I NS TIT UU T DER BEDR I JF S R E V I S ORE N 0p8ericht bij wet van 22 juli 195 3 Marnixlaan 22 1000 Brussel
Jaarverslag 1998
Overeenkomstig artikel 12 van de wet van 22 juli 1953, gewijzigd h ij wenen vun 10 juli 1956 en 21 februari [985, heeft de Raad de eer U verslag uit te brengen over zijn activiteiten gedurende het janr 1998.
Instituut der B(-drijfsrevisoren MarnixJa:m 22 • lOOD Brussel TeL: 02/ 512.51.36 • Fax: 02/5 12.78.86 E-mail :
[email protected] lnterner: www.accouncancy.be
Un exemp laire français du présem rapport peur êcre obrenu su r simple demande.
D/ 1999/0817 / 183
INSTITUUT DER BEDRlJFSREVISOREN (opgericht bij wet van 22 juli 1953)
.. SAMENSTELLING VAN DE RAAD (art. 13 van de wft)
Voorzitter:
Jean- François C"TS (1998-2001)
Ol/dert'OO/"Ziftel':
Ludo SWOLFS (1998-200 I)
Leden /'(111 de Neder/((w/se I(/(/Irol :
Pierre P. BERGER, Secretaris-!>emûlIgllleeJter (1998-200 I) Boudewi jn CALLENS (1996-1999)
Freddy
Pierre
CALUWAERTS
STEENACKERS
(1998-200 1)
(1998-2001)
H erman VAN ]Ml'E 0998-2001)
Hugo VAN P,..,SSEl (1998-2001)
Let/til
/'tlll
de
Pierre ANCIAUX (1998-200 I) Michel D E WOLF (1998-200 I)
Franse lat/lrol .'
(1996-1999) SenY'loris (1998-200 I)
H ugues FIWNVILLE
André KrLEssE,
Michel MASSART (1996-1999) Raynald VERMOESEN (1998-200 I)
. " .. UITVOEREND COMITE De Raad heeft het dagelijks bestuur toev{'Hrouwd aan een Uitvoerend Comité, sumengesreld uit de Voorzitter )ean -François CATS, Ondervoorzitter Ludo SWOL~S en de secretarissen Pierre P. BERGER, Penningmeesrer en André KU.I:SSE.
IBR -
j MRVl:RSI ..... G
1998
STAGECOMMISSIE (K.B. van I3 oktober 1987, art. 5)
Voorzitter : udm 1'(/1/ de Raad:
Jean- François c,\TS Boudewijn CAl.LENS, André KILESSE en
Exltmt Idm .'
Georges H EPNER, Vinciane M ARlcQen Daniël V AN CUTSEM René VAN ASIlROECK en H erman VAN IMPE J acques T ISON en Parriek VAN I MPE
Pi e rre STEENACKERS
PlaafSflerwlIgmde leden:
Expertell .'
. ,. .. ADMINISTRATIEVE DIENSTEN D; reel ell " -ge lI ertl(l fbe/as/meI het AlgelIleen serre/rJI';aul Dh-ecleur Administratie : Jllridische dieNSI : Slmliediel/Jf:
:
Henri OUVlt:R Eric VAN M EENSEL Veerle VAN DE \VI ALLE C1rherine D ENDAUW
At/jul/cl-D i ree/eli r-ge nertwl. be/aJt /liet hel Toezicht: S/age .'
Michel DE SAMBLANX Chantal BOURG
Carl
P erllltJl/e1/fe /IOI1/1;lIg .'
H ENDRICKX
.. ,. .. COMMISSIE VAN BEROEP (Wet, art. 21; K.B. 11 ju li 1997)
A. De Nederlandsta lige Kamer
Effectieve leden
P/t/(/Isven'angemle leden VoorZÎ/ters
André
VANDERWEGEN
(1997-2003)
Kamervoorzitter bij hef H of van Beroep te Brussel
P aul B WNDEEL
(1997-2003)
Raadsheer bi j het H of van Beroep re Brussel
I13R -
J...... ltVH.SI.'O'C.
1998
Ledell-A[agistrtlftll
H erman I-I ELLENBOSCII 0997-2(03)
Luc D E DECKElt 0997-2003)
Voorzitter van de Rechtbank van
Rechter bij de Rechtbank van
Koophandel te Anrwerl* n
Koophandel te Antwerpen
Edouard NuYTS (1997-2003) Voorziner van de Arbeidsrecht-
Lianel DELPOItTE 0997-2003) Ondervoorziner bij de Arbeids-
banken te Kortrijk, te lel*r en te Veurne
rechtbanken van 1('l*r en Veurne
Ledm-BedrijfsrelliJOrell Daniël VAN WOENSEL 0997-20(3)
H elga PLAITEAU 0993-1999)
Ludo CARIS (1995-2001)
Lambert VANTI-IIËNËN ( 1993-1999)
B. De Franscal ige Kame r
P/adlS/JN'I'(lI/gende IedelI
Effectieve Jedell
Vom7.iuen Jacques GODEFROID 0997-2(03)
Martinc CASTIN 0997-20(3)
Ere-Kamervoorzitter bij het
Raadsheer bij het H of van
H of van Beroep te Luik
Beroep te Bergen Leden-A [tigiSfrtlte/i
Richard RENTMEISTER (1997-2003)
Françoise GERIN 0997-2003)
Voorzitter bij de Rechtbanken
Rechter bij de Rechtbank van
van Koophandel te Dinant en te Marche-en-Famenne
Koophandel te Charleroi
Cécile LION, echtg. VAN
Daniel PLAS (1997-2003)
DooSSELAERE 0997-2003) Ererechter bij de Arbeids-
Voorziner bij de Ar beidsrechtbank te Charleroi
rechtb..1nk re Brussel
Ledell-Bedrijfsrel'isorm Baudouin TI·lEUNISSEN (1994-2000)
Jean-Maurice PIRlÜT (1994-2000)
J acques L. TYTGAT (1994-2000)
Claude POURBAIX 0997-2003)
Jl3R - jAARvERSU,G 1998
T UC HTCOMMISSIE (Wet. art. 19; K.B. I I juli 1997)
A, De Ncdcrlandsm ligc Kamer EfI«,itl~
!tdm VoorzÎllrrs
""'Iiehel H . . NOSCHOEWERKER 0997.20( 3) - Voorzitter van de RL'C htbanken vao Koophandel re leper en te Veurne
Michel DECKERS ( 1998-2003) - Ere-OndervoorzÎrrcr van de Rechtbank van Koophandel re Antwerpen
Ledel/-Bedr;jftl'N,jlorelI AssELBERG ~IS
Paul PAu wIEls(l997· 2003)
Marcel
André Ctvoou'«' (1997·2003)
Eduard RISKt (1997-2003)
(1997-2003)
B. De Franstalige KamN
Effeaier'e leden
P/afllJ/'tI'I'(l1Igtllde !edm VOOr7.;lItrS
Nicole
D IAMANT,
echt.';.
BoNJ E
( 1<)97-2003)- Onclervoor.,:irrer bij
de Reclubank van Koophandel rc Brussel
Ann e SPIRITUS, (.'clU8' DASS~E
0997·2003) - VoorzÎrrcr bij de Rechtbank van Koophandel re Brussel
Ledell-/JedrijftrN isO/-efl 1
Danielle J "COBS (1997-2003)
H enri LEM6ERG ER (1997-2003)
J ean- Pierre V INCKE 0997-2(03)
J oseph DËLFORGË (1997-2003)
IN HOUD
" Dccl I
ONT WIKKELI NG VAN H ET I3ERO EPSDOMEIN VAN DE REVISO REN
wn' VAN 21 j ULI
I.
DE
1953 EN IIAAII. U IT VQ EII. INGSBESI.u r rEN
L
E~OI.lJT1E VA" DE KON""'''':''. 8EOOl:f'U< .
1.1. Wet..,,,,w,,r!' 1)(·,,,,tT.nd~ d. botkhO\ldk""d'Ht on r. ...J. !>rmtp." 1.1. W'~""'[W"'1"'" b.,,,.fT,-n.k d. r...:h •• rloj kr inrich""g on fiSCllo .... hn on d. fioc.l.
" "
gc
-"VI~'
2.1
Ad ,-i.... "'_n d" FEE ;"...1:. d. "".fhankoh jkhciJ .
2.1. Vr.>gtnlojsr '-.n de HO/lt R"",J '<"lr ho, 1!.t'TS!J)>mIou· YA" UI:
Euo()I>fY Co",."","
3. 1 Op
3.3. Comroltnormtn 304 COl1l.olo van d. I"",,,,k.,,ons d,r owr.... nkom'''s d,- ,,,,.rn.,,orulo t;.",khoudnorrnen iS{'ps...'rld
"
"" .jo -12
Wrrw ....w ·s.
4 .1. \XI.t v.n 10.ugustuS 19')8 _ g ....·ulg"" 4 .1
Forulnco""ng van d. Cd voo,
fin.n<,d~
~,"""
d. beJrojf"."'", ... n
,,,fnrm."e ... r"'.... k,ng
h,U'UI. 7--'KE".
6.
~,l
O"Yt"''''800;,hed~n.
~.2.
ncrotp.gche,m
Tot<•• -:G TOl' m:r
6.1 6.2. 6.}. 6.4.
ar.~()f.p
.
Hor""m"'g \"10 d.M.g •. Erkenning
'':In
d. gd'l kw-..."lrgheid van Je, h(O<"d' '' ' gh",d
Mog.hJkhe,d tot "".'g."nS van cen "ag". V...... nvoud,gd,. prucedurt len beh~'. V-Jn
"cc""",.""
Co,....-kOUlVE""<>O'IY.IIAPP'" .
7.1. V""Ih<,d v-.n be
9.
BA""""" F"" TA.tEV". VOOI DH
JO
ENQlJtn
ffiII"
Of
tlO"O.... kt .. VAl< Of .W"t}fSIEVt\OItE."
ACT1Vrrrrrr" VA" '"
IBR - ) ..... R\'rR~l.AG 1998
I.[]JUoI
" "" " " " " " " "
4?
11.
BOEK HOU DRECHT
I.
1~"Tu""u)"AI.I'
"
1."fKlfOIJDI'AUIONISATI • •..
63
3.
M' U[UIlO(K'fOU'~"" .
4.
Qv,.;o'AKEUNG NAAR IlIJ WW
"
66 66
4.1. Euroch.U<nser- .. lol
'"
D. rol ... n d. cumm,,,-,,,,,· rrv'SQ'.
111. ON DER NEM I NGSRAAD L
50.jAUG
"(STAAN VAN ,''' "'fiT
I.~FO."ATIE IN
VA" W>iPTIMfiE. 1948 .
VEUAN!) MfiT.>I:
W."
73
3.
74
4.
"
IV. CONTROLE EN VENNQOTSCIIA I'SRECIIT L
7'
ü:H
79
l.I. Ik rol ,·.n d. ür.d",,!r.oude,..
1.2
""
HDO ,..e,ken de r.od
"' "' "
CONllIOU""'''HE''tUNGF.N 2.1 Kw.I".",bo-h ..... ,,,,\I •• n de comrol.werhaamheJen
2.2.
'"
Fr."d. on onwe"',\Ie 1\.,>
'"
" " "
3.1. Inn,."l:v<" ... " "" Road . 3.2. Ad" .... bo-,rrffon
4
,. 6.
99
7.
'" '"
'"' ''"'"'
1".R"'I
9. 1. Inhren,\l
-.n v"nl.,ms."
9.2. Aondcltnru,l
"7 11.
O ",r.Pl11>'l, v"" (0<
"" ''''' '" ''''
VlNNOO"!"'oO'AP .
11 .1 . On,we'P van nonnen
11.2. Vermeld,n,\l .,,, hd m;n,nwmbp" .. 1 . II.}. Om ",,,,n8 naar .. nl"dmg van """ fu,ie
!BR -
J AARVERSLAG
J 998
12.
O."~~C!lT
VM< DI; CO""''''''"''' '''Z''K~ OI':ICllOOllN<> . 12.1. S)"nd,..J.c v.n de t.chol",he """. 12-2. Erol"..,.n on koslon van tk comml ....". mak. 1~>SCho'''nS .
'" Vl...·' .
13.
CoNTOOLE v~"
V.
CONTROLEOPDR AC HTE N IN SP EC i fiEKE SECr OREN
L
Co,..-oou VA" '" l.I . N,,,,,,,,, '''''Id voo,
",,,,,,,,r .. d~
''""
IN,TEw.~GEN .
e,kennrns.n
1.2. Mrd."'e,klns ... o ho, l'o,deo,itd IOt·.ich,
'"
!l9
1.
,.
Co"""'OU! VA"
' )IJ Vtk.,.rKUING:;O.~DEO"E"'''GF.N
.
3.1. Omworp 'Of WI,ZIS"'S von he, e,kennlnS,roslom.m d.r .,.md. romm' .... "sscn
3.2. OOlw.rp ... n mrdrddmg van d. Comrol,.,ji,ns. bctroff.nd. do '''''''''0 comrol~. 4.
,.
'" '" '" '"
CumoOU! VA" 'lil
EIOIOKIIOIJ[)I.~<; VA" 1)1) POLITIf.K!. MOTI)E"
~ . I.
W'I"glOg.n:u.n d. WC' v:tn 4 lul, 1989 .
~.2.
Boekhoud kun
'" '" '" '" 12~
'"
129
';0 7.
,,.'"
Co,...,..OLH vA" I)IJ NGO·,.
,)6 ID.
I"'TEW"(,[." "OT [EN
SU""l>I~
VA"""';. I)IJ VLA .... " G."[u-.-;c,, ...
ID. I. Ctnr .... voor algom .." wd"Jnswork 10.2. c.-n,r. en d,ens«n .,00' lic. VlaarnJ.c mind.,hed,·n!:>cl.,d . 10.3. Londd;lk gwrg."i"""d jeusdwe,k.
IDA. C<-n ..... voo, on,wlkkrhns,,'oo"'''J.cn .
WAA~ .. UtKI"C
[3.
M'UWAUDIT.
VA" ... EBSlTES
'" '" '" "9
10.5. Mu.i"kdc<:rtt,
12.
'" '"
.
'" '" '"
Dcel 2 WE RKING VAN ONZE INSTE LLI NGEN
I.
WETrE LI)K E O RG ANE N
""
ALGE M ENE V ERGAOf; IUNGEN
,.
>4,
Go-wune olsom.nt vtrS_d."oS van ,Ie l.Jen
'47
AlSemon. v.rs.d."ng ...." d ....g lo", .
'"
rBR - J AARVER~LAG 1998
"
OE RAAD EN HET UITVOEREND COMIT~
""".Jo. R....J..., ...... U .. votf
I
W~rk=mhtd""
2.
Rtlau .. met d~ BQS. Rood yn"...... ' T""S.,,!; •.,. ...... b""",p VI ...• "
. . ""rIIjk.
f""S''''''''
R<s"'" de, 1..1." ~
C.
"" "" '"
'" '"'M
6.
Eth,sche uk.n
,GO
7.
Cornm""" "Sch:kk"
162
COMMISSIE VAN TOEZICHT
,'" '" '" "" '" "'" "'" '" "" "" 'Ol '"
2. I)
lIl" v~n J~ r."
•••
SUbo:omm'.... TOC'~ ... h, op de.- Ik..."sunod".",ng Sulxomm'ssot Ccn{r:uernek
Con,,,,,,,
pol
TUCHT Soom"""elt'ng , ... n dcl'"chtC<>r'rImlUIC' "" d. Comm'$<'" ..~n Ikroep.,
I.
17-1
Tu
STAGJ:CO;>.IMI$SII' . , G"".lkcur1"1l van d. "aJ:""vott'<'nkom... n
2
.
V.rm"xJc"ng en v
).
In J" loop , ... n ok ',o,:e U .. ""k,ng v>" "" g ..."gkhflf,,,,, Cl",,", ... ge
6.
T o.-laungsnamm ,'" Ut ".U
W" .. glng....
7.
51."......,....
11 9
Opk.d,ng ... n
10.
Vortn,!;,ng do.
l),onkbnu,Smg ....
"'-.S'""
203
210
f.
IlEKWAAMHEIDSEXAMEN
Zil
11.
COMM I SS IE CONTlt OI.f.NOItM l; N
213
Ç.oNTROlEAANBEVEI.INGEN
21-1
2_
1I1)7..oNOEREOPORACIITEN
'"
111 .
JUltI O I SCH ECO,\l />lISS I E
IV.
S ECTORA Lf. CO,\lMI SS IES
",
CONTROLE VAN Dl; ZIEKENFONDSEN
2_
CONTROLE VAN DE VE RZEKERINGSONDERNEM INGEN
m
.1_
I>(lLITIEK E PARTIJEN
"ó
.j
IIOGESCHOLEN IN OE VLAAMS!; GI, ME!;NSCHAP
m
,_
CON1"ROLE VAN OE NGO"S
!}9
V.
F.X TF.RNE BETREK K ING F.N IN11:RINSTITUTF.NCoORDINATIECOM ITI
211
'"
INTERNATIONALE BETREKKINGEN. I"'c,in" i, utfncomm .. ,ie voor ,mern,,,ml>le be, ",kk ingc" Imcrn'''nn:..!
VI.
242
>4J
Fed,·",,,,,,, of Accoun,.n,. (IFAC)
'"
).
In tr,n.,,,,,,.1 Acco'Jnllnll S'andard$ Comm"'"" (IASC) ..
4
,
F~~ra,iOfl
6.
fédé""ioo In,.""""".le dl... Exp,,,, Comp, .. bl.. Fr.ncOf,h""... (FIDEF) Bdg,S"h_N..J.. landS<" g ..p,,·k.S""'p
~ O MMI SS I~:
.I... Exp<'"
C"mp,~bl<s
247
2·19
Europttn' (FEEI.
I'F.RM ANENTE VOR MING
m 2U
"6
VIJ. STU DIES EN PU BLICATIES
••
TEel INISCIIE STUDIECOl>!MISSIES l.I . M,llcnnlUmprobJcm"ick J .2. W.,rmerk V""' ""!>sUl'" Aud" ,·n m,l,eu .
l.j.
IA. Evulu, 'c .... 0 de b",·kllOlldl",r . ACTIVITEITEN VAN DE STUDIED IENST.
270
PUBLICATIES ..
271
Dcel 3 BIJLAGEN L
279 )
I>kmo<:lI,dum ,,,.. kc dt: e,,", «olc '""" NGO·,
T..:hms
v." be,
'"
m,l lcllmumprobl""m op d. cont",le.
);6
6. 7.
AklOot"
IBR - J AARVERSLAG 1998
be,rdf~nd<:
d.-
)),
IN LEIDING
De revisorenkanroren evolueren tezamen met de instellingen en ondernemingen die zij adviseren. Het veralgemenen van de nieuwe Înformatie- en communicatietechnologieën draagt bij tot een diepgaande wijzigin,g van elke organisatie. Tegelijk moeten de ondernemingen ook afrekenen met de mondialisering van de economie en de financiële markten, alsook met een alsmaar ing(>wikkclder wordende regelgeving. Behoefte aan veiligheid noopt tot nieuwe houdingen (corport/te gOllefll{/lIre) en een intenser beroep op gespecialiseerde externe diensten. Deze ontwikkeling is gunstig voor om.c kamoren, mits zij weten te investeren in de nodige kennis om hun specialisme op peil re houden.
Vorming Vanuit deze diepliggende overruiging deed de Raad de algemene vergadering in de Ieme van 1998 een uitzonderlijk voorstel in verband met een vormingskrediet dat erop gericht was de vormingsinspanningen een flinke duw in de rug te geven, inzonderheid inzake consolidatie en nieuwe technologieën. Beide vakgebieden zijn op korre termijn levensbelangrijk voor de kantoren die hun diensten rum de ondernemingen, ook van middelgrote omvang, verder willen blijven aanbieden. Daarnaast heeft de Raad ook, in samenwerking met df." Stagecommissie, een diepgaande bezinning op gang gebracht over de prioriteiten voor de vorming van de beroepsbeoefenaars van morgen. Steeds vaker moeten de "einde smge-juryleden·· ernstige tekorten bestraffen, en dit na drie jaar stage, of zelfs meer. En ook al berust de verantwoordelijkheid voor de praktische opleiding van de stagiair voornamebjk bij de sragemeester en bij de sragiair zelf, roch is het de plicht van her Insti t uut om oplossingen re zoeken voor de vastgestelde tekorten. Naast die problemen op korte termijn, moet ook grondig worden nagedacht over de grote trends in het beroep en over de vraag hOf." de jongeren daar ideaal op voor re bereiden.
JBR - ) AARVlRSI.AG
1998
De euro en her jaar 2000 Twee gebeurtenissen beJallsell de uitoefening van het berocp in de nabije toekomst bijzonder aan. De t-trste, namelijk de invoering van de Eu ropese eenheidsmum, heeft een historische draagwijdte en het berocp was aan zichzelf verplicht zijn steentje aan het bouwwerk bij te drasen. De tweede sebeurrenis lokt weliswaar minder geestdrift uit, maar is er niet minder belangrijk om voor de toekomst van een grOOt aantal bedrijven. We hebben het hier over de informaticaproblem:Hiek die 3.1n de overstap naar het jaar 2000 is verbonden. Vanaf het jaar 1997 al besloot de Raad een gezamenlijkt' actie op touw te zetten met her InstituUt dt'r AccOlmtants en her Beroepsi nstituut van Boekhouders om een voorbere idend werkinst rumenc rond de ellro ter beschikking te stellen van de beroepsbeoefenaars. De vragen daaromtrent zijn legio. Middels her 3.1nmaken van een software (Eurochallenger®) en de bijwerking ervan in de loop wn het jaar 1998, wilden de Instituten zorgen voor een snelle toegang tor de fundamentele inlichtingen. Andere sroots opgevatte manifestaties of gespecialiseerde seminaries werden in de loop van het jaar belegd, naarmate de technische adviezen, onder meer inzake boek houding en fiscale aangelegenheden, beschikbaar waren. De investering aan financit=le middelen en in termen van beschikbaarheid is een maatstaf voor de belangrijkheid van de gebeurtenis. Sinds een :mmal jaren :11 voelde men de Sevaren v:ln de "millenniumbuS·· aankomen, maar nu heeft de angSt de plaats ingenomen van de besluiteloosheid die tal van instellingen en ondernemingen kenmerkte. Het Instituut heeft nauw samengewerkt mCl de sensibiliserinssanies van het ··Millennium Forum··, dat door de Eerste Mi nister werd samenscroepen. Daarnaast heeft het Instituut een controleprogramma uirscwerkt en toelichtingen verstrekt om t rent de normale beroepsmatige benadering bij de uitoefening van de revisorale en accountancy-opd rachten in deze onzekere omgeving. Her scheel van deze werkzaamheden werd samengebracht in een brochure die eind van her jaar werd uitgegeven. Middels deze veelvu ldise initiatieven, hoopt de Raad de leden re overruisen van de gevaren waaraan hun c1iëmen en zijzelf zijn blootsesteld, indien geen systematische en snelte benadering voor het onderkennen en het oplossen van het probleem wordr ondernomen.
II3 R - J IlARV ( R~I.AG
1998
De strijd tegen de zware criminaliteit Een andere gebeurtenis, die eveneens van aard is om de toekomstige uitoefeningswijze van het beroep ingrijpend te beïnvloeden, vloeit voorr uit de vaste wil van de regeringen in de democratische landen om een actieve strategie ten uitvoer te leggen in de bestrijding van de zware criminaliteir. De wet op het witwassen van geld neemt verschil lende vrije beroepen, waaronder het onze, op in de strijd tegen de Criminele organisaties. Wij moeten deze evolutie met des te meer aandacht volgen omdat de begrippen die in de wet worden gehanteerd om de onderliggende mbreuken te kwalificeren, soms erg ruim zijn. Wij denken daarbij in het bijzonder aan de ernstige en georganiseerde fiscale fraude. De nieuwe wetgevingen inzake corruptie, met inbegrip van private omkoping, hebben het ook gemunr op de ongezonde praktijken die de zware criminaliteit stijven. Die praktijken zijn voor het beroep nog gevaarlijker omdat ze altijd verborgen zijn. \Xfanneer er zich een incident voordoet , zullen de media onmiddellijk de vraag opwerpen: en wat deed de revisor) Waarom heeft hij niets opgemerkt? Is hij medeplichtig ? Wij kunnen bij voorbaat dergeliJke benadering met klem aanklagen, maar dar is nier voldoende. De aanbeveling betreffende de rol van de revisor die geconfronreerd worde met fraude en onwettige handelingen, in werking sedert 1998, bepaalt na uwkeurige normen die elk lid moet naleven. Verschillende adviezen die onlangs werden geformuleerd over de rol van de wetteli jke rekeningcomroleur, onder meer de adv iezen van de Europese Commissie en van de Hoge Raad voor het Bedrijfsrev isoraat en de Accoumancy, alsook een reeks van receme gerechtelijke beslissingen, sterken ons in de overtuiging dat ter zake met nog grotere striktheid moet worden opgetreden.
Vij fti g jaar ondernemings raden Het ontstaan van het beroep is nauw verbonden met de nationale werkgelegenheidsconferentie van 194 7 en de wet van 20 september 1948 houdende organisatie van her bedrijfsleven, die de ondernemingsraden oprichtte. Het Instituut moest dan ook de vijftigste verjaardag herdenken van dit overlegorgaan in de schoot van de onderneming. De scudiedag van 18 december en het syntheseverslag van de we rkzaamheden in boekvorm kaderen in dit opzct. !BR -
j MII.VEII.SLAG
1998
De vere isten voor de rcvisorale controle inzake non -profit-organisaties Het verslag van de Raad over 1998 geeft eens re meer blij k van een intense acrivireit op her vlak van wergeving en reglementen bcrreITende de nonprofit-organisaties. De Raad srreefr naar een samenhangende opvatting van de werrelijke conrrolefunctie van de rekeningen. Het maatschappelijk en zelfs economisch belang van die organisaties verdient dar de zorg. die wordt beSteed aan de interne controlemechanismen, aan de mechanismen voor financiële informatie en externe concrole, gelijkwa.1rdig zou zijn met wat voor de handelsondernt'mingen wordt geëist. I-Iet Instituut d~t aanzienlijke inspanningen om de overheid in deze aangelegenlH:id te helpen. De werkzaamheden hebben betrekking op gespecialiseerde sub-groep<:n: NGO's, insteltingen van openbaar nut. onderwijsinstellingen, politieke partijen, ziekenhuizen enz. De toename van het aantal werkgroepen verhoogt uiteraard de last en de veranrwoordelijkheden.
De Raad wenst evenwel die inspanningen om de controle van de nonprofic-organisaties re omkaderen, verder te zenen. Mer het oog daarop werd een nieuwe werkgroep samengesteld die zijn werkzaamheden begin volgend jaar zal smrren. Deze werkt onder meer vanuit de ben:ldering van her wetsontwerp betreffende de VZW's, waarbij de commissarisfu ncrie georganiseerd wordt zoals in her vennootschapsrecht.
De Raad danh de medewerkers van het Instituut en de talrijke confraters die in de loop van het jaar een bijdrage hebben geleverd tot de werking van de commissies en werkgroepen. Zonder hun fu ndamentele inbreng, zou her nier mogelijk zijn geweest om de kwaliteiuvolle d iensten waar te maken die de leden van hun beroepsorganisarie verwachren.
IBR -
J MRV[R:>tA(;
1998
,.
,.
I. EVOLUTIE VA N D E ECON OMI SCHE BERO EPEN l . I. \Vc [solltwerp b etre ffe nde d e b oe kho udkundige en fi scale be roe pen In de vroegere jaarverslagen heeft de Raad van het Instiruur uitvoerig de contacten besproken met, enerzijds, het Instituut der Accou nranrs, her BerOépsinstitullt van Boekhouders en de beroepsorganisat ies die het fiscale beroep vertegenwoordigen en, anderzijds, de Regering en de Hoge Raad voor her Bedrijfsrevisoraar en de Accountancy, met het oog op de deelname a:m de hervorming van de boekhoudkundige en fiscale beroepen. In zij n jaarverslagen 1996 en 1997 vermeldde de Raad in het bijzonder dat de Regering, op voordracht van de Minisrer van Landbouw en KMO's, een vooronrwerp van wet had goedgekeurd betreffende de hervorming van de economische beroepen. Rekening houdend met het advies van de Raad van State, heeft de Regering het wetsontwerp op het bureau van de wergevende kamers ingediend(l).
De Raad heefr kennis genomen van vt'rschilJende belangrijke wijzigingen die ingevolge her advies van de Raad van State zijn aangebracht. Vooreersr had de Raad van State terechr kritiek op de bevoegdheidsdelegatie aan de uitvoerende macht met het oog op de fusie tlIssen de beroepen van bedrijfsrevisor en accountant en vervolgens de integratie in dit geheel van de boekhouders en erkende fiscalisten. Deze bemerking sluit aan bij de kritiek die de Raad van het Instituut der Bed rijfsrevisoren had verwoord. De Raad verheugt er zich dan ook over dat de Regering met de opmerking van dt' Raad van State rekening heeft gehouden. Verder voorzag het voorontwerp ook in de mogelijkheid om gedeehelijke verkortingen van de stage van accountant toe te kennen, maar enerzijds werd een totale vermindering uirgesloten en anderzijds was ook het eenparig advies van de leden van de Raad van het nieuwe Instituut vereist. Volgens de Raad van het Instituut der Bedrijfsrevisoren kon deze bepaling her programma van de oversrapregeJing van het Instituut der Bedrijfsrevisoren naar het InstitllLlt der Accountants in ber gedrang brengen. De
(l)
p"d, Sf. , Kamer. 1998-'99. 1923/1 ('n 1924/ 1.
rBH. -
J AA RVE RSLAG
1998
Raad verheugt er zich over dat de Regering deze bepaling heeft geamendeerd en elke mogelijke overstap van het Inst iruut der Bedrijfsrevisoren na.1r het Inst ituut der Accountants heeft opengelaten. De Raad van State had ook kritiek op d(· afwijkende toetredingsvoorwaarden voor de titel van belasti ngconsulent gedurende een periode van zeven jaar. H ij stelde voor dat In de wet de modaliteiren voor die afwijking zouden worden opgenomen. De opmerking sluit aan bij een kritiek van het Instituut der Bedrijfsrevisoren dat pleiHe voor een afdoende bekwaamheidsproef voor de belastingconsulenten, waarbij de proef de inschrijving op de ledenlijst voorafgaac. De Regering heefe haar omwerp eer zake aangepast. De bij her Parlemem ingediende tekst stele dat de overgangsperiode nier langer dan drie jaar na de in werkingtreding van de wet mag duren en dar de Koning de afwijkingsvoorwaarden voor de toegang [Ot de rieel van belastingconsulent moet bepalen, rekening houdend mee de diploma's en/of de beroepservaring van de kandidaat. Hoewel het de nieuwe tekst nog aan duidelijkheid ontbreekt, wordt toch duidelijk gesteld dat geen toegang [Ot het beroep mogelijk is zonder een ernstig onderzoek naar de bekwaamheden van de kandidaat. In de memorie van toelichting wordt overigens verduidelijkt dat een gemengde commissie moet worden opgericht, samengesteld uit venegenwoordigers van beide beroepen , met her oog op het nazicht van die ervaring . De Raad van her InsrituUt der Bedrijfsrevisoren herinnert aan het belang van de overgangsperiode een behoeve van de belastingconsulenten als voorwaarde voor de evencuele fusie tussen het Instituut der Bed rijfsrevisoren en her nieuw op re richeen geheel. Ten slotte heeft de Raad vastgesteld dat de nieuwe bewoordingen van artikel lOl van de wet van 21 februari 1985 betreffende de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraat en de Accountancy impliciete wijzigingen van diens bevoegdheid bevatten. Hij dringt erop aan dat de btvoegdheden van de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraat en de Accouncancy, die nu ook bevoegd zou zijn voor het fiscale beroep, niet zouden worden beperkt, bijzonder ten aanzien van het Inst ituut der Bedrijfsrevisoren. Het Instiruut hecht vanzelfsprekend het grootste belang aan de voorafgaandelijk In re winnen adviezen van de H08e Ra.1d, nier alleen inzake de reglementering betreffende het Instituut der Bed rijfsrevisoren en de opdrachten van zijn leden, maar ook inzake de controlenormen en -aanbevelingen.
IBR_j MRVERSI.AG 1998
Aangezien de Regering belangrijke wijzigingen heeft aangebracht aan de ontwerpen die aan de Raad van State werden voorgelegd. ondersteunt de Raad van het Instituut een snelle gOf."dkeuring van het ontwerp van wet Ix-treffende de boekhoudkundige én fiscale beroe::pen.
1.2 . Wetsonrwerpe n bet reffend e de rechte rli jke inr ichting in fisca le zake n e n de fi scale geschillenbes lec hring De Senaatscommissie heeft her srandpum van het Instituut der Bedrijfsrevisoren ingewonnen omtrent her wetsontwerp betreffende de beslechting van fiscale gesch illen (Pad. St., Kamer, 1997-'98, 1341) en her wetsontwerp betreffende de rechterlijke inricht ing in fiscale zaken (Par/. St., Kamer, 1997-'98, 1342). Tijdens de hoorzi[[ing op 3 juni 1998, heeft de VOOïLitter van het Instituut voorn:unelijk over drie punten gesproken: 1.2.1.
De organisat ie van de boek houdkundige e n fi scale beroepen
In het verslag van de Kamercommissie voor de Fin:lOciën en de BegrOling wordt melding gemaakt van de verk laring van de Minister van Financiën omuem de goedkeuring door de Ministerraad van een voorontwerp van wer betreffende de boekhoudkundige beroepen. Dat ontwerp heeft tot doel de titels van "be lastingconsulent" en "erkend boekhouder-fiscalist" te reglementeren en re beschermen, met het 008 op een samenvoc8ing van de Instituten voor economische en fiscale beroepen. De Minisrer ondersrreepte dat dit onrweq> de belastin8pliclnige volledig vrij laar bij de keuze van zijn mandataris, onder voorbehoud van het monopolie om te pleiten, dar her Gerecllfelijk Wetboek toekent aan de advocaten.
De Raad van het Instituut der Bedrijfsrevisoren is de mening toegedaan dat her wetsontwerp, waaraan de Minister refereerde, op verschi llende punten als positief moet worden beschouwd. Voorecrsr wordt erkend dar het verlenen van fiscaal advies in ons land rradi tioneel behoort (Ot de beroepsactiviteit van aCCountants en boekhouders. Zelfs indien de advoca(en een pleitmonopolie hebben voor de H oven en Rechtbanken vun de rechterl ijke orde, vertrouwen de ondernemingen en privé-personen de verdediging van hu n belangen voor de fisca le administratie meestal toe aan beroepsbeoefenaars van de accoumancy-sector. Her is nunig dar deze bevoegdheid worde erkend via her gebruik van (-en beschermde beroepstitel. IB I~
-
)MRVERSUIG
1998
In dit verband zou hel WetSOlHwerp de belastingplichtige moeten toelaten zich voor de reclHbank te bren vertegenwoordigen door een advocaat, specialist inzake de procedure, of in de schriftelijke procedure dOOf zijn accouncant ofboekhoudef. Het zou eveneens aangewezen zijn om uitdrukkelijk re bepalen dat de :ldvocaat zou kunnen beslissen zich voor de reclHbank re laren bijstaan door de accountant of de boekhouder van zijn cliënt.
1.2.2.
Ro l Vlln de commi ssaris-rev isor ten allnzien van de fi sca le verplic htingen van de onderneming
Overeenkomstig her vennootschapsrecht, dat in de commissarisfunC[ie voorziet, heeft de commissaris-revisor als opdracht om de financiële toescand van de vennootschap, haar jaarrekening en de regelmatigheid - vanuit het oogpunt van de vennootschappenwet en van de statuten - van de verrichtingen, weer te geven in de jaarrekening, te controleren. Uit deze definitie van artikel 64 van de vennootschappenwet blijkt duidelijk dat de wetgever de commiss.'uis-revisor niet de verantwoordelijkheid heeft gegeven om de regelmatigheid van de verrichringen van de onderneming ten aanzien van het fiscaal recht te controleren. De jaarrekening kan echter geen getrouw beeld geven van her vermogen of van de resultaten van de onderneming, indien de fiscale verplichtingen niet correct in de rekeningen zijn weergegeven. Meer in her bijzonder is her zo dat indien de fiscale schuld werd onderschm, het passief van de vennootschap ondergewaardeerd is en het beeld dat de jaarrekening versuekt aan de aandeelhouders en derden, nier als geuouw kan worden beschouwd. Het komt bijgevolg aan de commissaris-revisor roe om na re gaan of de onderneming de fiscale verplichtingen op gepaste wijze heeft ingeschat. De doelstelling is dat hij zich ervan vergewist of de gebruiker van de jaarrekening niet misleid zal worden door een kennelijk onjuiste voorstelling van de fiscale verplichtingen van de onderneming in de jaarrekening. Om deze controles uit re voeren, dient de commissaris-revisor te beschikken over een voldoende kennis van de fisca liteit, ma:lr nergens wordt gesteld dat hij zich rerzake specialiseerr. Overeenkomstig de conrrolenormen van her Instiruur der Bedrijfsrevisoren, kan hij beroep doen op de werkzaamheden van een deskundige.
JBR -
J M R V[f{ ~ I"""(;
1998
In de huidige conte xt van de opleiding en Je organi satie van de bedriifsrevisoren, lijkt het moeihjk, zon iet onmogdijk om van hen een uirdrukkdijk advies te eisen omtrent de naleving van de fiscale wetgeving; dit advies loU betrekking hebben op de interpretatie van de fiscale wetgeving en nergens is bepaald dat de bedrijfsrevisor in deze materie gespecialiseerde kennis verwerft. In de connoleaanbevding inzake fraude en onwett ige handelingen wordt echter gesteld (5.4.2.):
"Wl,-tlll/t't'r de I"tIlisor 101 bel besl,,;t kOlllt dal er zifb t't'fl oTlII,etlige hal/deling heell l'OOrgedtltlll. die t't'1I belekenis/"o/le imlloed op de jtlarrekeniTlg beeft en die /Jin op een correcle lIltlIlier in de jtlorrtkellillg is /'trwerkt. //Ioe/ de re1'iJoJ' ten l'ersltlg lIIel I'oorbeholld ol eell alkmre/lde I'eJ'klm'il/g tllgel"t!l. II"(//Illter de ollregellllatiglNid geidel/tijiteenl. }tlridistb f'tIJ/gesteld (IJ belallgrijk á. z(iI de m'im,: die lIiel /J/'trllligd is dal de ol/demelllÎllgJleidillg ;11 de toekomst de U'et uil /ltlleI'en, er de l'OOrkem' a(//I gel'f!ll gemolil'eeJrI omslag te nemell o/"trtelikOIllJlig (11"1 ikel 64qllillQllies ;/1 fille Veil/I. \v, ". Deze benadering zal moeten worden gevolgd bij elke vorm van omvettige handeling, met inbegrip van deze die voortvloeit uit een verkeerde toepassing van de fiscale wetgeving.
