81
September – november
IJsvogels in Arcen
Schitterend gelegen aan de Noord-Limburgse Maas is het vestingstadje Arcen een geweldig uitgangspunt voor een rijk gevulde dag. Met de tuinen van Kasteel Arcen, Stoombrouwerij Hertog Jan en Graanbranderij De IJsvogel in de Wijmarse molen is Arcen ook in de herfst een publiekstrekker, maar tijdens de wandeling zult u weinig andere bezoekers treffen. Bijzonder is de natuurontwikkeling in de Maascorridor waar sinds 1995 hard wordt gewerkt om het stroombed van de regenrivier aantrekkelijker te maken voor planten, dieren en recreanten. En met succes. Het gebied behoort inmiddels tot de rijkste natuurgebieden van Noord-Limburg, waar uitzonderlijk veel vogelsoorten zijn verschenen, waaronder de ijsvogel. © ANWB B.V. Den Haag
82
Snorrende vissers Niet voor niets heet de graanbranderij ‘De IJsvogel’. De schepraderen van de watermolen worden gevoed door een flink stromende beek die van het hoogterras naar de Maas stroomt. En bij de productie van o.a. jenever is zuiver water nodig. Juist bij beken met helder stromend water zijn ijsvogels te vinden. Gelukkig komen er door zorgvuldig natuurbeheer steeds meer ‘goede’ beken, waardoor de ijsvogel in aantal toeneemt. Het kleine blauwe vogeltje met oranje borst en dolksnavel is in Nederland een standvogel, hij is dus het hele jaar waar te nemen. Let op overhangende takken die ijsvogels gebruiken als visstek. Tijdens de vlucht zijn ze haast niet te zien. Met wel 80 km/uur snorren ze op hun prooi af!
Direct aan het begin van de route liggen de Kasteeltuinen Arcen. Het is een fraai aangelegd park waar u kunt genieten van klassiek en modern vormgegeven tuinen. Het Kasteel van Arcen is gebouwd in barokstijl in opdracht van de hertogen van Gelre en kenmerkt zich onder andere door overdadige vormen en uitdrukkingen van kracht – het streven naar grootsheid. Tijdens de herfst ondergaat de natuur in de tuinen een ware metamorfose en is het kleurenpalet onbegrensd. Hoewel nu nauwelijks meer voor te stellen, was het Maasdal aan het eind van de laatste ijstijd het toneel van stevige stormen. Zand dat door de rivier was aangevoerd en afgezet op haar oevers werd door de zuidwestelijke wind in noordoostelijke richting opgestuwd. Duinen tot wel 25 meter hoogte waren het gevolg. De typische hoefijzervormige Maasduinen hebben van de Maas afgekeerde armen en zijn aan de lijzijde verbonden. Door de grootte en begroeiing is de vorm van deze ‘paraboolduinen’ moeilijk te herkennen. Soms ook is het verbindende duin tussen de armen weggeblazen. Alleen de evenwijdige armen zijn dan over en heten ‘streepduinen’. Hier in het bos is de noordoostelijke richting van
at
Ham
eweg
stra
Dorpe
r
Grensweg
A
sstr aß Maa
Brandemolen
weg
Maasstraat
Maasstraat
Lottumseweg
Walb ecker
r
e
An Fossa
S
07187
Lingsfort
d vel
Ar ce ne r
eg
Leeremarksche e Stokterw g
R
Ha nik er w eg
Arcen Kasteeltuinen
Heide
z
Holter
o
Hoogbroek
Schans
n Vo
og
Ho
Homberg
l
en
e
H
Valkenheide
Lottum
6
Veerw eg
Lo o iw
70785
In 't Zand
Hoekereind
Broek
Tongelder veld
w ker Hani
eg
g erwe Hanik Valkenberg
Hanik
N271
Lomm
g
H
Grubben vorsterwe g
Afstand 11 km ca. 3 uur
e zer w ui th ou
Route inkorten Ga bij richting pont. In bocht naar rechts, ga linksaf, over de dijk naar Arcen. Inkorting van 4,5 km. Startpunt Parkeerplaats Kasteel Arcen Bewegwijzering Geen, zie routebeschrijving
Lommer
Parkeren Kasteel Arcen, Lingsforterweg 26
5944 BE Arcen (€ 4, parkeermunt bij kassa kasteeltuinen). Schans, 5944 AE Arcen (gratis).
heide Vogts Veerpont d yk Arcen-Broekhuizen, 6.3022 uur, za 7.30-22 uur, zon- en feestdagen 9-22 uur. Lottum-Lomm, apr.-sep. 721 uur, za, zon- en feestdagen 8-21 uur, okt.-mrt. 7-19 uur.
