiek een goede afspiegeling van de samenleving? Ik vind de journalistiek zeker geen goede afspiegeling van de samenleving, maar ook niet voor de media in het algemeen en het bedrijfsleven. Wat wij zouden kunnen doen om alles wat meer gekleurder te krijgen is misschien dat de mensen die wel op hun plaats zitten het benadrukken hoe belangrijk het is. Zoals rolmodellen of coaching of voorbeeldfuncties. Het gaat om dat de meerderheid inzit dat het belangrijk is. Krijgen biculturele vrouwen dezelfde vrouwen als elk andere vrouw? Ja, dat mag ik hopen. Dat weet ik eigenlijk niet. Ik heb dit ook nooit meegemaakt. In hoeverre kan een biculturele journalistiek de ontwikkelingen van de Nederlandse multiculturele samenleving beter omschrijven dan andere? Wat ik wel jammer vind, is dat allochtonen alleen de allochtone onderwerpen krijgen. Maar als een algemene onderwerp gemaakt zou moeten worden, zullen zij minder snel gevraagd worden dit op te pakken. Dat vind ik jammer. De berichtgeving is heel erg gericht op de witte middenklasse. De stem van de gekleurde komt te weinig aan bod. Dat vind ik erg jammer. Als mij dit overkomt zou ik het toch wel proberen. Gewoon doordrammen.

Pagina 80 van 86


Zijn er biculturele vrouwen die ook journalist wilden worden, maar op de een of andere reden afhaakten? Even denken hoor. Wel een Nederlandse journalist. Haar reden was het vrouwonvriendelijke beleid. De werktijden etc. Ook het combineren met het ouderschap enz. heeft haar doen beslissingen te stoppen met het vak. Van collega’s weet ik wel die in Hilversum hebben gewerkt dat ze niet zouden terug willen gaan. Puur omdat het bedrijfscultuur zo anders is. Bij MTNL is dit niet het geval. Het verschil zit hem in het culturele diversiteit. Het gaat uiteindelijk toch allemaal om ego’s. De media is het algemeen een keiharde wereld. Het zijn allemaal hetzelfde mensen alleen cultureel anders. Kijk jij anders naar het nieuws door je biculturele achtergrond? Ik neem het zeker mee, het is wie ik ben. Ik ben behalve Indonesisch ook Fries. Het maakt dat je referentiekader anders is dan andere en hoe je naar dingen kijkt. Mijn inlevingsvermogen is anders. Zijn biculturele vrouwen een aanwinst of kansloos voor de Nederlands Journalistiek? Zeker een aanwinst. Door de extra bagage wat je draagt als biculturele samenleving. Het is belangrijk dat iedereen zich in de berichtgeving moet kunnen herkennen, dus een goede afspiegeling is nou eenmaal belangrijk. De samenleving is erg aan het veranderen en daar kunnen we niets aan doen. Krijg jij genoeg ontplooiingsmogelijkheden of wordt je tegengewerkt? In het algemeen krijg ik wel de mogelijkheid. Ik krijg dingen altijd op me pad. Ik heb ook nooit gesolliciteerd, ik ben altijd gevraagd. Dus die ontplooiing krijg ik zeker wel. Mijn netwerk is hierin ook erg belangrijk. Het is belangrijk dat je deze goed onderhoudt. Hierin is geven en nemen absoluut een must. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Getrouwd en moeder van een aantal kinderen, nee hoor grapje. Over vijf jaar weet ik niet of ik nog wel bij MTNL zit. Misschien een andere werkgever maar wel zelfde functie. Mijn droom is toch wel een eigen mediabedrijf. Dat lijkt me zeker wel wat. Wat zou de media moeten doen om meer biculturele vrouwen aan te trekken? Ze aannemen! De samenleving moet ze op waarde schatten en inzien dat ze werkelijk een bijdrage kunnen leveren. Ik geloof niet dat ze niet getalenteerd zijn. Dat zijn ze namelijk zeker wel! Hoe zie je de tv-journalistiek over vijf jaar? Ik hoop dat ze tegen die tijd wel wakker geschud zijn. Ik heb wel het idee dat het aan het verkleuren is, maar op een andere vorm. Je ziet biculturelen meer in multiculturele programma’s zoals ‘Op de Bazaar’ of ‘In de Flat’ van Ali B.. Dat zijn bepaald soort programma’s en volgens mij niet programma waar allochtonen naar kijken. Maar het is een beweging is de goede richting.

