Jouw anticonceptiegids
Hoe kies ik het voorbehoedsmiddel dat het best
past bij mij en mijn partner?
Supported by:
celsam
Voorwoord 2
Jouw anticonceptiegids
Voorwoord Je kunt jezelf de vraag stellen: “Waarom heb ik een voorbehoedsmiddel nodig?” Het antwoord is eenvoudig: om je natuurlijke vruchtbaarheid te regelen. Als een vrouw geen voorbehoedsmiddelen zou gebruiken, kan ze in de loop van haar leven tot 15 keer zwanger worden! Voorbehoedsmiddelen beschermen ons en laten ons genieten van een zeer aangenaam en leuk onderdeel van het leven – seks. ‘Je anticonceptiegids‘ werd ontwikkeld als onderdeel van de Wereldanticonceptiedag+. De campagne heeft tot doel het bewustzijn en de vorming inzake anticonceptie en reproductief welzijn te verbeteren. Om zowel mannen als vrouwen in de vruchtbare levensfase te helpen om met kennis van zaken het juiste voorbehoedsmiddel te kiezen, biedt dit boekje een overzicht van de verschillende soorten beschikbare anticonceptiemethoden en advies over datgene waaraan je moet denken bij de keuze van een bepaalde methode. Kies je voor het eerst anticonceptie? Voel je je onzeker over het voorbehoedsmiddel dat het best beantwoordt aan jouw behoeften en omstandigheden? Wil je van voorbehoedsmiddel veranderen? In dit boekje vind je alle nuttige informatie om tot een beslissing te komen. Voor meer informatie kun je surfen naar www.your-life.com en naar www.mijnpil.be. Voor gedetailleerd advies over anticonceptie ga je het best naar je arts.
celsam
+ De Wereldanticonceptiedag is een multinationaal initiatief dat wordt geleid door een coalitie van niet-gouvernementele organisaties die zich toeleggen op het bevorderen van een gezonde voorplanting, waaronder: Marie Stopes International; de Population Council; de European Society of Contraception and Reproductive Health; de Asia Pacific Council on Contraception; Centro Latinoamericano Salud y Mujer en de International Federation of Pediatric and Adolescent Gynecology. Het initiatief wordt gesteund door Bayer Schering Pharma AG, een bedrijf met een lange voorgeschiedenis op het gebied van vrouwelijke gezondheid dat zich toelegt op het verbeteren van de seksuele voorlichting en informatie met betrekking tot een gezonde voortplanting.
3
Hoe kies ik het voorbehoedsmiddel dat het best
past bij mij en mijn partner? 4
Jouw anticonceptiegids
Bij de keuze van het voorbehoedsmiddel dat het best bij jou en je partner past, moet je met een paar dingen rekening houden. Verschillende methoden zijn geschikt voor verschillende mensen in verschillende levensfasen, Voordat je een beslissing neemt, is het dus verstandig om de verschillende opties en hun voor- en nadelen te bekijken. Je moet ook rekening houden met je persoonlijke situatie: • Hoe belangrijk is het voor jou om niet zwanger te worden? Is het heel belangrijk, of zou het geen drama zijn als je toch zwanger zou worden? • Je leeftijd en gezondheid zijn belangrijke factoren, want er zijn medische aandoeningen en omstandigheden waarbij zwangerschap dient te worden voorkomen en waarbij het gebruik van bepaalde anticonceptiemethoden niet toegestaan of niet aangeraden is. Je arts heeft toegang tot je medische achtergrond. • Het soort relaties dat je hebt, is ook van belang. Heb je bijvoorbeeld een vaste of een meer open relatie? Hoe vaak heb je geslachtsgemeenschap? Is je gezin compleet, of wil je nog kinderen? • Wil je een voorbehoedsmiddel dat niet specifiek is afgestemd op je seksuele activiteit of kan je een barrière of gedragsmethode toepassen bij je seksuele activiteit?
Voorbehoedsmiddelen verschillen ook in efficiëntie om een ongewenste zwangerschap te voorkomen. De tabel op pagina 34 vergelijkt de betrouwbaarheid van elk voorbehoedsmiddel. In deze vergelijkingen wordt rekening gehouden met correct en kenmerkend gebruik. Er zijn een aantal methoden beschikbaar waaruit je kan kiezen, en een van deze methoden zal zeker geschikt zijn voor jou en je levensfase. De volgende informatie zal je helpen de beschikbare opties te bekijken en onderstreept een aantal belangrijke aspecten.
