Iaarverslag 1913 Oelastingmuseum ' Prof. drn van der Poel Rotterdam
Gevestigd to Rotterdam Parklaan 14-16 Telefoon 010-366333, toestel 136
I
Het Museum, opgericht in 1936, werd bij akte dd. 6 oktober 1937, verleden voor mr. C. D. Tukker, notaris to Rotterdam, ondergebracht in een stichting. Bij akte van 2 februari 1968 zijn wegens naamsverandering en bestuursuitbreiding de daartoe nodige wijzigingen aangebracht. Bestuur van de stichting W. J. van Bijsterveld, Directeur-Generaal der Belastingen, vertegenwoordiger van het Ministerie van Financien, voorzitter; Prof. P. L. Dijk, lid, aangewezen door de Vereeniging van Belastingwetenschap; W. J. van Lanschot Hubrecht, Directeur van 's Rijks belastingen to Rotterdam; J. C. de Zwart, Directeur Rijksinstituut Belastingen to Leiden. Directeur E. J. H. Volkmaars, tevens lid van het Bestuur.
Conservator P. L. H. Crasborn (tel. 070-681584).
Geopend: alle werkdagen van 9.00-16.30 uur. Toegangsprijs: f 0,25; kinderen f 0,10. Groepen en scholen volgens afspraak. Donateurs: minimum f 10,- per jaar, f 100,voor het leven.
Postgiro: 322056.
F.1 W.1 V.1 FA F,% P.111 VAI F'^ t
t'/,aiei!r/i`/ W. ,ANia ire
51 . (
..,._
l1
Bank: Nederlandse Middenstandbank to Rotterdam.
Het bestuur besloot in zijn vergadering van 13 maart 1973 o.a. om ondanks de beperkte middelen to trachten het schilderij van A. Beerstraten'Gebouwvan hatZeeregtte Amsterdam' aan to kopen. Dank zij mijn oproep aan het slot van het vorig verslag, waardoor het aantal donateurs enigszins toenam en flinke subsidies van culturele instellingen ontvangen werden, kon dit historisch-fiscale paneel in oktober 1973 worden verworven. Een uitvoerige beschrijving van het schilderij is afgedrukt in 'Wij van Financien', december 1973, blz. 13 e.v. Het bestuur nam daarnaast nog een twaalftal besluiten, zoals museumbeveiliging, publiciteit, verfraaiing en personeel, welke inmiddels zijn uitgevoerd. Medewerkers Op 23 november 1973 nam de heer P. A. van de Kamp, tijdens een feestelijke vergadering, gevolgd door een drukbezochte receptie afscheid als conservator. Een verslag hiervan vindt u in'Wij van Financien'van januari 1974. Hij werd met ingang van
Inventarisatie In 1973 zijn de in het museum geexposeerde voorwerpen beschreven in een minuutinventaris, die ongeveer 1950 stukken omvat. De beschrijving vond plaats volgens richtlijnen en wenken van De Nederlandse Museumvereniging. De inventaris zal worden overgebracht op stamkaarten naar een ontwerp van de museumvereniging. Volgens hetzelfde systeem is een aanvang gemaakt met de beschrijving van de vele honderden voorwerpen in depot.