1.2.3 .
He t vc rb,md lUssen boek houding en fi scalite it
In her derde luik van zi jn tussf."nkomst, richtte df." Voorziner van hf."r [nstitUUt zich tOt de Commissie omtrent de parallelle omw ikkeling van de boekhoud ing en de fiscaliteit. [n het verslag van de Kamercommissie voor de Financiën en de Begroting wordt gesteld dar de re controleren t-lem{'nren moeten worden gezocht in de boekhouding van de onderneming. Uiteraard is dit juist, maar hieruir mogen nier de verkeerde besluiten worden getrokken. De boekhouding wordt niet georganiseerd hoofdzakelijk met de bedoeling om de belastingen op de inkomsten re kunnen berekenen. Vóór alles moet de boekhouding een beheersinstrumenr zijn ten dienste van de economische beslissingf."11 van de ondf."rnemer en van degenen die de nodige middelen ter beschikking van de onderneming stellen. In ons land wordt de boekhouding al te vaak op ingrijpende wijze beïnvloed door fiscale
I BR -
J IlAI!.V[RSl.A(~
1998
overwegingen. Recent nog heeft de wetgever zelfs gesreld dat her aan de Administratie toebehoort om te bepalen wat economisch verantwoord is. Dergelijke evolurie kan berreurd worden, wam op die manier wordt aan het boekhoudinstfument een gedeelte van de objectiviteit, waar de diverse gebruikers van de jaarrekening recht zouden moeten op hebben, ontnomen. In Europese context belemmert dit zelfs de vergelijkbaarheid van de financiële staten en de omwikkeling van een geharmoniseerde normering. ( ... )
[.2.4.
Verdere omwikkeling van de omwerpen
De wetsontwerpen betreffende de beslechting van fiscale geschillen en de recbterlijke inrichting in fiscale zaken zijn door de Senaat goedgekeurd en begin 1999 aan de Kamer overgemaakt. Er werd tegemoetgekomen aan het verzoek vanwege het beroep WUt betreft de bijstand van de belastingplichtige. H et ontwerp dat aan de Kamer is overgemaakt, stelt de invoering in het Gerec!Helijk Wetboek voor van een artikel 728, § 2bis, waarin gesteld wordt: ·'Op flitdl'llkkelijk f'ef7.oek f.'flJl de belflstingplichtige of t'an zijJl adl'ocaat. i/lgediend bij (Ol1dIlSÎe, kali de rechter de door de belastingplichtige gekozen (/CCfJlIl/fallf. beroepsboekhouder of bedrijfsrevisor horen in zijn Sfhrijtelijke of lIIondelinge toelichtillg ter terechtzitting. Hef opr()('/Jfll /'a" de tlCffJIlllltmt, beroepsboekw}f/der of bedrijfsrtllÎJor StafIt ter !JeofJrdeling /'all de recbter, die olu1erzoekt of bet OppfJrtllllll is in deze zaak rflfld i" te win1len Ot'tl· elelllelllen die sl«hl$ betrekking klfll1len hebbe1/ op feite" of op recblSllrageil ;11 verband lIIel de f()(,pflHing /'fl1/ het boekho"drecht,
Omlet· de ;,/ bef t'Orige lid bedoelde aCCOIl1lfmll, btroepsboekbollder of bedrijfsreIliSfJr u'Odt Iltrstflall de perSOO/i dje zich gewoonlijk bezighoudt 11Iet de boekboudillg 1'011 de belastingplichtige of die beeft meegewerkt aan bet opstel/en t'fll/ de betwiste be/mtillgtUl1Igifte of die de belostillgplicbtige heeft bijgeslilall ill de tldl1lillistratÎet!e bezll'i/arprored"re. ' J
2. ON AFHAN KELIJKH EID VA N DE COMMI SS ARI SREVI SOR Her onafnrmkelijkheidsprincipe is essemieel in de veramwoording van her bescaan zelf van de externe audirfunctie. De roe passing van het principe maakt her voorwerp uit van ui tvoerige debatren, zowel in UIIrijke Europese landen, als in Amerika. De Europese Commissie heeft di r p Unt op de agenda ingeschreven van her Comité Accounmnfsconrrole (zie hierna 3.1.). H er is met name in dir kader dar er bInnen de Fédéra!IOII dn Experts Comp/ah/es ElIrrJpéens (FEE) een belangrijke reflectie heeft plaatsgevonden (zie hierna 2.1.) . O ok de Hoge Raad voor het Bed rijfsrev isoraar ("n de Accountancy heeft deze problematiek bestudeerd (zie hierna 2.2.).
2.1.
Ad vies v an d e FEE inzake de o nafh anke lijkh eid
Sinds een aantal jaren bezint de FMimtio" deJ Expem COlllplflblu EIf/'opéellS (FEE) zich over de onafhankeli jkheid en d e objectiviteit van de auditor. Zo werd in de loop van 1995 een eerste standpunt ingenomen. Deze werkzaamheden werden voortgezet in de schoot van een Commissie waarin de heer Ludo $wou's het Instituut vertegenwoordigde. De Raad van het InsrÎ ruu r bestudeert de versch illen tussen d e voorstellen van de FEE en de in België algemeen aanvaarde praktijk. En ook al zijn die verschillen in principe weinig relevant, toch mogen binnen afzienbare tijd gevoelige verbeteringen verwacht worden. Deze evolurie zal her voorwerp ui tmaken van een nallwlenend onderzoek in de loop van het werk jaar 1999. De Raad oordeelt het nuttig om in zijn jaarverslag een ulttrekselllit de studie van de FE E op te nemen, waarin de algemene beginselen in heri nnering worden gebracht: "De uitdrukking van een objenief oordeel is en blijft steeds het ultieme doel van de wenelij ke controle. De onafhankelijkheid() is hel voornaamSte (I) Arzonderlijk l;ebruikt gar Iwt woord "onafhankelijkheid" vaak aanleiding tO! misver-
standen bij de discussies hierover, omdat het woord dan blijkt te rereren.·n aan een critNium dat dl' berocpsbeodena:us lOuden mo~:{en bereiken. Het woord brengt de waarnemers tot de veronderstelling dat ten 1:><:!"$OOn die ten beroepsmatig oordeel uitsprt.<ekt, vrij moet zijn van elke l'Conomisclll', rinanci;::le or andere band die enigerlei afhankdijkhcid lOU kunnen vcroorlllhn. Uiteraard is dit uitgesloten. omdat elk individu in de samenleving relaties en banden van afltankelijkheid vertoom met alle andere kxltn. ~bsoluut
J13R - JMRVF.RSLAG 1998
middel waarover de wtudijkt rckeninSl'ncomroleur beschikt om aan tI' IOnen da! hij in S!:lal is om zijn Olxlmcht op objectieve wijze te vervullen, \'(Ianneer we het hebben over on:IOmnh-lijkheid, mocten twee aspc:çtell aan bod komen' •
d e onafh anke lijk he id van SecsI: een gees[elijh ingesteldheid die waarborgt dat alken mei overweginsen in verband met dt.' opdr-.Ichl rekening zal worden gehouden;
•
de schi jnbare onafhankelijkhe id: het ve rm ijden van
t~standen
en
omstandigheden die zo belangrijk :otijn dal een derde die daarvan kennis heeft de objectivlleit vnn de weuetijke comroleur in vmag
lOU
kunnen stel-
len,
De objeçtivileit is een wezenli jk Segeven voor elke Ix'rocpsbcocfenaar die zich een oordl't'l vormt. Zij dringl zich vooral op in hel geval van de wettelijke COnlroleurs. omdat hun beroc:psmlilig oordeel de recillen russen de partijen onderling kan beïnvloeden. Om hun objecrivitt'il tt.' vrijwaren. moeren de welldijke COnlroleurs die overwegen om werkzaamheden of een opdmchl ui[ Ie voert'n die ttn objectief oordl'f'l vereisen. rekemn,g hnu
VOOrt
tt.' zeilen. De in overweging [e nemen punten zijn opgenomen
onder volSendt.' rubrieken: De: ve: r wachtinge:n van de persone:n die: rec ht st reeks belang hebbe:n bij de auditopdracht tOn (-en weuig belang hebben in het rt"Sulraal ervan . Het algemeen belang en de gevolgen ervan voor de audiwpdrachl. Hierin dit.'nen begrepen re zijn de richtlijnen of de reglementering toepasselijk binnen de Europese Unie en ook de wetgevlllg en reglementering die
lil
de lidst:uen
van kr-.Icht is. De verplichting voor de vennoclIschappen om een externe en on:lfhankelijke controle van hun jaarrekening
[I"
lalen uitvoeren, zo.1ls bepaald
in de artikelen 51 van de 4de richtlij n en 37 van de 7de richtlijn, geruigt van de zorg vnn de lidswten om het belang van de aandeelhouders en van de derden te beschermen. Er we rd ("Cn bijzonder belang geheçtll aan het uitwerken voor gans Europa van een geheel van gelijkwaardige rechtsregels. wat de financii'le Illformatie betreft, die door de vennootschappen, dié op ct"n eenheidsmarkl concurreren, ter beschikking van het publiék mot't worden gesteld. Dit.' regels zIJn uitgewerkt en ten uitvoer gelegd. opd:n de gebruikers van de financiële staten vertrouwen zouden kunnen schenken aan de audltOpdrncht en aan de
IB R - JMlRvrR~IN.199H
financiële markt. Dit proces moet leiden tot een studie van de onafhankelitkheidsproblematiek niet alleen vanuit het ool;punt van de we[{e!ijke controleur, maar ook vanuit het standpunt van de l;ebruiker. De we[{elijke controleur moet niet alleen onafhankelijk zij n, hij moet er ook de schijn van hebben. De oml;cv inl; waarbinnen de werkzaamheden worden uitl;evoetd. Dit beo l; rip omvat hel kantoor van dl' we[{elijkl' controleur, het beroep en de l;emeenschap in de ruime zin. De bcdreiginl;cll voo r d e o bjecti vi teit die daadwcrkelijk aanwe:ál; kunnen zijn of de indruk l;even aanwezig omgevlllg.
te
zijn vanwege de verwaclHingen tn de
De beschermi ngsmaatregelen die kunnen worden uitgewerkt om de risi· co's ofbedreil;ingen weg re werken. De bedreil;ingen voor de objectivi teit kunnen verschillende vormen aannemen. Een aantal zijn van algemene aard; andere hebben van doen mt·t de omstandigheden die de opcJrocht eigen zijn. Om die te identificeren, moer de we[{elijke rekeningcomroleur die bedreigingen bestuderen in de omgeving waarin hij het [x·roep uiroefem. Hi j moet rekening houden meI de compenserende factore n tn de bcschtrmingsma;!rregelen die verder worden uireengtzer en die hem helpen bij hel wtgwerken viteit wegen.
V;!1l
de bedreigingen die op zijn objecti-
Onder dl· risico's en bed reigingen vermelden wij: •
de bedreigi ng o f hel risico verbond en aan het persoon lijk belang. Her betreft een bed reiging die op de objectiviteit V-Jn de we[{elijke rektningcOIHroleur weegt en voortvloeit uit een connict dat verband houdt met h(·t financii:'le of persoonli jk belang;
•
de bed reiging of het risico van zclfcontmle. Het bem:fr de schijnbare moeilijkheid zijn obiectiviteit te bewaren wanneer men zijn eigen werk moer controleren, indien een conclusie of een oordeel voortvloeiende uit een vroegere audit of een opdracht buiren de audi( in vraag moet worden gesteld of opnj(·uw gei'valueerd in her kader van ]Wt formuleren van een auditoord eel.
•
de bedreiging of het risico verbonden aan de vertegenwoo rdiging. Het betreft het risico dat weegt op de objectiviteit van de wettelijke controleur, wanneer hij pleit in het voordeel van zijn clit!nr (of tegen hem) naar aan leiding van confrOnlm ies of deb.1ttt"n op tegensprJak.
Il3R -
JM
RVl" RSI.,\( ,
1998
•
de bedreiging of het risico van familiaritei t of
Vlm
ven rouwen. I-Iet
betreft het ris ico waaman de wettdij ke controleur kan blootsta:m wanneer de persoonlijkheid of de eisenschappen van zijn cli~nt hem re sterk beïnvloeden e:n hem dan ook aanzetten tot een te sroel" Inschikkelijkheid ten aanzien van diens belansen. •
de bed re iging of het risico van int imidatie. liet betreft dc mosdijkheid dar de audilOr wordt seïntimidcerd door ecn bedreising, ttn dominante persoonlijkheid of door andere vormen van reële of ge\·rt't'Sde druk die door een cliënt of één van dieus vcnnmcn of nog, door een an(lere parrij worden uitgeoefend. Wanneer zij met bedreigingen worden geconfronteerd, moeten de wette-
lijke controleurs steeds overwegen een beroep te (Ioen op bcschermingsm:mtrcgelen of procedures die hel hen mogelijk maken die dreigingen te lareu ophouden of die af te zwakken. In sommige landen zijn die bescherm ingsmaatregelen in de wet of in de beroepsregels opgenomen. In die gevallen moet de \Venelijke conrroleur eveneens nagaan of hij zich wel behoorlijk naar de toepasselijke regels richt. PrOfl'Ssioneie rudustmfTen worden opgelegd aan de werrelijke controleur die de regels ovt"rtrecxlt, stmfTen die onder meer cen verboc:l omvatten het beroep uit te oefenen. Deze beschermingsmaatregelen en procedures, die Stttds in acht moeten worden genomen, dienen te omvanen: •
interne maatregelen die: het auditkanroor moet trefTen: die maatregelen worden opgeleS(1 en gecontroleerd door de toeziende aUlOriteit van het beroep, omdal zij toelaten de conflinrisico's te onderkenn rn. te documrnteren en af te zwakken, bijvoorbeeld: I) een algemrne conrroleomgeving die aanvangt met een beroepsmatige:
bcnadrring trn aanzirn van de problrmen van kwaliteit en ethiek en die rekenin/) houdt met de
w~arbor/)en
die een belfOuwbllar en regelmatig
gecomrolt'Crd systeem van intrrne controle biedt. 2) bepalingen die moelen toelUIen zich ervan Ie vergewiSSt'n dal (Ie personeelsleden voldoende op de hoogte en bekwaam zijn om elke vraag in verband mei onafhankelijkheid en objecriviteit door Ie spelen naar een andere auditor. die niel lal het aud incam behoort.
IBR -
jAAMVI:RSUlG
1998
3) her optreden van een andere vennoor, die nier aan de audiropdmcht heeft deelgenomen, om het dossier na te kijken of andere raad re geven. 4)
de bemiddeling van een de rde, bijvoorbeeld l'en comité van onaOmnkelijke leidinggevende personen of de raadpleging van een comrokQrgann van het beroep of vnn een andere wenelijke comroleur.
5) maatregelen die het mogelijk maken het conOictrisico
verminderen door de vemmwoordelijkheden en de informatie op te splitsen in V('rschillende afdelingen. IC
•
maatregelen d ie voor hel publiek zichtb:I:lr zijn en eventueel een openbare mededeling bevatten om uit te leggen hoe in een bepaald geval me! het conflicnisico re kening word! gehou(len en hoe her wordt afgezwakt.
•
een weige ring IC hand elen wanneer geen andere aangepaste oplossing voor een gerezen probleem kan gevonden worden." (officieul(' vertaling)
2.2.
Vrage n lijs t van de Hoge Raad voor h et Bed rij fs revisoraat e n de Accountan cy
De H o,ge Raad voor het Bedrijfsrevisoraar en de Accountancy heeft besloten een advies voor te bereiden betreffende de onafhankelijkheid van de bedrijfsrevisor en de aCCOuntant . In dit kader Jiet hij de Raad een vragenlijst geworden rond het thema van de onafhankelijkheid. De Raad van het InstiruUt heefr volgende antwoorden aan de H oge Raad gericht: 2.2. [.
A lg e m een
2.2. 1. 1. Het principe me r bNrekking tOt de onafhankelijkheid is vastgelegd in de artikelen 2 en 8, § 1 van de wet van 22 juli 195 3 inzake het Instituut der Bed rijfsrevisoren en door de artikelen 81, § I en 84 van de wet van 21 februari L985 inzake het Instituut der Accountants. Verder zijn bijkomende regels opgenomen in het koninklijk besluit van 10 januari 1994 inzake het I!lstiruur der Bedrijfsrevisoren en in he t koninklijk besluit van 1 maart 1998 inzake he r InstiruUt der Accountants. De kwestie van de onafhankelijkheid verdient een voortdurende aandacht , maar er bestaat ,geen noodzaak om de wenelijke bepalingen, die zo on lan,gs werden aangenomen, te amenderen. Indien de H oge Raad een advies wenst uit te brengen over de wijze waarop de nieuwe teksten wor-
lBR -
J " MVl:lt SI."G
1998
den toegep.'lS[, is de Raad uiteraard ,graag bereid om s.'\nH.'n met de Ho,ge Raad te onderzoeken welke voorstellen zouden kunnen worden geformuleerd met het oog op een becere werkin,g van het toepasselijke stelsel. 2.2. [.2. De Raad van her [BR onderstreepr de noodzaak om de in België toepasselij ke deonrolo,gische regels re blijven kaderen in de context van de internationaal aanvaarde regels; meer in her bijzonder kan verwezen worden naar de Code oJ Elb;rJ Jor ProJmio1la/ A((()lIIl1a1llJ van de 11Ile/"llal;ol/ol Pederalio1l oJ ArrO/llllal/1J (IFAC) (herziene versie van januari [998). Met berrekkin,g wr de funerie van commissaris-revisor, kan eveneens gerefereerd worden aan het Grocnboek van de Europese Un ie inzake de rol, her staruur en de aansprakelijkheid van de wecrelijke comroleur van de rekeningen in de Europese Unie (I>"bl. E.G., nr. C 321 vun 28 okrober 1996). De Raad verwijsr eveneens naar de standpunten van de Ffdér(JI;OIl des Expem COlI/plflbleJ E"ropteliJ (FEE) in het advies van januari 1996, wa.'\rin versch ill ende vragen die door dt' Hogt' Raad worden geste ld , aan bod komen. 2.2. 1.3. De artikelen 18/" en 1&/lIa(" van de wer van 22 juli 1953, die toepassel ijk zijn op de accountants via her artikel 84 van de wet van 21 februari 1985, zoals ,gt'w ijzigd door de wet van 13 april 1995, bieden een voldoende kader voor de Insriruten om te kunnen waken over de nuleving van de onafhankelijkheidsregels. \'Qat de functie van commissaris-revisor betreft, past het Instituul der Bedrijfsrevisoren deze wenelijke bepalingen toe door <'''en confracerne le controleprocedure te organiseren. waarbij de nadruk wordt gelegd op de nalevin,l;; van de technische normen, op de deontologische aspecten van her beroep en op de oT,I;;anisarorische aspecren van het kantoor. Dit systeem heeft het voorwerp uitgemaakt van een recente enquête van de FEE op verzoek van de Europese Commissie, en blijkt één van de meest efficiënte sys-
cemen ce zijn binnen de Europese Unie. Verbeteringen zijn steeds mogelijk. Er wordt overwogen hiertoe over te gaan aan het einde van de evaluaril' over de aan de gang zijnde derde cycl us van d!' confmternde controle. Bovendien kan aangestipt worden dat in de voorbij!' jaren verschillende roepassingsproblemen van de onanlankelijkh!'idsre,l;;els doorverwezen zijn naar de tlIchtinstamies. Deze tuchtinstanries leveren een betekenisvolle bijdr'.1ge aan de evolutie v:ln h!'t ,l;;ehf't'] van de ethische regel,l;;eving, hoe-
IBR -
J MKv rK ~I.A{.
1998
wel de Raad zich bewUSt is van het ultiem karakter van de disciplinaire procedures voor de leden die er het voorwerp van uitmaken. 2.2. 1A . De Hoge Raad vraagt zich af welk onderscheid er in voorkomend geval zou moeten gemaakt worden tussen de onanlankeli;kheidsregels in functie van de desbetreffende opdrachten. Deze vraag is uiteraard van belang, want men kan niet zomaar dezelfde regels toepassen op de op~ drachten van bijstand of advies enerzijds en, anderzijds, op de oo rdeels~ opdrachten of de "assllfance"~opdrachten (beschouwd als revisorale op~ drachten door her koninklijk besluit van 10 januari 1994).
De en ige regel die onder alle omstandigheden moet worden toegepast, is het algemeen voorschrift inzake belangenconflicten, [envijl de andere aspecten, die meer verblllld houden met de schijnbare onafllankeJijkheid, genuanceerd zouden kunnen worden. Men kan begrijpen dat de vereisten strenger zijn wanneer de bcroepsbeoefenaar een deskundig oordeel uitbrengt over fjnanciï:le sraten of waar~ deringen, die bestemd zijn om openbaar te worden gemaakt en waarop derden hun economische beslissingen steunen. Men moet evenwel oordeelkundig handelen want een aantal recente opdrachten, wals deze die de Hoge Raad opsomt, hebben eveneens betrek~ king op het algemeen belang. Wat de opdrachten betreft die ingevoerd zijn door de werten op het gerechtelijk akkoord en het fllilJissement, zal het toezicht door de rechtbank evenwel een aanzienlijke waarborg zijn in de ogen van het maatschappelijk verkeer. Het is dan ook niet onontbeer~ lijk om in dit verband fundamentele hervormingen door te voeren. De uitvaardiging van aanbevelingen of normen, die worden voorbt-reid door de Instiruten en voomfgaandelijk aan de Hoge Raad voor advies voorgelegd, lijkt voldoende om op korre termijn tegemoet te komen aan eventuele problemen. 2.2.2.
Speci fieke vragen m e t betrekking
tO(
de com missaris funct ie
2.2.2. 1. [n de vennootschappenwel wordt het principe van de onafhankelijkheid vooropgesteld en wordt voor het overige verwezen naar de regels rond het beroep van bedrijfsrevisor. Deze formule houdt de noodzakelijke garanties in voor het respecr van het onafhankelijkheidsprincipe. Hel koninklijk besluit van 10 januari 1994 beval in hoofdsruk 111 de bijzon-
dere regels met betrek king rot de onafhankelijkheid bij het uitoefenen van een revisorale olxlrache. Deze reJ:;els zijn rrouwens veel meer precies en strenger dan de reJ:;els die voor 1985 werden H>eJ:;epast met berrekkinJ:; rot de functie van commissaris-revisor. Tijdens de voorbereidendf." wf."rkf."n van de wet van 2 I ff."b ruari 1985 tot hervorminJ:; van het bedrijfsrevisoraar, heeft de Kamercom missie lIitvoeriJ:;f." debatten gew ijd aan deze aangelegenheid en werden de regeringsvoorstellen herzien, inzonderheid met df." bedoeling om dezelfde regels toe te passen op df." commissaris mandaten en op de andere opdrachten (Verslag VERIIAEGEN, PtI/-/. SI., Kamer, 19821983,552/35, p. 37-45, in het bijzonder p. 44). Men hoeft deze d iscussie dan ook niet opnieuw te voeren; een onderscheid tussen de positie van de commissaris-revisor en de positie van de bed rijfsrevisor bij tussenkomst inzake controle van de.' inbreng in naclIm en de quasi-inbreng of inzake fusie en splitsi ng is bi jgevolg niet aangewezen. 2.2.2.2. De Hoge Raad brengt de vraag omtrem de rotatie van de mandaten (beperking van de mogelijkheid om de mandaten te hernieuwen), cer spra ke. Deze vraag is reeds aan bod gekomen op Europees niveau. Het idee om de rorat ie van de commissa rissen op te leggen, is niet weerhouden, omdat hierdoor de efficiëntie van de comrole zou verminderd worden en omdat dit bijzondere ris ico's met zich zou meebrengen. Er kan worden opgemerkt dat het systeem eveneens in Belg ië werd opgeheven, waar de Com missie voor het Bank- en Financiewezen destijds dit stelsel toepaSte op de kred ietinstellingen. Het invoeren van een romtie van de mandaten van de commissarisrevisor lijkt geen aanzienlijke bij komende garanti('s op te leveren voor de onafhankelijk heid. Een rotatie organiserf."n door de vervanging van de ver· tegenwoordiger van de ven nootschap bij het uitvoeren van controleopdrachten is ook geen aanvaardbaar alternatief. Dit zou inderdaad een ongelij kheid scheppen in de concurrencie tussen de verschi llende kantoren en voornamelijk ten aanzien van de één persoonskancoren. 2.2.2.3. De Hoge Raad vraagt zich af wat her eventueel nut zou zijn van een beperking van het aantal mandaten per bedrijfsrevisor. Deze vraag is tevens aan bod gekomen in het Parlement ter gelegenheid van de voorbereiding van de wet van 29 juni 1993 [Ot wijziging van de vennootschappenwet (Pari. SI., Kamer, 1991-1992, 49 1/5, p. 41). Deze aangelegenheid
IB R -
JAARVERSLAG
1998
houdt evenwel geen verband met het aspect van de onafh ankelijkheid, maar met de kwaliteit van de beroepsuitoefening. Een dergelijk voorstel lijkt moeil ijk haalbaar, want dit systeem vereist een ingewikkelde combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve criteria, wil men vetmijden dat het onrechtvaardig zou zijn. Het vooropstellen van een maximum aantal vennootschappen die zouden kunnen worden gecontroleerd, heeft geen enkele betekenis, gezien het verschil in omvang van de vennootschappen, het bestaan van groepen, de verschillende organisatie van vennootschappen, senorale bijzonderheden, enz. Bovendien moet men rekening houden met her feit dar de controle meer en meer geschiedt in de schoot van gesrructureerde kanroren, waarvan de organisatie eveneens door het Insriwur wordt gecom roleerd via de procedures van de conftaternele con~ trole. 2.2.2.4". De Hoge Raad wenst het standpunr van de Raad van her Insrituut der Be
IBR -
JAI\RVU~LA('
1998
Commissie voor de Overheidsopdrachten omHem de vormvereisten van de aanbest("(ling en de selecriecriterÎa{l). 2.2.2.7. De honoraria van de commissaris-revisor zijn een bekommernis voor de Commissie van Toezicht. De Raad van het Instituut der Bed rijfsrevisoren is niettemin van oordeel dar de recenre rechtspraak inzake de barema's en de tussenkomsr van de professionele ordes op het vlak van honoraria, aanspoort [Ot bijzondere voorlichtigheid. De Raad heeft geenszins de bedoeling druk uit te oefenen op de vergoeding maar wel om erover te waken dar voldoende werkzaamheden worden geprestt't'rd om een kwalitatieve audit te garanderen. Rekening houdend met de beslissingen van de Raad voor Mededinging met betrekking tor de barema's van de archirecren(2), wordt er nier meer overwogen om een barema op te stellen. Toch is de vraag niet opgelost. Honoraria die kennelijk ontoereikend zijn, zullen meestal ofwel een onderschatting aan het licht brengen van de uit te voeren werkzaamheden die nodig zijn voor het afleveren van een verklaring in overeenstemming met de normen, ofwel wijzen op een zogenaamde "low balling" praktijk, die laakbaar is op ethisch vlak. 2.2.2.8. De Hoge Raad stelr zich vragen omHent de ~ op internationaal vlak uitvoerig bestudeerde ~ :wngelegenheid inzake de gelijktijdige uitvoering van audir- en adviesopdrachten. Deze kwestie maakt het voorwerp uit van uitvoerige debatten op internarionaal vlak. Zoals benadrukr door cle Regering in her Verslag aan de Koning, dat het koninklijk besluit van 10 januari 1994 bet reffende de plichten van de bedrijfsrevisoren voorafgaar, is het aan.gewezen dar Bel.gië een positie zou innemen die overeenstemt mer de Europese visie. \VIe verwijzen hierbij naar de para.grafen 4. I 3 en 4.14 van het Groenboek van de Europese Commissie. Deze bepalingen lijken geen enkele wijziging van de in België roepasselijke regels re vergen. De Hoge Raad srelt zich vragen over de maatregelen die werden genomen in de schoor van de netwerken om de onafhankelijkheid en de objectiviteie van de commissarissen- revisoren te verzekeren. Een aantal jaren geleden heeft de Hoge Raad zelf terzake een enquête uitgevoerd. Aange-
p. 130. (2) Zit" hierna. hoofdslllk 1.9. p. 56.
(I) Zie hierna, hoofdslllk V.6,
IB[{
- ) AARV[R~I.M'
[ 998
zien het over feiten kwesties gaat, is het niet mogelijk hierop op kone termijn een antwoord te geven waarbij de informatie van de Hoge Raad op substantiHe wijze zou kunnen worden aangevuld. Men moet er op wij zen dat, binnen de Belgische context, de scheiding russen activiteiten van audit en advies reeds op brede schaal wordt doorgevoerd via het oprichten van aparte juridische structuren voor de verschillende professionele activiteiten. Dit heeft de wetgever evenwel niet belet om het concept van beroepsmatige samenwerking vrij aanzienlijk uit te breiden via de defin itie van het artikel I van het koninklijk bes lui t van 10 januari 1994. Met betrekking rot de activiteiten die worden uitgeoefend binnen de netwerken, dringen zich twee voorafgaande opmerkingen op: vooreerst kunnen we hier alleen de activiteiten behandelen van de Belgische ondernemingen die lid zijn van deze netwerken. Bovendien is het niet mogelijk een exhaustieve opsomming van de activiteiten te geven, hoogstens alleen soonen van activiteiten. H ier mee rekening houdend, kunnen volgende activiteiten worden vermeld die werden geïdentificeerd in het onderzoek van de dossiers, wals uitgevoerd door het Instituut der Bedrijfsrevisoren in toepassing van arcikel30 van het koninklijk besluit van JO januari 1994: wettelijke controle, controle van inbreng en quasi-inbreng andere wecrelijke opdrachten boekhoudkundige expertises voeren van boekhouding fusies en acquisities juridisch en fiscaal advies met inbegrip van vertegenwoordIging vertegenwoordiging inzake BTW informatica-advies en EOP-audit advies en verificat ie inzake miliNt actuanaat beheersadvies advies inzake personeelsselectie en assistemie aan de interim-managers . Er kan hierbij eveneens verwezen worden naar de studie van de FEE inzake het domein van activiteiten van de professioneJen inzake boekhouding in Europa (FE E AP 281-294). Hi eruit blijkt dat de bovenvermelde lijst grotendeels samenval t met de ervaring in de andere lidstaten van de Europese Unie.
IBR - jAARVF.RSLAG 1998
De Hoge Raad wensr revens informarie te bekomen over het deel van de inkomsten dar voortvloeir uit de activiteit van be
2.2.3.
Conclus ie
De Hoge Raad vraagt zich af of er zich nieuwe mam regelen opdringen reneinde de onafhankelijkheid van de beroepsbeoefenaars re beschermen. Bi j wij ze van conclusie van dit verslag, meent de Raad van het lOR dal men voornamelijk moet werken aan (.""('n verdere onrwikkding van de beroepsdoctrine in hel kader van de toepasselijke teksten. Voor de ni euwe opdrachten komt het aspect van de onafhankeli jkheid aan bod in de normen en aanbevelingen van de Instituten, naargelang de specifieke situatie; zools het hoort zal de Hoge Raad hierover geraadpleegd worden.
IO n -
JAAMVEK~WlG
!998
Wat ren slarre de vmsen beHefr die duidelijk omStreden zijn, lijkt het aanSewezen om nier aanzienli jk af te wijken van de besl issi nsen die voorlisgen in de schoor van de Eu ropese overheden.
3. "COMITE ACCOUNTANTSCONTROLE" VAN DE EURO PESE COMMISSIE In her verslag over het jaar 1996 deelde de Ra.1d zijn advies mede betreffende het Groenboek van de Europese Commissie inzak de rol, de positie en de aansprakelijk heid van de wettelijke rekeningcontroleur in de Europese Unie. Wij herinneren eraan dat dit docu mem uitermate belangrijk is voor het beroep omdat her de grote li jnen schetst van het Europees beleid im·..1ke de weHelijke controle van de jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening. In de loop van her jaar 1998 bracht het Europees Parlement een advies uit over het Groenboek en was er een mededeling van de Europese CommissieO). In haar mededeling van 29 april 1998, vestigr de Commissie de aandacht erop dar zij de bedoeling heeft de bezinning over de auditfunC(ie VOOrt te zetten in de schoor van t'en specia.11 daarroe samengeroepen comité. Volgens h('( Parl emem dient dit comité de ruimst mogelijke waaier van gebru ikerscategori(-ën van de auditvers!agen samen te brengen. Van haar kant verkla.1fde de Comm issie (paragraaf 3.2.) dat zij de aanwezigheid zou toejuichen van vertegenwoordigers van de organisaties die op nationaal niveau standaarden voor de accountamscontrole opstellen. Zich richtend naar die wens, heeft de Belgische Regering her Insriruur uitgenodigd om deel te nemen aan de werkza.1mheden van het Comité via zijn voorzitter en directeur-generaal. Ook de Hoge Raad voof her Bc
3.1. Opdracht va n h et Comité Accoumantscontrole De Europese Commissie stelt vasr dat er een consensus beStaat omtrem her belang van de auditfu ncrie, dar de Europese Unie een referrekader (I) M«I~delm8 van dl' Europese Commissi~ bo:trelTend~ de weueliJk~ comrol~ in d~ Europese Unie: verde~ malurt"gclen. 98/C 143/03. PNbl. EG. CI43 ".In 8 mI.'; 1998.
IBR
- )AAf{Vf.f{SI..-l.G
1998
moer uitwerken op het vlak van de audit en dar d it kader - in de mate van het mogelijke - moer verder bouwe n op de besraande internarionale normen.
''Oe algemelle doelmllingell l'dl/ de door de Commissie /!()()rgeslelde aanpak zijll bij te dl'agell tot een algellie/le kU'a/iteilltff'/Jogillg l/(lli de aCCOlllllalltSfOlllro/e in de EU, die lIiteindelijk ten goede zal komen aall "I degelIelI die bij bet bedl'ijftleam zijn betrokkm, en de si/llatie inzake !Jet /lrij /.'trl';r/)tm /'dll {I(rOl/1lla11fSdimstel/ te /'trbeterell. '0( J! De opdrachten van her Com ité Accou manrsconrrole worden als volgt omschreven:
"- onderzoek I'enirbten naar de bestaande ilJtematiol/ale ,t",u/aardeu /'00" a(rofl1llallls(o/lfrole eII hUll toepassing in EU-t'erballd tel/eillde Ie bepalel/ of de toepassing Vtm deze stal1dtltlldm /'I)//edig 1'OO,"'Ziet in de behoefte a(ll/ standaarden op dit gebied ilJ de EU, dm! wel of er leemlen diwell Ie 1/I00·dm opgef'/dd: - bijdrngm tot de lI'e,.kZ(l(llllhedell 1)(111 het l /Ilerll(ltÎol1(1le Comilé 1'001' AaollllftllllJpmkfijken (IAPC)I'dll de IlI/emdtiondJe Fedel'atie /'(/11 Aa0Il11t(lms (II~C), //Iet illbegrip I'tlll bet (oiifriineJ"m /!(lil de sl(l!ldpllllltn Ol'tl· ontwerp-tekstell; - bestllderell 1'(111 de ill de lidstalen besladllde kW(I/itei!Sroml'o/este/sels op hel gebied vall de (Ir(Olimall!Sr01ltrole en I'al/ el'e11lmle I'om'stellen 1'001' /'erbereI"I/lg; - beslllderm V(l1I te/l s(l/llemlel 1'/11/ door hel Europese ({CCO{(/lIa1J/slJe,'oep ontu'ikke/de bnsisbegimelt1lfl(Jor O1/t1fhallkelijkheid"(2!.
3.2. Onder zoek van d e sys tem e n van kwaliteitscontrole Ingevolge haar mededel ing heeft de Europese Com mi ssie zonder verwijl een "Committee on Aud iting"' samengeroepen dat voor het eerst is bijeengekomen op I I en 12 mei 1998. De deelnemers hebben ee rst van gedachten gewisseld over de gewensre method iek. Er kwam een consensus tor stand om zich achter het voorstel (I) Vool7IQf/lide mededû;lIg, paragraaf 4.2 _ (2) Ibidem, pam,graaf 3.4.
IB R -
jAAllvERSI.AG
1998
van de Commissie te scharen en een model van gecontroleerde zelfregulering ("'monitored self-regulation") te verkiezen boven elke nieuwe vorm van wetgevende muatregelen. De hoofd brok van de eerste vergadering was gewijd aan een bespreking van de systemen van kwaliteitscontrole, binnen de Europese Unie, voor de werkzaamht'den van de auditor, Het Comité heeft kennis genomen van een uitvoerig verslag van de FM/ra/io/1 des Experts COlllpltJbles EIII"opéellJ (FEE) betreffende de systemen voor kwaliteitscontrole in de Europese lidstaten. Bij wijze van illusmlrie is het Instituut der Bedrijfsrevisoren door de FEE en de Europese Commissie gevraagd hee systeem van confraternele controle voor te stellen dat in ons land van toepassing is. De ondervoorzitter van het Insriruur, de heer Ludo SWOLFS, die overigens ook voorzitter is van de Commissie van Toezicht, heeft een uiteenzetting gehouden die bijzonder werd geapprecieerd. Na deze bespreking, bestudeerde het Comité volgende vragen: \'<'elke zijn de minimumvereisten voor de personen die mee de controle worden belast? \Welke criteria worden gehanreerd bij de selectie van de aan controle onderworpen personen? Moer df." conrrol(> tegelijk slaan op de audimormen en op de deonrologische normen? Moeten de resultaten van de conrrole noodzakelijk openba.1f gemaakr worden? Moeten niec-beroepsbeoefenaars noodzakelijk betrokken worden in de eindfase van her concroleproces? De Europese Commissie heeft verklaard dat het haar bedoeling IS om haar werkzaamheden samf."n te vatten in een documenr dac specifiek aan de kwaliteitscontrole is gewijd. Algemeen mag worden aangenomen dat het bestaande systeem van confraternele controle, dat door het Instituut der Bedrijfsrevisoren word t toegepast, niet wezenlijk door de voorStellen van de Commissie op de helling zal worden gezet. Toch werd duidelijk dat er f."f."n vrij uitgesprokf."n voorkeur bestaat ten gunste van een bepaalde publiciteit van de vaststellingen die in de loop van de controlewerkzaamheden worden gedaan.
