%EN UITGAVE VAN DE .EDERLANDSE 6ERENIGING VAN -AKELAARS s *AARGANG s NR s DECEMBER s ZIE OOK WWWNVMNL
Interview met NVMvoorzitter Ger Hukker
2
Inspirerend jaarcongres NVM over verandering
6
Stef Blok, minister voor Wonen en Rijksdienst
‘Ik ben optimistischer over de woningmarkt dan eerst’
De Rotterdam:
150 meter hoge icoon op de kop van Zuid
7
Ruim een jaar geleden trad hij aan: Stef Blok, minister voor Wonen en Rijksdienst. Hij werd bij zijn aantreden getypeerd als ‘hyperactief en gedreven’. Een politieke hardloper met een enorme longinhoud. Ondanks veel kritiek heeft Blok in dat hoge tempo een groot aantal hervormingen doorgevoerd. NVMagazine sprak met Blok over zijn verwachtingen over de woningmarkt, het maatwerk op de hypotheekmarkt, de NHG, zijn opvallende rol bij de hypotheekrenteaftrek en de doorgevoerde hervormingen. “In decennia is er niet zoveel gebeurd op de woningmarkt.”
Rubrieken Makelen in een moeilijke markt
4
Begin 2013 stelde minister Blok dat er voor de woningmarkt ‘licht aan het eind van de tunnel’ was. De positieve berichten van de afgelopen maanden hebben dit volgens hem nog eens bevestigd. “Ik blijf bij deze uitspraak. Ik baseer me hierbij niet alleen op de aantrekkende cijfers van de afgelopen maanden, maar kijk ook naar wat allerlei deskundigen hierover schrijven. Zoals het ratingbureau Standard & Poors, dat stelt dat in 2015 de prijzen ook weer echt gaan stijgen. Dat is opnieuw een bevestiging van de trend. Ik ben zelfs nog optimistischer dan aan het begin van het jaar, omdat we zien dat het beleid begint te werken.” Volgens Blok was er een duidelijke roep vanuit de bevolking om een aantal maatregelen op de woningmarkt door te voeren. “Er werd
Faits divers
5
gevraagd om duidelijkheid over de hypotheekrenteaftrek en de huren. Die duidelijkheid hebben we in het regeerakkoord gegeven. Om ervoor te zorgen dat de huizenmarkt weer vlug ging aantrekken hebben we die maatregelen heel snel genomen. Sommige partijen vonden dat we die maatregelen moesten uitstellen, maar als ik kijk naar de cijfers van de laatste maanden, dan zie ik een bevestiging dat het verstandig was om zo snel duidelijkheid te verschaffen. De huizenkoper weet nu waar hij aan toe is: in dertig jaar aflossen. En de huurder, zeker met een middeninkomen, weet dat de huren omhoog gaan.” Lees verder op pagina 3
De eerste woning van Annemarie van Gaal 12 In de kantlijn: De eerste wolkenkrabber van Europa
12
VOORWOORD
NVM-voorzitter Ger Hukker:
Agrarisch makelaar: een heel bijzonder vak Als NVM-vakgroep Agrarisch & Landelijk Vastgoed zijn wij de hele dag bezig in het buitengebied. Het is een heel specialistische tak. Veel mensen, die dagelijks van het buitengebied gebruik maken, hebben niet door wat er allemaal gebeurt. Daarbij gaat het niet alleen om agrariërs, maar ook om natuurorganisaties. Ook consumenten weten nauwelijks wat er in het buitengebied gebeurt. Ze denken dat alles uit een fabriek komt. Maar internationaal gezien wordt de Nederlandse landbouw als een hoogstandje beschouwd. We zitten aan de internationale top.
‘Financieringsprobleem leeft onvoldoende in politiek Den Haag’ 3INDS APRIL IS HIJ ALGEMEEN VOORZITTER VAN DE .6- EN SINDSDIEN IS HIJ EEN BOEGBEELD VOOR de makelaarsorganisatie. Het afgelopen jaar was het opnieuw fors aanpoten om – in constant overleg met politiek en maatschappelijke partners – te zorgen dat de vastgoedmarkt weer uit het dal komt. Wat wil Ger Hukker het komend jaar bereiken? Wat zijn de speerpunten voor )S DE WONINGMARKT VOLDOENDE HERVORMD .6-AGAZINE SPRAK MET (UKKER Ger Hukker: “Wij zijn open in de communicatie, daar is niks mis mee.”
