iab INSTITUUT VAN DE ACCOUNTANTS EN DE BELASTINGCONSULENTEN

iab

INSTITUUT VAN DE ACCOUNTANTS EN DE BELASTINGCONSULENTEN

JAARVERSLAG

2002


Woord van de Voorzitter

Ter gelegenheid van de Algemene Vergadering van 2002, deelde ik mee dat de Raad zou onderzoeken in welke mate accountants nauwer betrokken zouden kunnen worden bij de werking van de raad van bestuur van onze ondernemingen. De Raad van het IAB heeft bij beslissing van 2 december 2002 de criteria verfijnd op grond waarvan de accountant in ondernemingen een rol kan spelen die veel verder gaat dan die van adviseur. De toepasselijke modaliteiten werden intussen via de publicaties van het Instituut en via de pers kenbaar gemaakt en worden in dit jaarverslag omstandig toegelicht. Deze uitermate belangrijke beslissing zal ongetwijfeld bijdragen tot de continuïteit van onze ondernemingen en de eraan verbonden tewerkstelling.

Zoals ons Instituut het telkens opnieuw benadrukt, is continuïteit de belangrijkste drijfveer van iedere onderneming. Denken en handelen op (middel)lange termijn is hierbij van het grootste belang. Duurzaamheid mag nooit wijken voor snel succes. De vertrouwenscrisis op het vlak van de financiële rapportering die de economische sector heeft meegemaakt is echter een gelegenheid gebleken om van de professionals in de financiële verslaggeving, de boekhouding en de belasting te blijven eisen dat zij een kwalitatief hoogstaande opleiding en permanente vorming moeten genieten en dat zij hun diensten moeten aanbieden binnen het strikte kader van de deontologische regels. De nood aan een hoogstaande opleiding en de naleving van de deontologische regels staan sinds meerdere jaren ingeschreven in de Wet van 21 februari 1985 tot organisatie en reglementering van het beroep van accountant en meer recent in de Wet van 22 april 1999 waarbij het dragen van de titel van belastingconsulent is gereglementeerd en waarbij de discipline verbonden aan hun respectieve opdrachten wordt geregeld. Echte professionals onderscheiden zich van anderen doordat zij werken met expliciete standaarden en gedragscodes.

De beslissing van de Raad om in welbepaalde omstandigheden accountants toe te laten een bestuursmandaat op te nemen mag echter geen vrijgeleide zijn voor een wildgroei aan mandaten. Daarom zal iedere aanvraag individueel worden onderzocht in het licht van de vooropgestelde criteria. De Raad is ervan overtuigd op deze wijze bij te dragen tot een versterking van het economisch weefsel van onze samenleving.

Het Instituut zal niets onverlet laten om al zijn leden in hun maatschappelijke opdracht verder te begeleiden.

J. DE LEENHEER Voorzitter

3

Inhoud

Woord van de voorzitter

Events 2002 –

Algemene ledenvergadering 27 april 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

–

Gezamenlijke Raadsvergadering IBR en IAB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

–

‘Een actuele kijk op de IAS/IFRS en de modernisering van de EU-boekhoudrichtlijnen’ Seminarie IAB/BBL-ING – Brussel, 3 september 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

–

‘De nieuwe wetgeving inzake de VZW, de Stichting en de Internationale Vereniging’. Studiedag IAB/IBR – Brussel, 17 september 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

–

‘Fiscale geschillenprocedure: een eerste evaluatie’. Studienamiddag IAB/OBFG – Brussel, 25 oktober 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

–

‘Hervorming vennootschapsbelasting: resultaten en perspectieven’. Studienamiddag IAB – Brussel, 13 november 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

–

‘Het gerechtelijk deskundigenonderzoek, de accountant en de belastingconsulent’. Studiedag IAB – Brussel, 12 december 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Publicaties –

Informatie over de dienstverlening van accountants en belastingconsulenten . . . . . . . . . . . . . . 29

–

Wetboek vennootschapsrecht. Geannoteerd wetboek van Vennootschappen met bijzondere wetgeving. Geactualiseerde versie 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

–

Codex fiscaal recht 2001 - 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

–

Accountancy & Tax . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

–

IAB-Info . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

–

Website www.accountancy.be – Extranet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

–

IAS voor ondernemingsraden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Toegang tot het beroep –

Verslag Stagecommissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

–

De wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen en de erkenningsprocedure in uitvoering van de overgangsmaatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

–

Overstapmogelijkheden IAB-IBR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

–

Buitenlandse confraters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

–

De hoedanigheid van belastingconsulent en het uitoefenen van boekhoudactiviteiten in het kader van art. 60 W. 22 april 1999 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Uitoefening van het beroep

4

–

Publiciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

–

Strijd tegen het witwassen: balans en perspectieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45


–

Elektronische aangifte: concrete realisaties en kortetermijnprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

–

Fisconet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

–

De ‘Corporate Governance - wet’: een overzicht van de grote lijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

–

Aanpassingen aan de Faillissementswet: nieuwe opdracht voor de accountant . . . . . . . . . . . . . 58

–

Administratieve vereenvoudiging: de ‘Ondernemingsloketten’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

–

‘Certified Internal Auditor’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

–

Collectieve polis beroepsaansprakelijkheid: premie daalt met 10% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

–

De nieuwe VZW-wetgeving onder de loep: boekhouding en controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

–

Normen inzake het verslag op te stellen bij de omzetting van een vennootschap . . . . . . . . . . . . 66

–

Interprofessionele samenwerking advocaten en accountants . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

–

‘Ethiek en fiscaliteit’: bijzonder constructieve debatten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

–

Faillissement als fraudetechniek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

–

Controle Kringloopcentra: opdracht voor de externe accountant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

–

Stock-option plans: nieuwe opdracht voor externe accountants . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

–

Bestuursmandaat accountant – Beslissing van de Raad van 2 december 2002 . . . . . . . . . . . . 71

Rechtspraak –

Tuchtdossiers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

–

Erkenningsdossiers belastingconsulenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

–

Dossiers titel en monopolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

–

Eerherstel in tuchtzaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Commissies –

Commissie Boekhoudkundige Normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

–

IAB-Commissies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

–

Gemengde Commissies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

–

Samenwerking met het notariaat: Gemengde Commissie IAB-IBR-Nationale Kamer van Notarissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

Internationale werking –

Confédération Fiscale Européenne (CFE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

–

Fédération des Experts-Comptables Européens (FEE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

–

De werking van EFRAG gedurende 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

–

Conferenties en congressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

–

IFAC 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

Het Instituut –

Organigram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

–

Diensten van het Instituut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

–

Statistieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

–

Overleden confraters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127


Events 2002 Algemene ledenvergadering - 27 april 2002 De zestiende Algemene Vergadering van het Instituut vond plaats op 27 april 2002 in het Brusselse Paleis voor Congressen. Ze werd bijgewoond door een 800-tal leden evenals door talrijke vooraanstaande personen uit de economische en juridische wereld.

Het bureau Het bureau was samengesteld uit de heren Johan DE LEENHEER, Voorzitter, Guy STEVENS, Vice-Voorzitter, André BERT, Secretaris-Penningmeester, en mevrouw Micheline CLAES, Secretaris, bijgestaan door de heer Philip VAN EECKHOUTE, Secretaris-generaal.

Johan DE LEENHEER, Guy STEVENS, Micheline CLAES, André BERT en Philip VAN EECKHOUTE

Toespraak van de Voorzitter (1e deel) De heer DE LEENHEER vestigde eerst en vooral de aandacht op de werkzaamheden van de nieuwe Stagecommissie en de Stagedienst, die, onder leiding van de heer Jos VAN WEMMEL en mevrouw Christine CLOQUET, van start waren gegaan met de voorbereiding van het toelatingsexamen. Hij onderstreepte dat de Raad, in afwachting van een nieuw koninklijk besluit dat de stage en de examens voor kandidaat-accountants en -belastingconsulenten definitief regelt, besliste om reeds naar aanleiding van de examensessie 2002 een specifiek toelatingsexamen tot de stage voor kandidaat-belastingconsulenten te organiseren; voor deze sessie werd overigens een stelsel van vrijstellingen ingevoerd. Het betreft een eenmalige regeling, die het fiat kreeg van de Hoge Raad voor de Economische Beroepen, en die, hoogstwaarschijnlijk vanaf 2003, zal worden aangepast aan de bepalingen van het definitieve KB. De Voorzitter dankte de Stagecommissie en de Stagedienst hartelijk voor hun inzet en het prachtige werk dat zij in dit kader hebben verricht.

7

Events 2002

De Voorzitter gaf vervolgens een overzicht van de belangrijkste activiteiten van het Instituut in 2001: •

het succesvol colloquium rond de strijd tegen de grote fiscale fraude, dat het Instituut organiseerde in samenwerking met De heer A. ZENNER, Regeringscommissaris belast met de strijd tegen de grote fiscale fraude en de vereenvoudiging van de fiscale procedures. De Voorzitter lichtte overigens één van de thema’s toe die tijdens het colloquium aan bod kwamen - dat van het beroepsgeheim, met name;

•

de actualisering van de databank Eurochallenger. Die actualisering werd toevertrouwd aan een stuurgroep, voorgezeten door de heer KROCKAERT en samengesteld uit specialisten in verschillende vakgebieden, en leidde tot de ontwikkeling van een bijzonder geslaagde nieuwe versie. De heer DE LEENHEER bedankte de heer KROCKAERT en zijn equipe voor hun voortreffelijke werk in dit kader.

•

de vruchtbare samenwerking tussen het Instituut, de vertegenwoordigers van het Ministerie van Financiën en van het Kabinet van Alain ZENNER die leidde tot het operationeel opstarten van de EDIVATmodule en tot de laatste tests van het INTERVAT-systeem. Voorzitter DE LEENHEER bestempelde de nieuwe manier van communiceren, ingeluid door de elektronische belastingaangiften, als ‘de hoeksteen van de administratieve vereenvoudiging’;

•

een aantal nieuwe opdrachten werden door de wetgever in de loop van 2001 toevertrouwd aan de externe accountants: – de Wet op de Werknemersparticipatie maakte de tussenkomst van externe accountants mogelijk in geval van kapitaalsparticipatie, en met name wanneer de betrokken aandelen niet worden genoteerd of verhandeld op de beurs. De heer DE LEENHEER greep de gelegenheid aan om Professor Jean-Paul SERVAIS en de heren Jan VERHOEYE en Bruno COLMANT te bedanken die meewerkten aan het colloquium dat het Instituut over dit onderwerp organiseerde in samenwerking met de FVIB; – het Instituut richtte, samen met de Nationale Kamer der Notarissen en het Instituut der Bedrijfsrevisoren, een gemengde commissie op die de bepalingen van de Wet op het notariaat en het Koninklijk Besluit met betrekking tot de waardering van notariskantoren ten aanzien van de betrokken beroepsbeoefenaars op een concrete en praktische manier van toelichting zal voorzien;

•

beslissing van de Raad tot concreet invullen van de wettelijke voorschriften die de stagiairs en de leden een opdracht inzake begeleiding van startende ondernemingen toevertrouwen. Over het onderwerp zal ook een handboek worden uitgegeven, ‘Oprichting en opstartfase van ondernemingen’, dat alle relevante facetten van de oprichting van ondernemingen en de eerste activiteitsjaren omvat. De coördinatie ervan werd toevertrouwd aan Professor Doctor Anne BENOIT-MOURY (Université de Liège) en Professor Doctor Bernard TILLEMAN (KULeuven);

•

informeren van de leden over de IAS-normen. In dit kader werd hen eind 2001 het handboek ‘The Practical Guide to Applying IAS in Belgium’ toegestuurd. De Voorzitter benadrukte ook dat het Instituut erop toeziet dat de IAS-normen tijdig in onze landstalen worden vertaald;

•

hoorzitting betreffende het wetsontwerp ‘Corporate Governance’. Eind 2001 lichtte de Voorzitter van de Raad van het Instituut, op uitnodiging van de Kamercommissie belast met de problemen inzake handels- en economisch recht, zijn standpunt toe met betrekking tot dit wetsontwerp.

8


Tot slot bracht de heer DE LEENHEER alle confraters en medewerkers in herinnering die ons in 2001 zijn ontvallen. Hij noemde met name twee grote figuren van het beroep, André PRINZ en Joseph COLLEYE, maar ook Corry VANDER BORGHT, die gedurende jaren de administratieve diensten van het Instituut heeft versterkt. ¶ Hij bedankte al de personen die hun medewerking verlenen aan de erkenningscommissies en in het bijzonder mevrouw Anne SPIRITUS-DASSESSE, voorzitter van de Erkenningscommissie Belastingconsulenten; de leden die in de verschillende commissies en de FEE-werkgroepen zetelen en in het bijzonder Ruddy DE WILDE als lid van de Raad van de FEE; Guy STEVENS, Vice-Voorzitter; de Raad en het Uitvoerend Comité; Past-presidents Roger VANDELANOTTE en Raymond KROCKAERT; de diensten van het Instituut onder leiding van Philip VAN EECKHOUTE en Isabelle HAMERLINCK. ¶ De heer DE LEENHEER feliciteerde ook de stagiairs en wenste hen veel moed, doorzettingsvermogen en succes, evenals alle nieuwe confraters en dankte hartelijk de leden voor hun inzet, loyauteit en professionalisme.

Toespraak van de Vice-Voorzitter De heer STEVENS, Vice-Voorzitter, analyseerde in zijn uiteenzetting eerst en vooral het advies van de Hoge Raad voor de Economische Beroepen met betrekking tot het voorontwerp van koninklijk besluit betreffende de examens en de stage van de kandidaten-accountants en/of belastingconsulenten. ¶ Daarnaast becommentarieerde hij de twee wijzigingen die, in afwachting van het nieuwe KB, werden aangebracht aan het toegangsexamen, georganiseerd door de Raad op 2 en 16 maart 2002. Deze wijzigingen betroffen enerzijds het feit dat de kandidaten voor de eerste maal de keuze hadden tussen het toelatingsexamen tot de stage van belastingconsulent en het Guy STEVENS, Vice-Voorzitter

toelatingsexamen tot de stage van accountant en anderzijds het feit dat de kandidaten, in functie van hun vooropleiding,

werden vrijgesteld van bepaalde onderdelen van de examenstof. Hij belichtte verder de spreiding van de 1330 inschrijvingen – d.i. meer dan het dubbele van het aantal bij de vorige examensessies, - over de twee categorieën van toelatingsexamen. ¶ De heer STEVENS benadrukte dat het Instituut, met het organiseren van dit examen, belangrijke praktijkervaring had opgedaan die in de toekomst zeker nog haar nut zou bewijzen. Hij bedankte tot slot de Stagecommissie en de Stagedienst voor het aanzienlijke werk dat ze in dit kader hebben verricht.

9

Events 2002

Financieel verslag De heer André BERT, Secretaris-Penningmeester, bracht verslag uit over de financiële toestand van het Instituut - het boekjaar vertoonde een batig saldo van 103 978,29 EUR (4 194 474 BEF) – en besprak de financiële staten die aan de leden werden bezorgd.

André BERT, Secretaris-Penningmeester

Verslag van de commissarissen De heer Hugo DOOMS, Commissaris, bracht, zowel in eigen naam als in naam van de heer Thierry BECKO, verslag uit over de rekeningen van het afgelopen jaar. ¶ De Commissarissen bevestigden dat de jaarrekening, die op 31 december 2001 een

batig

saldo

vertoonde

van

4 194 474

BEF

(103 978,29 EUR) en een balanstotaal van 123 750 010 BEF (3 067 682,62 EUR), exact was en een getrouw beeld gaf van de financiële toestand en het vermogen van het Instituut, en Hugo DOOMS, Commissaris

dat de boekhouding werd gevoerd met naleving van de wettelijke boekhoudkundige regels, zoals die in België worden toegepast.

Voorstelling van de begroting 2002 De heer André BERT, Secretaris-Penningmeester, stelde vervolgens de begroting 2002 voor. Het bedrag van de ledenbijdragen, omgezet in euro, bleef ongewijzigd t.o.v. het vorig jaar. Micheline CLAES, Secretaris

Overhandiging van de prijzen van de Stichting van het Nationaal College der Accountants van België De heer Serge VERELST, Vice-Voorzitter van het Nationaal College der Accountants van België, herinnerde aan de doelstellingen van de Stichting van genoemd Nationaal College. In naam van de Stichting overhandigden vervolgens de heren René HOUDMONT, Voorzitter van het College, en hijzelf een prijs van 750 EUR aan elk van de vijf (voor de gelegenheid zeven) Franstalige kandidaat-stagiairs en de vijf Nederlandstalige kandidaat-stagiairs die de beste resultaten behaalden bij het toegangsexamen - sessie 2001.

10


Nederlandstalige stagiairs

Franstalige stagiairs

Rudi GOGNE

Jean-Michel COLLARD

Koen ELST

Sophie LABILLOY

Marie-Pauline DELSAERDT

Patrick FOUARGE

Pieter DEVLOO

Claudine MICHEL

Dimitri DENDOOVEN

Rong ZHOU Philippe SCHMETS Marie-Laure BAUWENS

Beslissingen De Algemene Vergadering nam unaniem de volgende beslissingen: –

aanstelling van nieuwe Nederlandstalige en Franstalige commissarissen. In de mandaten van Nederlandstalig Commissaris werden de volgende leden aangesteld: de heren Hugo DOOMS (effectief) en Emile VANKEERBERGHEN (plaatsvervangend); in de mandaten van Franstalig Commissaris: de heer Thierry BECKO (effectief) en mevrouw Denise VERANNEMAN (plaatsvervangend);

–

goedkeuring van de rekeningen van het afgelopen boekjaar;

–

kwijting van de leden van de Raad, de penningmeester en de commissarissen;

–

goedkeuring van de begroting 2002; het bedrag van de ledenbijdragen blijft onveranderd.

Hierna worden de ledenbijdragen voor 2002 weergegeven:

CATEGORIEEN

1) Natuurlijke personen interne leden

BIJDRAGEN

297,47 EUR

Een vermindering van 50 % wordt toegestaan aan de: a) nieuwe interne leden erkend in 2002, 2001, 2000 na afloop van een stage van 3 jaar b) gepensioneerde interne leden

148,74 EUR 148,74 EUR

2) Natuurlijke personen externe leden (inclusief verplichte CFI-bijdrage, 12,64 EUR):

458,85 EUR

Een vermindering van 50 % wordt toegestaan aan de: a) nieuwe externe leden erkend in 2002, 2001, 2000 na afloop van een stage van 3 jaar (inclusief verplichte CFI-bijdrage, 12,64 EUR)

235,74 EUR

b) gepensioneerde externe leden (inclusief verplichte CFI-bijdrage, 12,64 EUR)

235,74 EUR

11

Events 2002

CATEGORIEEN

BIJDRAGEN

3) Professionele vennootschappen – eenpersoonsvennootschappen

178,48 EUR

– andere

446,21 EUR

4) Stagiairs (administratieve kosten)

74,37 EUR

Academisch gedeelte Voorstelling website van het Instituut en toespraak door Voorzitter DE LEENHEER De heer DE LEENHEER opende de academische zitting met de voorstelling van de vernieuwde website van het Instituut. ‘Het belang van een degelijke website, die kan uitgroeien tot een volwaardig communicatiemiddel tussen de leden en het Instituut, mag niet worden onderschat’, aldus de Voorzitter. Met dat doel werd de site dan ook inhoudelijk geactualiseerd en grondig geherstructureerd. Op technisch vlak werd er veel zorg besteed aan de gebruiksvriendelijkheid van de site en de navigatie. ¶ De Voorzitter vestigde de aandacht van het publiek ook op twee brochures, de ene gericht tot een publiek van studenten, de andere tot het potentiële cliënteel van onze beroepsOpeningspagina website www.accountancy.be

beoefenaars. ¶ Hij nodigde de aanwezigen vervolgens uit om samen met hem stil te staan bij enkele belangrijke maatschap-

pelijke evoluties en de rol daarin van de accountant en de belastingconsulent. ¶ De Voorzitter verwees om te beginnen naar de «leer van het gewekte vertrouwen» die de Nederlandse professor Th. LIMPERG rond 1930 ontwikkelde en benadrukte dat verschillende van de daarin onderzochte stellingen tot op heden niets aan relevantie hebben ingeboet. Hij reflecteerde vervolgens over de nieuwe tendensen inzake corporate governance. Hij onderstreepte verder dat ondernemers er alle belang bij hebben om goed te focussen op een continuïteitsperspectief: zij moeten een lange termijnvisie ontwikkelen en accountants en belastingconsulenten zijn de aangewezen experts die hen daarin kunnen bijstaan. Een ander thema dat niet ontsnapte aan de aandacht van de Voorzitter, was dat van de faillissementen. Een onderzoek uitgevoerd in 2001 door het handelsinformatiebedrijf Graydon, heeft uitgewezen, zo stelde hij, dat wanbeheer, ontoereikend kapitaal, bepaalde economische omstandigheden en fraude de belangrijkste oorzaken zijn van faillissementen. In de wetenschap dat in een opmerkelijk aantal gevallen het gevaar van wanbeheer en onkunde had kunnen worden afgewend door professioneel advies, besliste de Raad van het Instituut dan ook om onderzoek uit te zullen voeren naar de mate waarin de accountants kunnen worden betrokken bij de wer-

12


king van de raad van bestuur van de ondernemingen. Johan DE LEENHEER besloot met het vraagstuk van de wijze waarop de accountants en de belastingconsulenten hun functie behoren uit te oefenen. « Het betreft in de eerste plaats een economisch vraagstuk, een vraagstuk van doelmatigheid van het beroep als middel ten dienste van het algemeen belang’, zo stelde hij. ‘Dat mag ons evenwel niet uit het oog doen verliezen dat het ethische aspect meer en meer in de belangstelling komt te staan en meer en meer object van onderzoek wordt ».

Uiteenzetting van de heer Eddy WYMEERSCH, « Perspectieven in het bedrijf van de accountants en de belastingconsulenten » De heer DE LEENHEER kondigde vervolgens Professor Doctor Eddy WYMEERSCH aan, Voorzitter van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen. Zijn uiteenzetting betrof de «Perspectieven in het bedrijf van de accountants en de belastingconsulenten», uiteenzetting waarin hij een aantal beschouwingen met betrekking tot de rol van de accountant en de belastingconsulent in het hedendaags ondernemingswezen deelde met de genodigden.

Het exposé van de heer WYMEERSCH werd integraal opEddy WYMEERSCH, Voorzitter van de Commissie voor het Bank- en

genomen in het nummer 2/2002 van Accountancy & Tax, pp. 40 – 48.

Financiewezen

Uiteenzetting van de heer Didier REYNDERS, Minister van Financiën De heer Didier REYNDERS, Minister van Financiën, mocht de academische zitting afsluiten met de voorstelling van een nieuw boek rond het thema van de fiscus, getiteld ‘Fiscale Freud’. Illustrator SERDU

Didier REYNDERS,

Boek ‘Fiscale Freud”

Minister van Financiën

13

Events 2002

bracht 150 tekeningen samen in het boek, tekeningen die stuk voor stuk de relatie fiscus-belastingplichtige op de korrel nemen en die op een subtiele en ludieke manier de ‘nieuwe fiscale cultuur’ waaraan de fiscale Administratie werkt, onderschrijven.

Gezamenlijke Raadsvergadering IBR en IAB

Raden IAB en IBR

In het kader van de verdere toenadering tussen het Instituut der Bedrijfsrevisoren en het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten werd op 3 juni 2002 een gezamenlijke vergadering van de beide Raden georganiseerd. Deze vergadering vond plaats ten zetel van de ‘Fondation Scientifique Jean Bastin’ in het Chateau de Spy. ¶ Johan DE LEENHEER, Voorzitter van het IAB, bedankte er vooreerst de heer Jean BASTIN voor zijn gastvrijheid, en had het vervolgens in zijn uiteenzetting over de vele projecten die IBR en IAB gezamenlijk opvolgen als aanleiding voor de gezamenlijke raadsvergadering. Zo onder meer de wettelijke opdracht bij werknemersparticipatie, de controle op de boekhouding van notarissen en de schatting bij overdracht van notariskantoren, de diverse wettelijke opdrachten in het kader van de milieuproblematiek (Recupel, Kringloopcentra, ...), de gezamenlijke website en extranet, ... ¶ Ludo SWOLFS, Voorzitter van het IBR, ging uitgebreid in op de stand van zaken met betrekking tot de wetgeving inzake ‘Corporate Governance’ en de onafhankelijkheid van de commissaris. Volgende items werden achtereenvolgens door diverse raadsleden van IBR en IAB toegelicht en door de voltallige Raden verder besproken:

•

De gesprekken die tussen beide Instituten worden gevoerd om de procedure inzake de toegang tot het beroep van bedrijfsrevisor, respectievelijk accountant en belastingconsulent, aan te passen met het oog op een gezamenlijk eerste stagejaar.

•

Interprofessionele samenwerking tussen de economische beroepsbeoefenaars met andere vrije beroepen (advocaten, notarissen, ...)

14


•

Het project ‘International Innovation Network’, een internationaal platform waar beide Instituten deelnemen aan gesprekken over nieuwe vormen van dienstverlening, zoals de certificatie van websites (webtrust) of ICT-systemen (Systrust).

•

De procedures inzake kwaliteitscontrole op de beroepsuitoefening die door de respectievelijke Instituten worden gehanteerd.

Op de gezamenlijke Raadsvergadering werd tevens een precedent geschapen: voor de eerste keer werd de aanpassing van een Norm door de raden van IBR en IAB gezamenlijk goedgekeurd. De ‘oude’ Norm inzake het verslag op te stellen bij de omzetting van een vennootschap, in werking getreden op 6 februari 2001, hield geen rekening met de zogenaamde reparatiewet (van het Vennootschappenwetboek) van 23 januari 2001. Precies op het vlak van de omzetting van coöperatieve vennootschappen heeft deze reparatiewet een fundamentele wijziging teweeggebracht. De Norm werd daarom eveneens van toepassing op de omzetting van een CVOA naar een CVBA, hetgeen voorheen niet het geval was. Tevens werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om een aantal onnauwkeurigheden in de tekst te verbeteren. ¶ De aangepaste Norm werd, na advies van de Hoge raad voor de Economische Beroepen, via de geijkte kanalen (Accountancy & Tax, website) aan de leden bekendgemaakt. ¶ De uitgesproken constructieve sfeer die deze eerste gezamenlijke Raadsvergadering kenmerkte, laat vermoeden dat het initiatief ook in de toekomst zal worden herhaald.

‘Een actuele kijk op de IAS/IFRS en de modernisering van de EU-boekhoudrichtlijnen’ Op 3 september 2002 organiseerde het IAB, in samenwerking met de BBL-ING, een seminarie over de nakende introductie van de IAS-normen en de modernisering van de boekhoudrichtlijnen. Verschillende gastsprekers becommentarieerden er, elk vanuit hun eigen perspectief, stand van zaken en perspectieven. Karel VAN HULLE, Afdelingshoofd bij het directoraat-generaal XV van de Europese Unie, becommentarieerde als eerste spreker het conceptueel kader van de IAS-normen. Hij vestigde de aandacht van het publiek ook op het belangrijke vraagstuk van de implementatie van de IAS-normen in Europa, waarin de nog niet zolang geleden opgerichte ‘European Financial Reporting Advisory Group’ (EFRAG) een belangrijke rol moet gaan spelen. ¶ De omschakeling naar de IAS/IFRS-normen brengt ook met zich mee, zo stelde de spreker nog, dat de vierde en de zevende boekhoudrichtlijn dringend moeten worden gemoderniseerd. Het voorstel van richtlijn dat met het oog daarop werd Karel VAN HULLE, Afdelingshoofd bij het directoraat-generaal XV van

geformuleerd, is erop gericht om bestaande tegenstrijdigheden

de Europese Unie

tussen de richtlijnen en de IAS/IFRS-normen weg te werken. ¶ Jean-Paul SERVAIS, Voorzitter van de Hoge Raad voor de Eco-

15

Events 2002

nomische Beroepen en docent aan de ULB, vroeg van zijn kant aandacht voor de noodzaak van adequate opleiding in de materie, die liefst zo snel mogelijk wordt aangevat. ¶ Met betrekking tot het taalprobleem bevestigde de spreker dat een officiële vertaling van de IAS-normen beschikbaar zal zijn in de drie landstalen. ¶ Het idee van een mogelijke uitbreiding van de IAS/IFRS-normen tot alle jaarrekeningen - en dus niet alleen de geconsolideerde - ligt moeilijk omwille van de nauwe band die in België bestaat tussen het boekhouden het fiscaal recht. De Belgische regering zal vóór 2005 over dit punt wellicht geen beslissing nemen, aldus nog de heer SERVAIS. ¶ De spreker stond tot slot nog even stil bij de notie ‘fair value’, één van de hoekstenen van de IAS/IFRS. Bruno COLMANT, Algemeen Directeur van het Crédit européen te Luxemburg, belastingconsulent en lid van de Hoge Raad voor de Financiën, vergeleek, in een boeiende en heldere uiteenzetting, het boekhoudkundig referentiekader zoals dat nu in de niet-Angelsaksisch geïnspireerde lidstaten toepassing vindt, met de IAS. ¶ Hij wees er onder meer op dat, zelfs als de IAS-normen en de continentale rapporteringssystemen in wezen eenzelfde doelstelling nastreven - met name het geven van een getrouw beeld van de financiële situatie van een onderneJ.P. SERVAIS en Bruno COLMANT

ming, - de omschakeling naar de IAS toch een fundamentele ingreep betekent, die zowel positieve als minder positieve as-

pecten inhoudt. ¶ Johan DE LEENHEER, Voorzitter van het IAB, sloot de namiddag af met een aantal samenvattende beschouwingen. Ook hij beklemtoonde het belang van een degelijke begeleiding van de ondernemingen en hun adviseurs in het omschakelingsproces naar de IAS/IFRS. ‘En daar,’ zo stelde hij, ‘is ontegensprekelijk een belangrijke rol weggelegd voor onze nationale standardsetter, de CBN, maar ook voor de beroepsinstituten, de financiële- en de onderwijsinstellingen’.

‘De nieuwe wetgeving inzake de VZW, de Stichting en de Internationale Vereniging’ Het IAB en het IBR organiseerden op 17 september 2002 een studiedag over de nieuwe wetgeving inzake de verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale vereniging zonder winstoogmerk en de stichtingen. ¶ Het uitgangspunt voor deze studiedag was de definitieve goedkeuring door de Kamer van de wet van 2 mei 2002, die de wet van 27 juni 1921 op de VZW’s hervormt. ¶ De heer DE LEENHEER, Voorzitter van het IAB, verwelkomde alle aanwezigen en in het bijzonder de heer Marc VERWILGHEN, Minister van Justitie. ¶ De Minister van Justitie wees op de verdienste van de nieuwe wet, met name de wet van 27 juni 1921 te moderniseren en te rationaliseren, een grotere rechtszekerheid te bieden aan derden en misbruiken van deze juridische instelling tegen te gaan. De Minister benadrukte de impact van de nieuwe wet, dit in het bijzonder omdat België een uitgebreid verenigingsleven kent. De nood aan kwalitatief boekhoudkundig, juridisch en fiscaal advies binnen de social profit-sector zal, als gevolg van de nieuwe wettelijke

16


verplichtingen, dan ook ongetwijfeld groot zijn. Vanuit deze vaststelling deed de Minister op de studiedag een duidelijke oproep aan de accountants, de belastingconsulenten en bedrijfsrevisoren om voor een eerste advies aan een vzw, stichting of internationale vereniging een gunsttarief te hanteren. ¶ De Heer Philippe VERDONCK, deskundige op het kabinet van de Minister van Justitie, belichtte in zijn betoog de redenen die de wetgever er toe bracht om de wet van 27 juni 1921 te wijzigen. Enerzijds moest de wetgeving in overeenstemming gebracht worden met artikel 6 van het Verdrag van Rome, en anderzijds moest het oneigenlijk aanwenden van de VZW tegengegaan worden (problematiek van de ‘valse VZW’s en de ontoereikende boekhouding). De spreker zette ook de vier grote krachtlijnen uiteen die de hervorming schragen: – Marc VERWILGHEN, Minister van Justitie

het bevorderen van een zekere administratieve vereenvoudiging teneinde de vrijheid van vereniging in België te versterken;

–

het verbeteren van de bescherming van derden en leden;

–

het verminderen van de fiscale druk met het oog op het bevorderen van de synergieën (overdrachten om niet tussen VZW’s worden onderworpen aan een algemeen recht van 25 euro);

–

de introductie in het Belgisch recht van de private stichting, een nieuw juridisch instrument.

De heer Jan VERHOEYE, accountant en belastingconsulent, gaf vervolgens een grondige uiteenzetting over de certificatie van aandelen en over Stichtingen. Hij besprak de fiscale aandachtspunten van de private stichting die dienst kan doen als ‘administratiekantoor’ voor de certificatie van titels. ¶ De heer J.-L. SERVAIS, bedrijfsrevisor en accountant, besprak de verplichtingen inzake boekhouding, jaarrekening en

17

Events 2002

de controle hierop. Dit thema werd verder ontwikkeld door de heer André KILESSE, Ondervoorzitter van het IBR, die de klemtoon legde op de draagwijdte van deze verplichtingen, die verschilt in functie van en naargelang de omvang van de vereniging. In een poging tot vereenvoudiging onderscheidt men ‘kleine VZW’s’, ‘grote VZW’s’ en ‘zeer grote VZW’s’. ¶ De Voorzitter van het Instituut der Bedrijfsrevisoren, de heer Ludo SWOLFS, leidde de namiddagsessie in, die hoofdzakelijk zou worden gewijd aan een analyse van de bepalingen van de nieuwe wet die een betere transparantie en een betere controle garanderen van de VZW’s, waaronder deze die een fiscale impact hebben. In dat verband schetste de heer Dirk DESCHRIJVER, bedrijfsjurist en belastingconsulent, de door de nieuwe wet aangebrachte wijzigingen, meer bepaald inzake inkomstenbelastingen, registratierechten, en successie- en zegelrechten. ¶ Volgens de heer Michel DE WOLF, bedrijfsrevisor, brengt de nieuwe wet een gedeeltelijke toenadering tot stand tussen het juridisch kader van de verenigingen zonder winstoogmerk en dat van de internationale verenigingen zonder winstoogmerk. Laatstgenoemd kader behoudt echter enkele bijzonderheden inzake het verwerven van rechtspersoonlijkheid, vennootschapsorganen, transparantie, neerlegging van het administratief dossier en meer bepaald de vereffening. Deze juridische en fiscale verschillen kunnen de doorslag geven voor de keuze tussen de ene of de andere rechtspersoon.

‘Fiscale geschillenprocedure: een eerste evaluatie’ De studienamiddag van 25 oktober 2002, georganiseerd in samenwerking met de Ordre des Barreaux francophones et germanophone, bood een geschikte gelegenheid om een eerste overzicht te geven van de compleet vernieuwde Belgische fiscale geschillenregeling en een diepgaande analyse te maken van een aantal kwesties van praktisch belang. Tijdens de heldere en steeds boeiende uiteenzettingen, schetsten de sprekers, stuk voor stuk uitmuntende specialisten en voor het merendeel gerenommeerde practici, een uiterst volledig portret Guy STEVENS en J.M. DEFOURNY

van deze moeilijke materie, na afloop van de eerste drie jaar van toetsing aan de werkelijkheid op het terrein.

Waar komen we vandaan en waar gaan we naartoe? Zelfs al was het resultaat uiteindelijk vrij bescheiden ten opzichte van de initiële verwachtingen, toch werd de publicatie in het Staatsblad van 27 maart 1999 van de twee wetten tot hervorming van de fiscale procedure, positief onthaald, zo vatte IAB-Vice-Voorzitter Guy STEVENS zijn inleiding aan. De oude regeling had immers zo haar mankementen (erg rigide vormvereisten, twijfel over de onpartijdigheid van de gewestelijke directeur, ...), waarvoor de nieuwe constructie een gepaste oplossing wilde aanreiken. Drie jaar na de publicatie van de hervorming in het Staatsblad, is het dan ook tijd voor een eerste evaluatie.

18


De administratieve fase, de verplichte tussenstap Daniël HUNIN, belastingconsulent, opende de debatten met een zeer nauwkeurig onderzoek van de administratieve fase van de geschillenprocedure. Eerst vestigde hij de aandacht op de leemten van de oude regeling, waarna hij in detail de bezwaarprocedure bekeek, die op het gebied van de inkomstenbelastingen nog steeds de verplichte tussenstap is. De ontvankelijkheid van het bezwaarschrift is derhalve een voorwaarde voor het instellen van de vordering bij de rechtbanken van eerste aanleg. Vervolgens vermeldde hij een aantal belangrijke wijzigingen. Eén daarvan, de drastische inkorting van de bezwaartermijn die van openbare orde is – ook al gaat die sindsdien gepaard met een, weliswaar niet dwingende, andere termijn waarbinnen een beslissing moet worden getroffen – stelt op praktisch vlak ernstige problemen, vooral omdat het dezelfde administratie is die taxeert en onderzoek verricht en omdat de mogelijkheid tot herbelasting na beslissing werd gehandhaafd. Meer positieve wijzigingen, zoals de uitbreiding van de rechten van de feitelijk gescheiden echtgenoot, het sindsdien duidelijk bevestigd administratief karakter van de functie van de directeur, de verlengde aanslagen onderzoekstermijnen die sindsdien, in geval van bezwaar, verkort zijn van 12 tot 6 maanden, werden eveneens besproken.