IBR -
J AAI<.\' I R~I.A(;
199R
3.3. Co m role no rme n Een rweede vergadering van het Comité vond eind november 1998 plaats. Het was de bedoeling de verenigbaarheid na te gaan russen de controlenormen in de verschillende lidstaten van de Europese Unie en de internationale normen. Eens te meer kon de Europese Commissie steunen op de opmerkelijke voorbereidende werken van de Fédéral;QII des E".:perls CQ/Ilplab/es ElII"Qpéens (FEE). De studie beschrijft de mechanismen voor de goedkeuring van de conrrolenormen in de verschillende landen en geeft een zeer nauwkeurig overzicht van de verenigbaarheid russen of de leemten in de nationale normen in vergelijking tor de internat ionale auditnormen (ISA's). Wat België betreft, bestaar een zeer ruime samenhang tussen de concrolenormen van het Jnstitullt der Bedrijfsrevisoren en de normen van het JFAC (l1/ferl/tlliQ1/al FederafiM of 1\((Qf(1/f(lIJ/J}. Er bestaan maar weinig verschillen; toch is her zo dat een klein aantal teksten, die nier cot de belangrijkste behoren, tot op heden nog niet zijn omgezet. Na de voorstelling van de studie door de vertegenwoordigers van de FEE, heeft het Comi[!~; zich gebogen over verschillende vragen die door de Europese Commissie werden gesteld en waaruir in eerste instantie blij kt dat de internationale controlenormen beschouwd kunnen worden als een aanvaardbare basis voor de harmonisarie van de auditprakr ijken binnen de Europese Unie. Al vlug is gebleken dar de internationale normen in de lidstaten op verschillende wijzen worden aangewend. Sommige landen hanteren de inrernation~l le normen ongewijzigd als lokale standaarden, terwijl in andere lidstaten dan weer belangrijker verschillen worden vastgesteld. In België werden de conrrolenormen voor het eerst in 1977 goedgekeurd , dus nog vóór de oprichting van het comité voor auditnormen van het IFAC. En zelfs al zijn de Belgische normen rechtstreeks door de internationale teksten geïnspireerd, toch is het gebruikelijk dar een originele tekst wordt uitgewerkt, die alle nodige verwi jzingen en bijzondere punten bevat die de lokale juridische contexr voorschrijft. Uit de besprekingen blijkt dat rond verschillende thema's belangrijke verschilpunten blijven bestaan tussen de diverse Europese landen. Dit is onder meer her geval voor de vragen rond het nazicht van de inrerne conIB R - ) MRVI:KSlJIG 1998
trole. de relaties Hlssen verbonden partijen, het jaarve rsla~ en in zekere mate ook de beschouwin~en betreffende de naleving van de reglementering. Verschillende delegaties legden er de nadruk op dat de verschillen in controlemedlOdologie nier mogen worden overschat; de belangrijkste verschillen sinteren zich op het vlak van de aanvullende raken die verder reiken dan het domein van de audit. De Europese Commissie had op de agenda ook nog de bespreking ingeschreven van een bezinningsnora betreffende de rol van de wettelijke controleur van de jaarrekening die met fraude wordt geconfronteerd. De analyse stoelt op de internationale norm ISA 240. De Commissie wilde weten ofhet mogelijk was om op basis van deze norm te komen rot een coherent optreden van de audirors in Europa. Zij stelde ook voor dar misschien verschillende methodes konden worden gevonden die van aard zijn om de efficiëntie van de audit op di e vlak op te drijven, inzonderheid dan ten opzichte van de belangrijkste vennootschappen. Onder de maatregelen die worden vooropgesteld. vinden we onder meer de melding van elke vast~estelde fraude. niet alleen aan de ondernemingsleiding, zoals in de internationale en ook in de Belgische aanbeveling vereist is(]), maar ook aan een overheidsinstantie. In verschillende lidstaten werd al een dergelijke evolutie vastgesteld, onder meer naar aanleiding van de strijd tegen het witwassen en in de domeinen die ressortf."ren onder de prudent iële controle. Deze evolutie gaat gepaard met een ontheffing van enige aansprakelijkheid voor de verklaringen die te goeder trouw worden gegeven. Daarnaast suggf."reerde de Europese Comm issie ook nog een aanvullende doelstelling voor de audit, in de vorm van een verplichting om aan de ondernemingsleiding verslag uit te brengen over de frauderisico's, die door de auditor tijdens zijn controlewerkzaamheden op de jaarrekening worden vastgesteld. Aansluitend op de besprekingen heeft de Commissie haar bedoeling verduidelijkt om een synthesenora op re stellen die ter besprekin~ op een volgende vergadering van her Comité zou worden voorgelegd.
(I ) CoJllroJeaanbevding van 5 juni 1998 in;t.;lke (zie bijlage 2).
IBR - j MRVERSI.JIG 1998
fr~ude
en onwettige handelingen, § 5.2.4.
3.4. Con trole van de jaarreke ning d ie overee nko m stig d e intern at io n ale boek ho udno rm e n is o pgeste ld De Europese Commissie heeft het Comité Accountantscontrole ondervraagd omtrent her controleverslag dar moer worden uitgebracht wanneer de jaarrekening volgens de lAS-normen is opgesteld. De vraag is bijzonder relevant, rekening houdend met onder meer twee belangrijke passussen uit de lAS-norm I, waarin wordt gesteld dat: een jaarrekening niet als in overeenstemming m('( de internationale boekhoudnormen mag worden voorgesteld, indien die niet in alle opzichten conform is met de vereisten van elk van de toepasselijke normen en met elke interpretatie van het "Standing Interpretation Comminee··(lAS 1.10)en de niet-gepaste boekhoudkundige verwerkIngen nier mogen worden rechtgezet via een vermelding in de toelichting van de aangewende boekhoudpraktijken of via enige andere vermelding of verklarende noot. Rekening houdend mer deze gegevens, ging de Commissie ervan uit dat er drie mogelijkheden besta:m: het gelijktijdig bekendmaken van twee jaarrekeningen die beide normensystemen eerbiedigen; de opstelling van de jaarrekening conform de richtl ijnen en mer in de toelichting de nodige reconciliaties ten opzichte van de internationale normen. Nu al is geweten dat in dergelijk geval geen gewag zou kunncn gemaakt worden van de naleving van de lAS-normen, maar indien geen vermelding in die zin is opgenomen, zou de auditor een verslag zonder voorbehoud kunnen afgeven; de opstelling van de jaarrekening con form de richtlijnen en met in de toelichting de reconciliaties volgens de lAS. Indi en, anders dan in voorgaande hypothese, de ondernemingsleidmg spreekt van de naleving van de internationale normen, zou de auditor aldus verplicht kunnen zijn om in zijn versla,g een voorbehoud te maken. Volgens de Europese Commissie zouden de vennootschappen, onder normale omsrandi,gheden, bij machte moeten zijn om een jaarrekening op t~ stell~n conform d ~ richtlijnen en de imernarionale normen. In die gevallen waar er echter een conflict bestaat russen beide referentiekaders, moet de voorkeur uitgaan naar de richtlijnen omdat deze wettelijke teksren zijn.
IBR -
j AIIR VI:R SL-IG
1998
4. WITWASSEN 4 .1 . Wet van 10 augustu s 1998 - gevolgen voor de bedrijfsrev isore n De wet van 10 augustus 1998 (BelgisdJ Staatsblad van 15 oktober 1998) wijzigt de wet van II januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële Stelsel voor het witwassen van geld. Artikel 2bis van de WCt van 1993 neemt in het toepassingsgebied van de wetgeving op "de naruurlijke personen of rechtspersonen die lid zijn van her Insriwur der Bed rijfsrevisoren, overeenkomstig artikel 4 rot 4re,. van de WCt van 22 juli 1953 houdende oprichting van een [nsmuur der Bed rij fsrevisoren, die in België acrivireáen uiroefenen", De externe accounranrs, !ltuuurlîjke of rechtspersonen, vallen eveneens onder de toepassing van de wer. Verder wordt een t1Hikel L4biJ in dezelfde wet ingevond. Naar luid van die bepaling zijn de personen bedoeld in artikel 2bis, 1° tot 4 ° (onder meer de revisoren en de accountants) die in de uitoefening van hun beroep feiten vaststellen waarvan zij weten dat die verband houden met het witwassen van geld of die bewijsmateriaal voor het witwassen van geld kunnen vormen, verplicht om daarvan de Cel voor financiële informatieverwerking (CFI) onmiddell ijk op de hoogte te brengen. Van bij de bekendmaking van de wer, heefr de Raad een omzendbrief a.1n de leden gericht waarin hij de aandacht veseÎgt op verschillende belangrijke elementen die zonder verwijl geïntegreerd dienen te worden in de revisorale praktijk. 4". 1.1.
Ide ntific atie van cliënte n
De bedrijfsrevisor moet zijn cliënt identificeren aan de hand van een bewijsswk, waarvan een afschrift wordt genomen. Dit afschrift wordt gedurende ten minste vijf jaar na het beëindigen van de relaties met deze cliënt bewaard. De identificatie betreft de naam, de voornaam of - voor rechtspersonen - de firma, het adres of de maatschappelijke zetel. Ingeval van twijfel of de cliënt wel voor eigen rekening werkr, moeren alle redelijke maatregelen getroffen worden om de uwre identi teit van de opdrachtgever te achterhalen. De identificatieverplichting moet ingebouwd worden als een onontbeerlijk onderdeel van de acceptati eprocedure van cliënten (zie in dit verband de IBR-controlea.1nbeveling van 4 februari 1985 inzake de aanvaarding van een comroleopdrachr door een bedrijfsrev isor).
4 .1. 2.
Vormi ng e n uitwerke n controleprogramma's
De bedrijfsrevisor is eHoe gehouden om passende maatregelen te treffen zodat hijzelf en zijn medewerkers vertrouwd geraken met de cOépassing van de wltwaswer. Zo is he( noodzakelijk dat men de nodige vorming volgt om de verrichringen en feiren die met het witwassen van geld kunnen verband houden, re leren onderkennen en gepast te reageren. De bedrijfsrevisor dienr zich bewUSt te zijn van het belang om zijn vermoedens of vaststellingen in de werkdocumenten te documenteren en zijn controleprogramma desgevallend hierop af te stemmen. 4.1. 3.
Meldingsplicht aan de Cel voor financiël e infor matiever werking
De bednjfsrevisor moet onmiddellijk de Cel voor financiële informatieverwerking comacteren, wanneer hij in de uitoefening van zijn beroep fe iten vaststelr: • waarvan hij weer dat ze verband houden met het witwassen van geld, of • die bewijsmateriaal voor het witwassen van geld kunnen vormen. De bedrijfsrevisor mag in geen geval de berrokken cliënr of derden ter kennis brengen dat informatie werd medegedeeld aan de Cel voor financiële informatieverwerking. ~ \lIrat /t'ordtl'CI's taall
ol/dcl"
" Il ,i/'/'(/sSCII 1"(lIJ
geld'?
Er is sprake van witwassen van geld in de volgende omstandigheden: • de omzening of overdracht van geld of activa met de bedoeling de illegale herkomst ervan ce verbergen of te verdoezelen of een persoon die betrokken is bi) een misdrijf waaruir dir geld of deze activa voortkomen, re helpen ontkomen aan de reclHsgevolgen van zijn daden; • het verhelen of verhullen van de aard, oorsprong, vindplaats, vervreemding, verplaatsing of eigendom van geld of activa waarvan men de illegale herkomst kent; • de verwerving , het bezit of het gebruik van geld of activa waarvan men de illegale herkomst kent; • de deelneming aan, de medeplichtigheid tot, de poging tot, de hulp aan, het aanzercen tot , het vergemakkelijken van of her geven van raad betreffende één van de in de drie voorgaande punten bedoelde daden.
De herkomst van geld of activa is i/leglwl wanneer deze voorrkomen uit: I ° een misdrijf dat in verband sta.1t met (onder meer): ille~ale drughandel, illegale handel in wapens, goederen en koop~ waren, ... fraude ten nadele van de financië le belangen van de Eu ropese Unie; ernstige en georgan iseerde fiscale fraude waarbij bijzonder in gewik~ kelde mechanismen of procédés van imernationale omvang worden aangewend; omkoping van openbare ambtenaren; 2° een beursmisdrijf of een onwettig openbaar aant rekken van den;
spaa rgel~
3° een financiële oplichting, een gijzeling, een diefstal of afpersin,g met geweld of bedreiging, of (-en bedrieglij ke bankbreuk.
... AII/lSlmfkelijkbeid Er kan geen burgerlijke rechtsvordering, straf~ of ruchrvordering worden ingesteld en evenmin een professionele sanctie worden uitgesproken tegen de bed rijfsrevisor die te goeder trouw een inlichting aan de Cel voor finan~ ciële informatieverwerking verstrekt. Leeft de bedrijfsrevisor de meldin,gspliclH aan de Cel voor financiële informatieverwerking nier na, dan $felt hij zich blom aan sanct ies vanwege het Instituut der Bedrijfsrevisoren.
/-loe If(wg ifte dOlm? Elke aan,gifre d ient schriftelijk te gebeuren aan de Cel voor financiële informatieve rwerking, Gulden VJieslaan 55, bus I, 1060 Brussel.
4.1.4.
Ve rstrckk c n van inlic ht ingen o p verzoek va n de Cel voor fin anc ië le info rm at ieverwe rking
De Cel voor financiële informarieverwerkin,g kan alle nuttige inlichtingen opvragen bij de bedrijfsrevisor. De bedrijfsrevisor heeft het recht deze inlichtingen aan de Cel te verstrekken, zonder aflikel 458 van het Strafwetboek inzake het bcroepsgehei m re schenden. 113 R -
J IlAKV E II.~l.~(;
1998
4 .2 . Fin anc iering van de Ce l voor fi n anc iële in fo rm at i e~ verwe rking Artikel I I, § 7 van de wet schrijft voor dar de Konin!: bij een in Minister~ raad overlegd koninkl ijk besluit de bijd ra!:en in de werkingskosten van de Cel die verschuldi!:d zijn door de in de artikelen 2 en 2bis bedoelde ondernemingen en personen, alsook de wijze waa rop deze worden geïnd, bepaalt. H et koninklijk besluit van JO augustlls 1998 (Belgisrh Staatsblad van 27 oktober 1998) wijzigt her koninklijk besluit van 11 juni 1993 in~ zake de samensrellin!:, de organisatie, de werking en de onafhankelijkheid van de Cel voor fin anciële informatieverwerking. Artikel 12 van dit aldus gewijz igd koninklijk besluit stelt in paragraaf 2 dm de bijdra!:e 1.000 BEF bedraagt voor de nmarissen, de bedrijfs~ revisoren en de externe accountants, respec tievelij k bedoeld in an ikeI 2bis, 1°,3° en 4° van de wer. De teksr voegt daaraan toe dat de bijdragen, die door de bed rijfsrevisoren verschuldigd zijn, aan de Cel !:estorr worden door bemiddel in!: van het Instituut der Bedrijfs revisoren. Volgens de Raad van het Inst itLlllt kan dit bedrag niet in de bijdrage iobe!:repen zijn. Het betreft hier een afzonderli jke bijdra!:e die regelijk met de vaste bijdrage zal worden geïnd, maar nier in het bedrag da.1fvan is begrepen.
5. ETHI SCH E ZAKEN 5.1. O n ve re nigbaa rh ede n 5. 1. 1.
Leden van het be hee rscomité van ee n waarborgfo nds
De Raad werd de vraag voorgelegd naar de mogelijkheid om in verschil~ lende openbare instellingen een functie ui r te oefenen die erin bestaar een advies re versrrekken inzake het toekennen van een krediet of andere adviezen betreffende her beheer van een onderneming . Bij herhaling heeft de Raad vastgesteld dar de overheid een beroep wenst re doen op de bekwaamheid van de leden van het beroep wat bet reft de anal yse van de financië le staten teneinde de expert ise van een aantal openbare instell ingen te verstevigen. Bij wijze van voorbeeld cieeren wij hier de Vlaa mse Commissie voor Preventief Bedrijfsbeleid, her beheers~
I13 R - jAIIM VEKSUl G
1998
comité van het Waarborgfonds voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (koni nklijk besluit van 19 februari 1998, Bdgi1rh SltIllIJblfJd van 27 maart [998), het comité van toezicht dat belast is met de opvolging van de participatif."s van een intercommunale (artikel 28 van hel decn.tt betreffende de \'\'aalse intercommunales van 5 december 1996). Na her advies te hebben ingewonnen van de Comm iss ie Ethische Zaken, oordf."elt de Raad dar die funeties met de uitoefening van het beroep van bedrijfsrevisor verenigbaar zijn, in de mate dar zij de revisor niet betrekken in het beheer van een onderneming in de zi n van de boekhoudwer. De bed ri jfsrevisor kan gevraagd worden dif."nsten te verstrekken als extern deskundige, maar hij kan in geen geval lid zijn van een comi té dat beheersverantwoordelijkheden uitoefent binnen een enti teit die al s onderneming in de zin van de bo<.'khoud wet kan worden bestempeld. Indien de functie geen inmeng ing in het beheer van dc onderneming inhoudt, zijn de artikelen 7bis van de wet van 22 juli 1953 of 4 van het koninklijk besluit van la januari 1994 betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren niet toepasselijk. Op voorwaarde dat de aanstelling met toepassing van een wcnelijke of bestuursrechtelijke bepaling geschiedt, verstevigt artikel 8 van hetzelfde besluit nog het argument van de verenigba:uheid. Aldus luidde de concl usie in de drie hoger vermelde gevallen. Van zodra daarentegen de betrokken functie gezien moet worden als een bf."hf."f."rsfuncrie of ef."n funcrif." van vertegenwoordiging van een vennootschap mer handelsvorm, behoudens ingeval van één van de uitzonderingen lx-doeld in arrikel 5 van het koninklijk besluit, is er zonder twijfel sprake van onverenigbaarheid. Naasr de aspecten van verenigbaarheid, wenst de Raad ook nog de aandacht tc vestigen op twee belang rijke gegevens: et'n bedrijfsrevisor die dergelijke functies uitoefent, moer oog hebben voor het mogelij ke bestaan van bepaalde belangcnconOictcn. In voorkomend geval moet arrikel 7 van her konink lijk besluit van 10 januari 1994 worden toegepast: dit lu:eft betrekking op de belangenconOicren die het onafhankelijke oordeel van de beroepsbeoefenaar dreigen in her sedrong te brengen. de gewone deontologische regels blijven in voorliggende hypothese toepasselijk. Dit betekent onder m eer dat wanneer de bedrijfsrevisor
I13R -
jAAMVERS!.A(;
1991-1
specifieke werkzaamheden in een vennomschap (er plaatse moet uitvoeren of indien hij overweegt kritiek te uiten op de concrolewerkzaamheden van een confrater, hij de artikelen 24 en 25 van het koninklijk besluit van 10 januari 1994 betreffende een voorafgaand concaer moet toepassen. 5. 1. 2.
Bi jzonde r commissar is bi j d e Contro lcd ic nst voor de Ve rzeke ringen
De Raad van het Instituut werd om advies gevraagd door de Conrroledienst voor de Verzekeringen bet reffende de vraag of een bedrijfsrevisor de funerie kan uitoefenen van bijzonder commissaris, aangesteld door de Conrrolediensc met toepassing van artikel 26, § 4 , I " van de wet van 9 juli 1975. De Raad is van oordeel dat de funerie van bijzonder commissaris aan een lid van het InsuCllut toevertrouwd kan worden. Het optreden van de bijzonder commissaris kan inderdaad vergt-lt-ken worden met dac van de commissaris-revisor, die wordt benoemd door t-en rechtbank overeenkom stig artikel 7bis, 2" van de wet van 22 juli 1953 houdende oprichting van het InstiWll[ der Bedrijfsrevisoren. Bovendien oefent de bijzonder commissaris zijn functie onder het toezicht van de Concroledienst uit. En ten slotte is het optreden van de bijzondf."r commissaris in aard vergelijkbaar met dat van een commissaris inzake opschoHing. De Raad hf."efc dan ook besloten dar niets belf."c dat de Controledienst voor de Verzekeringen een beroep zou doen op een bed rijfsrevisor om de functie van bijzonder commissaris uit te oefenen. 5. 1.3.
C urato r
ArClkel 27 van de f.1illissemencswet van 8 augustus 1997 scelt: "Wal/liter de a",'tI et! de OII11'Iwg 1'111/ een fai/lissellllllt bet /'ereisen. kan elke tl/ulere pe/'Soo/l die I'oldoet 411" de /l(I()r/l'lIt1rdell inzake opleidillg lil de /['({(nborgm biedt bedoeld in hef tweede ld. als mrat()r worden toeget'()fgd U'egllls bijzondere bekl/wlJI/bet/et!. .. Aan de Raad van hel Insricuuc werd de vraag gesteld of een bedrijfsrevisor - omwille van de bijzondere bekwaamheid - de functif." van curator kan LlItoe(enen in een kredietinstelling o( een verlekeringsmaarschappij, ook wanneer de instelling die hem een erkenning heeft verleend, partij zou kunnen zijn in een geschil in de loop van de rechtspleging.
IBR - j IlARVERSLAG 1995
Na verslag van de Commissie Ethische Zaken, oordeelt de Raad dat het verlenen van een erkenning, of zelfs het toezicht dat door de instelling voor prudenriële controle op de confrater wordt uitgeoefend, uitsluitend berrekking heeft op Je opdracll[en waarvoor hij is erkend. Met andere woorden, de curator van een kredieti nstelling of van een verzekeringsmaatschappij is, voor Je uitoefening van zijn opdracht als curator, niet aan het toezicht van de instelling voor prudentiële controle onderworpen. Alleen de rechtbank van koophandel is bevoeSd, en meer in het bijzonder de rechter-commissaris. Indien de instelling voor prudentiële controle zich zou inmengen in de uitoefening van de opdracht als curator, zou de bedrijfsrevisor onmiddellijk moettn concluderen tot het bestaan van een belangenconflict, hetgeen hem met toepassing van artikel 7 van het koninklijk besluit van \0 januari 1994 noopt tot ontslag. Her feir Jat de curaror ertoe zou kunnen sebracht worJen de aansprakelijkheid in opspraak te brengen van een confrater die eveneens werd erkend, of zelfs van de instelling voor prudenriële controle, is ;11 Je geen belemmering voor de uitvoering van zijn opdrachr. Hoe dan ook, zal de revisor moeten nagaan in welke mate deze toestand geen be!emmerins vormt voor zijn onafhankelijk oordeel dat hij voor andere opdrachten moet geven of voor de goede uitoefening van zijn functie van curator.
; .2. ; .2. 1.
Beroepsgeheim Commissaris inzake opschoning
Aan de Raad werd de vnlllg voorgelegd betreffende her besraan van een beroepsgeheim tussen de commissaris-revisor en de commissaris inzake opschoning. De Raad stelt vast dat in de wet geen uitzondering is opgenomen voor het principe van het beroepsgeheim in de hypothese dar de vennootschap een gerechtelijk akkoord heeft bekomen. De commissaris inzake opschoning moet het beroepsgeheim van de commissaris-revisor eerbiedigen, maar het is mogelijk en het verdient zelfs aanbeveling dat hij de vennoorschapsorganen zou vragen de commissarisrevisor of, in voorkomend geval, de bedrijfsrevisor of de accounranc, toelat ing te geven om vrij met hem te communiceren. Indien de commissaris 1nzake opschoning niet de gehele samenwerking van de vennootschap
IBR - j M K\'J:RSI.IIG
1998
bekomt waarop hij normaliter moer kunnen rekenen, zal hij hierover versla,g uitbren,gen aan de reclubank van koo phandel en dit zou het verdere verloop van het ,gerechtelijk akkoord kunnen bezwaren . Vanaf her ogenbhk echeer dm de leid!llg van de vennootschap uitdrukkelijk heeft ingestemd met de contacten tussen de commissaris-revisor en de commissaris inzake opschorting, verdient het aanbeveling dat de eerste zijn volledige samenwerking zou aanbieden aan de tweede in die domeinen die behoren tor zijn bevoegdheid en zijn specifieke opdracht. ;.2.2.
" Acquis itio n "-audi t
Oe Raad werd bevraagd over de reikwijdte van hec beroepsgeheim in het raam van een "acquisicion"-audir. De mededeling russen beroepsbeoefen(I(lrS in het kader van een ··acqllisition"-alldit kan niet beschouwd worden als één van de uitzonderingen bedoeld in artikel 27 van de wet van 22 juli 1953 wat betreft de mededeling tussen confraters in hec kader van de hun toevertrouwde controle op de jaarrekening of de ge<:onsolideerde jaarrekening van een onderneming. H ieruit vloeit voort dat bij een "acquisition"audit, geen enkele samenwerking mogelijk is tussen de commissarisrevisor in functie en een andere Belgische of buitenlandse beroepsbeoefenaar, zonder dar her bevoegde orgaan van de vennootschap zijn schriftelijke toestemming heeft gegeven. Het is slechts wanneec een schriftelijke toestemming van de cliënt wecd bekomen, dat de inzage van de werkdocumenten kan worden overwogen, De commissaris-revisor kan echter wel weigeren dat zijn confrater de dossiers raadpleegt indien deze laatste geen verbintenis wil ondertekenen waarin hij zichzelf verbiedt om later, reclustreeks of indirect , een persoon bij te sraan die de aansprakelijkheid van de commissaris-revisor in het gedrang wenst ce bren,gen. Volgens de Commissie Ethische Z1.ken kan her eisen van een dergelijke verbintenis niet als strijdig met de beroepsechiek worden beschouwd. Indien de venmtwoordelijke voor de "acquisition"-audit commissarisrevisor wordt, blijfr hij natuurlijk meester over het oordeel dar hij over de jaarrekening moet uitbrengen, zelfs indien dit oordeel in zou gaan tegen het vers lag van zijn voorgangcr (zie ook artikel 25 van het koninklijk besluir van \0 januari 1994 en de aanbeveling inzake de aanvaarding van een opdracht),
IB R
- J AAKV [K~I.JIG
1998
6. TOEGANG TOT HET BEROEP
6. L
Hervorming van de stage
[n de loop vnn het jaar 1998 heeft de Raad besloten een diepgaande bezinning re starren over her verloop van de stage van bedrijfsrevisor. De Raad is steeds meer ongerust over her groot naneal mislukkingen dac wordt vastgesteld bij het bekwa.1mheidsexamen dar de stage afrondt. Ondanks de strenge voorwaarden d ie bij de aanvang van de stage gelden, ondanks de talrijke verplichtingen en tests die in de loop van de drie sragejaren aan de stagiairs worden opgelegd, moer worden vastgesteld dar her aamal mislukkingen op de eindproeven erg hoog blijfr. Dir vair re bet reuren. Nieuwe maatregelen d ie beogen de efficiëmie van de srage re verhogen, worden overwogen. Volgens de Raad kan deze bezinning nier beperkt bli jven COt de wijzigin,gen, die op korte termijn een invloed kunnen hebben onder de vorm van een aanpassin,g van de eisen, die in de loop van de stage gelden een aanzien van de stagiairs. Binnen d e Sta,gecommissie is een subcom missie opgericht om deze problematiek te analyseren en, in voorkomend geval, voorstellen te doen tot amenderin,g van h"t sragereglement. De werkza;lmheden die in de loop van her rweede semester van bet voorbije jaar aanvin,gen, zullen midden 1999 beëindigd worden.
6.2. Erkenn ing van de ge li jkwaardigheid van de hoedan igheid De Raad van her Insrirum heeft in zijn jaarvf."rslag over 1992 de erkenningsregeling voor de beroepsricels in de schooc van de Europese Unie in detail uiteengezet. Artikel 40 van het st;\gereglemem leeft nauwgezer de regels na die zijn vooropgesteld in d e richtlijn van 21 december 1988 ViI!1 de Raad van de Eu ropese Gemeenschappen. Bovendien breidt het koninklijk beslui t Viln 14 februari 1989 de regeling uir wr de rech rsonderhorigen van de Europese Unie die geen woonplaars in België hebben (zie Vademecum 1999, p. 92 e.v.). De vraag is ;\;\0 de Raad gesteld of het rmui,g zou zijn verder na te denken over de wederzijdse erkenning van de hoedani,gheid bui ren de Europese Unie, onder meer in de Vereni,gde Swccn, in het kader van de Wcrcldhandelsor,ganisarie (\Vorld T'·(fde Orgtl1/;Jrll;oll). Na overle,g met her
IBR - j MRvERSLAG 1998
Instituut der Accountants, heeft de Raad besloten in te gaan op het verzoek om advies dat in die zin door het Ministerie van Economische Zaken werd gedaan.
6.3.
Mogelijkheid tot weige ring va n ee n stage
De Swgecom missic heeft v(\stgesteld dat in enkele gevallen stages worden aangevat, daar waar het kantoor niet over voldoende revisorale en afwisselende werkzaamheden beschikt. Hieruit bli jkt soms dat her principe van de hoofdactiviteit, zoals vooropgesreld in artikel 3 van de wet, onvoldoende wordt nageleefd. Het Instituut dient die bijwnder nauwkeurig op te volgen, temeer d:Jar de kwaliteit van de praktijkvorming van de kandidaat-revisoren op het spel staat. De Stagecommissie heeft daarom beslist dat zij, vooraleer een stagecontract wordt goedgekeurd, zal nagaan welk het profiel is van de revisorole activiteiten van de stagemeester en van zij n kantoor, teneind{" na te gaan of een degelijke revisorale opleiding kan worden gewaarborgd met een voldoende praktijk in conrroleopdrachten. Is dit niet het geval, dan zou de Raad een toelating tot de swge kunnen weigeren.
604. Vereenvoudigde procedure ten behoeve van aCCOll n
tan [5
In zijn verslag 1996 (1'.37) heeft de Raad de inhoud toegelicht van een akkoord met het Instituut der Accountants inzake de overstapregeling van het ene Instituut naar her andere. De coepassingsmodaliteiten van dir akkoord zijn definitief vastgelegd in een overeenkomst, getekend op 30 maart 1998. Deze tekst is opgenomen als bijlage 7 van onderhavig verslag. De eerste toepassingen van de overeenkomst zull{"n plaatsvinden in de eerste weken van 1999, wwel wat de ledenlijst van het IBR als deze van het IDAe betreft.
7. CONTROLEVENNOOTSCHAPPEN 7.1.
Veelheid van bescuursmandaten
In ziln jaarverslag 1995 heefe de Raad de omstandigheden toegelicht waarin een bedrijfsrevisor in andere controlevennoorschappen deel kan
I13R -
J AIIRVERSl.A(j 1998
nemen. Twt'C principes stonden voor: enerzijds her verbod om vennoot te zijn in meer dan één revisorenvennoorschap in België, en anderzijds de beperking van het aaneal besruursmandaten. Sindsdien past de Raad deze regels op vaste wijze en wnder uitzondering roe. Wat betreft de hoedanigheid van vennoot in een andere conrrol evennootschap, diem:"n we te vermelden dat dit uitsluitend toepasse lij k is op de revisorenvennootschappen dje op de ledenlijst van het lnsrituur der Bedrijfsrevisoren zijn ingeschreven. Een bedrijfs revisor die in België vennoot is, zou derhalve ook vennoot kunnen zijn in een vennootschap met een vergelijkbare activiteit in het buirenland. Wat de funnies van bestuurder of zaakvoerder van een revIsoren vennootschap bt>treft, heeft de Raad geoordeeld dar de functie van zaakvoerder van de éénpersoonsvennootschap niet in rekenÎng moer gebracht worden voor de berekening van de grens van twee bestuursmandaten die mogen worden uitgeoefend zonder voorafgaande toeStemming van de Raad. De Raad gaar er inderdaad van uit dat deze functie van zaakvoerder van de éénpersoonsvennootschap geen invloed heeft op de uiroefening van de beroepsmatige functies. Herhaaldelijk hebben confraters de Raad gevraagd een derde functie als bestuurder in een revisorenvennootschap te mogen waarnemen. De Raad heeft de regels die in 1995 werden vastgelegd, op constan te wijze toegepast en geoordeeld dar een dergelijke afwijking per definitie tijdelijk diende te zijn en verbonden aan uitzonderlijke omstandigheden, onder meer een herstructurering ingevolge, bij voorbeeld, een toenadering tussen twee kancoren van bedrijfsrevisoren.
7.2. Ve rme lding op briefpapier Het is gebruikelijk dat op het briefpapier van een revisorenkancoor de namen van de vennoten of zelfs die van de medewerkers-bedrijfsrevisoren vermeld staan. Het berrefr een nuttige informatie voor her publiek, ook al is die volgens de regels van plichtenleer nie( verplicht. Aan de Raad werd de vraag voorgelegd welke informatie moer worden medegedeeld wanneer de vennoot een éénpersoonsvennootschap is die het beroep uirsluicend in de hoedanigheid van vennoot uitoefent. Moet dan op het briefpapier de naam van de éénpersoonsvennootschap worden vermeld or de naam van de natuurlijke persoon die enige vennoot is?
J!3R - J MRVERSI.AG
1998
In het voorgelegde geval heeft de Raad het principe toegepast dat werd uiteengezet in het J aarverslag 1997 wat betreft de vaste vertegenwoordiger in de uitoefening van een revisorale opdracht. De Raad oordeelt het aanvaardbaar dat alleen de natuurlijke persoon als vennoot op her briefpapier wordt vermeld. De informatie is voornamelijk besremd voor de gebruikers van de beroepsmatige diensten van de bedrijfsrevisor en, met toepassing van de wet, is de natuurlij ke persoon die de beroepshandelingen Stelt hoofdelijk aansprakelijk voor de handelingen die worden gesteld, wwel met de éénpersoonsvennootschap waarvan hij de vennoot is, als met de meerpersoonsvennootschap aan dewelke een mandaat van commissarisrevisor werd roevertrouwd.
7.3. lnsch rij vings re rmijn Verscheidene keren is bij de Raad van het Instirul1r een verzoek tot inschrijving op de ledenlijst B van het Instituut der Bedrijfsrevisoren ingediend in naam van een vennootschap die de recllfspersoonlijkheid nog niet had verkregen. Dir is onder meer bet geval wanneer een volledig dossier aan de Raad wordt voorgelegd, terwijl de oprichnngsak re gedagtekend is op een darum, dicht bij de datum van de RaadsveQpdering. De Raad heeft geoordeeld alleen revisoren vennootschappen op de ledenlljsr te kunnen inschrijven waarvan vaststaat dar zij de reclnspersoonJijkheid hebben verkregen. Bijgevolg krijgt zijn beslissing dan ook uitwerking op het ogenblik dar het bewijs wordt overgelegd van de neerlegging van de oprichringsakre, overeenkomstig de artikelen 2 en 10 van de vennootschappenwec, en dit binnen een termijn van twee weken te rekenen van de defimtieve akte.
7.4 . Bestuurder di e in her buitenland over ee n hoedanig he id beschikt ge lijk waardig met d ie van bedrij fs rev isor Een vennootschap van bedrijfsrevisoren heefc de Raad gevraagd of zij als bestuurder een persoon mag aanwijzen die in het buiten land beschikt over een hoec:lanigheid die als geli jkwaardig met die van bedrijfsrevisor worde beschouwd, maar nier is ingeschreven op de ledenlijst van her InscicuuL Artikel 33 van de wer van 22 juli 1953 eist dat alle vennoten, zaakvoerders en bestuurders van de vennootschap de hoedanigheid moeten
I13 R -
) AARVENSI.AG
1998
hebben van bedrijfsrevisor of in het buitenland een hoedanigheid die door de Koning ter uitvoering van internationale verdragen, waarbij België partij is of mits wederkerigheid, als gelijkwaardig mer deze van bedrijfsrevisor is erkend. Verder vereist artikel 14 van het koninklijk besluit van 15 mei 1985 [Ot uitvoering van de overgangsbepalingen in de wet van 22 juli 1953, ingevoegd door de wet van 21 februari 1985 (4 °) dat de meerderheid van de zaakvoerders en bestuurders lid moer zijn van het Instituut der Bedri jfsrevisoren.
De Raad moet derhalve geen toestemming verlenen om een vennootschap van bedrijfsrev isoren t'en mandaat van bestuurder te latt'n toekennen alm een persoon die een wenelijk erkende hoedanigheid heeft bekomen, in een land van de Ellropcse Unie, voor de comrole van de rekeningen van vennootschappen, onder de voorwaarden bepaald in de achtste richtlijn van 10 april 1984. Daartegenover staat dat wanneer de persoon, die de vennootschap als bestuurder wil benoemen, geen rechtsonderhorige is van één van de landen van de Europese Unie, de Raad het bewijs moet bekomt'n van het bestaan van een wederkerigheid, op basis waarvan een lid van het Institllut der Bedrijfsrevisoren een functie van bestUllrder zou kunnen uitoefenen in een vennootschap die een activiteit voerc die vergelijkbaar is met die van een revisorenvennoorsclmp in het land van oorsprong.
8. COLLECTIEVE VERZEKERING BURGERLIJKE BEROEPSAANSPRAKELIJKHEID In zijn verslag over het jaar 1996 heeft de Raad de aandacht van de bedrijfsrevisoren gevestigd op de deontologische verplichrin,g om een verzekering voor de burgerlijke beroepsaansprakelijkheid aan re gaan. Deze verzekering moet aan bepaalde voorwaarden inzake dekking voldoen (zie in dit verband omzendbrief D.009/96, VadefllewlI! I'fJ!l de bedrijftreviJO/", 1999, p. 230). Inmiddels hebben reeds een 300-tal revisoren ervoor geopteerd om toe te treden cm de collectieve verzekeringspolis beroepsaansprakelijkheid die door het lnstitum is onderschreven.
lBR
- J I\J\R\'USl.ll G
1998
Naar aanleiding van een rondvraag bij de leden, is ,gebleken dar de meerderheid van de betrokken confrarers ook het aspect rechtsbijstand zou willen uitgebreid zien in de ven:ekeringspolis. Er is dan ook beslist om mer ingang van 3 1 december 1998 de geboden waarborgen aan te vullen. Dankzij de goede schadestatistiek van de collectieve polis, is dele uirbreidin,g mogelijk zonder aanpassin,g van de premie. De ui tgebreide waarborg rechtsbijstand wordt verleend rot beloop van 500.000 BE F per bedrijfsrevisor en per verzekeringsjaar en beoogt hoofdlakeIijk de strafrechtelijke verdediging van een bedrijfsrev isor die ten persoonlijke tite! vervol,gd wordt, en de tenlasreneming van het burgerlijk extra-contractueel verhaal dat hij tegen een derde zou wiJlen tmocfenen. Verder is in het kad,·r van de collectieve polis gewezen op de mogelijkheid om de mandaten van commissaris inzake opschorting, alsook andere gerechtelijke mandaten die aan de bedrijfsrevisoren kunnen worden toevertrouwd, te laten verlekeren. Dit dienr echter re gebeuren bij wijle van uitbreiding op het collectief pro,gramma. De premie is daarbij afhankelijk van her aantal mandaten en van her bedrag van de dOOf de wet vereiste waarborg.