Bij ons lopen allemaal specialisten rond. Hun specialisme is heel ‘breed’. Je hebt te maken met grond die aan natuurorganisaties wordt verkocht en met grond die van boer naar boer gaat. Je moet de kwaliteit van grond kunnen beoordelen, het voortbrengend vermogen van de grond kunnen inschatten etc. Het is dus een bijzonder vak, met veel facetten. En het is van belang dat je de taal van de ondernemers spreekt. Daarom zie je dat veel leden van onze vakgroep een agrarische afkomst hebben. Wij hebben bijna 150 leden, terwijl het aantal kantoren ongeveer 80 bedraagt en we zijn behoorlijk aan het groeien. Het gaat vaak om hardwerkende eenpitters, zonder overheadkosten. Terugkijkend op 2013 constateer ik aantal belangrijke punten voor onze vakgroep: s -ELKVEEHOUDERIJ EN AKKERBOUW ZIJN POSITIEF GESTEMD Dat leidt tot vraag naar landbouwgrond en melkquotum. Glastuinbouw en varkenshouderij bevinden zich in een grote dip, wat heeft geleid tot executieveilingen en dalende verkopen. s $ E MARKT VAN WOONBOERDERIJEN VERBETERT LICHT $IT HEEFT voornamelijk te maken met reëlere vraagprijzen. s $ E PRIJS VAN LANDBOUWGROND IS AL JAREN STABIEL TOT LICHT stijgend, en sterk regionaal afhankelijk. De huidige vraag naar grond door melkveehouderij en akkerbouw is prijsstellend. s $ E PRIJS VAN MELKQUOTUM IS BEHOORLIJK GESTEGEN ondanks dat het einde van het melkquotum in zicht is (2015). Dit houdt met name verband met de grote vraag. s $ E PLATTELANDSWONINGEN EN DE MOGELIJKHEDEN HIERTOE worden door lang niet alle gemeenten met een aanzienlijk deel buitengebied opgepakt. Hier liggen kansen voor burgers die in het buitengebied willen wonen. s ) N WILLEN WE ONS IN DE TAXATIEMARKT NOG MEER profileren als specialisten. Arjan van der Waaij, VOORZITTER .6- VAKGROEP !GRARISCH ,ANDELIJK 6ASTGOED
Sinds 2008 heeft de woningmarkt in zwaar weer verkeerd. Dat is een groot deel van de voorzittersperiode van Hukker. Maar hij constateert nu ook dat er gelukkig weer licht aan het eind van de tunnel is. “Dat is helder. Het gaat beter. Alleen camoufleert dat
Gerommel
nog wel de nodige problemen”, aldus Hukker.
Een belangrijk punt voor Hukker is dat gemeenten wat moeten doen aan de hoge grondprijzen. “Die hoge grondprijzen zetten de markt op slot. De gemeenten lopen naar mijn idee achter de markt aan en zitten vaak nog in een ontkenningsfase: als we het maar iets anders doen doen, dan komt het allemaal wel goed goed. Een verkeerde keuze. Juist in deze tijden moet je slim en met de juiste grondpolitiek de doorstroming, werkgelegenheid, leefbaarheid een impuls geven. Maak gebruik van de kennis is het veld, werk op een creatieve manier samen en kijk vooral realistisch aan tegen de grondopbrengsten. Ook komend jaar gaan wij die missie als NVM bij gemeenten uitdragen.”
naar. “Je wilt nooit dat er ergens zomaar geschreven wordt dat er gerommel in jouw club is. Vooral als je weet dat het niet zo is. Dat maakt je aan de ene kant opstandig. Aan de andere kant denk ik: ik vind het ook helemaal niet erg. De NVM heeft ook een andere kant. We hebben een democratisch ingestelde vereniging en zijn open in de communicatie. Dat levert boeiende vergaderingen op met soms uiteenlopende meningen, daar is niks mis mee mee. Vergelijk het met een goed huwelijk huwelijk. Ook zijn we aandeelhouder in twee succesvolle ondernemingen. Ook in die rol vindt gedachtewisseling met andere betrokkenen plaats over de koers. Maar in de kern moet je constateren dat die de consument, onze professionele opdrachtgevers en onze achterban succes brengt en daar gaat het toch eigenlijk om. Beter dat hoge bomen wind vangen dan helemaal niet”.