Bezoek en educatieve dienst Steeds meer jonge belastingambtenaren vinden de weg naar het museum. Onder leiding van hun docenten bezocht een groot aantal cursisten uit de directie Rotterdam, maar ook uit Helmond, Groningen en Hoogezand het museum. Jaarlijks komen de deelnemers aan de verificateurs2
1 decemberd.a.v. opgevolgd door de heer P. L. H. Crasborn. Op 21 decemberverlietde heer C. J. van der Meulen de dienst, na meerdere jaren het museum op uitstekende wijze to hebben gediend als archivaris en bibliothecaris. Met ingang van 2 januari 1974 versterkt de heer J. E. Vrouwenfelder de gelederen. Na een inwerkperiode zal hij met de inventarisatie en het educatieve werk worden belast, alsmede met archief- en bibliotheekwerkzaamheden. Archief In de loop van het jaar zijn de perkamenten oorkonden, veelal betrekking hebbende op verkopingen van onroerend goad in het gehele land en - na 1624 - voorzien van het fiscaal zegel, op moderne wijze beschreven en in boekvorm uitgegeven. Het boekje, in gestencilde vorm, 101 blz., voorzien van een alfabetische lijst van familie- en plaatsnamen, werd aan rijks- en gemeentearchieven gezonden. Vooral voor de regionale en plaatselijke geschiedenis bevatten deze oorkonden veel gegevens. Naast de beschrijving van een aantal dossiers met gegevens over belastingfamilies, is een begin gemaakt met het inventariseren en beschrijven van het meters lange archief van belastingdiensten, vooral uit de 19e eeuw. Ook deze stukken bevatten gegevens voor de streek- en plaatselijke geschiedenis, alsmede voor genealogisch onderzoek. Verwacht wordt, dat beschrijving en alfabetische indeling op plaatsnaam, waardoor dit archief toegankelijk wordt, in de loop van 1974 zijn beslag zal krijgen.
cursus op bezoek. Dit jaar voor het eerst bezochten de deelnemers aan de cursussen commiezen in de aanslagregeling en in de invordering met hun docenten het museum. Naast de vele individuele bezoekers kwamen er groepen o.a. accountants, studenten van de Economische Hogeschool to Rotterdam en leerling-verpleegsters van ziekenhuizen. De Rotterdamse Gemeentelijke Schoolrecreatie-commissie organiseerde wederom een aantal excursies voor onderwijsinstel-
lingen naar ons museum. Het aantal rondleidingen is in 1973 toegenoemen, een ontwikkeling, die past in de opzet van het museum. Er is helaas nog een groot aantal ambtenaren van alle rangen bij de belastingdienst die het museum niet kennen. Nu uit de reacties van bezoekers blijkt, dat de kennismaking een openbaring is geweest, willen wij u aanraden: bezoekt deze unieke verzameling van fiscale geschiedenis.
Bij bezoek in groepsverband kunt u het beste vooraf een (telefonische) afspraak maken.
Bij do toto's: 2. Smokkelen in Zeeuws-Vlaanderen (Hulst ± 1860). Uitvoerverbod van lompen (lompen waren ten uitvoer verboden omdat daze grondstoffen waren van onze papierindustrie). 4. Schilderij van C. Coene 1828. 'Belastinggaarders bij de poort to Brussel'.
Het museum heeft tijdens de paasweek van 13 tot 30 april meegewerkt aan de speurtocht door Rotterdamse musea. Aan deze puzzeltocht deden 398 jongeren mee tussen 13 en 16 jaar. Uit de contacten tussen de educatieve diensten van de Rotterdamse musea is een commissie onder de naam 'Samenwerkende Educatieve Diensten' gegroeid, welke commissie zich nu bezighoudt met de organisatie van een jeugdspel onder de naam 'Museum Doe In'tijdens de a.s. paasvakantie en 'Jeugdland' tijdens de zomervakantie. Zowel aan de besprekingen als aan de organisatie neemt het belastingmuseum deel.
Bijzondere evenementen Heb ik boven onze belastingambtenaren uitgenodigd om kennis to komen maken met het museum in Rotterdam, of en toe kan men in den lande een klein stukje van onze 4
verzamelingen bekijken. Bij de opening van het Centraal belastinggebouwte Leeuwarden werd in het nieuwe gebouw een tentoonstelling ingericht met oude publicaties en ordonnantien, betrekking hebbende op Friesland en speciaal op Leeuwarden. Een expositie met gelijke stukken, maar clan betrekking hebbende op Holland en Haarlem werd bij de opening van het nieuwe belastinggebouw to Haarlem-Schalkwijk ingericht. Tevens werd hier een doorsnede van de fiscale humorcollectie Volkmaars geexposeerd. Aan de tentoonstelling 'Haags Papier', georganiseerd door de Nederlandse Genealogische Vereniging van 14tot 19 april werd medewerking verleend door inzending van een ruim aantal stukken en prenten, betrekking hebbende op de Hofstad. Waargevraagd, werden gaarne stukken en bescheiden ter versiering en instructie geleend, o.a. voor voorlichtingsbijeenkornsten van de jeugd op Rotterdamse middelbare scholen.