De gerechtelijke debatten Rechter Hervé LOUVEAUX, eminent practicus van de nieuwe gerechtelijke procedure, vergastte het publiek vervolgens op een analyse van de rechtspraak: tijdens deze eerste twee jaren hebben de rechtbanken van eerste aanleg immers al tientallen vonnissen afgeleverd. De spreker verschafte een overvloed aan preciseringen over een hele reeks begrippen waaronder: de materiële bevoegdheid en de bevoegdheden van de rechtbanken van eerste aanleg, het begrip ‘geschillen betreffende de toepassing van een belastingwet’, het voorwerp van het fiscaal geschil, de bevoegdheden van de rechter en de ontvankelijkheid van de vordering. Om de presentatie van het geheel af te ronden vroeg hij bijzondere aandacht voor een aantal bijzondere

19

Events 2002

punten op het gebied van de inkomstenbelastingen, de BTW, de registratie- en successierechten en de provinciale en lokale belastingen.

De ambtenaren voor de rechtbank Het delicate onderwerp van de vertegenwoordiging van de administratie van de directe belastingen door haar ambtenaren, ingevoerd door de wet van 21 december 2001, vormde de hoofdmoot van de uiteenzetting van meester Jean-Pierre BOURS, onze derde spreker. Hij richtte zich in zijn commentaar vooral op het basisidee achter deze regeling, met name de responsabilisering van de ambtenaren. Hij haalde vervolgens het eerder koele onthaal aan dat de maatregel binnen de belastingadministratie zelf en binnen sommige rechtbanken te beurt viel. Hij besloot met de melding dat de belastingadministratie bezig was met het onderzoeken van een protocolakkoord, voorgesteld door de Ordre des Barreaux francophones et germanophone en de Orde van de Vlaamse Balies, ten einde de ‘cohabitation’ voor de rechtbank concreter te regelen.

Horen van de accountant of de belastingconsulent, vrijwillige tussenkomst en beroepsgeheim Met de vierde spreker, professor Marc DASSESSE, namen de debatten een meer pragmatische wending in de richting van onze eigen professionele bekommernissen: hij had het immers over de concrete mogelijkheid van de accountant of de belastingconsulent om in de gerechtelijke procedure tussen te komen, inzonderheid op grond van artikel 728, § 2 van het Gerechtelijk Wetboek. Hij stelde vast dat deze mogelijkheid in de praktijk slechts matig succes heeft, maar wees er ook op dat het actieterrein van onze leden zich daar niet toe beperkt. Zo kan de accountant onder meer op eigen initiatief beslissen tussen te komen in het aan de rechter onderworpen fiscaal geschil tussen de belastingplichtige en de administratie. Soms heeft de accountant er belang bij in eigen naam tussen te komen in het geschil, om de gegrondheid van de door zijn cliënt verdedigde stelling te ondersteunen. Vervolgens had de spreker het over het beroepsgeheim, in het bijzonder in het kader van de strijd tegen het witwassen van geld.

Achter de schermen De heer Roland ROSOUX, adviseur bij het kabinet van de Regeringscommissaris toegevoegd aan de Minister van Financiën en directeur bij de centrale diensten van de AOIF, veegde meteen elke gedachte aan een overdreven vereenvoudiging van de problematiek van de tafel. Zijn zeer realistisch betoog was in feite een analyse van alle aspecten van de wet van 21 december 2001. Daarbij wees hij op de logica van de noodzakelijke wijziging van de cultuur die beoogt de taxatieambtenaar meer te responsabiliseren bij de behandeling van zijn dossier maar ook op het door tal van ambtenaren geventileerde scepticisme. Bij gebrek aan voorbereiding en ervaring zijn die ambtenaren uiteraard weinig geneigd zich in het strijdperk van de rechtbanken van eerste aanleg (en het hof van beroep) te wagen om er de geschillen voortvloeiend uit hun eigen taxatiedossiers, te verdedigen. Niettemin werd de mogelijkheid voor de Staat zich voor bepaalde dossiers door de taxatieambtenaar (of een aangewezen ambtenaar) te laten vertegenwoordigen, wettelijk bekrachtigd en zal voortaan nog alleen voor de meest complexe dossiers een beroep worden gedaan op een departementsadvocaat. En hoewel tot dusver uit de ervaring gebleken is dat het de gewestelijk directeur (of zijn

20


gedelegeerde) is die zich naar de rechtbank begeeft, toch zal, vanaf volgend jaar, de verdediging ook toevertrouwd worden aan de ambtenaren van niveau 1 en niveau 2+, hetzij zowat 4.500 ambtenaren die inmiddels een gepaste opleiding inzake fiscale procedure hebben genoten. Dit gezegd zijnde, mag volgens de spreker niet uit het oog worden verloren dat een zeer groot aantal geschillendossiers betrekking heeft op feitenkwesties, zoals de aftrekbaarheid van beroepskosten, en er derhalve parallel en nuttig een geest van overleg zou kunnen ontwikkeld worden, inzonderheid door het sluiten van akkoorden om de geschillen te beslechten. De studienamiddag werd afgesloten door Stafhouder DEFOURNY die het veeleer elkaar aanvullend dan tegenstrijdig karakter van de beroepen van accountant, belastingconsulent en advocaat beklemtoonde, inzonderheid bij de verdediging van de belastingplichtigen.

‘Hervorming vennootschapsbelasting: resultaten en perspectieven’ Op 13 november 2002 organiseerde het IAB een studienamiddag over de op handen zijnde hervorming van de vennootschapsbelasting. Verscheidene gerenommeerde sprekers lichtten er diverse aspecten van deze hervorming toe. ¶ In zijn inleiding benadrukte de heer DE LEENHEER de almaar toenemende impact van Europa in het dossier en verwelkomde vervolgens de Minister van Financiën Didier REYNDERS, die de hervorming van de vennootschapsbelasting situeerde in het totaalpakket van de door de Regering doorgevoerde hervormingen. De uiteenzetting van de Minister viel uiteen in twee grote delen: in het eerste deel gaf hij een overzicht van de punten van de hervorming die al verwezenlijkt zijn, en in het tweede somde hij de punten op die ‘toekomstige prioriteiten’ uitmaken, waarvan de realisatie in de eerstkomende jaren gepland is. De Minister gaf zowel toelichting bij de hervorming inzake de personenbelasting als inzake de vennootschapsbelasting. ¶ De hervorming van de vennootschapsbelasting steunt op twee hoofdbekommernissen: enerzijds een verlaging van het nomiDidier REYNDERS, Minister van Financiën

naal tarief van de vennootschapsbelasting, overeenkomstig de wens van de Regering de Belgische vennootschapsfiscaliteit in

overeenstemming te brengen met deze van onze Europese buurlanden, en anderzijds een herwaardering van het fiscaal statuut van de kmo’s en vooral dat van de kleinste ondernemingen. Dat laatste zal onder meer gebeuren door een proportionele vermindering van de verlaagde aanslagtarieven, door de invoering van een investeringsreserve en door de vrijstelling van de vermeerdering wegens geen of ontoereikende voorafbetalingen voor nieuwe kmo’s. ¶ Als ‘toekomstige prioriteiten’ noemde de Minister onder meer de afschaffing van de aanvullende crisisbijdrage en de verdere verlaging van het nominaal tarief tot 30%. ¶ Er werden ook bijzondere maatregelen genomen ten gunste van sommige activiteitssectoren. Voor de bouwsector bijvoorbeeld, vermelden we de verlaging van het BTW-tarief van 21% tot 6% voor de renovatie van

21

Events 2002

gebouwen van meer dan vijf jaar oud. ¶ In aanvulling op deze hervorming, vestigde de Minister de aandacht op het ontwerp betreffende de verbetering van het fiscaal en sociaal statuut van de zelfstandigen, zulks door middel van een vermindering van de loonkosten, en vooral op het ontwerp betreffende de belangrijke hervorming van de tweede pensioenpijler. De tweede spreker, Jean-Paul SERVAIS, oud-kabinetschef van de Minister van Financiën, voorzitter van de Hoge Raad voor de Economische Beroepen en actueel directeur van de CBF, wijdde uit over de concrete aspecten van deze hervorming, en over de veranderingen die deze voor de economische beroepen zal teweegbrengen. ¶ Vooreerst onderstreepte de heer SERVAIS dat de hervorming ook kadert in de nieuwe fiscale cultuur, Jean-Paul SERVAIS, voorzitter van de Hoge Raad voor de

deze van de transparantie, van het preventief recht in de plaats

Economische Beroepen

van het repressief recht, en deze van de herdefiniëring van de taken van en de relaties tussen de FOD Financiën en de econo-

mische beroepen. ¶ In deze context, en om de rechtszekerheid te verhogen, zal vanaf 1 januari 2003 de procedure van de voorafgaande beslissing (ruling) worden veralgemeend (zie artikel in IAB-Info, nr. 18-19 van 30 oktober 2002). De verschillende actoren in deze materie (accountants, belastingconsulenten, administratie, enz.) zullen hierin samenwerken. ¶ De nieuwe fiscale cultuur zal ook blijken, zo onderstreepte Jean-Paul SERVAIS, uit de samenwerking tussen de economische beroepen en de FOD Financiën, inzonderheid via reacties en commentaren van de practici die het mogelijk maken de lijst van de landen met een vennootschapsbelasting van minder dan 15% permanent te actualiseren. Ook de oprichting van een Gemengde Overlegcommissie (samengesteld uit leden uit de openbare en de privé-sector) is gepland. ¶ De banden tussen het boekhoudrecht en het fiscaal recht werden gewijzigd in het licht van de globale samenhang van het stelsel. Ook op het gebied van de afschrijvingen bijvoorbeeld, zal voortaan de economische benadering de voorrang krijgen. ¶ Wat de aandelenopties aangaat, kondigde de spreker aan dat artikel 43, § 4, 2°, van de wet van 26 maart 1999, betreffende het Belgisch actieplan voor de werkgelegenheid 1998 en houdende diverse bepalingen door de programmawet werd gewijzigd, en de bedrijfsrevisoren en de externe accountants voortaan op voet van gelijkheid worden behandeld met betrekking tot de waardering van de aan de opties onderliggende aandelen. Voor optieplannen gesloten tussen 1 januari 2000 en 31 december 2002, zal de uitoefenperiode van de opties, zonder fiscale gevolgen, met een maximumtermijn van drie jaar kunnen worden verlengd (zie IAB-Info, nr. 16/1999 en nr. 2/2003). ¶ Ten slotte stelde de heer SERVAIS dat de invoering van de IAS-normen, ten laatste vanaf 2005, de boekhoudkundige harmonisatie van de geconsolideerde jaarrekening van alle Europese vennootschappen die op een gereglementeerde markt zijn genoteerd, zou moeten mogelijk maken. Deze wijziging van het boekhoudkundig referentiestelsel zal noodzakelijkerwijs met de medewerking van specialisten op het gebied van de accountancy moeten worden doorgevoerd. Om de fiscale neutraliteit van deze wijziging te verzekeren, zullen er wellicht aanpassingen aan het belastingrecht uit voortvloeien. De derde en laatste spreker van de namiddag was mevrouw Christine CLOQUET, accountant, belasting-

22


consulent en lid van de Raad van het IAB. Haar uiteenzetting hield een praktische benadering van de hervorming in waarbij ze bepaalde punten uitdiepte en bijzondere vragen in verband met de toepassing ervan opwierp. Ze had het onder meer over de roerende voorheffing van 10% op liquidatieboni en boni bij de inkoop van eigen aandelen, de vorming van een investeringsreserve en de vrijstelling ervan voor de kmo’s, de niet-aftrekbaarheid van de Gewestbelastingen, de abnormale of goedgunstige voordelen en de verliezen, de afschaffing van het Christine CLOQUET, accountant, belastingconsulent en lid van

verlaagd tarief op winst voorkomende uit het buitenland, de

de Raad van het IAB

vrijstelling van voorafbetalingen voor bepaalde kmo’s en het nieuwe stelsel van de voorafgaande beslissingen (rulings). ¶ De

namiddag werd afgesloten door IAB-Voorzitter Johan DE LEENHEER.

De Inleiding en conclusie van Johan DE LEENHEER vindt u in Accountancy & Tax nr. 4/2002, pp. 18-23.

‘Het gerechtelijk deskundigenonderzoek, de accountant en de belastingconsulent’ Op 12 december 2002 werd in het Paleis voor Congressen te Brussel een studiedag gehouden over het gerechtelijk deskundigenonderzoek. Na de inleidende uiteenzetting van Voorzitter Johan DE LEENHEER werden verschillende sprekers van niveau één voor één voorgesteld en ingeleid door de heer Albert FETTWEIS, Raadsheer bij het Hof van Cassatie en wetenschappelijk voorzitter van de studiedag. ¶ De heer Piet VAN BAEVEGHEM, kabinetsmedewerker van de Minister van Justitie, stak van wal met een korte evaluatie van de manier waarop J.P. BOURS, R. KROCKAERT, J. DE LEENHEER, A. FETTWEIS en

het deskundigenonderzoek vandaag de dag wordt gevoerd. Te-

H. LAFOSSE

vens gaf hij een korte uiteenzetting over de krachtlijnen m.b.t. het deskundigenonderzoek van het komende ‘Wetsontwerp tot

wijziging van de gerechtelijke procedure’. ¶ De spreker loofde de inspanningen die op het vlak van het deskundigenonderzoek geleverd werden naar aanleiding van de invoering van het Gerechtelijk Wetboek in 1967, maar signaleerde ook een aantal heikele punten die het deskundigenonderzoek niet maken tot wat het vandaag zou moeten of kunnen zijn. Het aangekondigde Wetsontwerp wil daar een mouw aan passen: het bevat een aantal nieuwe bepalingen die de kwaliteit van het deskundigenonderzoek moeten verbeteren en de procedure inzake de aanstelling van de deskundige en het verloop van het deskundigenonderzoek nader verfijnen. ¶ Professor-decaan Georges de LEVAL van de Université de Liège zette een aantal begin-

23

Events 2002

selen van gerechtelijke organisatie uiteen. Hij belichtte de gerechtelijke instellingen van België en de functies die ze in de maatschappij vervullen. Hij verwees daarbij naar de rol van artikel 6 van het EVRM, dat voor eenieder een recht op een eerlijk proces en toegang tot een onpartijdige en onafhankelijke rechter waarborgt. Ook de rol van de Hoge Raad voor de Justitie als orgaan voor externe controle op de magistraten werd uitvoerig toegelicht. ¶ De heer Adrien MASSET, advocaat bij de De heer Piet VAN BAEVEGHEM, kabinetsmedewerker van

balie van Verviers en professor straf(proces)recht aan de Uni-

de Minister van Justitie

versité de Liège, vulde de uiteenzetting van professor de LEVAL aan met een beknopt maar duidelijk overzicht van de strafprocedure. ¶ Hij vergeleek de procedure in burgerlijke zaken met de procedure in strafzaken en stipte een aantal belangrijke verschilpunten tussen beide aan. Vervolgens ging professor MASSET over tot de analyse van de strafvordering uitgeoefend door het openbaar ministerie tegen de dader van het misdrijf en de burgerlijke vordering, die de burgerlijke partij instelt met het oog op de schadeloosstelling van de schade die hij of zij ten gevolge van het misdrijf heeft geleden. Aan-

Georges de LEVAL, Professor-decaan aan de Université de Liège

sluitend behandelde de spreker de procedure in strafzaken. ¶ Hij besloot zijn uiteenzetting met een summiere bespreking van de rechtspleging voor de correctionele rechtbanken en bewijsregels. ¶ In een algemene inleiding verwoordde Professor Jean LAENENS, gewoon hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen en advocaat, allereerst de algemene beginselen van het bewijsrecht in civiele zaken en in strafzaken; hij gaf daarbij een korte begripsomschrijving van het formeel bewijsrecht (de bewijsvoering) en van het materieel bewijsrecht (bewijswaardering), gaf een overzicht van de bronnen van dit (formeel en materieel) bewijsrecht, en zette de karaktertrekken en de basisbeginselen van het bewijsrecht uiteen. ¶ Aansluitend overliep hij

Adrien MASSET, advocaat bij de balie van Verviers en professor

de subjectieve en de objectieve bewijslast in civiele zaken en

straf(proces)recht aan de Université de Liège

in strafzaken. In het kader van de subjectieve bewijslast kwamen zowel de partijwerkzaamheid en de bewijsgeschiktheid als

de medewerkingslast en de taak van de rechter aan bod. In het kader van de objectieve bewijslast werden zowel de betwistingslast, de aard van het recht als de aard van de rechtspleging en de bewijslastvrijstellingen behandeld. ¶ Professor LAENENS wijdde het laatste deel van zijn uiteenzetting aan de bewijsmiddelen in civiele zaken en in strafzaken. Daarbij behandelde hij vooreerst de bewijs(on)vrijheid, waarna hij zijn exposé besloot met een catalogus van bewijsmiddelen in civiele zaken en in strafzaken. ¶ Het woord

24


ging vervolgens naar Professor Piet TAELMAN, hoogleraar aan de Universiteit Gent, voor een overzicht van de regels inzake het verloop van het deskundigenonderzoek in de burgerrechtelijke procedure. De spreker ging in op de diverse rechtsplegingen via dewelke de rechter een deskundige kan aanstellen en maakte daarbij een onderscheid tussen procedures op tegenspraak en eenzijdige rechtsplegingen. Vervolgens gaf hij, rekening houdend met dat onderscheid, een uitgebreide omschrijving J. LAENENS, A. FETTWEIS, P. TAELMAN en F. HUTSEBAUT

van

de

opdracht

van

de

gerechtsdeskundige.

¶

Aansluitend besprak hij het verloop van het deskundigenonderzoek en de bewijswaarde van het deskundigenonderzoek.

Ook de verhaalmiddelen die tegen de gerechtsdeskundige zelf kunnen worden aangewend kwamen aan bod. Tot slot onderzocht de spreker de problematiek van de kosten van het deskundigenonderzoek. ¶ Professor HUTSEBAUT, gewoon hoogleraar aan de KULeuven, ging op zijn beurt nader in op de regels inzake het verloop van het deskundigenonderzoek in strafzaken. Hij vestigde de aandacht van het publiek eerst en vooral op de rechtspositie van de deskundige in strafzaken. Hij wees erop dat de procedure grondig verschilt van de procedure die wordt gevolgd voor het deskundigenonderzoek in burgerlijke dossiers en dat de regels van de burgerlijke procedure vervat in het Gerechtelijk Wetboek in principe niet van toepassing zijn op strafzaken. ¶ Tijdens het vooronderzoek kan het parket of de onderzoeksrechter een deskundige gelasten met het uitbrengen van advies over een technisch aspect van een dossier. Voor expertises op boekhoudkundig gebied beschikt de externe accountant over een wettelijk monopolie. In tegenstelling tot wat het geval is in een burgerlijke zaak, voert de deskundige zijn opdracht op niet-tegensprekelijke wijze uit. Na de sluiting van het vooronderzoek kan de rechter, tijdens de procedure voor de vonnisgerechten, een deskundige aanstellen, al dan niet op verzoek van de beklaagde. In deze fase is tegenspraak wél mogelijk. Ook hier mag een deskundige enkel worden gelast met het uitbrengen van een technisch advies. ¶ De spreker had verder aandacht voor de algemene beginselen die de uitvoering van de expertise kenmerken: onafhankelijkheid, onpartijdigheid, specialiteit en delegatieverbod. Als medewerker van het gerecht is de deskundige bovendien gebonden door het beroepsgeheim en het geheim van het onderzoek t.a.v. derden en de betrokken partijen. ¶ In de namiddagsessie mocht Meester Jean-Marie NELISSEN GRADE, advocaat bij het Hof van Cassatie, de spits afbijten met een uiteenzetting over het vennootschapsrechtelijk deskundigenonderzoek, een aangelegenheid die wordt geregeld in de artikelen 168 en 169 van het Wetboek van Vennootschappen en waarin de accountant een fundamentele rol speelt. ¶ De spreker wees erop dat de vordering op grond van artikel 168 W.Venn. enkel kan worden ingesteld door vennootschappen met rechtspersoonlijkheid en niet openstaat voor de schuldeisers van de vennootschap of van de vennoten. Hoewel deze vordering in principe moet worden ingeleid voor de rechtbank van koophandel in het kader van een procedure ten gronde, zo vervolgde de heer NELISSEN GRADE, mag worden aangenomen dat ook een rechter in kort geding of op éénzijdig verzoekschrift een deskundige kan aanstellen op grond van artikel 168 W. Venn. ¶ Een vennootschapsrechtelijke deskundige kan worden gevraagd indien er aanwijzingen zijn dat de belangen van de vennootschap op ernstige wijze in gevaar (dreigen te) komen. De eventuele belan-

25

Events 2002

gen van de individuele vennoten blijven dus buiten beschouwing. ¶ De spreker stond ook stil bij het onderscheid tussen het vennootschapsrechtelijk deskundigenonderzoek en het deskundigenonderzoek van gemeen recht, met dien verstande dat dit laatste ook in vennootschapszaken kan worden aangewend. Het belangrijkste verschil is misschien nog wel gelegen in de mogelijkheid die artikel 168 W. Venn. aan de vennoten biedt om een deskundige te laten aanstellen, onder meer in die gevallen waarin zij geen gemeenrechtelijk deskundigenonJean-Marie NELISSEN GRADE, advocaat bij het Hof van Cassatie

derzoek zouden kunnen vorderen omwille van de afwezigheid van een belang daartoe. ¶ Tot besluit van zijn uiteenzetting

wees de heer NELISSEN GRADE op het bestaan van een aantal maatregelen en rechtsfiguren die nauw aanleunen bij, doch verschillend zijn van het deskundigenonderzoek, zoals bijvoorbeeld de figuur van de voorlopige bewindvoerder. ¶ De uiteenzetting van de heer Raymond KROCKAERT, Past-President van het IAB en accountant, betrof de externe accountant en de praktijk van het deskundigenonderzoek. Hij onderstreepte dat de accountant zijn opdracht duidelijk en overzichtelijk moet uitvoeren en een perfect leesbaar verslag opstellen. Wat de methodiek aangaat, stelde de spreker dat het intellectueel inzicht en het ‘metier’ de inspiratiebronnen van de accountant dienen te zijn. De rechter mag van de accountant verwachten dat deze de dialectiek van het gerecht begrijpt en dat bij het opstellen van het deskundigenverslag daar derwijze rekening wordt mee gehouden dat elk misverstand uitgesloten is. Zoals het Gerechtelijk Wetboek bepaalt, kan de rechter die in het verslag niet de vereiste ophelderingen terugvindt, niettemin een aanvullend onderzoek door dezelfde of door een andere accountant bevelen. Vervolgens herinnerde de spreker eraan dat ook een college van deskundigen kan worden aangesteld waarna hij de bijzonderheden van het deskundigenonderzoek in strafzaken toelichtte. Hij onderstreepte dat de deskundige zich moet gedragen als een hulpkracht van het gerecht ten dienste waarvan hij heel zijn professionalisme dient te stellen. De heer KROCKAERT besloot zijn uiteenzetting met de problematiek van de honorering, waarbij de deskundige voornamelijk rekening dient te houden met de aan de deskundigenwerkzaamheden en aan de verslaggeving ervan bestede tijd, en de ‘prijs-kwaliteit’-ratio in acht dient te nemen. ¶ Dat ook de fiscale expertise belangrijke aandachtspunten vertoont, mocht blijken uit het exposé van Jean-Pierre BOURS, advocaat aan de Barreau de Liège. ¶ Ook hier moet onderscheid worden gemaakt tussen de gemeenrechtelijke expertise en de zogenaamde fiscale expertise « sensu stricto ». ¶ Enerzijds kan de rechter er in een aantal gevallen toe beslissen een deskundige aan te stellen die de bewijswaarde van de boekhouding van een onderneming moet onderzoeken. Dit zal o.m. het geval zijn wanneer een belastingplichtige – in het kader van de inkomstenbelastingen – zijn werkelijke winsten en baten wil bewijzen, naar aanleiding van de « taxatie bij vergelijking » door de belastingadministratie op grond van artikel 342 W.I.B. ’92. In dat geval vervult de deskundige een opdracht die beheerst wordt door het gemeen recht, zoals weergegeven in de artikelen 962 e.v. Ger. W. ¶ Anderzijds voorziet de fiscale wetgeving – inzake registratierechten, successierechten, BTW en kadastraal inkomen - in een aantal andere opdrachten waar de rechter verplicht is in te gaan op het verzoek van de Belastingadministratie om een deskundige aan te stellen. In tegenstelling tot bij het gemeen-

26


rechtelijk deskundigenonderzoek, kan hij bijgevolg niet oordelen over de opportuniteit om een deskundige aan te stellen. Met betrekking tot dit laatste, ging de spreker vervolgens dieper in op de vraag of, voornamelijk inzake registratierechten, dit principe kan worden aangehouden ten aanzien van gedwongen openbare verkopen. ¶ Henri LAFOSSE, bedrijfsrevisor en ere-accountant, begon met een definitie te geven van het begrip ‘controle’. Hij wees erop dat controle een preventief karakter heeft, dat ze een klimaat van veiligheid creëert en dat ze noodzakelijk is, aangezien ze enerzijds de vergissingen moet blootleggen en anderzijds fraude – die overigens moet gesanctioneerd worden – aan het licht brengt. De heer LAFOSSE vermeldde vervolgens welke werkdocumenten de deskundige nodig heeft, enerzijds bij een permanente audit, anderzijds bij een gerichte audit, want de dossiers zijn anders gestructureerd in het ene en het andere geval. Hij gaf een overzicht van gerichte deskundigenonderzoeken, met name het gerechtelijk deskundigenonderzoek, de scheidsrechterlijke of privé expertiseopdracht en de opdrachten in uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen. Als man van de praktijk, aarzelde de heer LAFOSSE niet het publiek in zijn ervaring te laten delen en vermeldde hij enkele cases. In zijn conclusie onderstreepte de spreker dat het essentiële doel van de boekhoudkundige expertise en tegenexpertise erin bestaat de betrouwbaarheid van de rekeningen te verzekeren. ¶ In zijn slotrede formuleerde de heer Albert FETTWEIS, Raadsheer bij het Hof van Cassatie, de voorwaarden waaraan een gerechtelijk deskundigenonderzoek zou moeten voldoen: –

de rechtszoekende moet kunnen steunen op een degelijk en wetenschappelijk onderzoek;

–

het moet een geldig onderzoek zijn dat, waar mogelijk, op tegenspraak wordt gevoerd;

–

het moet een vlot en dynamisch onderzoek zijn;

–

de kosten van het onderzoek moeten in verhouding zijn tot wat op het spel staat in het geschil.

Vanuit zijn jarenlange ervaring formuleerde de spreker ook een aantal bedenkingen met betrekking tot het deskundigenonderzoek. Zo meent hij dat – zeker in relatief eenvoudige geschillen - het deskundigenonderzoek zoveel mogelijk moet trachten vermeden te worden: er bestaan voldoende alternatieven die het de rechter mogelijk maken zich te beroepen op de bijstand van een specialist. Vervolgens beklemtoonde hij het belang van het tegensprekelijk karakter van het gerechtelijk deskundigenonderzoek in het algemeen en van het deskundigenonderzoek op fiscaal en boekhoudkundig vlak in het bijzonder. ¶ Tenslotte wees de heer FETTWEIS op het grote belang van de deskundige als medewerker van de rechter. Omgekeerd moet de rechter ook de deskundige ondersteunen ingeval van moeilijkheden. ¶ De studiedag werd afgesloten door Voorzitter Johan DE LEENHEER, die alle eminente sprekers en de wetenschappelijke voorzitter van de studiedag, de heer Albert FETTWEIS, dankte voor hun gewaardeerde bijdrage.

Een uitgebreider verslag vindt u in het nummer 1/2003 van Accountancy & Tax.

In het voorjaar van 2003 verschijnt een boek rond het thema van het deskundigenonderzoek dat de voordrachten van de sprekers op de studiedag van 12 december 2002 alsook andere teksten van de hand van specialisten terzake bundelt. Het wordt uitgegeven door het Instituut in samenwerking met uitgeverij Die Keure.

27


Publicaties Informatie over de dienstverlening van accountants en belastingconsulenten In 2002 ontvingen alle leden een aantal informatiebrochures, bestemd voor ondernemingen, waarin de activiteiten van accountants en belastingconsulenten op een rij worden gezet. ¶ Om ook potentiële kandidaten voor het beroep te laten kennis maken met de activiteiten van accountants en belastingconsulenten, werd hierop een variante gemaakt. Deze tweede brochure is vooral bestemd voor studenten uit de afstudeerrichtingen die toegang geven tot deze beroepen. Ze belicht in een klare taal het scala aan activiteiten en geeft een kort overzicht van de wettelijke toegangsprocedure tot het beroep (toelatingsexamen, stage en bekwaamheidsexamen). ¶ Het drieluik wordt rond gemaakt met de affiche die de dienstverlening puntsgewijs opsomt, en die alle externe leden van het Instituut begin 2003 ontvingen.

Wetboek vennootschapsrecht. Geannoteerd wetboek van Vennootschappen met bijzondere wetgeving. Geactualiseerde versie 2002 In 2002 ontvingen de leden van het IAB kosteloos de geactualiseerde versie van het Wetboek vennootschapsrecht, speciale editie voor het IAB door uitgeverij Die Keure. Een eerste versie werd al in 2000 door het IAB aan zijn leden aangeboden. ¶ Deze uitgave bevat het nieuwe Wetboek Vennootschappen en de meest courante wetteksten in verband met vennootschaps-, boekhoud-, en financieel vennootschapsrecht waarmee accountants en belastingconsulenten in hun praktijk worden geconfronteerd. Bijgewerkt tot en met het BS van 31 augustus 2001, bevat deze editie ook de reparatiewet van 23 januari 2001 (BS 6 februari 2001) en het uitvoeringsbesluit van 30 januari 2001(BS 6 februari 2001). ¶ Bij elk artikel staat commentaar, relevante rechtspraak en rechtsleer vermeld. Samen met de concordantietabel en het tref-

29

Publicaties

woordenregister maakt deze gerichte informatie de uitgave tot een nuttig en uiterst toegankelijk werkinstrument. ¶ Het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten leverde ook inhoudelijk zijn bijdrage aan dit wetboek, uiteraard vooral betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen.

Codex fiscaal recht 2001 - 2002 De fiscale codex die het Instituut begin juni 2002 kosteloos aanbood aan de leden, telde niet minder dan 1000 pagina’s en was bijgewerkt tot 1 januari 2002. Hij bevat een praktisch en duidelijk gestructureerd overzicht van de belangrijkste fiscale wetteksten. ¶ Deze publicatie vormt evenwel nog maar een eerste etappe: in samenwerking met uitgeverij Die Keure werd inmiddels immers een aantal specialisten aan het werk gezet die hun beroepservaring en academische kennis zullen bundelen met het oog op publicatie van een geannoteerd Wetboek Inkomstenbelastingen. Hierin zal de professional, naast de wetteksten, referenties terugvinden aan de belangrijkste circulaires en parlementaire vragen, een selectie van relevante rechtspraak en rechtsleer en, waar nodig, enige commentaar. Kortom: een nuttig werkinstrument waarvan de publicatie is gepland voor 2004.

30


Accountancy & Tax In 2002 onderging Accountancy & Tax een heuse gedaanteverwisseling. Het kwartaaltijdschrift van het Instituut kreeg inderdaad een totaal nieuwe vormgeving mee en ook wat meer kleur, want de vroegere tweekleurendruk werd definitief verlaten voor de meerkleurendruk. Het doel van deze publicatie is uiteraard hetzelfde gebleven: de leden grondig informeren over een brede waaier van onderwerpen in de financiële, economische en juridische sfeer.

IAB-Info De leden konden ook in 2002 terecht in de nieuwsbrief IAB-Info, zowel voor de meer actualiteitsgebonden informatie met betrekking tot de uitoefening van het beroep, de fiscale, boekhouden vennootschapswetgeving, als voor het Instituutgebonden nieuws.

Trends CEO – IAB Poll Zoals al aangekondigd in het Jaarverslag van 2001, lanceerde het Instituut samen met de weekbladen Trends en Trends-Tendances in 2002 een trimestriële barometer die inzicht wil verschaffen in de vooruitzichten betreffende de economische conjunctuur. ¶ Concreet gaat het om een rondvraag per e-mail die elk kwartaal wordt uitgevoerd bij 1000 CEO’s en 1 500 IABleden, - aanvankelijk althans, want in de loop van 2002 groeide het aantal leden dat wilde

31

Publicaties

meewerken aan het project, uit tot 3 000. De enquête bestaat telkens uit een vijftal zowel algemene als actualiteitsgebonden vragen (vertrouwen in de economie, vertrouwen in de euro, relatie met de banken, de vrijmaking van de gas- en elektriciteitsmarkt,…).

De resultaten van de vier polls die in 2002 werden uitgevoerd, kan u nalezen in de nummers 6, 14, 17/2002 en 1/2003 van IAB-Info of op de IAB-website.

Website www.accountancy.be – Extranet Het sinds eind 1997 bestaande publieke deel van de gemeenschappelijke website van het IAB en het IBR werd in 2002 grondig vernieuwd. Resultaat: een webstek met een aantrekkelijke, hedendaagse look, die bovendien zowel inhoudelijk, structureel als technisch werd geüpdated. ¶ Eind juni 2002, twee maand na de lancering van het geactualiseerde, publieke deel van de website, werd vervolgens ook het beveiligde deel ervan, - het zogenaamde Extranet, - operationeel. Dit onderdeel is enkel toegankelijk voor personen die over een correcte gebruikersnaam en dito paswoord beschikken en heeft tot doel een beveiligd platform te creëren voor i.c. de leden en de stagiairs van het Instituut. Zij vinden er op permanente basis relevante documenten, kalenderitems, publicaties, enz. terug, zo onder meer een aantal professionele informatiebronnen als de ‘Normen’, verschillende modelformulieren en de nieuwsbrief ‘IAB-info’, - nog vooraleer de papieren versie op de post gaat.

Zie ook: ‘www.accountancy.be volledig vernieuwd...’, Accountancy & Tax nr. 2/2002, pp. 60-61 en ‘Enkele vragen en antwoorden met betrekking tot het Accountancy-Extranet van IAB en IBR’, Accountancy & Tax, nr. 3/2002, pp. 55-57.

IAS voor ondernemingsraden In maart 2000 heeft de Europese Raad van Lissabon aan de Europese Commissie gevraagd om maatregelen te nemen teneinde de voltooiing van de interne markt voor financiële diensten te versnellen. ¶ In antwoord hierop heeft de Europese Commissie in juni 2000 haar toekomstige strategie bekend gemaakt met betrekking tot de financiële informatieverstrekking. De bereidwilligheid van de voltallige Europese Raad

32


om snel werk te maken van de invoering van een enige jaarrekeningentaal enerzijds, en het intensieve werk van België tijdens zijn Voorzitterschap van de Europese Unie anderzijds, lieten toe om de IAS-verordening na slechts twee jaar aan te nemen. ¶ Deze verordening schrijft voor dat alle Europese beursgenoteerde ondernemingen uiterlijk vanaf 2005 hun geconsolideerde jaarrekening verplicht moeten opstellen volgens de IAS/IFRS normen. Voor het overige voorziet de verordening in een keuzemogelijkheid voor de lidstaten: deze kunnen de beursgenoteerde ondernemingen ertoe verplichten ook hun enkelvoudige jaarrekening op te stellen conform de nieuwe standaarden. Bovendien kunnen ze KMO’s toestaan of verplichten de IAS-taal te gebruiken voor hun geconsolideerde en/of enkelvoudige jaarrekening. ¶ Een en ander brengt mee dat heel wat ondernemingen er vanaf 2005 toe gehouden zullen zijn deze nieuwe standaarden toe te passen. Dit impliceert dat veel aandacht moet worden besteed aan de vorming, niet alleen van de opstellers en de controleurs van de jaarrekening, maar ook van de lezers ervan. ¶ Het is vanuit deze optiek dat het Ministerie van Economie het plan opvatte om een IAS-brochure uit te brengen voor de leden van de ondernemingsraden en om hieraan een aantal vormingssessies te koppelen. ¶ De brochure is getiteld ‘De boekhoudkundige revolutie IAS/IFRS: een verandering voor de ondernemingsraden?’ en moet de lezer meer inzicht verschaffen in het ontstaan, de werking en de gevolgen van het nieuwe referentiekader. Daarnaast geeft de brochure een kort overzicht van de voornaamste verschillen tussen de nieuwe normen en het Belgische jaarrekeningenrecht. Tenslotte verwijst de brochure naar een aantal basispublicaties en internetsites en bevat ze de voornaamste informatiegegevens opgenomen in de IAS/IFRS-normen en hun interpretaties. ¶ De brochure is tot stand gekomen dankzij de vruchtbare samenwerking van het Instituut der Bedrijfsrevisoren, het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten, het Beroepsinstituut van Erkende Boekhouders en Fiscalisten, de Commissie voor Boekhoudkundige Normen en de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven.