Pagina 81 van 86


Jamila Zemmouri, Marokkaanse 28 jaar. (Redacteur NOS) Wat voor opleiding heb je gedaan? Ik heb journalistiek gestudeerd en daarna heb ik sociologie gestudeerd totdat ik een baan kreeg bij de NOS en mijn studie stopte. Hoe ben je aan een baan bij de NOS gekomen? Via mijn tweede stage van de opleiding journalistiek. Ik liep stage op het internetredactie en zo bleef ik hangen. Wilde je altijd journaliste worden? Niet altijd. Op de middelbare school schreef ik erg veel totdat ik een keuze moest maken voor een vervolgopleiding en toch koos wat ik leuk vond en dat was schrijven. Wat vonden je ouders van je ambitie? Mijn vader zag me liever op een functie als advocaat of arts, beroepen met een status. Een journalist verdiend niet veel, dacht hij. Maar hij liet me wel vrij in mijn keuze, ik hoefde dus niet te strijden ofzo. En je achterban? Eigenlijk vrij positief. Ze zagen me wel als journalist. Heb je altijd een coach gehad? Nee, bij de NOS wordt je in het dieper gegooid. In je proefperiode wordt je wel begeleidt door je collega’s maar het was niet echt een coach. Hoe zou je de redactiecultuur kunnen omschrijven bij de NOS? Het ligt heel erg aan welke redactie je werk? Zoals de internet/ teletekst redactie is minder macho gedrag aanwezig. Bij de binnenland- en buitenland heerst dat juist heel erg sterk. Man vrouw verhouding is wel in evenwicht. Wat betreft bicultureel, zie het nauwelijks op de redactiecultuur. Zeker 90% is wit en een klein 10% is bicultureel. Dankzij de trainees (initiatief van de NOS om meer diversiteit te krijgen op de redactie) is de 10% een feit. Deze traineer houdt in dat er specifiek gezocht is naar biculturele aanstormend talent, mannen en vrouwen. Bij de NOS krijgen ze een klein stage aangeboden en krijgen ze uiteindelijk een baan aangeboden. Het zijn tien mensen die werkzaam zijn bij de NOS door middel van de trainees. Speelt jouw biculturele achtergrond een rol in omgang met jouw collega’s? In die zin dat sommige redacteuren wel naar me toe gaan als er over een bepaalde onderwerp informatie willen. Ik wordt wel als voorwaardig collega behandeld. Merk je verschil in de manier hoe er naar de bijdrage van biculturele journalisten wordt gekeken? Ik merk wel dat bij biculturele journalisten het lastiger hebben om een onderwerp op tafel te krijgen en ermee aan de slag gaan. Ik merk dat de vertrouwensband voor monoculturele meer is dan bij biculturele journalisten. Bijvoorbeeld dat tijdens vergaderingen een onderwerp door een monoculturele journalist en de kennis van het onderwerp al snel goed wordt gekeurd en meegaat in de uitzending dan bij biculturele journalist een beetje wordt onderschat. Hoe ga je ermee om? Het is lastig, ik probeer wel mijn argumenten op tafel te zetten. Ik merk dit bij de eindredactie en veel minder bij collega’s. Word jij als elk ander behandeld of is er sprake van positieve discriminatie of negatieve discriminatie? Het voorbeeld wat ik net gaf ervaar ik zeker als negatief discriminatie. Ik moet veel meer moeite doen om iets voor elkaar te krijgen dan mijn collega’s. Maar qua omgang merk ik geen discriminatie. Voel je je dan wel serieus genomen? Af en toe niet nee. Ik heb bijvoorbeeld vaak aangekaart dat ik ambities heb binnen de NOS en dat ik me wil specialiseren in de onderwerpen die dichtbij me liggen. Maar dan wordt er gezegd dat daar geen ruimte voor is terwijl voor andere collega’s wel deze ruimte wordt gegeven. Pagina 82 van 86