Doorstroming geblokkeerd
,EES MEER OP WWWNVMNL
Speerpunten
Ook het probleem van de krimpende leencapaciteit, het gebrek aan maatwerk bij banken, blijft voor de NVM-voorzitter in 2014 een belangrijk speerpunt. “Dit probleem geldt zowel voor het commercieel vastgoed als voor consumenten. Je ziet dat de kredietverstrekking niet goed verloopt, waardoor de doorstroming wordt geblokkeerd. Dit komt onder meer door een gebrek aan maatwerk en het feit dat banken zich anders positioneren in de markt. Ook zijn er onvoldoende alternatieven. Dit moet anders. Volgend jaar gaan we daarom een stevige lobby inzetten om hier wat aan te doen. Dan laten we ook zien hoe het op een verantwoorde manier anders kan, hoe je het instrument van de Nationale Hypotheek Garantie anders kan inzetten en niet eenzijdig hoeft af te breken.” Hukker vindt ook dat het financieringsprobleem onvoldoende leeft in politiek Den Haag. “MKB’ers en consumenten vinden dat ze niet gehoord worden. Dat is de afstand die de politiek creëert. Ondernemers en consumenten hebben niet het gevoel dat die empathie is ontwikkeld. Ze vinden dat het probleem wordt gebagatelliseerd.”
‘De hoge grondprijzen van gemeenten zetten de markt op slot’ 2
Een journalist van NRC Handelsblad heeft de afgelopen maanden in een paar artikelen aandacht besteed aan ‘gerommel’ binnen de NVM. Hukker kijkt hier met een gemengd gevoel
INTERVIEW
‘Je moet niet ieder jaar de woningmarkt blijven verbouwen’ Maatwerk voor zzp’ers Een belangrijk thema van de NVM is dat hypotheekverstrekkers meer maatwerk leveren aan mensen met een onregelmatig inkomen, zoals zzp’ers. Als banken op dit punt weer wat scheutiger worden, zorgt dat volgens de NVM voor een betere doorstroming. Blok vindt echter dat er op dit punt al openingen zijn gecreëerd. “We hebben, ook begin dit jaar, meer ruimte geboden voor mensen met goede inkomensperspectieven. De klacht, die ik het meeste hoorde, ging over de net afgestudeerde tandarts met zicht op een hoger inkomen, maar die met zijn begininkomen geen of een heel klein huis kan kopen. Daar hebben we ruimte gecreëerd. Banken waren natuurlijk jarenlang te scheutig. Het was niet gezond. Je kon 125 procent van de waarde van je huis lenen. Ik vind het niet gek dat er nu voorzichtiger wordt gehandeld. We hebben in de NHG een goede methode om de zwakkere op de woningmarkt te helpen.” Blok voelt weinig voor het idee van de NVM om ook in krimpgebieden meer maatwerk op het gebied van hypotheekverstrekking toe te passen. “Of je nou in Amsterdam of in Appelscha een huis koopt, je kunt binnen de NHGgrenzen, zeker in krimpgebieden, een behoorlijk huis kopen. Dan wordt de rente gebaseerd op de NHG. Dus in die zin zorgen we er ook met die overheidsregeling voor dat die verschillen niet oplopen.”
Verandering hypotheekrenteaftrek Een belangrijke verandering volgend jaar is dat de hypotheekrenteaftrek wordt beperkt. Vanaf 1 januari 2014 wordt het maximale percentage van de aftrek verlaagd van 52 procent naar 38 procent. Dit gebeurt in 28 jaarlijkse stappen van een half procentpunt. In ruil komt er een belastingteruggave. Dat dit onder het bewind van Stef Blok gaat plaatsvinden, is opvallend. In de zomer van 2010 richtte hij als VVD-campagneleider nog een website op, ter bescherming van de hypotheekrenteaftrek. Het was toen een speerpunt van de liberalen. “Nederland is een coalitieland. Je moet tot zaken komen en dat lukt niet, als iedereen zijn eigen verkiezingprogramma blijft voorlezen. Een regeerakkoord bevat altijd zuur en zoet voor beide partijen. De slechtste keuze die je kunt maken, als je met elkaar gaat regeren, is dat we allebei niets doen. Dan loopt het land vast.”