9. BAREMA 'S EN TARIEVEN VOOR DE HONORARIA VAN DE BEDRIJFSREVISOREN In zijn verslag over het jaar L994 had de Raad reeds geoordeeld dat een tarifering voor de erelonen van de bedrijfsrevisoren zou indruisen tegen de algemene principes inlake mededinging. De problematiek van de tarifering voor erelonen voor vrije beroepen is ook expliciet aan de orde gekomen in een beslissing van de Raad voor de Mededinging van 31 okrobc-r 1995(1). Naar aanleiding van mill1mumrarieven opgelegd door de Orde van Architecten, werd ,geoordeeld dat de gezamenlijke vasrsteJlin,g van erelonen de concurrentie \.lItschakelc en bijgevol,g strijdig is mer de mededin,gingswct (wet van 5 augustus 1991 tOt bescherming van de economische mededinging).
( ! ) Raad voor de j\[tdedinSinS. 3 1 okmt..,r 1995 .
AI T..
1995-'96. p. 176.
lBR -
J AARVERSLAG
1998
In de loop van 1998 heeft de Raad van het Instiruut juridisch advies ingewonnen omtrent f'en arrest van het Arbitragehof van 30 april 1997 (1 ). Op basis van dit advies is de Raad tor het besluit gekomen dat dit arrest geen nieuw licht werpt op de problematiek imake de tarifcrin.g van erelonen. Indien het Instituut een reglememering zou invoeren met betrekking rot het opleggen van tarieven en/of barema's voor het ereloon van de bedrijfsrevisoren, zou dit ongetwijfeld kunnen aan.gevochten worden voor de Raad voor de Mededingin.g_ Overigens wenst de Raad de aandacht nog te vestigen op het feit dat de aanbeveling in verband met het ereloon van de commissaris inzake opschoning (zie ook hierna p. 113) niet kan beschouwd worden als f'en al,gemeen geldend tarief of barema. Deze specifieke aanbeveling is immers geformuleerd in het kadN van het koninklijk besluit van 10 augusrus 1998 houdende vaststelling van de regels en barema's betreffende de erelonen en de kosten van de commissarissen inzake opschorring (Belgisch SIIlfIfJb!IIfI, 19 september 1998). Dit besluit stelt uitdrukkelijk dar het uurtarief van de commissaris inzake opschortin.g bepaald wordt overeenkomstig de tarieven die gebruikelijk zijn bij de beroepscategorie waanoe hij behoort.
lO. ENQUETE OVER DE ACTIVITEITEN VAN DE LEDEN In le iding De bedrijfsrevisor moet elk jaar aan het Instituut f'en reeks inlichtingen overmaken met betrekking rot de structuur en de activiteiten van zijn kantoor. De activiteit dienr daarbij te worden opgesplitst al naargelang zij betrekking heeft op de opdrachten als commissaris-revisor en daarmee gelijkgestelde opdrach ten, op de overige wettelijke olxlrachten en op de verenigbare opdraclHen. Die enquêre wordt gehouden in toepassing van artikel l8ftr van de wet van 22 juli 1953, gewijzigd door de wet van 21 februari 1985. Overeenkomstig het huishoudelijk reglement en inzonderheid artikel 32, moet B.S., 2S juni !997. I-Iet arrest van het Arbi_ tragehof hand"h m'"t"r in he! bijzonder over de bevDeé:dhcid van dt Raad voor de t\lededinSing om kennis te nemen van procl.Jurl"S die door advocaten worden inSestek! tesen reslem'·nttn van de Orde van de advocaten. De vn...s kan sesttiJ worden ofllt"t arl1.'St ook een weerslag rou h,-bben op de andere vrije berotpen.
(I ) Arbicrasehof. 30 april 1997 (23197),
IBR -
J M R\' [R~LAG
! 998
elke revisor die het beroep uitoefent in een vennootschap de informatie jaarlijks meedelen via de vennootschap waarbinnen hij werkzaam is. De informatie dient becrekking te hebben op een volled ig boekja.'lr en moet binnen een termijn van zes maanden, te rekenen vanaf het afsluiten van het desbet reffende boekjaar, aan het Insti tUut worden meegedeeld. Wanneer de revisor geen vennOOt is in een vennoorschap, ingeschreven op df." ledenlijst van het Instituut, moet de verk laring berrekking hebben op het voorbije kalenderjaar, en dient deze uirerl ijk op 30 juni van her daaropvolgende jaar op her Instituut toe te komen. De Raad heeft de Com missie van Toezicht op de Beroepsuiroefening de opdracht gegeven om na te denken over een nieuwe aanpak voor de jaarlijkse mededeling aangaande de act ivitei ten van de revisorenkanroren. De Commissie z:ll de gelegenheid re baat nemen om de presentatie van het document te verbeteren en om de gebruik te rubrieken nauwkeuriger re omschrijven. Ten slotte zal de Commissie van Toezicht nagaan of de jaarlijkse mededeling kan worden gebruikt om toezicht uit te oefenen in verband mer artikel 14 van het koni nklijk beslu it van 10 januari 1994 betreffende de plic hten van de bedrijfsrev isoren. In d it artike l wordt bepaald dat de revisor moet nasaan of de omvang of de aard van de diensten d ie geleverd worden door personen mer wie hij een samenwerkingsverband heeft, zijn eisen onafhankelijkheid mer bet rekki ns rot de gecontroleerde vennootschap nier in het gedrang brenSL In het geval van een mandaat van com missa ri s-rev isor moeten de informat ievoorschriften bepaald in artikel 64/er, vijfde lid van de vennoorschappenwet worden nageleefd (vermeldins in het jaarverslag van de beueffende onderneming).
Struc tuur van d e ka n rore n In een eerste grafiek wordr een overzicht gegeven van de evolutie van de rorale tewerkstel ling. Daarbij kan worden vastgesteld dat in 1997 het aantal bed rijfsrevi. soren lichtjes is gestegen (957 (en opzich te van 933). De [Orale tewerkstel· ling is nagenoeg consrant gebleven. In 1998 bedraa,gt her a.1ntal bed rijfsrevisoren 979 en het aantal stagiairs 308. Het aantal kan [Oren dat méér dun 20 personeelsleden tewerkstelt, bed raag t 18.
I8Il. -
J""RVER"L-'.t.
199f1
EVO L U T II; VA N DE TE\>':f El tK ST l l Ll . I N G
UNIU
" i\k"~ wa"" "
W'crk "..·",,,,.
·,,'n.,.,
l><......
De grafiek hierna geeft een overzi cht van de tewerkstelling bin nen deze 18 kantoren die elk minstens 20 personen tewerkstellen in vergelijking met de totale tewerkstelling bin nen het geheel van de revisorenkantoren. Aan deze achttien kantoren zijn 40 % van de revisoren verbonden , 80 % van de stagiairs en zij nemen 60 % van de overige tewerkstelling voor hun rekening.
T ,, \'(t l l lt K ST ELLl NG I N DE H EV I SO HENKA N T O IU l N I N 1'}')7 1 1011 ' .!IN) I nCNI IIUn
~ T....... I
JI3 R
- J AAR IIERSJ.... G
•
! 998
A~ .... k "" ~. " 111 ~, ...."" ... k. ",." .." Cm ''''...·'''
.lO ,,, ......·,k~."Sl
...... ". n·~I"""·" ",I ...~"....·,,)
Activiteit va n de k a ntoren Aan de hand van de enquête kan ook een opsplitSing gemaakt worden naar de aard van de opdrachten. Deze verdeling wordt in volgende tabel gegeven: I. Opdmchren als commissaris- revisor or daarmee gelijkgestelde opdrachten
67 %
2. Overige wenelijke opdrachten
15 %
3. Verenigbare opdrachten
18 %
De honoraria met betrekking fOt het jaar 1997 zijn lichtjes gestegen tegenover 1996. In de grafiek hierna wordt een overzicht gegeven van de evolutie die sinds 1994 het omzetcijrer en de activiteiten van de revisoren hedt gekenmerkt. IiVQLt JT I t1 VAN I I H.... OI\IZ"TC IJ l' llIl I, N OE ACTIV I TlHTE N ( ;n ",nj ..""..,,, IUlI' ) 7 1111U
•
( "m""' ......,,,.:,,
.·n "d'l~J.: •.,..d.k-"
OA ... I."......''' .. ,",. .""1.... 1,,,·..
111 v.·...." J.:o. ..." I" I ....d He ..
Het Inst ituut heert de jaarlijkse mededelingen die door de revisoren werden opgemaakr in 1997, ook aangewend om de gegevens die in de database met betrekking (Ot de mandaten van commissaris-revisor worden bijgehouden, te controleren. Daarbij werd de medewerking van de rev isoren gevraagd, teneinde de database van het Instifllut in overeenstemming re brengen met de gegevens zoals deze in de administratie van de revisoren worden beheerd.
IBR - ) AARV[R5LAG 1998
11. BOEK HO UDRECHT bockholidha rm o ni s~uÎ c
I.
In tern ationale
2.
Verlaging van de vrijs wJ[ ingsdrempcls inzake conso lid :uic
3.
Mi lieubockhoud ing
4.
Overschakeling naar dc eu ro 1.1.
Ellrochal len~er
1.2. Ik rol van Je commissari s-reviso r
I. I NTERNATIONALE BOEKHOUDHARMONISATIE In 1995 nam de Europese Un ie een nieuwe srrategie aan (en aanzien van de im ernarionale boekhoudharmonis3rie, teneinde de geloorwaard igheid te versterken van de geconsolideerde jaarrekeni ng opgesreld dOOf de Europese vf."nnoorschappen die tocsang wensen te krijgen tOt de internat ionale kapimalmarkren. Her P"bIÎ((Ilüb!mll'fl1l de Ellrope.se Gemeef/Jchappen van 20 januari 1998 publiceerr een imerprewrieve mededeling bet reffende een aamal artikelen van de vierde en de zevende richtlijn van de Raad op boekhoudvlak. De bedoeling van dit document is een aantal interpretaties te omschrijven van de Europese rich tlijnen inzake boekhouding, hetgeen een meer doorged re. ven harmonisatie moet mogelijk maken tussen het Europese boekhoud· recht en de internarionale boekhoudnormen zoals aangenomen door het hlltl"lltl/;ol/Id A rrollll/;lIg S/(IIIt/m'(/s COII/I/á/lee (IASC). Uit die interpretat ieve mededeling blij kt dar de Europese ondernemingen een geconsolideerde jaarrekening mogen opstellen conform d e inrernationale boekhoud normen, voor zover de lidstaat, w3.1rin de ondernem ing is gevestigd, zulks melaar. Ik Europese Commissie wil echter wel in herinnering brengen dat elke lidstaat de bepalingen van de Europese richtlijnen strikt moer naleven.
I13R -
J ~~RVE R SI.~G
1998
Inderdaad, wanm·er een lidstaat een afwijking aan een onderneming toeSr:l.1r, moet die verplicht onder de voorwaarde gelden dat daarnaast revens de bep.1lingen van de Europese richtlijnen worden nageleefd. Die overeenstemming met de twee referentiekaders kan slechts worden bekomen middels her opstellen van een reconciliariesraar mer de gegevens die zouden gepubliceerd geweeSf zijn mer toepassing van een imernarionaal erkende referemienorm. Vanuit deze benadering biedr de Minisrer van Economie de Belg ische ondernemingen, die wensen gebruik re maken van een internationaal erkende referentienorm (de internarionale boekhoudnormen van het IA$C of de Amerikaanse boekhoudnormen), de mogelijkheid een afwijking aan te vragen. Dir standpunt strookt met her standpunt dar de Comm issie voor her Bank· en Financiewezen in haar verslag 1996-1997 heeft ingenomen (pp. 109· 110). Het verheugt de Raad van her Insriruur te mogen vaststellen dat een duidelijke srelling is ingenomen via Bulletin nr. 44 van de Commissie voor boekhoudkundige normen. Dir moet df." ondernemingen, die wensen op de internariona le kapir:l.1lmarkren een beroep te doen, toelaten om de vergelijkbaarheid te bevorderen van de informatie die zij middels hun geconsolideerde jaarrekf."ning verspreiden. De Raad wensr in herinnering re brengen dar om de overeenstemming van financiële staten mer enigerlei boekhoudkundige normen te kunnen certificeren, de revisor moet kunnen beschikken over een voldoende kennis van dir referentiekader. Overeenkomstig paragraaf 1.1.3. van de algemene comrolenormen moer de revisor er zich dan ook van vergewissen, voor hij een controleopdrach r aanvaardt, dat hij ovef de nodige bekwaamheid en ervarin,g beschikt om de gevraagde werkzaamheden uit re voeren. Het is absoluur noodzakelijk dar ht:t Belgische accountancyberoep zich voorbereidt om in staat te zijn in te spelen op de verwachtingen van df." ondernemingen dif." wensen over te stappen naar een internationaal erkend boekhoudstelsel. Met her oog daarop, zullf."n specifiekf." vormin,gen ingericht moeten worden tf."n behoeve van de bedrijfsrevisoren die die internationale boekhoud normen wensen te beheersen. Verder merkt de Raad op dat de algemene controlenormen, zoals in 1997 goedgekeurd, her VOOf df." bedrijfsrevisoren die geconsolidet'fde
113 R -
JAARvrR.' I.J\G
1998
financiële searen controleren die overeenkomstig internationale boekhoudnormen werden opgesteld, mogelijk maakr (paragraaf 3.3.1.) om de overeensremming van die smren re cerr ifice ren, alleen maar met de IA PC-normen van het IFAC, voor zover deze niet strijdig zijn met de normen van her ISR .
2. VERLAG ING VAN DE VR IJSTELLINGSDREMPELS INZAKE CONSO LI DAT IE Bii de goedkeurin,g van de zevende Europese richelijn in 1983 berreffende het opstellen van de geconsolideerde iaarrekenin,g, besloot de Europese Commissie de verplichting voor middelgrote ondernemingen om een ,geconsolideerde jaarrekening op re stellen, met tien iaar uir re srellen. Die maatregel werd door de wergever omgezet in her Belgische reclu in arrikel 9 van her konink lijk besluit van 6 maart 1990 op de geconsolideerde jaarrekening. Twee reeksen van criteria van vrijstelling van consolidarieverplichring werden ingevoerd, een eerste reeks met een algemene draagwijdte (hierna de nieuwe criteria genoemd) en een andere met berrekkin,g ror de boekjaren die in,gaan vóór 1 januari 1999 (dif." Wf." verder de oude crireria noemen). Arrikel 9 van her koninklijk beslui t van 6 m:mrt 1990 stelt dat vanaf januari 1999, nieuwe criteria worden toegepast voor de vrijsrelling om een geconsolideerde jaarrekening op re stellen en te publiceren: een onderneming is vanaf die datum vrijgesteld om ("en geconsolideerdf." jaarrekening en een geconsolideerd jaarverslag op re stellen en re publiceren, wan· neer deze onderneming en haar dochterondernemingen, op geconsoli deerde basis, niet meer dan één van de volgende limieten overschrijden: • • •
jaaromzet, exclusief BTW balanstotaal ia.1f,gemiddelde van het person("elsbeseand
800 mi ljoen BEF 400 mi ljoen BEF 250 personen.
AnikeI 9, § 2 van her koninklijk besluir van 6 m:L1H 1990 bepaalt dar een onderneming slecllfs verplicht is om een geconsolideerde jaarreken ing op re stellen indien de niteria gedu rende rwee opeenvolgende boekjaren
1(3 R - ) IIAKVIK '!.A(;
1995
worden overschreden. Aan de Comm issie voor boekhoudkundige normen werd de vraag gesteld vanaf welke datu m de ondernemingen op grond van de nieuwe criteria een geçonsolideerde jaarreken ing moeten opstellen. De Comm issie voor boekhoudkundige normen is van oordeel dat de algemene principes toepasselijk blijven in het kad er van de wijziging van de c riteria. Dit betekent dat een onderneming pas een geconsolideerde jaarrekening zal moeren opstellen en publiceren op het moment dar zij de toepasseli jke werfelijke limieten gedurende twee opeenvolgende boekjaren heeft overschreden. H ierbij dient te worden benadrukr dat voor de- interpretatie- van de overschrijding van dt criteria Stt"!-ds rekening moet gehouden worden met de cijftrs die van toepassing zijn op het momen t van de berekening(J). Men kan bijgevolg het boekjaar, waarvoor de eerSte geconsolideerde jaarrekening zal moeren worden opgemaakt e-n gepublict-erd, als volgt bepalen:
0110111999 Boekpar afgeslOten in 1997
Boekjaar afgesloten in 1993
Oude criteria
Boekjaar afgeslOlen in 1999
Bock jaar afgesl{)(en in 2f)()t)
Nieuwe criteria
ISle geval
llJet o\·erschrtden
o\w"S(hrcdt n
o\t'rschreJen ISle consolidatie
20c geval
llJet overschTl-den
niet oversdH"{'(len
o\·crschrtden
o\'erschrt'oen IS!(' consolidatie
De ondernemingen die de oude criteria gedurende het boekjaar dar afsluit in 1998 nier ove-cschreden, zullen dus hun eerste geçonsolideerde jaarrekening opstellen o\'er het boekjaar dar afsluit in het jaar 2000. De Ra.ad stelt vast dar her advies van de Commissie voor boekhoudku ndige normen zich richt naar het standpunt dat op Europees niveau is (I)
In h,lar "Jvies C IO}fI (BII/lnlll nr. 44. luni 1998, pp. 41.4>1) illustreert Je Commis~ $ic voor bockhouJkunJigc normen Jjl Ixogrip aan de hand v~n drie voorlx'Cldl'n. In de hicrnavolgenJc label, dic hCI probleem vereenvoudigd weergeefl, wee rhouden we slcrhrs (Wee ge,-~l1en .
ingenomen door het Contactcomité dat met de interpretatie van de boekhoudkundige richtlljnen is bdasL Om een geconsolideerde jaarrekening te kunn('n opstellen, moet elke onderneming diverse inlichtingen inzamelen bij de and('r(' entiteiten van de groep. [n dit verband Stelt de Ibad aan de ondernem ingen voor die binnenkort verplicht wllen zijn een ,geconsolideerde jaarrekening op te srellen, dat zij pro [O/"JI1fI een geconsolideerde jaarrekening over her boekjaar 1999 zouden opste llen , zodat zij vanaf I januari 2000 zouden kunnen beschikken over de gepaste informatie, onder meer voor de berekening van het consolidatieverschi l. H et is moeilijk te schatren hoeveel ondernemingen verplicht zullen zijn t!Cn geconsolideerde jaarrekening ingevolge de verla,ging van de vrijstellingscriteria op te stellen. De Raad drin,gt er bij de leden echter op aan zi ch te bekwamen om de ondernemin,gen die voortaan verplicht zullen zijn de bepalingen van het koninklijk besluit van 6 maan 1990 toe te passen, mer r:wd bij rt· staan. Met het oo,g daarop heeft het Institllut reeds vormingssessies georganise('rd in 1998. Deze vormingen wllen behouden blijven en zelfs uitgebreid worden in het komende vormlOgsprogramma.
3. M1LiE U BOEKHO UD1NG Sinds 1993 heeft het Instituut der Bedrijfsrevisoren een werkgroep opgericht belaSt met her onderzoek naar de rol die de bedrijfsrevisoren te spelen hebben in de milieuproblematiek. In 1994 verscheen e('n studie over her onderwerp in de reeks StIldies IBI? onder de titel "Bt:
Het [nstitUut is de Bel,gische ondernE."mingen verder blijven sensibili seren voor de milieuproblemariek middels de instelling van een "prijs voor het b<:'ste milieurapporr", in navolgin,g van het initiatief dar werd genomen door de Belgisch(' Vereniging van Financii.'le Analisten (BVFA ) met zijn prijs voor het beste jaarverslag inzake financiële informatie.
De jury, d ie mer de selectie is belast, is samengesreld uit leden van de werkgroep "Audi t en milieu", samen met verschillende leden van het academisch korps en de voort:iner van het InstitUut. In die hoedanigheid heeft de voorli uer op JO december 1998 de eerste prijs voor her beste milieurappon overhandigd aan de vennootschap VOI.VO C"RS EUROPf. INDUSTRY. De jury heeft eveneens besloten het milieurapporr van de vennootschap BOREAUS voor re dragen voor de "European Env ironmental Reporring Award". Hierbij werkt her InsritUut samen mer andere Instiruten uit buurl anden (Denemarken, Groor- Britwnnië, Frankrijk, Nederland) aan een gelijkaardig initiatief op Europees niveau.
De Raad dringt er bij de leden op aan dar zij de ondernemingen, die zij comroleren, zouden op de hoogte brengen van het initiatief om de faam van de pri js te vestigen.
4. OVERSC HAKELI NG N AAR DE EURO De overschakeling naar de euro is een belang rijke problemat iek waarmee alle ondernemingen worden geconfro meerd . En daarom heeft her boekhoud beroep zich ingezet om de ondernemingen te helpen bij een harmonieuze overstap naar de euro.
4. 1.
Eu roch all e nger
5.1men mer het InstitUut der Accou ntants en her Beroepsinst itmu van Boekhouders heeft het Instituut der Bedrijfsrevisoren vanaf februari 1998 een bijdrage ter beschikking gesteld die de leden kunnen raadplegen op disket te of op Internet (i1[((jIllI/tlllry.be). Voor een g rOOt aantal vragen wordt een eenvoud ig antwoord verstrekt. In het kader van dit project hebben de drie Instituten samengewerkt met de vertegenwoordigers van het Ministerie van Middenstand en land bouw, de BB L en de Euro Info Centers. De Raad wil een bijzonder woord van dank richten aan de vertegenwoordigers van her CommissariaatGeneraal voor de Euro, die aan het projen hun medewerking hebben ver-
lecnd via een toezicht op de documenten die door de verschillende partners werden aangebracht. De reslilcacen van de gemeenschappelijke werkzaamheden werden voorgesteld aan de beroepsbeoefenaars, de direcries van de ondernemingen, de pers en het maarschappelijk verkeer tijdens een srudiedag op 13 februari 1998, die samen met het Insticuut der Accountams en het Beroepsinstituut van Boekhouders werd georganiseerd. Elk lid ontvi ng een exemplaar wn de diskette, teneinde hem voor de problematiek van de overstap naar de euro te sensibiliseren. Vanzelfsprekend moet die informatie regelmatig bijgewerkt worden om actueel tC blijven. Vandaar dat aanpassingen aan de teksten verspreid worden via Internet naarmate nieuwe maatregelen in verhand met de overschakeling op de euro worden aangenomen. Op her einde van het jaar 1998 wuren er ral van aanpassingen: vaststelling van de definitieve omrekeningskoersen, aanpassingen van her boekhoudrecht, reglementering betreffende de dubbele prijsaanduiding enz. De partners van her project hebben dan ook beslocen om een nieuwe versie van Eurochallenger" in de vorm van een cd-rom tef beschikking te stellen van de leden en van derden. Deze nieuwe versie dje aan de k,
De e/f m: met de verschillende algemene , boekhoudkundige, flscale, sociale, financiële, juridische, commerciële en BT\X!-aspecten om trem de overgang nuaf de euro;
• Opzoeken: een lijst van slellCeiwoorden laat de gebruiker toe om informatie re zoeken omtrent een wel bepaald rhema dat desgevallend vanuit diverse Invalshoeken wordt belicht. •
11I10/"ll/tll;e: rechtstreekse roegang ror de informatiebronnen die berer
inzichr verschaffen in de euro: te raadplegen sites, interessame t ijdschriften, wetgeving of verordenende teksten (Belgische en Europese), enzovoort.
•
de referenties van de diverse partners die hebben meegewerkt aan dit project, worden onder dit punt opgenomen. Dit moet de gebruiker roelaten om conract op te nemen, teneinde bijkomende informatie re verkrijgen. Ptlrfl/ers:
IBR -
j MRvERSI.AG
1998
Op de Internet-sire zou men eveneens de hoofdtitels van de euroacrualitt'it kunnen raadple!:en, met een interacrief overtichr v:m de jongsre persarrikels. D ir deel kan uireranrd alleen worden geact iveerd wannecr de gebruiker via Internet op Eurochallenger is aangesloten.
De nieuwe versie van Eurochallengcr vormt een heus interactief werkinstrument op Internet. De bezoekers van de site kunnen indercland vragen srellen wanrop een antwoord zal worden gegeven, voor zover het een vraag van algemeen belang bel refl. En ten slotte heefr her Instituut der Bedrijfsrevisoren zijn leden in de loop van [998 regelmatig geïnformeerd via de publicatie van artikels rond de oversrap naar de euro in de Periodiekc Berichten van hcr IB R.
4.2.
De rol van de commissa ri s-rev isor
De ondernemingen worden geconfronteerd mer ral van problemen die te
maken hebben mer de oversrap naar de euro. Om een harmonieuze invoering V:ln de eenheidsmunt mogelijk re mnken, dienden verschillende standpunten op Europees niveau re worden ingenomen. \'(Iij cireren bij wijze van voorbeeld: •
de goedkeuring van gemeenschappelijke juridische principcs: hcr principe van "ilO colllp,dsioll. 110 prob/bilioll" ti jdens de overgan!:sperioclc, her principe van de continuïteit van de conrraeren op hcr einde van de overgangsperiode; • de goedkeuri ng van de omrekenings- en afrondingsregels: • de goedkeu ring van een gemeenschappelijk kader op her vlak van de boekhoudkundige aspecten; • de goedkeuring van regels inzake dubbele prijsaanduiding; •
enz.
Die srandpunren werden hoofdzakelijk in de loop van 1998 in het Bel !: ische recht omgezet. \Xlij cireren: •
•
dc adviezen van dc Com missie voor boekhoudkundi!:(: normen 173/ 1 ror 6 en Cl 02, gepubliceerd in de Bulletins nr. 37 (januari 1997) en 42 (februari 1998); de omzendbrief over de fiscale aspc::cren van de oversrap naar de euro, Cî.RH.42 11494.543, hl inisrerie van Financiën, 8 oktober 1997;
113 R - J AAIl Vrll~I.A(i 1998
•
de wet van 30 okw ber 1998 betreffende de eu ro (Btlgisch S/(I(1/Jblpd, 10 november 1998, Err., Btlgisch Slpp/sbl(d, 14 januari 1999) en her koninklijk besluit van 18 november 1998 [Or vasrstellin.g van de datum van inwerk ingtreding van de wet van 30 oktober 1998 betreffend e de euro (Belgisch SI(/(llsblml, 28 november 1998) • het koninklijk besluit van 15 december 1998 betreffende de overschakeling op de euro in het boek houdrecln (Belgisch S/(ullsbl(l(/, 25 december 1998, tweede editie) • de omzendbrief bt-rreffende de inkomstenbelasrin.gen. Praktische gevolgen van de overswp naar de eu ro op het vlak van directe belastingen en gelijkgestelde taksen. Ci.D.28/507.876, Ministerie van Financiën, 17 april 1998 • het koninklijk bes luir van L7 december 1998 betreffende de d ubbele prij saanduiding van producten en diensten in Bcl,gische rmnk en in euro ( Belgisch SI(/(lfSbl(ld, 29 december 1998).
De rol die de comm issaris-revisor in her kader van de overschakeling naar de euro moet spelen, omvat vele aspecren. Hij moer de evolutie van de boekhoudkundige organis.·l(ie van de ondernemingen inzake voorbereidin};:: op de overstap naar de eu ro opvol,gen. Tevens moet hij comroleren of de reglememering in verband mer de overschakelin,g op de euro wordt na.geleefd, voor zover die .gevolgen heefr op het vlak van de jaarrekening. Verder moer hij na.gaan in welke mare de overschakeling op de euro gevol.gen heert voor zi jn conrroleversla,g tn dient hij toe re zien op een adequate voorlichting van de leden van de ondernemingsmad wat de euro betreft. ~
E,'olfltie ww de boekbomlkllluiige orga nisatie Ol/de r/le lIJ iJlge Jl
/ '(111
de
De voorbereiding op de overstap naar de euro is een belangrijk gegeven voor alle ondernemingen. In dit kader zal de revisor erop toezien dat lI!cerlijk op hec einde van de ove r};::angsperi ode, namel ijk 31 december 2001 , el ke onderneming haar boek houdkundi};::e organisar ie :wl hebben aan,gepasr en haar boek houding (orrect vanaf 1 januari 2002 in euro kan voeren. De rt-visor onderzoekt de maatregelen die de ondernemingen hebben .genomen om de oversrap naar de euro voor te bt-reiden en overweeg l , in voorkomend geval, de bestuursorganen van de onderneming a.1.n te bevelen om 7.Ondt-r verw ijl binnen de onderneming een bezinning te laten starten. IBR - J AARv ( K~I."'(j
1998
Het belang van de a.1npassingen van de systemen staat rechtstr~ks in verband met de omvang van de onderneming, maar ook met de complexiteit van haar boekhoudkundige organisatie.
~
N alell;ng van de reglementering inzake de overscbakeling de e,,/'o
I U WI'
In het kadcr van zijn comroleopdracht moet de commissaris-revisor er zich
van vergewissen of de ondernem ingen de maatregelen, die dl' wetgever heeft genomen in hl't raam van de overstap n:lar de euro, hebben nageleefd. De bedrijfsrevisor zal vooral aandacht besteden aan de wijzi,!;ingen van het koninklijk besluit van 8 oktober 1976 en van het koninklIjk besluit van 6 maart 1990 die het konmklijk besluit van 15 december 1998 aanbrengt (Be/giJrh S!(umb/t/t/, 25 december 1998, tweede editie). De boekhoudkundige implicaties tijdens de overgangsperiode hebben betrekking op de opstelling van de jaarrekening in Belgische frank /in euro, de vermelding van de vergelijkende cijfers van het vorige boekjaar en de nadere regels voor het voeren van de boekhouding in euro.
De bedrijfsrevisor znl eveneens nngnan of de vereenvoudigde procedure voor de kapimalverhoging in het raam van de wet inznke de euro werd nageleefd. Aangezien die vereenvoudigde procedure de nlgemene ver,!;adering - die met gewone meerderheid en zonder tussenkomst van een notaris besl ist - de mogelijkheid biedt om het bedrag van het bpitaal te verhogen om het in euro af re ronden, znl de bedrijfsrevisor bijzonder nauwlettend de wett igheid van de procedures van kapitaalverhoging controll'ren. De problemntiek komt verder uitvoerig aan bod in hoofdstuk IV (p. 97). De commissaris-revisor zal de naleving van de reglementering op verschillende momenten nagaan: •
op 31 december 1998, naar aanleiding van de boeking Vlm de omrtkeningsverschillen die verbonden zijn aan de bilaterale omrekeningskoersen en d~ definitieve omrekeningskoersen;
•
in de loop van de overgangsperiode, vooral~r de boekhouding 111 eu ro wordt gevoerd, war betreft de omrekening van de bedragen die initieel in c<:u's werden uitgedrukt of in andere munreenheden van landen die cleeluirmaken van de Economische en Monetaire Unie;
•
in de loop van de overgangsperiode, indien de onderneming een kapitaalverhoging doorvoert in het kader van de vereenvoudigde procedure;
•
in de Joop van de overgangsperiode, op het moment dat de onderneming beslist haar bot'khoud ing in euro te voeren .
.... lf1eerslag t'tlIJ de em-o 0l) beJ cOIJJroleverslag In de mate dat een commissa ris-revisor de zekerheid verkrij.gt dat een ondernemin.g op her einde van d!" over.gan.gsperiode niet zal beschikken over een aan.gepaste adminisU''.uieve or.ganisatie. moet hij die onzekerheid in zijn comroleverslag vermelden.
Gedurc.-nde de over.gangsperiode zij n de euro en de 8c.-lgische frank twee uitdrukkingen van een zelfde mum. Door her koninklijk besluit van I S december 1998, laat de wet.gever toe dat de ondernemingen hun jaarrekenin.!; publiceren in een 1II1dere munt dan de mum waarin de boekhoudin.!; wordt gevoerd. Om elk misversmnd te vermijden, zullen de cijfermatige gegevens in het comroleverslag uit.g(-.:Irukt wordc.-n in de mum waarin de jaarrekening wordt .gepubliceerd, en dit overeenkomstig het standpunt van de Raad, in.gcnomen in zijn verslag over 1997. In her .geval de vennootschap haar jaarrekening no.!; publiceert in Bel.!;ische frank, zal de revisor verwijzen naar de bed ragen in Bcl.gische frank, desgevallend aangevuld mer de overeenstemmende bedrn,gen uitged rukt in euro .
.... AdeqllaJe t"OorlichJÎug
"(lIJ
de ledeu
('tI1J
de olJ(le/"lIeIllÎIJgsr(/(ul
De bedrijfsrevisor zal erop toezien dat de vertegenwoord igers van her personeel regelmatig ingelicht worden over de prak t ische aspecten van de overschakelin.g naar de euro, Dit punt komt verder nog Han bod mb 111. 2.
IJl. ONDERNEMINGSRAAD
[.
50-jarig bestaan van de
2.
Informatie in verband met de euro
3.
Reglemenccring betreffende de ziekenh ui zen
4.
Europese ondernemingsraad
WC I
van 20 september 1948
1. ;O-JARIG BESTAAN VAN DE WET VAN
20 SEPTEMBER 1948 Het Instituut der Bedrijfsrevisoren heefr samen mer hel Centrum arbeidsrecht van de VUB en onder auspiciën van her Ministerie van Economische Zaken op 18 december 1998 een swdiedag gewIjd aan de WCt van 20 september 1948 houdende organisatie van her bedrijfsleven. Aangezien de bedrijfsrevisor borg moer staan voor de kwaliteit van de inlichtingen die de ondernemingsle iding aan de leden van de ondernemingsraad overhandigt, was het belangrijk stil re staan bij de problemen die de beroepsbeoefenaars t'rvaren in het kader van de uitocfenin~ van hun opdracht en ook te weten hoc de bedrijrsrevisoren bij hun ~espreks parrners overkom(·n.
[n de loop van de studiedag hebben de verschillende sprekers 11(,t nut van de ondernemingsraad onderstreept , alsook het belang dat de [eden ervan hechten aan de kwaliteit en de relevantie van de inlichtingen die aan de vertegenwoordi~ers van het persom'eJ worden medegedeeld. Ook de rol van de bedrijrsrevisor werd llandliChtig bekeken. De Raad wenst een aantal punten die in de Joop van de werkzaamheden aan bod kwamen, ce bevestigen: •
Indien de bedrijrsrevisor, in het kader van de vertrouwensrelatie die met alle pnrcijen binnen de ondernemingsraad mOCl rol Stand komen, oordeelr dac het nucti~ is om deel te nemen aan een voorbereidende
!SR -
J. . ,IKVIR ..I.A(,
1998
vergadering, kan hij die bijwonen. Het is wenselijk dat open heid zou bestaan rond die voorbereidende contacten binnen de voorwaarden die bepaald zijn in het advies van de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraat en de Accountancy (Vademecum 1999, p. 695). •
H(>t is onontlx>(>rlijk dat de bedrijfsrevisor door zijn gesprekspartners zou worden beschouwd als een onafhankc:lijk deskundige die borg staar voor de kwaliteit van de Inlichtingen die naar aanleiding van de jaarlijkse vergadering worden medegedeeld.
De Raad van het Instituur stelt vast dar alle sprekers het erover eens waren dat de formulering en de inhoud van de economische en financiële informatie die, met toepassing van her koninklijk besluit van 27 november 1973, dOOf her ondernemingshoofd aan de ondernemingsraad moer worden medegedeeld, aan herziening toe zijn. Indien een bezinning over dit onderwerp wordt opgestart, wenst de Raad van het Instituut voorstellen re formuleren op basis van de ervaring van zijn leden in de ondernemingsraden. Ten slotte werd een gespreksronde belegd om her standpunt van de diverse sociale partners te kennen. Aan het panel namen deel, onder leiding van de Voorzitter van het Instituut, de heren Karel BooNE, Voorzitter van hel VBO, Guy H AAZE, Voorziner van de ACLVB, !\'Ii chel NOLLET, Voorzitter van het ABVV en Vital P EETERS, Nationaal secreraris van her ACY. De documenten van de st\.ldiedag zullen in 1999 in boekvorm worden gepublicee rd , in samenwerklllg met her Mini sterie van Economische Z.... ken en het Centrum arbeidsrecht van de VUB.
2. INFORMATIE IN VERBAND MET DE EURO In een omzendbrief van 30 juni 1998, gericht aan de voorzitters en secretarissen van de ondernemingsraden, \vensee de Minister van Economie dat de personen, die in de ondernemingen zijn tewerkgesteld, vóór I januari 1999 zouden worden ingelicht over de praktische mexbliteicen in verband mer de overstap op de euro, via organen zoals de ondernemingsraad of de vakbondsafvaardigingen.
IBR - J MRv(f{~ LM;
1998
Volgens de Minister bNreft het hier occasionele informatie in de zin van de artikelen 25 en 26 van het koninklijk besluit van 27 november 1973 houdende reglemenrering van de economische en financide inlichtingen te verstrekken aan de ondernemingsraden.
De Raad juicht het initiatief van de Minister roe en wensr op dir verzoek in re gaan. De bedrijfsrevisoren zullen op verschillende niveaus bijdragen lOt de degelijke voorlichting van de leden van de ondernemingsra.1d: • wanneer de revisor vaststelt dat her ondernemingshoofd geen inlichtingen betreffende de euro vóór 31 december 1998 heeft medegedeeld, hoewel hij vóór die datum diens aandacht op de aangelegenheid vestigde, zal hij met dit gegeven rekening houden in zijn cerrificeringsverslag aan de ondernemingsraad; • de rev isor zal, naar aanleiding van de jaarlijkse vergadering van de ondernemingsraad, de pedagogische rol spelen die hem door de wetgever is toevertrouwd, door aanvullende verklaringen re verstrekken aan de vertegenwoordigers van de werknemers, indien op die vergadering vragen rond de euro worden gestt~ld; • tijdens hf"r f"f"rstf" jaar waarin de gegevens in euro zullen worden uitgedrukt, zal de bedrijfsrevisor, bij de bespreking van de jaarlijkse informatie, de aandacht van de vertegenwoordigers van de- werknemf"rs vestigen op de gevolgen van die verandering.
3. REGLEMENTERING BETREFFENDE DE Z IEKENH U IZEN In het BtlgischSlllllub/(f(/van 17 juli 1998 verscheen her koninklijk besluit van 15 juni 1998 dar uitvoering geeft aan artikel 86bis van de wet op de ziekenhuizen, zoals op 7 augustus 1987 gecoördineerd. Her koninklijk besluit betreft evenzeer de openb.1re aJs de private ziekenhuizen. ~
p,.imle ziekenhllizen
Overeenkomstig artikel 5 van het koninklijk beslui( moeten de beheerder en de bedrijfsrevisor eens per jaar een mondelinge uiteenzetting aan de ondernemingsraad doen.