33


Toegang tot het beroep Stagecommissie Algemene context Voor heel wat aan de Stagecommissie toevertrouwde taken betekende het jaar 2002 een overgangsperiode. ¶ Omdat het Koninklijk Besluit betreffende het toelatingsexamen, de stage en het bekwaamheidsexamen van de accountants en/of belastingconsulenten nog steeds niet was gepubliceerd, besliste de Raad van het IAB immers, gevolg gevend aan het advies van de Hoge Raad voor de Economische Beroepen, mogelijkheid tot toegang tot de stage te bieden voor de kandidaat-belastingconsulenten en, wat het toegangsexamen betreft, te voorzien in een procedure van vrijstellingen. De praktische organisatie van deze maatregelen werd aan de Stagecommissie toevertrouwd. ¶ Wat de behandeling van de vrijstellingsaanvragen van de kandidaten betreft, duidde de Stagecommissie, in overeenstemming met de modaliteiten waarin het toekomstige koninklijk besluit voorziet, in haar schoot een aantal leden aan die ermee belast werden alle vrijstellingsaanvragen van de kandidaten – goed voor ongeveer 1.300 dossiers – binnen de twee maanden te onderzoeken. ¶ Het werk dat werd uitgevoerd naar aanleiding van de voorbereiding en de organisatie van de eenmalige en bijzondere sessie van het toelatingsexamen 2002, waarvoor het Ministerie van Economische Zaken in 2002 zijn toestemming had verleend, leverde, met het oog op de organisatie van het toelatingsexamen, zoals bedoeld in het betreffende koninklijk besluit, alvast nuttige ervaring op. ¶ De Stagecommissie zorgde voor het goede verloop van de twee dagen waarop het toelatingsexamen begin maart 2002 plaatsvond en wijdde zich vervolgens gedurende verschillende maanden aan een nieuwe prioritaire opdracht, de invoering, met name, van een stage van belastingconsulent, waarbij uitgegaan werd van de wetteksten houdende de organisatie van de stage van accountant. ¶ Ook leek het wenselijk om bepaalde aspecten van de stage te herzien, - te ‘moderniseren’ eigenlijk. Daartoe werd een nieuw stagedagboek uitgewerkt met daarin alle noodzakelijke gegevens met betrekking tot de stagiair, de stagemeester én de Stagecommissie. Ook de voordrachtencyclus voor de stagiairs onderging heel wat wijzigingen, zowel naar de vorm als naar de inhoud. Zo werd om organisatorische redenen beslist bepaalde seminaries voor meerdere stagejaren of de beide richtingen - stagiair-accountants en stagiair-belastingconsulenten - tegelijkertijd in te richten. Verder werd beroep gedaan op sprekers van hoog niveau om de geselecteerde onderwerpen interessanter en boeiender te maken voor alle stagiairs.

De stagiairs De Stagecommissie heeft 6 maal vergaderd en boog zich daarbij over de algemene en specifieke problemen waarmee de stagiairs en de stagekandidaten worden geconfronteerd. De Stagecommissie kwam op de volgende data bijeen: Dinsdag 22 januari 2002 Woensdag 27 februari 2002 Dinsdag 26 maart 2002

35

Toegang van het beroep

Dinsdag 21 mei 2002 Donderdag 12 september 2002 Dinsdag 22 oktober 2002

Gezien het uitblijven van de publicatie van het nieuwe koninklijk besluit werd geen enkele bijkomende vergadering georganiseerd. ¶ De finalisering van dit koninklijk besluit en de voorbereiding van de veranderingen die dit koninklijk besluit met zich zal meebrengen voor zowel de stage als de examens (het toegangsexamen, de tussentijdse proeven en het bekwaamheidsexamen) vergden de deelname van meerdere leden van de Stagecommissie aan werkgroepen die eind 2002 bijzonder actief waren. ¶ Overeenkomstig haar algemene kalender heeft de Stagecommissie in nauwe samenwerking met de stagedienst van het IAB een reeks evenementen georganiseerd die binnen haar wettelijke bevoegdheden vallen. Het betreft met name: •

Het toelatingsexamen tot de stage van accountant en/of belastingconsulent dat plaatsvond op zaterdag 2 en zaterdag 16 maart 2002. 1.318 kandidaat-stagiairs (806 voor de stage van accountant en 512 voor de stage van belastingconsulent) hadden zich voor deze proef ingeschreven. 603 (255 kandidaat-accountants en 348 kandidaat-belastingconsulenten) van die 1.318 kandidaatstagiairs werden op 1 mei 2002 tot de stage toegelaten, terwijl de 715 andere kandidaten (551 kandidaat-accountants en 164 kandidaat-belastingconsulenten) niet slaagden in hun examen of in een onderdeel (onderdelen) ervan.

•

Toelatingsproef tot het laatste stagejaar, georganiseerd op 9 februari 2002. Rekening houdend met de organisatie van het toelatingsexamen in maart 2002, besliste de Stagecommissie om deze test een maand vroeger te houden dan gewoonlijk: – 230 stagiair-accountants hebben aan de test deelgenomen. – 214 slaagden en kregen aldus de toelating om deel te nemen aan de schriftelijke proef van het bekwaamheidsexamen die op zaterdag 23 november 2002 plaatsvond. – De 16 anderen die aan deze test deelnamen alsook de stagiairs die hun afwezigheid op die test niet konden rechtvaardigen, zagen hun stage met één jaar verlengd en zullen pas in 2003 op het toelatingsexamen worden toegelaten, althans indien zij slagen voor de test die op 22 maart 2003 plaatsvindt.

•

Informatievergadering voor alle nieuwe, sinds 1 mei 2002, toegelaten stagiairs op zaterdag 15 juni 2002. Tijdens deze vergadering werd de nieuwe versie van het stagedagboek voorgesteld en werden de stagemodaliteiten met betrekking tot de eerste groep van stagiair-belastingconsulenten toegelicht.

•

Op 23 november 2002, de schriftelijke proef van het bekwaamheidsexamen. 270 stagiairs namen aan dit examen deel; – 109 stagiairs (77 Nederlandstaligen en 32 Franstaligen) slaagden in deze proef en haalden daarbij

36


meer dan 60 %, hetgeen betekent dat zij dit onderdeel niet moeten overdoen indien ze niet slagen voor de mondelinge proef. – 67 stagiairs (45 Nederlandstaligen en 22 Franstaligen) behaalden tussen 50 et 60 % en zullen, indien ze niet slagen voor de mondelinge proef, deze schriftelijke proef moeten overdoen. – De 94 overige stagiairs (35 Nederlandstaligen en 59 Franstaligen) slaagden niet in deze schriftelijke proef.

•

De jaarlijkse voordrachtencyclus, waarbij specifieke studiethema’s werden voorgesteld. De indeling van de stagiairs gebeurde op basis van het behandelde onderwerp, veeleer dan in functie van de richting waartoe de stagiairs behoren: Op zaterdag 5 oktober 2002: – voor de eerstejaars stagiair-accountants: seminarie met als thema ‘La constitution et le commencement d’activité des entreprises – le plan financier’ (Oprichting en opstartfase van ondernemingen – Financieel plan), gegeven door de heer E. PASQUALINI. – voor de tweedejaars stagiair-accountants: ‘L’impôt des personnes physiques – études de cas’ (De personenbelasting – topics), gegeven door de heer J. MARKO. – voor de derdejaars stagiair-accountants en de eerstejaars stagiair-belastingconsulenten: voordracht over het thema ‘L’impôt des sociétés – études de cas’ (De vennootschapsbelasting – topics), gegeven door de heer O. ROBEYNS.

Op zaterdag 12 oktober 2002: De Nederlandstalige stagiairs, in dezelfde samenstelling als hun Franstalige collega’s, kregen het volgende programma voorgeschoteld: – de eerstejaars stagiair-accountants: ‘De interne en externe controle’, gegeven door de heer J. VAN WEMMEL. – de tweedejaars stagiairs: ‘Personenbelasting - topics’, gegeven door de heer M. DEVOLDER. – de derdejaars stagiair-accountants en de stagiair-belastingconsulenten: ‘Vennootschapsbelasting topics’, verzorgd door de heer J. VERHOEYE.

Op zaterdag 19 oktober 2002, tweede reeks specifieke seminaries voor de Franstalige stagiairs. Daarbij kwamen de volgende onderwerpen aan bod: – voor de eerstejaars stagiair-accountants: ‘Le contrôle interne et externe’ (De interne en externe controle), gegeven door de heren O. de BONHOME en J. G. DIDIER. – voor de tweedejaars stagiairs: ‘Les mandats spéciaux’ (De bijzondere mandaten), gegeven door de heer C. JANSSENS. – voor de derdejaars stagiair-accountants en de stagiair-belastingconsulenten: ‘L’impôt des personnes physiques – études de cas’ (De personenbelasting – topics), gegeven door de heer J. MARKO.

37


Op 26 oktober 2002, tweede reeks voordrachten voor de Nederlandstalige stagiairs: – voor de eerstejaars stagiair-accountants: ‘Oprichting en opstartfase van ondernemingen – Financieel Plan’, gegeven door de heer A. BAUWENS. – voor de tweedejaars stagiairs: ‘Bijzondere Mandaten’, gegeven door de heer J. VAN WEMMEL. – voor de eerstejaars stagiair-belastingconsulenten en de derdejaars stagiair-accountants: ‘Personenbelasting - topics’, gegeven door de heer M. DEVOLDER.

Op 7 december 2002 voor de Franstalige stagiairs en op 14 december 2002 voor de Nederlandstalige stagiairs, derde reeks seminaries: – voor de eerstejaars stagiair-accountants en voor de eerstejaars stagiair-belastingconsulenten: ‘Deontologie’, in het Frans gegeven door mevrouw C . CLOQUET en in het Nederlands door de heer A. BERT. – voor de Franstalige en Nederlandstalige tweede- en derdejaars stagiairs: respectievelijk ‘La nouvelle législation sur la faillite et le concordat judiciaire’ (De nieuwe wetgeving m.b.t. het faillissement en het concordaat) en ‘Faillissement en Concordaat’. De Franstalige voordracht werd verzorgd door de heer H. FRONVILLE en de Nederlandstalige door de heer J. DE PAEPE.

Op zaterdag 18 januari 2003 voor de Franstalige stagiairs en op zaterdag 23 januari 2003 voor de Nederlandstalige stagiairs: – voor alle eerstejaars stagiairs (zowel accountants als belastingconsulenten), al naar gelang hun taalrol: ‘La T.V.A. – théorie et application pratique’ (De BTW – theorie en praktijktoepassing) en ‘BTW - topics’. De Franstalige voordracht werd verzorgd door de heer Y. BERNAERTS, de Nederlandstalige door mevrouw Fr. SCHELFHAUT. – voor de tweede- en derdejaars stagiair-accountants: ‘The International Accounting Standards’, voor de Franstaligen gegeven door de heer I. STEMPNIERWSKY en voor de Nederlandstaligen door de heer M. HOFMAN.

De wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen en de erkenningsprocedure in uitvoering van de overgangsmaatregelen In het kader van de Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen werden 2 uitvoeringsbesluiten genomen die voorzien in een overgangsregeling voor de erkenning van natuurlijke personen als belastingconsulent. ¶ Het eerste Koninklijk Besluit betreffende het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten, gepubliceerd in het B.S. van 29 juni 1999 dateert van 4 mei 1999 en voorziet in de toekenning van de titel van belastingconsulent aan alle accountants en alle personen die over een diploma beschikken voorzien in het koninklijk besluit van 22 november 1990 in de mate dat zij vijf jaar ervaring bewijzen op fiscaal gebied, voldoende om de functie van belastingconsulent zoals omschreven in artikel 38 van bovenvermelde wet uit te oefenen. ¶ Het tweede koninklijk Besluit tot toeken-

38


ning van de hoedanigheid van belastingconsulent aan natuurlijke personen van 18 maart 2002, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 28 maart 2002, viseert daarentegen enkel de personen die niet behoren tot één van de twee categorieën en onafhankelijk van het feit of zij al dan niet een verzoek (in dit geval onontvankelijk) hebben ingediend in toepassing van het K.B. hierboven vermeld maar wel kunnen bewijzen te beschikken over een fiscale ervaring van minimum 15 jaar, voldoende om de functie van belastingconsulent, zoals omschreven in artikel 38 van bovenvermelde wet uit te oefenen. ¶ De Erkenningscommissie ‘belastingconsulenten’, opgericht sedert 5 juli 1999, overeenkomstig artikel 60 § 3 van de Wet van 22 april 1999, betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen, vatte haar werkzaamheden aan in november 1999. ¶ De eerste overgangsregeling, die liep tot 29 december 2000, telt 5132 – 1779 Franstalige en 3353 Nederlandstalige, dossiers. ¶ Op 31 december 2002 dienden nog slechts 315 dossiers te worden afgehandeld. ¶ De tweede overgangsregeling die liep tot 15 april 2002 telt 293 dossiers, waarvan 102 Franstalige en 191 Nederlandstalige. ¶ Op 31 december 2002 werden reeds 73 dossiers definitief afgehandeld. Daarnaast blijken 60 aanvragen onontvankelijk vermits de kandidaten beschikken over een diploma en bijgevolg niet in aanmerking komen voor de tweede overgangsperiode. ¶ Eind 2003 verwacht de Erkenningscommissie haar werkzaamheden volledig beëindigd te hebben. ¶ De Commissie is als volgt samengesteld:

Voorzitter Mevrouw Anne SPIRITUS-DASSESSE, tweetalig magistraat, Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Brussel. Plaatsvervangend Voorzitter Mevrouw Francine DE TANDT, tweetalig magistraat, Ondervoorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Brussel. Coördinator: Mevrouw Isabelle HAMERLINCK Leden accountants Nederlandstalig: De heren

Michel LIESSENS Martin CLAES

Leden belastingconsulenten Nederlandstalig: De heren

Jos DE BLAY Kurt STRAKA Gustaaf CUYPERS

Leden accountants Franstalig: De heren

Vincent DELVAUX Raymond KROCKAERT Guy SAVOIR

Leden belastingconsulenten Franstalig: De heren

Pierre CATTELAIN Yves MOTTET Antonio BADALIN

39


De Erkenningscommissie zetelt wekelijks. Zij gaat na of de toetredingsaanvragen aan de wettelijke voorwaarden voldoen. Meent de Commissie dat de kandidaat niet voldoet aan de wettelijke vereisten, dan nodigt zij betrokkene uit voor een onderhoud terzake. ¶ Tijdens dit onderhoud dient de betrokkene bijkomende elementen aan te brengen of de nodige bewijzen te leveren die de Erkenningscommissie ervan kunnen overtuigen dat betrokkene inderdaad aan alle voorwaarden voldoet. ¶ De Commissie maakt voor ieder dossier een verslag op waarin zij haar advies aan de Raad toelicht. Elk advies wordt collegiaal en bij meerderheid gegeven. ¶ Het is uiteindelijk de Raad van het IAB die de beslissing neemt en de betrokkene daarover informeert. ¶ Kandidaat-belastingconsulenten die toelaatbaar zijn verklaard door de Raad kunnen slechts de titel voeren vanaf de dag van de eedaflegging voor de bevoegde rechtbank, nl. de rechtbank van koophandel.

Overstapmogelijkheden IAB-IBR In 2002 behandelde de Hearingcommissie twee dossiers van accountants die de wens hadden geformuleerd toegelaten te worden tot het IBR via de overstapregeling. Voor geen van beide dossiers werd aan de diensten van het IBR een gunstig advies overgemaakt. ¶ Daarnaast boog de Hearingcommissie zich over een dossier van een revisor die na het doorlopen van de procedure, accountant is geworden. ¶ De Stagecommissie heeft ook het dossier van een stagiair van het IAB overgemaakt aan de Stagecommissie van het IBR opdat deze zijn revisorstage zou kunnen aanvatten zonder zich voor het toelatingsexamen bij het IBR te moeten aanbieden. Deze stagiair volgt momenteel een stage bij het IAB en bij het IBR.

Buitenlandse confraters In 2002 hebben twee buitenlandse confraters een aanvraag ingediend tot erkenning van hun hoedanigheid van accountant in België. Eén van beide kandidaten werd reeds gehoord. Gezien het bevredigende resultaat, heeft de Raad betrokken kandidaat de hoedanigheden van accountant en van belastingconsulent toegekend. Het dossier van de tweede kandidaat is nog in behandeling.

De hoedanigheid van belastingconsulent en het uitoefenen van boekhoudactiviteiten in het kader van art. 60 W. 22 april 1999 De Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen bepaalde dat de Koning overgangsmaatregelen kon treffen inzake het bekomen van de titel van belastingconsulent. Bij Koninklijk Besluit werd daarop beslist dat de titel ‘belastingconsulent’ tot 29 december 2000 zou kunnen worden aangevraagd door diegenen die ofwel accountant (lid van het IAB) zijn én vijf jaar fiscale ervaring aantonen, ofwel een bepaald diploma voorleggen én eveneens vijf jaar fiscale ervaring aantonen. ¶ Gedurende de

40


overgangsperiode vroeg een beperkt aantal BIBF-leden het IAB om een erkenning als belastingconsulent. ¶ De Raad van het IAB bleef ook ten aanzien van deze aanvragers bij zijn standpunt dat een cumulatie van inschrijvingen bij BIBF en IAB niet kan toegelaten worden. Het staat boekhouders-fiscalisten vrij om de titel van belastingconsulent aan te vragen, maar zij dienen in dat geval afstand te doen van hun titel van boekhouder-fiscalist. De wetgever heeft immers duidelijk het statuut van belastingconsulent afgestemd op dat van accountant, en het statuut van boekhouder-fiscalist op dat van erkend boekhouder, met het oog op de transparantie in de fiscale dienstverlening. Zo stelde ook het Arbitragehof in een arrest van 25 januari 1

Zie Jaarverslag 2001.

2001 over deze materie1. ¶ Een aantal personen leverden aan het IAB onverwijld het bewijs van hun ont-

2

Het gaat uitsluitend om per-

slag bij het BIBF, werden ingeschreven op de lijst van belastingconsulenten en zijn bijgevolg gerechtigd de

sonen die op basis van de overgangsmaatregelen op de

titel van belastingconsulent te dragen. ¶ In de loop van 2002 werd echter duidelijk dat een aantal BIBF-

lijst van belastingconsulenten

leden die de titel van belastingconsulent willen dragen, deze hoedanigheid willen blijven combineren met

wensen te worden ingeschre-

hun boekhoudactiviteiten. Louter als belastingconsulent is het hen wettelijk niet toegestaan boekhoudac-

ven, maar tevens hun boekhoud-activiteiten wensen ver-

3

tiviteiten uit te oefenen zonder dat zij daarenboven over een wettelijke titel beschikken die dergelijke acti-

der te zetten.

viteiten toelaat. Ontslag bij BIBF – teneinde de titel van belastingconsulent te verwerven - betekent dat zij

Advies van de Hoge Raad van

hun boekhoudactiviteiten moeten stopzetten. ¶ De Raad van het IAB achtte het aangewezen dat deze spe-

21 februari 2002 over het dubbel lidmaatschap bij de

4

cifieke2 problematiek op korte termijn een constructieve oplossing zou krijgen, maar stelde dat het evident

economische beroepen.

was dat hierbij de wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen, evenals de

Art. 60 W. 22 april 1999 be-

rechtspraak die eruit voortvloeide, gerespecteerd wordt. ¶ De problematiek zoals hierboven beschreven

treffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen;

maakte in 2002 het voorwerp uit van een Advies van de Hoge Raad voor de Economische Beroepen3. ¶ Met

K.B. 4 mei 1999 betreffende

betrekking tot de situatie van een BIBF-lid die de titel van belastingconsulent heeft gekregen onder op-

het Instituut van de Accoun-

schortende voorwaarde van ontslag bij het BIBF, maar zijn boekhoudactiviteiten wil verderzetten, zag de

tants en de Belastingconsulenten.

Hoge Raad voor de Economische Beroepen als één van de mogelijkheden een oplossing te vinden voor de boekhoudactiviteiten van die erkende boekhouders zodat zij, mits ze aan bepaalde voorwaarden voldoen (diploma, beroepservaring, enz.), de titel van accountant kunnen bekomen.

De Raad van het IAB ging met deze visie akkoord, en stelde dat dit probleem kon worden opgelost door de betrokken erkende boekhouders – mits deze aan bepaalde welomschreven voorwaarden voldoen – de mogelijkheid te bieden de hoedanigheid van (stagiair-) accountant te verwerven. Immers, artikel 48 van de Wet van 22 april 1999 stelt uitdrukkelijk dat accountants en stagiair-accountants de beroepswerkzaamheden van boekhouder mogen uitoefenen zonder ingeschreven te zijn op het tableau van de beoefenaars van het beroep (bedoeld wordt: boekhouder) of op de lijst van de stagiairs (bedoeld wordt: stagiair-boekhouders). Zij zijn uiteraard niet gemachtigd daarbij de titel van ‘erkend boekhouder’ of ‘stagiair-boekhouder’ te voeren.

Concreet stelde de Raad van het IAB volgende concrete werkwijze voor: Leden van het BIBF die in het kader van de overgangsperiode4 (29 juni 1999 – 29 december 2000) een dossier tot het bekomen van de titel van belastingconsulent hebben ingediend, en door de Raad van het IAB deze titel toegekend kregen onder opschortende voorwaarde van ontslag bij het BIBF, kunnen deel-

41


nemen aan een bekwaamheidsexamen tot het bekomen van de titel van accountant of, in voorkomend geval, stagiair-accountant. De examenmodaliteiten worden aangepast aan de specifieke situatie van de betrokken groep kandidaten (BIBF-leden die op grond van de overgangsmaatregelen de titel van belastingconsulent hebben bekomen onder opschortende voorwaarde van ontslag bij BIBF). Zij die slagen voor dit examen, worden onder opschortende voorwaarde van ontslag bij het BIBF door de Raad van het IAB ingeschreven op de lijst van accountants of stagiair-accountants. Zij combineren bijgevolg de titel van belastingconsulent met die van (stagiair-) accountant, waardoor zij de bevoegdheid krijgen hun boekhoudwerkzaamheden verder te zetten. De concrete examenmodaliteiten worden vastgesteld naar analogie met het akkoord van 30 maart 1998 tussen het IAB en het IBR met betrekking tot de overstapmogelijkheden tussen beide Instituten, bekend als de ‘passerelle’.

42


43


Uitoefening van het beroep Publiciteit In het Jaarverslag van 2001 (p. 45) kondigden we aan dat de gemeenschappelijke nota inzake publiciteit voor de economische beroepsbeoefenaars, die werd uitgewerkt door het Inter-Institutencomité, in overeenstemming zou worden gebracht met de nieuwe Belgische wetgeving terzake, meer bepaald met de Wet van 2 augustus 2002 betreffende de misleidende en vergelijkende reclame, de onrechtmatige bedingen en de op afstand gesloten overeenkomsten inzake de vrije beroepen (BS, 20 november 2002, 1e ed.). De aangepaste tekst van de gemeenschappelijke richtlijnen werd, na goedkeuring op 3 februari 2003 door de Raad van het IAB en op 28 februari 2003 door de Raad van respectievelijk het IBR en het BIBF, ter kennisgeving overgemaakt aan de Hoge Raad voor de Economische Beroepen.

Strijd tegen het witwassen: balans en perspectieven Het Belgische recht inzake de strijd tegen het witwassen bestaat uit een strafrechtelijk en een preventief luik, uitgewerkt onder impuls van internationale instellingen als de Verenigde Naties (financiële off shore centra en georganiseerde grensoverschrijdende criminaliteit), de Raad van de Europese Unie en de FAG (de Financiële Actiegroep van de OESO, http://www.oecd.org/fatf). Uit de ervaring opgedaan gedurende de laatste jaren is inderdaad al snel gebleken dat het witwassen en de grote fiscale fraude wezenlijk internationale gegevens zijn en dat bovendien witwassers en fraudeurs allerhande steeds inventiever worden. Het was dus absoluut noodzakelijk om een wereldwijde integratie van de bestaande systemen ter bestrijding van het witwassen van kapitalen en de fiscale fraude te realiseren evenals een nadrukkelijkere medewerking van de economische professionals, zoals we hierna uiteenzetten.

Wat zijn onze verplichtingen? Sinds 29 juni 1999 is de Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld van toepassing op de bedrijfsrevisoren, de externe accountants, de externe belastingconsulenten, alsook op de erkende boekhouders en op de erkende boekhouders-fiscalisten. Op de bedrijfsrevisoren en de externe accountants was die wet overigens al sinds 25 oktober 1998 van toepassing. De opgelegde verplichtingen, enigszins afgezwakt omwille van het beroepsgeheim dat ons vak typeert, zijn hoofdzakelijk van tweeërlei aard. De draagwijdte ervan wordt verduidelijkt in verschillende informatieve nota’s van de CFI (Cel voor Financiële Informatieverwerking die in het leven werd geroepen door de Wet van januari 1993: http://www.ctif-cfi.be/sitenl/toelicht/toelichtinfo/toelichtrechts.htm; zie ook IAB-Info nr. 6/1999). Het betreft met name: •

enerzijds, het identificeren van de cliënten: als externe accountant en/of externe belastingconsulent

45


dient u zich te vergewissen van de identiteit van uw gewone cliënten waneer zij zakenrelaties aanknopen, en van de identiteit van de andere cliënten telkens zij een verrichting wensen uit te voeren voor een bedrag van 10 000 EUR of meer, of zodra vermoed wordt dat het gaat om witwassen van geld. Deze identificatie gebeurt aan de hand van een bewijsstuk waarvan een afschrift wordt genomen. Als er twijfels bestaan over de vraag of de cliënt al dan niet voor eigen rekening handelt, dienen alle redelijke maatregelen te worden genomen om informatie te verkrijgen over de ware identiteit van de persoon of personen voor wiens rekening deze cliënt handelde; •

anderzijds, de aangifte van verdachte verrichtingen: wanneer u in uw hoedanigheid van externe accountant en/of externe belastingconsulent in uw beroep feiten vaststelt waarvan u weet dat deze verband houden met het witwassen van geld of die bewijsmateriaal voor het witwassen van geld kunnen vormen, dient u de CFI (Guldenvlieslaan 55, bus 1, 1060 Brussel, tel.: 02 533 72 11, fax: 02 533 72 00, e-mail: [email protected]) daarvan onmiddellijk op de hoogte te brengen. Laat ons duidelijk zijn: deze informatieverstrekking bestaat momenteel enkel in geval van versterkt vermoeden. Dit is het geval wanneer, op basis van een samenhangend geheel van feiten of elementen, de meest waarschijnlijke uitleg van die feiten in de richting van witwassen van geld wijst. Het verschilt van het gewone vermoeden dat slaat op de omstandigheid waarbij men niet kan uitsluiten dat het feit of de verrichting waarvan men kennis heeft, verband houdt met een vorm van witwassen. Bovendien geldt deze aangifteplicht niet voor alle witwasvaststellingen uit alle inbreuken, maar enkel uit de inbreuken die limitatief gedefinieerd worden in artikel 3 van de wet en die voortvloeien uit vormen van zware criminaliteit. Voorbeelden daarvan zijn illegale drughandel, illegale handel in menselijke organen of weefsels, mensenhandel of nog zware en georganiseerde fiscale fraude, – dit is fiscale fraude ‘waarbij bijzonder ingewikkelde mechanismen of procédés van internationale omvang worden aangewend’, met als meest gekende voorbeeld de BTW-carroussels (zie laatste jaarverslag van de CFI: http://www. ctif-cfi.be/sitenl/jv/jvrechts.htm).

Het meest recente jaarverslag van de CFI Dit document dekt de werkingsperiode 1 juli 2001 tot 30 juni 2002 en verschaft, zoals gewoonlijk, heel wat interessante informatie. Zo meldt het onder meer dat de financiële instellingen en de overige beroepen die de wet opsomt in totaal 3 763 aangiften van vermoedens van witwaspraktijken ingediend hebben. Dit betekent dat het maandelijks gemiddelde in stijgende lijn gaat en voor deze periode reeds opgelopen is tot 1 147 aangiften tegenover 909 tijdens de vorige periode. Zo heeft de Cel 2 845 nieuwe dossiers geopend en er 1 045 (die 9 111 aangiften van vermoeden groeperen) overgezonden aan de parketten omdat ze ernstige aanwijzingen van witwaspraktijken bevatten afkomstig van de zware vormen van criminaliteit die door de wet opgesomd worden. Dit cijfer vertegenwoordigt eveneens een gevoelige stijging ten aanzien van het aantal dossiers dat tijdens de vorige periode werd overgezonden, met name 935. Een stijging én resultaten die volgens de Cel in scherp contrast staan met de menselijke en financiële middelen waarover zij slechts beschikt. Sedert haar oprichting in 1993 en tot 30 juni 2002 heeft de CFI in totaal 66 963 aangiften van vermoedens ontvangen die samengebundeld werden in 12 948 afzonderlijke dossiers. Op grond van ernstige aanwijzingen van witwaspraktijken, heeft de Cel 4 562 dossiers overgezonden aan de parketten, het-

46


geen 35,2 % uitmaakt van de dossiers die door haar geopend werden en 61,5 % van de aangiften die in deze dossiers vervat zijn. Daarmee is een totaalbedrag van 8,645 miljard euro gemoeid. Deze kapitalen zijn hoofdzakelijk afkomstig van ernstige en georganiseerde belastingfraude (38 %), van de illegale handel in verdovende middelen (22, 9 %), van de georganiseerde misdaad (17,2 %) en van de illegale handel in goederen en koopwaren (13,6 %). In ten minste 416 van deze dossiers hebben de hoven en rechtbanken een veroordeling uitgesproken. 659 personen werden in totaal veroordeeld tot 1 332 jaar gevangenisstraf en tot 14, 2 miljoen euro geldboetes. Voor zover bekend, loopt het bedrag van de opgelegde verbeurdverklaringen op tot 358, 9 miljard euro in totaal.

De landen en gebieden die weigeren om mee te werken Vermits het witwassen van geld per definitie een dynamisch proces is, kan het niet efficiënt bestreden worden vanuit een statisch perspectief van een gegeven situatie op een gegeven ogenblik. Daarom worden de ‘werkdocumenten’ regelmatig geactualiseerd. Dat geldt onder meer voor de lijst van de landen en gebieden waarvan op basis van 25 criteria geweten is dat zij niet meewerken aan de bestrijding van de witwaspraktijken en waartegen de FAG tegenmaatregelen aangekondigd heeft. Deze maatregelen zijn vooral bedoeld om de toepasselijke meldingsmechanismen aan te scherpen en om de systematische aangifte van de financiële verrichtingen met deze landen te bewerkstelligen, louter omdat die verrichtingen uit hun aard mogelijk verdacht zijn. In dat kader zal bijzondere aandacht besteed worden aan de zakenrelaties en de verrichtingen waarbij natuurlijke of rechtspersonen, inclusief de financiële instellingen, betrokken zijn die in deze 15 landen of gebieden gevestigd zijn en wanneer er geen duidelijk rechtmatige of economische verantwoording voor bestaat, moet hun achtergrond en hun doel onderzocht worden (http://www.ctif-cfi.be).

De invoering van de nieuwigheden in ons nationaal recht: de Wet van 3 mei 2002 en het K.B. van 10 juni 2002 De praktijken waarbij enorme kapitalen afkomstig van de georganiseerde criminaliteit op een onwettelijke wijze witgewassen worden, moeten openlijk en gestructureerd aangepakt worden. In dat kader mogen de landen zeker niet nalaten om nieuwe bepalingen zo snel en zo volledig mogelijk in hun nationale wetgevingen op te nemen. In België dat toonaangevend is in de strijd tegen de witwaspraktijken, is dat al gebeurd. Zonder afbreuk te doen aan het beginsel volgens hetwelk enkel de verdachte verrichtingen en feiten aan de CFI meegedeeld moeten worden, werden er inderdaad twee belangrijke wijzigingen doorgevoerd door de Wet van 3 mei 2002 en haar uitvoeringsbesluit van 10 juni 2002. De eerste wijziging betreft de informatieplicht; de tweede versterkt de antiwitwasmaatregelen door bijkomende eisen op te leggen aan de wisselkantoren die activiteiten van geldtransferts (willen) uitvoeren. Deze nieuwe maatregelen zijn op 29 juni 2002 van kracht geworden, datum waarop zij in het Belgisch Staatsblad zijn verschenen. Voor de wisselkantoren die op de scharnierdatum van 29 juni 2002 reeds geregistreerd waren, werd voorzien in een overgangsperiode om hen toe te laten aan de nieuwe verplichtingen te voldoen.

47


Plannen voor 2003 Zowel het materiële als het personele toepassingsgebied van de Anti-witwasrichtlijn 91/308/EEG van 10 juni 2001 werd uitgebreid door een nieuwe richtlijn, die in december 2001 werd gestemd (2001/97/CE van 4 december 2001, PB L, 28 december 2001, 344/76). Het Europees initiatief kwam er na de vaststelling dat de antiwitwasmaatregelen die in de banksector doorgevoerd werden, steeds meer vruchten begonnen af te werpen zodat de ‘witwassers’ op zoek gingen naar andere kanalen om de criminele oorsprong van hun kapitalen te verdoezelen. Voor België zou die uitbreiding twee gevolgen hebben. Een eerste gevolg betreft de aard van de bedoelde inbreuken: alle fiscale inbreuken en een belangrijk aantal strafrechtelijke inbreuken uit het Belgische strafrecht zullen binnen het toepassingsgebied moeten worden gebracht van het preventieve luik van de anti-witwaswet. Bovendien zal de meldingsplicht aan de CFI, die oorspronkelijk enkel gold in geval van versterkt vermoeden, voortaan ook toepassing vinden in geval van gewoon vermoeden (het vaststellen van feiten waarvan men weet of vermoedt dat ze verband houden met het witwassen van kapitalen). Verder zal het preventieve luik van de anti-witwaswetgeving – in een afgezwakte vorm - ook van toepassing zijn op het beroep van advocaat, met name wanneer de advocaten hun cliënt bijstaan in de voorbereiding of de uitvoering van een aantal verrichtingen die limitatief worden opgesomd in de richtlijn. Bovendien zullen zij niet de CFI moeten informeren over de feiten waarvan ze weten of vermoeden dat ze verband houden met witwassen, maar wel de stafhouder van de Orde waartoe ze behoren. De meldingsplicht vindt, tot slot, geen toepassing wanneer ze de betrokken informatie ontvangen of bekomen tijdens de evaluatie van de juridische situatie van hun cliënten of in de uitoefening van hun opdracht van verdediging of vertegenwoordiging van een cliënt tijdens een gerechtelijke procedure. ¶ Concreet moeten de Lidstaten hun wetgeving aan de nieuwe richtlijn aanpassen tegen 15 juni 2003.

Elektronische aangifte: concrete realisaties en kortetermijnprojecten De elektronische aangifte, de meest in het oog springende maatregel van het ‘e-government’-beleid (zie de nieuwe portaalsite van de regering http://www.belgium.be) waardoor de overheid de veelvuldige ‘papieren’ uitwisselingen wil beperken, vond het eerst ingang bij de BTW, en dat onder een dubbele vorm. En hoewel die twee vormen, zowel op het gebied van de doelstellingen als qua modaliteiten, grondig verschillen, toch zijn beide de exponent van een partnership tussen de belastingadministratie en de boekhoudkundige en fiscale professionals (zie Accountancy & Tax nr. 1/2002, pp. 46-53). ¶ Voor het optimaal functioneren van deze elektronische overdracht, dienden uiteraard bepaalde formaliteiten in verband met de identificatie van de belastingplichtige en het waarborgen van de inhoud en de integriteit van de elektronische aangiften duidelijk te worden gesteld en ingevuld. Het Instituut was actief betrokken bij het opzetten van de initiële structuur en heeft in 2002 deelgenomen aan geregelde vergaderingen over de evaluatie van het project en de ontwikkeling van nieuwe opties.

48


BTW EDIVAT, de eerste vorm van elektronische BTW-aangifte (http://minfin.fgov.be/portail1/nl/edivat/ edivatnl.html), biedt de mogelijkheid met één enkele verzending tot 999 periodieke aangiften in te dienen. Zonder al te veel in te gaan op de technische kant van de zaak, zij hier toch vermeld dat een inschrijvingsprocedure – die wordt afgesloten door de ondertekening van een protocolakkoord –, het gebruik van het beveiligd X400-netwerk voor de verzending van de aangiften en een (al dan niet in het boekhoudprogramma geïntegreerde) EDIFACT-converter om het omzetten van de gegevens te verzekeren, de hoekstenen van het systeem vormen. Bij elke zending kan de verzender, door middel van een digitaal ontvangstbewijs waarvan de bewijskracht onbetwistbaar vaststaat (W. 5 september 2001, BS van 13 oktober 2001) zich ervan vergewissen dat de aangifte op een precieze datum en dito uur door de Administratie werd ontvangen en dat ze wel degelijk zal worden verwerkt. Even later werd ook het INTERVAT-systeem (http://minfin.fgov.be/portail1/nl/intervat/welcomeintervatnl.html) operationeel, dat, zoals zijn naam al laat vermoeden, gebruik maakt van het internet voor de overdracht van de gegevens. Voor de identificatie en de beveiliging van de uitgewisselde gegevens dient hier noodzakelijkerwijs gebruik te worden gemaakt van een elektronische handtekening en een digitaal certificaat van klasse 3. Deze zijn verkrijgbaar bij GlobalSign en bij E-trust en moeten jaarlijks worden vernieuwd. Dit systeem heeft een heel ander doelpubliek dan EDIVAT, en richt zich vooral tot individuele ondernemingen en belastingplichtigen die slechts één BTW-aangifte per maand of per kwartaal moeten indienen. Sinds het opstarten van EDIVAT in oktober 2001 werden bijna 16.000 BTW-aangiften via dit elektronisch kanaal ingediend, tegen bijna 9.000 via INTERVAT, dat operationeel is sinds 10 februari 2002. Alles wijst er evenwel op dat deze cijfers in de toekomst fors zullen stijgen. Daarnaast zet de Administratie zich niet aflatend in om het scannen van de aangifteformulieren te veralgemenen tot alle BTW-aangiften die niet elektronisch worden ingediend (zie onder meer http://fiscus.fgov.be/interfaoifnl/BTW-aangifte/inleiding. htm en circulaire nr. AFZ/2001-0037 van 20 februari 2002).