‘Je kunt binnen NHG-grenzen een behoorlijk huis kopen’ Bodem Blok meent dat de huurverhogingen een bodem in de koopwoningmarkt leggen. “Die middeninkomens maken de som dat je met een maandlast van 700 euro een annuïteitenhypotheek van 170.000 euro kunt krijgen. Daar kun je een knap huis voor kopen. Die beweging van de huur- naar de koopmarkt zie je gebeuren. Dat hoor ik van de NVM-leden, maar ook van de corporaties. We willen natuurlijk allemaal dat de volumes nog verder toenemen. Maar het feit dat al een aantal maanden de cijfers de goede kant opgaan, bevestigt dat mijn aanpak juist is.” Blok ziet de restschulden nog als het grootste probleem op de woningmarkt. “Dit blokkeert de doorstroming. Als je ergens blijft wonen en je lost gewoon je hypotheek af, dan geniet je van het huis waar je gelukkig woont. Dan is het een papieren schuld. Maar op het moment dat je moet verhuizen, omdat je een andere baan vindt, of je relatie loopt stuk, dan is het een probleem. Daarom hebben we in het regeerakkoord de rente op restschulden aftrekbaar gemaakt. In samenspraak met de Kamer kan die rente nu tien jaar lang worden afgetrokken. Dat is een belangrijke maatregel.” Per 1 januari wordt het daarnaast mogelijk om bij een verhuizing naar een andere koopwoning restschulden onder een NHG-hypotheek mee te financieren. Dit moet ook de doorstroming bevorderen.
Begrip Volgens Blok krijgt hij op straat geen applaus voor maatregelen als de invoering van de verplichte annuïteitenhypotheek of de inkomensafhankelijke huurverhogingen. Maar toch is er begrip voor, zo meent hij. De komende jaren zullen er geen ingrijpende hervormingen op de woningmarkt meer plaatsvinden.“Wat heel belangrijk is: dit is het! Dat hebben we ook in het regeerakkoord afgesproken. In decennia is er niet zoveel gebeurd op de woningmarkt. In het vorige kabinet is, ook tot vreugde van de NVM, de overdrachtsbelasting verlaagd. Dat maakt de noodzaak om geld te lenen kleiner. Daar komen de maatregelen, die we nu hebben genomen, bovenop. Maar je moet niet ieder jaar de woningmarkt blijven verbouwen. Wat we nu hebben gedaan, is heel ingrijpend.”
December 2013
Blok: “De slechtste keuze die je kunt maken, als je met elkaar gaat regeren, is dat we allebei niets doen. Dan loopt het land vast.”
Grens Nationale Hypotheekgarantie De grens van de Nationale Hypotheekgarantie wordt de komende jaren verder verlaagd. Die grens bedraagt nu nog 290.00 euro (koopsom en bijkomende kosten), maar gaat volgend jaar juli verder omlaag naar 265.000 euro. Is deze verlaging niet schadelijk voor de woningmarkt? Blok: “De NHG gaat terug naar normaal. De NHG was tot de crisis gebaseerd op de gemiddelde huizenprijs. In 2009 is als stimulans voor de huizenmarkt de NHG-grens verhoogd naar drieënhalve ton. Het gevolg was dat ongeveer 80 procent van de huizen onder NHG kwam. We zijn met z’n allen tot de conclusie gekomen dat die maatregel niet de impuls heeft gegeven, die we gehoopt hadden. De Nederlandse overheid staat ook te veel garant. Dat hebben het IMF en de Europese Unie ook geconstateerd. We willen terug naar de oorspronkelijke situatie, via een rustig afbouwtraject.” Ook de verlaging van de loan to value ratio (de verhouding tussen hypotheek en de waarde van de woning) naar op termijn 100 procent beschouwt Blok als een terugkeer naar een gezonde situatie. “Huizenkopers moeten in de toekomst spaargeld meenemen om de kosten koper te bekostigen. Daar is niets mis mee.”