5
Hormonale
methoden 6
Hormonale methoden
Sommige vrouwen kiezen ervoor geen hormonale anticonceptie te gebruiken omdat ze bezorgd zijn over de invloed die hormonen kunnen uitoefenen op hun lichaam. Hormonen kunnen echter zeer doeltreffend communiceren met organen en helpen de natuurlijke processen van het lichaam, waaronder vruchtbaarheid, te regelen. Er bestaan verschillende soorten hormonale voorbehoedsmiddelen. Hoewel de dosis en de manier waarop ze worden ingenomen kan verschillen, werken ze allemaal op dezelfde manier. Sommige hormonale voorbehoedsmiddelen bevatten een combinatie van oestrogeen en progestageen, die verhinderen dat er elke maand een eicel vrijkomt. Daarnaast wordt het slijm van de baarmoederhals taai, waardoor zaadcellen er moeilijk door kunnen. Andere methoden bevatten alleen progestageen (bekend als progestogen-only pillen of POPs). Die maken het slijm van de baarmoederhals dikker en veranderen de slijmvliesbekleding van de baarmoeder. Bij sommige vrouwen kunnen progestogen-only pillen ook de eisprong verhinderen. Het is belangrijk dat je arts op de hoogte is van je hele medische achtergrond voordat je met hormonale anticonceptie begint, want sommige vormen zijn niet geschikt voor vrouwen met bepaalde kenmerken. Bijvoorbeeld als je ouder bent dan 35 en rookt. Hormonale anticonceptie waarin een combinatie wordt gebruikt van oestrogenen en progestagenen (d.w.z. gecombineerde pillen, ringen of pleisters) kunnen het risico op het ontwikkelen van bloedklonters verhogen, vooral bij vrouwen met risicofactoren zoals zwaarlijvigheid of een familiale voorgeschiedenis van bloedklonters. Bespreek alle mogelijke opties met je arts. Regelmatige, medische controle is nodig. Elke methode heeft haar voor- en nadelen, maar voordat we dieper ingaan op de verschillende types, willen we de algemene voor- en nadelen van hormonale voorbehoedsmiddelen op een rijtje zetten.
7
VOORDELEN • Hormonale anticonceptie is een van de meest betrouwbare vormen van bescherming tegen ongewenste zwangerschap. • Hormonale anticonceptie is omkeerbaar: een vrouw kan opnieuw zwanger worden zodra ze stopt met het gebruik ervan. • Er zijn verschillende mogelijkheden die geschikt zijn voor verschillende behoeften, bijvoorbeeld verschillende samenstellingen en dosissen hormonen, verschillende toepassingsvormen (pil, pleister, ring, spiraaltje, implantaat, prikpil). • Hormonale anticonceptiemiddelen zijn gemakkelijk te gebruiken als je een goede techniek gebruikt om je er aan te helpen herinneren de pil elke dag te nemen (bv. door de pil naast je tandenborstel te leggen). • Er kunnen een aantal bijkomende gezondheidsvoordelen zijn, zoals een mooiere huid en mooier haar, minder hevige en kortere maandstonden - bij de beschrijving van elke methode vind je meer informatie
NADELEN ormonale anticonceptiemiddelen bieden geen betrouwbare bescherming tegen sek• H sueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). Dus je moet ook nog een condoom gebruiken. • Sommige vrouwen hebben last van bijwerkingen – het loont de moeite op zoek te gaan naar de redenen van de symptomen want er is wellicht een voorbehoedsmiddel dat beter bij jou past.
8
Hormonale methoden
1 8 15
2 9 16
3
4
10
11
17
18
5 12 19
6 13 20
7 14 21
METHODE: DE COMBINATIEPIL DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? De combinatiepil bevat een oestrogeen en een progestageen. De vrouw krijgt een strip voor elke cyclus van 28 dagen. Afhankelijk van het type pil dat je neemt, neem je ofwel elke dag een pil, ofwel elke dag een pil gedurende 21 dagen gevolgd door een onderbreking van zeven dagen, ofwel elke dag een pil gedurende 24 dagen gevolgd door een onderbreking van vier dagen. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Er zijn een aantal verschillende types van combinatiepillen beschikbaar. Als je je zorgen maakt over het gebruik van een bepaald type heb je nog meer mogelijkheden. Bijkomende voordelen zijn regelmatige maandstonden, minder of geen menstruatiepijn, lichtere en kortere maandstonden, verbetering van de symptomen van premenstrueel syndroom en een positief effect op huid en haar. Andere gezondheidsvoordelen zijn een verminderd risico op eierstokkanker en baarmoederslijmvlieskanker en het minder vaak voorkomen van goedaardige borsttumoren.2 De vruchtbaarheid keert snel terug nadat de pil niet langer wordt genomen. Sommige vrouwen krijgen te maken met stemmingswisselingen, veranderingen in seksuele lust, hoofdpijn, cyclische zwellingen, gewichtstoename of bloedingen wanneer ze de combinatiepil nemen. Deze symptomen verschillen van vrouw tot vrouw en zijn afhankelijk van het type pil dat wordt genomen.