Personenbelasting, vennootschapsbelasting Op het stuk van de directe belastingen is het sinds kort mogelijk de aangiften on line in te vullen (http://www.minfin.fgov.be en http://www.finform.fgov.be). Het downloaden van het formulier is gratis (zie http://minfin.fgov.be/portail1/nl/finform/welcomefinformnl.html voor het FINFORM-project). Maar eenmaal deze formulieren ingevuld en met behulp van de hulpfuncties gecontroleerd zijn, moeten ze nog worden afgedrukt, ondertekend en, samen met het klassieke aangifteformulier, met De Post naar het plaatselijk controlekantoor verzonden. Dat belet niet dat het gebruik van deze elektronische formulieren nu al bepaalde voordelen inhoudt. Denken we maar aan de 24 u op 24 u toegankelijkheid, de on-linehulp, de kosteloosheid van de dienst, de verschillende door het systeem geboden hulpfuncties, het gebruiksgemak en de duidelijkheid. Als alles goed gaat, zal de rechtstreekse verzending van de aangiften in de personenbelasting en de vennootschapsbelasting via het internet tegen aanslagjaar 2004 een feit zijn. Hierbij zal de authenticiteit en de integriteit van de gegevens worden verzekerd door het gebruik van een geavanceerde elektronische handtekening.

49


Ook op sociaal vlak wordt vooruitgang geboekt Naast het ambitieuze plan tot de geleidelijke invoering van een multifunctionele RSZ-aangifte (aangifte van een sociaal risico, ASR-planning van 2003 tot 205), werd in de Ministerraad van 15 mei 2002 een reeks voorontwerpen van wet goedgekeurd (http://www.onssrszlss.fgov.be). Daaruit volgt dat tijdens de periode 2003-2005 een bepaald aantal belangrijke sociale documenten stapsgewijs zal worden vervangen door een elektronische aangifte, zoals de onmiddellijke aangifte van tewerkstelling (DIMONA) en de elektronische RSZ-kwartaalaangifte, beide operationeel sinds 1 januari 2003. Noteer trouwens dat de werkgevers reeds sinds 18 november 2002 hun jaarlijkse aangifte ‘tijdelijke werkloosheid’ elektronisch bij de RVA kunnen indienen via de portaalsite van de sociale zekerheid (www.socialsecurity.be).

Fisconet Dankzij deze gegevensbank, die begin 2001 operationeel werd en die kosteloos geraadpleegd kan worden op de website van het Ministerie van Financiën (www.fisconet.fgov.be), krijgt de bezoeker snel, gemakkelijk én zowel in het Nederlands als in het Frans toegang tot nagenoeg alle regelgeving, circulaires, parlementaire vragen en antwoorden en rechtspraak – zowel in het voor- als in het nadeel van de belastingadministratie - op het vlak van alle mogelijke materies die voor ons beroep belangrijk zijn: directe belastingen, BTW, douane en accijnzen, kadaster, registratie en domeinen. Op deze website vindt de bezoeker ook de belangrijke rubriek ‘Boekhouding, Handels- en Vennootschapsrecht’ met daarin de betreffende wetgevingen en de adviezen van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen. De laatste rubriek ‘Overige’ bevat de teksten van de Grondwet, het Burgerlijk Wetboek, de regels voor het verkrijgen van subsidies, de ‘euro’-wetgeving, de zee- en luchtvaartverdragen en enkele bijzondere wetten, zoals de wet houdende vaststelling van bepaalde regels in verband met het juridisch kader voor elektronische handtekeningen en certificatiediensten. 1

Wet van 2 augustus 2002

Binnenkort kan de surfer op deze website ook nog terecht voor de (anoniem weergegeven) beslissingen in

houdende wijziging van het

het kader van de nieuwe procedure van veralgemeende ruling, ingevoerd door de wet van 24 december

Wetboek van vennootschappen, alsook van de wet van 2 maart 1989 op de open-

2002 ter hervorming van de vennootschapsbelasting, alsook voor belangrijke ontwikkelingen op het vlak van het vermijden van dubbele belasting, een materie die momenteel grondig wordt herzien.

baarmaking van belangrijke deelnemingen in ter beurze genoteerde vennootschappen en tot reglementering van de

De ‘Corporate Governance - wet’: een overzicht van de grote lijnen

openbare overnameaanbiedingen. 2

Deze bepaling geldt voor alle rechtspersonen die vallen on-

Op 22 augustus 2002 verscheen de zogenaamde ‘Corporate Governance’-wet1 in het Belgisch Staatsblad. Hierna volgt een kort overzicht van de belangrijkste innovaties die deze wet introduceert.

der de commissarisplicht, nl. voor de BVBA, de CVBA., de NV, de Comm VA en het ESV.

De onafhankelijkheid van de commissaris2 In de wetgevende Kamers werd uitgebreid gedebatteerd over de rol en de verantwoordelijkheid van de commissaris die de jaarrekening controleert en attesteert. Deze debatten hebben geleid tot een aantal vernieu-

50


wingen die ertoe strekken de onafhankelijkheid van de bedrijfsrevisoren die belast zijn met de controle op de jaarrekening te versterken.

Zo voorziet de nieuwe wet onder meer in de volgende innovaties: *

Er wordt een ‘cooling-off’-periode van twee jaar ingesteld. Dit betekent dat de commissaris gedurende een periode van twee jaar na het beëindigen van zijn mandaat in de door hem gecontroleerde of een daarmee verbonden vennootschap of persoon in de zin van artikel 11 W.Venn. geen opdracht van bestuurder, zaakvoerder of enige andere functie mag aanvaarden. Het overtreden van deze verplichting wordt voortaan strafrechtelijk beteugeld (nieuw art. 170, 1° W. Venn.).

*

De commissaris kan zich niet onafhankelijk verklaren wanneer hij tijdens zijn mandaat of gedurende twee jaar voorafgaand aan zijn benoeming, in de door hem gecontroleerde of een daarmee verbonden vennootschap (of persoon in de zin van art. 11 W.Venn.) prestaties heeft geleverd die de door de wet aan de commissaris voorbehouden opdrachten te buiten gaan. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt naargelang deze prestaties werden verricht door de commissaris zelf, dan wel door een persoon met wie deze laatste een arbeidsovereenkomst heeft gesloten of met wie hij beroepshalve in samenwerkingsverband staat of door een met de commissaris verbonden vennootschap of persoon in de zin van artikel 11 W.Venn. Over welke ‘verboden’ prestaties het hier gaat, zal in een K.B. worden vastgelegd.

*

De wet voorziet bovendien in een bijkomende verbodsbepaling voor genoteerde vennootschappen en voor ondernemingen die deel uitmaken van een groep die verplicht is geconsolideerde jaarrekeningen op te stellen en te publiceren. ¶ De commissarissen - en de personen met wie zij een arbeidsovereenkomst hebben gesloten of met wie zij beroepshalve in samenwerkingsverband staan, evenmin als de met de commissaris verbonden vennootschappen – mogen slechts andere diensten verrichten naast de hen door de wet toevertrouwde opdrachten, voorzover het totale bedrag van de vergoedingen hiervoor de afgesproken commissarisvergoeding niet overtreft. ¶ De wet voorziet evenwel in drie uitzonderingen waarin van dit verbod kan worden afgeweken.

*

Als de commissaris uitzonderlijke werkzaamheden levert of bijzondere opdrachten uitvoert in de door hem gecontroleerde of een daarmee verbonden vennootschap of persoon in de zin van artikel 11 W.Venn., dan kan hij hiervoor ‘extra’ vergoed worden. Het jaarverslag moet dan wel een verantwoording geven over de aard van de prestaties en de eraan gekoppelde bezoldiging (nieuw art. 134, §2 W. Venn.). ¶ Hetzelfde geldt voor taken, mandaten of opdrachten, uitgevoerd door een persoon met wie de commissaris een arbeidsovereenkomst heeft afgesloten, of met wie hij in samenwerkingsverband staat, dan wel door een met de commissaris verbonden vennootschap of persoon in de zin van artikel 11 W.Venn. (nieuw art. 134, §4 W. Venn.).

*

Er zal een comité voor advies en controle worden opgericht. Dit comité zal een preventief-repressieve taak krijgen, nl.: – enerzijds kan het comité aan de bedrijfsrevisoren die erom verzoeken een voorafgaandelijk advies verstrekken over de verenigbaarheid van een prestatie met hun onafhankelijke taakuitoefening;

51


– anderzijds kan het comité een zaak aanhangig maken bij het bevoegde tuchtorgaan van het Instituut der Bedrijfsrevisoren als het meent dat een inbreuk wordt begaan op de onafhankelijke taakuitoefening van de commissaris (nieuw art. 133, 4° W. Venn.)

Datum van inwerkingtreding: De datum van inwerkingtreding zal bij K.B. worden vastgelegd. ¶ De wetgever bepaalt verder dat de bepalingen inzake de onafhankelijkheid van de commissaris (art. 4 van de Wet) slechts toepassing vinden op de prestaties en de situaties die zijn ontstaan na de inwerkingtreding ervan. ¶ De bepalingen inzake de informatieverplichting omtrent de bezoldiging (art. 5 van de Wet) zullen van toepassing zijn op de jaarverslagen die betrekking hebben op de boekjaren die ingaan na de inwerkingtreding ervan.

3

Deze bepaling geldt voor de

De bijstand bij de individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid van vennoten (nieuw

VOF, de Comm V, de BVBA,

art. 166 W. Venn.)3

de CVOA en de CVBA, de NV, de Comm VA en het ESV.

Grote vennootschappen zijn verplicht om een commissaris aan te duiden onder de leden, natuurlijke personen of rechtspersonen, van het Instituut der Bedrijfsrevisoren. Hoewel kleine vennootschappen in de regel ontsnappen aan deze verplichting, zullen zij de benoeming van een commissaris aan de algemene vergadering moeten voorleggen wanneer één of meer vennoten hierom verzoeken. Is dit niet het geval, dan heeft volgens artikel 166 W. Venn. iedere vennoot individueel de onderzoeks- en controlebevoegdheid van een commissaris. Deze bevoegdheid kan niet door de statuten beperkt of opgeheven worden. De aandeelhouder kan zich hierbij laten vertegenwoordigen door een accountant, ingeschreven op de deellijst van de externe accountants van het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten. Deze vertegenwoordigingsopdracht behoort tot de exclusieve bevoegdheid van de accountant en kan niet worden uitgeoefend door de bedrijfsrevisor. Rechtspraak en rechtsleer waren het er reeds over eens dat de accountant in het licht van deze opdracht de individuele vennoot (of vennoten) niet alleen kon vertegenwoordigen, maar ook bijstaan. De ‘Corporate Governance’-wet heeft deze opvatting thans bezegeld in artikel 166 W. Venn. ¶ Voortaan zal de tekst van artikel 166 W. Venn. luiden als volgt: ‘Wordt geen commissaris benoemd, dan heeft, niettegenstaande enige andersluidende statutaire bepaling, iedere vennoot individueel de onderzoeks- en controlebevoegdheid van een commissaris. Hij kan zich laten vertegenwoordigen of bijstaan door een accountant.’ Vertegenwoordiging betekent ‘in de plaats treden van’ en sluit bijgevolg de aanwezigheid van de vennoot bij het onderzoek uit. ‘Bijstand’ impliceert daarentegen dat de vennoot wél aanwezig mag zijn bij de controle en het onderzoek.

Datum van inwerkingtreding: 1 september 2002

52


De algemene vergadering De schriftelijke algemene vergadering (nieuwe art. 268, 382 en 536 W. Venn.) De nieuwe wet voorziet in de mogelijkheid om in BVBA’s, Coöperatieve vennootschappen en NV’s een ‘schriftelijke’ algemene vergadering te organiseren. ¶ De aandeelhouders/vennoten van deze vennootschappen zullen voortaan ‘eenparig en schriftelijk alle besluiten kunnen nemen die tot de bevoegdheid van de algemene vergadering behoren’. In de praktijk betekent dit dat de aandeelhouders/vennoten niet langer (fysiek) zullen moeten samenkomen om bepaalde beslissingen te nemen, tenzij tenminste één aandeelhouder zich hiertegen verzet. ¶ Uitzondering wordt evenwel gemaakt voor de besluiten die bij authentieke akte moeten worden verleden (o.a. statutenwijziging). Deze regeling werd enerzijds ingevoerd om het hoofd te bieden aan de in vele kleine en besloten vennootschappen bestaande praktijk waarbij de algemene vergadering vaak verworden is tot een loutere formaliteit, bestemd om de beslissingen van de vennoten schriftelijk vast te stellen. ¶ Anderzijds werd gepoogd om met deze bepaling tegemoet te komen aan de behoeften van het internationaal aandeelhouderschap teneinde buitenlandse institutionele beleggers aan te trekken. De toepassing van deze bepaling kan echter problemen scheppen ten aanzien van de certificaathouders (certificaten die met medewerking van de vennootschap werden uitgegeven) en obligatiehouders van een NV of een BVBA, alsook ten aanzien van de warranthouders van een NV. Deze hebben immers een raadgevende stem op de algemene vergadering. ¶ Om dit te verhelpen bepaalt de nieuwe wet dat deze personen kennis mogen nemen van de eenparig en schriftelijk genomen besluiten.

De oproeping tot de algemene vergadering in een genoteerde NV (nieuw art. 533 W. Venn.) Voor genoteerde NV’s zal de oproeping tot de algemene vergadering voortaan minstens 15 dagen vooraf moeten geschieden (i.p.v. acht dagen). ¶ Ten aanzien van vennootschappen die gebruik hebben gemaakt van de procedure van de registratiedatum, wordt deze termijn vastgesteld op minstens 15 dagen voor de registratiedatum. ¶ Ingeval een nieuwe oproeping nodig is en de datum van de tweede vergadering werd vermeld in de eerste oproeping, blijft de vroegere termijn van 8 dagen behouden.

Registratiedatum en stemrecht op de algemene vergadering van een genoteerde NV (nieuw art. 536 W. Venn.) Indien de aandeelhouders van een genoteerde NV wensen deel te nemen aan de algemene vergadering, dan waren zij ertoe gehouden hun aandelen aan toonder, dan wel een onbeschikbaarheidsattest met betrekking tot hun gedematerialiseerde aandelen neer te leggen op de plaats aangegeven in de oproepingsbrief. Dit alles binnen een termijn van tenminste drie en ten hoogste zes werkdagen voor de dag van de algemene vergadering. ¶ Deze praktijk leidde tot het onbeschikbaar maken van de aandelen gedurende een relatief lange periode. Een dergelijke blokkering is van aard de liquiditeit van de aandelen te schaden. Dit tot grote ergernis van bepaalde institutionele beleggers die ertoe verplicht waren hun aandelen liquide te houden of die geen afstand wensten te doen van de vrije en onmiddellijke verhandelbaarheid van de aandelen. De enige optie die hen in voorkomend geval nog restte was zich te onthouden van deelname aan de algemene vergadering. ¶ Om dit euvel te verhelpen heeft de wetgever thans voorzien in de mogelijkheid

53


voor de aandeelhouders om, mits statutaire machtiging, deel te nemen aan de algemene vergadering met betrekking tot de aandelen waarvan zij op de registratiedatum (om 24 uur) houder zijn en dit ongeacht het aantal aandelen waarvan zij houder zijn op de dag van de algemene vergadering zelf. ¶ Deze registratiedatum kan vrij worden bepaald, maar mag niet meer dan vijtien dagen en niet minder dan vijf werkdagen verwijderd liggen van de dag van de algemene vergadering. De raad van bestuur dient een register aan te leggen waarin het aantal aandelen wordt vermeld waarover de aandeelhouder op de registratiedatum beschikt. Bij de oproeping tot de algemene vergadering dient eveneens de dag van de registratie vermeld te worden, alsmede de wijze waarop de aandeelhouders zich kunnen laten registreren. Deze verplichting treft enkel de genoteerde NV’s. In alle andere gevallen geldt nog steeds de klassieke regel volgens dewelke het stemrecht enkel kan worden uitgeoefend door de personen die aandeelhouder zijn op de dag van de algemene vergadering.


Het bestuur 4

Zie voetnoot 3.

De rechtspersoon-bestuurder 4 (nieuw art. 61, §2 W. Venn.) Ingeval een rechtspersoon wordt aangeduid tot bestuurder, zaakvoerder of lid van het directiecomité, benoemt deze een vaste vertegenwoordiger die belast wordt met de uitvoering van de opdracht in naam en voor rekening van de rechtspersoon. De vertegenwoordiger is hoofdelijk aansprakelijk met de rechtspersoon die hij vertegenwoordigt. Deze laatste mag zijn vertegenwoordiger niet ontslaan zonder tegelijk een opvolger te benoemen. ¶ De vaste vertegenwoordiger kan één van de vennoten, zaakvoerders, bestuurders of werknemers zijn van de betrokken vennootschap. Uitzondering wordt evenwel gemaakt voor de vennootschap onder firma, de commanditaire vennootschap (op aandelen) en de coöperatieve vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid, wanneer de vaste vertegenwoordiger van de rechtspersoon die het bestuursmandaat waarneemt in een van de genoemde vennootschappen tevens vennoot is van deze laatste. In dit geval is de vaste vertegenwoordiger niet persoonlijk verbonden voor de verbintenissen van de vennootschap waarin de rechtspersoon bestuurder of zaakvoerder is. Deze nieuwe regeling strekt ertoe de verantwoordelijkheidszin aan te scherpen van de natuurlijke persoon die een dergelijke opdracht zal uitoefenen. Tevens worden derden die schade hebben geleden door het optreden van de rechtspersoon-bestuurder of rechtspersoon-lid van het directiecomité maximaal beschermd. De hoofdelijkheid brengt immers met zich mee dat zowel de rechtspersoon als diens vertegenwoordiger kunnen aangesproken worden voor de vergoeding van de gehele schade. ¶ Wel zal, luidens artikel 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet, een werknemer slechts aansprakelijk kunnen worden gesteld ingeval van opzettelijke fout, zware fout of gewoonlijk voorkomende lichte fout. De voornoemde bepaling stemt overigens overeen met artikel 132 W. Venn. dat tevens voorziet in de verplichting om een vaste vertegenwoordiger aan te duiden in het kader van rechtspersonen die optreden als revisor.

54


In het licht van de voorgaande wijzigingen, werd, naar analogie met de NV, de mogelijkheid geschapen voor BVBA’s om het zaakvoerderschap te organiseren onder de vorm van een rechtspersoon (nieuw art. 255 W. Venn.).

Adviserende comités (nieuw art. 522, §1 W. Venn.) De raad van bestuur van een NV kan in zijn midden en onder zijn aansprakelijkheid één of meer adviserende comités (o.a. auditcomité) oprichten. De samenstelling en de opdrachten van deze adviserende comités zullen door het bestuursorgaan omschreven worden. Hun werking is erop gericht ten voordele van alle betrokkenen een grotere transparantie en efficiëntie te bewerkstellingen tijdens het bestaan van de vennootschap.

Uitbreiding van de bestuurdersaansprakelijkheid in de NV (nieuw art. 529 W. Venn.) Voortaan zijn de bestuurders persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk voor de beslissingen waarmee zij hebben ingestemd ondanks het bestaan van een groepsintern belangenconflict (art. 524 W. Venn.) en voorzover deze beslissingen of verrichtingen een onrechtmatig financieel voordeel hebben bezorgd aan de vennootschap ten voordele van een vennootschap van de groep. ¶ Hoewel het nieuwe artikel 529 W. Venn. gewag maakt van eenzelfde aansprakelijkheid in hoofde van de leden van het directiecomité, moet erop worden gewezen dat dergelijke beslissingen door hen niet kunnen worden genomen. Artikel 524 W. Venn. stelt immers een bijzondere procedure in die enkel de raad van bestuur aangaat. Wellicht betreft het hier een materiële vergissing van de wetgever.

Het directiecomité (nieuw art. 524bis W. Venn.) De statuten van een NV kunnen in de mogelijkheid voorzien voor de raad van bestuur om een directiecomité aan te stellen, waaraan eerstgenoemde zijn bestuursbevoegdheden kan delegeren. Enkel het algemeen beleid moet in handen blijven van het bestuursorgaan. Wanneer een dergelijk orgaan wordt ingesteld, is de raad van bestuur belast met het toezicht erop. ¶ Bijgevolg wordt de mogelijkheid ingevoerd om een tweeledig bestuursorgaan (two tier board) tot stand te brengen. ¶ Het directiecomité moet zijn samengesteld uit meerdere personen die al dan niet bestuurder zijn. ¶ De benoemingsvoorwaarden, de bezoldiging, de duur van de opdracht, de beëindiging ervan en de werkwijze worden in principe geregeld door de statuten. Bij gebreke van enige statutaire bepaling terzake zullen deze modaliteiten worden vastgesteld door de raad van bestuur.

Verder geldt voor de leden van het directiecomité een analoge regeling als voor de bestuurders als dusdanig, nl.: 1) De statuten kunnen aan één of meerdere leden van het directiecomité de bevoegdheid verlenen om de vennootschap hetzij alleen, hetzij gezamenlijk te vertegenwoordigen. Zodanige bepaling kan aan derden worden tegengeworpen zodra zij in de Bijlagen tot het Belgisch Staatsblad is bekendgemaakt. Deze bekendmaking moet wel uitdrukkelijk verwijzen naar artikel 524bis W. Venn.

55


2) Eventuele (statutaire of door de raad van bestuur) aan het directiecomité opgelegde bevoegdheidsbeperkingen of taakverdelingen kunnen niet worden tegenworpen aan derden, ook al werden deze bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad. 3) Ingeval zich een belangenconflict voordoet in hoofde van een lid van het directiecomité geldt eenzelfde regeling als voor de bestuurders. Wel kunnen de statuten bepalen dat de beslissing – waarover het belangenconflict rijst – in voorkomend geval wordt genomen door het bestuursorgaan. Het betrokken lid van het directiecomité moet de raad van bestuur dan wel inlichten over het belangenconflict (nieuw art. 524ter W. Venn.). 4) De regels inzake bestuurdersaansprakelijkheid (artn. 527 - 529 W. Venn.) gelden tevens voor de leden van het directiecomité, met dien verstande dat een lid van het directiecomité zich enkel van zijn aansprakelijkheid zal kunnen bevrijden indien hij de overtreding heeft aangeklaagd op de eerstkomende zitting van de raad van bestuur (en dus niet van de algemene vergadering) (nieuw art. 528, lid 3 W. Venn.).

Overgangsregeling: De vennootschappen waarbinnen op het ogenblik van de bekendmaking van deze wet een bestuursorgaan is ingesteld dat de benaming directiecomité draagt, moeten zich binnen een jaar na de bekendmaking van deze wet (d.i. op 22 augustus 2002) conformeren aan de nieuwe regeling. Bij het verstrijken van deze termijn worden de niet aangepaste directiecomités van rechtswege opgeheven.


Groepsinterne belangconflicten (nieuw art. 524 W. Venn.) De overdrachten binnen een groep worden onderworpen aan een bijzondere procedure die reeds in de vroegere wetgeving was bepaald. De nieuwe wet inzake Corporate Governance brengt geen ingrijpende wijziging mee van de procedure alsdusdanig, doch accentueert het criterium van de onafhankelijkheid. Wanneer een beslissing moet worden genomen die binnen het toepassingsgebied valt van artikel 524 W. Venn., diende de raad van bestuur van de betrokken vennootschap onder de vroegere regelgeving drie bestuurders aan te duiden die onafhankelijk zijn ten aanzien van de beslissing of de overwogen verrichting. ¶ Thans vereist de nieuwe wet dat de drie aangeduide bestuurders zonder meer onafhankelijk zijn. Ter invulling van het begrip ‘onafhankelijkheid’ somt de wet een aantal criteria op in artikel 524, §4, lid 2 W. Venn.. Het comité van drie onafhankelijke bestuurders wordt bijgestaan door één of meer onafhankelijke experts, die door het comité worden aangesteld. De expert wordt vergoed door de vennootschap.

Datum van inwerkingtreding: Deze bepaling is voor het eerst van toepassing voor de boekjaren die ingaan na 31 december 2003. ¶ Het criterium voor ‘onafhankelijkheid’, als mag de onafhankelijke bestuurder in het tijdvak van twee jaar voorafgaand aan zijn benoeming geen mandaat of functie van bestuurder, zaakvoerder, lid van het directieco-

56


mité, dagelijks bestuurder of kaderlid hebben uitgeoefend in de vennootschap (of daarmee verbonden vennootschap of persoon zoals bepaald in art. 11 W. Venn.), geldt niet voor de benoeming van de eerste onafhankelijke bestuurder.

Openbaarmaking belangrijke deelnemingen (nieuw art. 516 W. Venn) Personen die aandelen in genoteerde NV’s verwerven (boven bepaalde drempels) of overdragen (beneden bepaalde drempels) moeten hiervan kennisgeven aan de Commissie voor Bank- en Financiewezen. ¶ Indien de voornoemde personen verzaken aan deze verplichting, kan de Voorzitter van de rechtbank van koophandel bepaalde maatregelen treffen (art. 516 W. Venn.). Volgens de nieuwe wet zal hij voortaan ook de verkoop binnen een door hem bepaalde (verlengbare) termijn van de effecten kunnen bevelen aan een derde die niet met de betrokken aandeelhouder is verbonden. Een van de problemen die werden naar voren gebracht in de Corporate Governance commissie was dat de Commissie voor Bank- en Financiewezen blijkbaar onvoldoende kon controleren of een kennisgeving al dan niet was verricht en of ze al dan niet rechtsgeldig was gebeurd. Om een oplossing te geven aan dit probleem voorziet de wet voortaan in de mogelijkheid voor de CBF om bij elke aanmelding de overlegging te eisen van de documenten waaruit blijkt hoe de betrokkene de aandelen heeft verworven. Indien bovendien blijkt dat de aandelen geheel of gedeeltelijk niet werden aangemeld, of eerst laattijdig werden aangemeld, zal, op het ogenblik dat het advies van de CBF bekend wordt gemaakt, het stemrecht verbonden aan die effecten van rechtswege worden geschorst voor een periode van één jaar. ¶ Aangezien ook artikel 516 W. Venn. gewag maakt van dezelfde sanctiemogelijkheid (in voorkomend geval door de Voorzitter van de rechtbank van koophandel) rijst de vraag naar de verhouding tussen deze beide voorschriften. De nieuwe wet bepaalt dan ook uitdrukkelijk dat, ingeval de Voorzitter van de rechtbank van koophandel overeenkomstig voormeld artikel een vonnis velt betreffende de opschorting van de uitoefening van de stemrechten, de automatische schorsing geen toepassing vindt. Dit betekent dat wanneer er een automatische sanctie werd opgelegd, één van de belanghebbenden zoals bepaald in artikel 516 W. Venn. de opheffing kan vragen van deze schorsing. Werd er daarentegen nog geen automatische sanctie opgelegd terwijl de voorzitter wel reeds tot de schorsing van de stemrechten heeft besloten, dan heeft de automatische sanctie geen uitwerking.


Technische aanpassingen Tenslotte werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om verschillende onvolkomenheden en ‘schoonheidsfoutjes’ die onder meer waren gerezen bij de invoering van het Wetboek van Vennootschappen recht te zetten.


57


Aanpassingen aan de Faillissementswet: nieuwe opdracht voor de accountant Op 21 september 2002 verscheen de ‘Wet tot wijziging van de faillissementswet van 8 augustus 1997, het Gerechtelijk Wetboek en het Wetboek van vennootschappen’ in het Belgisch Staatsblad. De wet voorziet 5

Artikel 54 van de Faillisse-

onder meer in een nieuwe opdracht voor de accountant.

mentswet van 8 augustus

Volgens de vroegere wet5 waren de curatoren ertoe gehouden om in aanwezigheid van de gefailleerde de

1997, B.S. 28 oktober 1997. 6

Verslag namens de Commis-

boeken en bescheiden vast te stellen en af te sluiten.

sie belast met de problemen

Deze bepaling wordt thans aangevuld met de verplichting voor de curator om de (eventueel) voorliggende

inzake handels- en econo-

balans te verifiëren en (waar nodig) te verbeteren. Dit ongeacht of de gefailleerde een natuurlijke persoon

misch recht, Parl. St. Kamer 2000-2001, nr. 1132/013, 85; Artikel 10 Faill. W..

dan wel een rechtspersoon is. ¶ Bovendien is de curator ertoe gehouden zelf een balans op te maken wanneer deze niet is neergelegd. Hiermee doelt men op de balans die moet worden neergelegd op het ogenblik van de aangifte van het faillissement6. Indien de activa toereikend zijn om de kosten ervan te dekken, kunnen de curatoren daartoe de hulp inroepen van een externe accountant. Wanneer de balans niet is neergelegd bij de aangifte van de staking van betaling of wanneer uit de verificatie blijkt dat aanzienlijke correcties noodzakelijk zijn, kan de rechtbank - hiertoe aangezocht door de curator – de bestuurders en de zaakvoerders van de failliete rechtspersoon hoofdelijk veroordelen tot betaling van de kosten voor de opmaak van de balans. Het spreekt voor zichzelf dat deze mogelijkheid zich niet stelt ten aanzien van natuurlijke personen die handelaars zijn. De nieuwe regeling is in werking getreden op 1 oktober 2002.

Administratieve vereenvoudiging: de ‘Ondernemingsloketten’ Op 5 februari 2003 werd de Wet van 16 januari 2003 tot oprichting van de Kruispuntbank van ondernemingen, tot modernisering van het handelsregister, tot oprichting van erkende ondernemingsloketten en houdende diverse bepalingen gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.

Creatie van Kruispuntbank en ondernemingsloketten... Deze wet voorziet in de oprichting van een ‘Kruispuntbank van ondernemingen’ waar alle gegevens inzake rechtspersonen, ondernemingen en verenigingen zonder winstoogmerk worden gecentraliseerd en waaraan ook het handelsregister wordt toegevoegd. De wet introduceert tevens de ‘ondernemingsloketten’, die vanaf 1 juli 2003 operationeel moeten zijn, en die voor de ondernemingen zullen fungeren als enig aanspreekpunt in hun relatie met de overheid. Deze VZW’s zullen toegang hebben tot de Kruispuntbank. Meer concreet zullen de ondernemingsloketten instaan voor de inschrijvingen van ondernemingen in de Kruispuntbank, voor het verlenen van vestigingsattesten en, als mandataris van de ondernemingen, voor het vervullen van alle andere administratieve formaliteiten ten aanzien van andere (in eerste instantie) federale overheden. De wet maakt het tevens mogelijk dat deze ondernemingsloketten zouden instaan voor de begeleiding en

58


het adviseren van ondernemingen, met uitzondering van de diensten die bij wet exclusief voorbehouden zijn voor bepaalde vrije, dienstverlenende en intellectuele beroepen uit de economische sector. Met deze laatste toevoeging werd in bepaalde mate tegemoet gekomen aan een belangrijke bekommernis van het Instituut, die er in bestaat de begeleiding en het advies aan ondernemingen toe te vertrouwen aan de gereglementeerde beroepsbeoefenaars die hiertoe zijn opgeleid.

Concrete stappen Een essentiële overweging die destijds voor de wetgever doorslaggevend was om de beroepen van accountant (1985) en belastingconsulent (1999) bij wet te reglementeren, was de bekommernis om het bedrijfsleven de nodige kwaliteitswaarborgen te bieden in hoofde van de professionals die hen adviseren en begeleiden inzake bedrijfsorganisatie, boekhouding, fiscaliteit, vennootschapsrecht,… Van zodra in de loop van 2002 de plannen rond de oprichting van ondernemingsloketten concreter werden, liet het Instituut de bevoegde ministers dan ook weten het onbegrijpelijk en onaanvaardbaar te vinden dat het niet werd betrokken bij de totstandkoming van het wetsontwerp dat een voor het bedrijfsleven cruciale materie regelt, met name de opstart en de fiscale en economische begeleiding. Tevens waren er belangrijke inhoudelijke bemerkingen op het wetsontwerp. Ook op dit punt maakte het Instituut – hierin gevolgd door het IBR en het BIBF – zijn standpunt duidelijk kenbaar aan de bevoegde ministers. In concreto lieten de Instituten van de economische beroepsbeoefenaars weten de administratieve vereenvoudiging in beginsel unaniem te steunen. Er werd echter gesignaleerd aan de ministers dat de tekst van het wetsontwerp een zeer ruime marge liet met betrekking tot de omschrijving van het concrete takenpakket van de ondernemingsloketten, meer bepaald aangaande het verlenen van bijkomende diensten of adviezen en het begeleiden van ondernemingen. Hoewel de wettelijke reglementering van de economische beroepen, enerzijds, en de oprichting van de ondernemingsloketten, anderzijds, een verschillende finaliteit hebben (respectievelijk kwalitatieve dienstverlening en administratieve vereenvoudiging), kwam dit in de tekst van het voorliggende wetsontwerp te weinig tot uiting. De reden hiervoor was dat de opdracht van de ondernemingsloketten te vaag en te ruim werd omschreven en het kader van de administratieve vereenvoudiging oversteeg. Vanuit deze vaststelling bepleitten de Instituten een verfijning en concretisering van de tekst die voor lag, specifiek met betrekking tot de opdrachten van ondernemingsloketten. Er diende een duidelijke aflijning te worden ingevoerd van de wettelijke taken en de bijkomende diensten. Gelet op de doelstellingen van het wetsontwerp, inmiddels de wet, blijven de Instituten verdedigen dat de ‘bijkomende diensten’ waarvan sprake uitsluitend kunnen kaderen in het proces van de administratieve vereenvoudiging en bijgevolg enkel betrekking hebben op de vervulling van administratieve formaliteiten. Na tussenkomst van de Instituten werd in eerste instantie de opmaak van financiële plannen voor starters als voorbeeld van een mogelijke bijkomende dienstverlening door de loketten verwijderd uit de Memorie van Toelichting. De Instituten vroegen dat in de wettekst zelf ook duidelijk zou worden vermeld dat de diensten die kunnen worden geleverd door de ondernemingsloketten in geen geval de door de wet omschreven opdrachten van

59


de gereglementeerde economische beroepen kunnen betreffen. ¶ Tijdens de bespreking van het wetsontwerp in de betrokken commissie van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, werd hierop in de wettekst ingeschreven dat de begeleiding en het adviseren van ondernemingen waarvoor de ondernemingsloketten zullen kunnen instaan geen betrekking kunnen hebben op diensten die bij wet exclusief voorbehouden zijn voor bepaalde vrije, dienstverlenende en intellectuele beroepen uit de economische sector, waarmee minstens een duidelijk signaal werd gegeven aan de op te richten ondernemingsloketten.

Advies Hoge Raad voor Economische beroepen De regering gaat er van uit dat de ondernemingsloketten vanaf juli 2003 actief kunnen zijn. Deze loketten 7

Advies van 6 november 2002

zullen, niettegenstaande hun juridisch statuut van VZW (privé-sector), een aantal bevoegdheden hebben

inzake samenwerkingsver-

die tot op heden toebehoren aan diverse overheidsinstanties. Typevoorbeeld is in dit verband de inschrij-

banden die kunnen bestaan tussen accountants en/of

ving van een starter in het handelsregister, hetgeen tot op vandaag door de griffie van de rechtbank van

belastingconsulenten en

koophandel wordt behartigd.

ondernemingsloketten. (Bij

Gezien deze specifieke context, besliste de Raad van het IAB in 2002 de visie van de Hoge Raad voor de

het ter perse gaan van dit jaarverslag, was het advies

Economische Beroepen te vragen met betrekking tot de relatie tussen accountants en belastingconsulen-

nog niet beschikbaar in het

ten en de ondernemingsloketten in het algemeen, en de gebeurlijke structurele samenwerking tussen deze

Nederlands. Bijgevolg zijn de

partijen in het bijzonder. Dit initiatief werd genomen vanuit de constante zorg de leden van het Instituut de

citaten en verwijzingen in deze bijdrage die op het ad-

8

vies betrekking hebben, geba-

tot de deontologische plicht tot onafhankelijkheid en neutraliteit ten aanzien van derden. Immers, het be-

seerd op een eigen vertaling.).

lang van de ondernemer die begeleiding zoekt, moet primeren, en dit ongeacht elk mogelijk samenwer-

Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkun-

9

nodige rechtszekerheid te bieden in hun dagelijkse werkzaamheden, in dit specifiek geval met betrekking

kingsverband. ¶ Inmiddels bracht de Hoge Raad hierover een advies7 uit.

dige en fiscale beroepen.