OV NS-station Venlo, Veoliabus Landschapstype 83 ri. Nijmegen. Halte MaasBos, rivieren/beekdalen straat/Koestraat, 5 min. lopen. Bijzonderheden Honden Bij hoogwater in Arcen is de Niet toegestaan wandeling niet mogelijk
Am
Holland
Wielder
Bruch
Kl .
eg
De Steegh Rijksstrw g
Papel ing De
ijk rd
r eg Hanike w
st or
Straelensche
n
Zwaanenheike
k erdij Horst
e
ssa er Fo An d
r rte fo gs Lin
A
be ek
g we
ke lw
g we ide
Zandhoek
Arcen
en nn Ho
Bosserwe
rhe rpe Do
09050
en mol
g
Stokt
sterweg Hor
de an Br
n
Walbeck
heide
Brandemolen
M
w am Ro
de
nzw g e
Veld
Boerenweg erg Leeb
o r s w e iek
6
Broekhuizen
In
Rodedijk
heide
07921
pte Hie eg w
Dorper
Boeren
Bierbrouwerij Hertog Jan
07192
Genenberg
heide
Maasveldweg
Broek str
He we ideg
09051
k Vin
Gre
De Heide
in Kle
Klein Vink
n ne on In den H
H em ing
g
N271
weg rheide
Broekhuizenvorst Aertsstra at
Hulswe
eg nw
ert
Belsberg
Legert Os te bo s
se Nee
De Hertog Jan Brouwerij, voorheen Stoombierbrouwerij De Vriendenkring
de armen goed te herkennen. Het levert een onverwacht gevarieerd herfsttoneel op! Stoer aan de Maas staat de Arcense Stoombierbrouwerij Hertog Jan. Ooit begonnen als Brouwerij de Vriendenkring, is Hertog Jan met pilsner van lage gisting en speciaalbieren van hoge gisting niet meer weg te denken uit de Nederlandse cafés en schappen. Meesterbrouwer Gerard van den Broek vertelt er met passie
over. En die passie is wellicht wat, naast de smaak, zo aanspreekt bij Hertog Jan. Waar gebeurd (mei 2011): Een auto stopt naast de brouwerij. De deur aan de passagierskant zwaait open en een jonge man stapt uit. Terwijl de auto wegdraait om te parkeren, gaat de man, midden op straat, op z’n knieën. Hij buigt zijn gezicht naar het plaveisel, strekt daarbij zijn armen voorwaarts richting de brouwerij en herhaalt deze aanbidding driemaal.
Een devote liefhebber eert zijn merk! In de herfst wordt het bockbier gebrouwen, een speciaalbier met de kleur van herfstbladeren. Wellicht wordt het tijd voor een pauze … Meer weten?
In de binnenbocht van de Maas zijn de lichtste deeltjes die het water aanvoert afgezet. Deze klei is in Broekhuizerweerd in 1995 afgegraven om dijken en kades te verhogen, om overstromingen, zoals in 1993, te voorkomen. Sinds die tijd hebben alle belanghebbenden in de Maascorridor de handen ineengeslagen om hoogwater in de Maas beheersbaar te houden door middel van hoogwatergeulen (overloopgeulen), om aaneengesloten riviernatuur te realiseren en om de toeristisch-recreatieve aantrekkelijkheid van het gebied te vergroten. Inmiddels is de Maascorridor uitgegroeid tot een van de rijkste natuurgebieden van Noord-Limburg, met een uitzonderlijk rijk planten- en dierenleven.
Ook Barbara’s Weerd is onderdeel van het project Maascorridor. Het in 1998 gestarte natuurgebied is vernoemd naar het voormalige klooster Sint-Barbara. Volgens de legende werd de vader van Barbara van Nicomedië getroffen door de bliksem toen hij haar had onthoofd omdat zij zich had bekeerd tot het christendom. Sint-Barbara geldt hierom als beschermheilige tegen brand en bliksem, maar ook bij een fikse najaarsstorm kunt u zich tot haar wenden! U kunt uw wandeling afsluiten met een bezoek aan Graanbranderij De IJsvogel, gevestigd in de Wijmarse Watermolen. Traditioneel werd in de herfst in huisstokerijen
Hand in hand De Maas is een regenrivier. Zij ontspringt op het Plateau de Langres, een heuvelachtige vlakte in Noord-Frankrijk om 935 km later bij het Haringvliet in zee te eindigen. Het stroomgebied, zo groot als Nederland, is zesmaal maal kleiner dan het stroomgebied van de Rijn, waardoor de kans groot is dat het in het hele vangstgebied tegelijkertijd regent. In grote delen van het stroomgebied wordt het water door een slecht doorlatende bodem niet vastgehouden. Hevige herfstregen in de Ardennen leidt binnen een dag tot hoog water in Limburg! Om overstromingen te voorkomen op plekken waar dat niet gewenst is, zijn langs de rivier plekken ingericht waar de piekafvoeren opgevangen worden. Deze retentiebekkens hebben een dubbelrol; waterberging en de natuur krijgt er ruim baan. Zo gaan veiligheid en natuurontwikkeling hand in hand.