IBI{ - J IlAIlVr:R~J.A('
1995
Naast de gegevens vermeld in artikel 15, b van de wet van 20 september 1948, omvauen de inlichtingen die de beheerder cn de bedrijfsrevisor moeren verstrekken, de bijkomende inlichtingen bedoeld in de artikelen 3 en 4 van her koninklijk besluit van I') juni 1998. Die inliduingen, die hoofdzakelijk van sociale aard zijn, hebben onder meer betrekking op her aantal en de namen van de personen die in de loop van het boekjaar werden tcwerk,gesteld, maar ook op maatregelen, per personeelscare,gorie, van afwezi,gheden wegens j(wrlijks verlof, ziekte, zwangerschapsverlof, arbeidsongevalofberoepsziekre .
.... O/lenbare ziekenhu izen De inlichtingen die door de beheerder worden versrrekt en gecertificeerd door de bedrijfsrevisor, omvatten dezelfde informmie die we hoger in verband meI de private ziekenhuizen hebben vermeld. Verder moet de beheerder van een openbaar ziekenhuis aan het overlegcomité aanvullende inlichtingen versrrekken inzake: • het staruur van her personeel (s[(ltmair en contracrueel) uitgedrukt in percentage van het [Omal aantal personen; • in voorkomend geval, het saneringsplan; • de trimestriële opvolging van het budget. De reglementering bepaalt dat de uiteenzetting van de bedrijfsrevisor in een openbaar ziekenhuis mondelin,g moer geschieden en berrekkin,g moet hebben op de commentaar die hij wenst te verwoorden betreffende de inlichtingen die de beheerder van het ziekenhuis aan de ondernemingsraad verstrekt. De Raad verwonden lich over dele verduidelijkin,g die niet voorkomt in het stelsel van de ondernemingen. Naar lijn oordeel moet niet worden uitgesloten dat deze mondelin,ge toelichtin,g steunt op een schriftelijk verslag dat bestemd is voor de vertegenwoordigers van het personeel die lid zijn van de ondernemingsraad.
4. EUROPESE ONDE RNEM INGSRAAD De Raad van de Europese Unie heeft op 22 september 1994 een richtlijn aangenomen inzake de instelling van een Europese ondernemingsraad of
]BR - )AAIlVEIlSI.AG 1998
van een procedure in onderneminJ::en met een commllnallraire dimensie ter in formatie en raadpleJ::inJ:: van de werknemers. De bepalingen hebben tot doel het recht op informatie en raadpleging van de werknemers in deze ondernemingen te verbeteren. De richrlijn werd omgezet In het Belgisch recht via de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 v:m 6 februari 1996, die algemeen verbindend werd verklaard bij koninklijk besluit van 22 maart 1996 (Belgisch 5/(/(/15b/(Id van II april 1996), gewijzigd bij collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62bis van 6 oktober 1998, algemeen verbindend verklaard bij koninklijk besluit van 27 november 1998 (Be/gisch Slmtlsb/ad van 16 december 1998). In het Be/giJ!"h SfaatJb!at! van 21 mei 1998 verschenen eveneens twee wetten van 23 april 1998 houdende begeleidende maarregelen met betrekking tot de instellinJ:: van een Europese ondernemingsraad. De werking van de Europese ondernemingsraad en de inlichtinJ::en die aan dit orgaan moeten worden verstrekt, zijn aan bod gekomen In het IB It-Jaarverslag 1996 (pp. 76-78). Hoofdza.kelijk komt het hierop neer dar de regels betreffende de instelling en de werking van een Europese ondernemingsraad of van een procedure ter informatie en raadpleging van de werknemers in de ondernemingen of concerns met een communautaire dimensie, onderworpen zijn aan het recht van de lidsraat waar het hoofdbestuur van de onderneming of van het concern of zijn veHegenwoordiger is gevestigd. Daartegenover staat dat de regels met betrekking rot de berekening van het aanral tewerkgestelde werknemers, het begrip wetknemer en dé aanwijzlOJ:: van werknemersverregenwootd igets onderworpen zijn aan het recht van de lidstaat waar de betrokken vestigington of ondérnémingén J::elegen zijn. In vergelij king to[ de Belgische regelgevinJ::, moet worden aangesti pt dar het hoofdbeswur gemachtigd is te melden dat een aaneal van de verstrekte inlich tingen vertrouwelijk zijn. Het konin klijk besluit van 10 augustUS 1998 (Belgisrh Stdarsb/nt! van 17 oktober 1998) somr de inlichtingen op die eventueel niet m()(:ten worden medeJ::t-deeld, wanneer die van aatd zijn dat de mededeling ervan de werking van de onderneming ernstig zou kunnen belemmeren of haar schade zou kunnen berokkenen . De Raad stelt vast dat de inlichtinJ::en aan de Europese ondernemingsmad niet aan een revisorale comrole worden onderworpen. Het ware nochtans nuttig dat, naar het voorbeeld van de inlichtingen betreffende de
ondcrnemin.g, de inlichrin.gen berrcffende de groep die het hoordbestuur verstrekt, door de audirors van de entiteit die op die inlichtingen recht ht-cf[ zouden worden becommentarieerd.
II3R - J AARV[R~I.A(i
1998
IV. CONTROLE EN VENNOOTSCHAPSRECHT I.
Corpora le governancc
2.
Controj eaanbeve lingen 2. 1. 2.2.
3.
K w;Ilite-itsbehl>t>rsing van de commlclVl'rbaamhcd~n FT;Judl: en onwenigt" h:mdclingtn
Problematiek van het jaar 2000 3.1.
Initiatieven van de Ra"d
3.2. 3.3.
Advies bctrefTtndt de vl'r.lntwoordelijkheid Wttrslag v()or de bedrijfsrevisor
4.
\Vi jziging van hel kapitaal van dc vennootschappen ingevolge de invoering van de euro
5.
Gedwongen overd rach t van aandelen in een bCS!Olcn vennootsc hap
6.
Cc rrificuie van effecten uitgegeven door handcl sycn nOOlsc happen
7.
\Vcrsonrwerp betreffende de bestraffing van corrupt ie
8.
Regeling van de "stock options"
9.
Inbreng in natura en quasi- inbreng 9.1. 9.2.
Inbreng van vorderingen Aanddenruil
10. Overdracht van een algemeenheid van goederen ofvan een tak van werkzaamheid
11. Omzetting van een ven nootschap 11.1. Ontwerp van normtn 11.2. Vermelding van het mmimumkapitaal 11..'>. Omzetting naar aanleltling V;1!l t~n fusie
12. Opdracht van de comm Îssari s inzake opschorting 12.1. Synrhese van de tt..:: hni sc ht nUla 12.2. Erelunen t'n kOSttn van de cummissaris inzake opschort in!;
13. Controle van de VZW's
tBR -
J...... I<.V[k~u.{;
1998
I. CORPORATE GOVERNANCE Sinds verschillende jaren neemt de Raad van her Instituur deel aan her debat rond "Corporarc Governance". Jn her jaarverslag 1996 worden de algemene beginselen vermeld die volgens de Raad moeren voorstaan in de betrekkingen russen aandeelhouders en ondernemingsleiding. In de loop van het jaar 1998 werd het Instituut doof de Regering uitgenodigd om deel te nemen aan een hoon;irring teneinde uit re maken of een wetswijziging noodzakelijk was. Steunend op zijn vroegere analyses heeft de Raad zijn vertegenwoord igers verlOchr volgende standpunten te vt:rwoorden:
I. I. De rol van de aandee lhouders [n een aantal landen geschied t de conrrole op de vennootsc1mppen dOOf dtmarkt. Dir is her systeem zoals dit ,geldt in de Angelsaksische landen. De operationele besruurders zijn omlfllankelijk [en opzichte van de eigena.'us en deze laatsten bemoeien zich niet mer de beheersbeslissingen. Gezien het feit dat er niet noodz.1kelijkl'rwijze een overh<."t:rsende a.1ndeelhouder bestaat , is her van belang dat iemand de bestuurders kan kiezen, vandaar het bt:lang van de benoemingscomités die opgerichr worden in de schoot van de raden van besfllu r. De algemene vergadering oefent daaremegen een daadwerkelijke en be langrijke rol uit bij de beoordeling van de bt:stllurders; zij worden op hun prestaties beoordeeld en gemakkelijk vervangen in geval van onvoldoende resultaten. In andere landen, zoals dit het geval is in België, oefent de aandeelhouder de macht uit die hem wordt ,"erleend door zijn geïsoleerde of gezamenlijke meerderheid in de schoot van de algemene vergadering, om een bepaalde invloed uit te oefenen op her beht"t:T. Het gevolg hiervan is dat er sprake is van een ved grOtere stabiliteit in het beheer, een vrij aanzienlijke moeilijkheid om de aanspmkelijkheid in her gedrang te bren~:t'n van degene die er niet in slaagt om de vooropgestelde doelstellingen re bereiken, en een zeer groot forma lisme op het vlak van de algemene vtrgadering .
.... \Ve/kc ilelie luw 0/' di/i l/ak om/erl/omen worden .' Na veel bevoegdheden aan de algemene vergadering te hebben omnomen(l), ( I ) In hl.'l b"wnderdl.' WI.'l \";In 6 maart 197-' (vooral Je artikelen H en 63bls makI.' Je bevoegdheden) en tie Wl'"r van ) dttember 198'1 (roegf$rlI3n bplt:a:ll, mr erimdividtnd, enz.).
[B R - j AAI<.V [ R\l,AG [99S
heeft de Belgische wet8ever door de hervormingen van 1991-1995 her exclusief re
De wetgevende tussenkomst zou daarentegen de duurz.'lamheid van het systeem van controle- of referentie-aandeelhouders kunnen ondersteunen of zelfs een lokale "verankering" kunnen organiseren. In dir verband kan gerefereerd worden aan her voorstel van de Minister van Justitie omuent de autonome vennootschap. De vraag blijft echter re weten of men aandeelhouders zal vinden, ongeachr of her gaar over de markt of over referenrieaandeelhouders, die bereid zijn om re investeren in vennootschappen waar zij nier de macht zullen hebben over de beheerders. Verder dient het belang van een efficiënte organisatie en conerole van de ruime en liquide effenenbeunen te worden onderstreept.
1.2.
Hoe w erke n d e rad e n van bes cuur ?
.... In h el tt/gem een Er zijn twee verschi llende opdrachren die door de raden van bestuur van belangrijkf.. vennootschappen dienen te worden uitgevoerd: enerzijds de vennoorschap besturen. dit wil zeggen beheren. en anderzijds roezichr uiroefenen op het gebruik van de delegariebevoegdheid die onontbeerlijk IS in belangrijke entiteiten. In een bepaald aantal buitenlandse srelsels, zijn de rwee raken verdeeld en roeverrrouwd aan rwee onderscheiden organen. Dir systeem is wep..'lSse-
rn lt - JMkvrRM .... c, 1998
lijk in Duitsland en in Nederland, In andere landen, waaronder België, neemr alleen de raad van bestuur de verantwoordelijkheid voor deze twee opdrachten. In de praktijk kan men echter vaststellen dat er een opdeling van de taken ontsmar door de oprichring van comirés in de schoot van de raad van bestuur, zonder dat de hoofdelijkheid tussen de bestuurders wordt doorbroken.
De eerste com ités die zijn opgericht, hebben bem'kking op het daadwerkelijk beheer van de vennootschap (di reniecomiré) . In de Verenigde Staten van Amerika en in Groot-Brirrannië is hun macht gecompenseerd door het auditcomiré, dar weinig verspreid is in België. Om een even wicht re vinden tussen de machten in de schoor van de raden van bestuur, is verder voorgesteld om onafhankelijke bestuurders in re voeren, wiens rol hoofdzakdijk toegespi tst wordt op het aspeCt "toezicht" in de meest ruime zin; hieronder valt bijvoorbeeld de wijze van vergOf."(ling van de hoogste leiding van de vennootschap . .... l IJ B elgi ë Volgens de Belgische wergeving wordt het bestuur en het toezicht uitgeoefend door de raad van bestuur van de onderneming. Daarbij zijn de conerole en de uitvoering in één hand: de controleur en de gecontroleerde zijn één en dezelfde. Om deze verantwoordelijkheid af te lij nen, wordt binnen de theorieën over "corporace governance" gesteld dat het aangewezen is een directiecomiré in te richten, bevoegd voor de dagelijkse leiding van de onderneming. Dir dlrecrie- of uitvoerend comité is niet in de Belgische wetgeving voorzien, de reden waarom wij van een monistisch systeem voor België spreken. De bevoegdheid van de raad van beStuur is, naast her aanduidcn van de leden van het direcriecomicé, het vasdeggen van de strategische en budgectaire krijrlijnen en de opvolging van de uitvoering van de door het direcriecomité opgesrelde strategische en budgettaire plannen binnen de onderneming. Er wordt aanbevolen dat de "iflwI"mde !H:sllllfI-ders binnen de flIad van bestuur ("(:n voldoende tegengewicht moeten krijgen van de lI;tl-/f;fI'Oel"ende !H:Jfflfl,.del"S.
Hieraan kan toegevoegd worden dat het begrip "vennoocschapsgroep" niet gekend is in het Belgisch recht en dat bijgevolg de raden van beSCllur
geen directe controlebevoegdheid hebben over hetgeen gebeu rt in de dochterondernemingen. Dit is in het bi jzonder van belan.g wamH.'cr een beursgenoteerde vennootschap gecontrol eerd worde door een andere beurs.genoteerde vennootschap. Wel is het zo dar de bestuurders van de moedervennootschap éénmaal per jaHr de .geconsol ideerde jaarrekening opmaken .
.. lFe/ke ae/ie kali 0/) dit dak ollderllomell u 'on/clI .' Er zou moeten rekening gehouden worden met twee belangrijke gegevens om de geloofwaardigheid van de wijze waarop bestuurd wordt, te garanderen. Aan de ene kam zou een verder doorged reven transparantie met betrekking tot de wijze waarop de bevoegd heden daadwerkelijk worden uitgeoefend in de schoot van de vennootschap, wenselijk zijn. Aan de andere kam is het wenselijk om siruuries van belangenconflicren, op welk niveau dan ook, ce vermijden. Omrrent dir tweede pune werd een vooruitgang geboekt door de wijziging van het vennootschapsrecht in 1995. \'Qat de nurr ige praktijken in het buiten land betreft, waarover zou moeten nagedacht worden, kan vermeld worden: •
de praktij k van de comicc:s en in het bijzonder van her auditcomiré, van het comité van d!." v!."rgoedingen en van her bcnoemin.gscomicé. Meer specifiek lijkt ons het instellen van fl/uli/rulI/hIJ een essentieel initiatief, wam dit zou de bestuurders toelaten om zich ervan te vergewissen da t de leiding een organisatiesystef."ffi heeft uitgewerkt waarin de onondx-erlijke interne controlemaatregelen zijn vervat.
•
de invoering van ollflfo,lIIlu/ijke beJ/IIMdffJ in de schoot van de raad van bestuur; het gaat nier zozeer om de loutere aanwezigheid van eminente individuen in de schoor van een beraadslagend college, maar wel om hun toegevoegde waarde voor het geheel van de aandeelhouders, of anders gezegd, hun bijdrage fOt het daadwerkelijk toezicht op de uitvoerende beSfUllrders.
•
de verbetering van de informatie omtrent de werking van de raad van beStulLt en van de toezichrsmcchanismen op de bevoegd heidsdelegaries in de schoot van cl" vennootschap door middel van her jflal"/ttrJ!(lg dat jaarlijks door de besruurders wordt opgesteld. De nodige informatie moet wotden opgenomen om de lezer de mogelijkheid te bieden zich zelf een opinie te vormen over de wijze waarop de ondernemin.g de onafhankelijkheid van haar bestuurders heefr ingevuld (kon e.v.; lijst
IBI~ - J MK\lllhl.J.{i
1998
van mandaten in andere ondernemingen; vermelding van evemuele
uitgevoerde consulrÎng- of andere opd rachten; .. ,). In dir hoofdsruk aangaande rorpor(l/f gO/'er/uwee , zal ook informatie gegevf'n worden aangaande de delegatie doof de raad aan d e leden van het direcriecomité, aangaande de diverse comités die binnen de raad van bestuur werden opgericlH en over hun werking. Her is daarbij te verwachten dar her audircomiré en her vergoeclingscomiré een afzonderlijk rappo rt aan de aandeelhouders zullen voorleggen.
•
her promoten van de goed keuring van et hische codes in de schoot van raden van bestuur.
Indien dergelljke hervormingen moeten overwo,gen worden, hebben zij enkel bet rekking op de beursgenoccerde vennootschappen. Het lijkt nier absoluut noodzakel ijk om zIJn toevl ucht te nemen tot ingrijpende hervormingen van wergevende aard. I n GrOOt- Brittannië en in de Verenigde Sraten van Amerika bijvoorbeeld, zijn deze hervormingen doorgevoerd door de controiooverheden van de effectenbeurzen. Een aantal elemenren van een hervorming, bijvoorbeeld het invoeren van onafhankelijke besmurders, zou daarentegen niet duu rza;lm zijn indien de statuten van de betrokken vennootschappen niet dienovereenkomstig zouden worden aan gepast.
1. 3.
De info rmari e- e n contro le m ec hani s m e n
Het begrip "corporate governance"' is onlosmakelijk verbonden met het begrip ··accountability··. De auronome beheerder is ten aanzien van de eigenaar gederailleerde informatie verschuldigd die niet mag verdraaid worden door overwegingen van persoonlijk belang van deze beheerder of van een controle- of referentie-aandeelhouder. Dit betreft minstens zoveel vragen inzake beheer als formele regels. Inderdaad, als men her principe van de accounrabiliry ter sprake brengt, betekent dir eveneens dat de leiding zich veranrwoordelijk voelt ren opzichte van de aandeelhouders en de maatschappelijke omgeving en zichzelf en gans de ondernemingssrrucruur deontologische regels oplegt. De opvolging van het operationele gebeuren binnen een onderneming Stoelt op het systeem van interne conrrole. Het proces van interne controle betreft alle maatregelen die binnen de onderneming zijn uitgebouwd [en-
I13R - J MRv[R~LAG
1998
einde de ondernf'mingsdoelstelling (lIIiJsioll J!tI(rlllflll) re bf'reiken. Het toezicht binnen de onderneming op het goed functioneren van deze interne comrole, wordt, in grotere structuren, vaak uitgeoefend door een interne auditdienst. ~ verantwoordelijkheid voor het degelijk funccioneren van het systeem van interne controle berust bij alle operationele verantwoordelijken. De eindverantwoordelijke voor het wtale systeem van imerne controle, is de laatste operationele veranrwoordelijke binnen de organisatie, in de meeste Belgische ondernemingen: de directeur-generaal, gedelegeerd bestuurder. In de afgelopen decennia is een aanzienlijke vooruitgang geboekr op her vlak van de financiëlf" informatie van de aandeelhouders en van het maatschappelijk verkeer, alsook op het vlak van de comrole door onafhankelijke revisoren. Inrernationale commentatoren blijven evenwel verschillen vaststellen (lissen ons systeem en de ··beSt pracrice·· in de landen waar de markt overheerst.
.... Bedenkingen
omtrellt
mogelijke acties
•
Het bevorderen van de oprichting van Interne auditdiensten in de grore ondernemingen, met het oog op een verSterking van de interne comroJemechanismen, is wenselijk; een aanzienlijk aamal belangrijke ondernemingen hebben reeds initiat ieven in deze zin genomen;
•
herwaardering van de mechanismen van fill!lIIriele ill[ol"llltllie /'(lII de lI1(1rkt en mer name (a) het verminderen van de termijnen voor de bekendmaking van de jaarlijksf" of halfjaarlijkse informatie en de bijeenroeping van de jaarlijkse algemene vergadering, (b) het vergemakkelijken van het gebruik door de beursgenoteerde vennootschappen van internationale referentiekaders en Cc) nastreven van kwalitarieve verbeteringen in al hetgeen geen lx:rrekking heeft op de officiële jaarrekening en dat zich op weinig gecontroleerde wijze omwikkelr (communiq ués, website, etc.);
•
bijdrage van de commissaris-revisor herwaarderen; recent zijn belan~ rijke initiatieven genomen in twee domeinen die van essentieel belan~ zijn voor de audiror: de voorkomlllg van financiële moei lijkheden in de ondf'rnemin~en en de reactie op fraude en onwerri~e handelingen; het zou nuttig zijn om ef"n nazicht door de commissaris-revisor van de verklaringen inzake "corporate governance" re overwegen; indien deze ver-
!B R - j AANVI:NSI.AG 1998
klaringen deel uitmaken van het j:l:l rversbg, zou het nazicht ervan normalerwijze voortvloeien uit de conrrole van dir donlmenr door de comm iSS:lris-revisor.
2. CONTROLEAANBEVELINGEN In de loop van het jaar 1998 heefr de Ra:ld twee nieuwe conrroleaanbevelingen aangenomen op voorstel van de Commissie conrrolenormen. I-Iet betreft de kwaliteitsbeheersing van de conrrolewerkzaamheden en de verantwoordelijkheid van de bedrijfsrevisor ten aanzien van fmude en omvetrige handelingen.
2.1.
Kwalite its be heers ing van d e co ntrol e werkzaamheden
Deze aanbeveling steunt op de internationale auditaanbcveling ISA 220, bekendgemaakt door het /me/·I/arjr)ll(ll Alldirillg Pmaires COI/II/I;lftt (IAPC) van het IFAC. De aanbeveling kreeg een gunstig advies van de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraat en de Accountancy. Zij is sinds I maart 1998 toepasselijk. De aanbeveling maakt een onderscheid tussen de kwalitei tsbeheersingsmaatregelen bin nen een revisorenkanroor en de kwaliteitscontrole in de tenuitvoerlegging van een controleopdracht. Luidens paragmaf 2.1. van de aanbeveling, dient het revisoren kantoor kwaJiteitsbeheersingsmaatregeien te nemen die zijn bedoeld om te verzekeren dat alle comroleopdrachren worden uit,gevoerd in overeenstemming met de algemene conrrolenormen en/of toepasselijke specifieke normen. Deze kwaliteitsbeheersing zal het voorwerp zijn van een specifiek onderzoek in het kader van de procedures van confraternele conuole. Onder de principes die van doorslaggevend belang zijn bij de kwaliteitsbeheersing, vermelden WIJ enerzijds de regels in verband met de aanvaardin,g of de hernieuwing van de conuoleopdrachten. De bedrijfsrevisor dient anderzijds die kwaliteitsbeheersingsmaatrege-
len te nemen die aan,gepast zijn aan elke conrroleopdracht. De a:lnbcveling legt in het bijzonder de nadruk op de noodzaak duidelijke richtlijnen te
JBR ~ J AA KV I:RM..... G
1998
geven wanneer werkzaamheden worden gedelegeerd en op gep(lste wijze de voorrgang der werkzaamheden, de oplossing van de relevante controleproblemen en de samenhang van de conclusies op te volgen. Verde r ondersrreepr de aanbeveling het belang van een schriftelijke taakverdeling in het raam van een college van revisoren (3.2) en de wenselijkheid van een onafhankelijk nazicht van de conclusies van de werkzaamheden in het geval van omvangrijke, gecompliceerde of risicohoudende controleopdrachten (paragraaf 3.7).
2.2 . Fra ude e n o n we ttige hand elinge n Ter vergadering van 5 juni 1998 heeft de Raad een aanbeveling goedgekeurd die betrekking heeft op de houding die de bedrijfsrevisor diem aan re nemen wanneer hij mer een fraudegeval of met onwett ige handelingen word r geconfronteerd in een ondernem ing die aan zijn controle is onderworpen. Deze aanbeveling houdt rekening met de intt:rnationale controlenormen ISA 240 C Fraud and Error·') en ISA 250 CConsideration of wws and Regulations in an Audit ofFinancial Statements"). In de aanbeveling wordt onderstreept dat in de Belgische context boekhoudkundige fraude noodzakelijkerwijze een onwercige handeling is. Inderdaad, de bewust verkeerde voorstell ing van de jaarrekening of de geconsolideerde jaarrekening is een overrreding van de boekhoudwec. Dir verantwoordt het feit dat de twee internationale teksten aan bod komen in één en dezelfde controleaanbeveling. Niecremin blijft het om technische redenen nucrig om de nuances russen boekhoudkundige fraude, inbreuken op wetgeving die onderworpen is aan de directe controle door de revisor (boekhoudreclH, reglememering met betrekking CO t de informatie van de ondernemingsraden en vennootschapsrecht) en de andere onwecrige handelingen, te behouden. De aanbeveling is roepasselijk op de permanente wercelijke contcoleopdrachten. Zij is eveneens toepasselijk op eenmalige comroleopdrachren, voor zover de bijzondere normen daaraan refereren. [n de inleiding word t het principe van het ··beroepsmatig scepticisme·· In herinne ring gebracht, een principe dar stelt dat de revisor er zich bewUSt moet van zijn dar niet alleen fraude, maar ook andere inbreuken van wetcen of reglemenren op betekenisvolle wijze de financiële staten
IBR - ) II!\Rvl:R~I.A{;
1998
kunn~n beïnvloeden. Volgens de algemene comrolenormen dieO[ de revisor, wanneer hij ~{:n comroleopdrachr uitvoert, stcc:ds met de mogelijkheid van fraud~ rekening re houden (A.C.N. 1.3.4).
De raad van bestuur of de zaakvoerders van de onderneming zijn verantwoordelijk voor hN boekhoudkundi g systeem, met inbegrip van de organisatorische maarregelen en de ma.1tregelen van interne controle die bestemd zijn om onwettige handelingen, al dan nier mer gevolgen voor de jaarrekening, te voorkomen en op te sporen. De revisor heeft niet her rt'Cht zich in het beheer van de onderneming in te mengen. Daartegenover staat dat hij Steeds aanbevelingen kan richten aan de teidin,g wannL'Cr hij betekenisvolle zwakke punren in de organisatie vaststelt die risico's voor de onderneming meebrengen (A.C.N. 2.4.5.). De aanbeveling stelt een belangrijke regel voorop, die inhoud t dat de revisor zijn bevindingen aan de leiding moet me
lB R - J M R\lR~I.I\(;
1998
De te volgen procedure ingeval van vermoedens van fraude of onwet~ rige handelingen, omvat normaliter vier stadi a: a) bevestigen van het vermoeden van fraude; b) zich vergewissen van het frauduleuze of onwettige karakter van de vas r ~ gestelde feiten; c) inscharren van de boekhoudkundige gevolgen van de fraude of de onwettige handeling; d) nagaan of de gepaste correctie werd aangebracht en of een voorziening werd aangelegd om alle betekenisvolle gevolgen voor de financiële sta~ ten weg te werken .
.. Advies VtllJ de Hoge Raml voor bet BedriJ!srev;so/"(/al ell de AccO/lllta IIcy De Hoge Raad voor het Bed rijfsrevisoraat en de Accountancy heeft over het ontwerp van aanbeveling een uitvocrig advies uitgebracht. H ij verwees verder naar de aanbevel ing die hijzelf terzake had uitgewerkt op 29 sep~ rember 1997. De Hoge Raad stelde voor dat een onderdeel van de aanbeveling spec i ~ fiek zou handelen over de rol van de revisor bij het vervull('n van occasio~ nele opd rachten, alsook over de specifieke rol van de externe accountant inzah fraude, vergissingen ('n onregel matigheden. De Raad van het Institu ut stemde in met het uitwerk('n van een dergelijh aanbeveling. Maar wel oordeelde hij dar dit een afwnd('rlijk(' aanbeveling diend(' te zijn, naast de comro leaanbeveling. Her lijkt inderdaad verkieslijk d(' algemeen gehanteerde benadering in de normatieve rol van her Insrituut nier te door kruisen. Het Instituut legt een verband tussen de controleaanbevelingen en de algemene normen, di(' hoofdzakelijk de audiropdraclHen lil verband met financiële staten beogen. De Hoge Raad oordeelde dat de preventiev(' rol van de revisor inzake fraude en onregelmatigheden niet mag onderschat worden. De Hoge Raad erkent dat d e revisor niet tot doel heeft verslag uit te brengen ov('r het gep..1ste of dficiënte karakter van de organisatie van de ondern('ming . Maar wel moeren zijn werkzaamheden her onderzoek omvatten van de a dminis~ nat ieve en boekhoudkundige organisatie en van de maatregelen van interne comrol(', die de voorbereiding van de financiële staten onderbou~ wen. Ind ien hij vaststelt dat de WI Jziging van een aantal procedures de
1BR - J AARVERSlAG 1998
efficit=ntie- en de veiligh{"id van de organisatie zou kunn{"n verhogen, is het wenselijk dat hij zijn opmerkingen {"n sugg{"sti{"s mededeelt aan de onder~ nemings.leiding. Dir aspect komt aan bod in een nieuwe versie van afd{"ling 4 van de aanbe ... eling.
De Raad ...an het Instituu t heefc het noodzakelijk geacht om ...oor drie minder belangrijke punten te moeten afwijken ...an het ad ... it:s ... an d{" Hoge Raad voor he-t Bedrijfsrevisoraat {"n de Accountancy. H et gaat om de ticel ...an de aanbe ... eling (de Raad ...erkiest geen melding te maken van ·· ...ergissin,gen"), de discussies omtrent de relatieve aard van het te bekomen bewijs en ten slotte de bewoording van paragraaf 5.1.2. (hierin wordt gesreld dar de revisor zich moet afvragen of het bestuursorgaan daadwerkelijk op de hoogte is van dt: geïdentificeerde problemen). Voor het overige heeft de Raad rekening gehouden met alle suggesties die door de Hoge Raad zijn geda:m en dankt deze dan ook voor de bijdrage. \'(lij brengen in herinnering dat de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraat en de Accoumancy in zijn aanbeveling van 29 september 1997, aanraadde dat de voorlitter van de rechtbank \'an koophandel ingelicht zou worden over de motivering van het omslag van de commissaris-revisor. De Raad Steunt dit standpunt maar ondersrre{"pt eens re meer dar daarvoor een werswijziging is ver{"ÎSf.
3. PROBLEMATI EK VA N HET JAAR 2000
3. 1. Initi atieve n van d e Raad De overgang naar het jaar 2000 gaat met nieuwe comrolerisico's gepaard. De "mill{"nnium-bug" is (-en bedreiging voor de infrastructuur, de informatienetwerken en de elektronische syStemen. Deze bedreiging beïnvloedt aanzienlijk de conrroleomge ... ing van de ondernemingen en de beheersing van de risico's ondervindt d,llLrvan een niet re verwaarlozen weerslag. Door maar twee posities in re ruimen voor de aanduiding van het jaar in de velden voorbehouden voor de data, bespaarden de informatici van de jaren 60 en 70 geheugenplams, die beperkt en duur was. Vandaag de dag leven die (ocscand problemen op. De tijdsduurberekt'ningen die stoelen
I BR - J,\AMv[R~!.A(,
1998
op gegevens zonder aanduiding van de eeuw, geven mI van onlogische resultaten. Verbeteringen dienen dus op korte termijn te worden ingelast. Duidelijk is dat l'en aantal activiteiten veel gevoeliger zijn dan andere, rekening houdend onder meer met het niveau van automatisering, de aOlankelijkheid van de systemen en netwerken en de complexiteit van de elektronische infmsrructllur. De Raad is evenwel van oordeel dat alle be
IBR - J "" llnll~( . 1998
in december 1998, publicatie van een samenvattende brochure met de voornaamste !;epubl iceerde teksten en een comroleprogramma voor de ja.arrekening over her boekjaar 1998.
3.2. Ad vies betreffende de ve rantwoorde lijkh eid Ot accou nranr en de lx-drijfsrevisor voeren een aanral oIXlrachten uit die op het vlak van verantwoordelijkheid duidelijk van elkaar dienen re worden onderscheiden. De implicaries op her vlak van veramwoordelijkheid zijn met lx-trekking [Ot de overgang naar her jaar 2000 fundamenree l van elkaar versch il lend in de drie volgende gevallen: de wenelijke funct ie van com missaris-revisor; de opdracht voor bijstand en boekhoudkundig advies: de "assurance"-opdracht inzake het functionert'n van systemen. 3.2. 1. ~
Doe/
De funct ie va n commissaris-revisor IJillI
de [
I/llc l
ie
De taak en de veranrwoordelijkheid van de commissaris-revIsor in het kader van zi jn financiHe audiropdracht met her vooruitzicht van de millcnniumwissel werden omschreven in een technische nota die op 4 september 1998 werd goedgekeurd door de Raad van her InstimU[ der Bedrijfsrev isoren. D ie nOla stemt grotendeels overeen mer het srandpunt dat wordt ingenomen door de /I,'e,-"aliol/(,/ AfI(lili"g PmClirtJ COII/miltet, dat in juli 1998 O\'er hetzelfde onderwerp een document heefr uir!;egeven. De verantwoordelijkheid van de commissaris-revisor bestaat erin een oordeel re geven over de getrouwheid van de ja.arrekening of de geconsolideerde jaarrekening van een vennootschap en over de m:m: waarin de leiding de staW[,'Iire of wcnelijke re!;eJs inzake de werking van de vennootschap naleeft. De overgan!; naar her jaar 2000 geeft geen aanleiding rot enige nieuwe of specifieke verantwoordelijkheid voor de auditors in de uitvoering van hun cerri ficat ieopdmclH van de jaarrekening. Er dienr aan te worden herinnerd dar de audit van de financit=le staten op geen enkele manier waarbor!;t dat de systemen van de onderneming of, ti fortiori, de externe systemen van de leveranciers of andere derden opgewassen zijn tegen de millenniumproblematiek. Of, zoals Haar re lezen in de nora van
IB R - JAARV[RSU.C
1 99~
de Raad van het Insticuut, "een audit van de jaarrekening omvat geen certificatie van de jaar 200û-compat ibiliteit". ~
\fleers"'g 0/) ,Ie cOlllroleU'erkulfllllhedell
De overgang naar het jaar 2000 zal kosten met zich meebrengen die een invloed zullen hebben op de jaarrekeningen van de bcuokken ondernemingen. Vandaar dar de commissnris-revisor dient na re gaan in hoeverre er bij het opstellen van de jaarrekening rekening werd gehouden met de betekenisvolle kosten en risico's die verb.·md houden met de overgang naar het jaar 2000. Die kosten hebben betrekking op de wijziging van de bestemming vlln de bedrijfsmiddelen, di" wijziging van het afschrijvingspercentage, de waardecorrecties van de onverkoopbare voorraden, de oninbare vorderingen en de voorzieningen voor technische garanties. Het technisch implememeringsproces van een audit zet de commissaris-ri"visor ertoe aan de risico's voor de onderneming, die een invloed kunnen hebben op de jaarrekening, re onderzoeken. Die analyse wordt niC't uitgevoerd om de doeltreffendheid van de beheersmaatregelen na re gaan, maar om de problemen re identificeren die een rechtstreekse invloed zouden kunnen hebben op de certificatie van her getrouw beeld van di" jaarrekening. Het is in die comen dat de beroepsveren igingen van accountants hebben geoordeeld dar de auditors hun werkprogramma dienden aan te p..'lSsen met het oog op de specifiekt: behandeling van de problemen rond de millenniumproblemariek. Zo heeft de Raad van het lnstitllut der Bedrijfsrevisoren zijn leden aanseraden om een brief te sturen naar de te controleren vennootschappen en de aandacht van de leid ins erop tC vestigen dat de overgang naar het jaar 2000 waarschijnlijk belangrijke gevolgen zal hebben voor de financi~le staren en zelfs voor de mogelijkh("(len van de onderneming om haar activiteiten verder te zenen. Verder moet gewezen worden op her feit dat de opstelling van een plan om her hoofd te biedi"n aan de mogelijke problemen, volledig onder de verantwoordelijkheid van d e leiding vak In het kader van zijn verslag over de jaarreke-ning van het boekjaar dat [en 1a.1tste eind 1998 wordt afgesloten, is het de taak van de commissarisrevisor om na te gaan in hoeverre er in de financiële Staten ri"hn ing wordt gehouden met de risico's voor verliezen en kosten dic voortvloeien uit de overgang naar het jaar 2000. Als dat vers lag het la~lrs(c is dat wordt 0p,I;;e-
!SR - JMRVEIlSIA(, 1998
steld voor de fatale datum, lOU de commissaris-revisor zich cvem"{-ns kunncn afvragen of de onderneming geen risico's loop( die de voortzeuing van de bedrijfsactiviteitf."n gedurende het volgende boekjaar in her gedrang zouden kunnen brengen. ~
B"rgerrecbte/ijke IIl1lJSprtlke/ijkbeid
De regels die betrekking hebben op de burgerrechtelijke a.1nsprakelij kheid van de com missaris-revisor zijn vastgelt-gd in artikel 64o.:·t;tJ van de vennoorsehappenwet. De fouren die door de commi ssaris-revisor worden lx-gaan tijdens her uitvoeren van zijn opdrachr, zijn - wettelijk gezien enkel beoordelingsfouten over de getrouwheid en de wettelijkheid van de jaarrekening en de naleving van de vennoorschapsrechtdijke en statutai re voorschriften. Zo.1ls wij hierboven hebben beklemtoond, zou moeren vasrgesteld worden dat de commissaris-revisor ttn four heeft bcgalln als hij cr zich niet van vergewist heeft of er in de jaarrekeni ng rekening wordr gehoudén met alle verliezen of kosren die te maken hebben met de overgang naar hér jallr 2000, overeenkomstig de vereisten van het boekhoud recht, zodat de jaarrekeni ng geen ge[fOUW beeld g("{-fr van her vermogen, de financiële roestand en de resulraten van de onderneming. Dir is nog meer het geval wanneer de leiding frauduleuze praktijken heeft toegepast met als doel de werkelijke siwlItie van de onderneming re verbergen. In hun aanbevelingen wijzen de beroepsorganisaties uitdrukkelijk op her roegenomen risico op fraude dat is omstann door de problemariek vnn de millennium wissel. 3.2.2.