De Hoge Raad neemt als vertrekpunt voor zijn advies de bepalingen inzake de mogelijkheid tot samenwer-

Koninklijk Besluit van

king tussen leden van het Instituut met andere leden of niet-leden, zoals die terug te vinden zijn in de wet

1 maart 1998 tot vaststelling van het reglement van plichtenleer der accountants. 10 Koninklijk Besluit van

van 22 april 19998 en de koninklijke besluiten inzake de deontologie en het huishoudelijk reglement van het Instituut9,10. Bovendien wordt verwezen naar een advies11 dat de toenmalige Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraat en de Accountancy op 11 mei 1995 aan het Instituut der Bedrijfsrevisoren uitbracht met

2 maart 1989 tot vaststelling van het huishoudelijk regle-

betrekking tot de beoefenaars van andere beroepen waarmee bedrijfsrevisoren een middelenvennootschap

ment van het Instituut der

mogen oprichten. ¶ In het advies stelt de Hoge Raad vooreerst dat de actuele stand van de beroepsregle-

Accountants.

mentering niet toelaat dat professionele vennootschappen zouden worden opgericht tussen accountants

11 Advies van 11 mei 1995 betreffende de beroepen waar-

en/of belastingconsulenten en niet-IAB-leden.

van de beoefenaars in aan-

Een professionele vennootschap oprichten met een ondernemingsloket, is bijgevolg uitgesloten.

merking komen om met de

Rest de vraag of er samenwerkingsvormen zijn die wél toegestaan zijn.

bedrijfsrevisoren een middelenvennootschap te vormen. 12 In de originele versie van het advies ‘associations’, hier

Het advies stelt dat mogelijke ‘vennootschappen’12 tussen IAB-leden en ondernemingsloketten, minstens moeten beantwoorden aan de drie volgende voorwaarden, die ook al de kern uitmaakten van het advies dat in 1995 aan het IBR werd uitgebracht:

naar analogie met het advies aan IBR van 11 mei 1995 vertaald als ‘vennootschap-

–

de kandidaat-vennoot moet een dienstverlenend intellectueel beroep uitoefenen;

–

zijn dienstverlening moet verband houden met de beroepsactiviteiten van accountants/belastingconsu-

pen’.

lenten –

60

de kandidaat-vennoot moet onderworpen zijn aan een erkende beroepsdeontologie.


De Hoge Raad stelt dat het bij gebrek aan (ontwerp-)koninklijk besluit inzake de deontologische regels van ondernemingsloketten, moeilijk is deze regels te beoordelen. Bovendien moet men vaststellen dat de wet op de ondernemingsloketten nergens vermeldt dat er een koninklijk besluit op de deontologie van de loketten zou komen. Bij gebrek aan erkende deontologie voor de ondernemingsloketten spreekt het voor zich, stelt de Hoge 13 In de originele versie ‘accord de collaboration’.

Raad, dat een ‘samenwerkingsakkoord’13 in strijd zou zijn met de drie opgesomde criteria. De Hoge Raad besluit zijn advies met de stelling dat dergelijke vennootschap geen discriminatie ten aan-

14 De Memorie van Toelichting verduidelijkt dat de lastheb-

zien van andere beroepen mag inhouden. Het is volgens de Hoge Raad belangrijk om duidelijk de grenzen

ber over een bijzondere vol-

af te bakenen van samenwerkingsakkoorden, meer bepaald met betrekking tot oneerlijke mededinging, on-

macht moet beschikken.

gelijke behandeling van andere beroepen,…

15 Koninklijk Besluit van 1 maart 1998 tot vaststelling van het reglement van plich-

Standpunt van de Raad van het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten

tenleer der accountants.

In het kader van de eventuele contacten die de leden van het Instituut in de aanloop naar de oprichting van ondernemingsloketten kunnen hebben met de oprichters ervan, evenals in het kader van de contacten die de leden met de ondernemingsloketten kunnen hebben, eens deze actief zullen zijn, houdt de Raad er aan ter zake volgend standpunt mee te delen:

De ondernemingsloketten, opgericht in de vorm van verenigingen zonder winstoogmerk, zullen binnen afzienbare tijd een aantal overheidstaken vervullen, die tot op heden door overheidsinstanties worden behartigd. Als typevoorbeeld kan aangehaald worden dat alle startende ondernemers verplicht zullen zijn om zich in de Kruispuntbank van Ondernemingen te laten inschrijven. Dit kan uitsluitend bij een ondernemingsloket van hun keuze. Hetzelfde geldt voor elke wijziging of doorhaling van de inschrijving. De inschrijving, wijziging of doorhaling moet gebeuren door de onderneming zelf of haar vertegenwoordiger of mandataris14. De Raad acht het vanzelfsprekend dat de accountants en/of belastingconsulenten in deze context frequent een beroep zullen doen op de ondernemingsloketten. Als mandataris van de cliënt zal het immers veelal de accountant en/of belastingconsulent zijn die de noodzakelijke formaliteiten vervult in het kader van de Kruispuntbank van Ondernemingen. De ondernemingsloketten zullen hierbij het enige aanspreekpunt zijn. Als algemeen principe geldt dat in de contacten tussen accountants en/of belastingconsulenten en ondernemingsloketten de algemene deontologische principes15 uiteraard dienen gerespecteerd te worden. Specifiek met betrekking tot de vorm of de intensiteit die een samenwerking tussen de IAB-leden en de ondernemingsloketten kan aannemen, vestigt de Raad – mede op basis van het advies van de Hoge Raad voor de Economische Beroepen – de aandacht op het volgende: –

De administratieve formaliteiten worden vervuld bij het ondernemingsloket dat de voorkeur krijgt van de cliënt. Exclusieve samenwerking met één loket zal in de praktijk bijgevolg onmogelijk zijn;

–

Er kan geen sprake zijn van commissielonen of andere voordelen die verband houden met de opdracht van de accountant/belastingconsulent als mandataris van de cliënt;

–

Het beroepsgeheim blijft onverkort van kracht met betrekking tot alle informatie over de cliënt die met

61


het oog op het vervullen van de betrokken administratieve formaliteiten niet relevant zijn; –

Vennootschappen tussen ondernemingsloketten en accountants en/of belastingconsulenten zijn in de actuele stand van de wetgeving niet toegelaten;

Informatie aan de ondernemingsloketten IAB-leden zullen binnenkort frequent contacten hebben met de ondernemingsloketten, aangezien deze de enige mogelijke toegang tot de Kruispuntbank van Ondernemingen vormen. Om de samenwerking tussen de loketten en de accountants en/of belastingconsulenten zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, zal het Instituut de loketten van bij de opstart van hun activiteiten uitgebreid informeren over het wettelijk statuut, de rol en de bevoegdheden van accountants en belastingconsulenten. ¶ Deze informatiecampagne kadert in het constante streven van het Instituut naar een zo complementair mogelijk functioneren van beide economische actoren: het ondernemingsloket met een wettelijke opdracht die kadert in het streven naar meer administratieve vereenvoudiging, de accountant en belastingconsulent met activiteiten die kaderen in het begeleiden en adviseren van ondernemingen.

Conclusie Samengevat kan gesteld worden dat accountants en/of belastingconsulenten in hun werkrelatie met de ondernemingsloketten – net zoals in al hun andere professionele activiteiten – de regels van plichtenleer onverkort dienen na te leven. Specifiek met betrekking tot de intensiteit of de vorm van de samenwerking betekent dit dat de accountant en/of belastingconsulent geen handelingen kan stellen die zijn onafhankelijkheid, zijn wils- of beoordelingsvrijheid of onpartijdigheid zouden kunnen aantasten. De Raad van het Instituut meent overigens dat het gegeven dat de loketten een specifiek statuut hebben (vzw), op zich niet rechtvaardigt dat op het niveau van het beroep in zijn geheel of op het niveau van de individuele beroepsbeoefenaar, geprivilegieerde statuten zouden worden gecreëerd. Specifiek op het collectieve niveau van het beroep zou een dergelijk geprivilegieerd statuut duidelijk in strijd zijn met het advies van de Hoge Raad voor de Economische Beroepen dat stelt dat samenwerkingsverbanden geen discriminatie ten aanzien van andere beroepen mogen inhouden.

‘Certified Internal Auditor’ Zoals bekend evalueert een interne auditor de kwaliteit van de interne controlestructuur in de onderneming. Na een grondige analyse van de verschillende risicodomeinen worden waar nodig aanbevelingen geformuleerd voor een betere beheersing van de risico’s. Interne auditors zijn actief in operationele, IT-, security- of financiële auditdomeinen. ¶ Interne auditors die op internationaal niveau een officiële erkenning willen als ‘Certified Internal Auditor’ moeten voldoen aan de strenge vereisten van het ‘Institute of Internal Auditors’ (IIA). Het IIA telt wereldwijd meer dan 70 000 leden, actief in interne audit in meer dan 100 landen. De Belgische afdeling van IIA, de ‘Belgian Chapter’, heeft meer dan 600 leden. ¶ Concreet moe-

62


ten kandidaten slagen in een examen, dat tweemaal per jaar (in mei en november) wereldwijd wordt georganiseerd, en uit vier delen is opgebouwd: Deel 1: organisatie van interne controle en interne audit Deel 2: technieken van interne audit Deel 3: management control en IT-systemen Deel 4: management accounting, financiële analyse, e.a. (accountancy-sector). Deel 4 van het examen is het enige deel dat wordt aangepast aan zowel de nationale als de beroepsspecifieke situatie. Het is meteen ook het enige deel waarvoor de IIA aan bepaalde hooggekwalificeerde gereglementeerde beroepen een vrijstelling toekent. Voor de eerste drie delen van het examen – die gemeenschappelijk zijn voor alle beroepen en landen – geeft IIA nooit een vrijstelling. ¶ Op 10 juli 2002 deelde het IIA het Instituut officieel mee dat Belgische accountants die de internationaal beschermde titel van ‘Certified Internal Auditor’ willen bekomen, voortaan zouden vrijgesteld worden van deel 4 van het officiële examen. ¶ De kwaliteit van de professionele opleiding tot accountant in België, die bestaat uit een toelatingsexamen, een stage van drie jaar en een bekwaamheidsexamen, telkens georganiseerd door het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten, bracht de ‘IIA Board of Regents’ ertoe aan Belgische accountants deze vrijstelling te geven.

Collectieve polis beroepsaansprakelijkheid: premie daalt met 10 % De premie van de collectieve polis die de beroepsaansprakelijkheid verzekert van de accountants en de belastingconsulenten werd in de loop van 2002 verlaagd met 10 %.

Een collectieve polis… In 1993 ondertekende het IAB een verzekeringspolis beroepsaansprakelijkheid voor alle leden die tot deze polis wensten toe te treden. Dit initiatief kaderde in twee belangrijke bekommernissen: enerzijds het streven naar een gevoelige vermindering van de gebruikelijke individuele premie die de markt onze leden aanrekende en, anderzijds, voor al onze leden zonder uitzondering de mogelijkheid creëren te voldoen aan de verplichting zich te verzekeren. Dit laatste is immers, in het kader van een sanering van de verzekeringsmarkt waar de frequentie van schadegevallen een opzeg van de individuele polis tot gevolg heeft, een ontegensprekelijk pluspunt.

... die positief evolueert… Zo verhoogde het bedrag van de waarborg van 1 239 467,62 EUR tot 2 478 935,25 EUR, werd de waarborg rechtsbijstand toegevoegd, werd de vrijstelling (de ‘franchise’) verminderd, werd de polis uiteraard uitgebreid tot de belastingconsulenten… Al deze bijkomende voordelen brachten voor de verzekerde leden op geen enkel moment een premieverhoging met zich mee. Integendeel.

63


... en waarvan de premie verlaagt … Vanaf de vervaldag van 30 april 2002, bedraagt de premie 257 EUR per lid, in plaats van 285 EUR per lid. Dat betekent een vermindering van 10 % per lid.

De nieuwe VZW-wetgeving onder de loep: boekhouding en controle Meer dan drie jaar heeft het geduurd vooraleer Kamer en Senaat hun goedkeuring konden hechten aan de 16 Deze wet werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op

‘vernieuwde’ tekst van de VZW-wet16. Het eindproduct wordt gekenmerkt door een aantal vennootschapsrechtelijke invloeden en vormt voortaan het wettelijke kader voor de vereniging zonder winstoogmerk, de

11 december 2002. 17 Deze werknemers moeten in-

stichting en de internationale vereniging zonder winstoogmerk. Het past dan ook een kort overzicht te ge-

geschreven zijn in het perso-

ven van de nieuwe boekhoudkundige- en controleverplichtingen in de VZW. De uiteengezette regeling kan

neelsregister dat wordt ge-

in grote lijnen worden getransponeerd op de Internationale VZW en de Stichting. Eventuele verschillen

houden overeenkomstig het koninklijk besluit nr. 5 van

worden nader toegelicht onder de desbetreffende verplichtingen.

23 oktober 1978 betreffende het bijhouden van sociale do-

Drie categorieën van VZW’s

cumenten.

De nieuwe wet voorziet in verschillende boekhoudkundige- en controleverplichtingen naargelang de betrokken VZW beantwoordt aan specifieke omzet- en omvangcriteria. Voor een goed begrip van de nieuwe regeling wordt in dit overzicht een onderscheid gemaakt tussen kleine, grote en zeer grote VZW’s. Men spreekt van een grote VZW zodra deze bij de afsluiting van het boekjaar voldoet aan tenminste twee van de hiernavolgende criteria: 1° gemiddeld over het jaar 5 voltijdse werknemers tewerkstellen die ingeschreven zijn in het personeelsregister dat wordt gehouden overeenkomstig het koninklijk besluit nr. 5 van 23 oktober 1978 betreffende het bijhouden van sociale documenten; 2° in totaal 250.000 EUR voortbrengen aan andere dan uitzonderlijke ontvangsten, exclusief BTW; 3° een balanstotaal hebben van 1.000.000 EUR.

Is dit niet het geval, dan zullen de regels toepassing vinden die gelden voor kleine VZW’s. Een zeer grote VZW daarentegen stelt op jaarbasis gemiddeld meer dan 100 voltijdse werknemers17 tewerk of overschrijdt bij de afsluiting van het boekjaar tenminste twee van de volgende criteria: 1° het equivalent, gemiddeld over het jaar, van 50 voltijdse werknemers tewerkstellen, ingeschreven in het personeelsregister dat wordt gehouden overeenkomstig het koninklijk besluit nr. 5 van 23 oktober 1978 betreffende het bijhouden van sociale documenten; 2° in totaal 6.250.000 EUR voortbrengen aan andere dan uitzonderlijke ontvangsten, exclusief BTW; 3° een balanstotaal hebben van 3.125.000 EUR.

De hoger vermelde criteria kunnen door de Koning worden aangepast aan de evolutie van het indexcijfer van de consumptieprijzen.

64


Kleine VZW’s De kleine VZW’s voeren een vereenvoudigde boekhouding die tenminste betrekking heeft op de mutaties in contant geld of op de rekeningen. Teneinde tegemoet te komen aan de behoeften van de praktijk zal dit moeten gebeuren overeenkomstig een door de Koning vast te stellen model. Deze VZW’s zijn bijgevolg niet 18 Hierna Boekhoudwet.

onderworpen aan de Wet van 17 juli 1975 op de boekhouding van de ondernemingen18.

19 Een zetel van werkzaamheden

Wel moet het bestuursorgaan ieder jaar, en ten laatste binnen de zes maanden na afsluiting van het boek-

is een duurzame inrichting zonder afzonderlijke rechts-

jaar, de jaarrekening van het voorbije boekjaar, alsook de begroting van het volgende boekjaar ter goedkeu-

persoonlijkheid waarvan de

ring voorleggen aan de algemene vergadering. Aangezien de stichting geen leden of vennoten kent, zal de

activiteiten in overeenstem-

jaarrekening hier worden opgesteld en goedgekeurd door de raad van bestuur. Bij de internationale VZW

ming zijn met het doel van de stichting, zie artikel 45 Wet.

keurt het algemeen leidinggevend orgaan de jaarrekening en de begroting goed tijdens zijn eerstvolgende vergadering. De goedgekeurde jaarrekening moet vervolgens jaarlijks worden neergelegd op de griffie van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement waar de VZW haar zetel of zetel van werkzaamheden19 heeft. Betreft het een Stichting van openbaar nut of een Internationale VZW, dan moet de jaarrekening worden neergelegd bij het Ministerie van Justitie.

Grote VZW’s Grote VZW’s moeten hun boekhouding voeren en hun jaarrekening opmaken overeenkomstig de boekhoudwet, zij het dat de verplichtingen die hieruit voortvloeien voor de VZW’s bij K.B. zullen worden aangepast aan hun bijzondere werkzaamheden en hun wettelijk statuut. Naast de neerlegging ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg of bij het Ministerie van Justitie, zullen deze VZW’s hun jaarrekening moeten neerleggen bij de Nationale Bank van België en dit binnen de dertig dagen na de goedkeuring ervan door de algemene vergadering. Deze verplichting geldt niet voor de Internationale VZW en de Stichting van openbaar nut.

Zeer grote VZW’s Net zoals de grote VZW’s moeten zij hun boekhouding voeren conform de Boekhoudwet. Ook voor deze VZW’s voorziet de nieuwe wet in een dubbele neerleggingsverplichting van de jaarrekening, nl. enerzijds ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg of bij het Ministerie van Justitie en anderzijds bij de Nationale Bank van België (met uitzondering van de IVZW en de Stichting van openbaar nut). Bovendien voorziet de wet in de verplichting voor deze VZW’s om één of meer commissarissen aan te stellen met het oog op de controle van de financiële toestand, van de jaarrekening en van de statuten, evenals van de verrichtingen die in de jaarrekening moeten worden vastgesteld. Deze commissaris is, net zoals bij de handelsvennootschappen, een bedrijfsrevisor die moet worden benoemd door de algemene vergadering van de VZW. Bij gebrek aan aandeelhouderschap in de stichting, zal de commissaris hier benoemd worden door de raad van bestuur.

65


Sancties Vooreerst kan de ontbinding worden gevorderd van de VZW die gedurende drie opeenvolgende boekjaren haar jaarrekening niet heeft neergelegd ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg of bij het Ministerie van Jusititie. Deze vordering kan enkel worden ingesteld na het verstrijken van een termijn van dertien maanden te rekenen van de afsluiting van het derde boekjaar. De ontbinding kan worden voorkomen door de ontbrekende jaarrekeningen neer te leggen vóór de sluiting van de debatten. De voormelde sanctie komt niet voor bij de internationale VZW’s. Bovendien zal het niet-neerleggen van de jaarrekening ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg of bij het Ministerie van Justitie tot gevolg hebben dat de betrokken VZW geen koninklijke machtiging kan ontvangen met het oog op het verkrijgen van schenkingen waarvan de waarde hoger is dan 100.000 EUR. Tenslotte zal elke vordering ingesteld door een vereniging die haar jaarrekening niet heeft neergelegd worden opgeschort. In voorkomend geval moet de rechter een regularisatietermijn toestaan die, in geval van niet-naleving, leidt tot de onontvankelijkheid van de vordering.

Sectoriële afwijkingen Verenigingen die wegens de aard van hun hoofdactiviteit onderworpen zijn aan een bijzondere wetgeving of een overheidsreglementering die afwijkende regels bevat aangaande het houden van hun boekhouding en het opstellen van hun jaarrekening, zullen afhankelijk blijven van deze regeling op voorwaarde dat deze minstens gelijkwaardig is aan die bepaald op grond van de nieuwe wet.

Inwerkingtreding De Belgische verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen van openbaar nut opgericht vóór de datum van inwerkingtreding van deze wet, evenals de buitenlandse verenigingen zonder winstoogmerk die in België een centrum van werkzaamheden hebben opgericht vóór die datum, moeten de verplichtingen vervat in artikel 26novies, §1 of 31 Wet naleven binnen een door de Koning te bepalen termijn die niet korter mag zijn dan één jaar en niet langer dan vijf jaar te rekenen van de datum van inwerkingtreding van deze wet. Hetzelfde geldt voor de internationale verenigingen zonder winstoogmerk waaraan vóór de datum van inwerkingtreding van deze wet rechtspersoonlijkheid is verleend.

Normen inzake het verslag op te stellen bij de omzetting van een vennootschap De normen inzake het verslag op te stellen bij de omzetting van een vennootschap werden goedgekeurd 20 Wet van 23 januari 2001 tot wijziging van het Wetboek van

door de Raad van het IAB op 5 juni 2000 en zijn in werking getreden op 6 februari 2001. Deze normen hielden reeds rekening met de nieuwe artikelnummering van het Wetboek van Vennootschappen.

vennootschappen, B.S. 6 februari 2001.

Toch was een dringende aanpassing noodzakelijk. Enerzijds hielden de bestaande normen immers geen rekening met de wijzigingen die de zogenaamde Reparatiewet van 23 januari 200120 aanbracht aan het Wetboek van Vennootschappen. Deze wet voorziet

66


namelijk in een wijziging op het vlak van de omzetting van coöperatieve vennootschappen. Meer bepaald 21 Naar analogie met de opdracht inzake omzetting van

zal de beslissing tot omzetting van een CVOA naar een CVBA tevens21 uitmonden in de verplichting voor een bedrijfsrevisor of een externe accountant om na te gaan of er, naar aanleiding van het opstellen van de

handelsvennootschappen in het algemeen (artikel 777 W. Venn.) 22 Wet van 2 mei 2002 be-

staat van activa en passiva door het bestuursorgaan, enige overwaardering van het netto-actief heeft plaatsgehad (art. 436 W. Venn.). Bijgevolg zullen de normen voortaan eveneens toepassing moeten vinden op de omzetting van een CVOA naar een CVBA.

treffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de in-

Anderzijds werd met de gewijzigde VZW-wet22 de mogelijkheid ingevoerd tot omzetting van een private

ternationale verenigingen

stichting in een stichting van openbaar nut. Hoewel ook hier een belangrijke opdracht is weggelegd voor de

zonder winstoogmerk en de

externe accountant, moet deze omzetting noodzakelijkerwijze uit het toepassingsgebied van de bestaande

stichtingen, B.S. 11 december 2002.

normen worden geweerd. Tenslotte werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om een aantal onnauwkeurigheden weg te werken. Zo werd systematisch de term commissaris-revisor vervangen door commissaris en werden de afkortingen gestroomlijnd. Verder werd ervoor geopteerd om het begrip ‘opdrachtovereenkomst’ te vervangen door ‘opdrachtbrief’, aangezien dit de term is die ook in andere normen wordt gehanteerd.

De normen inzake het verslag op te stellen bij de omzetting van een vennootschap vindt u in Accountancy & Tax, nr. 4/2002, pp.39-49 en op het beveiligd deel van de IAB-website (rubriek ‘Beroep’, ‘Normen’).

Interprofessionele samenwerking advocaten en accountants Het debat rond de interprofessionele samenwerking tussen advocaten en accountants wordt al geruime tijd gevoerd en blijft actueel. Zo sprak het Europese Hof van Justitie zich begin 2002 uit over de verenigbaarheid met het Europees recht, van een verordening uitgevaardigd door de Nederlandse Raad van de Orde van Advocaten die een 23 H.v.J., arr. nr. C-309/99 van 19 februari 2002.

verbod inhield van interprofessionele samenwerking23. I.c. oordeelde het Hof dat samenwerkingsverbanden tussen advocaten en accountants afbreuk kunnen doen aan het principe van onafhankelijkheid dat rust op

24 Zie Jaarverslag 2000 van het IAB, p. 41.

de beroepsbeoefenaar, waardoor er een risico ontstaat op een schending, door de beoefenaars van beide beroepen, van hun plicht tot het naleven van het beroepsgeheim. Het Hof aanvaardde daarom dat de betreffende deontologische regel, uitgevaardigd door de Nederlandse Raad van de Orde van Advocaten, niet strijdig is met het Europees mededingingsrecht. In Frankrijk, daarentegen, lijkt het pleit voorlopig beslecht te zijn in het voordeel van de voorstanders van interprofessionele samenwerking. Het Franse Hof van Cassatie oordeelde immers in een arrest van 21 januari 2003 dat de Franse Orde van Advocaten haar leden niet mag verbieden samen te werken met accountants. ¶ De discussie is dus nog niet gesloten. De Raad van het IAB sloot in 2000 een overeenkomst met de Franse Orde van Advocaten van de Balie van Brussel die advocaten, accountants en belastingconsulenten toelaat samen een middelenvennootschap op te richten24. De Raad bevestigt een positieve houding te blijven aannemen ten aanzien van het principe van interprofessionele samenwerking.

67


‘Ethiek en fiscaliteit’: bijzonder constructieve debatten De werkgroep ‘Ethiek en fiscaliteit’, opgericht door de Stichting Jean Bastin op initiatief van de heer Alain ZENNER, Regeringscommissaris belast met de vereenvoudiging van de fiscale procedures en de strijd tegen de grote fiscale fraude, heeft diverse specialisten en autoriteiten die van dicht of van ver bij deze problematiek betrokken zijn, rond de tafel gebracht. Op die manier werd het mogelijk om, vanuit een ethische invalshoek, in volledige onafhankelijkheid tot een nieuwe benadering te komen van zowel de fiscale bepalingen en de toepassing ervan door de Administratie als van de houding van de belastingplichtigen en van hun adviseurs. De enen moeten toezien op de strikte naleving van de wetten en procedures met het oog op het vestigen van een correcte aanslag, wat niet wil zeggen dat zij die adviseren, hun ogen zouden mogen sluiten voor bepaalde praktijken, waarbij het rechtsgeldige begrip van het zoeken naar de minst belaste weg bewust verkeerd wordt geïnterpreteerd en waardoor fraude in de hand wordt gewerkt. Het idee van een gezamenlijke actie om te komen tot een correcte inning van de belastingen, wat op zich reeds wijst op een mentaliteitswijziging, was het onderwerp van tal van debatten. In het kader van de werkzaamheden waaraan onze Vice-Voorzitter, Guy STEVENS, actief heeft deelgenomen, hebben we onder meer een nota uitgewerkt rond ons beroepsgeheim, meer in het bijzonder in het kader van de huiszoekingen en van de evoluties die het in het nieuwe economische klimaat van tegenwoordig zou kunnen ondergaan. Ook werd de aandacht gevestigd op het feit dat er wijzigingen zouden kunnen optreden inzake de aangifte van verdachte verrichtingen, en dit naar aanleiding van de weldra te verwachten omzetting van de nieuwe Europese anti-witwasrichtlijn in de Belgische wetgeving. Al dit denkwerk vond zijn beslag een synthesenota opgesteld ter attentie van Regeringscommissaris ZENNER, die hem op 20 januari 2003 officieel overhandigd werd op de vergadering ter afsluiting van de werkzaamheden.

Faillissement als fraudetechniek Regeringscommissaris Alain ZENNER organiseerde in 2002 twee rondetafelconferenties over de toevlucht tot het faillissement als fraudetechniek. Deze vergaderingen voor curatoren en voorzitters van de rechtbanken van koophandel, waarop het Instituut eveneens vertegenwoordigd was, vonden plaats op 17 april en 13 juni 2002 in het Egmontpaleis te Brussel. Doelstelling van de vergaderingen was om door bundeling en uitwisseling van ideeën tot een gestructureerde en efficiënte samenwerking te komen teneinde te verhinderen dat de faillissementsprocedure als (fiscale) fraudetechniek wordt gehanteerd. Dit vanuit de vaststelling dat er in de praktijk een toename is van een zekere ‘zin tot creativiteit’ om tot georganiseerde faillissementen, vereffeningen, BTW-carroussels en kasgeldvennootschappen te komen. Hierbij wordt de gerechtelijke mandataris al te vaak geconfronteerd met geen of ontoereikende activa, onbestaande al of niet gelinkte vennootschappen, oninbare vorderingen en dergelijke meer.

68


Volgende mogelijke remedies werden op de conferenties door diverse experten-sprekers aangebracht: het introduceren van een intensieve vorming inzake financiële materies voor gerechtelijke mandatarissen, betere doorstroming naar kamers voor handelsonderzoeken van informatie met betrekking tot fiscale en andere achterstallen, snellere verwerking van boekhouding door de curatoren. Minstens dit laatste punt kreeg inmiddels een concrete uitwerking. De Wet van 4 september 2002 tot wijziging van de faillissementswet van 8 augustus 1997, het Gerechtelijk Wetboek en het Wetboek van Vennootschappen (BS, 21 september 2002, 2e ed.) stelt uitdrukkelijk dat in gefailleerde ondernemingen, voor zover de aanwezige activa toereikend zijn, de curator bij het begin van zijn werkzaamheden een beroep kan doen op een externe accountant om de balans (na faillissementsvonnis) op te maken. Zie hierover meer: blz. 58 van dit jaarverslag.

Controle Kringloopcentra: opdracht voor de externe accountant 25 Besluit van 17 december 1997 van de Vlaamse rege-

Het Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en -beheer (VLAREA)25 bepaalt dat een kringloopcentrum, om erkend te worden door de Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest (OVAM) en om

ring tot vaststelling van het Vlaams reglement inzake af-

deze erkenning te behouden, ‘geen of slechts een beperkt vermogensvoordeel mag toekennen aan zijn le-

valvoorkoming en -beheer,

den of vennoten’.

B.S., 16 april 1998.

Het doel van deze bepaling is tweeledig: •

ervoor zorgen dat de eventuele financiële resultaten die het kringloopcentrum behaalt, terugvloeien naar de kringloopsector;

•

vermijden dat overeenkomsten zouden worden afgesloten die de kringloopsector benadelen.

Aangezien dergelijke controle-opdracht deel uitmaakt van de professionele bevoegdheden van externe accountants en bedrijfsrevisoren, besliste OVAM dat de betrokken periodieke controle door één van deze beroepsbeoefenaars dient te worden uitgevoerd. Dit werd op een voorlichtingssessie in februari 2002 nader toegelicht aan de Kringloopsector. ¶ In dit kader werd door OVAM tevens een lijst opgemaakt van de minimaal te controleren en te rapporteren items.

Stock-option plans: nieuwe opdracht voor externe accountants 26 Belgisch Staatsblad, 31 december 2002

De programmawet van 24 december 200226 stelt in het kader van aandelenoptieplannen dat voortaan ook (externe) accountants kunnen optreden bij de waardering van de aan de opties onderliggende aandelen.

(1° editie), blz. 58686.

Hiermee wordt voor het accountantsberoep een positief punt gezet achter een verhaal dat enkele jaren geleden begon…

Aanleiding Op 26 juli 1999 diende de voorzitter van het IAB samen met twee confraters bij het Arbitragehof een verzoekschrift in tot nietigverklaring van artikel 43, §4, 2°, eerste lid van de wet van 26 maart 1999 be-

69


treffende het Belgisch actieplan voor de werkgelegenheid 1998 en houdende diverse bepalingen. Dit artikel behandelt, in het licht van de gewijzigde fiscale behandeling van aandelenopties, de waardering van aan de opties onderliggende niet-beursgenoteerde effecten. Concreet stelt het artikel dat, ongeacht de omvang van de betrokken onderneming, het advies over de werkelijke waarde van het aan de optie onder27 In geval de uitgevende vennootschap niet-verblijfhou-

liggende effect uitsluitend kan worden uitgebracht door een bedrijfsrevisor27. Volgens de indieners van het verzoekschrift vormde dit gegeven een ongeoorloofde discriminatie van de accountant.

dend is, door een ‘accountant met een vergelijkbaar statuut’. 28 Zie hierover IAB-info nr. 19/2000.

Op 26 september 2000 sprak het Arbitragehof zich hierover uit. Het Hof stelde dat het ‘niet kennelijk onredelijk’ was om de betrokken waarderingsopdracht alleen aan bedrijfsrevisoren toe te vertrouwen28. Een onverwachte uitspraak voor diegenen die de debatten hadden gevolgd. De regering had in de procedure voor het Hof immers duidelijk toegegeven dat zij met het doel de tussenkomst van ‘externe deskundigen’ te garanderen, ‘wellicht té eenzijdig aansluiting had gezocht bij de vennootschapswetgeving die in het revisoraat voorziet’. Bovendien had het Instituut der Bedrijfsrevisoren als tussenkomende partij zélf gesteld dat er ‘geen reden voorhanden is waarom het eensluidend advies (…) niet eveneens door een externe accountant zou kunnen worden gegeven (…).’ Met andere woorden, alle partijen waren het er duidelijk over eens dat ook de externe accountant in deze procedure een rol moest kunnen spelen. Het Arbitragehof besliste er anders over, maar besloot desondanks het Arrest met een positieve noot: het Hof stelde dat ‘het aan de wetgever toekomt de betrokken regeling te wijzigen indien hij dat wenselijk acht’. Hierop besliste de Raad van het Instituut de premier en de bevoegde ministers aan te schrijven om een wetgevend initiatief in die zin te bepleiten.

Nieuwe programmawet: ook (externe) accountants De huidige malaise op de aandelenbeurzen kan er toe leiden dat begunstigden van aandelenopties op het moment van de toekenning van de opties al belastingen zouden hebben betaald op een financieel voordeel dat ze bij het lichten van hun opties misschien nooit zullen hebben. Om dit fenomeen enigszins te temperen, laat de recente programmawet toe dat vennootschappen die tussen 1 januari 1999 en 31 december 2002 stock-option plannen hebben ingevoerd, onder bepaalde voorwaarden met de betrokken werknemers kunnen overeenkomen de uitoefeningsperiode met drie jaar te verlengen, zonder bijkomende fiscale gevolgen. Deze maatregel kadert uiteraard in de hoop dat de beurzen de komende jaren weer zullen ‘aantrekken’. In hetzelfde hoofdstuk van de programmawet, meer bepaald in artikel 406, wordt voor het accountantsberoep een andere belangrijke wijziging aan de reglementering inzake aandelenopties doorgevoerd. Voortaan kunnen de aan de opties onderliggende niet-beursgenoteerde aandelen niet alleen door een bedrijfsrevisor, maar ook door een (externe) accountant gewaardeerd worden. De Memorie van Toelichting legt uit dat de doelstelling van de wijziging erin bestaat ‘de bedrijfsrevisor en de accountant op gelijke voet te stellen’. De tekst stelt verder dat ‘destijds werd nagelaten de externe accountants als deskundigen die voor deze opdracht in aanmerking komen, te vermelden. Het Arbitragehof stelde in zijn arrest van 26 september 2000 dat het aan de wetgever toekomt de betrokken regeling te wijzigen indien hij dat wenselijk acht. Inmiddels vertrouwde de wetgever in de wet op de werknemerspartici-

70


patie zowel aan externe accountants als bedrijfsrevisoren een identieke opdracht toe als diegene in de wet op de stock-options.’

‘Dergelijke opdracht behoort toe aan externe accountants en bedrijfsrevisoren’ De Memorie van Toelichting besluit met volgende belangrijke passage: ‘Teneinde een gelijke behandeling te waarborgen van de leden van de economische beroepen, bevoegd op basis van de wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen, tussen te komen in dit type van opdracht (te weten, de externe accountants en de bedrijfsrevisoren) is het aangewezen de hiaat die tot op heden in onderhavige wet staat, op te heffen en bijgevolg de externe accountants - zoals reeds het geval is voor de bedrijfsrevisoren – uitdrukkelijk te vermelden als externe deskundigen die de door de wet omschreven opdrachten kunnen uitvoeren.’ Hiermee wordt voor het accountantsberoep alsnog een positief punt gezet achter een verhaal dat meer dan drie jaar duurde. Begin 2003 wordt op die manier voor de waarderingsopdracht in het kader van stock-option plannen het begin van een nieuwe tijdrekening.

Bestuursmandaat accountant – Beslissing van de Raad van 2 december 2002 Zie toelichting p. 93 e.v. van dit jaarverslag.

71


Rechtspraak Tuchtdossiers Tuchtcommissie, 1 februari 2002 Commissie van Beroep, 11 september 2002 Feiten Een externe accountant werd door de rechtbank van eerste aanleg aangesteld als gerechtsdeskundige, met als opdracht een analyse te maken van de boekhouding gevoerd door een andere accountant. Na de beëindiging van zijn opdracht werd de accountant-deskundige benaderd door één van de gedingvoerende partijen in de zaak waarin hij als expert was aangesteld. Deze vroeg hem de betreffende boekhouding te heropmaken. De accountant bij wie de expertise was uitgevoerd diende tegen deze handelwijze een klacht in bij het Instituut. De accountant-deskundige werd door de Raad van het Instituut verwezen naar de Tuchtcommissie wegens schending van het beginsel van de waardigheid.

Beoordeling De Tuchtcommissie oordeelde dat de accountant zijn opdracht als expert in eer en geweten had uitgevoerd en dat er geen aanwijzingen waren voor een gebrek aan onafhankelijkheid en onpartijdigheid. De Tuchtcommissie achtte het niet bewezen dat de toekomstige opdrachtgever de accountant reeds tijdens de uitvoering van de gerechtelijke opdracht had benaderd. De Tuchtcommissie stelde wél dat de accountant onvoorzichtig te werk was gegaan door onmiddellijk na de uitvoering van de expertise op te treden voor één van de gedingvoerende partijen. Hierdoor kon bij derden een schijn van partijdigheid worden opgewekt. De Tuchtcommissie heeft hiervoor dan ook als sanctie een waarschuwing opgelegd. Tegen deze beslissing werd hoger beroep ingesteld door zowel de klager als de veroordeelde accountant. De Commissie van Beroep bevestigde op 11 september 2002 evenwel de beslissing van de Tuchtcommissie.

Tuchtcommissie, 28 juni 2002 Feiten De betrokken externe accountant werd onder meer ten laste gelegd dat hij was ingeschreven op het tableau van het Beroepsinstituut van de Vastgoedmakelaars (BIV) terwijl er een onverenigbaarheid bestaat tussen de hoedanigheden van accountant en vastgoedmakelaar (zie Nota van plichtenleer nr. 1 en art. 31 Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige beroepen).