Jij hebt een tijdje geleden ook het nieuws gepresenteerd met een hoofddoek. Hoe kijkt de hoofdredactie er nu tegenaan? In die tijd gaf Hans Larous zelf het argument dat Nederland zelf er niet klaar voor was en dat het dragen van een hoofddoek teveel zou afleiden van het nieuws. In mijn mening is dat deels wel waar. In de tijd dat nieuwslezeres Laila Abid net begon bij ons kreeg Hans een mail van een kijker dat ze boos was dat de NOS een islamitische nieuwslezeres had aangenomen. Naar aanleiding van dat mailtje denk ik dat Nederland inderdaad er niet klaar voor is. Wat vind je van het initiatief dat positieve discriminatie wordt toegepast? Ik sta sowieso niet achter elk vorm van discriminatie. Je moet afgaan op de deskundigheid van een persoon en dat is onafhankelijk van de achtergrond of kleur van een persoon. Daarom vind ik het des te vervelender dat er wordt getwijfeld aan de deskundigheid van biculturele journalisten. Vind je dat de overheid een rol hierin moet spelen? Nee, het moet van het bedrijf zelf komen. Als je een bedrijf gaat dwingen om een bepaalde percentage biculturele journalisten aan te nemen, komt dat niet ten goede van het bedrijfscultuur. Vind je dat biculturele vrouwen dezelfde vrouwen krijgt als elk ander? Qua ambities niet nee. Ik zie het meer als de ruimte niet gunnen. Er wordt steeds gezegd dat er geen ruimte is, terwijl ik zie dat andere dat wel kunnen. Wat doet het met jou? Het doet mij doen nadenken om ergens anders te gaan solliciteren en kijken waar ik mezelf wel kan ontplooiing. Maar het speelt ook mee dat ik al te lang bij de NOS zit. Wat voor toegevoegde waarde heb jij als biculturele journalistiek voor de Nederlandse journalistiek? De kennis van mijn achtergrond, van de islam en de kennis die monoculturele journalisten niet hebben. Heb jij in jouw omgeving meegemaakt dat je hoorde dat een biculturele vrouw afhaakte om de studie journalistiek te volgen? Nee, niemand die ik ken die afhaakten. Zijn biculturele vrouwen kansloos of een aanwinst? Zeker een aanwist. Ze hebben twee culturen en dat is zeker een aanwist. Wat zou de media moeten doen om meer biculturele aan te trekken en te begeleiden? Aantrekken daar is de NOS al mee bezig, door het opzetten van die trainees projecten. Maar het begeleiden kan veel beter. Als je eenmaal op een redactie dan blijf je daar totdat je vastroest. Tenzij je de achterste van je tong laat zien. Op de nieuwsredactie van de NOS zitten veel macho’s die een grote mond hebben en als je niet voor jezelf opkomt dan blijf je voor je zit en kom je niet hogerop. Wat ze dan zouden kunnen doen is meer focussen op de persoon zelf. Het moet wel vanuit jezelf komen. Als je niet zelf aankaart dat je meer wilt en ambities hebt dan kom je er niet. Hoe zie jij de Nederlandse journalistiek over vijf jaar ten opzichte van biculturele vrouwen? Ik hoop dat tegen die tijd de biculturele journalisten worden gezien als een aanwinst. En dat ze een aanwinst zijn. Ze willen het wel, maar als je eenmaal op de redactie zit dan gebeurt er niets. Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Ik denk dat ik nog steeds journalist ben en de schrijvende kant op ga. Ik denk dat dat de belangrijkste dingen in mijn leven zullen zijn en hopen dat ik op een redactie zit waar mijn deskundigheid wel serieus wordt genomen.