alcohol gemaakt uit de oogst. En dat kon van alles zijn, zolang er maar suiker of zetmeel in zat! Door fruit, druiven of bijvoorbeeld ook graan te laten vergisten of vermouten ontstaat een licht alcoholische drank (wijn of bier) dat in een ketel wordt gedestilleerd tot een vloeistof met een hoog alcoholpercentage. Omdat bij het stoken van drinkbare alcohol (ethanol) ook het schadelijke methanol kan vrijkomen, is thuisstoken bij wet verboden en alleen nog onder strenge voorwaarden mogelijk. De IJsvogel heeft van dit ambacht zijn specialiteit gemaakt. In de schenkerij worden eigengestookte jenever, kruidenbitters en likeuren geserveerd.
Witte kwikstraat langs de oever van de Maas
Ook gezien IJskelder, goudfazanten, gallowayrunderen, charolaisrunderen, adderwortel, rode ogentroost, kuifeend, roodborsttapuit, vuurlibel, weidebeekjuffer.
Veerpont tussen Arcen en Broekhuizen
Routebeschrijving Vanaf de parkeerplaats la. Steek rijksweg over. Neem 2e bospad ra, Landgoed Arcen. Einde bospad la. Vijfsprong la. Steek verkeersweg over en ga rechtuit, bospad. Na 250 m rechts meebuigen, evenwijdig aan verkeersweg. Na zandverstuiving onverharde bosweg oversteken, rechtuit heuvel op. Steek gravelweg over. Na 100 m bocht naar rechts. Neem 2e pad links. Negeer pad naar rechts. Steek beek over. Ga op viersprong links. Volg beek en steek verkeersweg over. Bosweg rd. Neem 1e onverharde weg ra. Hoofdpad la volgen. Kruising rd, Witveldweg. Einde ra. Neem 1e weg links. Bij begraafplaats ra (onverharde weg). Einde weg la. Verkeersweg rd oversteken. Ga rd naar de veerpont. Aan overzijde, direct links (markering ‘Stempel van de Maas). Volg uitgemaaid pad, even later strak langs water. Bocht naar rechts. Ga la door
klaphek (Broekhuizer Weerd en Aastbroek). Ga vóór 2e beekje ra, bruggetje. Ga door klaphek, steek weg over en ga opnieuw door klaphek. Rd langs beek. Bocht naar links. Ga rd. Naast veerooster rd. Na paddenpoel ra, la, la door klaphek. Steek gravelweg over en vervolg akkerweg. Op asfalt (einde markering ‘Stempel van de Maas’), naast kwekerij, rd. Einde weg la. Rd tot veerpont. Aan de overzijde, na 75 meter, la door klaphek (Barbara’s Weerd). Volg witte markering, later groene markering rd. Einde pad door klaphek. Ga la, langs linkerzijde van de verkeersweg. Ga, 50 meter na de Wijmarse molen, la en ga door klaphek. Bocht met dijkje naar rechts. Na klaphek la. Bij pleintje met hoge beuken, ra oversteken. Rd (bordje Kasteeltuinen Arcen). Neem 1e pad ra. Bocht naar rechts (of links). Einde rd tot parkeerplaats.
Horeca Brasserie Het Koetshuys, Lingsforterweg 26, 5944 BE Arcen, 077 473 60 20, www.kasteeltuinen.nl; open mei-sep. 9.30-18 uur, okt.–apr. 10-17 uur. Pannekoekenrestaurant de Bosrand, Leermarkt 17, 5944 BM Arcen, 077 473 12 35, www.debosrandarcen.nl; open di-zo 11-20 uur. Café de Hertog Jan Proeverij, Kruisweg 43, 5944 EM Arcen, 077 473 91 60, www.hertogjanproeverij.nl; ma gesl. Broekhuizen, diverse mogelijkheden. Graanbranderij De IJsvogel, Schans 20a, 5944 AG Arcen, 077 473 12 40, www.ijsvogel.com; open apr.-okt. 11-18 uur, okt.-nov za-zo, herfst vakantie elke dag.