Voorzieningen In de maanden februari-maart zijn de elektriciteitsleidingen in het museum geheel vernieuwd. Het net is belangrijk uitgebreid, de verlichtingsornamenten zijn vernieuwd en vermeerderd. Niet alleen de dagelijkse zorgen om de zeer gevaarlijke stroomvoorziening zijn nu voorbij; het museum heeft door de nieuwe installatie een ander gezicht gekregen. Aan verfraaiing is gewerkt, doordat in december de 18e eeuwse zaal en het kantoor van een nieuwe vloerbedekking werden voorzien. Door noodzakelijke uitbreiding van de directie Rotterdam, gepaard gaande met een verhuizing, hebben wij - in overleg - tijdelijk plaatsruimte afgestaan. Hiervoor moest de uniformzaal worden ontruimd. Voor de opstelling van de grote collectie uniformen in nieuwe stijl werd het atrium, de oude societeit, gekozen. De plannen zijn gereed, het is nog slechts een kwestie van tijd en middelen om deze unieke verzameling uniformen weer voor het publiek toegankelijk to maken. De brandbeveiliging werd meer verzekerd door de vernieuwing en uitbreiding van brandblusapparaten. Tijdens de storm van 2 april waaide de dakafsluiting naar beneden. Rijksgebouwendienst zorgde voor een snel herstel van deze balustrade, zodat het museum geen schade leed. Aankopen Zoals reeds bij de aanvang van het verslag aangehaald, kon in 1973 een voor het museum belangrijk schilderij worden aangekocht. Bij Burgersdijk en Niermans to Leiden werd aangekocht een collectie publicaties Veluwe Quartier.
Johan van Oldenbarneveldt heeft een belangrijke rol gespeeld bij de overeenkomst van de Zeven Provincien in de Unie van Utrecht in 1579, ook we[ eens de'geboorteklok' van ons belastingstelsel genoemd. Een penning van Renier Arondeaux met de beeldenaar van Johan van Oldenbarneveldt en aan de keerzijde een vers van Vondel kon worden gekocht bij Jacques Schulmann B.V. to Amsterdam. Door ruiling kon een koperen cachet van de Dienst der Middelen to Lande onder koning Lodewijk Napoleon worden verworven. Schenkingen Door bemiddeling van het Ministerie van Financien kwamen wij in het bezit van een collectie laboratorium instrumenten, afkomstig van de voormalige Commissie van Deskun-
5
6
7. Koperen cachet van de'Middelen to Lande' onder koping Lodewijk Napoleon (1806-1810). 8. Mohrse-Westphalse balans met platina schaaltje van de voormalige commissie voor de suikeraccijns. 9. Gedenkpenning door Ranier Arondeaux. Voorzijde: de beeldenaar van de op 13 mei 1619 o nthoofde Johan van Oldebarneveldt. 10. De keerzijde van de gedenkpenning van foto 9 met een vers van Vondel.
9
10
7
to
/
i
e
a k1 k 41^SL?S^c° ^11a5
11
digen voor de suikeraccijns, zoals een Laurent-polarisator, analytische balans met gewichten, Mohrse-Westphalse balans met platina schaaltje, brixweger, koperen ketel en lepel, kroezentang, spuitflessen en een volledige documentatie over het werk van deze commissie.
Het Centraal Archief Rijksbelastingen to Apeldoorn schonk diverse boeken en stukken, betrekking hebbende op de 19e eeuw, waardoor het archief verder aangevuld kon worden met waardevolle stukken.
De heer D. Thielen to Breda schonk een gedrukte mededeling van de ontvanger to Zevenaar over het betalen van belasting in de eerste oorlogsdagen van 1940.