9
METHODE: VAGINALE RING DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? De vaginale ring bevat een combinatie van oestrogeen en progestageen. De ring wordt ingebracht in de vagina en blijft gedurende drie weken zitten. Daarna wordt hij verwijderd en dient er een pauze van een week te worden ingelast. Na deze onderbreking van een week wordt een nieuwe vaginale ring ingebracht. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? De vaginale ring biedt een alternatieve vorm van anticonceptie die slechts om de vier weken moet worden vernieuwd. Hij maakt de menstruatie ook regelmatiger en lichter en kan krampen verlichten. Hij kan vaginale irritatie, een ongemakkelijk gevoel of afscheiding veroorzaken. Hij kan ook misselijkheid en pijnlijke borsten veroorzaken. Sommige vrouwen en/of hun partner kunnen de ring tijdens de geslachtsgemeenschap eventueel voelen.
10
Hormonale methoden
METHODE: ANTICONCEPTIEPLEISTER DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? De dunne pleister bevat een oestrogeen en een progestageen en wordt op de buik, de dij, de bil of de bovenarm gekleefd. Hij is niet doorzichtig en bijgevolg is dit voorbehoedsmiddel zichtbaar. De hormonen worden voortdurend vrijgegeven en komen via de huid in de bloedbaan terecht. De pleister moet gedurende drie weken elke week worden vervangen, gevolgd door een onderbreking van een week. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? De pleister biedt een alternatief voor de combinatiepil: hij moet slechts een keer per week worden vervangen. Sommige vrouwen kunnen hoofdpijn, gevoelige borsten, huidirritatie en abnormale bloedingen ervaren.
11
METHODE: PRIKPIL DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? De prikpil bevat ofwel alleen een progestageen, ofwel een combinatie van een oestrogeen en een progestageen. Ze wordt toegediend door een arts, verlos- of verpleegkundige, ofwel elke maand, ofwel om de drie maanden. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? De prikpil is een langwerkende, hormonale methode die doeltreffende anticonceptie biedt zonder dagelijkse behandeling. De prikpil met alleen progestageen is ook geschikt voor vrouwen die borstvoeding geven of die geen oestrogeen verdragen. De prikpil kan ook hevige, pijnlijke maandstonden en de symptomen van premenstrueel syndroom verlichten. Afhankelijk van de soort kan het na het stoppen met de prikpil tot een jaar duren voordat de menstruatie en de vruchtbaarheid terugkeren. Sommige vrouwen ervaren hoofdpijn, duizeligheid, puistjes en een vette huid, zwelling, gewichtstoename, gevoelige borsten, ongemakkelijk gevoel in de buik en veranderingen in de stemming en seksuele lust. Doordat de hormonen na het toedienen van de prikpil niet uit het lichaam kunnen worden verwijderd, kunnen de bijwerkingen gedurende enige tijd aanhouden vanaf het ogenblik van de injectie. Via de prikpil met alleen progestageen kunnen adolescenten en jonge vrouwen het risico lopen op een verminderde dichtheid in botmineralen waardoor de kans op osteoporose groter wordt.
12
Hormonale methoden
METHODE: IMPLANTAAT DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Er worden een of twee kleine, zachte, plastic staafjes met een progestageenreservoir ingebracht onder de huid van de bovenarm via een kleine ingreep door een getraind arts, verlos- of verpleegkundige. Het progestageen wordt in kleine dosissen vrijgegeven en het implantaat blijft drie tot vijf jaar werkzaam. Het kan op elk moment via een kleine ingreep worden verwijderd. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Het implantaat is bijzonder geschikt voor vrouwen die een langdurige anticonceptie wensen en de dagelijkse inname van een anticonceptiemiddel willen vermijden. Het is ook geschikt voor vrouwen die borstvoeding geven of geen oestrogeen verdragen. De vruchtbaarheid keert terug zodra het implantaat wordt verwijderd. Een bijkomend voordeel is dat het ook hevige, pijnlijke maandstonden kan verlichten. Sommige vrouwen kunnen hoofdpijn, gevoelige borsten, zwelling en verandering in stemming en seksuele lust ervaren. Tijdens de eerste maanden kan een onregelmatige bloeding voorkomen.