Pagina 83 van 86


Bijlage E Frappante uitspraken “Het is moeilijk om de vinger op de zere plek te zetten. Ik denk dat de biculturele vrouwen meer een olifantenhuid moeten creëren en doorzetten om een bepaalde functie in te kleden. Ook salarisonderhandelingen en concreet vertellen wat hun ambities zijn, gebeurt nog te weinig of wellicht helemaal niet.” (Yvonne Towikromo) “Ik had helemaal geen ervaring en ook de opleiding journalistiek niet gevolgd. Maar ik wilde zo graag dat ik de stoute schoenen aantrok en de leidinggevende zowat dreigde om me aan te nemen ‘je kunt niet meer over straat als je me niet aanneemt’. Hij antwoordde ‘meisje, denk je dat je het aankunt?’ en zo kon ik aan de slag.” (Roshnie Phoelsingh) “Ik kreeg kritiek vanuit mijn achterban. Men kent alleen de geijkte beroepen, zoals een arts. Vanuit het thuisfront in Suriname waren ze verontwaardigd dat een journalist goed betaalt kreeg.” (Roshnie Phoelsingh) “Mijn vader zag me liever op een functie als advocaat of arts, beroepen met een status. Een journalist verdient niet veel, dacht hij.” (Jamila Zemmouri) “Begeleiding kan bij de NOS veel beter. Als je eenmaal op een redactie zit, dan blijf je daar zitten totdat je vastroest. Tenzij je de achterste van je tong laat zien. Op de nieuwsredactie zitten veel macho’s die een grote mond hebben en als je niet voor jezelf opkomt dan blijf je waar je bent en kom je niet hogerop.” (Jamila Zemmouri) “Soms maak ik wel misbruik van positieve discriminatie. Als iemand heel erg graag een Marokkaanse wil dan ben ik er wel hoor. Ik ga wel kennismaken, maar dan wel met mijn eigen visie.” (Khadija Massaoudi) “De overheid heeft geen moer te maken met de televisiewereld. Het is allemaal vriendjespolitiek!” (Khadija Massaoudi) “Ik word gewoon afgerekend op mijn eindproduct net als elk ander. Ik zou me ook ongemakkelijk voelen als ik zou worden voorgetrokken, een excuustruus te zijn. Ik heb een hekel aan het bestempelen van iemand.” (Aicha Marghadi) “Over twintig jaar, misschien wel veertig jaar, zie ik geen vrouw met hoofddoek het NOS nieuws presenteren. Het heeft niets met de hoofdredactie te maken, maar met de samenleving. We zijn er dan nog niet klaar voor. Dat er een Marokkaanse presentatrice daar zit (Laila Abid) vind ik al heel wat.” (Aicha Marghadi) “Voordat ik bij MTNL ging werken, werkte ik in Hilversum bij de publieke omroep. Ik ben daar weggegaan omdat het te wit werd en het beleid en gedachtegoed anders was dan wat bij mij past. Mijn eindredacteur vond het erg jammer nadat ik eerlijk had verteld waarom ik weg ging. Hij zei toen ‘ja, ja neem een fles wijn’. Hij kon er niet echt mee omgaan, want ja, hoe vaak maken ze zoiets mee. Ze zijn een beetje onwennig in Hilversum.” (Ebru Baskan) “Ik merk dat ik hier bij MTNL wel serieus genomen wordt, anders dan toen ik in Hilversum werkte. Ik kwam dan bijvoorbeeld bij de NPS binnen om te monteren met een tas vol banden en dan werd me bij de receptie gevraagd ‘voor welke afdeling kom je het brengen’. Ik werd gewoon als koerier gezien! Ik werd toentertijd woest. Tegenwoordig kan ik er alleen maar om lachen. Ik denk dan ‘jij bent gewoon dom’. Ik ken weinig vrouwen die op onze leeftijd zoveel hebben gedaan.” (Ebru Baskan) “In mijn eigen omgeving zijn er geen vrouwen die afhaakten om verder in de journalistiek te gaan. Maar wel verhalen die ik hoor van mensen die argwaan hebben naar de journalist. Pagina 84 van 86