‘Banken waren natuurlijk jarenlang te scheutig’ CV Stef Blok Stef Blok is in 1964 geboren in Emmeloord en studeerde Bedrijfskunde in Groningen. Hij kwam aan het begin van zijn loopbaan in dienst bij ABN Amro, waar hij verschillende functies heeft bekleed. In de gemeente Nieuwkoop leidde hij de raadsfractie van 1994-1998, waarna hij in 1998 de Tweede Kamer betrad. Blok was in de zomer van 2010 de architect van de VVD-campagne voor de kamerverkiezingen. Daarna werd hij unaniem door de fractie gekozen tot VVD-fractievoorzitter. In november 2012 trad hij vervolgens aan als minister voor Wonen en Rijksdienst. Blok geldt als vertrouweling van premier Rutte.
3
SERIE
Makelen in een moeilijke markt MAKELEN IN EEN MOEILIJKE MARKT In deze serie vertellen makelaars over hoe ze met ondernemerschap, innovaties, klantbenadering en nieuwe diensten succesvol opereren in deze moeilijke markt. In dit zevende deel een gesprek met Lennart van Oosterhout van De Boer, Storimans en partners. Dit allround makelaarskantoor uit Breda probeert in alle opzichten onderscheidend te zijn en zet in deze moeilijke woningmarkt in op kwaliteit.
Ondernemen met nieuwe diensten Wij proberen in alle opzichten onderscheidend te zijn. Zo werken wij sinds 2008, de kentering in de markt, nog met dezelfde bezetting. We hebben ervoor gekozen om niet alleen naar het kostenniveau te kijken, maar ook hoe we meer uit onszelf, uit de organisatie kunnen halen. Kun je je dienstverlening anders of beter inrichten, waardoor je toch misschien net wat succesvoller kunt worden, ondanks dat je in een dalende markt zit. Daarnaast hebben we een redelijk duidelijke lijn in hoe wij werken en willen werken. Daar willen wij geen concessies in doen. We hebben de afgelopen jaren heel kritisch naar onszelf gekeken. Naar onze manier van communiceren, onze marketing, de presentatie van onze objecten, naar de fotografie, de advisering, prijsstelling van objecten. Kortom, wij zetten in op kwaliteit. De dienstverlening van de makelaar zit ’m in het werk dat hij elke dag doet. In hoe je met je contacten omgaat, hoe flexibel je bent in het maken van afspraken. Ik merk te vaak dat makelaars zich verschuilen achter allerlei andere zaken. Zo werd er de afgelopen jaren heel vaak naar geldverstrekkers gewezen, en allerlei andere veranderende omstandigheden. Ik denk weleens dat we af en toe voorbij gaan aan de basis. En dat is wat wij gewoon elke dag moeten doen.
Lennart van
‘De crisis heeft ons een spiegel voorgehouden’
Oosterhout van De Boer, Storimans en partners: “De markt verandert en de makelaar móet mee.”
Het werk toen en nu
De markt toen en nu
Visie op de toekomst
“Ten opzichte van een aantal jaren geleden is niet alleen de dynamiek in de markt veranderd, maar ook de houding van kopers en verkopers. De markt wordt steeds transparanter. Kopers kunnen steeds meer informatie tot zich nemen en zijn daardoor steeds beter voorbereid. Daarnaast veranderen de marketingmogelijkheden continu. Funda wordt steeds transparanter en toont een steeds breder aanbod. Wij spelen op ontwikkelingen in door anders, beter te communiceren. Op veranderende omstandigheden in de markt moet je je houding aanpassen. Maar ook onze opdrachtgevers moeten dat doen, wil je in samenwerking met elkaar een zaak doen. Ik zie en hoor makelaars in het land die zich verzetten tegen bepaalde ontwikkelingen zoals bij Funda. Het tonen van aanbod van niet-NVM-makelaars, klantbeoordelingen en het wel of niet tonen van nieuwbouw. Ik vind dat niet altijd terecht en denk dat makelaars zich weleens iets te conservatief opstellen in dit soort situaties. Als je een moeilijke periode door wilt komen, moet je ook misschien eens kritisch naar jezelf kijken. Naar je houding ten opzichte van de markt en naar je houding ten opzichte van je opdrachtgevers, Funda en internet/media in het algemeen. De markt verandert en de makelaar móet mee.