73

Rechtspr aak

Beoordeling De accountant betwistte de tenlastelegging niet. Aangezien de accountant tijdens de procedure voor de Tuchtcommissie een verzoek tot weglating van het tableau van het BIV had ingediend en hij er nadien ook effectief werd van weggelaten, kreeg hij enkel een berisping van de tuchtrechter.

Tuchtcommissie, 8 november 2002 Feiten De betrokken accountant werd voor de Tuchtcommissie onder meer vervolgd wegens het niet melden aan het Instituut van een gerechtelijke procedure omtrent zijn functie-uitoefening (art. 30 Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen). Het betrof een dagvaarding in kort geding, ingesteld, niet tegen de accountant persoonlijk, maar tegen de vennootschap waarin de accountant bestuurder was.

Beoordeling De Tuchtcommissie was van oordeel dat de tuchtvordering op dit punt niet gegrond was. De dagvaarding was immers uitdrukkelijk gericht aan de vennootschap en niet aan de accountant zelf. Bijgevolg was het artikel 30 van de Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen niet van toepassing.

Tuchtcommissie, 5 maart 2002 Feiten De Raad van het Instituut legt ten laste van de betrokken interne accountant: 1. retentie te hebben uitgeoefend op boekhoudkundige en fiscale documenten van verscheidene vennootschappen-cliënten, waarvan de bestuurders klacht hebben ingediend bij het Instituut; 2. verantwoordelijk te zijn voor andere professionele tekortkomingen in het kader van de dossiers van de bovenvermelde vennootschappen en voor de boeten en kosten die deze daardoor hebben opgelopen; 3. verzuimd te hebben om de professionele verplichtingen te vervullen die voorvloeien uit het besluit van de Raad van het Instituut van 20 mei 1996 met betrekking tot de burgerlijke beroepsaansprakelijkheid van de interne accountant; 4. een provocerende houding te hebben aangenomen tegenover de Raad van het Instituut, de onpartijdigheid en integriteit van de Raad in vraag te hebben gesteld en de Raad te hebben belet om zijn wettelijke controleopdracht uit te voeren.

Beoordeling De tuchtvordering is dus gegrond voor wat de punten 1, 3 en 4 betreft maar niet voor het punt 2. De tekortkomingen die ten laste van betrokkene worden gelegd, zijn talrijk en de omstandigheden waarmee de retentie van de vennootschapsdocumenten van de klagers-vennootschappen gepaard is gegaan, verle-

74


nen daaraan een bijzonder zwaarwichtig karakter. ¶ Andere tekortkomingen hebben verscheidene jaren voortgeduurd (verzuim van zijn plicht om zijn inschrijving op de deellijst van de externe accountants te vragen en verzuim van zijn plicht om zich voor zijn beroepsaansprakelijkheid te verzekeren). Tenslotte hebben andere tekortkomingen zich meermaals voorgedaan (onaanvaardbare uitlatingen in brieven die hij gericht heeft aan het Instituut).

Beslissing Rekening houdend met de afwezigheid van tuchtrechtelijke antecedenten, legt de Tuchtcommissie hem als sanctie een schorsing op voor de duur van één maand.

Tuchtcommissie, 18 april 2002 Feiten De Raad van het Instituut legt ten laste van de accountant: 1. retentie te hebben uitgeoefend op boekhoudkundige en fiscale documenten in het dossier van een vennootschap-cliënte; 2. de jaarrekeningen van de genoemde vennootschap op 30 september 1999 niet te hebben opgesteld; 3. de artikelen 22 en 23 van het koninklijk besluit van 1 maart 1998 tot vaststelling van het reglement van plichtenleer der accountants te hebben overtreden en de regels van de confraterniteit niet te hebben geëerbiedigd ten aanzien van een externe accountant, die klacht heeft ingediend; 4. de door het Instituut uitgevaardigde normen niet te hebben geëerbiedigd bij het opstellen van een verslag betreffende de ontbinding van een handelsvennootschap; 5. verzuimd te hebben om spontaan aan het Instituut een kopie mee te delen van het bovenvermelde bijzonder verslag; 6. verzuimd te hebben om te antwoorden op bepaalde, zelfs aangetekende brieven, van het Instituut en verzuimd te hebben om gevolg te geven aan een oproeping van de Commissie van Toezicht; 7. verzuimd te hebben om de verslagen van de permanente vorming voor de academiejaren 1996-1997, 1997-1998 en 1998-1999 aan het Instituut over te maken en zich niet te hebben onderworpen aan de verplichting tot permanente vorming tijdens die academiejaren.

Bespreking Wat in het bijzonder het punt 1 (retentie van documenten) en het punt 3 (tekortkoming aan de regels van de confraternaliteit) betreft, laat de betrokkene in essentie opmerken enerzijds dat hij een ernstig gezondheidsprobleem heeft gehad in december 1999 en sedertdien aan een depressie lijdt en, anderzijds, dat zijn prestaties voor de vennootschap-cliënte, waarvan het omzetcijfer overigens vrij beperkt was (ongeveer 500.000 BEF) slechts een vriendendienst waren, wat wil zeggen dat hij daarvoor geen financiële vergoeding ontving. ¶ In december 1999 was de accountant echter reeds in gebreke gebleven om de boekhoudkundige en fiscale documenten van de vennootschap-cliënte terug te bezorgen, aangezien hij beloofd had om dat te doen voor het einde van de maand november 1999. ¶ Anderzijds is het niet omdat uit elemen-

75

Rechtspr aak

ten van het dossier blijkt dat betrokkene inderdaad geen facturen voor honoraria aan de genoemde vennootschap heeft gericht, dat hij zijn prestaties voor deze vennootschap ook effectief gratis heeft geleverd. ¶ In ieder geval is het verzuim door betrokkene van de plicht om alle boeken en documenten van de cliënt op diens verzoek terug te geven, op zichzelf al een overtreding van artikel 26 van het koninklijk besluit van 1 maart 1998 tot vaststelling van het reglement van plichtenleer der accountants, en speelt de omstandigheid dat deze retentie niet gekoppeld is aan de vordering van erelonen, daarbij geen rol. ¶ Het ontstaan van een gezondheidsprobleem dat een langere periode van arbeidsongeschiktheid meebrengt is als zodanig al geen onvoorzienbare zaak, maar bovendien heeft de betrokken accountant, die nochtans omringd lijkt door medewerkers, niet voorzien in zijn vervanging door hen voor dat dossier om de vlotte overgang te verzekeren naar de confrater die hem opvolgde.

Beslissing De Tuchtcommissie legt betrokkene als sanctie een schorsing op voor de duur van drie maanden.

Tuchtcommissie, 18 april 2002 Feiten Werd de betrokkene, interne accountant, ten laste gelegd: 1. dat hij zijn bijdrage aan het Instituut voor de jaren 1999 en 2000 niet heeft betaald; 2. dat hij de verslagen van de permanente vorming voor de academiejaren 1998-1999 en 1999-2000 niet aan het Instituut heeft meegedeeld en zich niet heeft toegelegd op de permanente vorming; 3. dat hij niet heeft geantwoord op de, zelfs aangetekende, brieven die het Instituut hem heeft gestuurd.

Bespreking Wat betreft de bijdragen voor de jaren 1999 en 2000 betwist de betrokkene niet de materialiteit van de tekortkomingen die hem ten laste worden gelegd. Hij roept echter in dat hij twee opeenvolgende financiële tegenslagen diende te verwerken, de eerste in 1997 ingevolge een gezondheidsprobleem, de tweede in 1999 ingevolge de grote bedragen die hijzelf en zijn echtgenote dienden uit te geven om één hunner kinderen uit de problemen te helpen. ¶ Op dit ogenblik blijft de tekortkoming in hoofde van de betrokkene om zijn plicht tot betaling van de bijdragen voor de jaren 1999 en 2000 te vervullen, nog voortduren; deze blijvende tekortkoming lijkt te wijten aan het geldgebrek waarmee hij kampt. De vage perspectieven die hij schetst met betrekking tot een verandering die tegen het einde van het lopende kalenderjaar in zijn toestand zou moeten intreden, bieden geen vooruitzicht op een betaling binnen korte termijn van de bijdragen die hij nu al respectievelijk twee jaar en één jaar verschuldigd blijft. ¶ Uit de strikte beperking van de interpretatiemarge die de wetgever aan de Raad van het Instituut heeft gelaten met betrekking tot de verplichting tot betaling van de bijdrage volgt dat de betaling van deze bijdrage door de accountants en de belastingconsulenten een wettelijke plicht is waarvan het verzuim de uitoefening van het beroep belet en waarbij de persoonlijke redenen voor het verzuim irrelevant zijn. Wanneer deze tekortkoming definitief is of

76


als zodanig moet worden beschouwd, zoals hier het geval is, dan is deze onverenigbaar met de uitoefening van het beroep.

Beslissing De Tuchtcommissie legt de betrokkene de sanctie van de schrapping op.

Tuchtcommissie, 16 oktober 2002 Feiten De Raad van het Instituut legt aan een externe accountant en belastingconsulent ten laste dat hij, als vertegenwoordiger van een erkende vennootschap die hier ‘X’ wordt genoemd, een bijzonder controleverslag betreffende de ontbinding van een handelsvennootschap heeft opgesteld, terwijl die vennootschap cliënte is van de erkende vennootschap ‘Y’ die de moedervennootschap is van de vennootschap ‘X’, waarbij beide kantoren bovendien minstens één gemeenschappelijke bestuurder, hetzelfde adres en hetzelfde telefoonnummer hebben. ¶ Het Instituut is van oordeel dat deze hechte banden tussen de twee vennootschappen van accountants en belastingconsulenten van aard zijn om twijfel te zaaien over de onafhankelijkheid van de accountant en belastingconsulent die het bijzonder verslag betreffende de ontbinding heeft opgesteld.

Bespreking De professionele onafhankelijkheid van de externe accountants, die wordt gewaarborgd door artikel 9 van het koninklijk besluit van 1 maart 1998, betreft niet alleen de subjectieve of geestelijke onafhankelijkheid van de accountant die een opdracht vervult, maar ook zijn objectieve of klaarblijkelijke onafhankelijkheid in de ogen van derden. ¶ Het is dan ook ten onrechte dat betrokkene laat gelden dat het bovenvermelde artikel 9 alleen betrekking heeft op een subjectieve beoordeling door de betrokken accountant zelf van de vraag of zijn onafhankelijkheid voldoende is gewaarborgd om een opdracht al dan niet te kunnen aanvaarden. ¶ De accountant is immers gehouden om een opdracht te weigeren zodra zijn tussenkomst ingevolge zijn concrete persoonlijke situatie van aard is om bij derden twijfel te zaaien over zijn onafhankelijkheid. ¶ Het opmaken van een verslag met het oog op de ontbinding van een vennootschap impliceert niet alleen een controle van de rekeningen daarvan, maar bovendien ook dat deze controle in de ogen van derden als reëel overkomt en als uitgevoerd in volledige onafhankelijkheid, en meer bepaald ten aanzien van de natuurlijke persoon of de rechtspersoon die de rekeningen heeft opgesteld, dewelke het voorwerp van de controle vormen. ¶ De vergelijking die betrokkene hieromtrent maakt tussen zijn situatie en die van de bedrijfsrevisor, die belast is met het opstellen van het verslag betreffende de vereffening van een vennootschap waarvan hij ook de commissaris is, is niet relevant. De functie van commissaris brengt in hoofde van de betrokken revisor, die onderworpen is aan dezelfde regels van onafhankelijkheid als de accountant, mee dat hij ook de controle van de rekeningen van de vennootschap uitvoert. ¶ In dit geval werden de rekeningen van de handelsvennootschap opgemaakt door de erkende vennootschap ‘Y’, die de erkende vennootschap ‘X’ controleert, waarbinnen betrokkene zijn beroep uitoefent en waarvan hij minderheidsaandeelhouder is. ¶ Objectief bekeken is dergelijke situatie onbetwistbaar van aard om in de

77

Rechtspr aak

ogen van derden twijfel te wekken over de onafhankelijkheid van de betrokken accountant en belastingconsulent om de rekeningen van de handelsvennootschap te kunnen controleren die werden opgesteld door de erkende vennootschap ‘Y’. Betrokkene had dus de plicht om de hem aangeboden opdracht te weigeren.

Beslissing Rekening houdend met het ontbreken van kritiek vanwege het Instituut inzake de inhoud van het betreffende verslag betreffende de ontbinding, alsook met de afwezigheid van enige andere tekortkoming van betrokkene ten aanzien van de deontologische regels, legt de Tuchtcommissie hem de sanctie van de waarschuwing op.

Tuchtcommissie, 16 oktober 2002 Feiten De Raad van het Instituut verwijt aan betrokkene dat hij de door het Instituut uitgevaardigde normen niet heeft gerespecteerd bij het opstellen van een verslag betreffende de ontbinding van een handelsvennootschap, verzuimd te hebben om te antwoorden op de, zelfs aangetekende, brieven van het Instituut, nooit de verslagen van de permanente vorming te hebben overgemaakt en zich niet te hebben onderworpen aan de plicht van permanente vorming.

Beoordeling De Commissie van Toezicht heeft achttien leemtes aangetroffen in het bovenvermelde controleverslag en heeft bovendien geoordeeld dat: –

de conclusies niet overeenstemmen met de bepalingen van artikel 178bis Venn. W., hetwelk destijds van toepassing was,

–

het verslag globaal genomen een derde niet toelaat daaruit voldoende informatie te halen om zich een beeld te kunnen vormen over het voorstel tot vereffening van de vennootschap,

–

het geen duidelijke structuur heeft die het gemakkelijk toegankelijk moet maken voor de informatie die nodig is voor diegene die de beslissing moet nemen,

–

het geen blijk geeft van het feit dat de accountant de juridische context van zijn opdracht voldoende beheerst.

De Commissie van toezicht heeft hem dan ook uitgenodigd om haar tegen 15 januari 2001 een nieuw vereffeningsverslag over te maken.

Tijdens zijn verhoor heeft de betrokkene geen enkele betwisting geuit met betrekking tot de hem verweten tekortkomingen, maar heeft wel melding gemaakt van twee heelkundige ingrepen en van een ziekenhuisopname die hij heeft ondergaan in 2001. Hij heeft aan de Tuchtcommissie ook de tekst van een nieuw verslag overgemaakt met betrekking tot de ontbinding van de betreffende vennootschap. ¶ Uit de gezondheidsproblemen die betrokkene inroept, blijkt echter niet dat hij zich in de onmogelijkheid bevond om

78


tegen 15 januari 2001 een nieuw verslag over te maken aan de Commissie van Toezicht, noch dat hij geen gevolg kon geven aan de brieven die het Instituut hem stuurde. ¶ Anderzijds is het bij de Tuchtcommissie in plaats van bij de Commissie van Toezicht neergelegde verslag betreffende de ontbinding laattijdig en ontoereikend. ¶ Uit dit document kan bovendien niet worden afgeleid dat de accountant in kwestie de juridische en technische kennis heeft verworven die vereist is voor het opstellen van een verslag betreffende de ontbinding overeenkomstig de normen die door het Instituut zijn vastgesteld, terwijl hij anderzijds zijn permanente professionele vorming totaal heeft verwaarloosd.

Beslissing De Tuchtcommissie legt hem als sanctie het verbod op om nog enige opdracht te aanvaarden voor het opstellen van een verslag betreffende de ontbinding van een handelsvennootschap of een burgerlijke vennootschap, en voor de twee andere tekortkomingen de berisping.

Tuchtcommissie, 16 oktober 2002 Feiten Aan de betrokken accountant wordt verweten retentie te hebben uitgeoefend op de boekhoudkundige en fiscale documenten toebehorend aan een cliënte en haar vennootschap, die klacht hebben ingediend bij het Instituut, en tevens verantwoordelijk te zijn voor andere professionele tekortkomingen in het kader van het dossier van de klagers, met name de laattijdige indiening van de belastingaangifte voor het aanslagjaar 1999 (inkomsten 1998) en voor het aanslagjaar 2000 (inkomsten 1999), alsook niet te hebben geantwoord op de, zelfs aangetekende, brieven van het Instituut.

Beoordeling Betrokkene heeft verklaard dat hij zijn professionele prestaties voor klagers heeft aangevat in het derde trimester van 1995 en dat die meer bepaald betrekking hadden op het opstellen van de BTW- en fiscale aangiftes. Hij heeft ook melding gemaakt van traumatiserende omstandigheden die zijn leven hebben doorkruist in 1995 en 1997. ¶ Hij betwist de hem ten laste gelegde retentie en legt stukken neer waaruit blijkt dat hij op 19 december 2000 aan de advocaat van klagers al hun boekhoudkundige en fiscale documenten heeft terugbezorgd. ¶ De teruggave, die hem door zijn cliënte reeds was gevraagd bij brief van 21 november 2000, werd echter slechts een maand later uitgevoerd, door overdracht aan de advocaat van de cliënte. ¶ Zodoende is de tekortkoming bewezen, ook al was de duur ervan eerder beperkt en heeft zij inmiddels een einde genomen. Betreffende de laattijdige fiscale aangiftes erkent de betrokken accountant de tekortkomingen maar stelt hij dat hij zich heeft gehaast om de toestand van zijn cliënte op dat punt te regulariseren. ¶ Volgens de stukken van het dossier heeft hij echter pas in november of december 2000, nadat hij door zijn cliënte in gebreke was gesteld, de ontbrekende fiscale aangiftes gedaan, hetzij met meer dan een jaar vertraging voor de aangifte met betrekking tot het aanslagjaar 1999 (inkomsten 1998) en verscheidene maanden vertraging voor deze met betrekking tot het aanslagjaar 2000 (inkomsten 1999), zodat hij ten onrechte inroept

79

Rechtspr aak

dat hij spoed heeft gezet achter de regularisatie van de toestand van zijn cliënten. ¶ Gezien de tijd die intussen was verlopen, kunnen de gezondheidsproblemen die betrokkene zou hebben ondervonden in 1995 en 1997 geen verontschuldiging vormen voor de niet uitvoering van zijn verplichtingen ten aanzien van zijn cliënten in 1999 en 2000. ¶ De ten laste gelegde tekortkomingen zijn dus bewezen in al hun ernst, te meer daar de fiscale controles die ingevolge de laattijdige aangiftes werden uitgevoerd uiteindelijk hebben geleid tot de verwerping door de belastingsadministratie van de boekhouding van de klagers en tot zware belastings- en BTW-aanslagen ten laste van laatstgenoemden. ¶ Voor het overige betwist de accountant in kwestie evenmin dat hij verzuimd heeft te antwoorden op de brieven van het Instituut.

Beslissing De Tuchtcommissie legt hem als sanctie de schorsing op voor een termijn van één maand.

Commissie van Beroep, 24 januari 2002 Feiten De interne accountant in kwestie dient zich te verantwoorden voor het feit dat hij zijn beroep uitoefent en de functie van zaakvoerder waarneemt in een niet erkende vennootschap die hij oprichtte in 1995 en dat hij niets heeft ondernomen om de Raad van het Instituut in staat te stellen om deze vennootschap op te nemen in de lijst van de accountants. Betrokkene laat in essentie gelden dat het hele dossier het gevolg is van een hetze die tegen hem is opgezet door zijn echtgenote en zijn schoonfamilie in het kader van een echtscheidingsprocedure en dat, wat de bovenvermelde klachten betreft, hij deze situatie nooit verborgen heeft gehouden en getracht heeft zich in orde te stellen, waarvoor hij nu een bijkomende termijn vraagt. Wegens de uitvoerige motivering dient het besluit van de Tuchtcommissie te worden bevestigd, te meer daar de tekortkomingen die nog aan de betrokkene worden verweten bewezen zijn en niet worden betwist voor wat hun materialiteit betreft. Daaraan dient nog te worden toegevoegd dat de toestand bestaat sedert 1995, dat hij door het Instituut werd aangeklaagd sedert 1996 en appelant talloze malen werd uitgenodigd om zijn toestand te regulariseren. Zijn echtelijke perikelen sedert 1999 vormen geen excuus voor zijn vroegere laksheid, noch voor zijn later gebrek aan initiatief na de nochtans duidelijke waarschuwing door het begin van de tuchtprocedure. De volharding van appelant in zijn dilatoire houding doet betwijfelen dat hij een bijkomende termijn zal benutten om zijn situatie te regulariseren.

Beslissing De Commissie van Beroep bevestigt de genomen beslissing, zijnde de sanctie van de schrapping.

80


Erkenningsdossiers belastingconsulenten Commissie van Beroep, 11 september 2002 De betrokken kandidaat-belastingconsulent bezat al de hoedanigheden van accountant en bedrijfsrevisor. Aangezien artikel 19 in fine van de Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen bepaalt dat eenzelfde persoon niet de hoedanigheid van bedrijfsrevisor en belastingconsulent kan bezitten, werd zijn aanvraag tot erkenning als belastingconsulent afgewezen. Voor de Commissie van Beroep verdedigde betrokkene de stelling dat het cumulverbod alleen slaat op personen die enkel de hoedanigheid van bedrijfsrevisor bezitten en niet die van accountant. Aangezien er geen onverenigbaarheid bestaat tussen de hoedanigheid van accountant en die van belastingconsulent zou hij als accountant wel degelijk aanspraak kunnen maken op de titel van belastingconsulent. De Commissie van Beroep trad deze stelling niet bij. Volgens haar kan eenzelfde persoon wel de hoedanigheid van accountant en bedrijfsrevisor bezitten, maar niet deze van bedrijfsrevisor en belastingconsulent. Uit de voorbereidende werken van de Wet van 22 april 1999 kan immers worden afgeleid dat de bedrijfsrevisoren de hoedanigheid van belastingconsulent niet mogen bezitten omwille van deontologische redenen.

Commissie van Beroep, 17 oktober 2002 De betrokkenen zijn allen ambtenaren werkzaam bij het Ministerie van Financiën. Hun aanvraag tot erkenning als belastingconsulent werd door de Raad afgewezen op grond van onverenigbaarheid tussen de hoedanigheid van belastingambtenaar en die van belastingconsulent. De aard van de opdrachten van de belastingconsulent (o.a. vertegenwoordigen en bijstaan van belastingplichtigen) en het statuut van de ambtenaar, dat hem verbiedt om de belangen van de overheid te schaden, alsook de parlementaire bespreking van de Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen kunnen zulk cumulverbod rechtvaardigen.

De beslissingen van de Raad werden door de Commissie van Beroep niet hervormd. De Commissie oordeelde weliswaar dat de Wetten van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen en betreffende de beroepstucht voor de accountants en de belastingconsulenten niet expliciet verbieden dat een ambtenaar bij het Ministerie van Financiën de titel van belastingconsulent zou voeren. Uit de voorbereidende werken kan evenwel worden afgeleid dat de wetgever de bedoeling had om het beroep van belastingconsulent te reglementeren zoals het voordien werd uitgeoefend door gespecialiseerde kabinetten, bedienden in vennootschappen, advocaten, bedrijfsrevisoren, accountants, boekhouders en notarissen. De belastingconsulent werd daarbij opgevat als een afzonderlijke partij tegenover twee andere, met name de belastingplichtige en de fiscale administratie.

81

Rechtspr aak

Dossiers titel en monopolie Correctionele rechtbank Turnhout, 22 februari 2002 Feiten Een voormalig lid van het Instituut werd vervolgd wegens inbreuken op artikel 71 van de Wet van 21 februari 1985 tot hervorming van het bedrijfsrevisoraat (thans art. 18 van de Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen). Deze wetsbepaling verbiedt het voeren van de titel van accountant of het gebruik van een verwarringstichtende term door personen die niet als accountant zijn erkend door het Instituut. In casu waren op een reclamepaneel en een gevelbordje de woorden ‘accounting’ en ‘accountancy’ aangebracht.

Beoordeling Betrokkene voerde aan dat hij als boekhouder-fiscalist het misdrijf niet had gepleegd door het gebruik van de woorden ‘accounting’ en ‘accountancy’. Volgens hem verwijzen deze woorden niet rechtstreeks naar de monopolieopdrachten van de accountant en is een boekhouder gerechtigd om de opdrachten voorzien door artikel 34, 3°, 4° en 5° van voornoemde wet van 22 april 1999 (o.a. het voeren van een boekhouding voor derden) uit te voeren. Het verweer van betrokkene werd verworpen door de strafrechter. Het gebruik van de betwiste termen in de benaming van de boekhoudvennootschap schept immers de indruk dat er diensten worden aangeboden aan derden die normaliter slechts door een externe accountant mogen worden uitgevoerd. Deze toestand veroorzaakt verwarring bij potentiële cliënten. Betrokkene werd veroordeeld tot de betaling van een effectieve geldboete van 250 EUR alsook tot een schadevergoeding van 247,89 EUR aan het Instituut dat zich in deze zaak burgerlijke partij had gesteld. Tegen dit vonnis werd geen hoger beroep ingesteld.

Zie ook het artikel ‘Veroordeling wegens onrechtmatig gebruik ‘accounting’’, in IAB-Info, nr. 6/2002, p.5.

Cassatie, 10 september 2002 De feiten De Commissie van Beroep besliste op 23 april 1998 een externe accountant die hoger beroep had ingesteld tegen een beslissing van de Tuchtcommissie, een schorsing van één jaar op te leggen. Tijdens de schorsing stelde het parket van de procureur des Konings vast dat betrokkene op 27 mei 1999 onrechtmatig de titel van accountant had gevoerd door in een brief gericht aan een cliënt zijn beroepstitel te vermelden.

82


Beoordeling De correctionele rechtbank sprak op 20 september 2000 betrokkene niettemin vrij. Deze uitspraak werd op 15 maart 2001 door het Hof van Beroep bevestigd. Op 10 september 2002 werd het arrest van het Hof van Beroep, op eensluidende conclusie van de advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie, vernietigd. Volgens het Hof heeft de schorsing van een accountant het verlies van de hoedanigheid van accountant en als gevolg daarvan inderdaad ook steeds het verlies van het recht de beroepstitel te mogen voeren, tot gevolg.

Zie ook het artikel ‘Hof van Cassatie verduidelijkt gevolgen van schorsing’, in IAB-Info nr. 22/2002, p. 2-3.

Eerherstel in tuchtzaken Commissie van Beroep, 11 april 2002 Een geschrapte accountant diende een verzoek tot eerherstel in bij de Commissie van Beroep. De Commissie van Beroep was van oordeel dat er geen redenen waren om het verzoek gegrond te verklaren. De Commissie stelde immers vast dat betrokkene na zijn schrapping van het tableau een correctionele veroordeling had opgelopen voor het onrechtmatig voeren van de titel van accountant en dat hij in zijn briefwisseling met het Instituut en de Commissie de titel van belastingconsulent had gebruikt, niettegenstaande hij in die hoedanigheid niet was erkend door de Raad van het Instituut. Uit deze feiten bleek dat er op het disciplinaire vlak onvoldoende morele verbetering merkbaar was en er in hoofde van betrokkene individuele en sociale risico’s op herhaling bleven bestaan.

Arbitragehof nr. 12/2002, 16 januari 2002 Een accountant werd geschrapt van het tableau wegens o.m. de schending van de nota van plichtenleer nr. 2 van 12 april 1986 betreffende het publiciteitsverbod. Vervolgens diende hij een verzoek tot eerherstel in op basis van het feit dat het publiciteitsverbod dat geleid had tot zijn veroordeling thans strijdig zou zijn met het geldend Europees recht. Bijgevolg zouden dezelfde feiten thans niet meer kunnen leiden tot een tuchtstraf. De Commissie van Beroep besloot op 5 december 2000 in het kader van een verzoek tot eerherstel de volgende prejudiciële vraag te stellen aan het Arbitragehof: ‘Schendt artikel 5, §6, 2°, van de wet van 22 april 1999 betreffende de beroepstucht voor de accountants en de belastingconsulenten de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde Grondwet (gelijkheidsbeginsel en discriminatieverbod, nvdr), waar het als voorwaarde om eerherstel te kunnen genieten het verloop van een termijn van 5 jaar instelt sedert de datum van de definitieve beslissing waarbij de laatste tuchtstraf werd uitgesproken, indien de tuchtstraf waarvoor eerherstel werd gevraagd feiten betreft die op het ogenblik van de aanvraag tot eerherstel niet meer op wettige wijze tuchtrechtelijk kunnen worden bestraft? Luidt het antwoord op de eerste vraag verschillend indien de tuchtstraf die het voorwerp is van een verzoek

83

Rechtspr aak

tot eerherstel feiten betreft waarop een deontologische norm wordt toegepast die op het ogenblik van de toepassing met de Europse regelgeving onbestaand was.’

Het Arbitragehof heeft deze vraag ontkennend beantwoord. Volgens het Hof dient een geschrapte accountant in principe de gevolgen van zijn tuchtstraf te ondergaan, zelfs indien de veroordeling nadien onwettig zou kunnen geacht worden. Deze veroordeling kan niet ongedaan worden gemaakt wanneer door een wijziging van de toegepaste norm dezelfde feiten tegenwoordig niet meer strafbaar zouden zijn. Het verzoek tot eerherstel waarop de prejudiciële vraag betrekking had werd op 11 april 2002 afgewezen wegens onontvankelijkheid.

84


85


Commissies Commissie Boekhoudkundige Normen Algemeen De Commissie voor Boekhoudkundige Normen (CBN) werd opgericht door de wet van 17 juli 1975 op de boekhouding van de ondernemingen, en bestaat uit 16 leden. Het IAB wordt er vertegenwoordigd door Mevrouw Micheline CLAES. De wettelijke opdracht van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen bestaat erin: –

de Regering en het Parlement op hun verzoek of uit eigen beweging van advies te dienen;

–

door middel van adviezen en aanbevelingen bij te dragen tot de ontwikkeling van de leer van het boekhouden en de beginselen te bepalen van een regelmatige boekhouding;

–

aan de Minister van Economie of de Minister van Middenstand advies te geven over de door de ondernemingen ingediende verzoeken om afwijking van bepaalde uitvoeringsbesluiten van de boekhoudwet of het Wetboek Vennootschappen.

De CBN vergadert in beginsel eenmaal per maand. De relevante informatie over de werkzaamheden van de CBN is te vinden in de diverse rubrieken op haar website

Website Op 16 oktober 2002 opende de Commissie haar nieuwe website. De bezoeker vindt er onder meer adviezen en ontwerpadviezen, toelichting bij lopende projecten en activiteiten van de CBN-werkgroepen, relevante Europese regelgeving, nuttige links en kan er de werkzaamheden van de CBN volgen. ¶ http: //www.cnc-cbn.be/index_ie.htm

Adviezen Volgende adviezen werden door de CBN in de loop van 2002 uitgebracht: •

Advies 166/2 met betrekking tot de splitsingen en fusies, mei 2002: Verwerking in de jaarrekening van bepaalde verrichtingen als bedoeld in artikel 677 van het Wetboek van vennootschappen (Bulletin 47 van de CBN, of op de website: http://www.iec-iab.be/ned/download.aspx?type=1&id=240&file=162)

•

Advies over de boekhoudkundige verwerking van kapitaalsubsidies die betrekking hebben op activa die ingebracht worden in het kader van een fusie, inbreng van een algemeenheid van goederen of inbreng van een bedrijfstak, zowel in hoofde van de inbrengende als in hoofde van de inbreng ontvangende vennootschap, goedgekeurd op de vergadering van 15 mei 2002 (te raadplegen op de website: http: //www.cnc-cbn.be/NL/NL_cnc1-4-1.htm.)

•

Advies over de boekhoudkundige verwerking van door de Vlaamse Gemeenschap verstrekte opleidingscheques, goedgekeurd op de vergadering van 15 mei 2002 (te raadplegen op de website: http: //www.cnc-cbn.be/NL/NL_cnc1-4-2.htm)

87

Commissies

Werkgroepen Vastgoedbevaks Aan de Commissie voor Boekhoudkundige Normen werden diverse verzoeken om adviezen voorgelegd over bepaalde boekhoudrechtelijke aspecten met betrekking tot vastgoedbevaks, en dit onder andere in het kader van afwijkingsaanvragen die door vastgoedbevaks bij de Minister van Economie waren ingediend. Om daarop een coherent antwoord te kunnen geven, heeft de Commissie de vastgoedbevaks en hun beroepsvereniging (BVICB) voorgesteld een werkgroep op te richten. Het rapport van deze werkgroep is evenwel nog niet gepubliceerd.

Notariële boekhouding De CBN besliste op 11 december 2002 tot de oprichting van een werkgroep notariële boekhouding. De heren V. DELVAUX en J. VERHOEYE vertegenwoordigen er het IAB; Mevrouw M. CLAES zit de werkgroep voor.

Projecten Boekhoudkundige verplichtingen van vzw’s De Commissie bereidt, op vraag van de Minister van Justitie, een voorontwerp van koninklijk besluit voor inzake de boekhoudkundige verplichtingen van vzw’s, internationale verenigingen zonder winstoogmerk en stichtingen. Een eerste ontwerp van koninklijk besluit waarin de jaarrekeningrechtelijke verplichtingen van de kleine VZW’s worden bepaald, werd voorbereid en overgemaakt aan de Minister van Justitie.

IAS/IFRS Inzake IAS besliste de CBN, op vraag van de Minister van Economie op 10 juli 2002 verder te bouwen op een eerder gepubliceerd document over de modernisering van het Belgische jaarrekeningenbeleid ‘IAS Krachtlijnen voor een Belgisch beleid’ (maart 2001, http://www.cnc-cbn.be/NL/Documents/IAS.NL.pdf). De Commissie nam zich voor enerzijds voorstellen te formuleren voor het toepassingsgebied van de IAS/IFRS, en anderzijds een concreet werkplan voor te leggen voor een geleidelijke en pragmatische aanpassing van het Belgische jaarrekeningrecht aan de IAS/IFRS.

Nederlandse en Franse vertaling IAS/IFRS De CBN is tevens betrokken bij de Nederlandse vertaling van de IAS/IFRS, meer bepaald bij de informele samenwerkingsovereenkomst die door het IAB, het IBR en de CBN werd gesloten met het Koninklijk Nederlands Instituut voor Registeraccountants (NIVRA) en de Raad voor de Jaarverslaggeving (RVJ) om, ten behoeve van de Nederlandstalige beroepsbeoefenaars, het IASB behulpzaam te zijn bij de snelle realisatie van een Nederlandse vertaling. Op 29 Juli 2002 werd overeenstemming bereikt over de vertaling van de kernbegrippen. De Nederlandse vertaling werd eind februari 2003 aan de pers voorgesteld en is sinds eind maart 2003 beschikbaar voor het publiek.

88


Wat de Franse vertaling betreft, werkt de CBN mee aan de review en de actualisering van de vertaling die tot stand kwam door de werkzaamheden van de Conseil supérieur van de Franse Ordre des Experts-Comptables.

Tijdelijke vennootschappen Sinds jaren is de nadere bepaling van de boekhoudkundige verplichtingen die gelden voor verrichtingen in het kader van tijdelijke vennootschappen, een aandachtspunt van de Commissie. Mevrouw M. CLAES vertegenwoordigt het IAB in de werkgroep die deze problematiek bespreekt.

Europese en internationale activiteiten Technisch Comité voor Europese en internationale boekhoudnormering Om de CBN in staat te stellen een Europees en internationaal kwaliteitsbeleid te voeren waarin transparantie en overleg verzekerd worden, heeft zij een technisch Comité opgericht dat in hoofdzaak is belast met de technische voorbereiding van een aantal accountingvraagstukken die in de Europese fora en het IASB aan de orde zijn. Dit Comité heeft uitsluitend een adviserende en ondersteunende functie ten aanzien van de CBN. Het technisch Comité pleegt systematisch overleg over de belangrijkste agendapunten die voorkomen op de maandelijkse vergaderingen van EFRAG, een door de privé-sector opgericht technisch comité dat een pro-actieve en adviserende functie vervult bij de integratie van de IAS/IFRS in de Europese rechtsorde.

Regelgevend Comité Financiële Verslaggeving Het Regelgevend Comité werd opgericht ter uitvoering van artikel 6 van de IAS Verordening, wordt voorgezeten door de Europese Commissie en is samengesteld uit vertegenwoordigers van de Lidstaten. Het beslist welke IAS/IFRS moeten toegepast worden door de Europese vennootschappen bedoeld door de voormelde verordening. De Belgische vertegenwoordiging in het Regelgevend Comité is samengesteld uit vertegenwoordigers van het Ministerie van Economische Zaken en de CBN. De leiding van de delegatie wordt waargenomen door de Voorzitter van de CBN, J-P. MAES.

Contactcomité Europese Richtlijnen Het Europese Contactcomité werd opgericht ter uitvoering van artikel 52 van de vierde richtlijn en is samengesteld uit vertegenwoordigers van de Lidstaten en van de Europese Commissie. Het voorzitterschap berust bij een vertegenwoordiger van de Europese Commissie die ook het secretariaat verzorgt. Dit Contactcomité heeft als opdracht een geharmoniseerde toepassing van de richtlijn te bevorderen door regelmatig overleg te plegen over concrete problemen bij de toepassing van de richtlijnen en, zo nodig, de Europese Commissie van advies te dienen inzake aanvullingen of wijzigingen van de richtlijnen. De Belgische vertegenwoordiging in het Contactcomité is samengesteld uit vertegenwoordigers van het Ministerie van Economische Zaken en de CBN.