Dan hebben ze een keer meegewerkt aan een project of interview en worden ze niet in de juiste context geplaatst of een quote verkeerd gebruikt.” (Zohra Azdad) “Er zijn verschillende fases die doorlopen moeten worden om een goede afspiegeling van de samenleving in de televisiejournalistiek te krijgen. Als je het hebt over biculturele vrouwen, heb je allereerst over vrouwen en dan bicultureel. Vrouwen in het algemeen hebben het al zwaar, laat staan als je daar bovenop nog bicultureel bent. Eerst zou de vrouw moeten strijden voor haar plek en dan pas de biculturelen.” (Respatie van Blunt) “Ik heb alles met eigen durf en lef met de grote dosis naïviteit ben ik zelf overal binnengestapt. Af en toe had ik wel, geen mentoren, maar meer mensen die langer in het vak zaten die me tips enz. gaven. Niemand heeft de deur voor mij geopend, ik heb hem zelf ingetrapt.” (Ozgur Chanel) “De toegevoegde waarde dat ik heb als biculturele journaliste, is dat soms biculturele mensen makkelijk praten tijdens interviews” (Ozgur Chanel) “Ik ben wel eens bedreigd door een man omdat ik geen item mocht maken van hem over Loverboys. Toen was ik wel ontzettend bang, maar het is ook een kick dat me stimuleert om door te gaan” (Sharma Chin a Foeng) “Ik blijf opvoeden. Ik word er wel moe van, moet ik je eerlijk zeggen. Het is idioot dat we moeten blijven corrigeren en dingen uitleggen” (Sharma Chin a Foeng) “Samen met de KRO heb ik een project opgezet waarin ik allochtone meiden coach die voor of achter de schermen willen werken. Ik ben mijn project bewust gaan focussen op vrouwen omdat ik geloof dat alleen vrouwen iets kunnen veranderen en elkaar ook inspireren.” (Raja Felgata) “Binnen AT5 ben ik door mijn studie Arabisch en het feit dat ik een gekke naam heb, makkelijk de multiculturele gemeenschap binnengekomen” (Zoë Papaikonomou) “Het kan soms zo zijn dat je als biculturele journaliste ook wel meer kansen krijgt. Marokkaanse en Turkse journalisten zijn op dit moment erg hot.” (Zoë Papaikonomou). “Als eindredactrice beoordeel ik altijd bijdragen hoe ze gemaakt zijn. Waar ik wel altijd sterk naar kijk is wanneer iemand veel inzicht heeft in een onderwerp en het niet heeft gebruikt, dan vind ik het jammer” (Chantal Tjin) “Ik heb altijd al bij de media willen werken. Als klein kind ging ik in het dorp mensen interviewen met mijn springtouw” (Albitha Wambrauw) “Positieve discriminatie vind ik alleen goed om een evenwichtige redactie te hebben. Niet eens etnisch gezien, maar ook man- vrouw verhouding. Ik vind dit erg belangrijk voor de groepsprocessen en de redactiecultuur” (Albitha Wambrauw)

Pagina 85 van 86


Pagina 86 van 86

Ik ben uit Hilversum weggegaan omdat het te wit werd en het beleid en gedachtegoed anders was dan wat bij mij past

Recommend Documents