O pdrac hte n voor b ijstand e n boe kho udk undig ad vies
In een groor aamal kleine of middelgrore ondernemingen bieden accountantS, bedrijfsrevisoren en boek houders j,;eregelde diensten aan op h('[ vlak van boekhoudkundige bijstand en hulp bij her vervullen van ande re administratieve fo rmalitei te.-n . De ve.-ramwoordd ijkheid van de bcroepsbeoeft"~ naar die deze diensten verstrekt, wordr geregeld door de voorsch riften van hel gemeen recht in conrmcruele mareries. De beroepsbeoefenaar die de onderneming bijsraat in hel vervullen van haar boekhoudkundige en fiscale verpl ichri ngen is niet verplichr iers spec iaa ls re ondernemen mer
berrekking tot de overgang naar het jaar 2000. Er dienen echter twee punten in overweging te worden genomen: de algemene verplichting tot advies van de bcroepsbeoefenaar; de inzameling van de nodige gegevens voor her opmaken van de jaarrekening. De aannemingsovereenkomst die tussen de account:mt of de bedrijfsrevisor en zijn klam wordr afgesloten , houdt (-en algemene verplichting tot advies in. Hoewel de problemen in verband met de overgang naar her jaar 2000 de grenzen van de louter boekhoudkundige raken ver overschrijden, mag men verwachten dat de beroepsbeoefena.1r zijn klant erop wijst dat die problemen verstrekkende gevolgen kunnen hebben op boekhoudkundig vlak. Sommige auteurs vermelden de mogelijkheid om de verplichtin,!! rot omzichtigheid uit te breiden we,gcns de aard van bepaalde lomer conmlCluele opdrachten. Dat is het ,geval als de beroepsbeoefenaar meewerkt aan her opstellen van documenten die in het bezir van derden zullen komen en die dus hun beoordeling van de financiële situatie van de ondernemingen kunnen beïnvloedenl1l. Aangezien de beroepsbeoefenaar de mogelijke gevolgen voor de jaarrekening van de overgang naar her jaar 2000 nitt kan negeren, zou hem kunnen worden verweten dar hij de ondern("mingsleiding bij de opstelling van de jaarrek("ning van her boekjaar 1998 er niet heeft op gewezen indien er reeds rekening moest gehouden worden m("t bepaalde waarschijnlijke kosten of verliezen. Als de gegevens die door de leiding aan de beroepsbeoefenaar worden bezorgd voor boeking, niet correct of onvolledig zijn, dient hij die kwestie met hen te bespreken en re vra,gen naar eventuele bijkomende gegevens. Dar kan her geval zijn met beuekki ng rot de werkelijke of mogelijke gevolgen van de overgang naar her jaar 2000. Vanda.1r diu de beroepsbeoefenaar in het kader van zijn opdracht tot her verschaff("n van boekhoudkundige bijstand niet mag nalaren zich af re Vf"Jgen wat de gevolgen van die kwesrie zullen zijn voor de jaarrekening die men hem vraug[ op re stellen.
(I) I'ORIHS, I).A. en V(>N Kun;r.u; O''', M., "'la responsabill(~ civile des rcviscurs eX I""rcs-comptables". Rel'lIl Drotl VUJo 6·92. p. 22.
IBR -
J M RVER~I""{;
Cl
1998
3.2.3.
Analyse van het func t ione re n van systemen
Wanneer de leidin8 van bepaalde vennootschappen met her probleem van de over8an8 nlt.1r her jaar 2000 wordt 8econfrontttrd en meer in her bijzonder wanneer ze zich re8en die aansprakelijkheid wil beschermen, wordr een beroep 8edaan op externe raad8evers die in stam zijn waarborgen re verschaffen met berrekking tor het opgewassen zijn van de bedrijfssystemen regen de millenniumwissel. In tegenstelling tor de nnalyse van een apparaar of een softwareprogrammn in her bijzonder, is de annlyse van sysremen een ingewikkeld proces waarbij niet alleen de orgnnisarie van de vennootschap zelf op her spel Stlt.1t, maar ook de relar i<.'S van de onderneming mt:[ de kinmen, de leveranciers en de andere externe partners. Her is om die reden dar het srerk af8eraden wordt aan de leden om waarborgen af re leveren met betrekking ror her goed functioneren van admin istratieve en boekhoudkundige sysremen in de context van de over8ang naar her jaar 2000. Indien dergelijke opdrachr toch wordt aanvaard, zou deze her voorwerp moeten uitmaken van een contracr waarin de partijen de draagwijdre en de beperkingen van de 8evr-.t:lgde diensrverlening verduidelijken. Vanuir her oogpunt van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid, heeft die opdrachr een louter cOntractlleel karakter. De aansprakel ijkheid kan zich maar uitstrekken tot derden voor zover her versla8 n::l:1r bUlccnuir wordt gebruikr. Dergelijk gebruik zou enkel mogen gebeuren mits toesremming van de Hureur van het verslag. Anders gezegd, de8ene die een oordeel heeft geformuleerd , zou cle draagkracht ervan kunnen beperken tot lourer intern gebruik door de onderneming die erom heeft 8evra.1gd.
3.3.
\Xleers lag VOOr d e bedrij fs rev iso r
De Raad heeft twee t('chniscll(· nota's bekendgemaakt, die respectievelijk betrekking hebben op de weerslag van het millenniumprobleem op de controlt en de weersla8 van die problematiek op de accounwncy-opdmchren.
J.3.1.
In zake de cont role van de financië le state n
De eerste van die technische nota's (zie bijlage 5) heeft ror doel de 8evolgen te onderzoeken van de overStap naar het jaar 2000 op het vlak van de controle van de financiële stacen, De nota verduidelijkt de veramwoordelijkhe-
den en s[f·lt een benadering voor voor de inschaning van het risico in de loop van de voorbereidingsfase van de conrrole. voor de moot'tlelingen die aan de bt-dri jfsleiding moeten worden gedaan en voor de opstelling van her conrroleverslag over het boekjaar dat uiterlijk per I juli 1998 aanvangt. Naar het oordeel van de Ra:ld wordt de problematiek van het ja.1r 2000 het tegenbewijs geacht een betekenisvol gegeven re zijn in de connole over het boekjaar dat na 30 juni 1998 afsluiL Een vermelding van het beleid van de ondernemin,gsleiding in het jaarverslag is een weuelijke verplichting, omdat in de meeste vennootschappen de overstap naar het jaar 2000 een omstandigheid is "die de omwikkel in,g van de vennootschap aanmerkelijk (kan) beïnvloeden" (art. 77, lid 4 Venn.\Xf.). Indien de ondernemin,gsleidin,g ter zake ,geen enkele verklaring aflegt, mo('[ de commissaris-revisor ten minste in het tweede deel van zijn verslag Ct'll opmerking maken. [Ot
De revisor moer nagaan in welke mate de jaarrekening op betekenisvollc wijze door de millenniumproblematiek wordt beïnvloed. In de mceste ondernemingen zal mocten worden na,ge,gaan of een aangepasre boekhoudkundige verwerking voor de verschillende problemen werd toegepast; deze houden onder nwer verband met de buieengebruiksedling van activa, de afschrijvin,g van activa die mi 1999 onbruikbaar zijn, de on\"erkoopbart' voorraden, enz. Bovendien is een specifiek onderzoek van de bedrijfscominuïre it noodzakelijk in de ondernemin,gen die bijwnder gevoelig zijn voor de informatica en de elektronische uirrusrin,g. Vol,gens ht't advies van de Raad, zou een toelichtende paragraaf vereist zijn wanneer de gevol,gen van de problematiek van het jaar 2000 voor de onderneming vooral re wijten zijn aan problemen buiten de emiteit zelf en de ondernemin,gsleiding of de commissaris-revisor geen rechtstreekse toegang hebben tot de informatie betreffende derde partijen. 3.3.2.
Inzake a nde re professionele opdrachte n
In de tWLtde technische nora, die ten gronde zeer srerk ,gelijkt op de eerste technische nota, wordt nage,gaan wat de weerslag van het millennÎumprobleem is op de accountancy-opdrachten, of het nu ,gaar om opdmchten van boekhoudkundig advÎes en bijstand, of om wenelijke opdrachten die kunnen worden tocvenTOuwd aan bcdrijfsrevisonon en accountantS. Deze nota is voorbereid en goedgekeurd in overleg mer het InStituut der Bedrijfsrevisoren en hee Insrituut der Accoumanrs.
[[lR
- JMMvrR~I""'(,
1998
In het raam van de bijzondere opdrachten (omzeningen, fus ies enz.) moet de revisor aandacht besteden aan de risico's waarmee de onderneming ingevolge de millenniumovergang kan geconfronteerd worden. Indien er aanzienlijke waarderingsproblemen worden vastgesteld, moer hl) dit in zijn verslag vermelden. \XI"ar [en slotte werkzaamheden van boekhoudkundig advies en bijstand betreft, moet de beroepsbeoefenaar nier alleen stilstaan bij de aspecten van de overstap naar her jaar 2000 die zijn cliënt aanbelangen, maar ook bij de vraag of hijzelf in staar is om ononderbroken hoogwaardige diensten aan zijn cliënteel aan re bieden.
4. W IJ Z IGI NG VAN HET KAPITAAL VAN DE VENNOOTSC HAPPE N INGEVOLGE DE INVOER ING VAN DE EU RO De invoering van de Europese eenheidsmunt heeft de omrekening in euro van hN maatschappelijk kapitaal van de vennootschappen met handelsvorm tot gevolg . Een wergevingsinitiatief vergemakkelijkt de omrekeningsprocedures en Jaar toe her maatschappelijk kapicaal van de vennootschappen volgens ('('n vereenvoudigde procedure af te ronden. De bepalingen zijn opgenomen in ani kei 47 van de wer van 30 oktober 1998 betreffende de euro (BelgiJch SI{/{Ilsb/{Id van 10 november 1998). Volgens de vereenvoudigde procedure kan de omzetting van het kapi[aal in ellro gepaard gaan met een kapitaalverhoging binnen de hierna bepaalde grenzen bij een beslissing die de algemene vergadering mN gewone meerderheid n('('mt en bij onderhandse akte (zonder de a:lOwezigheid van een notaris). Als mepassing gemaakt wordt van artikel 71 Venn.W. (als er v('fschillt-nde categorieën van aandelen of effeceen zijn) kan een gewone meerderheid voor elk type van aandeel (etTecn:n of deelbewijzen) volstaan (arrikel47, tweede lid). Er dient opgemerkr re worden dat de kapitaalverhoging in tocpaSSll1g van de vereenvoudigde procedure niet afhankelijk is van de omzetting van de munt waarin de boekhouding wordt gevoerd in euro.
1I3H -
J AAR V[R ~I.A( ,
1998
De vereenvoudigde procedure voor de kapitaalverhoging mag slechts worden aangewend gedurende d e periode russen [ januari 1999 en 31 december 2001. Nansr de eenvoudige omrekening in euro van her maatschappelijk kapitaal of de aanpassing van de nominnle wanrde van de aandelen. kan de verl-envoudigde procedure in rwet' gevallen toepassing vinden: de kapiraalverhoging zonder nieuwe inbreng en voor een z.rtr beperkr bedrag dat de wet bepaalt; de schrapping van de vermelding van nominale waarde van aandelen. Belangrijk is dar de commissaris-revisor de aandacht van de leiding van de vennootschap waarbij hij met een mandaat is belast, vestigt op de noodzank het maatschappelijk kapitaal te wijzigen en op het bcsraan van de vereenvoudigde procedure. Indien deze formule wordt gehanrt'erd, moer de commissaris-revisor rtn bijzondere aandacht schenken a.1n de naleving van de wenelijke voorschriften, en in het bijzonder aan volgende aSIx.-'("ten: de kapitaalverhoging mag slechrs verlopen via incorporarie van reserves, uitgiftepremies, herwaarderingsmrtrwaarden of overgedragen winst, met uitsluiting van elke andere nieuwe inbreng; de kapiraalverhoging mag niet meer be
5. GEDWONGEN OVERDRACHT VAN AANDELEN IN EEN BESLOTEN VENNOOTSCHAP De wet van 13 april 1995 last in de vennootschappen wet een artikel 190qlliflquitJ in. De bepaling beStaat f"rin dat iedf"re natuu rlijke of rechts-
[]lR -
) ""'KIIF K~I.Al'
[998
persoon die, alleen of gezamenli jk, 95 % bezit van de stemrechrverlenende effe<:ten van een naamloze vennootschap, het geheel van de effecten van deze vennootschap kan verkrijgen ten gevolge van een uitkoopbod, al dan niet met instemming van de minderheidsaandeelhouders waarvan de aandelen worden overgenomen.
Deze wetsbepaling kan niet worden toegepast zolang de Koning geen uitvoeringsmaatregelen heeft genomen. De Ministf:r van Justitie had geoordeeld dat dergelijke maatregelen ongepaSf zouden zijn, zolang de wettekst niet aan de behoeften van de besloten vennootschappen was aangepast. En dat is dan ook het voorwerp van de wet van 16 juni 1998 (Belgij(h Sla(mb/ad van 17 juli 1998). De nieuwe bepaling voorziet in de mogelIjkheid om het principe van de ge
6. CE RT IFICATIE VAN EFFECTEN U ITGEGEVEN DOOR HANDELSVENNOOTSCHA PPEN De wet van 15 juli 1998 wijzigt de vennootschappenwet en voegt een geheel van maatregelen in die betrekking hebben op de certificatie van effecten die door handelsvennootschappen worden uitgegeven (BelgÎscb S/{/(lfsb/m/ van 5 september 1998). Het koninklijk besluit van 27 okrober 1998 (Be/gise/) S'(lalJb/(,t! van 3 lokrober 1998) bepaal t dat de wet in werking treedt op 1 november 1998. De gedachte die aan de techniek van de cert ificering ten grondslag ligt, bestaat erin de financiële rechten verbonden aan een aandeel af te splitsen van de andere rechten, zonder dat juri-
IBR -
J M R V I! I\ ~U\G
1998
disch twee onderscheiden effecten worden gecreëerd. De Regering streeft onder meer als doel na her organiseren van de conrinuïreir binnen de fami · li:lle vennoorschappen via een formele uitwerking van een techniek die veQ;elijkbalH is met her ··administratiekantoor" in het Nederlandse rechc{]). Artikel 43hiJ van de vennoolschappenwet omschrijft de certificaten die betrekking hebben op aandelen , winstbewijzen, converteerbare obligaties of warranrs en organiseert hel juridisch srelsel ervan. Er moet worden opgemerkr dar de wer geen verplichte rechtsvorm oplegt voor de vennootschap die de effenen uitgeeft . De enige vereisre is dat het om et'n rechts· persoon moer gaan(2). De emiuent van de cert ificaten oefenr alle rechten uit die verbonden zijn aan de effecten waarop zij betrekking hebben, met inbegrip van hN Stemrecht. De houders van certificaten hebben het recht de al,gemene ver· gadering met raadgevende Stem bij te wonen; zij kunnen een afschrift bekomen van de jaarrekening, van het ja.1tverslag en van het \'erslag van de commissaris-revisor onder dezelfde voorwaarden als de aandeelhouders.
De boekhoudkundige relaties tussen de emiuent van certificaten en de houder ervan stellen een aantal problemen, onder meer war betreft de consolidatieverplichting, her al dan niet besraan van een realisatie bij de omruiling van een aandeel tegen een certificaar, enz. De Raad is van oorck-el dar her wenselijk zou zijn dat de Commissie voor boekhoudkundige normen een volledig advies zou uitbrengen over het geheel van de vmgen die de techniek van het certificeren van effecten doet rijzen . De wee regelt inderdaad slechls twee aspenell, ook al beuefr her belangrijke problemen: de gelijkschakeling [lissen certificaten en de aandelen die ze verv:mgen, wat betreft df." maatrf."gelen die beogen de wederinkoop van aandelen en de kruispanicipaties te beperken; het fiscale stelsel van rransp..1fanrie van de verrichting: de houder van het cNrificaat wordt in alle opzic h [(~n beschouwd als aandeelhouder en rechtstreekse rechthebbende op div idenden en andere uitkeringen en toedelingen (arrikd 13 van de wet). (I) Z'C on
Pari. Sf., KalTll'r, 1997-'98. 143013.1>. 2. (2) \'(.':<1 hel gebruik van de rc-c hI 5,·orm van e<:n VZWI Ix-Hdl, zic voormeld Verslag LINO. p.
5.
7. WETSONTWERP BETREFFENDE DE BESTRAFFING VAN CORRUPT IE De bestraffing van de cOfmprÎe is in het Parlement aan bod gekomen op basis V;Ill een wetsvoorstel van de heer Senator R. LALHMA.ND c.s. (Pari. SI., Senaat, B.Z. 1995, 1-107), dar doof de Regering werd gewijzigd via de opneming, bij wijze van amendemem, van her voorontwerp van wet dar doof de Ministerraad werd goedgekeurd op 20 februari [998. De tekst is dOOf de wergevende kamers goed,gekeurd. In vergelijking tot dl' huidige tekst van het Strafwetboek, waarin omkapin,g reeds strafbaar is, zijn volgende nieuwe toestanden bedoeld in he[ omwerp van wer: aanwending van invloed (nieuw artikel 247, § 4); omkoping van e('n persoon die kandidaat is voor f."t:n openbaar ambt; omkoping van buitenlandse amb tenaren; omkoping van internationale ambtenaren; private omkoping. De opr<X"p die in 1997 door de heer )ames \'
Zie in dil verb~nd tven~ens het gemeenschappelijk actieplan van de Raad van de Europese Vnil' van 22 (]ccemocr 1998 inzake de strijd tegen de privl'-corruptic (PI/bI. EG. L 358 van 3 1 december 1998).
JB R - J AAIlVER~J."C;
199H
Het wetsontwerp bëstraft evenzeer de omkoping van een Belgisch openbaar ambtenaar als die van een buitenlands ambtenaar. Volgens her verslag van de Senaatscommissie is er vandaag de dag geen reden meer dat er nog langer een onderscheid wordt gemaakr tussen de bescherming van de Belgische openbare orde en die van vreemde Staren: ""boven de bescherming van de Belgische openbare orde, moet ook de openbare orde van de Europese Unie in haar geheel worden beschermd, maar ook die van andere vreemde Staten, in het bijzonder in her kader van internationale handelstransacties".(1) Het belang van de onderneming kan niet op afdoende wijze worden ingeroepen rer veramwoording van handelingen die strafrechtelijk worden gesanctioneerd en waarvan de bestuurders van de Belgische onderneming niet de dader, noch de medeplichtige mogen zijn. De nieuwe wet beoogt eveneens de strafbaarstelling van de private omkoping, zowel actieve als passieve. Een persoon die bestuurder of zaakvoerder is van een rechtspersoon, lasthebber of aangestelde van een rechtspersoon of van een natuurlijke persoon, mag geen aanbod, belofte of voordeel van welke aard dan ook voor zichzelf of voor een derde voorstellen, vragen of aannemen om zonder medeweten en zonder machtiging, naargelang van het geval, van de raad van bestuur of van de algemene vergadering , van de lastgever of van de werkgever, een handeling van zijn functie of een door zijn functie vergemakkelijkte handeling te verrichten of na te laten. In de geva llen van private omkoping is her soms moeilijk uit re maken waar het onderscheid ligt tussen een ongeoorloofde betaling, die omkoping is, en her toekennen van economisch verantwoorde voordelen tussen klanten en leveranciers. Om van een inbreuk te kunnen spreken, moer de persoon zonder medeweten van de werkgever en zonder diens machtigi ng hebben gehandeld. In het SenaatsversJag wordt verduidelijkt: '"ln vennootschappen zijn er immers aangestelden die gemachtigd zijn allerlei handelingen te verrichten waarvan de raad van beStuur niet op de hoogte is, op voorwaarde dat die handelingen niet in strijd zijn mct de richtlijnen van die raad. ( ... ). De toevoeging van de voorwaarde volgcns welke de handeling moet zijn verricht zonder machtiging van de raad van bestuur, heeft ten gevolge dac zal
( I) Pad.St.,5<:naat, 1997-'98,
1_107f~, p.14.
I BR -
J MM V[MSlJ\G
1998
moeten worden aangetoond dat de betrokkene niet gedekt was door zijn raad van beStuur."(1) De nieuwe bepalin,g heefr nier zozeer ten doel "de ondernemingen in hun economische activiteiten en onderlinge transacties strafbaar te stellen, maar wel hun bestuurders, zaakvoerders, lasthebbers of aangestelden die de eigen onderneming schade berokkenen.'·(2) Waar de strafbaarstelling van private omkoping ophoudt te bestaan zodra de raad van besruur een machtigin,g heeft ge,geven, moet toch in herinnering worden gebracht dat, in dit geval, de bestuurders ,geconfronteerd zouden kunnen worden met een andere beschuldiging, namelijk die van misbruik van vennoorschapsgoederen.
8. REGELING VAN DE "STOCK OPTIONS" De Regering heeft haar bedoeling te kennen gegeven de praktijk te reglemenreren van de aandelenopties die voordelen bieden en die vennootschappen aanbieden aan de leidin,g of aan medewerkers. Her probleem is voornamelijk van fiscale a;ud en beswar erin ce weten welk be
(I) I bidem, p. 72.
(2) fbidt /ll, p. 74.
IBR -
JMRV [ R~I""(,
1998
Er kunnen twee alternatieve oplossi ngen worden overwogen: ofwel wordt het advies uitgebracht d oor een persoon die bedrijfsrevisor is, maar niet de commissaris-revisor van de vennootschap; ofwel wordt de com mi ssa ris-rev isor gevraagd een verslag op te stellen over de waarde van het aandeel en in dit geval wordt voorgesteld dat zijn verklaring zou vermelden of: de methodes die door de opriegever worden aangewend, algemeen bedrijfseconomisch aanvaard worden; de weerhouden hypotheses a.1nvaardbaar en samenhangend zijn; de waarderingsmethodes com~cr zi jn toegepast. De tekst zou nog moeten toevoegen dat ind ien de revisor een voorbehoud noodzakelijk acht, hij dit du idelijk in zij n verklaring moet verwoorden.
9. IN BRE NG IN NATU IlA EN Q U ASI-IN BIl ENG 9.1.
Inbre ng va n vorde ringe n
De Raad is ondervraagd omtrent de wettigheid van de inbreng van een vordering in het kader V;U\ een inbreng van een algemeenheid zonder toepassing van dl" artikelen 174/53 e.v. van dl" vl"nnoocschap penwet. In voorliggend geval was de zogenaamde vordering het sa ldo van de rekeningcourant tussen een ven nootschap naaT buitenlands recht en haar Belgisch bijkantoor. Is het veraOfwoord om het bestaan van dit bedrag te erkennen [en aanzien van het vennoorschapsrecht naar analogie mer de fiscale regels? Op advies van de J uridische Commissie, heeft de Raad vastgeSteld dU( d e rekening-courant tussen de buiten landse vennoOlschap en haar bijkantoor van civielrechtelijk of handclsrechrelijk oogpUnt gezien, eigen lijk onbestaande is. Zelfs al vinden we in het fiscaal recht een bijzonder sta[UU[ voor de finan ciële relat ies russen de vennootschap en haar bijkantoor, toch is die redenering in het ven nootschapsreclH nier toepasselijk. De pseudoschuld en d l' pseudo-vorderin,!; vallen vanui l juridi sch oogpun t samen en er kan geen juridisch Ix.-sraan aan worden toegekend. Bi j,!;evolg is her niel mogelijk om iers in re brl"ngen dat privaatrech telijk geen bestaan kenr.
IJ3R - ) IIMI.\'IW'I.M,199H
9 .2.
Aande lenruil
De Europese Richrlijn van 23 juli 1990 (90/434/EEG) beueffende de gemeenschappelijke fiscale regeling voor fusies, splitsingen, inbreng van activa en aandelenruil voorziet dat de lidstaten voor die verrichtingen een neurraal fiscale regeling toepassen. Tot voor korf genoren alleen fusies, splitsingen en inbrengen van één of meer bedrijfstakken van dergelijk srelsel. De wet van 22 december 1998 houdende fiscale en andere bepalingen (Belgisch StaaIJbiad van 15 januari (999) heeft voortaan de gevallen waarbij een vrijstelling van het inbrengrecht van 0,5 % geldr, uirgebreid tot de verrichtingen van de a(lndeJenruil bedoeld in voormelde richdijn (doorgaans fusie ·'à l'anglaise·· genoemd) en dir via een toevoeging van een derde paragraaf aan artikel I 17 van het \'<'etboek der regisrratie- , hypotheek- en g riffierechten. t.·leer in het bijzonder is her inbrengrecht niet verschuldigd ·"in geval van inbreng van aandelen of deelbewijzen die maatschappelijke rechten vertegenwoordigen. die tor gevolg heeft dat de vennootschap bij wie de inbreng g ebeurt, ten minste 7 5 % van her maatschappelijk kapitaal verwerft van de vennootschap waarvan de aandelen of deelbewijzen zijn ingebracht.'· (arr. 65). Voor de roepassing van de vrijstelling diem evenwel aan een aamal voorwaarden re zijn voldaan: Zo moet het gaan om vennootschappen met zerel in de EG; De inbreng mag enkel vergoed worden met il(mdelen of nieuwe deel bewijzen van de verkrijgende vennootschap, samen mer een storting in contanten van maximum 10 % van de nommale waarde van de roegekende aandelen of deelbewijzen; De akte van inbreng moet vermelden dar bij de inbreng tenminste 7 5 % van bet maatschappelijk kapitaal Vlm de vennoorschap waarvan de aandelen of deelbewijzen zijn ing ebracht, door de verwervende vennootschap wordt verkregen; Een bedrijfsrevisor moer auesteren dat bij d e inbreng inderdaad aan voormelde 7 5 % -regel is voldaan. Dit revisoraal arresr moet aan de akte van inbreng worden aangehecht. De Raad stelt vooreerst vast dat in de wet enkel sprake is van een an('st van "een bedrijfsrevisor". Het liJk[ logisch dar in de vennootschappN1 met een commissaris-revisor in functie, het anest zal opgemaakt worden door
lBIt -
J AARV [ R~L'.G
1998
de commissaris-revisor, aangezien deze van rechtswege ook belast is met het verslag over de inbreng in natura. Is geen commissaris benoemd, dan zal de bedrijfsrevisor van de inbrenggenierende vennootschap die aangesteld is om het verslag over de inbreng in natura op te maken, dit attest afgeven. De Raad oordeelt verder dat de bedrijfsrevisor in zijn controleverslag over de inbreng in natura dient te verwijzen naar her bestaan van dit attest. Hij zal het attest als een afzonderlijke bijlage bij zijn conrroleverslag opnemen. In het attest zal de bedrijfsrevisor bevestigen dat door de inbreng in natura de verwervende vennootschap ren minste 7 5 % van her maatschappelijk kapitaal van de vennootschap wllarvan de aandelen of deelbewijzen zijn ingebracht, verkrijgt. Het aHeSt van de bedrijfsrevisor heeft dus eerder betrekking op een beveStiglllg van de aandelenstfllcruur, en nier op het feit of aan de andere voorwallrden voor de vrijstelling van het inbrengrecht is voldaan. Deze nieuwe regeling is in werking getreden op 15 januari 1999, darum van bekendmaking van de wet in het Belgise/) S(aatsbl(1d.
Binnen dezelfde wet houdende fiscale en andere bepalingen wordt eveneens in de tussenkomst van de bedrijfsrevisor voorzien naar aanleiding van de vermindering van het schenkingsrecht bi] de overdracht van vennootschappen. Meer in het bijzonder kan een verJaagd schenkingsrecht van toepassing zijn ingeval van een bij authentieke akte vastgestelde overeenkomst rot de overdracht ten kosteloze ritel van de volle eigendom van aandelen van een vennootschap. Eén van de voorwaarden bescaar erin dat de begiftigde een door een nOtaris, een bedrijfsrevisor of een accoulltllnt ondertekend arresr aflevert dat bevesrigr dat de schenking betrekking heeft op een geheel van aandelen of deelbewijzen, dar minsrens 10 % van de stemrechten in de algemene vergadering vertegenwoordigt.
IBR - .J AJlRV1K~I .M;
199H
10. OVERDRACHT VAN EEN ALGEMEENHEID VAN GOEDEREN OF VAN EEN TAK VAN WERKZAAMHEID In het J aarverslag 1997 bespreekt de Raad het nieuwe artikel 442biJ WIB dat stelt dat de overnemer van een algemeenheid van goederen of van een tak van werkzaamheid hoofdelijk aansprakelijk is voor de betaling van de fiscale schulden, verschuldigd door de overdrager, behoudens wanneer een fiscaal certificaat, dat door de ontvanger van de directe belastingen opgemaakt is binnen de twimig dagen voorafgaand aan de formaliteit, attesteert dat geen enkele fiscale schuld op die datum verschuldigd is doof de overdrager. De Raad vauc een nota samen met opmerkingen, waaruit bleek dar artikel 442bis W IS vele roepassingsmoeihjkheden oplevert in geval van fusie, splitsing, inbreng of quasi-inbreng van cen algemeenheid van goederen of een tak van werkzaamheid. Hierin werd eveneens onderstreepr dat de Minister van Financiën die problemen had toegegeven en een werswijziging in her vooruitzicht stelde met oog op een betere omschrijving van het toepassingsgebied en een bijsturing van een aantal ongewilde effecten.
De wet van 22 december 1998 houdende fiscale en andere bepalingen (Belgisch SftlalJblad, I') januari 1999) vervangt inderdaad artikel 442bis, waardoor voortaan buiten het toepassingsgebied van de procedure vallen "de overdrachten die worden uitgevoerd door een curaror, een commissaris inzake opschorting of ingeval van fusie, splitsing, inbreng van de algemeenheid van goederen of van een tak van werkzaamheid verricht overeenkomstig de bepalingen van de ge<:oördineerde werten op de handelsvennootschappen" (artikel 442bis, § 4 WIn). Deze wijziging van het toepassingsgebied van de wettelijke bepaling brengt grQ[endeels een oplossing voor de bezwaren die de Raad had geformuleerd. Er moer worden opgemerkt dar de procedure roepasselijk blijfr op de verrichtingen van quasi-inbreng, bedoeld in de art ikelen 29qlfflur, 120qllalt/' en 147qllil/qllies van de vennootschappenwer. De bedrijfsrevisor kan voorzichtigheidshalve een duidelijk voorbehoud maken in zijn verslag, wanneer hij nier beschikt over een certificaat dat is opgesteld door de
lBR -
) MRVFR.<;l.A(;
199R
ontvan~er
v;m de geven.
van de direne belastin~en, uiterlijk dertig dagen voor de datum vergadering die de goedkeuring voor de verkrijging moct
al~emene
De bedrijfsrevisor dient eveneens voorbehoud te maken in zijn versla~ indien het fiscaal cert ificaat is ~ewe i gerd, in d e mare dar er een risico bestaat dat de fiscalt' overheid bewarende of ui tvocrende maatregelen ten aanzien van het voorwerp van de quasi-inbreng zou nemen. Er wordt opgemerkt dar de onzekerheid die vroeger kon bestaan over de termijnen voor de aflevering van her certificaat nu wordt op~eheven in lid 4 van § 3 van de wetsbepalin~: "'Her certificaat wordt ofweluit~t'reik[ ofwel geweigerd binnen een termijn van denig dagen na de indiening van de vraag van de ovt'rdrager'·.
11. OMZETTING VAN EEN VENNOOTSCHAP 11.1, O nt we rp van normen De Raad heeft besloten de normen berreffende de omzetting van de rechtsvorm van vennootschappen re wijzigen. De no rmen van 1980, zoals in 1984 ~ewijzigd, zijn varbaar voor kritiek; kritiek is overigens ook door de I-loge Raad voor het Bedrijfsrev isoraat in her advies over her ontwerp van aanbeveling betreffende her beperkr nazicht geformuleerd (zie Jaarverslag
1992,p.76). De Raad heeft een gewijz igd omwerp van normen goedgekeurd en voorgelegd aan de HOJ:le Raad voor het Bedrijfsrevisoraar en de Accountancy. De g()(-dkeurinJ:l van het ontWf.'rp zou normali ter in de eerSte maanden van 1999 moeren plaatsvinden.
I 1.2. Vermelding van het minimumkapitaal IndLeTl het eigen vermogen van de vennootschap kleiner is dan het in de opgenomen maatschappelijk kapitaal, moer het verslaJ:l volgens artikel 167 van de vennootschappenwer in her besluit het bedrag van het ver-
Staac
1I3R - J AA R v[R~LA<...1 998
schil vermelden. De vraag is aan de Raad gesteld hoe het verslag van de revisor moet zijn opgesteld ingeval van omzerring van Cén vennomschap mer on beperk re aansprakelijkheid in een BVBA , en het minimum te volsmTten kapitaal overeenstemt mer het netto-anief (250.000 BEF), maar la8er is dan het minimum re plaatsen kapitaal (750.000 BEF). Moet de (x'drijfsrevisor dit verschil in zijn verslag vermelden?
De Raad is van oordeel dm het optreden van de bedrijfsrevisor in een procedure van omzeuing van de rechtsvorm van een vennootschap vooreerst Wt doel heeft de partijen in te lielnen omtfClll hun vemnrwoordelijkheid. Her is dan ook belang rijk in herinnering te brengen dat her minimumkapitaal, waarop moet worden ingeschreven, 750.000 BEF bedraagt. Dit behoorr [Ot de adviesplicht van de revisor.
I 1.3. Om zetting naar aan leiding van een fu s ie Aan de Raad is gevraagd of een bedrijfsrevisor een bijzonder verslag moet opstellen, met toepassing van artikel 167 van de vennootschappt>nwet, wanneer een vennootschap haar rechtsvorm wijzigt ingevolge l"'{>n fusie. Volgens de Raad is het geenszins noodz.1kelijk de rec]Hsvorm van de vennootschap te wijzigen alvorens de fusiebesl issing te nemen, opdat beide te fuseren vennoorschappen dezelfde rechrsvorm zouden hebben. In de mare dat het fusievoorstel bepaalt dar de ene vennootschap over8enomen zal worden door de ande re vennootschap mer een andere rechtsvorm. houdt dir in dar de aandeelhouders van de overgenomen vennootschap een nieuwe rechtsvorm aanvaarden ingevolge de fusieverrichtingen. De verplichting om de rechtsvorm voomf te wijzigen. vertoont dan ook niet her minste belang en moer als een zinloze formaliteit worden beschouwd.
De Raad heeft ter zake een standpunt ingenomen naar aanleiding van de normen inzake de controle van fusie- en splilsingsverri chtingen van handelsvennootschappen. Volgens pamgraaf 1.1.3. van die normen is de controleopdracht naar a.1nleiding van de wijzi8ing van de reelltsvorm nle( op de opgeslorpte vennootschap van roep.1SsÎng. Het ZOLI anders kunnen zijn wannc:er her de overnemende vennootschap is die beslisr van rechtsvorm te vemnderen naar aanleiding van de fusieverrichtingen. Die beslissi ng Haat los van de fusie en dient dan ook afwnderli jk te worden bekeken.
IBR -
JMRVrll ~U\G
1995
L2. OPDRACHT VAN DE COMMLSSARLS LNZAKE OPSCHORTING In her Jaarverslag 1997 (p. 99) heeft de Raad aangestipt dar de Commissie Bijzondere Opdrachten van her Jnstjrum belaSt werd mer een eerste commenraar betreffende de opdracht van de commissaris inza ke opschort ing. De Commissie, die ook vertegenwoordigers van het Instituut d er Accoumanrs eelt, heeft een technische nota uitgewerkt over de opdrachten in verband mer het gerechtelijk akkoord. Hoewel de ervaring [Cf zake nog beperkt is, heeft de Raad het tOch nuttig geoordeeld om de analyse onverwijld re verspreiden onder de beroepsbeoefenaars. De bedoel ing is evenwel de nma aan re passen en te verfijnen, teneinde er na een redelijke resq~ fiOOe een soort van norm of aanbeveling van te maken.
De technische nO((l is eveneens overgezonden aan de Hoge Raad voor her Bedrijfsrevisoraa! en de Accountancy en aan de Voorziuers van de Rechtbanken van Koophandel. De Raad zal alle adviezen samenbrengen die belangstellende personen overmaken in de loop van 1999 en die aandachtig onderzoeken, alvorens de nOta een verplicht karakter roe te kennen.
12. I. Synth ese van de techn isc he nota De technische nota (zie bijlage 4) is in twee hoofdstukken onderverdeeld. Her eerste hoofdstuk bevat een aamal voorstellen met betrekking tot de beroepswerkzaamheden die ten uitvoer kunnen worden gde,gd om de concordaraire voorstellen en de bijhorende documemen voor te bereiden. Her tweede hoofdstuk handelt meer in het bijzonder over de functie van de commissaris inzake opschoning. De beroepsbeoefenaar kan de ondememin,g bijstaan in de voorbereiding van de documenten die moeten gevoegd worden bij een verzoekschrift tot het bekomen van een gerechtelijk akkoord. Her verzoekschrift moer worden ondertekend door de schuldenaar of door diens raadsman; een accoumant of een bedrijfsrevisor mogen dit document nier ondertekenen. Oe beroepsbeoefenaar kan de onderneming ook bijstaan in de uitwerking van de concorclataire voorstellen. \'\Iel zal hij erop letten niet in de plaats te treden van de beslissing van de schuldenaar, omdat hij anders als een feitelijk besruurder zou kunnen worden beschouwd. H ij zal er dan ook
mI{ -
J AARVrR~[.h(;
1998
nauwletcend op toekijken dat de voorstellen, die hij op verzoek van de ondernemingsleiding vorm heefr gegeven, formeel door het wettelijk bestuursorgaan van de onderneming worden goedgekeurd: alleen dat orgaan kan de verantwoordelijkheid ervan dragen. De concordaraire voorHellen moeren een boekhoudkundige staat en een sraat met financiële vooruitzichten omvatten. De boekhoudkundige staat moet zijn opgesteld op een datum die zeer dicht ligt - bij voorkeur één maand - bij de datum die vooropgeSteld wordt voor de neerlegging van het verzoekschrift. Wat de simulatie van het boekhoudkundig verloop voor ren minSte de zes komende maanden betreft, verdient het aanbeveling die vooruitzichten op te stellen in dt.- vorm van een cijfermatig financieel plao, dat tegelijk betrekking heeft op de exploiraticbestanddelcn als op de t.-volurie van de kas . Dt.- tabellen moeten vergezeld zijn van een gepastt.- commentaar die de weerhouden hypotheses toel icht. Indien de boekhouding nit.-t in overeenstemming met dt.- wet wordt gt.-voerd, mOt.-t de bt.-roepsbeoefenaar deze opmerking aan di" schuldenaar overmaken en hem herinneren aan het risico op een verzwaarde aansprakelijkheid ingeval van faillissement. Indien geen correcties worden aangebracht, zal hij er de voorkeur aan geven om zijn bijsrandsopdrachr te beëindigen. Er moet aan herinnerd worden dat in de preconcordaraire periode, de commissaris-revisor gehouden is tot het beroepsgeheim te,genover de dienst handelsonderzoeken. H ij zal de ht.-m geseelde vragen slechts op verzoek van de ondernemingsli"iding beantwoorden. \'
de eerste vaststellingen met betrekking ror het boekhoudkundig systeem en de naleving van het vennoorschapsreclu; het inlichten van de schuldeisers en her onderzoek van de aangiften van sch uldvorderi ngen; de bijsrand aan de schuldenaar in her beheer, onder toezicht van de rechtbank; de bijstand a.1n de schuldenaar bij her opstellen van her herstelplan; her opstellen van tussentijdse verslagen en van het verslag over de uitvoering van de opdracht van de com missaris inzake opschorting gedurende de periode van voorlopige opschorring.