89

Commissies

IAB-Commissies Commissie van Toezicht Samenstelling: Algemene coördinator André BERT Nederlandstalige kamer

Franstalige kamer

Coördinator

Coördinator

Marcel VERSCHELDEN

Gérard DELVAUX

Verslaggever

Verslaggever

Jacques COLSON

Micheline CLAES

Leden

Leden

Jacques HELLIN

Dominique DELIÈGE

Maria-Theresia SMET

Claude JANSSENS

Maurice VANDER AUWERA Joseph VAN WEMMEL

De Commissie van Toezicht werd door de Raad ingesteld om de confraternele controle te organiseren en op te volgen. De Commissie heeft deze taak aangevat door allereerst de verslagen, opgesteld door externe accountants in het kader van een wettelijke opdracht, op te volgen, na te lezen en waar nodig bij te sturen. Alle wettelijke verslagen die ingevolge de deontologische verplichtingen binnengestuurd worden, of die opgespoord worden via de publicaties in het Belgisch Staatsblad, worden door de leden van de Commissie van Toezicht nagelezen en er wordt verslag van opgesteld. De Commissie bespreekt deze verslagen en gaat na welk gevolg er aan dient gegeven te worden. Een in orde bevonden verslag wordt geklasseerd. Op basis van het verslag van de lector en de bespreking binnen de Commissie, wordt aan de opstellers, indien noodzakelijk geacht, een brief met bemerkingen verzonden, waarmee de betrokken confraters in de toekomst rekening moeten houden. Deze bemerkingen worden bijgehouden zodat ze mee kunnen worden genomen in de bespreking van een volgend verslag. Indien een verslag door de Commissie als onvoldoende wordt beschouwd, of indien de opstellende confrater het verslag niet spontaan heeft ingediend, wordt hij uitgenodigd voor een gesprek met een van de commissieleden. Doel van dit gesprek is een begeleide opdracht, die erin bestaat samen met de opsteller de vastgestelde onduidelijkheden of eventuele tekortkomingen te overlopen en de nodige raadgevingen te doen, wat de kwaliteit van een volgend verslag van de betrokken confrater zeker ten goede zal komen.

90


Hierna worden de statistieken van 2002 opgenomen, die een beeld geven van de werkzaamheden die de Commissie heeft uitgevoerd.

Art. W.Ven. Aantal toegezonden verslagen

Totaal

NL

FR

1.001

566

435

Er werden in het jaar 2002, 51 Nederlandstalige en 47 Franstalige verslagen niet spontaan ingediend.

Indeling per soort opdracht: Ontbinding

181 , § 1

744

432

312

Omzetting

436 , § 2 – 777

245

125

120

Fusie, splitsing

695

7

5

2

Beperking voorkeurrecht

592

2

2

0

Aandelen onder fractiewaarde

582

2

2

0

Uitkoopbod

513

1

0

1

Commissie Interne Accountants De Commissie Interne Accountants concentreerde zich in 2002 op één groot project: het verlenen van technische ondersteuning bij de vertaling van de IAS-normen naar het Nederlands. In dat kader werd, in samenwerking met het IBR, een technische werkgroep opgericht in de schoot van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen. Met name de heren Rob HENDRICKX en Alfred SCHELLENS hebben actief deelgenomen aan de werkzaamheden van deze werkgroep.

Belgisch-Nederlandse gespreksgroep Leden IAB André BERT Willy PAIROUX Philip VAN EECKHOUTE Joseph VAN WEMMEL

Deze gespreksgroep vergadert jaarlijks tweemaal om voeling te houden met de evolutie van het beroep in België en Nederland.

Maken deel uit van de werkgroep: Voor Nederland: het Koninklijk NIVRA en de NOvAA Voor België: IBR en IAB

91

Commissies

Elk van de betrokken Instituten neemt volgens beurtrol het voorzitterschap waar. In samenspraak met het IBR, werd de fakkel voor de periode 2001 – 2002 overgedragen aan André BERT, Secretaris-Penningmeester van het IAB.

Tijdens de besprekingen komen zowel de ontwikkelingen op wetgevend vlak als binnen het specifieke beroepsdomein aan bod.

In 2002 werden voor België onder meer de volgende thema’s behandeld: –

de toegang tot het beroep,

–

het extern toezicht op de revisor,

–

recente ontwikkelingen op het vlak van corporate governance,

–

het melden van fraude en ongebruikelijke transacties,

–

de hervorming van de Belgische vennootschapsbelasting,

–

werknemersparticipatie,

–

aspecten van het nieuwe Belgisch-Nederlandse Belastingverdrag.

Consultatieve Commissie der Beroepsverenigingen Samenstelling: Voorzitter Julien VAN WOUWE Vice-Voorzitter René DOUCY Nederlandstalig Secretaris Sylva TROONBEECKX Franstalig Secretaris Paul VAN DIEVOET

In 2002 vergaderde de Commissie 5 maal. We sommen hierna per vergadering de voornaamste agendapunten op:

21 januari 2002 –

IAS-normen (vervolg)

–

mededelingen vanuit het Instituut

–

verschaffing beroepsdocumentatie door het Instituut

18 maart 2002

92

–

IAS-normen (vervolg)

–

verschaffing beroepsdocumentatie door het Instituut


–

controle notariële boekhouding

–

onderlinge verstandhouding tussen de beroepsverenigingen

27 mei 2002 –

examenvragen vorige sessies

–

rekeningenstelsel in meerdere talen

–

onafhankelijkheid van de accountant

–

verstandhouding tussen confraters

–

commissie interne accountants

16 september 2002 –

ondernemingsloketten

–

heroriëntering van de functie van accountant in de onderneming

18 november 2002 –

permanente vorming/overaanbod van seminaries, studiedagen, enz.

–

aard van de voorgestelde agendapunten van de Commissie

–

brochures van het IAB

–

oprichting en opstartfase van de onderneming

Commissie AD HOC bestuurdersmandaten Samenstelling: Johan DE LEENHEER André BERT Gerard DELVAUX Rutger VAN BOVEN

In het Jaarverslag 2001 werd reeds gewezen op de wens van de Raad om te onderzoeken in welke mate accountants nauwer zouden kunnen betrokken worden bij het bestuur van ondernemingen. Dit als gevolg van een onderzoek dat werd gevoerd bij 450 belangrijke curatoren in ons land. Hieruit bleek immers dat de combinatie van wanbeheer en onvoldoende kapitaal de hoofdoorzaak was van 63% van de faillissementen in België. In de andere gevallen had professioneel advies het gevaar van wanbeheer en onkunde kunnen weren. Met deze vaststellingen in het achterhoofd, werd in de loop van het jaar 2002 een AD HOC-Commissie opgericht, die tot taak had te onderzoeken in welke mate de accountant nauwer kan worden betrokken bij het bestuur van ondernemingen. Op de vraag of de accountant zonder meer een bestuursmandaat kan waarnemen in een commerciële vennootschap, meende deze Commissie negatief te moeten antwoorden. In tijden van ‘Corporate Governance’

93

Commissies

kan immers bezwaarlijk worden aangenomen dat de accountant zonder enige beperking het bestuur kan voeren in een commerciële vennootschap. Verder moet worden gewezen op de aansprakelijkheid die de (onbeperkte) uitoefening van een dergelijk mandaat met zich meebrengt (en als gevolg daarvan op de steeds stijgende verzekeringspremies). Vanuit deze overwegingen vroeg de AD HOC-Commissie zich af of er geen objectieve criteria bestaan op grond waarvan de accountant een actievere rol kan spelen binnen ondernemingen die (tijdelijke) moeilijkheden kennen. Geïnspireerd door de praetoriaanse ontwikkelingen inzake de voorlopige bewindvoering, kwam deze Commissie tot het opstellen van een interne nota waarop de Raad zich kan baseren in zijn oordeel over het al dan niet verlenen van toestemming met het oog op het vervullen van een bestuursmandaat. De basisregel betreffende de mogelijkheid voor de externe accountant om een bestuursmandaat waar te nemen in een commerciële vennootschap ligt vervat in artikel 31 van de Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen. Dit artikel bepaalt dat de externe accountant geen taak van bestuurder of zaakvoerder mag opnemen in een handelsvennootschap. Dit verbod is evenwel niet absoluut. Zo voorziet artikel 31 in twee uitzonderingen op dit beginsel, nl.: 1. de gevallen waarin de externe accountant door de rechter wordt belast met het bestuur van of met het stellen van bepaalde bestuurshandelingen in een handelsvennootschap. Denken we maar aan de voorlopige bewindvoerder die in bepaalde gevallen wordt belast met het bestuur van de vennootschap, of aan de commissaris inzake opschorting (in het kader van de procedure van het gerechtelijk akkoord) die mits machtiging van de rechter bepaalde bestuurshandelingen mag stellen. 2. wanneer de Raad hiertoe zijn voorafgaandelijke en steeds herroepbare toestemming verleent. Tot op heden verleent de Raad in de regel een dergelijke toestemming wanneer het zuivere patrimo1

Vademecum IAB 7 april

niumvennootschappen of zuivere burgerlijke middelenvennootschappen betreft1.

2000, p. 7.5/3. 2

Ibid.

Aangezien de externe accountant mits rechterlijke machtiging bepaalde (bestuurs-) bevoegdheden mag uitoefenen, is de Raad van mening dat hij dergelijke bevoegdheden ook moet kunnen uitoefenen zonder dat hij hiertoe wordt gemachtigd door de rechter, en zonder dat dit moet worden beperkt tot zuivere patrimoniumvennootschappen of tot zuivere burgerlijke middelenvennootschappen. ¶ Het is dan ook vanuit deze optiek dat de Raad heeft beslist om de externe accountant in bepaalde gevallen en voor een beperkte duur een bestuursmandaat te kunnen laten opnemen, wat tot op heden in uitzonderlijke gevallen werd toegestaan.2 Het spreekt voor zichzelf dat een dergelijk gegeven geen vrijgeleide mag zijn voor een wildgroei aan bestuursmandaten die opgenomen worden door externe accountants. Het opnemen van een bestuurstaak moet noodzakelijkerwijze gekoppeld worden aan bepaalde voorwaarden. Bij het verlenen van de toestemming om een bestuursmandaat waar te nemen, zal de Raad zich bijgevolg laten leiden door de volgende criteria: 1) De voorafgaandelijke toestemming van de Raad van het Instituut is vereist. De Raad zal zijn toestemming slechts verlenen in welbepaalde gevallen die alle verband houden met ondernemingen die tijdelijke moeilijkheden kennen. Deze moeilijkheden kunnen zowel betrekking hebben op de financiële toestand van de onderneming, als op de werking ervan. 2) De externe accountant mag enkel een bestuursmandaat opnemen indien en voorzover geen enkele an-

94


dere minder ingrijpende maatregel geschikt lijkt om aan de tijdelijke ‘probleemsituatie’ in de betrokken vennootschap te remediëren. 3) De externe accountant kan het bestuursmandaat slechts opnemen voor een periode van maximum 6 maand. Vóór het verstrijken van deze termijn kan hij het Instituut verzoeken om één (of meerdere) verlenging(en) voor eenzelfde of voor een kortere duur. Dit verzoek moet gemotiveerd zijn. 4) Binnen de 15 dagen na het beëindigen van zijn bestuursmandaat in de betrokken vennootschap, moet de externe accountant hiervan schriftelijk melding maken bij het Instituut. 5) De externe accountant kan enkel een bestuursmandaat opnemen indien zijn burgerlijke aansprakelijkheid hiertoe is verzekerd met een polis die voorafgaandelijk is goedgekeurd door de Raad van het Instituut.

De Raad is van mening dat de externe accountant een dergelijke bestuursopdracht tevens kan vervullen bij eigen cliënteel. Dit gelet op het feit dat hij, steeds met inachtneming van zijn deontologische plicht tot onafhankelijkheid, het best geplaatst is om de situatie in de betrokken vennootschap correct te kunnen inschatten. De tekst werd tenslotte ter informatie overgemaakt aan de werkgeversorganisaties VBO, UNIZO en UCM. Voorzitter Johan DE LEENHEER lichtte de beslissing toe voor de Hoge Raad voor de Economische Beroepen op 20 maart 2003.

Gemengde commissies Inter-Institutencomité IAB – IBR – BIBF Samenstelling IAB-leden Johan DE LEENHEER Guy STEVENS Philip VAN EECKHOUTE IBR-leden Ludo SWOLFS André KILESSE David SZAFRAN BIBF-leden Paul LEDENT Françoise PHILIPPE Geert LENAERTS

95

Commissies

Het Inter-Institutencomité werd gecreëerd bij Wet van 22 april 1999 en heeft als doel gemeenschappelijke beleidslijnen uit te werken voor thema’s die de economische beroepen in hun geheel aanbelangen. In 2002 vergaderde het Inter-Institutencomité vier maal. De belangrijkste dossiers die werden besproken: –

Stage en stagemeesterschap

–

Coperfin

–

Ondernemingsloketten

–

Publiciteit in het kader van de goedgekeurde wet inzake de vrije beroepen en het advies van de Hoge Raad voor de Economische Beroepen

–

Problematiek van BIBF-leden die belastingconsulent wensen te worden via de overgangsperiode binnen het IAB.

Gemengde Commissie IBR – IAB –Bijzondere opdrachten Leden IAB Micheline CLAES Gerard DELVAUX Claude JANSSENS Philip VAN EECKHOUTE Joseph VAN WEMMEL Marcel VERSCHELDEN

Deze Commissie werd in het leven geroepen met het oog op het corrigeren van bestaande en het uitwerken van nieuwe normen die in acht moeten worden genomen bij het uitoefenen van bijzondere controleopdrachten die de wetgever zowel aan de accountant als aan de bedrijfsrevisor heeft toevertrouwd. Deze normen zijn bindend voor de leden en de miskenning ervan kan aanleiding geven tot deontologische sancties. 3

Wet van 23 januari 2001 tot wijziging van het Wetboek van

NORMEN OMZETTING - In 2002 heeft de Gemengde Commissie zich nogmaals gebogen over de aanpassing

vennootschappen, B.S. 6 februari 2001. 4

van de normen omzetting.

Naar analogie met de op-

Hoewel deze normen reeds werden goedgekeurd door de Raad van het IAB op 5 juni 2000 (inwerkingtre-

dracht inzake omzetting van

ding op 6 februari 2001) en reeds rekening hielden met de nieuwe bepalingen van het Wetboek van Ven-

handelsvennootschappen in het algemeen (artikel 777

5

nootschappen, was toch een dringende aanpassing noodzakelijk. ¶ Enerzijds hielden de bestaande normen

W. Venn.)

immers geen rekening met de wijzigingen die de zogenaamde Reparatiewet van 23 januari 20013 aan-

Wet van 2 mei 2002 be-

bracht aan het Wetboek van Vennootschappen. Deze wet voorziet namelijk in een wijziging op het vlak van

treffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de in-

de omzetting van coöperatieve vennootschappen. Meer bepaald zal de beslissing tot omzetting van een

ternationale verenigingen

CVOA naar een CVBA tevens4 uitmonden in de verplichting voor een bedrijfsrevisor of een externe accoun-

zonder winstoogmerk en de

tant om na te gaan of er, naar aanleiding van het opstellen van de staat van activa en passiva door het be-

stichtingen, B.S. 11 december 2002.

stuursorgaan, enige overwaardering van het netto-actief heeft plaatsgehad (art. 436 W. Venn.). Bijgevolg zullen de normen voortaan eveneens toepassing moeten vinden op de omzetting van een CVOA naar een CVBA.

96


Anderzijds werd met de gewijzigde VZW-wet5 de mogelijkheid ingevoerd tot omzetting van een private stichting in een stichting van openbaar nut. Hoewel ook hier een belangrijke opdracht is weggelegd voor de externe accountant, moet deze omzetting noodzakelijkerwijze uit het toepassingsgebied van de bestaande normen worden geweerd. Tenslotte werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om een aantal onnauwkeurigheden weg te werken. Zo werd systematisch de term commissaris-revisor vervangen door commissaris en werden de afkortingen gestroomlijnd. Verder werd ervoor geopteerd om het begrip ‘opdrachtovereenkomst’ te vervangen door ‘opdrachtbrief’, aangezien dit de term is die ook in andere normen wordt gehanteerd. De nieuwe normen werden goedgekeurd door de Raad van het IAB op 7 oktober 2002 en gepubliceerd in het nummer 4/2002 van Accountancy & Tax.

6

Jaarverslag IAB 2001, p. 80.

NORMEN WERKNEMERSPARTICIPATIE – Zoals reeds aangekondigd in het jaarverslag 20016, voorziet ook de Wet van 22 mei 2002 betreffende de werknemersparticipatie in het kapitaal en in de winst van de vennootschappen (B.S. 9 juni 2001) in een nieuwe opdracht voor de accountant of de bedrijfsrevisor. Zo zal deze beroepsbeoefenaar verplicht moeten tussenkomen bij de waardering van niet-beursgenoteerde aandelen die in het kader van een kapitaalparticipatieplan worden toebedeeld aan de werknemers. Een en ander om te vermijden dat de belastbare basis beduidend lager zou zijn dan de reële waarde van de toegewezen aandelen. De Gemengde Commissie beëindigde haar werkzaamheden m.b.t. dit onderwerp in het voorjaar van 2003. De normen moeten nog worden goedgekeurd door de Raad van het IAB en zullen vervolgens voor advies worden toegestuurd aan de Hoge Raad voor de Economische Beroepen.

NORMEN ONTBINDING - Deze normen werden aangepast aan de nieuwe artikelnummering van het Wetboek van Vennootschappen. De Gemengde Commissie was van oordeel dat geen (andere) inhoudelijke aanpassingen zijn vereist. De aangepaste normen werden goedgekeurd door de Raad van het IAB op 2 december 2002 en ter kennisgeving toegestuurd aan de Hoge Raad voor de Economische Beroepen.

NORMEN FUSIE/SPLITSING - In een eerste fase werden deze normen aangepast aan de nieuwe artikelnummering van het Wetboek van Vennootschappen en vervolgens goedgekeurd door de Raad van het IAB op 2 december 2002. Zij werden eveneens ter kennisgeving toegezonden aan de Hoge Raad voor de Economische Beroepen. In een tweede fase zal de Gemengde Commissie zich buigen over de inhoud van deze normen. Zo zal onder meer rekening worden gehouden met het begrip ‘partiële splitsing’. Aangezien de ‘inbreng van bedrijfstak’ moet worden beschouwd als een bijzondere vorm van inbreng in natura, moet deze noodzakelijkerwijze uit het toepassingsgebied van de bestaande normen worden gesloten. De Commissie zal haar werkzaamheden dienaangaande verderzetten in 2003.

97

Commissies

AGENDA 2003 – Verder heeft de Gemengde Commissie het uitwerken van twee nieuwe normen op haar agenda geplaatst, nl. deze met betrekking tot de uitgifte van aandelen beneden de fractiewaarde en deze met betrekking tot de beperking of de opheffing van het voorkeurrecht in het kader van een kapitaalverhoging. Met het oog daarop heeft de Gemengde Commissie een aantal subgroepen opgericht die tot taak hebben de voormelde werkzaamheden voor te bereiden. De Gemengde Commissie hoopt de beide normen nog in 2003 te kunnen behandelen.

Samenwerking met het notariaat: Gemengde Commissie IAB-IBRNationale Kamer van Notarissen Het Instituut nam actief deel aan de Gemengde Commissie Nationale Kamer van Notarissen – IAB – IBR, die de controle op de notariële boekhouding en de waarderingsregels bij overdracht van een notariële studie concrete vorm moet geven. De heren Vincent DELVAUX, Jan VERHOEYE en Philip VAN EECKHOUTE vertegenwoordigden het Instituut op de vergaderingen van de Gemengde Commissie. Eind 2002 vroeg de Minister van Justitie tevens een advies aan de Commissie voor Boekhoudkundige Normen met betrekking tot het Koninklijk Besluit dat het boekhoudplan voor notarissen vastlegt. Als lid van de CBN zal het Instituut tevens dit dossier mee opvolgen.

98


99


Internationale werking Confédération Fiscale Européenne (CFE) België, stichtend lid van de CFE, was begin 2002 aan de beurt om voor een jaar het voorzitterschap van de Confédération waar te nemen. ¶ Onze confrater, François LAMBRECHTS, belastingconsulent, werd tot voorzitter benoemd. Guy STEVENS, Vice-Voorzitter van het IAB, alsook Christine CLOQUET, IAB-Raadslid, Henri BALLIGAND, ex-lid van de Raad en Richard FIELZ, lid van de Commissie van Beroep van het IAB, vertegenwoordigden het IAB op de algemene vergadering van de Confédération die in april 2002 in Brussel plaatsvond. ¶ In september 2002 werd in Luik een buitengewone algemene vergadering gehouden. Op deze vergadering werd de toetreding geregeld van vijf nieuwe landen, waardoor het aantal lidstaten op 25 komt en het aantal vertegenwoordigde belastingconsulenten meer dan 200.000 bedraagt. ¶ Tijdens het jaar van het Belgisch voorzitterschap heeft de CFE vruchtbare contacten gehad en besprekingen gevoerd met de fiscale afdeling van de Europese Gemeenschappen, inzonderheid met de Europese parlementsleden, de heren MOORS, AUJEAN, KERRIGAN en BRIL. ¶ Onze landgenote, professor Isabelle RICHELLE, lid van het fiscaal comité van de CFE, kreeg de opdracht een onderzoeksrapport op te stellen met als onderwerp ‘Generation Project’. ¶ Het secretariaat-generaal van de CFE, vroeger gevestigd te Bonn in Duitsland, werd overgebracht naar Brussel, Kortenberglaan 52. Dat kan de contacten met de instanties van de Europese Gemeenschappen alleen maar vergemakkelijken. ¶ De CFE heeft een website geopend, met als adres www.cfe.eutax.org. Deze bevat alle informatie over de activiteiten, de werking en de organisatie van de confederatie. ¶ Op de website zal een Europees register van belastingconsulenten worden geplaatst dat eerdaags kan geconsulteerd worden; het zal een Europees register bevatten waarin alle nationale registers zijn opgenomen evenals een Europees register dat alle individuele leden bevat. ¶ Het comité belast met de bevordering van de erkenning van de titel van belastingconsulent heeft de tekst van het voorstel inzake de erkenning bij de Europese instellingen ingediend. ¶ Op 18 april 2002 organiseerde de CFE in het amfitheater van de Economische en Sociale Commissie in Brussel het jaarlijks forum van de Europese fiscaliteit, dat ook nu weer kon rekenen op deelname van verschillende internationale sprekers. De aanwezigheid van de Minister van Financiën, Didier REYNDERS, gaf nog meer luister aan het evenement. ¶ De CFE blijft zich, binnen het perspectief van haar opdracht, inzetten voor het harmoniseren van de professionele regelgevingen en het informeren van de publieke opinie over de diensten die de leden van de nationale beroepsorganisaties kunnen verstrekken. Ze neemt deel aan het uitwerken van de krachtlijnen met betrekking tot het vestigingsrecht en de vrije dienstverlening op het gebied van de fiscaliteit. Ze spant zich in om de belastingconsulenten van de Europese lidstaten te informeren over het recht om hun opdrachtgevers bij de fiscale autoriteiten te verdedigen. ¶ Door middel van haar jaarlijkse Europese congressen biedt de CFE een forum voor de uitwisseling van beroepskennis, niet alleen aan alle belastingconsulenten van de Gemeenschap, maar ook aan de belastingconsulenten van landen die geen lid zijn van de Europese Unie. Ze maakt eveneens de uitwisseling van informatie over de internationale praktijk van het fiscaal advies mogelijk. ¶ In 2003 wordt het voorzitter-

101

Internationale werking

schap van de CFE uitgeoefend door Gherard FLOCK, ondervoorzitter van de Duitse Federatie, die zich ertoe verbonden heeft tijdens zijn ambtstermijn het beleid van zijn voorganger voort te zetten.

Fédération des Experts-Comptables Européens (FEE) FEE WERKGROEPEN

IAB VERTEGENWOORDIGERS

Raad

Accounting Advisory Group

Ruddy DE WILDE

Dit is een kleine groep die samen komt op basis van een uitnodiging van de voorzitter van de FEE, samen met de voorzitters van de accounting werkgroepen en heeft geen automatisch lidmaatschap.

Accounting Working Party

Freddy MEAN

Auditing Working Party

Maurice VANDER AUWERA

Banks Working Party

Daniëlle VAN ZEGBROECK

Central and Eastern Europe Advisory Group


Controllership and Management Accounting Party

Georges DUPONT

Direct Tax Working Party

Jean-Marie COUGNON Edward VAN RIJSWIJCK Roger LASSAUX

Environmental Working Party

Hugo SMITT Georges DUPONT

Ethics / Public Relations Working Party


Euro – Member bodies

Jacques COLSON Claude JANSSENS

Extended Banks Working Party


Indirect Tax Working Party

Guy STEVENS Yves BERNAERTS

Insurance Working Party

René VAN ASBROECK

Liberalisation-Qualification Working Party

Philip VAN EECKHOUTE Maurice VANDER AUWERA

Public Sector Committee

Lodewijk GOUBERT

Regulation Advisory Group

Deze

groep

bestaat

uit

de

voorzitters

van

Liberation/Qualification, Audit and Ethics Working Parties.

102


SME Steering Group

Erwin VERCAMMEN Johan VAN HAEVERBEKE

SME Platform

Isabelle DE LEENHEER

FEE-seminarie ‘Uitdagingen voor het Europese accountancy-beroep’ – Algemene Vergadering Op 19 december 2002 organiseerde de FEE een seminarie te Brussel, in aanloop naar de Algemene Vergadering die dezelfde dag werd gehouden. Hierna geven wij u graag een beknopt overzicht van de verschillende uiteenzettingen.

EFRAG Paul RUTTEMAN, Secretaris-generaal van de European Financial Reporting Advisory Group (EFRAG), maakte als eerste spreker een balans op van het werk dat reeds door EFRAG werd gepresteerd in het kader van het zgn. ‘endorsement mechanism’ met het oog op de komende invoering van de IAS/IFRS voor de geconsolideerde jaarrekening van beursgenoteerde ondernemingen in de Europese Unie. Een constante in de werkzaamheden van EFRAG blijkt dat in elk geval in nauw overleg met andere betrokken partijen wordt gewerkt, zoals IASB, SEC en FASB, de Europese standard-setters (zoals de Belgische Commissie voor Boekhoudkundige Normen) en de oprichters waaronder de FEE zelf. ¶ Aansluitend gaf ook Henrik Bierre NIELSEN, Voorzitter van het Committee of European Securities Regulators (CESR) een overzicht van de werkzaamheden van zijn commissie met betrekking tot ‘enforcement’ van de IAS/IFRS het voorbije jaar, en kondigde aan dat over deze materie op 7 januari 2003 in Parijs een grootschalige hoorzitting wordt gehouden.

WINTER Een bijzonder gesmaakte uiteenzetting was die van Jaap WINTER, naar wie het Winter-rapport werd genoemd, een document waarin een groep van experten in vennootschapswetgeving op vraag van de Europese Commissie niet minder dan zestig aanbevelingen doet om het bestaande kader inzake vennootschapswetgeving in Europa te moderniseren. De rode draad in dit project is het streven naar een Europees reglementair kader waarin het efficiënt ondernemen op gelijke voet (mededinging) mogelijk wordt. Enkele specifieke aandachtspunten uit het Winter-rapport: corporate governance, misbruik van vennootschapswetgeving, gebruik van moderne technologieën, vorming en behoud van kapitaal, … In elk geval worden nog een zgn. ‘Company Law Action Plan’, en op kortere termijn een aantal aanbevelingen inzake corporate governance, een vereenvoudiging van de 2e Richtlijn en een modernisering van de 10e en 14e Richtlijn, in het vooruitzicht gesteld.

FEE De Voorzitter van FEE, Goran TIDSTRÖM, belichtte in zijn slotrede enkele belangrijke aandachtspunten van FEE het voorbije jaar 2002. Hij had het over de rol die FEE speelt bij de invoering van de IAS/IFRS in de EU, onder meer als mede-oprichter van EFRAG, het ‘enforcement’-mechanisme in dit verband, de con-

103


trole op het accountantsberoep en de zelfregulering, corporate governance en nieuwe diensten zoals assurance-, advies en deskundigenopdrachten.

ALGEMENE VERGADERING Op de agenda van de Algemene Vergadering stond onder andere de verkiezing van de nieuwe raad van beheer en Voorzitter van FEE. Voor België werd de heer Ruddy DE WILDE, Raadslid van het IAB, voor de komende twee jaar verkozen tot effectief FEE-raadslid. De heer Pol FIVEZ, bedrijfsrevisor, werd aangeduid als Technical Advisor voor België. De nieuwe Voorzitter van FEE en opvolger van Goran Tidström is voor de komende twee jaar de heer David DEVLIN, lid van het Institute of Chartered Accountants in Ireland.

FEE-publicaties Discussienota over het voorstel aangaande de toepassing van internationale auditingstandaarden in de EU Er bestaat een grote eensgezindheid binnen Europa over de noodzaak tot verbetering van de kwaliteit en de vergelijkbaarheid van audits met betrekking tot de financiële staten van ondernemingen. Hiertoe heeft de ‘International Federation of Accountants’ (IFAC) een aantal internationale auditingstandaarden (ISA’s) ontwikkeld. ¶ Naar aanleiding hiervan heeft de FEE een discussienota uitgebracht, waarin het pleit voor een hernieuwde belangstelling vanwege de professionele accountantsorganisaties, de Europese instanties en investeerders en de nationale regulatoren en standaardzetters voor de objectieven en de standaarden die werden uitgewerkt door het ‘International Auditing Practices Committee’ (IAPC) binnen IFAC.

Standpunt FEE met betrekking tot de rol van de beroepsbeoefenaar Recente financiële schandalen hebben enige onrust gewekt met betrekking tot de huidige stand van zaken aangaande behoorlijk bestuur en financiële informatieverstrekking in Europa. Deze nota behandelt de essentiële pijnpunten voor het accountancyberoep.

Discussienota over het Eindrapport van de EU-experts aangaande de modernisering van het vennootschapsrecht In september 2001 kreeg een groep van Europese experts, o.l.v. Jaap Winter, de opdracht een rapport op te stellen met het oog op het tot stand brengen van een modern regelgevend kader voor de vennootschapswetgeving in Europa. In het kielzog van de Enron-affaire werd het mandaat van deze werkgroep uitgebreid met het uitwerken van aanbevelingen aangaande ‘deugdelijk bestuur’. ¶ In haar eindrapport bepleit de werkgroep ondermeer een grotere rol voor de onafhankelijke bestuurders, zoals op het vlak van het aanstellen en het bepalen van de bezoldiging van bestuurders en het toezicht op de audit van de onderneming. ¶ Het is dan ook met betrekking tot deze doelstellingen dat de FEE een aantal commentaren heeft geleverd. Momenteel werkt de FEE aan een discussienota met betrekking tot de rol van niet-actieve bestuurders. Een bijzondere aandacht gaat hierbij uit naar de rol van de audit-comités.

104


Publicatie over ‘How to prepare the successful sale of an established family business’ Deze publicatie staat stil bij de diverse aspecten die aan bod komen bij de verkoop van een familiebedrijf. De verkoop van het familiebedrijf wordt immers ervaren als één van de meest stressvolle momenten in het leven van kleine- en middelgrote ondernemingen. Vandaar dat een goede voorbereiding van de overdracht noodzakelijk is. ¶ Met deze handleiding wil de FEE nader inzicht verschaffen in de verschillende fasen van het verkoopproces, gaande van de zoektocht naar de geschikte koper tot het sluiten van de verkoopovereenkomst zelf.

Discussienota over ‘Enforcement of IFRS’ Uiterlijk vanaf 2005 zijn alle Europese beursgenoteerde ondernemingen verplicht hun geconsolideerde jaarrekening op te stellen volgens de IAS/IFRS normen. De IAS-verordening opent zelfs de mogelijkheid voor de lidstaten om deze standaarden (verplicht of facultatief) op te leggen aan alle grote Europese ondernemingen. Om deze doelstelling te bereiken is het nodig een duidelijk systeem uit te werken met het oog op het versterken van deze standaarden. De discussienota van de FEE gaat ruimer en handelt over de noodzaak tot het creëren van een geïntegreerde Europese kapitaalmarkt.

E-commerce: gedragscode De Richtlijn van de Europese Commissie met betrekking tot de elektronische handel (2000/31/EEC) vereist ondermeer dat een Europese gedragscode zou worden uitgewerkt aangaande het gebruik van moderne communicatiemiddelen in de hedendaagse ‘informatiemaatschappij’. In juni 2002 heeft de FEE haar goedkeuring gehecht aan een gedragscode die handelt over ‘on-line advertising’.

Standpunt van FEE over de liberalisering van het accountancyberoep De Europese Commissie heeft een voorstel van richtlijn uitgewerkt met betrekking tot de wederzijdse erkenning van professionele kwalificaties. De FEE is voorstander van een regeling die de vrijheid van vestiging en van diensten onder de beroepsbeoefenaars kan faciliteren, maar benadrukt dat er terzake een onderscheid moet worden gemaakt naargelang de wederzijdse erkenning reglementeerde of niet-gereglementeerde domeinen van het beroep betreft.

IAS/IFRS De FEE volgt de ontwikkelingen op het vlak van de IAS/IFRS-normen op de voet. Zo heeft zij haar commentaren aan het IASB overgemaakt met betrekking tot de ‘exposure draft of first-time application of International Financial Reporting Standards’, alsook met betrekking tot de voorgestelde amendementen op IAS 32 en 39.

105


De werking van EFRAG gedurende 2002 EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group) draaide in 2002 voor het eerst op volle toeren. Vooral de TEG, de ‘Technical Expert Group’ had de handen vol met de diverse moderniseringsprojecten die de IASB (International Accounting Standard Board) op stapel heeft staan. De publicatie op 11 september 2002 in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen van de IAS verordening is daar niet vreemd aan. Door deze verordening stevent Europa van 2005 af op de verplichte toepassing van de IAS standaarden in de geconsolideerde jaarrekening van genoteerde vennootschappen. Mede daardoor heeft IASB beslist om enerzijds een aantal standaarden te evalueren en ingrijpend aan te passen en anderzijds een aantal bijkomende standaarden te ontwikkelen. De door de IASB aangepaste en nieuw ontwikkelde standaarden zullen dan niet langer IAS (International Accounting Standards) heten, maar omgedoopt worden tot IFRS (International Financial Reporting Standards). ¶ In wezen heeft EFRAG zich gedurende 2002 bezig gehouden met drie grote IASB projecten. EFRAG publiceerde haar definitieve commentaar op het IAS ‘Improvements projects’. EFRAG publiceerde tevens de definitieve commentaar op de voorgestelde aanpassingen IAS 32 en IAS 39. Tot slot publiceerde EFRAG haar definitieve commentaar op de IASB exposure draft over eerste toepassing van de IAS/ IFRS normen. 1. First time application Deze laatste standaard is uiteraard meteen van toepassing op alle Europese vennootschappen die voor het eerst de IAS/IFRS zullen moeten toepassen. Principieel moet de eerste IAS/IFRS-jaarrekening expliciet en onvoorwaardelijk in overeenstemming zijn met alle IAS/IFRS die van toepassing zijn op afsluitdatum van het eerste IAS/IFRS- boekjaar. Op de retroactieve toepassing van de toepasselijke IAS/IFRS zijn een beperkt aantal, maar belangrijke afwijkingen mogelijk. Het betreft hoofdzakelijk de wedersamenstelling van de historische kostprijs, de bepaling van de nettoverplichting uit hoofde van een toegezegde pensioenregeling en het bepalen van het omrekeningsverschil inzake de netto-investering van een onderneming in een buitenlandse eenheid. 2. Improvement projects Bij het IASB ‘Improvement projects’ heeft EFRAG felle kritiek geleverd op het plan van IASB om de afwijkende werking van het getrouwe beeld te laten afhangen van de daartoe al of niet bepaalde mogelijkheid in de nationale wetgeving van het land waar de IAS/IFRS-jaarrekening dient gepubliceerd te worden. Volgens EFRAG moeten de nationale regels wijken voor de IAS/IFRS-regels. ¶ Op het plan van IASB om uitzonderlijke resultaten te schrappen, antwoordt EFRAG genuanceerd. Als de uitzonderlijke resultaten niet meer in een afzonderlijke rubriek worden gegroepeerd, moet er volgens EFRAG voor gezorgd worden dat zij binnen de algemene rubrieken worden opgenomen in duidelijke subrubrieken zodat de lezer van de jaarrekening een duidelijk inzicht blijft hebben. ¶ Op de vraag of een schuld op lange termijn die binnen de twaalf maand moet terugbetaald worden, moet geboekt worden als een ‘current liability’, ook al is een herfinanciering of een uitstel van betaling onderhandeld na balansdatum maar vóór de jaarrekening vrijgegeven door de raad van bestuur, antwoordt EFRAG positief. ¶ EFRAG beaamt ook het principe dat het management de motivatie voor de belangrijkste waarderingsregels in de jaarrekening moet opnemen. ¶ IASB heeft inmiddels ook besloten de LIFO-waardering als

106


voorraadwaarderingsmethode af te voeren. Die methode leidt immers (in een markt met stijgende prijzen) tot een onderwaardering van voorraad én resultaat. Nog inzake de voorraden beaamt EFRAG de noodzaak om geboekte waardeverminderingen terug te nemen als deze niet langer verantwoord zijn zoals nu reeds bestaat binnen IAS 2. ¶ Rond de huidige IAS 16 maakt EFRAG behoorlijk wat voorbehoud om elke ruil van immateriële of materiële vaste activa te boeken tegen de werkelijke waarde van het afgestane actief. EFRAG pleit om het bestaande onderscheid tussen ruil van al of niet gelijksoortige activa te behouden. Alleen de tweede kunnen tegen werkelijke waarde worden geboekt. ¶ EFRAG verzet zich verder tegen het niet vermelden in de jaarrekening van de bestuurdersbezoldigingen die een belangrijk informatiegegeven zijn voor de aandeelhouders. 3. Aanpassingen IAS 32 en IAS 39 De meest gevoelige wijzigingen betreffen deze van IAS 32 en 39 die handelen over de verwerking in de jaarrekening van financiële instrumenten. EFRAG heeft nogal wat bedenkingen rond IAS 39. Door sommigen wordt de ‘fair value’ accounting mee verantwoordelijk geacht voor het debacle dat de beurzen en sommige vennootschappen hebben gekend. EFRAG vindt dat deze standaard complex en controversieel blijft en daardoor verdere wijzigingen moet ondergaan. Zo vindt EFRAG dat de voorgestelde regeling voor ‘hedge accounting’ gesteund moet worden op algemene principes; de regels inzake het niet meer opnemen in de balans van financiële instrumenten blijven volgens EFRAG leemten vertonen. Verder heeft EFRAG felle kritiek op de methodes die de IASB voorstelt om waardeverminderingen voor kredietverliezen te bepalen.