13
1 8 15
2 9 16
3 10 17
4 11 18
5 12 19
6 13 20
7 14 21
METHODE:
DE PIL MET ALLEEN PROGESTAGEEN (ook bekend als de minipil)
DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Deze pil bevat alleen progestageen. De vrouw neemt elke dag een pil. Dit betekent dat ze ook een pil neemt tijdens de menstruatie en dat er geen pauze is tussen de strips. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Er zijn verschillende soorten progestageen beschikbaar. De pil met alleen progestageen is geschikt voor vrouwen die geen oestrogenen verdragen. Ze kan ook worden gebruikt tijdens de borstvoeding omdat ze geen invloed heeft op de moedermelk. De pil met alleen progestageen moet elke dag op hetzelfde uur worden ingenomen, anders werkt ze niet – voor sommige types bedraagt de afwijking maximaal drie uur, voor andere 12 uur. Ze kan onregelmatige bloedingen veroorzaken maar dit kan zichzelf na verloop van tijd oplossen. Sommige vrouwen krijgen helemaal geen bloedingen. Aanvankelijk kunnen er ook tijdelijke bijwerkingen optreden zoals puistjes en vette huid, gevoelige borsten, zwelling en hoofdpijn.
14
Hormonale methoden
METHODE: NOODPIL
(ook gekend als de „morning-afterpil“) DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Redelijke betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Vrouwen dienen de noodpil zo snel mogelijk in te nemen na een onbeschermde geslachtsgemeenschap – idealiter binnen 12 uur maar je kan de noodpil nemen tot 72 uur na de onbeschermde geslachtsgemeenschap. Hoe sneller een vrouw de noodpil neemt, hoe doeltreffender de werking. De noodpil werkt door de eisprong tegen te houden. Ze bevat ofwel een combinatie van een oestrogeen en een progestageen, ofwel alleen een progestageen. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Deze anticonceptiemethode kan worden gebruikt nadat men onbeschermde seks heeft gehad of wanneer een andere anticonceptiemethode heeft gefaald (bv. gescheurd condoom of pil vergeten). Ze mag niet regelmatig worden gebruikt en is alleen bedoeld als noodoplossing. Na gebruik van de noodpil dien je voor de rest van de cyclus een andere vorm van anticonceptie te gebruiken om jezelf te beschermen als je niet zwanger wilt worden.
15
Intra-uteriene
methoden 16
Intra-uteriene methoden
Vrouwen die op zoek zijn naar een anticonceptiemethode die ze kunnen gebruiken en waar ze gedurende een langere periode niet naar hoeven om te kijken, kunnen eventueel een intra-uteriene methode (spiraaltje) overwegen. Intra-uteriene methoden kunnen ruwweg worden onderverdeeld in twee soorten hormoonafgevende intra-uteriene systemen (IUS) en koper bevattende intra-uteriene pessaria (IUD). IUS of IUD wordt via de vagina ingebracht in de baarmoeder van de vrouw.
VOORDELEN • Spiraaltjes zijn de langstwerkende omkeerbare methoden die tot 10 jaar een anticonceptieve werking kunnen verschaffen. • Eenmaal ingebracht hoeft men niets meer te doen voor, tijdens of na de seksuele activiteit, wat de flexibiliteit dus ten goede komt. • IUS kan hevige en pijnlijke menstruatie verlichten en beschermen tegen bekkeninfecties en baarmoederslijmvlieskanker • IUD kan worden gebruikt als nood-anticonceptivum • De mogelijkheid om zwanger te worden keert onmiddellijk terug nadat IUS of IUD is verwijderd.
NADELEN • Het koper bevattende IUD kan krampen en bloeding tijdens de maandstonden verhogen.
17
METHODE:
INTRA-UTERIEN SYSTEEM (IUS) (ook bekend als hormonaal spiraaltje)
DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Een klein, zacht, plastic voorwerp met een reservoir dat progestageen bevat, wordt in de baarmoederholte ingebracht door een ervaren arts. De minieme dosis progestageen wordt geleidelijk uit het systeem vrijgegeven. IUS voorkomt zwangerschap door de slijmlaag in de baarmoederhals nabij de ingang van de baarmoeder te verdikken waardoor het sperma moeilijker kan doordringen. Het verdunt ook de slijmbekleding van de baarmoeder om te voorkomen dat een eicel zich kan vasthechten. Bij sommige vrouwen wordt de eisprong tegengehouden.
ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Het IUS spiraaltje is geschikt voor vrouwen die een betrouwbare anticonceptie op lange termijn willen en die liever niet elke dag denken aan geboortebeperking. Het IUS spiraaltje kan gedurende vijf jaar op zijn plaats blijven en kan op elk moment worden verwijderd. Het IUS spiraaltje mag niet worden verward met het koper-IUD spiraaltje. Aangezien de vruchtbaarheid snel terugkeert nadat het IUS spiraaltje werd verwijderd, kan het ook worden gebruikt door jonge vrouwen. Het hormonaal spiraaltje is geschikt voor vrouwen die geen oestrogenen verdragen. Het kan ook worden gebruikt tijdens de borstvoeding omdat het geen invloed heeft op de moedermelk. Bijkomende voordelen zijn een minder hevige en minder pijnlijke menstruatie, bescherming tegen bekkeninfecties en tegen baarmoederslijmvlieskanker. Sommige vrouwen kunnen een verminderde bloeding en andere zelfs geen bloeding meer ervaren waardoor de kans op bloedarmoede vermindert. De eerste maanden kunnen er onregelmatige bloedingen optreden maar dit zou snel moeten verminderen. In het begin zijn hoofdpijn, gevoelige borsten of misselijkheid mogelijk. Voor het inbrengen of verwijderen kan een pijnstillende behandeling worden toegediend.
18
Intra-uteriene methoden
METHODE:
INTRA-UTERIEN MIDDEL (IUD, ook gekend als het spiraaltje)
DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Een klein, zacht voorwerp met een koperdraad of kopercilinders wordt in de baarmoederholte ingebracht door een ervaren arts. Het kan gedurende 5 tot 10 jaar in de baarmoeder blijven zitten (afhankelijk van het type). Het spiraaltje beïnvloedt de manier waarop het sperma of de eicel beweegt. Het geeft een substantie af die het sperma immobiliseert en het moeilijk maakt voor de eicel om langsheen de eileiders te passeren. Als de eicel toch wordt bevrucht, beïnvloedt het spiraaltje de beweging van de beruchte eicel zodat die te snel voortbeweegt om zich te kunnen vasthechten in de baarmoeder. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Het spiraaltje is een voorbehoedsmiddel met een langdurige werking. Door de manier waarop het spiraaltje werkt na de bevruchting, kan het ook worden gebruikt als noodanticonceptivum als het binnen vijf dagen na onbeschermde seksuele activiteit wordt geplaatst. Bij gebruik als een nood-anticonceptivum, als de doeltreffendheid is bewezen en de gebruiker geen problemen ondervindt, kan het spiraaltje voor verdere anticonceptie in de baarmoeder worden gelaten. Het spiraaltje is gewoonlijk niet de eerste keuze voor vrouwen met bloedarmoede. Het risico op bekkenontsteking wordt door het spiraaltje niet beperkt, noch verhoogd. Het spiraaltje kan ook de oorzaak zijn van hevigere krampen, duizeligheid en zwaardere en langere maandstonden.
19
BARRIERE
METHODEN Mechanische (condoom en cervixkapje) Chemische (zaaddodende middelen)
20
BARRIEREMETHODEN
Barrièremethoden kunnen mechanisch of chemisch zijn, en zijn ontworpen om te voorkomen dat het sperma in de baarmoeder komt. Er zijn verschillende opties beschikbaar en voordat we elke methode afzonderlijk bekijken, willen we de algemene voor- en nadelen van de barrièremethoden op een rijtje zetten.
VOORDELEN • Barrièremethoden bieden een mogelijkheid voor vrouwen die geen hormonale anticonceptie kunnen of willen gebruiken. • Het condoom is het enige voorbehoedsmiddel dat ook beschermt tegen de meeste soa’s als het correct wordt gebruikt. • Barrièremethoden bieden bescherming tegen ongewenste zwangerschap zonder invloed uit te oefenen op de cyclus zodat er geen hormoongerelateerde bijwerkingen zijn.
NADELEN • Barrièremethoden zijn minder betrouwbaar in het voorkomen van een ongewenste zwangerschap dan hormonale of intra-uteriene methoden. • Ze vereisen enige ervaring om op een doeltreffende manier te worden gebruikt. • Ze kunnen een domper zetten op de spontaniteit, het gevoel en het plezier.
21
METHODE: MANNENCONDOOM DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Redelijke betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Een hoesje uit latex of polyurethaan dat over de stijve penis wordt geschoven. Aan een uiteinde is het gesloten met een ‘topje‘ bovenaan om het sperma op te vangen bij de zaadlozing. Het condoom wordt afgerold over de stijve penis voordat er geslachtsgemeenschap plaatsvindt om te voorkomen dat er sperma in de vagina terechtkomt. Het condoom dient onmiddellijk na de zaadlozing op zijn plaats te worden gehouden op de penis om te voorkomen dat het afglijdt en er sperma vrijkomt wanneer de penis wordt teruggetrokken. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Het mannencondoom biedt bescherming tegen de meeste soa’s bij correct gebruik. Het is aanbevolen als je vrijt met een nieuwe partner, verschillende seksuele partners hebt of als je niet zeker bent van de seksuele voorgeschiedenis van je partner. Condooms kunnen op het moment zelf worden gebruikt. Sommige mensen vinden het gebruik van condooms prettig, terwijl anderen vinden dat ze de spontaniteit en het gevoel verminderen. Condooms zijn niet feilloos: ze kunnen scheuren of afglijden tijdens het vrijen. Glijmiddelen op basis van olie mogen niet worden gebruikt in combinatie met condooms, want ze kunnen de latex verdunnen en zorgen voor scheuren.