De wet bepaalt dat de advies uitbrengt over het V,ln het koni nklijk ixosluit de lx..Jrijfsrevison:n, ste]r punten bevat:
commissaris inzake opschortin,g een omstandig herstelplan. Rekenin,g houdend mer artikel 20 van 10 januari 1994 berreffende de pl ichten van de Raad voor dat het versla,g de volgende vier
a) een herinnering aan het feit dat de schu ldenaar verantwoordelijk is voor de toekomsr,gericlue inlichrin,gen; b) een negatieve waarborg dat de weerhouden hyporheses een redelijke basis vormen voor de uitwerkin,g van het plan: c) een oordeel waarbij wordt aan,ge,geven of de toekomstgerichte informatie correct werd verkregen op basis van de beschreven hypotheses; d) een advies over de haalbaarheid van het plan, rekening houdend mer her aleatoir karakter van de ,getroffen maarre,gelen. De technische nma besprt-ekt vervolgens de rol van de com missaris inzake opschoning gedurende de periode van de definitieve opschoning. Hij moet roezicht en controle uitoefenen over de uitvoering van het plan en de akkoordprocooure-. Indien nodig , kan hij eveneens wijzigingen aan het plan voorsteJle-n, of zdfs de 11I: rroepin,g van de opschoning suggereren ingeval van ,gehele of ,gt..Jl'e lte!ijke nier-uitvoerin,g van het plan. Ten minste om de zes maanden en telkens op verz.oek van de redubnnk, brengt hij verslng uit over dl' uitvocrin,g van zijn opdracht. Bovendien znl een eindverslag opgesteld worden één maand voordat de termijn vall de opschorring verstrijkt. De- {(-chnische:- nota geeft aan wat de inhoud van die diverse verslagen zou kunnen zij n. In de afdelingen 8 en 9 Ixoscudeen de technische nota verder nog de aspecten in verband mer de overdracht van de onderneming en de houding
van de commissa ris~revisor gedurende de voorlopige of definitieve opschoning.
12.2. Erelon e n en kos ten van d e commi ss ar is in zake o pscho rting H et koninklijk besluit van 10 augustllS 1998 (Belgisch Sld(lfSbldd van 19 september 1998) Stelt de regels en barema's vast berreffende de erelonen en de kosten van de commissaris inzake opschoning. De commissaris inzake opschortin,g voegt binnen acht dagen na zIJn aanwijzing een voorsrel van ereloon bij het dossier van opschorting voor de observatieperiode. Tenmin ste acht da,gen vóór de bepaalde rechrsdag, voegt de comm issaris inzake opschonin,g een voorstel van ereloon bij her dossier van opschorrin,g met het oo,g op de toekennin,g van de definitieve opschorting of de overdracht van de onderneming of een deel ervan.
De Raad vesei,gt de aandacht op het ,gevaar van onderschatting van de tijd die vereist is om de opdracht uit te voeren. De ervaring bij de eerSte toepassingen van de wct heert uitgewezen dat het aantal uren dat nodig is \'oor C("l1 behoorlijke uitvoering van het mandaat van commissaris inzake opschortin,g, ruimschoots de eerste ramin,gen overschrijdt. In roepassin,g van arrikel I, derde en vierde lid van het koninklijk besluit van 10 au,gllStus 1998, wordt het voorstel van ereloon berekend op basis van toen schatting van het aantal werkuren dat noodzakelijk is om de mak als commissari s inzake opschoning uit te voeren. H ij motiveert de complexiteit van de opdracht, aan de hand van onder meer de omzee , het aantal personeelsleden, de bedrijfscak en de boekhhoudkundige smat van het vermogen van de schuldenaar. Het uurtarief wordt bepaald overeenkomsrig de tarieven die gebruikelijk zijn bij de beroepscategorie. Indien dat niee mo,gelijk is, het,geen het ,geval is voor het beroep van bedrijfsrevisor, wordt het lIurrariefbij vergelijking met andere beroepen vast,gestcld en wordt rekening gehouden mer de specialisariegraad. Het koninklijk besluit verduidelijkt dar, indien de commissaris inzake opschorrin,g tijdens de uitvoering van zijn opdracht vaststelt dat zijn ereloon her bedrag opgenomen in het voorstel zou overschrijden, hij bij het dossier van opschortÎng onverwijld een aan,gepast voorste! van ereloon kan vO<'gcn met opgave van de redenen van die overschrijding.
IBR -
.I MRVER~WI(.
1998
I n het koninklijk besluit wordt eveneens verduidelijking gegeven omtrent de kosten bijkomend 3:m het ereloon van de commissaris inzake opschorting, alsook omtrenr de praktijk van een voorschot (lat echter geenszins 3/4 van het rorale bedrag van her voorstel van ereloon mag overschrijden. Op het einde van de observatieperiode en op her einde van de definirieve opschoning, Zlll de commissaris inzake opschoning aan de reclHoonk een eindafrekening van her ereloon en de kosten overmaken. De afrekening geeft een omstandige veranrwoording van de gepresteerde werkuren, van de prestaties waarop ze berrekking heblx-n, alsmede van de kOSten.
Bijlage 2 van de technische nota inzake opdrachren in verband mer het gereclltelijk akkoord, omvat enige roelichring omtrenr de roepassing van her koninklijk besluit van IOausuStuS 1998. Het Insrituut der Bedrijfsrevisoren ('n her Instituut der Accountants bevelen hun leden aan om een gemiddeld uurt3rief re hanteren dar ligt tussen 2.500 en 6.000 BEF (zonder BTW). Her gemiddeld uurtarief zal afhankelijk zijn van: a) de complexiteit en de omvanS van de onderneming; b) de plaats van en het aantal vestigingen; c) de aard van de prestaties van de commissaris inzake opschoning, zo31s bepaald door de rechrbank; d) de ervaring, specialisarie en deskundigheid van de beroepsbeoefenaar. AOlankelijk van de concrere en uitzonderlijke situatie, is her nier uitgesloten dat her uurtarief ook hoger dan 6.000 BEF ligt. Verder kan in herinnering gebracht worden dat wanne<-r de commissaris inzake opschoning beroep wenst te doen op de tussenkomst van gespeci:ll iseerde derden, hij de reclHbank vooraf om de goedkcuring \'an de kostcn diem ce ven.oeken, opdat hun tussenkomst zou kunnen worden vergoed. Van deze voorafgaande goedkeu ring kan evenwel afgeweken worden in spoedgevallen. Voor de verzendkosten van de aangerekende brieven aan de schuldeisers, wordt - bij gebrek aan andere b3rema's - het forf.,irair rarief van de curatoren toegepasc (koninklijk besluit van 10 augustUS 1998, BelgÎ!ch S'tUlIIbltld van 8 september 1998). Een bedrag van 300 BEF zal worden gefactureerd voor de gewone brieven, 400 BEF voor de aangerekende brieven en 200 BEF voor cÎrculaires.
De reiskostenvergoeding wordt door het koninklijk besluit van 10 augustus 1998 vastgesteld op 12 BEF per kilometer (jaa rlijks geïndexeerd bedrag). De kosten voor binnenlandse telefoongesprekken kunnen niet afzonderlijk vergoed worden. Tclefoonoproepen naar het buitenland worden daarentegen wel afzonderlijk vergoed, mits voorlegging van een kostl'nstaat. Ten slotte is nog vastgesteld dat bepaalde personen die in aanmerking komen om de functie als commissaris inzake opschoning uit te oefenen, nil't onderworpen zijn aan de BTW. Hierover werd de Minister van Justitie dan ook ondl'rvraagd, en meer in het bijzonder om te weten of hieruit geen risico op discriminatie voorrvloeit. Na her advies te hebben ingewonnen van zijn collega van financiën, heefr deze laatste bevest igd dat er inderdaad een verschillende behandeling is; de praktische gevolgen zouden evenwel zeer lx-perkt blijven.
13. CONTROLE VAN DE VZW 'S In het Jaarverslag over 1997 heefl de Raad melding gemaakt van een omwerp tot wij zig ing van de wetgeving op de VZW's. Her was onder meer de bedoeling van de wergever om voor de grote verenigin8en wnder winstoogmerk her boekhoudsysteem, dac VOOf de handelsvennootschappen 8eldt, verplicht te srdlen. Daarnaasr voorzag het omwerp ook in verplichtin8en inzake comrole. Hierover had de Raad een aamal bezwaren geuit. Inzonderheid onderstreepte hij dar belangrijke bepalin8en uit dl' v(:nnootschappl'nwl't niet waren over8enomen, onder meer de bepalingen inzake onafhankelijkheid. De Raad bmcht de Minister van Justitie op de hoogte van die opmerki ngen. DI' Raad van State maahe in zijn advies dezelfde opmerkingen I'n srelde voor het rechtstelsel van de personen die belasr zijn mer de comrole op de rekeningen van de VZW/ 's, eenvoudigweg af re stemmen op het vennoorschapsreclH. In die context moet worden benadrukt dar de cOllfrole op de jaarrekening van de VZW's van grote omvang toevertrouwd zou worden aan de leden van her Insriruut der Bedrijfsrevisoren, rekening houdend mer h('[ voor de hand liggend parallellisme van de functie met die
van de commissaris~ revisor in het vennomschapsrecht. Zo zouden de commissarissen van een VZ \V/ zich moeren richten naar d ezelfde regels als in het vennootschapsrecht, onder meer inzake onafhankelijkheid, vergoeding en aansprakelijkheid . Het Insti[Lll![ heeft met voldoening kennis genomen van her advies van de Raad van State en van de beslissing van de Regering om de tekst in die zin aan re passen. Het we(somwerp tot wijzigi ng van de wet van 27 jun i 1921 waa rbi j aan de verenigingen zonder winsroo,gmetk en de instellingen van openbaar nUt rechtspersoonlij kheid wordt verleend, is neergek'gd bij de Kamer van Volksvenegcnwoordigers op 2 december 1998 (Pm-/. Sf" 1998-'99, 1854/1 ). Artikel 17 van de wet van 27 juni 1921 zou vervan,gen worden door een nieuwe tekst, waarvan § 2, derde lid als volgt zou luiden:
"A lel lIil;;,ollderillg I't/II de l'trtllÎgi1/gen die Iwr bel leUllste afgeslolen /JOtkjt/{lr I'oldoell tltlll de crileria l'tr",eld ;/1 "rtikel /2. § 2. IWII l'OOr/llelde uW 1'tI1/ 17 juli /975 llIoete/l de l'(!l"tll;gillgm bedoeld illlm eerste lid /'m/ deze !Ia/"({gl'twj de comrole op de jilul1Iride toeslal/d. op de j({(IITekrnillg ell op de regelll/{/tÎgbeid ten opziebte I'ml de we/ en /'(1// de sta!/ltfl/. /'dil de ,'enichtil/gen die ill de jatl/'rekming !/IOtIen !/.'O/'{Ifli l'trmeld. opdragen (ltJII ééll of meer mmllliHarissell. De Konillg k"ll IfII ""I/zitll l'tII! deze l'treI/Îgil/ge1/ de criteritl I'erllleld in dilllrliket I1Impmsw. l il de zill /'tIll deze bepa!il/g /lloel Ol/der jt/{/r/ijkse omzeI lxI totaal /'(111 de onlml/gSfen. tlllder dtJll /Ij/zonder/ijkt, zonder beltwillg op de toegel'fJtgde II'I/{l/"(!e 1I'0rdfl/ {-erSIa,,/{. Her "rlikel64. § /. Iweede IO/llijfde lid. § 2. III,«de en derde lid. en (lI"/ikelm 640;j lol 66 1'tI1I de 1I'fllm op de blllldels/'wr/Oolscbappell. guoiJi"dilfetnlop 30 IIOI'tllfber 1935. zijll1't111 ol'eremko!llslige loepassilfg. ..
113R- J IlAIlVIIlSI.M;
1995
V CONTROLEOPDRACHTEN IN SPECIFIEKE SECTOREN 1.
Contro le van de finan c iële instel lingen l.I. Nieuwe zitlijd voor de c:rkcnninScn
1.2. /lü:dcwt:rking
"'111 htr pru
toezicht
2.
Controle van d e poncfeuillcmaats chappi jcn
3.
Controle van de ve rzekeringsondernemingen 3.1. Ollt werp
101
wi jZlglng van Iwr t:rh'llninssccSJcmcnr dCf trkende
cnmmisSllrisst-n
2.2. Ûnn\'l'rp van
mcdl..:ldin~
van .Ic ConrrokJi('nsr betreffende de int"rne
(ontrol<:
4.
;.
Controle van de ziekenfondse n e n landsbondc n van zieke nfondsen Co m role van de boekhoud ing van d e politieke parti jen 5.1. \Xfijzig'Il.l;cn aan dl· wtt V:ln 4 juli 19R9 5.2. l3ockhoudkundiJ;c regeling
6.
Instell ingen van openbaar nut
7.
Comrole van de NGO's
8.
Sociale secretariate n
9.
Intcrvcnricrcgcling in de sector grocmcn e n fruit
10. Ins tellingen met een s ubs idie vanwege d e Vlaamse Gemeensc hap 10.1. Cemm "oor :\Igemeen wl"lzijnswl"rk
10.2. Cl'nrm en dkns(cn voor hel VlaamS<.' minderlwdenbtolt'id I ().~. Landl"lijk gl.... rganis~"l"rd jeu);::dw"rk 10..1. C"ntr:1 voor onrwikkdingsswornisscn JO.S. i\!uzickdl·<."r("l"1
[I.
Erken ni ng van bedrijfsadvi seurs
12. \X/aarlllcrk ing van websitéS [3. Milieuaudit
I13R - ) IVII.VJ:RSI. ... G 1998
l. CONTROLE VAN DE FINANC IE LE INSTELLINGEN
1.1. Nieuwe zittijd voor de erkenningen Tijdens de Pdiode november/december 1998, is de Commissie voor her Bank+ en Financiewezen over!,:cgaan rot de organisatie van een nieuwe erkenningssessie van bedrij fsrevisoren voor de comrole van kredietinstellingen en andere financiële instellingen die tot haar bevoegdheid behoren. In [Otaa] zijn bijkomend 7 bedrijfsrevisoren erkend. Samen met her omslag wo verschillende revisoren die de leeftijdsgrens hadden bereikt, brengt dit her roraal [Iamal erkende confraters op 54.
l.2.
Medewerking aan het prudenticel toezicht
Het voorbije werkingsjaar werd gekenmerkt door ccn intense samenwerking russen het Instituut en de Commissie voor her Bank- en Financiewezen. Inzonderheid werd t.-r deelgenomen aan een gemengde werkgroep, besraande uit erkende revisott.-n t.-n vertegenwoordigers van de Commissie voor her Bank- en Financiewt.-zen, met het oog op het herwerken van de circulaire B 350 betreffende de instructies van de C BF aan de erkende revisoren in verband met hun medewerking aan her prudemieel toezicht.
De circulaire B 350 heeft tot doel de medewerkingsopdracht van de t.-rkt.-nde revisoren aan het prudemieel toezicht re verduidelijken, waardoor de doelmatigheid van her prudentieel loezicht dient toe re nt.-men. Bij dt.herwerking blijven de uitgangspunten van 1993 bdlOudt.-n. De belangrijkste verniellwingen kunnen als volgr samt.-ngevat wordt.-n: De wenelijke grondslagen voor de tussenkomst van de revisoren worden per type insrelhng vermeld; Er is een verhoogde aandacht voor de juistheid en volledigheid van de per iodieke rapporteringsstaten. De erkende revisoren dienen meer bepaald aandnchr te hebben voor de administratieve organisatie en interne controleprocedures, van toepassing bij de kredietinstelling, voor het opstellen van voornoemde periodit.-ke staten; Et.-n verhoogde aandacht wordt gevraagd voor de compliancefunct ie. Het respecteren door de kredietinstellingen van wettelijke en reglementaire bepalingen zal het voorwerp uitmaken van een verklaring opgesteld in negatieve vorm;
IB R - J MRVflN.M; 1998
Een verhoo!:de aandacht word t !:ev raa!:d voor de signaalfunctie. De revisor dient informatie te verstf(·kken aan de CBF over alle elementen die op halflange of lan!:e termijn een betekenisvolle invloed kunnen uitoefenen op de mescand van de instellin!:; Er is een nieuwe sectie omtrent medewerking van de erkende rev isor aan het toezicht van de CBF op de kredietinstellingen naar Belgisch recht, waarvan de moed eronderneming een financiële holding is. Tijdens het voorbije werkingsjaar werden tevens besprekingen gevoerd In her kader van het rrialoogoverleg (kredietinstelling, CBF, revisor). Dir overleg kadert in her toezichtsmodel dnt de Commissie hanteeH en dat Stelt dat het prudentieel wezicht !:eof!:imiseerd is in vier concentrische cirkels: interne conrrole, inrerne audit, revisoraal toezicht en toezicht door de Commissie. Naast het versterken van de verschillende cirkels van t()('zicht, word t ook aandacht besteed aan de samenwerking tussen de verschillende onderdelen.
2. CONTROLE VAN DE PORTEFEUILLEMAATSCHAPP1JEN In het rondschrijven P.98/ 1, informeert d(- Commissie voor her Bank- en Financiewezen de Bel!:ische genoteerde vennootschappen, alsook de portefeuillemaarschappijen, oveT de nieuwe oq;anisarie viln het toezicht. Het is de bedoeling erop roe te zien dat deze vennootschappen voldoende periodieke informatie verstrekken in de voorgeschreven termijn en in de voorgeschreven vorm, om her publiek in scaar te srellen zich mer kennis van zaken een oordeel te vormen over de positie. het bedrijf en de resultaten van de vennootschap. In het kader van de informatie die haar mer toepassing van her koninklijk besluit van 3 juli 1996 moet worden overgemaakt (hierin worden de minimumverplichringen gedefinieerd die de genoreerde vennootschappen moeren naleven inzake periodieke informatieverstrekking), zier de Commissie voor het Bank- en Financiewezen ook toe op de !:elijke behandelinB van de aandeelhouders. In toepassin!: van het koninklijk besluif nr. 64 van 10 november 1967 rot regel1!lg van het SWtUllf van de porrefeuillemaatschappijen, maB de Commissie voor her Bank- en Financiewezen de revisor gelasten haar vefslaB voor te leggen over:
II3R - J MRvrR~I ..... (,
1998
1. de maatschappelijke rekeningen en verslagen, voorgelegd aan de vennootschapsorganen;
2. de betrekkingen russen de vennootschap, haar filialen en subfilialen; in voorkomend geva l, de betrekkingen met de vennootSdlappen waarvan zij filialen of subfilialen zijn ; 3. de wijzigingen in dl: samenstelling van de ponefeuille van de vennootschap en van die van haar filialen en subfilialen; 4. de ,·errichtingen en beslissingen van de vennootschap of van haar filialen en subfilialen waarbij één van haar beheerders een persoonlijk belang heeft. Sinds de inwerkingtredins van de nieuwe reglementering inzake de informatie die genoteerde vennootschappen moeren verstrekken, bestaat er (-en zeer ruime samenhang russen de doelstellingen die worden nagestreefd in de scctor van de porrefeuillemaarschappijen en deze ten aanzien van het geheel van de genoteerde vennootschappen. \XTat de rekeningen hem·ft, de bijsaande verslasen en de semestriële verslagen, was het de geWOOnte, sinds het koninklijk besluit van 18 september 1990, dar deze (I priori aan de Comm issie voor her Bank- en Financiewezen werden bezorgd, vóór hun publicarie, zoom deze op voorhand konden worden onderl.ocht. De Commissie voor her Bank- en Financiewezen heeft beslist om het systeem van voorafgaandelijke controle dar voordien werd toegepast, te vervanSen door een roezichr (1 poiteriol"i. Volgens her rondschrijven P.9811 van 18 maan 1998, worden de rekeningen en de verslagen onderworpen aan een algemeen, volk-dig en diepgaand onderzoek door de diensten van de Commissie. nadat zij in her publiek zijn verspreid, en dit minstens éénmaal per jaar. Normaliter volgr op dit onderl.oek een onderhoud met de vennootschap, over zowel de reeds gepubliceerde informatie, als over de {'volmie van de vennoorschap en de informatie die nog in latere pcri{K[ieke mededelingen m<X:t worden verstrekt. Het blijft natuurl ijk wenselijk en zelfs aangewezen om contact op te nemen mel de diensH.'n van de Commissie, indien de vennootschap bij de voorbereiding van de rekeningen en verslagen geconfronteerd word[ mer etn delicaa[ of specifiek probleem. \XTanneer de vennootschap haar jaarverslag bovendien wenst te gebruikt·n als referentic-stuk in het kader van een procedure van gescheiden informaticverstrekking, is verder een meer doorgedreven ondcrzoek voorzien.
Volgens her rondschrijven van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen, heeft her toezicht op de periodieke informatie hoofdzakelij k betrekking op: de volledigheid van de informat ie; de door de vennoorschap gekozen boekhoudregels. -methodes en -opIles; het begrijpeli jk karakter van de informatie voor een normaal onderlegd lezer; de mogelij kheid om de prestaties van de onderneming te kunnen vergelij ken met deze van andere vennootschappen; de termijnen binnen dewelke en de vorm van de terbeschikkingstelling van de informat ie; de gelijke behandeling van de aandeelhouders. In het rondsch rijven 1'. 98/2 vestigt de Commissie voor lll't Bank- en Financiewezen de aandachr van de commissarissen-revisoren van de genoreerde vennoOtschappen en van de porrefeuillemaarschappijen op de nieuwe procedures die in deze SKtoren zullen worden toegepast. Z ij verduidelijkt de termijnen die de revisor vanaf nu voor de toezending van zijn periodieke verslagen aan de Commissie dienr re respecteren. Deze zijn: voor het verslag per einde boekjaar: uiterlijk IS dagen vóór de algemene vergadering; voor her russenrijds verslag: op het ogenblik waarop de vennootschap haar halfjaarlijks verslag opt."nbaarmaakt t."n, indien zulks niet mogt."lijk is, of ind ien zij geen halfjaarlijks verslag publiceert (omdat zij hiertoe niet verplicht is), uitt."rlijk vit."r maanden na afloop van het halfJaar. Daarnaast vraa,gt de Commissie dat de revisor haar zo spoedig mogelijk op de hoogtt." zou brt."n,gt."n van aIJe vragen of problemen die, in het licht van haar opdracht en bevoegdheden, haar bijzondere aandacht zouden kunnen vereisen.
113R - J AA R V[ R~I-"{,
[ 998
3. CONTROLE VAN DE VERZEKERINGSONDERNEMINGEN j , l . Omwerp tot wijziging van her e rk cnningsrcglcmcnc der erkende commissarissen Bij de Ra,\ld van her InsritUlH is doof de Voorziner van de COntroledienSf voor de Verzekeringen (CDV) een voorstel rot wijziging ingediend van de Verordt'ning nr. 6 van de Comrolediensr betreffende de toelating en {licht van de erkende commissarissen. Het is de be.::loeJing van het voorsrd de gel-
dende regeling beter rc luren aansluiten bij de regeling die in de banksector vi!;een. De Raad heeft een positief advies uirgebraclu over het voorstel. Hij verheugt er zich inzonderheid over dar de geldende bepalingen inzake her srd seJ van de voorlopige erkenning en her ruchrsrelsc:J werden geschrapt. l:k wijziging stemt overeen met de zor};; die voordien reeds door de Raad werd verwoord betreffende Verordening nr. 6 van de Controlediensl.
De Raad heeft het CDV een aantal suggesties over.gemaakt betreffende de voorgele.gde omwerpteksr. Inzonderheid oordeelde de Ra.1d het volgende: de verduidelijking dar de erkende commissaris },;een benoemd actuaris ma},; zijn in dezelfde gecontroleerde ondernemin.g. moet worden genuanceerd; her is niee nuttig re bepalen dat .gewezen leden van her Instituut zitring mogen hebben in de jury's; het aamal erkende comm issarissen lijkr voldoende om deze ver-.mrwoordelijkheden op te nemen; de Raad van het Instituut zou moeten worden in.geliclu wanneer er een procedure van inrrekking van de erkenning re.gen één van de leden loopt; de Comrolediensr ZOlt de Raad van het Instiruut elke houdin.g moeren kunnen melden die onuanvaardbaar voor een bedrijfsrevisor geaclH wordr, en dir mer het oo.g op tudnsrraffen; de procedure die in het ontwerp wordt overwogen voor de benoeming van een erkend commissaris zou opnieuw moeten worden bekeken. De termijnen die voor de tenuitvoerlegging worden gehantee rd, zijn inderdaad weinig realistisch en de eis een gederailleerd werkplan vier maanden vóór de aansrelling voor re leggen. zal vaak nier kunnen worden toegepaSL
IIiR - j l\l\MVI
R~I.II(,
199H
Onder voorbehoud van die wijzigingen, kan de Raad alleen maar zIJn instemming betuigen met de voorstellen tot wijziging.
3.2. O nt werp van m ed ed eling va n d e Co ntro!edi e nsr betreffend e d e ince rne controle De Controledienst voor de VerLekeringen heeft de wens geuit om de verzekeringsmaatschappijen die aan 'lijn controle zijn onderworpen, een mededeling te zenden in verband met artikel J4biJ van de wel van 9 juli 1975 betreffende de interne conrrole en de oprichting van een auditcomité in de verzeketingsondernemingen. Hel ontwerp werd bestudeerd door de Commissie Verzekeringen van het InStiruut. Op verslag van deze Commissie, heeft de Raad een advies uitgebracht waarvan wij hitr de voornaamste gegevens overnemen. Her ontwerp definieert de inrerne conrrole en baseert zich hiervoor op het COSO-verslag. In een Belg ische context moet em.1n herinnerd worden dat de raad van bestuur op het hoogsre niveau verantwoordelijk is voor de tenuitvoerlegging van een gesch ikt inrern controlesysteem. Het ontwerp beveelt de oprichting van l't'n interne-audimfdeling aan. Een bestuurder of cen auditcomité lOU moeten waken over de werking van de dienst. Volgens de Raad zou het wenselijk zijn te verduidelijken dat deze bestuurder niet zou mogen betrokken zijn in de operationele activiteiten. Her ontwerp overweegt de mogelijkheid om de inrerne-auclitfuncrie aan een derde toe te vertrouwen. Wat de vragen inzake de onafhankelijkheid van de erkende commissaris betreft, heeft de Raad verwezen naar zijn vroeger advies, opgenomen in het Vademecum 1997, p. 206. De erkende commissaris kan geenszins betrokken worden in de operationele acrivireiten, noch onderworpen worden a:Ul een hiërarchische controle in de schoot van de onderneming. De Raad voegde een aantal opmerkingen toe in verband mer de organisat ie en het werkprogramma van de inrerne-audirafdeling. Wat de verslagen berreft, of bepaalde elementen van deze verslagen, is her zo dar een eventuele mededeling aan de Controledienst normalerwijze zou moeren gebeuren via de leiding van de vennootschap.
JIlR - ) III1RVlRSLAG
1998
Ten slotte nnalyseert de nota de omschrijving van de procedurf."s uit te voeren door de erkendf." commissnris. De Raad pleit voor een verduidelijking van dt' inhoud van df." verslagen, dit- van de commissarissen vcrwacht worden. Er moet vooral een overdreven aantal verslagen vermeden worden , als gevolg van dé spl itsing van de meldingen.
4. CONTROLE VAN DE Z IEK ENFONDSEN EN LANDSBONDEN VAN Z IEKE NFONDSEN In de [oop van het jaar is, in samenwerking mer de Comroledienst der Zie· kenfondsen, aandacht besteed aan de verslagen dif." Je commissaris-revisor moer opsrellen, zowel ten behoeve van dt' ziekenfondsen als van de ComroledienSL ConfrJ.rers die met rtn ojXIracht zij n belaSt in de sector ziekenfondsen, hebben een kopie ontvangen van de model verslagen van de commlssanssen- reVlsoren aan: de algemene vt-rgadt-ring van (-en ziekenfonds berrdfendf." de r(·kenin· gen van de vrijt- en aanvullende verzekering; de algt'mene vt-rgaderi ng van de landsbond der ziekenfondsen betref. fendt' de rekeningen van de vri je t'n aanvullendt- verlekering; dt' algt'mene vergadering van de landsbond dN ziekenfondsen betref· fende de rekeningf."n van de vérplidHe verzt'kf."ring. \'
De commissaris-revisor spreekt zich uit over de overeenstemming tus· st-n de rekeningen van de verplichte verzekering en de boekhouding en veranrwoordingssrukken. Aangezien er nog geen reg lement bestaat dat de verplichre verzekering eigen is, kunnen de boekhoudkundige principes van de wet van 17 jul i 1975 geen toepassing vinden. De boekhouding 11JR -
J o\ARV[M~I.A(,
1998
wordt gevoerd en de rekeningen worden opgesteld conform de bepalingen van de gecoördineerde wet van 14 juli 1994 betreffende de verplichte verzekering. Die boekingsmethode voorziet nier in het principe van een duidelijke toerekening van de kosten en opbrengsten :Ian eenzelfde periode ("matching principle"). De commissaris-revisor kan zich dan ook nier uitspreken over de volledigheid van de boekhouding, omdat nier alle zorgenverstrekkingen worden ,geregistreerd en omdat de nodige voorzieningen berreffende de adminiS[l"J.tiekosten nier in de rekeningen over her boekjaar worden opgenomen. Van zijn kam heefr de Comrolediensr der Ziekenfondsen, in overleg met her InstituUt, een schema van type-verslag opgesteld berreffende enerzijds de administrarieve organisatie en her imerne comrolesysreem van de landsbonden en de ziekenfondsen en, anderzijds, betreffende de financiële toestand van respectievelijk de vrije en aanvullende verzekering van de landsbonden en ziekenfondsen en van de verpliclue verzekering van de landsbonden . Daarnaast heeft het InstituUt de confr,Hers die bij de comrole van de ziekenfondsen ('n van de landsbonden van ziekenfondsen berrokken zijn, een technische nota overhandi,gd mer een toelichting bij de drie SI:x:cilÏcke opdrachten, die door de Comrolediensr aan de revisoren worden opgelegd met betrekking rot: bijzondere terugbetalingsmodaliteiten voor de prestaties geneeskundige verzorging; rerugvordering bij indeplaacsstdJing en onverschuJdigde betaling; chronologie van de detdeberalersregeling.
5. CONTRO LE VA N D E BOEKHO U DI NG VAN DE POLI T IEKE PARTIJE N 5. 1. ' 'Vijzig inge n aa n de we t van 4 juli 1989 De basiswergeving en de reglementering inz.1ke de verkiezingsuirgaven voor de verkiezin,gen van de wetgevende Kamers lisgen vervat in de wet van 4 juli 1989, renvijl twee w('(ren van 19 mei 1994 de verkiezingsuirIB R -
j llA lVI R~U.(;
1998
gaven regelen voor de Parlememen van de Gemeenschappen en Gewesu:n, enerzijds, en voor het Europees Parlement anderzijds. Ingevolge een overleg russen Parlementsleden van verschillende politieke franjes, is een wetsvoorstel ingediend dat de regelgeving betreffende de verkiezi ngsuitgaven, de parrijfinanciering en de boekhouding van de politieke p.1rti jen verder moet voltooi"'n. Hef voorstel beoogt een uitbreidi ng van her toepassingsgebied van de wet tot de instellingen en vereni},:ingen die met de politieke partijen verbonden zijn, alsook de verbeterin},: en verruiming van de re},:elgeving betreffende de boekhouding van de politieke partijen mer het oog op meer rransparamie, uniformHeit en onderlinge vergelijkbaarheid in de financië le rapponeri ng(l). Onder de doelstellingen vinden we verder de afstemming van de opdracht van de bedrijfsrevisor in het kader van de controle op de boekhouding van een politieke partij, op zijn controleopdrncht in et'n onderneming m . In zij n Jaarverslag 1997 (p. 1SO) heeft de Raad het voorStel besproken dar hij had overgezonden aan het Parlemem met her oog op een betere werking van de regeling. Om de opdracht van de bedrijfsrevisor lOt een comroleopdraclu om te vormen, zou binnen de partij een verantwoordelijk orgaan moeten worden aangesteld dat de jaarrekening en de geconsolideerde ja.1rrekening opsrelr. De Raad stelde voor dat her orgaan, verlultwoordelijk voor de opstelling van de jaarrekening, de raad van bestuu r zou zijn van elk van de betrokken VZW's. Wat de geconsolideerde jaarrekening betreft, zou dit ofwel de raad van besfllur van de overkoepelende VZ\Y./ kunnen zijn, ofwel een verantwoordelijk bestuurder die door die raad wordt aangesteld. Aangezien het wetsvoorstel dat in het Parlemem werd besproken, dit verantwoordelijkheidssrelsel niet organiseert, was het logisch dat het principe behouden bleef dar het verslag van de bedrijfsrevisor geen controleverslag maar een samenstellingsverslag is. Tijdens de parlementa ire werkzaamheden werd de oorspronkelijke tekst geamendeerd: voortaan is vereist dar het verslag van de revisor geldt als een vNklaring overeenkomstig cl", algemene conrrolenormen van her Instituut der Bedrijfsrevisoren. Het amendement wordt verantwoord door de volgende overweging: "Indien men bedrijfsrevisoren inschakelt om aan de jaarrekeningen van de polit ieke partijen een grotere geJoofwa:,rdigheid (I) Pnd SI..
Kamer. 1996-'97, 1158fl , p. 2.
n.
(2) IBR-Jaarvc:nlag 1997. p. 1
IBR - J AAMV[ Il'>LAG
1998
me re kennen, dan moeren die bedrijfsrevisoren ook tf:n volle hun normale rol kunnen spelen. Zij moeren op een normale wijze conrroleren en arresreren"Ol, Ingevolge de goedkeuring van dar amendemenr in de Senaat, hc.ocft de Voorziuer van het Insriruur een schrijven gerichr aan de Voorzinl'rs van Kamer en $enaaL Verwijzend naar de vroegere briefwisselin.g, herinnerde de voorzitter eraan dar er geen bezw:lar tegen dir amendement is; het amendement verdient zelfs een .gunstige beoordeling omdat het strookt met het hoofddoel van de opdracht van de bedrijfsrevisor, met name de comrole over de jaarrekening. Jammer genoe,!; is er aan een wezenlijke voorwaarde nicr volda.1n: de revisor die de informatie certificeert, kan niet de persoon zijn die belaSt is mct hct opstellen van de jaarrekening, Het Parlem<."nt had, volg<."ns d<." Raad, dan ook de logica van her amendement moeten volgcn en artikel 10 van het omwerp wijzigen, zodar artikel 2 3 wordt vervangen door volgende tckst: "De behcerraad van de in artikel 22 bepaalde instelling stelt een financieel verslag op over de jaarrekening van de politieke partij en van haar componenten en maakt hierbij gebruik van het model, opgenomen als bijlage 3, 1°,2° en 3°, Een bedrijfsrevisor die wordt aangesteld door de algemene vergadering van de voornoemdt: instelling , brengt een vt:rslag uit overeenkomstig ht't model, opgenomen als bijlage 3, 4°:' Deze wijziging zou de samenhang russen de wetgeving op de boekhouding van de politieke partijen en het gemeen recht garanderen. Verder zou hiermee worden tegemoet gekomen aan rwee belangrijke nadelen van de huidige wet, zo.11s in herinnering gebrJ.cht in de b ri efw isselin,!; vanwege de Voorzitter van het Insriruur aan de Voor,;Îuers van Kamer en Sena.1t op 10 juli en 15 september 1998: •
een inbreuk op de algemene en imernarionaal aanvaarde pnncipes op het vlak van de onafllankelijkheid van de auditors, indien de bedrijfsrevisor die de informatie certificeert, eveneens de persoon is die belast is mer her opsrellen van de ,!;econsolideerde rekenin.gen (zie algemene comrolenormen, § 1.2);
(I ) Amende ment or . 7 van dl' h~"(""r 3otITMANS, Pari. Sr. ,
amendement
Vall
dl·
h~r
IBR - J ...... Il\·IR'j ....(; 1998
Scnam, 1997-'98, 1_94 4f4
I:OIIET C.S., !,,,r/. SI., Senaat, 1997-'98. 1-944f1 o.
1'0
•
de onmogelijkheid om een comroleverslag in overeenstemm ing met de :llgemene comrolenormen af te leveren, indien de documemen die her voorwerp uitmaken van de comrole niet voorafgaandel ijk zij n vastgesteld door een bevoegd orgaan van de e m iteit; her verslag va n de bedrijfsrevisor kan inderdaad nier gedateerd zijn op een darum die de datu m voorafgaat, waa rop de jaarrekening door her bestuursorgaan van de onderneming wordt vastgesteld (§ 3.15 van dl' algemene (omrolenormen).