Conferenties en congressen IIN – Meeting in New York van 22/7 tot 24/7/2002 In de periode van 22 tot 24 juli 2002 werd in New York, in de kantoren van het Amerikaanse AICPA instituut (http://www.aicpa.org/index.htm), het IIN netwerk opgericht. Meer dan 17 instituten hebben in een erg vriendschappelijke sfeer dit project opgestart. De heer Erwin VERCAMMEN nam namens het IAB deel aan de vergadering. ¶ De stichtende landen zijn Australië, België (IBR en IAB samen), Canada, Duitsland, Engeland en Wales, Frankrijk, Hong Kong, Indië, Ierland, Japan, Nederland, Oostenrijk, Schotland, Spanje en de USA. ¶ De afkorting ‘IIN’ staat voor ‘International Innovation Network’ en het is de bedoeling om uitsluitend samen te werken tussen instituten die accountants verenigen. Het accountantsberoep is namelijk het enige beroep dat via een goed gestructureerd netwerk en een onderbouwde deontologie (meestal wettelijk verplicht) is georganiseerd. En van die garantie wil men gebruik maken om samen te werken. ¶ Het innovatie netwerk verwijst naar ‘elektronisch’ en daar wordt de nadruk op gelegd. De deelnemende instituten kunnen innoverende producten van een collega-instituut in een ander land onder licentie door hun leden laten gebruiken. ¶ Een eerste grote uitdaging zullen de diensten inzake de ‘Trusted Family’ zijn. Ze werden ontwikkeld door de AICPA en de CICA (Canada). Het gaat meer bepaald over Webtrust en Systrust. Dit zijn audit programma’s die respectievelijk een website of een computersysteem van een kwaliteitslabel voorzien (www.webtrust.org). Deze hoogtechnologische certificatie zal in de toekomst ook in België kunnen

107


worden uitgeschreven. Een prioritair punt op dit vlak zal de vorming van de accountants zijn. Het ontwikkelde audit programma werd uiteraard volledig in de Engelse taal opgesteld. Het is opgebouwd uit ‘Principles and Criteria’. Binnen elk gesteld principe moeten de verschillende criteria getoetst worden. Na het overlopen van de ganse vragenlijst kan een ‘seal’ worden uitgereikt. In ons land bestaat van beide reeds één zegel. ¶ Tweemaal per jaar zullen de afgevaardigden van IIN elkaar ontmoeten om dit innoverende netwerk verder uit te bouwen. Vooraleer over te gaan tot nieuwe producten en diensten zullen de bestaande programma’s moeten worden uitgediept en verduidelijkt, eventueel aan te passen aan nationale wetgevingen. ¶ Op termijn heeft ons Instituut veel baat bij deze internationale samenwerking omdat juist de elektronische samenwerking de meest moderne technieken vereist en op die wijze garanties inhoudt voor steeds vernieuwende mogelijkheden.

57e Congres van de ‘Ordre des Experts-Comptables français’, Montpellier, 3-5 oktober 2002 Op het 57ste Congres van de ‘Ordre des Experts-Comptables français’, dat begin oktober 2002 in Montpellier plaatsvond en waaraan 2.540 personen deelnamen, werd de nadruk gelegd op het noodzakelijke beheer van ‘skills’ en op de capaciteit van elk van ons om die skills onderling te verbinden, te ‘linken’. ¶ De heer Gérard DELVAUX nam, als vertegenwoordiger van het IAB, deel aan tal van debatten en workshops waarin alle parameters van de professionele ontwikkeling aan bod kwamen – menselijke en technologische hulpbronnen, boekhoudtalen-, dit alles vanuit de geprivilegieerde invalshoek van de ‘onderlinge verbinding’. ¶ Het is inderdaad absoluut noodzakelijk onze kabinetten open te stellen om aansluiting te kunnen vinden met skills waarover we niet zelf beschikken. Het kan daarbij gaan om competenties van collega’s, maar ook om die van andere professionals. De wereld evolueert en tegelijkertijd evolueren ook de verwachtingen van onze cliënten. Meer dan ooit moeten en kunnen we onze rol van ‘bevoorrechte begeleider’ vervullen. Maar om in de running te blijven, moet de accountant niet alleen een grote waaier aan skills ontwikkelen: hij moet zich ook pro-actief opstellen en netwerken uitbouwen (‘be connected’). ¶ De strategie van de kabinetten moet gericht zijn op ‘performance’. Daartoe moet een HR-beleid worden uitgewerkt en geïmplementeerd. De kabinetten moeten in die zin streven naar een permanente verbetering van het competentiepotentieel van de medewerkers en naar een betere afstemming van de evolutie van die vaardigheden op het strategisch project van het kabinet. Dat moet gebeuren via een ‘quality management’. ¶ Daarvoor volstaat het niet voor vaardigheden referentiesystemen uit te werken: er dringen zich ook wijzigingen op in de praktijk op het vlak van evaluatie en validering van de skills, van de jaarlijkse functioneringsgesprekken, van de bezoldiging, van de werkorganisatie en van het management. Het gaat dus niet om een louter theoretische kwestie. Voor de mensen die aan het hoofd staan van een kabinet, gaat het om een praktische kwestie. ¶ De hervorming van de accountantsopleiding in 3 etappes (3, 5 en 8 jaar) is in Frankrijk reeds enkele jaren aan de gang. Het master-diploma zal snel veralgemeend worden in de hogescholen en op universitair niveau wordt voorzien in een niveau Bac + 5. Dankzij het doctor-niveau (DEC =bac + 8) zal het hoge niveau van de accountant herbevestigd kunnen worden.

Voor meer info over het 57e Congres van de ‘Ordre des Experts-Comptables français’ kan u terecht op de site: http://www.experts-comptables.org/57 108


Eerste conferentie van de voorzitters van de Europese accountantsinstituten in Parijs Het eengemaakte Europa wordt langzaam maar zeker een feit. De komst van de eenheidsmunt betekende een nieuwe en bijzonder belangrijke stap in de versteviging van de Europese constructie. Net zoals de andere Europese instituten, volgt ook het Franse accountancyberoep met grote belangstelling deze ontwikkeling naar een breed domein van politieke en economische vrijheden, en organiseerde hierover recent een Europese vergadering. ¶ Vandaag bestaan er ongetwijfeld fora waar de vertegenwoordigers van de nationale beroepsinstellingen overleg kunnen plegen. We denken o.m. aan de Europese beroepsfederaties, de bi- of plurilaterale comités die opgericht werden op initiatief van instituten en de uitwisselingen tussen de professionals uit de sector in de grensgebieden. Toch menen de Franse beroepsinstituten dat een nog sterkere samenwerking tussen de instituten tot stand moet worden gebracht, een samenwerking die de vorm zou moeten aannemen van ontmoetingen op het hoogste niveau. Die ontmoetingen zouden de deelnemers de gelegenheid moeten bieden om naar mogelijke synergieën tussen instellingen te zoeken, om de beroepsgebonden, politieke en organisatorische problemen af te bakenen en om na te denken over de implementatie van middelen waardoor het Europees beroep op een homogene manier kan omgaan met een constant evoluerende omgeving. ¶ De Franse Conseil Supérieur de l’Ordre des Experts-Comptables heeft in die gedachtegang het initiatief genomen om samen met de Compagnie des commissaires aux comptes in Parijs de eerste conferentie te organiseren van de voorzitters van de Europese instituten. Deze conferentie, waarop de voorzitters van de Europese instituten, aangesloten bij de FEE (Fédération des Experts-Comptables européens) alsook de voorzitter van de FEE werden uitgenodigd, vond plaats op 15 juli 2002 in het Parijse Pavillon Kléber. Op de agenda stonden vijf onderwerpen: –

evolutie van de regels inzake plichtenleer en gevolgen van de zaak Enron;

–

het beroep van accountant en de KMO’s;

–

uitbreiding van de toepassing van de IAS/IFRS-normen;

–

harmonisering van de opleidingen in de Europese Unie;

–

ontwerprichtlijn inzake de beroepskwalificaties.

Hierna volgen uittreksels uit het verslag van de Conferentie, opgesteld door de heer William NAHUM, Voorzitter van de gemeenschappelijke commissie Ordre-Compagnie des Relations internationales. Ze betreffen meer bepaald de huidige stand van zaken met betrekking tot de drie eerste punten hiervóór genoemd.

Evolutie van de regels inzake plichtenleer en gevolgen van de zaak Enron De zaak Enron heeft een aantal dysfuncties van het beroep aan het licht gebracht. Dat heeft de actoren ertoe aangezet zich grondig te bezinnen over de oorzaken daarvan en over de middelen die ingezet dienen te worden om te vermijden dat deze zich in de toekomst zouden herhalen. De Europese Commissie heeft dienaangaande vijf fundamentele vragen naar voren geschoven en maatregelen voorgesteld in het vooruitzicht van een efficiënte en competitieve kapitaalmarkt tegen 2005. Deze maatregelen werden in april voorgesteld naar aanleiding van de informele Ecofin-raad van Oviedo en betreffen:

109


Volledige en transparante financiële informatie Naast de implementatie van het IAS/IFRS-referentiesysteem in de Europese Unie, vraagt de Europese Commissie een steeds sterkere betrokkenheid bij de uitwerking van de normen, waarbij een op de principes, eerder dan op de regels berustende benadering gestimuleerd wordt. ¶ De Europese Commissie beveelt ook de convergentie aan tussen de diverse referentiesystemen en vooral met de Amerikaanse normen. Tot slot overweegt zij de publicatie van een document met betrekking tot de periodieke aangiften. Dit document zou onder meer handelen over de kwartaalaangiften en over de continue bekendmaking van financiële informatie.

De wettelijke controle van de rekeningen In de eerste plaats staat de Europese Commissie een snelle goedkeuring voor van de aanbeveling inzake de onafhankelijkheid van de wettelijke controleur van de rekeningen. De Europese Commissie overweegt trouwens een nieuwe mededeling waarin de volgende punten aan bod zouden moeten komen: –

het gebruik, tegen 2005, van de internationale auditnormen van de IFAC (ISA);

–

de minimumeisen voor de organisatie, op nationaal en Europees niveau, van een overheidscontrole van het auditberoep;

–

de toekomstige rol van de auditcomités;

–

het aannemen van een ethische code;

–

de herziening van de VIIIe richtlijn.

Tot slot kondigt zij de voorbereiding aan van een aanbeveling betreffende de kwaliteitscontrole van de wettelijke controle van de rekeningen.

Corporate governance Het huidige mandaat van de zogenaamde groep van deskundigen van hoog niveau op het vlak van vennootschapsrecht zal worden uitgebreid met nieuwe aspecten inzake corporate governance.

Transparantie van het internationaal financieel systeem Aan het Comité van regelgevers voor de Europese effectenmarkten (CESR) zal worden gevraagd een verslag op te maken met betrekking tot de controlevragen die rijzen door de toegenomen complexiteit van de financiële instrumenten en de verhandeling ervan.

De activiteit van de financiële analisten en de rol van de bureaus voor de beoordeling van de kredietwaardigheid De Europese Commissie dringt er op aan dat de richtlijn betreffende de marktmisbruiken snel zou worden aangenomen en stelt zich vragen bij de opportuniteit om de activiteit van financieel analist nog sterker te gaan reglementeren. Wat de bureaus voor de beoordeling van de kredietwaardigheid betreft, onderzoekt de Europese Commissie de mogelijkheid om regels op te stellen. ¶ Op 7 mei 2002 heeft de FEE een antwoord verstrekt.

110


Het beroep van accountant en de KMO’s De vragen die gesteld worden door de accountancysector met betrekking tot de KMO’s kunnen op twee niveaus gesitueerd worden:

Niveau van de boekhoudkundige normalisatie Is voor de KMO’s een specifieke norm of boekhoudkundig referentiesysteem nodig? Voor hen zijn de bestemmelingen van de financiële informatie immers niet dezelfde als voor een vennootschap die een publiek beroep doet op het spaarwezen. Voor hen is het bovendien gemakkelijker toegang te krijgen tot de informatie die ze nodig hebben, en dit zonder door de filter van de financiële analisten te moeten gaan. De zware verplichtingen op het vlak van financiële informatie en reporting die op de beursgenoteerde vennootschappen rusten, zijn niet pertinent voor de KMO’s. Daarom werd het idee geopperd om aan de KMO’s een referentiesysteem of normen voor te stellen die, in vergelijking met het algemene normatieve kader, lichter zouden zijn. Het idee van een voor KMO’s specifieke norm werd overgenomen door de IASB die het in haar programma heeft ingeschreven. Maar is het wel redelijk te denken aan de publicatie van een norm die van toepassing zou zijn op alle KMO’s, los van het ontwikkelingspeil van de economie waarin zij actief zijn? Of moet men daarentegen aan de staten de vrijheid laten om een aan de KMO’s eigen conceptueel kader vast te leggen, een kader dat gebaseerd zou kunnen worden op een referentiesysteem dat compatibel is met dat van de IAS/IFRS, maar dat ook de nationale specificiteiten, hoofdzakelijk van fiscale aard en met betrekking tot nationale statistieken, zou integreren?

Niveau van de omvang van de opdrachten Het bevoegdheidsdomein van de Europese accountants wordt geografisch bepaald. Elke soort opdracht kan gereglementeerd zijn, behoren tot het domein van de mededinging of zelfs verboden zijn, en dit naargelang het land of de organisatie van het beroep. In heel wat Europese landen wordt het beroep gekenmerkt door een aanzienlijk aantal kleine kantoren waarbij de cliënteel hoofdzakelijk gevormd wordt door KMO’s. Het is daarom interessant inzicht te krijgen in de typologie van de mogelijke opdrachten en in hun al dan niet gewoonlijke karakter en te weten te komen welke opdrachten een specialisatie vergen en welke opdrachten verboden of toegelaten zijn. ¶ De kennis van die markten zou het voor de sector mogelijk moeten maken haar prerogatieven of haar bevoorrechte markten te verdedigen bij zowel de Europese als de nationale overheden. Die kennis zou eveneens een analyse mogelijk moeten maken van de redenen die leiden tot het verbod op het uitoefenen in bepaalde landen van bepaalde activiteiten die in andere landen wél uitgeoefend mogen worden. In voorkomend geval zou die kennis ook de aanzet kunnen vormen om die hinderpalen weg te werken. ¶ Momenteel wordt door de FEE een onderzoek uitgevoerd met betrekking tot deze materie, waarvan de eerste conclusies op de conferentie ter bespreking werden voorgelegd.

Uitbreiding van de toepassing van de IAS/IFRS-normen De ontwerpverordening van het Europees Parlement en van de Raad betreffende de toepassing van de internationale boekhoudkundige normen werd op 7 juni 2002 definitief aangenomen. Daarin wordt bepaald dat voor elk boekjaar dat op of na 1 januari 2005 aanvangt, de vennootschappen van de Europese

111


Unie die een publiek beroep wensen te doen op het spaarwezen hun geconsolideerde rekeningen moeten opstellen overeenkomstig de internationale boekhoudkundige IAS/IFRS-normen. ¶ Voor andere ondernemingen laat de verordening de lidstaten de keuze: ofwel de nationale normen blijven gebruiken, ofwel het gebruik van IAS/IFRS-normen toelaten dan wel verplicht stellen. Die bepalingen hebben bij de Europese landen verdeeldheid teweeggebracht. Sommige hebben reeds aangekondigd dat zij het IAS/IFRS-referentiesysteem verplicht zouden maken. Andere – waaronder Frankrijk – zijn terughoudender en wensen eerst duidelijker zicht te krijgen op de impact – fiscaal en op het vlak van de nationale statistieken – van een veralgemening van het internationale referentiesysteem. De discussie die hierover op gang kwam tijdens de conferentie, heeft geleid tot een beter begrip van en inzicht in de standpunten die de verschillende lidstaten dienaangaande innemen.

IFAC 2002 IFAC (International Federation of Accountants) is de niet-gouvernementele, niet-politieke instelling zonder winstoogmerk die het accountantsberoep wereldwijd vertegenwoordigt. Momenteel zijn 156 beroepsorganisaties uit 114 landen effectief lid van IFAC; samen vertegenwoordigen zij meer dan 2 miljoen beroepsbeoefenaars. ¶ Samengevat kan de opdracht van deze organisatie worden omschreven als het optimaal uitbouwen van het beroep zodat het in staat is om, met het oog op het algemeen belang, dienstverlening van topkwaliteit te verzekeren: ‘The mission of IFAC is the worldwide development and enhancement of an accountancy profession with harmonized standards, able to provide services of consistently high quality in the public interest. IFAC will carry out this mission within the framework of this Constitution and, in particular, will support the work of the International Accounting Standards Committee (IASC) (…).’(Constitution-revised May 2000, 1.2)

World Congres of Accountants: Knowledge-based Economy & the Accountant Van 18 tot 21 november 2002 organiseerde IFAC, in samenwerking met Hong Kong Society of Accountants, voor de 16de keer het vijfjaarlijkse wereldcongres voor accountants in Hong Kong. Thema van dit wereldcongres: kenniseconomie en de accountant (Knowledge-based Economy & the Accountant). Het IAB werd er vertegenwoordigd door onze confrater Jean François CATS, die er benoemd werd tot lid van de Raad van IFAC.

Nieuwe voorzitter Tijdens het wereldcongres in Hong Kong, heeft de Raad van IFAC René RICOL tot nieuwe voorzitter benoemd voor een periode van twee jaar. De heer RICOL was al lid van de IFAC-Raad sinds 1997, en voorheen voorzitter van de beroepsorganisaties in Frankrijk (L’Ordre des Experts-Comptables en Compagnie Nationale des Commissaires aux Comptes).

112


Normen en leidraden (Standards and Guidance) IFAC voorziet begeleiding in zes domeinen die zij als ‘key areas’ aanduidt: Auditing en Related Services, Education, Ethics, Financial and Management Accounting, Information Technology, Public Sector Accounting. Met uitzondering van de ‘Auditing Guidance’, zijn al deze normen en leidraden vanaf 2003 gratis on line beschikbaar.

Financial Reporting On the Internet IFAC publiceerde in augustus 2002 de paper Financial Reporting On the Internet, uitgaande van de vaststelling dat heel wat ondernemingen via internet communiceren met klanten, stakeholders, of via deze weg investeerders, analisten en anderen van informatie voorzien. Deze paper analyseert een aantal belangrijke aspecten verbonden aan het verstrekken, door een onderneming, van financiële informatie op haar website, meer bepaald: beveiliging, controle en aansprakelijkheid van bedrijfsleiders en management.

Task Force on Rebuilding Public Confidence in Financial Reporting: nieuwe projectgroep Ook IFAC speelt onvermijdelijk in op de actualiteit. Zo werd in oktober 2002 een nieuwe projectgroep opgestart die de redenen van het verlies van het publiek vertrouwen in het accountantsberoep moet opsporen en analyseren. De projectgroep zal ook alternatieve acties voorstellen om de geloofwaardigheid van het beroep op te krikken. Haar verslag wordt midden 2003 verwacht.

Standing Committees and Task Forces: overzicht Binnen IFAC zijn verder nog 7 permanente comités (Standing Committees) en twee projectgroepen (Task Forces) actief. We sommen ze hierna op en lichten kort de activiteiten van enkele onder hen toe. Uitgebreidere informatie is beschikbaar op de website van IFAC.

– International Auditing and Assurance Standards Board – IAASB Sinds april 2002 vervangt deze board effectief het IAPC (International Auditing Practices Committee), verantwoordelijk voor de International Standards on Auditing (ISA) en de International Auditing Practice Statements (IAPS). Niet alleen de structuur, maar ook de doelstelling en het werkterrein van deze board worden grondig overdacht. Dit uitte zich onder meer in een vernieuwde IAASB-website (deelsite van de IFAC-site) en voorstellen van amendementen aan het Auditing and Assurance Services Handbook: exposure drafts: ‘Terms of Reference, Preface to the International Standards on Quality Control, Auditing, Assurance and Related Services’, en ‘Operations Policy No 1 – Bold Type Lettering’. ¶ Gedetailleerde informatie is onder meer te vinden in het eerste jaarverslag dat de IAASB publiceerde (www.ifac.org/IAASB/iaasb_annual_rpt2.pdf)

– Compliance Committee Dit comité moet de band tussen IFAC en de ledenorganisaties verstevigen op het vlak van de naleving van de IFAC-normen, de ethische code en andere bepalingen van IFAC en van IAASB.

113


– Education Committee Dit comité buigt zich over de vorming van accountants die nodig is om een kwaliteitsvolle dienstverlening te waarborgen ten aanzien van enerzijds de werkgever en anderzijds de maatschappij en wil daarin evenzeer bijdragen tot een internationale harmonisering van het beroep. Medio 2002 werden voorstellen van ‘International Education Standards’ gelanceerd die zowel de initiële opleiding (‘Pre-Qualification Education’) als de permanente beroepsopleiding (‘Continuing Professional Development’) van accountants betreffen. ¶ Het gaat meer bepaald om: –

de ‘Guiding Principles for International Education Statements’ om te komen tot de International Education Standards for Professional Accountants (12 juni 2002)

–

‘Introduction to International Education Standards for Professional Accountants’, met achtergrondinformatie (16 juli 2002)

–

Zeven ‘Proposed International Education Standards for Professional Accountants’ (16 juli 2002)

–

‘Continuing Professional Education and Development – Proposed International Education Guideline for Professional Accountants’, om ledenorganisaties te gidsen bij het op punt stellen van een programma van permanente beroepsopleiding (16 juli 2002).

Op 20 december 2002 kwamen er nog twee nieuwe uitgaven voor het verbeteren van het onderwijs: ‘Recognition of Pre-Certification Education Providers by IFAC Member Bodies’ en ‘Recognition of Pre-Certification Education Providers by IFAC Member Bodies: illustrative exemples’. Meer informatie is te vinden op de website van IFAC, waar de aangehaalde publicaties overigens gratis kunnen worden gedownloaded (www.ifac.org/Education).

– Ethics Committee Begin 2002 werd de nieuwe Code of Ethics for Professional Accountants, goedgekeurd in november 2001, ook on line en gratis ter beschikking gesteld.

– Financial and Management Accounting Committee (FMAC) Ten behoeve van accountants in financiële en managementfuncties publiceert deze werkgroep de ‘international management accounting practice statements’ (IMAPs), een jaarlijkse bundel met ‘Articles of Merit’, en resultaten van onderzoek op haar terrein. In 2002 verschenen nog: –

‘Competency Profiles for Management Accounting Practice and Practitioners – Study 12’

–

‘The role of the Chief Financial Officer in 2010’ (interviews van Robert Bruce, accountancy editor van de Londense Times, met 10 CFOs uit Noord- en Zuid-Amerika, Europa en Azië)

–

‘Managing Risk to Enhance Stakeholder Value’.

– Public Sector Committee (PSC) Hier gaat het om de accounting, auditing en financiële verslaggeving op alle niveaus van de overheidssector. In de loop van 2002 werden er drie nieuwe ‘International Public Sector Accounting Standards’ uitge-

114


bracht: IPSAS 18 – Segment Reporting, IPSAS 19 – Provisions, Contingent Liabilities and Contingent Assets, IPSAS 20 – Related Party Disclosures, en een ‘Glossary of Defined Terms IPSAS 1 – 18’, een verzameling van de begrippen van de IPSAS die in 2000 en 2001 werden uitgebracht.

Vermeldenswaard zijn verder: –

Transition to the Accrual Basis of Accounting: Guidance for Governments and Government Entities (Study 14)

–

Resource accounting: Framework of Accounting Standard Setting in the UK Central Government Sector (occasional Paper 5).

– Transnational Auditors Committee (TAC) TAC is het uitvoerend comité van het ‘Forum of Firms’ (FoF). FoF ging van start in januari 2001 en is een organisatie voor internationale firma’s die audits uitvoeren van financiële verslagen die over de nationale grenzen heen worden of kunnen worden gebruikt. Van de leden van het Forum wordt onder meer verwacht dat ze de IAPC-normen toepassen, en dat zij zich richten naar de hoge kwaliteitsnormen die worden opgelegd, met inbegrip van peer reviews betreffende deze normen. Half 2002 werd de ‘constitution’ van de FoF definitief goedgekeurd door IFAC en FoF samen.

– Small and Medium Practices Task Force Deze werkgroep onderzoekt op welke manier IFAC kan inspelen op de noden van haar leden die actief zijn in kleine en middelgrote ondernemingen.

– Anti-Money Laundering Task Force Begin 2002 publiceerde deze Task Force een Anti-Money Laundering Discussion Paper, waarin gegevens te vinden zijn over de rol van accountants bij het voorkomen van het witwassen van geld – ongeacht of zij optreden als onafhankelijk auditor, accountant of in een andere functie.

115


Het Instituut Organigram DE RAAD Voorzitter

Vice-Voorzitter

Johan DE LEENHEER

Guy STEVENS

Nederlandstalig Secretaris-Penningmeester

Franstalig Secretaris

André BERT

Micheline CLAES

Nederlandstalige leden

Franstalige leden

Ruddy DE WILDE

Christine CLOQUET


Dominique DELIEGE

Joseph VAN WEMMEL

Gérard DELVAUX


Michel DUMONT

Erwin VERCAMMEN

Raymond SAMBAERE

De Voorzitter roept elke maand de Raad samen. De vergaderingen vonden plaats op volgende data: 7 januari, 4 februari, 4 maart, 25 maart, 6 mei, 3 juni, 1 juli, 2 september, 7 oktober, 4 november en 2 december 2002.

117

Het Instituut

HET UITVOEREND COMITE Overeenkomstig artikel 11 van de Wet van 22 april 1999, heeft de Raad het dagelijks bestuur toevertrouwd aan een uitvoerend comité, samengesteld uit de volgende personen: Voorzitter

Vice-Voorzitter

Johan DE LEENHEER

Guy STEVENS

Secretaris-Penningmeester (NL)

Secretaris (FR)

André BERT

Micheline CLAES

V.l.n.r.: de heren A. BERT, J. DE LEENHEER, mevrouw M. CLAES en de heer G. STEVENS

Past Presidents Roger VANDELANOTTE

Raymond KROCKAERT

1989-1992

1992-1998

COMMISSARISSEN NEDERLANDSTALIGE LEDEN

FRANSTALIGE LEDEN

Effectieve Hugo DOOMS

Thierry BECKO

Plaatsvervangende Emile VANKEERBERGHEN

118

Denise VERANNEMAN


COMMISSIES Tuchtcommissie NEDERLANDSTALIGE KAMER Voorzitter Michel HANDSCHOEWERKER, Voorzitter van de Rechtbanken van Koophandel te Ieper en Veurne (tot 30 juni 2002) – Vanaf 31 augustus 2002: Ere-Voorzitter van de Rechtbanken van Koophandel te Ieper en Veurne Opvolger vanaf 1 juli 2002: Eric DURSIN, Rechter in de Rechtbank van Koophandel te Kortrijk Plaatsvervangend Voorzitter Sidney BERNEMAN (non-actief), Raadsheer in het Hof van Beroep te Antwerpen Effectieve IAB-leden

Plaatsvervangende IAB-leden

Pierre GAREZ

Raymond DE NEYER

Jozef PHLIPPO

Gabriel INDIGNE

FRANSTALIGE KAMER Voorzitter Nicole DIAMANT, Ere-Ondervoorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Brussel Plaatsvervangend Voorzitter Anne SPIRITUS-DASSESSE, Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Brussel

Effectieve IAB-leden


Josiane LERMINIAUX-VINCKE

Pol CUVELIER

Pierre VAN VAERENBERG

Michel DETRY

Commissie van Beroep NEDERLANDSTALIGE KAMER Voorzitter André VANDERWEGEN, Kamervoorzitter in het Hof van Beroep te Brussel Plaatsvervangend Voorzitter Paul BLONDEEL, Raadsheer in het Hof van Beroep te Brussel

119

Het Instituut

Effectieve magistraten

Plaatsvervangende magistraten

Herman HELLENBOSCH

Luc DE DECKER,

Voorzitter van de Rechtbank van

Ondervoorzitter van de Rechtbank van

Koophandel te Antwerpen

Koophandel te Antwerpen

Eduard NUYTS

Lionel DEPORTE

Ere-Voorzitter van de Arbeidsrechtbanken

Voorzitter van de Arbeidsrechtbanken

te Kortrijk, Ieper en Veurne

te Kortrijk, Ieper en Veurne

Effectieve IAB-leden


Serge VERELST

Lucien CEULEMANS

Erwin VERCAMMEN (non-actief)

Lodewijk GOUBERT

FRANSTALIGE KAMER Voorzitter Jacques GODEFROID, Ere-Kamervoorzitter in het Hof van Beroep te Luik Plaatsvervangend Voorzitter Martine CASTIN, Raadsheer in het Hof van Beroep te Bergen Effectieve magistraten

Plaatsvervangende magistraten

Cécile LION

Françoise GÉRIN

Ere-Rechter in de Arbeidsrechtbank

Rechter in de Rechtbank van Koophandel

te Brussel

te Charleroi

Richard RENTMEISTER Voorzitter van de Rechtbanken van Koophandel te Dinant en Marche-en-Famenne Effectieve IAB-leden


Jacques BLONDIAU

Bernard WATHELET

Richard FIELZ

Denise VERANNEMAN

Arbitragecommissies Waals Brabant en Regio Brussel (Franstalige dossiers) Omer BONBLED, Ere-Ondervoorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Brussel François VAN DER MENSBRUGGHE, Advocaat aan de balie van Brussel Gérard DELVAUX, Accountant-Bedrijfsrevisor

Luik Pierre DONCEL, Ondervoorzitter van de Arbeidsrechtbank te Luik Philippe HANSOUL, Advocaat, plaatsvervangend Rechter in de Arbeidsrechtbank te Luik Michel IDCZAK, Accountant

120


Henegouwen Andrew LEWIS, Ondervoorzitter van de Arbeidsrechtbank te Bergen Pierre JANDRAIN, Advocaat, plaatsvervangend Rechter in het Vredegerecht van het 1ste kanton te Charleroi Patrick JAILLOT, Accountant en Belastingconsulent

Vlaams Brabant en Regio Brussel (Nederlandstalige dossiers) Guy COELST, Ere-Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Leuven Koenraad MOENS, Raadsheer in het Hof van Beroep te Brussel Jules NAEYE, Accountant

Oost-Vlaanderen Reinhilde WAUTERS, Rechter in de Rechtbank van Koophandel te Dendermonde, afdeling Sint-Niklaas Francine DE TANDT, Ondervoorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Brussel Joseph VAN WEMMEL, Accountant-Bedrijfsrevisor

West-Vlaanderen André CHRISTIAENS, Ere-voorzitter van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Kortrijk Leon MEERSCHAERT, Ere-vrederechter Jacques HELLIN, Accountant en Belastingconsulent

Antwerpen Luc DE DECKER, Ondervoorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Antwerpen Herman HELLENBOSCH, Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Antwerpen Raphaël VAN DAMME, Accountant

Limburg Prosper VANHELMONT, Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Hasselt Philippe THIERY, Advocaat, plaatsvervangend Rechter in de Rechtbank van Koophandel te Hasselt Kurt STRAKA, Accountant en Belastingconsulent

121

Het Instituut

Stagecommissie Voorzitter

Vice-Voorzitter

Joseph VAN WEMMEL

Christine CLOQUET

NEDERLANDSTALIGE LEDEN

FRANSTALIGE LEDEN

Effectieve Jan LAMMENS

Jean-Guy DIDIER

Maria-Theresia SMET

Guy DONCEL

Emile VANKEERBERGHEN

Guy FIJALKOWSKI

François VERMEIREN

Patrick JAILLOT

Plaatsvervangende Leon KERFS

Olivier de BONHOME

Willy LUTS

René HOUDMONT

Roger SMOLDERS

Joseph MARKÒ

Guido VAN DEN WOUWER

Marie-Cécile PROCUREUR

Consultatieve Commissie der Beroepsverenigingen Voorzitter

Vice-Voorzitter

Julien VAN WOUWE

René DOUCY

Nederlandstalige secretaris

Franstalige secretaris

Sylva TROONBEECKX

Paul VAN DIEVOET

Commissie van Toezicht Algemene coördinator André BERT NEDERLANDSTALIGE KAMER

FRANSTALIGE KAMER

Coördinator

Coördinator

Marcel VERSCHELDEN

Gérard DELVAUX

Verslaggever

Verslaggever

Jacques COLSON

Micheline CLAES

Leden

Leden

Jacques HELLLIN

Dominique DELIEGE

Maria-Theresia SMET

Claude JANSSENS

Maurice VANDER AUWERA Joseph VAN WEMMEL

122


Erkenningscommissie – belastingconsulenten Voorzitter Mevrouw Anne SPIRITUS-DASSESSE, tweetalig magistraat, Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Brussel. Plaatsvervangend Voorzitter Mevrouw Francine DE TANDT, tweetalig magistraat, Ondervoorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Brussel. Coördinator: Mevrouw Isabelle HAMERLINCK Leden accountants Nederlandstalig: De heren

Michel LIESSENS Martin CLAES

Leden belastingconsulenten Nederlandstalig: De heren

Jos DE BLAY Kurt STRAKA Gustaaf CUYPERS

Leden accountants Franstalig: De heren

Vincent DELVAUX Raymond KROCKAERT Guy SAVOIR

Leden belastingconsulenten Franstalig: De heren

Pierre CATTELAIN Yves MOTTET Antonio BADALIN

DIENSTEN VAN HET INSTITUUT Directie

Secretaris-generaal

Directieattaché

Philip VAN EECKHOUTE

Isabelle HAMERLINCK

123

Het Instituut

Studiedienst Nederlandstalig

Franstalig

Rutger VAN BOVEN

Roger LASSAUX

Juridische dienst Nederlandstalig

Franstalig

Liesbet DHAENE

Eric BASSO

Estelle TEYS

Caroline HUGÉ

Jan VAN DROOGBROECK

Martine LANCELOT

Stagedienst Nederlandstalig

Franstalig

Denise REYNAERT

Olivier REDAELLI

Chantal VANDENDRIESSCHE

Marie-Claire ROTTE

Algemeen Secretariaat Nederlandstalig

Franstalig

Wil SAMBAERE

Valérie CLESSE Anne FISCHER

Documentatie Nederlandstalig

Franstalig

Leen BOONEN

Nicole HORMANS

Redactiecoördinatie Maggy TALBOOM

124


Commissie van Toezicht – Administratie Martine DOHET

Boekhouding Monique BOLLEN

Informatica Eric ANCION

Onthaal Kristien MICHIELS

125

Het Instituut

Statistieken Hierna volgt een overzicht van het aantal leden ingeschreven op 31 december 2002

Totaal

Franstaligen

Nederlandstaligen

Totaal aantal leden

8948

3622

5326

Natuurlijke personen

7183

2837

4346

Vennootschappen

1765

785

980

Accountants

Totaal

Franstaligen

Nederlandstaligen

Totaal aantal leden Accountants

7646

3265

4381

Accountants

5930

2502

3428

Deellijst van de externe Accountants

3693

1599

2094

Vennootschappen

1716

763

953

Belastingconsulenten

Totaal

Franstaligen

Nederlandstaligen

Totaal aantal leden Belastingconsulenten

4647

1760

2887

Belastingconsulenten

4218

1557

2661

Deellijst van externe Belastingconsulenten

2784

1124

1160

429

203

226

Vennootschappen

126

Overleden confraters Het Instituut wenst eer te betuigen aan de confraters die ons in 2002 zijn ontvallen.

ADRIAENSSENS Paul

MAGNES Claude

BAUGNIES Frédy

MALLUQUIN Christian

BRUNIN Georges

MAMMERICKX Christine

CAMBIER José

MARTIJN Rafael

CORNEZ Louis

NYS Jan

DEBRUYN Eric

POCHET Pierre

DE BRUYNE Robert

SANTELE Werner

DECOSTERE Walther

VAN BOXSTAEL Bart

DOCQUIER Francis

VANDENBROEKE Leon

DUBOIS Robert

VAN DEN WYNGAERT Robert

FONTAINE Marc

VERACHTERT Juul

HENNEN Antoon

VEREYCKEN Armand

LAUWERS Gustaaf

VERHAERT Florimond

LOEDTS Pierre

WYLOCK Georges

iab INSTITUUT VAN DE ACCOUNTANTS EN DE BELASTINGCONSULENTEN

Recommend Documents