22
BARRIEREMETHODEN
METHODE: VROUWENCONDOOM DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Redelijke betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Het vrouwencondoom is een soort langwerpig zakje uit polyurethaan dat in de vagina van de vrouw past. Op elk uiteinde zit een flexibele ring om het vrouwencondoom op zijn plaats te houden. Het gesloten uiteinde van het vrouwencondoom bedekt de baarmoederhals en het open uiteinde blijft bij de ingang van de vagina. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Het vrouwencondoom biedt enige bescherming tegen soa’s. Het is aanbevolen als je vrijt met een nieuwe partner, verschillende seksuele partners hebt of als je niet zeker bent van de seksuele voorgeschiedenis van je partner. Het is niet in alle landen beschikbaar en vereist oefening om het juist te gebruiken.
23
METHODE: DIAFRAGMA PLUS CHEMISCH MIDDEL DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Lage betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Het diafragma of pessarium is een koepelvormig instrument dat is vervaardigd uit rubber of silicone en dat wordt ingebracht in de vagina, waar het een barrière vormt tussen de zaadcellen van de man en de ingang van de baarmoeder. Het diafragma moet op maat worden gemaakt door een arts, verlos- of verpleegkundige. Het moet worden ingebracht voorafgaand aan de geslachtsgemeenschap en kan worden gebruikt in combinatie met een zaaddodende pasta. Het moet minstens zes uur na de geslachtsgemeenschap blijven zitten (en niet langer dan 24 uur). ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Het diafragma heeft geen invloed op het vrijen. De man merkt er niets van. Het kan wel een invloed hebben op de spontaniteit. De doeltreffendheid wordt vergroot als het diafragma wordt gebruikt in combinatie met zaaddodende middelen. Zaaddodende middelen alleen zijn in verschillende landen niet meer verkrijgbaar. De gebruiker dient het diafragma regelmatig te controleren op beschadiging. Bij beschadiging dient het te worden vervangen. Het vereist enige vaardigheid om deze methode correct te gebruiken. Het kan vaginale irritatie en occasionele blaasontsteking veroorzaken.
24
BARRIEREMETHODEN
METHODE: CERVIXKAPJE PLUS CHEMISCH MIDDEL DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Lage betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Een kapje dat is vervaardigd uit rubber of silicone, kleiner dan het diafragma, en dat alleen de baarmoederhals bedekt. Het diafragma moet op maat worden gemaakt door een arts, verlos- of verpleegkundige. Het moet worden ingebracht voor het vrijen en mag maximaal 48 uur in de vagina blijven zitten. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Het is niet aanbevolen voor alle vrouwen omdat het mogelijk niet perfect over de baarmoederhals past. Het is minder betrouwbaar dan andere anticonceptiemethoden door mogelijke vervorming van de baarmoederhals, vooral bij vrouwen die al een kind ter wereld hebben gebracht. De doeltreffendheid wordt vergroot als het cervixkapje wordt gebruikt in combinatie met zaaddodende middelen. Sommige mensen hebben wat oefening nodig om deze methode te gebruiken, en ze kan de spontaniteit van het vrijen verminderen.
25
Sterilisatie 26
Sterilisatie
Elke man of vrouw kan worden gesteriliseerd. Het is een permanente anticonceptiemethode die geschikt is voor mensen die er zeker van zijn dat ze nooit kinderen willen of geen kinderen meer wensen. Onthou dat er ook andere vormen van langdurige anticonceptie zijn die even doeltreffend maar omkeerbaar zijn.
VOORDELEN • Sterilisatie onderbreekt het vrijen niet. • Na sterilisatie dient men nooit meer enige vorm van anticonceptivum te gebruiken.
NADELEN • Sterilisatie kan moeilijk ongedaan worden gemaakt, behalve door middel van een ingewikkelde en mogelijk gevaarlijke chirurgische ingreep die niet bij iedereen met succes wordt voltooid. • Sterilisatie vereist een chirurgische ingreep. • Sterilisatie beschermt niet tegen soa‘s. • Er is een kleine kans, hoewel die zelden voorkomt, dat de leiders opnieuw aan elkaar groeien en je opnieuw vruchtbaar wordt. Het algemene faaltempo bij vrouwen is ongeveer één op 200 en bij mannen één op 2000. Het duurt minstens twee maanden voordat de vasectomie effectief is. Vrouwen dienen in deze periode gebruik te maken van andere anticonceptievormen.