Het aanbod is de laatste jaren enorm gegroeid en de vraag is afgenomen. De houding van partijen die actief zijn in de markt is ook veranderd. Je ziet aan de kant van verkopers grofweg twee groepen: een groep die realistisch is en een groep die dat niet kan of wil zijn. Ik vind dat makelaars een heel belangrijke verantwoordelijkheid hebben en moeten nemen door realistisch te adviseren en niet mee te gaan in absurde vraagprijzen. Wil de verkoper hier niet in mee, dan moet je als makelaar afscheid nemen van zo’n opdracht of deze niet aanvaarden. Ik ben ervan overtuigd dat een stukje van de problematiek in de huidige woningmarkt zit in het heel moeilijk verkoopbare, zo niet onverkoopbare aanbod. Als dát aanbod van de markt zou verdwijnen door intrekking, of men de bereidheid heeft om de prijs naar een realistisch niveau terug te brengen, krijg je een kleiner en kwalitatief beter aanbod en een betere balans tussen vraag en aanbod. Dat is waar we weer naartoe moeten. Als makelaarskantoor zijn wij dan ook kritisch op zowel nieuwe als bestaande opdrachten.
We zullen nog wel één tot anderhalf jaar nodig hebben voordat het aantal transacties weer een beetje op niveau komt. Het sentiment in de markt wordt absoluut beter, maar ik denk dat makelaars zelf ook een heel belangrijke sleutel in handen hebben door te zorgen dat mensen reëel worden. Nog elke dag komen panden te koop voor prijzen waarbij je weet dat ze niet verkocht gaan worden op basis van die vraagprijs. Het optelsommetje van al die huizen die al heel lang te koop staan, doet iets met de beleving van kopers en de manier waarop zij tegen de markt aankijken. Als makelaarskantoor zien wij de toekomst positief in. Er zijn altijd kansen, mogelijkheden en manieren om je te profileren. Kritisch op jezelf zijn en blijven is daarbij belangrijk. Wat dat betreft is het misschien nog niet eens zo slecht dat we de afgelopen jaren wat mindere tijden hebben. Het heeft ons in ieder geval nog eens een spiegel voorgehouden. Ik denk dat we daarmee uiteindelijk ons voordeel doen. Want de dienstverlening is anders en op een hoger niveau gekomen. Waar de markt om vraagt. Geen uitgeklede diensten, maar kwaliteit. Dat wil ik absoluut handhaven en daar wil ik nooit concessies in doen.”
‘Op veranderende omstandigheden in de markt moet je je houding aanpassen’ 4
COLUMN
Toen dit kabinet in november vorig jaar aantrad, trof het een koopwoningmarkt AAN WAARVAN DE NEERGAANDE LIJN NOG NIET WAS GESTUIT )N DECEMBER WAS ER weliswaar een forse piek in het aantal transacties, maar dat kwam omdat veel kopers nog snel wilden profiteren van de laatste mogelijkheid van een aantal fiscale voordelen. Nu we een jaar verder zijn, lijkt het erop dat de koopwoningmarkt stabiliseert. Ondertussen heeft het kabinet een pakket maatregelen in koopsector doorgevoerd. Tijd voor een balans.
te verdwijnen. Globaal één miljoen huishoudens staan met hun hypotheek onder water en het merendeel kan of wil niet verhuizen. De daling van de beoordeling van Nederland door Standaard and Poor’s van AAA naar AA+ hangt rechtstreeks samen met problemen op koopwoningmarkt. De achterblijvende binnenlandse consumptie komt in belangrijke mate door eigenaar-bewoners die weer boven water willen komen. Blok is geen tovenaar. Twintig jaar slecht beleid is niet in één jaar ongedaan te maken. Binnen zijn mogelijkheden is zijn beleid voor de koopsector in balans. Johan Conijn, buitengewoon hoogleraar Woningmarkt Universiteit van Amsterdam, verbonden aan de Amsterdam School of Real Estate
g e
et sca e ste se ee t e ded gd e a gee e sto e de werking wilde weten. Ondertussen was duidelijk dat de voordelen van het fiscale stelsel uitnodigden tot maximering van de hypotheekschuld, niet alleen bij de aankoop van de woning, maar gedurende de gehele looptijd van de lening. Crisis of geen crisis, een dergelijk pervers stelsel diende zo snel mogelijk ontmanteld te worden.