13
Door bemiddeling van de heer Parson to Arnhem kon de collectie onderscheidingen worden uitgebreid met een complete serie nieuwe Douva-insignes. Mevrouw J. Joppe-Koldenhof to Hilversum schonk een dossier met particuliere, op de dienst betrekking hebbende stukken van oud-hoofdinspecteur J. Koldenhof to Groningen. Van de Inspectie Alkmaar ontving het museum missive-boeken over de jaren 1837-1843. Door bemiddeling van de Douane-recherche to Haarlem kwam het museum in het bezit van een onderdeel van een koperen distilleerkolom van een geheime stokerij. 12
14
De inspectie der registratie en successie Haarlem schonk voor de bibliotheek een methodische verzameling van wetten en decreten, reglementen en instructies en modellen, betrekking hebbende op het kadaster, uitgave 1812, alsmede ordonnanties inzake de verponding in het koninkrijk Holland. Van de heer F. Meyer to 's-Gravenhage kreeg het museum een drietal processenverbaal van meting, waterijking en vernietiging van distilleertoestellen uit het begin van deze eeuw. Door bemiddeling van de heer E. J. H. Volkmaars kreeg het museum van het Zwitserse douanemuseum een smokkelmes (Hiepe), dat aan de Zwitsers-Italiaanse grens door de smokkelaar bij achtervolging werd gebruikt
15. Relaas van een oproerte Rotterdam, near een houtgravure van Pieter Joosten (foto J. A. van Wezep).
om de riemen van de pungel door to snijden, om zich snel uit de voeten to kunnen maken. De heerW. Westerhuis to Venlo zond een exemplaar van de wet van 21 mei 1819; belasting op koffie. Van de inspecteur der Invoerrechten en Accijnzen op Schiphol kwam een nieuwe smokkelmethode: een lederen voetbal, waarin hasjiesj verborgen.
Het gemeentebestuur van Schiedam schonk een metalen draaibare schijf voor het berekenen van het schoolgeld, geconstrueerd in 1950, alsmede een aantal hondebelastingpenningen uitdejaren 1909-1928. Her Israelische belastingmuseum to Jeruzalem schonk'Customs Album', a century of customs and excise in Palestine and Israel, compiled by Avraham Mandl and Sylvia Habif. Jerusalem 1973.
De heer M. F. M. Migchielsen, ontvanger to Assen, schonk stukken inzake de invordering uit de periode 1834-1941. De heer J. A. Eschauzier to Haarlem drie koperen dienststempels met opschriften: Arr. Directeur der Indirecte Belastingen to Rotterdam. De heer J. G. Boonacker to Hilversum schonk voor de bibliotheek: Henri Ph. Adam. Loi Generale. Brussel 1837.
15
De Schriklyken Oproer dic t' Rotterdam is geweelt,
Door tussenkomst van de heerJ. J. H. Dominicus van den Bussche to 's-Gravenhage onving het museum uit de nalatenschap van de heer Douwenga een groot aantal werken op het gebied van de inkomsten- en de omzetbelasting. Mevrouw 1. Voeten to 's-Gravenhage schonk de boekerij en een groot aantal aantekeningen over de fiscale heffingen in het voormalig Nederlands-India en Indonesia van wijlen haar echtgenoot, in leven controleur invoerrechten en accijnzen in Indonesia (1938-1950), aan het museum. Ten slotte Wij hebben een druk jaar achter de rug. De medewerkers van het museum hebben het niet gemakkelijk gehad. Door de vele brekerijen voor de nieuwe elektra-voorzieningen ontstond er steeds veel extra werk. Ze hebben dit met veel toewijding verricht!
Het nieuwe jaar begint met twee nieuwe medewerkers. Met vertrouwen zie ilk de toekomst tegemoet. We zullen de oude vertrouwde gezichten missen. Er is nog veel werk to doen. Mijn wens voor 1974 is: nog meer belangstelling voor dit bijzondere museum met zijn unieke verzameling. Vooral van onze eigen ambtenaren. It Is ook uw museum, dat veel goodwill voor uw werk kweekt. Rotterdam, januari 1974 E. J. H. Volkmaars, directeur.