27
METHODE: STERILISATIE VAN DE VROUW (afbinden van de eileiders)
DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Chirurgische procedure om de eileiders (die de eicel overbrengen van de eierstok naar de baarmoeder) door te snijden of te blokkeren zodat het sperma niet tot bij de eicel kan komen. De operatie heeft alleen invloed op de voortplantingsfunctie en niet op het libido of de mogelijkheid om geslachtsgemeenschap te hebben. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Sterilisatie is alleen geschikt voor personen die definitief hebben beslist dat ze geen kinderen (meer) willen, niet nu en niet in de toekomst. De methode is omkeerbaar maar de procedure is ingewikkeld en zelden succesvol. In zeer uitzonderlijke gevallen kan er tijdens de operatie een technische fout gebeuren waardoor de eileider weer opengaat of de afsluiting onvolledig is.
28
Sterilisatie
METHODE: STERILISATIE VAN DE MAN (vasectomie)
DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Zeer hoge betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Vasectomie is een chirurgische ingreep waarbij de zaadleiders worden doorgesneden zodat er bij de zaadlozing geen zaadcellen meer aanwezig zijn. De operatie, die kan worden uitgevoerd met plaatselijke verdoving, heeft alleen invloed op de voortplantingsfunctie en niet op het libido of de mogelijkheid om geslachtsgemeenschap te hebben. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Deze anticonceptiemethode is permanent en alleen geschikt voor mannen die geen kinderen (meer) willen. De methode is omkeerbaar maar de procedure is ingewikkeld en zelden succesvol. Vlak na de operatie zijn er nog zaadcellen aanwezig in de mannelijke geslachtsorganen. Een of meer analyses zijn vereist om na te gaan wanneer er geen zaadcellen meer zijn. Tijdens die periode moeten andere voorbehoedsmiddelen worden gebruikt.
29
ANDERE METHODEN 30
AUTRES MÉTHODES
Alternatieven voor hormonale methoden, intra-uteriene methoden, barrièremethoden en sterilisatie omvatten periodieke onthouding en vroegtijdig terugtrekken. Het is belangrijk om te weten dat deze opties geen bescherming bieden tegen soa’s. Dus als je denkt dat je een risico loopt, kun je het best ook een condoom gebruiken.
31
37,0 C basal body temperature
0
5.
10.
METHODE:
36,6 C
14.
20.
25.
28.
days
PERIODIEKE ONTHOUDING DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Lage betrouwbaarheid.1 WAT IS HET? Er zijn verschillende methoden voor periodieke onthouding die allemaal zijn gebaseerd op de wetenschap dat er tijdens elke menstruatiecyclus slechts enkele dagen zijn - de dagen voor en tijdens de eisprong - waarin een vrouw zwanger kan worden. De menstruatiecyclus begint op de dag dat de maandstonden (bloeding) beginnen en eindigt de dag voordat de volgende maandstonden beginnen. De methode voor periodieke onthouding vereist dat de vrouw de vruchtbaarheidstekenen nauwkeurig observeert (bv. veranderingen in de lichaamstemperatuur en baarmoederhalsslijm). Andere, zoals de Standaard Dagen Methode, Twee Dagen Methode en Symptothermale Methode, helpen de vrouw bij het berekenen van de dagen waarop ze zwanger kan worden door de menstruatiecycli nauwkeurig bij te houden. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Als je de methode met periodieke onthouding gebruikt, is het aanbevolen om een barrièremethode (bv. diafragma, cervixkapje of condoom) te gebruiken of om geen seksuele betrekkingen te hebben op de dagen dat je vruchtbaar bent als je niet wenst zwanger te worden. Als je zwanger wilt worden, kan de methode met periodieke onthouding je helpen om uit te rekenen op welke dagen je moet vrijen. Het nadeel van periodieke onthouding is dat het geen rekening houdt met cyclusschommelingen. Er zijn veel factoren in het dagelijkse leven die het ritme van de menstruatiecyclus kunnen beïnvloeden waardoor een betrouwbare berekening van de vruchtbare en onvruchtbare dagen bemoeilijkt wordt.
32
AUTRES MÉTHODES
METHODE: VROEGTIJDIG TERUGTREKKEN (ook gekend als coïtus interruptus)
DOELTREFFENDHEID ALS VOORBEHOEDSMIDDEL INDIEN CORRECT GEBRUIKT Onbetrouwbaar.1 WAT IS HET? De man trekt zijn penis terug uit de vagina voordat de zaadlozing plaatsvindt. ZOU DEZE METHODE GESCHIKT KUNNEN ZIJN VOOR MIJ? Deze methode faalt regelmatig omdat kleine druppeltjes sperma al van de penis in de vagina zijn kunnen terechtkomen voordat de man een zaadlozing heeft. Het doet ook afbreuk aan de seksuele climax.