Starters Minister Blok heeft niet alleen bij starters minimaal een annuïtaire aflossing verplicht als voorwaarde voor de fiscale aftrekbaarheid van de rente. Ook de kapitaalverzekering eigen woning, die de eigenaar-bewoner in staat stelt onbelast vermogen te vormen, is voor nieuwe gevallen beëindigd. De hoogte van de lening neemt geleidelijk af tot 100 procent van de waarde van de woning in 2018. Voorts daalt het percentage waartegen de hypotheekrente in de hoogste schijf kan worden afgetrokken in 28 jaar van 52 procent naar 38 procent, en de extra inkomsten worden via een lagere
De reacties op het beleid van Blok zijn wisselend. Aan de ene kant zijn er pleidooien om de starters verder te ondersteunen. Logisch zijn dergelijke pleidooien niet omdat de starter nu goedkoper uit is dan voordat de crisis begon, ook als rekening wordt gehouden met de aflossingsplicht. Het zijn ook niet de starters die het massaal laten afweten op de koopwoningmarkt, maar de doorstromers. Aan de andere kant zijn er voorstanders van verdergaande maatregelen. Zeker, met het pakket van Blok is het laatste woord niet gezegd, maar het dient geen nut om nu verdere stappen te bepleiten. In alle hervormingsvoorstellen van de afgelopen jaren is de geleidelijkheid van de aanpassingen als belangrijke randvoorwaarde genoemd. Die geleidelijkheid vereist nu een pas op de plaats.
Nog niet gezond Hiermee is de koopwoningmarkt nog lang niet gezond. Het aanbod van hypothecaire leningen blijft problematisch. Het al lang gewenste Nationaal Hypotheek Instituut dreigt uit het zicht
FAITS DIVERS
‘De voordelen van het fiscale stelsel nodigden uit tot maximering van de hypotheekschuld’
LIMOENGEUR OM JE HUIS TE VERKOPEN Enige tijd terug kwam er een kaars op de markt die de geur van appeltaart moest imiteren. De verkoper van de kaars meldde met trots dat veel makelaars de kaars al besteld hadden. De geur van versgebakken appeltaart staat in de makelaarswereld al tijden bekend als een goede manier om een huis sneller te verkopen. Ook interieurstylisten hameren op het belang van de juiste geur. Maar hoe goed werkt het bakken van een appeltaart – of het imiteren van de geur – werkelijk? Nou, niet zo goed, zeggen Amerikaanse wetenschappers. Zij onderzochten de invloed van verschillende geuren op het koopgedrag van consumenten. Wat bleek? Appeltaart, vers gebakken koekjes en andere geurmengsel zorgden er helemaal niet voor dat mensen meer kopen. Hoe dat kan? Eric Sprangenberg, één van de onderzoekers, zegt dat bij het verwerken van een geur die bestaat uit verschillende delen (zoals deeg, appel en suiker), meer informatie door de hersenen verwerkt moet worden dan bij een enkele geur. Net zoals mensen maar een bepaalde afstand kunnen wandelen of rennen, kunnen zij ook maar een bepaalde hoeveelheid informatie verwerken.
F FAITS DIVERS DIVERS IV
Hebben mensen te weinig ruimte om meer informatie te verwerken, dan is het moeilijk nog beslissingen te nemen. Dat is ook de reden dat de Amerikaanse president Obama steevast lun met een chicken sandwich. Als hij niet over zijn broodje hoeft te beslissen, kan hij betere polit beslissingen nemen.
Sinaasappelgeur
ee hing. En zo werkt
Geen appeltaart dus, maar welke geuren je dan wel moet hebben? Geuren als limoen, sinaasappel, dennenhout, vanille, groene thee, of gewoon frisse buitenlucht werken goed. Het voordeel is dat die eurkaars
Ook bij de koop van een huis moet dus veel informatie verwerkt worden. Het klin winkel waar enkel een sinaasappelgeur hing, kochten mensen gemiddeld 20 proc
December 2013
5
ACTUEEL
Inspirerend jaarcongres NVM over veranderende marktomstandigheden ‘Wat ga jij morgen anders doen? Over veranderen en meer’. Dat was het thema van HET .6- *AARCONGRES OP NOVEMBER IN CONGRESCENTRUM $E &ABRIQUE