33
De volgende tabel vergelijkt de betrouwbaarheid van elk voorbehoedsmiddel. Bij deze vergelijkingen wordt uitsluitend rekening gehouden met een correct gebruik (waarbij het voorbehoedsmiddel wordt gebruikt met een nauwkeurigheid van 100% zoals bij een klinisch onderzoek) en kenmerkend gebruik (waarbij het voorbehoedsmiddel wordt gebruikt in het werkelijke leven en het occasioneel niet correct wordt gebruikt). Methode*
% van de vrouwen werd zwanger binnen het eerste jaar van het gebruik Kenmerkend gebruik*
Correct gebruik*
Geen methode
85
85
Terugtrekking
27
4
Methoden op basis van periodieke onthouding 25 --Standaard Dagen methode
5
--Twee Dagen methode
4
--Ovulatiemethode
3
Diafragma
16
6
- Vrouwen die gebaard hebben
32
26
- Vrouwen die nog niet gebaard hebben
16
9
- Vrouw
21
5
- Man
15
2
Cervixkapje#
Condoom
Gecombineerde pil en pil met alleen progestageen 8
0.3
Pleister
8
0.3
Vaginale ring
8
0.3
Prikpil
3
0.3
- Koper T
0.8
0.6
- LNG-IUS
0.2
0.2
Implantaat
0.05
0.05
Sterilisatie van de vrouw
0.5
0.5
Sterilisatie van de man
0.15
0.1
Intra-uteriene methoden
Referenties * Trussell J. Contraceptive efficacy. In: Hatcher RA, Trussell J, Stewart F, Nelson A, Cates W, Guest F, Kowal D. Contraceptive Technology: Nineteenth Revised Edition. New York, NY: Ardent Media, 2007. #
34
Informatie over het cervixkapje is afkomstig uit Hatcher RA, Trussell J, Stewart F, Nelson A, Cates W, Guest F, Kowal D. Contraceptive Technology: Seventeenth Revised Edition. New York, NY: Ardent Media, 1998.
Notities
Deze informatieve brochure wordt gesteund door Bayer Schering Pharma AG, een bedrijf met een lange voorgeschiedenis op het gebied van vrouwelijke gezondheid dat zich toelegt op het verbeteren van de seksuele voorlichting en informatie met betrekking tot een gezonde voortplanting. DISCLAIMER Het doel van deze anticonceptiegids is een overzicht te geven van de beschikbare voorbehoedsmiddelen, de betrouwbaarheid en de voor- en nadelen ervan om mensen te helpen een weloverwogen keuze te maken. De nodige nauwgezetheid werd in acht genomen bij het opstellen van de voorgestelde informatie. We zijn echter niet verantwoordelijk voor de nauwkeurigheid en de beschikbaarheid van deze informatie. Het is mogelijk dat er zich veranderingen hebben voorgedaan sinds de laatste bijwerking van deze brochure. De referenties voor alle voorgestelde informatie werden zorgvuldig geselecteerd. Specifieke productlabels kunnen andere cijfers of informatie bevatten die gebaseerd zijn op andere gegevens. Ga naar je arts als je informatie op jouw maat wilt. De samenstellers kunnen niet aansprakelijk worden gesteld voor de inhoud van dit document, voor de inhoud van de documenten in de referentielijst of voor schade die voortvloeit uit het gebruik van de verstrekte informatie. Bijkomende informatie : Als je meer wilt lezen over je keuze van je anticonceptiemiddel zijn er goede informatiebronnen beschikbaar. Deze omvatten: Guillebaud J. Contraception: Your Questions Answered. Fourth edition. Churchill Livingstone, 2004. Fédération Laïque de centres de Planning Familial. 34 Rue de la Tulipe • 1050 Ixelles • tel.: 00 32 2 513 25 29 www.crz.be
35
Verbeterde editie, 2008 Referenties: 1. Trussell J. Contraceptive efficacy. In: Hatcher RA, Trussell J, Stewart F, Nelson A, Cates W, Guest F, Kowal D. Contraceptive Technology: Nineteenth Revised Edition. New York, NY: Ardent Media, 2007. 2. Guillebaud, J. Contraception: Your Questions Answered. Fourth edition. Churchill Livingstone, 2004. 3. Cancer Research UK. Breast Cancer risk factors 2008. Available at: http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/types/breast/riskfactors/ (Accessed 12 March 2008.) BAY-1366-B-09-09
www.your-life.com