NiettegenStaa nde her verzoek van her Instituut, werd de tekst niet gewijzigd. De wet van 19 november 1998 houdende wijziging van de wet van 4 juli 1989 is in het Belgisch SI",mblad van 10 december 1998 verschenen. Artikel 14 stelt: "Htt fillllllrlttll'tl'Jlag, btd/Jtld 111 arl/ktl23, Ollll'fli /til milll/t de liOlgellde dIXlIlllellltll: 1. Em d«II1/1tlll IIItt de idelltifieatie /'all de partij ell hflar (DlI/pOl/mttrl, z(J(,/J O/!l$chrn'tll ill ar/ikel I, 1° , t/lude lul. De idelJl/fieatie Olll/'tlt lIIiWWIJ de
beM/Jiillg, de zetel, de ree/JIJ/'Oml , hu 1I/{/(lfSchtlppelijk doel til de Jfllllemullillg (lIafIJlI, l/oollplaal!, beroep) /'{II! de btheerJ- til (Dl/lroleorgallm I'all elk I'al/ de p(/rtijcolllpol/eflltIJ, 2, De !tllllelll'fllfwde rekel/illg (balml! en Il:Jllltaullrekenillg) / '1111 elke eOlllpO/ulII 1'(11/ de politieke partij. l'OIgel/! de definitie erl'tlll il/ (mikeI I, 1° , tweede lid, Dnt rtktIJillgm 1II0gtIJ opguuld lIymltIJ hl de 1'01'111 l'tllI teil J)1I0pliJehe Itlbtl lilt! eellllllllilllrlle flfllldmdillg /I" componellll'l"':
a) bel to!tlal ,wlI de actil'tl, bet to/aal"flll de !'oorzimillKm fII scbft/dm en bedrag 1'tI1I hel pulrllllOllill1l/:
bt!
b) de opbrmgsltl/ tl/ koJftIl flit co/mll/It (('et'killg, hel rtm"",,! uit (O/f"(///le I/'erkillg l'ÓÓr fil/tlllrii4e rem"tl!CII, bel fi/l(lIIriffl rm,/tf/(/I, btt "ilzollde,'lijk rmt/tatlt, bet rt.Jflllaal /'all INt boekjaar: r) hel aallltll !ell'rrkgeJIelde /'tno/lell Ifirgtdl'llkl
l/'am1',1I1 de kOJI door de ptlrtijcompol/em
lI'O,~1t
fII l'OltijrlIe eqllil'tllemtll, gedmgm,
3, De gtcollIolidttrde rektflillg 1'n1l de poli/iekt parlij tfI h""r fompOllellfell !Je.JlatJllde liJf " " gtroll1olirlttly/e baImIJ, te" gerollJolitlmde reJlllt(/ltllrekmillg, allook eell I'erkltl l'elu!e toeliebllllg I'all de rIIb,.iekm /'al/ de f:.tTol/Solideerde b(t/mlJ til l'all tie geromo/ir/terde rmt/tafwrekel/iug, 1'Olgel/1 bel ll'bell((/ /'(11I8elegd door de COlltroltrolllllliIJit btrl'effimle de l'trkitzil/gmitgnl'tll til de boekhoudillg 1'rII1 de polilitkt PUr/iJf/l.
lOR -
JM"\IIl~(,
I99H
4, Eell Fe"s/ag 1.'(111 tie betlri)jsrf!llisor lI'aarin deze: a) bevestigt dat tie geaJl/so/ideerde rekening opgesteld is o/J(!reellkolllstig de reg/emeJ/trlire bepa/illgen. Dit 1'tI'S/tlg geldt (lis teil /J(!rk/tlring ()1'e/'fe/lkoIllStig de a/geil/ene rOJ/fI'()/el/OfllJeI/ 1'(111 bet /mtifllllt der Bedri)jsrevisorw; b) toeh(bt of de admillisfrtltiez'tl etI boekhol/(/kl/lldige orgallisatie /'nI1 de ptlrti) en ham' rompol/eIItel/ /lo/doel/de is om gecollSohdeertie rekeniligelI op te IlIakeIl: r) de segf:l'tlls 1'tl11 de gecomo/ideerde rekenillg ol/tleedJ. fMtnbi) hij de tla1/dt/fbt I'estigt op de t/spe(fen die het begriP mil de [inal/rÎete toestalld UI resultaten. alsook de vergeh)kb({arheid kmmen be/'orderen." ~
A tlll bevelillgell tU11t de revisoren
Rekening houdend met de goedgekeurde wetswijziging, moeten de voorwaarden waaronder het mandaat van bedrijfsrevisor in een politieke partij worde llitgeoefend, opnieuw worden bekeken. Gezien het feit dat artikel 14 van de wet toepasselijk is vanaf 11 december 1998, moeten de algemene cOl1frolenormen toegepasr worden op de cOIurole van de rekeningen over het boekjaar 1998. De Raad zal zonder verwijl een aanbeveling betreffende de uitoefening van het mandaat van bedrijfsrevisor in die specifieke sector onderzoeken. Overeenkomstig de adviezen die bij herhaling aan het Parlement werden overgezonden, moet vanaf nu worden beschouwd dat de bedrij fsrevisor een verslag van niee-bevindlng zal moeten opHellen betreffende de geconsolideerde jaarrekening, die nier vooraf zou zijn vasrgesreld door een orgaan d at daarvoor de verantwoordelijkheid opneemt regenover het ParJemenr en her publiek. Dat de wet niet verduidelijkt welk orgaan van de partij of van baar componenten dnnrvoor die verantwoordelijkheid opneeme, speele rer zake geen rol. Het verslag van niet-bevinding is louter de toepassing van her algemeen beginsel uit de algemene conrrolenormen en die zijn krachtens de wer zelf vanaf nu roepasselijk.
5.2.
Boekho udkundi ge rege ling
AnikeI 23 van de wet van 4 juli 1989. zoals gewijzigd bij wer vnn 19 mei 1994, bepaalt dat het financieel verslag mee inachcneming van de bepalingen van de wer van 17 juli 1975 op de boekhouding en de jnarrekening
IBIt -
J.v.RVI. RSu..(;
1998
van de ondernemingen en haar uitvoeringsbesl uiten moet worden opgesteld. Met toepassing vun die wetsbepaling, werden de schema's van het rekeningenstelsel en jaarverslag vastgesteld door de Parlementai re Controlecommissie, op voorstel VBn het InstÎtlIur. \X'ijzigingen zullen aan die modellen moeren worden aangebraclH om rekening te houden mel de wet van 1998, inzonderheid wat de verruiming van hel toepassingsgebied van de wet betreft tot de- componenten van politieke partijen. Rekening houde-nd me-t he-r feit dar her financieel verslag de rekeningen van de componenten slechts in samengevatte vorm overneemt, om de aandacht beter te vestigen op de geconsolideerde jaarrekeni ng van de partij en haar componenten, moer worden nagedacht over hoe de rekeningensrelsels aan te passen en de verschillende aspecten te verwerken die uit de consolid;uieprocedure voortvloeien. De Raad heeft de confraters die een mandant bij de politieke partijen uitoefenen , verzocht onderling n~ overleggen en hem een voorSTel te doen dat aan de wergevende kamers zou kunnen worden voorgelegd, en meer in het bijzonder aan de Controlecommissie betreffende de verkiezingsuitgaven en de boekhouding van de politieke partijen. Het is inderdaad die Commissie die, overeenkomstig artikel 14 van de nieuwe wer, her schema moer vastleggen.
6. INSTELLINGEN VAN OPENBAAR NUT Artikel 13 van de wet van 16 maart 1954 betreffende de controle op sommige instellingen van openb.1ar nut , bepaah dat de betrokken Minister en de Minister van Financiën in onderlinge overeenkomst bij de instellingen van openba.u nut, één of meer bedrijfsrevisoren kunnen aanwijzen met de bedoeling controle uit te oefenen op de geschriften en ze juist en eelH te verklaren. Volgens § 3 van hetzelfde arrikel, stuurt de bedrijf.'irevisor ten minste éénmaal per jaar, [er gelegenheid van het opmaken van de balans en van de verlies- en winsrrekening, of van de jaarlijkse rekening, aan de betrokken Minister, aan de }.{inister van Financiën en aan de organen van besruur van de insrelling, een verslag over actief en passief, evenals over de bedrijfsuitkomsten. Hij wijsr hen onverwijld op elk verzuim, op elke onregelmatig-
heid en, in her algemeen, op elke toestand die de solvabiliteit en de liquiditeit van het organisme in het gedrang kan brengen. Het koninklijk besluit van 9 april 1954 regelt op specifieke wijze de bevoegdheden van de revisoren bij de instellingen van openbaar nut
De inwerkingtreding vanaf I mei 1997 van de wet van 24 december 1993 betreffende de overheidsopdrachten en sommige opdrachten voor a.1nneming van werken, leveringen en diensten (Verslag 1997, p. 53) verandert in aanzienlijke mare de problematiek. Zo is bijvoorbeeld uitgeslo[en dat de bedrijfsrevisor bij instellingen van openbaar nut nog langer bij wijze van vacatie zou worden vergoed. Voortaan moet een aanbesteding worden gedaan . Het koninklijk besluit van 1954 moet bijgevolg worden aangepast. De Raad is om advies veïlochr betreffende een voorOntwerp van koninklijk besluit waarin vooral volgende wijzigingen zouden worden aangebracht: de revisoren zouden de betrokken ministers een halfjaarlijks verslag moeten overleggen over hun werking, in plaats van een driemaandelijks of maandelijks verslag; artikel 8 van het koninklijk besluit zou worden aangevuld om een parallellisme te bewerkstelligen met artikel 64sexin van de vennoO(schappcnwer betreffende de controlemiddelen;
IBR -
J ""' RV [ R~I.J\G
1998
een benotOmingsregeling voor e('n vaste termijn van zes jaar wordt in de plaats gesteld van dt' benoemingsregeling voor onbepaalde duur die nu bestaat. Her stelsel voorziet in specifi('ke rt'gels voor de afzening of het oms lag. De revisoren worden sekozen onder de leden van hc:r IBR, natLlurlijke of rechtspersonen.
De Raad van het Instituut vcrheust zich over de belansrijke wijziginSen die aan het koninklijk besluit van 9 april 1954 worden aangebraclH. Daardoor leunen de totOpasselijke teksten di chter aan bij de prahijk. Andere wijzigingen hadden kunnen gerechtvaardigd worden, onder meer wat de omschrijving van de olx lracht van de revisoren betreft. Zij kunnen ook indirect vooTtvlotOien uit de aanbestedingsprocedure. Er zal in de loop van het jaar 1999 worden nagedacht over de redactie van een lasten boek dat zal kunnen worden gebruikt bij een diensrenopdrachr voor bedrijfsrevisoren.
7. CONTROLE VA N DE NGO 'S In bet Jaarverslag 1997 (p. 166) maakte de Raad melding van de publicarie van her koninklijk besluit van 18 jul i 1997 betreffende de erkenning en subsidihing van de niet-gollvernemenrele ontwikkel ingsorganisaties en hun federaties, ter vervanging van de koninklijke besluiten van 1991. Hi j oordeelde dar her noodz.1kelijk was de voorwaarden te hertien waaronder de revisor zijn cont role uiU)efent in het licht van de nieuwe bestuursrechtdijke bepalingen. Hi j voegde daaraan toe dar het Instituut zijn diensten aanbood voor de voorbereidi ng van een ontwerp van genormaliseerd rekeningenschema dat beantwoordt aan de specifieke vereisten voor de NGO's. \'qat de boekhouding van de niet-gouvernementele organisaties betreft, heeft de Raad aan de Staatssecretaris voor ontwikkelingssamenwerking een document overgemaakt mer een aanpassing aan de sector van de NGO's van her minimum genormaliseerd rekeningenstdsel, zoals bep..1ald bij koninklijk bes lu it van t 2 september t 983, alsook een commentaar beueffende de specifieke reken ingen. Bij wijze van inleiding bij dit voorStel, braclH de Raad volgende principes in herinneri ng:
IB R - )AAllvrMMN, 1998
Elke NGO lOU een boekhouding moeten voeren aangepast aan de aard en de omvang van zijn activiteiten overeenkomstig de principes vastgelegd in de wet van! 7 juli 1975 op de boekhouding en de jaarrekening van de ondernemingen . De boekhoud ing wordt bijgevolg gevoerd door middel van een stelsel van boeken en rekeningen met inachtneming van de gebru ikelijke regels van het dubbel boekhouden. Deze rekeningen worden ondergebracht in een passend rekeningensrelsel, rekening houdend met de aard en de omvang van de activireiten van de NGO, steunend op de bepalingen van her koninklijk besluit van 12 september 1983 ror bepaling van de minimumindeling van een algemeen rekeningensrelsel. De jaarre kening van de NGO wordt opgeSteld overeenkomsr ig de bepalingen van het koninklijk besluir van 8 oktober 1976 met betrekking rot de jaarrekening van de ondernemingen en rekening houdend met zij n eigen kenmerken. De benaming van sommige rubrieken, opgenomen in het schema van jaarrekening gevoegd in bijlage bij her koninklijk besluit van 8okrober 1976 met betrekking rot de jaarrekening van de ondernemingen, moest echter aangepast worden om rekening re houden met de specifieke activiteiten van de NGO 's .
... Al emor{//u!u m ilJzake de COlltrole
VII Il
d e NC D's
Op voorstel van de werkgroep ad bI)( van het Instituut, heeft de Raad verd('[ het memorandum van 1993 herwerkt met be[fekking tot de controle van de NGO 's, rekening houdend mer de bepalingen van het koninklijk besluit van 18 juli 1997 betreffende de erkenning en subsidiëring van de nier-gouvernementele ontwikkelingsor,ganisaries en hun federaties, alsook mer de ministeriële uitvoeringsbesluiten terzake van 11 september 1997(1 ) en 25 september 1998. Di t memorandum belicht voJ,gende onderwerpen: het wettelijk kader; de aanstelling van de bedrijfsrevisor; de administratieve organisatie en de interne controle van de NGO's; de principes met betrekking tot de boekhouding en jaarrekening van de NGO's;
(1) Gewijzigd doorhct minim·ried besluit van I juli 1998.
J13R - J AA RVI:1I.5L'.(j 1995
het controleverslag van de bedrijfsrevisor; dr.- draagwijdte van de verklaring van de bedrijfsrev isor. Tr.-n aanzien van dit laatstr.- punt deflnier.-rt het ministerieel br.-sluit van II september 1997, alsook het mi ni sterieel besluit van 25 september 1998, het begrip veranrwoordingssruk voor ui tgaven in het buitenland, dat door de bedrijfsrevisor als bewijskrachrig moer beschouwd worden, vrij restrictief. De reglementering beschouwt sommige van deze veramwoordingssrukken als bewijskraduig, zelfs indien de bedrijfsrevisor normaliter niet de mogelijkheid heeft om de gegrondhr.-id r.-rvan na te rrekkr.-n door nazicht ter plaatse bij de tegenhanger in het bu itenland. Dit houdt een beperking in van de comrolewerkzaamheden waardoor de bedrijfsrevisor, overeenkomstig de algemene conrrolenormen, een voorbehoud lal maken in zijn verslag. Dit voorbehoud zal echter afgezwakt worden of zelfs weggelaten, wanneer de bedrijfsrev isor bij de uitvoering van zijn opdracht de mogelijkheid heeft om de administratieve en financiële organisatie van de NGO in het buitenland re evalueren in één (of meer) van de landen waar deze een betekenisvolle activiteit ontplooit. In dit geval zal niettemin een commentaar worden ingdast in het twer.-de deel V(Ln her controlevr.-rslag.
8. SOCIALE SECRETARIATEN Het koninklijk besluit van 20 juli 1998
IBR - j AAI<.V[I<.SLAG
1998
formaliteiten inzake rewerkscelJing, zoals personeelsselectie, -beheer en -training, boekhouding, verzekeringen, behoren niet tot de opdracht van een sociaal secretariaat. Er wordt gesrreefd naar een grotere transparantie, Mer het oog daarop moeten de sociale secretariaten zich richten naar een eenvormig boekhoudplan dat her mogelijk maakt om de aantekening van de door de werkgevers overgemaakte bedragen na te gaan, In het Verslag aan de Koning wordt verduidelijkt: "Bovendien zullen de rekeningen door een beëd igd bedrijfsrevisor moeten worden gevalideerd, omdar zijn raak gericht is op de certifiëring ten aanzien van her maatschappelijk verkeer van financiële staten", Het nieuw artikel 48, 4° van het koninklijk besluit van 28 november 1969, bepaalt dat her sociaal secretariaar ertoe gehouden is "zich {te verzekeren van} de medewerking van een erkende bedrijfsrevisor die onafhankelijk handelt ten aanzien van het sociaal secretariaar en van diens organen; deze bedrijfsrev isor oefent toezicht uit op de goede afhandeling van alle financiële verrichtingen van het sociaal secretariaat", Er moet worden vanuit gegaan dat de opdracht van de bedrijfsrevisor bij een VZWI sociaal secretariaat een opdracht van certificering van de jaarrekening betreft. De bedrijfsrevisor moet inzonderheid nagaan of het sociaal secretariaat een boekhoudplan heeft aangenomen dar overeenstemt met de onderrichtingen van de Minister van sociale zaken, en dat de jaarrekening zonder toevoeging of weglating uit dit schema voortvloeit en een getrouw beeld geeft van her bedrijfvan het sociaal secretariaat. Daartegenover staat dat het koninklijk besluit geenszins kan inhouden dat de bedrijfsrevisor zou moeten nagaan of het sociaal secretariaat zich gekweten h(-<:ft van al zijn verplichringen tegenover de betrokken parrijen. De Raad heeft besloten de uitoefening van die concroleopdrachr van de rekeningen nader te bekijken om de kenmerken, die het resultaat zijn van de specifieke posirie van die VZW's, te verduidelijken.
IBR - j M RvrNsl .... ló 1998
9. INTERVENTIEREGELING I N DE SECTOR GROENTE N EN FR UIT Her koninklijk besluit van 18 juni 1998 (Belg;Sfh Staatsblad van 23 juli 1998) betreft de imervenriere,geJing die her resultaat is van de gemeenschappelijke organisatie van de frUlr- en groememarkren. Her besluit heeft rot doel maatregelen te nemen om zich te richten naar de Europese verordeningen en de rechtszekerheid van de rdersverenigingen re verzekeren.
In de sector !) roencen en fruit kunnen dOOf de relersverenigingen of door groeperingen van relersverenigingen, producten uit de markt genomen worden overeenkomstig de bepalingen van de verordeningen van dlEuropese Gemeenschap; deze producten kunnen comm unautair vergoed worden. De erkende relersvercnigin,gen moeren een globale maandelijkse schuldvordering opstellen en op el k o.l;enblik aan de bevoegde overheid de controle van hun imerventieboekhouding en financiële boekhouding, de toegang (Ot de betrokken installaties, het nniclu van de Hoeks en de bemonstering van de uit de markt genomen producren, toestaan. Verder stelt art ikel 6 van het koninklijk besluit van 18 juni· ·· De telersverenigingen o( groeperingen van telersverenigingen, stellen een bedrijfsrevisor aan die de interventieboekhouding nakijkt en het verslag over zijn bevindingen ten laatste op 31 maart van het kalenderjaar, volgend op het interventieseizoen, overmaakt aan de bevoegde overheid··. Volgens de Raad moet dit verslag geen cert ifi catieverslag van de jaarrekening van de telersvereniging o( van de g roepering van relersverenigingen zijn. Het betreft ef."n beperkt nazicht dat slaat op de boekhouding van de interventies, namelijk de boekhouding in beweging en in waarde met betrekkin,g tot de terugname uit de markt, alsook op de bestemming van de teruggetrokken produnen en de samenhang van die boekhouding met de maandelljkse schu ldvorderingen die aan de bevoegde overheid, conform de artikelen 4 en 5 van het koninklijk besluit, worden overgewnden.
rB lt -
j MRVlRM.A G
1998
10. INSTELLINGEN MET EEN SUBSIDIE VANWEGE DE VLAAMSE GEMEENSCHAP LO . I. Centra
V00 r
algemeen welz ijnswerk
Het Vlaams decreet van 19 december 1997
I 0,2 . Cent ra e n dien sten voo r het Vlaamse minderhedenbele id Op basis van het decreet van 28 apri l 1998 (Belgisch Sf/Illtsb/Ild van 19 juni 1998) inzake het Vla.1mse beleid ten aanzien van emisch-culturele minderheden, heeft de Vlaamse Regering een besluit van 14 juli 1998 goedgekeurd betreffende de erkenning en subsidiëring van de cenrra en diensren voor het Vlaamse miflderhedenbeleid, Er wordt voorzien in de oprichting van ondersreuningscentra en provinciale en lokale integratiecem ra voor vluclHelingenwerk en voor woonwagenwerk, waarvan het Stanlut wordt vastgelegd (Belgisch Staatsblad van 2 oktober 1998). Artikel 65 van her besluit stelt: "Uiterlijk tegen 31 IIl(wrt fIIlloor het eerst tegelJ 31 I/Ia(lrt 11(11/ het j(lal" volgelld op dat l'tI/1 de erkmllil/g, dienelI het Vluall/J Ol'eriegcellfl"lllll, de proI'jf/ci,,/e m/okl1/e imegmtiecemr(1 m de beSllIrm em jillllllciee/l'ers/ag Ol'et' hel /'001"!BR ~ j MI<.\,[RSLA{j ! 998
gaal/de jaar /1/. Dat f'ers/ag I/'ordt opgesteld aau de h(l//(/ I.'al/ bet dool' de adlllillistratie IIitgewel'kte model. eI/ get'iseerd dool' een bedl'ijftl'evisol; eel1 gellleemfOntwllgel' of Qll/l'fIl/gel' wil/fm OpmWUl1' CelllmllJ 1'001' 1I1mlfSfbtlppelijk \'(Ie/zijl/. tlllltltll'ge/al/g Wil ber gem/".
lO.3. Landelijk georganiseerd jeugdwerk Het decreet van 12 mei 1998 houdende de erkenning van her landelijk georganiseerd jeugdwerk (Belgiscb St(/(lfSb/ad van 21 juli 1998) lege de voorwaarden vast die moeren vervuld zijn om door de Vlaamse Gemeenschap als landelijke jeugdvereniging erkend te kunnen worden. Artikel 3 van dit decreet Stelt dat de vereniging, om erkend te kunnen worden, onder meer: een boekhouding moet voeren en die zo te organiseren, dat de aanwending van de subsidies op elk ogenblik financieel kan worden gecOntroleerd ; moet toestaan dat de bevoegde dienst van de Vlaamse Regering en het Rekenhof de werking en de boekhouding, eventueel ter plaatse, onderzoeken; jaarlijks de door de algemene vergadering goedgekeurde rekeningen en de balans van het voorbije jaar aan de bevoegde dienst van de Vlaamse Regering moet voorleggen, samen mer een verslag van een bedrijfsrevisor die lid is van het Instituut der Bedrijfsrevisoren of van een beed igd accountant. In hetzelfde artikel 3 van het decreet worde bovendien voorzien in de verplichting om jaarlijks een begroting en een werkingsverslag bij de bevoegde dienst van de Vlaamse Regering in te dienen, Hee besluie van de Vlaamse Regering van 2 juni 1998 regelt de tenuitvoerleggIng van her decreet en omvat de nadere erkenningsvoorwaarden, de erkenni ngsprocedure, de modaliteiten inzake inspecrie en begeleiding en de wijze van subsidiëring van her landelijk georganiseerd jeugdwerk (Belgiscb Staaub!tld van 4 augustus 1998, tweede editie). In artikel 17 van her besluit worden een aantal uitgaven opgenomen die voor subsidie in aanmerking komen, waaronder de honoraria van de bedrijfsrevisor of accountant, weliswaar met een maximum van BF 50 .000.
10.4. Ce ntra voor ontwikkelingsstoo rni ssen De Vlaamse Regering heeft in het besluit van 16 juli 1998 voorzien in een erkennings- en subs idiëringsregeling van de centra voor ontwikkelingsstoornissen (BelgiJ(h Slaa/sblad van 3 okwber 1998). Voor de toekenning van subsidies is her noodzakeli jk dat her erkend centrum een boekhouding voert overeenkomstig een door de Vlaamse minister bepaald rekeningenstelsel. In artikel 13,3° van het besluit wordt gesteld dat de boekhouding geviseerd moet worden door een bedrijfsrevisor en voor 31 maan aan de adminisrrmie overgemaakr.
10.5. Muziekdecreet In uitvoering van het decreet van 31 maart 1998 houdende de regeling van de erkenni ng en subsidiëring van professionele muziekensembles, concertorganisaties, muziekclubs, muziekeducarieve organisaties en festivals, het Muzi ekcenrrum van de Vlaamse Gemeenschap, het subsidiëren van muziekprojecren en compositieopdrachten en her verlenen van werkbeurzen (Belgisch Staatsblad van 9 juli 1998) heeft de Vlaamse Regering een uitvoeringsbesluit genomen op 19 mei 1998 (Belgisch Sfarmblad van 21 juli 1998). Hierin komt ook de subsidiëring van compositieopdrachten voor muziektheater aan bod. Volgens dit besluit (artikel 18), moet elke erkende muziekvereniging mer betrekking tOt elk werkingsjaar van de vierjarige erkenningsperiode een acriviteirenverslag opstellen. Her acriviteitenverslag bevat een gederailleerd overzicht van de gerealiseerde activiteiten, de verslagen van de algemene vergadering met betrekking tot de goedkeuring van rekeningen en begroring, alsook een verslag met betrekking Wt de financiële siruatie van de muziekvereniging. Paragraaf 3 van artikel 18 verduidelijkt dat het acrivireitenverslag, dat moet overgemaakt worden aan de subsidiërende instanties, meer in het bijzonder zou omvatten: de balans, de resu1ralenrekening, het grootboek met specificatie van elke kosten- en opbrengsrenrekening en een toelichting per pose, een afschrijvingstabel voor de investeringen, specificatie van de opensraande rekeningen en ten slotte "het t'er1I(lg Mil etll erkend (1«Olllllan/ of bedrijfsrevisor. die lIiet betrokken lIIag zijll bij de dagelijkse alïistieke. organiJtllorische m zakelijke werking !'tll/ de derbetreffel/de erkende II/llziekrerenigi"g. //let ((lll/II/el//aar bij de btl/a"i eli reJrr/ültem'ekmilig 1'tllI deze Illl1ziekl'erenigi"g".
11. ERKENNING VAN BEDRIJFSADVISEURS In het Be/gisfl; S/(f(/fSblad van 4 Februari 1998 is het besluit van de Vlaamse
Regering van 9 december 1997 verschenen betreffend(> het toekennen van een financiële tegemoetkoming [en behoeve van kleine ondernemingen die een beroep doen op erkende externe bedrijfsadviseurs en betreffendf.> de erkenning van die bedrijfsadviseurs. De bedoeling van dit besluit beStaut erin een financiële tegemoetkoming toe re kennen ingeval van adviesverlening in volgende domeinen: haalbaarheid van een ondernemingsplan, financieel en boekhoudkundig beleid, commercieel beleid, indtlS[rieel beleid, organisatie, management en personeelsbeleid, relematicabeJeicl. De onderneming die een subsidie wenst voor haar ucciviteir, kiest de externe bedrijfsadviseur die ze wenst te raadplegen uit een lijst met erhnde bedrijfsadviseurs die het VIZO (Vlaams Instituut voor Zelfsrandig Ondernemen), ter beschikking stelt. Om als extern bedrijfsadviseur erkend te worden, dient men houder te zijn van t't'n diploma universitair onderwijs en minstens drie volle jaren beroepservaring hebben als adviseur voor KMO's in het domein waarvoor de erkenning wordt gevraagd. De bedrijfsrevisoren kunnen een erkenning vragen in het domein: "algemene bedrijfsorganisatie, strateg ie, haalbaarheid van een ondernemingsplan··. Dit omvat volgende aspecten: de haalbaarheid of de uitv{)(:rbaarheid van een ondernemingsplan, aspenen van rentabiliteit, financ ieel evenwich t , kosten, prijzen, voorziening, begrotingscontrole, het productie-, verdelings-, commercieel, milieu- en verkoopsorganisatiebeleid.
Er kan worden opgemerkt dat een gelijkaardig stelsel geldt voor het Waalse Gewest via de toepassing van het besl uit van de \Xfaalse Executieve van 9 juli 1992, tot uitvoering van het artikel 32, punt 11 van de wet van 4 augustus 1978 houdende de economische heroriëntatie.(l)
12. WAARMERKING VAN WEBSITES Onder elektronische handel 'INStaat men, het geheel van uitwisselingen op een open elektronisch netwerk (Internet) met het oog op het aangaan van (I) IBR_jaarvcrsl3g, 1992, p. 57.
IE3R -
J AARVERSLAG
1998
een handelsverrichr ing. De zeer snelle ontwikkeling van Interner opent uitzonderlij ke groeivooruitzichren voor de elektronische handelsactiviteiten, maar baart terzelfdertijd ook onrust over de veiligheid van de transacties en de bescherming van de betrokken partijen. Hoewel het elektronisch handel drijven geen nieuwig heid is, wordt de ontwikkelin.g ervan in Europa steeds meer aan.gemoedigd door de eenheidsmarkr en, vanaf 1999, door de mogelijk heid om verrichtingen in euro aan te gaan. Om een samenhangende ontwikkeling van de elektronische handel te verzekeren, moet aan een aamal voorwaarden zijn voldaan. Her vertrouwen van de actoren en de vei lighe id van de transacries eisen (Ot op zekere hoogte het optreden van de wetgever, onder meer mer het doel de problemen op te lossen van de bewijsvoerin.g, de oorspronkelijkheid van het geschrift en de gegevens die verband houden met de cryprog rafie. Het beroep van bedrijfsrevisor kan eveneens een rol spelen als tussenpersoon van vertrouwen. De certificeringsorganismen van de Imernet-sires hebben onder meer rot opdracht de pMt ijen bij de transactie te authem ificeren, de elektronische handtekening te certificeren en het certificeren van de betalingen, irI eJ( de zekerheid van de berrtlingssystemen wa.'Uborgen. Die instcllin.gen srelmen op andere beroepsbeoefcnaars d ie ro f doel hebben in te spelen op de behoeften van de betrokken partijen, onder meer bijvoorbeeld inzake beschermi ng van de consument, bescherming van de "persoonlijke levenssfeer", regelmatige toepassing van de fiscale en handelswetgeving enz. I-Ier is vooral in die domeinen dar her beroep een rol kan spelen, bogend op zijn onderlegdheid inzake controle van financiële informatiesystemen. In de andere landen, mer name de Verenigde Staten en Canada, d ie deze problemat iek reeds hebben bestudeerd, is her noodzakelijk gebleken om een duide lijk onderscheid te ma ken tussen de rwee opdr-.lChrcn die hierboven beschreven worden. Enerzijds gaar her om de opdracht van de aurhemificering van de beHokken partijen, bijvoorbeeld via een elektronische handtekening, een opdrachr die toevertrouwd wordt aan een cerrificeringsoverheid. Anderzijds berreft her de zogenaamde "waarmerking van de site·', een opdracht die er niet zozeer in bestaar om een cenjficarie re geven, maar wel eerder een bevestiging van c.-en redelijke zekerheid. De
113 R -
JAARVERSLAG
1998
onderscheiden benadering van deze twee opdrachten is eveneens gevolgd ,geworden door de Europese Onie(l), Van bij het begin van her jaar 1998, heerr de Raad van her Instituut in een Commissie laren bestuderen in welke mate de bedrijfsrevisoren kunnen bijdragen rot de voorspelde ontwikkeling van het "waarmerk voor websites", Vanuit de vastsrelling dar er, vooral aan de andere zijde van de Oceaan, een ervaring bescaar, kwam de Europese Commissie al snel tot de conclusie dat er op Europees niveau een iniriatier diende te worden genomen en dat een standpunt op narionanI nivenu ononrbeerlijk was om het belang van het beroep voor deze activiteir re bevestigen. Na een russentijds verslag van de Commissie te hebben ,gehoord, heeft de Raad van her Instiruut besloten alles in het werk te s[('llen om binnen een zo korr mogelijke termijn een norm en f.>f.>n uitgewerkt controleprogramma aan re maken, waardoor de bedrijfsrf.>visoren hun positie op de markt voor hf.>t waarmf.>rken van websites zouden kunnen innemen. De werkzaamheden werden het hele jaar door verdergezet en mondden uit in voorbereidende documenten die aan de Raad tijdens de eerste weken van het vol,gende jaar zullen worden voorgelegd. Om het vooropgestelde doel re kunnen bereiken, moet evenwel aan verschillende voorwaarden zijn voldaan, onder meer het ontwikkelen van contacten mer cenificeringsinsrellingen d ie bereid zijn het waarmerk, dat door een lid van her Insrituut word t argegeven, re aanvaarden, alsook de internationale erkenning van dit waarmerk. In deze contexr zijn louter nationale initiatieven praktisch van generlei tel. Internet is inderdaad een wereldwijd netwerk en een waarmerk voor sites heefr geen zin wanneer het zich tot een al te beperkte markt richt. Het Instiruuc heert dan ook vannr her voorjaar 1998 initiatieven genomen om een overle,g op gang te brengen russen de Europese beroepsinsti[U[en in de schOOt vun de Fédira/i01l des Expel"fJ Camp/t/bles Em'opEens. Uit die vergaderingen is al vlug gebleken dar een voorkeur zou ge,geven worden aan de onmiddellijke discuss ie met de Amerikaanse en Canadese Jnstiwren; deze hebben sinds kort een programma voor waarmerking van web(1) Zic bijvoorbedd het voorstel van richtlijn van hCI Europees Parlement cn van de Raad
over een gemeenschappelijk kadcr voor de dcktronische handtekeninsen (PI/blira/irbI"d. 2} okto!:"'r 1998, C }25, pp. 4-11).
IBR - ) IIA Il VEIlSI.AG 1998
sites uitgewerkt en toegepast onder de benaming WebtruSL Gelijklopend met zijn eerste initi:uief, heeft de Raad comanen gelegd met de vertegenwoordigers van \Xlebrrusr, teneinde de leden van het Instituut die zulks wensen, de mogelijkheid te bieden diensten te verstrekken op basis van de methodologie die over de Atlant ische Oceaan werd uitgewerk t. Deze discussies met vérst rekkende financiële implicaties zullen in 1999 moeten worden verdergezet. Een gemeenschappelijke controlebasis dringt zich op, ongeacht de plaats waar de waarmerkdienst wordt verstrekt, {envijl anderzijds ook eigen kenmerken op Europt,(,s vlak opduiken, onder meer wat betreft de naleving van de richtlijnen betreffende de bescherming van de consument, de eerbied iging van de "persoonlijke levenssfeer en de douane- en BT\XI-reglemtontering. Daarnaast heeft de Raad ook actief dt>f:lgenomen aan het denkwerk dar binnen het project Agora 98 '·Atelier: Elektronische handel: vertrouwen winnen!·· werd verricht. Dit ntelitor, snmengeroepen door de Vice-Eerste Minister, Minister van Economie, Telecommunicatie en Buitenlnndse Handel. heeft tot doel een consensus te bewerkstelligen die de verenigbaarheid beoogt van de openbare sleurelvoorzieningen die een digitale handtekening mogelijk maken. Het project omhelst edm:r eveneens aanverwante aspecten, als daar zijn de (>rkenning van de cen ificeringsinstellingen en het waarmerk voor de sites. De aanwezigheid van verregenwoordigers van het Instituut binnen het Agora-atelier 98 is dan ook onontbeerlijk om de lopende investering binnen het Instituut te laten renderen en her recht te ver..:ekeren voor de bedrijfsrevisoren om kwaliteitslabels af te geven. Minimale eisen om dit type van opdracht uit te mogen voeren, moeten worden vastgelegd: waarborgen bieden op het vlak van onafhankelijkheid en onpartijdigheid; beschikken over een voldoende kennis en bekwaamheid; gehouden zijn rot een erkende code van plichtenleer; gehouden zijn tot het beroepsgeheim; een verzekering hebben onderschreven om de beroepsaansprakelijkheid te dekken. De leden van het Instituut beantwoorden aan die voorwaarden, of kunnen daar ten minste nan beantwoorden in de mate dat de vereiste opleidingsprogramma's hen de mogelijkheid zullen bieden her bewijs te leveren van de bekwaamheid, die in de context van deze opdrachten vereist is.
JBR - J AA IlVER~l.AG
1998
De Raad is ervan overtuigd dat de initiatieven die in 1998 werden genomen, belangrij k zijn. H ij heeft al het mogelijke gedaan om de Instituten, die lid zijn van de FE E, attent te maken op de dringende noodzaak een initiatief te nemen in die nieuwe technologische domeinen. Hij hoopt dat die initiatieven binnenkort vruchten zullen afwerpen. De bedrijfsrevisoren dienen dringend hun bekwaamheid in de technologische gebieden, zoals het waarmerken van sites, te ontwikkelen, omdat dit één van de domeinen bij uitstek zou kunnen worden waarin her beroep van bedrijfsrevisor in de XX lste eeuw zou kunnen ontwikkelen.
13. MILIE U A UDIT De Commissie Audit en Milieu heeft, net zoals bi nnen het kader van rOST Plus is gebeurd, een technische nota opgesteld, die de revisoren moet toelateo de cont role uit te voeren op de inzamel- en recydagebijdrage in her kader van de overeenkomsten afgesloten met BEBAT. Deze technische nota werd aangevuld met een controleprog ramma, een voorbeeldverslag en een direcrieverklaring. BE BAT is een vereniging zonder winstoogmerk naar Belgisch recht, opgericht om een inzamel- en recydagesysteem op te zen en voor bat terijen verkocht op de Belgische markt. De aangesloten leden, die een bijdrage betalen op basis van de door hen op de Belgische markt verkochte batterijen, worden daardoor vrijgestel d van de m ilieutaks die door de Belgische overheid worde opgelegd.
I13 R -
) MRV[KSI .... C.
1998
A. ALGEMENE VERGADERINGEN
l. GEWONE ALGEMENE VERGADERJNG
VAN DE LEDEN Algemene vergade ring van 18 april 1998 De gewone algemene vergaderi ng der leden werd, overeenkomstig artih·] 9 van ber huishoudelijk reglement , gehouden op zaterdag 18 april ! 998 te Brussel. Zij werd bijgewoond doof 254 leden-natuurli jke personen en 96 leden-rechtspersonen. Tevens werden 427 leden verregenwoordigd bij volmaclH. De vergadering bewaarde een minuut stilte ter nageAIN , Guilielmus JANSSEN, Roger LEoNAlw, Alfred PENNA, Roger VANDENllOII.II.E, Dirk VAN ENK, johannes VAN GII.5 en rorans VEII.HAEGEN. Oe Voorzitter brengt in het bijzonder hulde aan confrater Alfred PENNA, die Voorziner was van her Instituut gedurende drie jaar.
De Voorziner vroeg een warm applaus voor verscheidene confrmers die 25 jaar ingeschrt.-ven zijn op dt.- le
Hij beliclHte vervolgens uitvoerig her verslag van de Raad over het werkjaar 1997. Na zijn uiteenzening gaf de Voorziner het woord aan de
II3H -
J AARVI'R~!..-I.(;
1998
Secretaris- Pen ningmeester, de heer Luc H . J oos, die de rekeningen over 1997 en vervolgens de ontwerpbegroting mer betrekking tor 1998 voorstelde en toclichne. De vergadering keurde de rekeninljen eenp:ltilj lj(){'d, en verleende eenparig kwijtinlj aan de k-den van de I{aud en aan de commissarissen, mevrouw Josiane VAN INGEI.GOM cn de heer Dirk SMETS. De onrwerpbeljrot;nlj wcrd eenparilj ljoedgekeurd behoudens één stem {egen. Overeenkomstig artikel 17 van her huishoudelijk reglement werd confl"'.ltN J ean- François CATS (Ot VoorJ;irrer verkozen en confrnrer Ludo Swou''S [Ot OndervooïLirrer. Overeenkomstig artikel 12 van her huishoudelijk reglement ginlj de vergadering ook over tot de verkiezin,!; van vij f Raadsleden van de Nl"(lerla ndsta lige taalrol en vier Raadsleden van de Franstalige taalrol, alsook twee commissarissen. \'Verden verkozen: de heren Pierre P. BERGfR, Frl-ddy CAWWAERTS (uinredend lid), Pierre Sn;I:NACKERS, Herman VAN bWE (uiHredend lid) en H ugo VA~ PASSEI. (uimedend lid) tot Nederlandstalig Raadslid ; de heren Pierre ANCIAUX (ui t t rede nd lid ), Michel DE W OLf', André KII.ES$E (uinredend lid) en Raynald VERMOE5EN tot Franstal ig Raadslid; mevrouw Marleen HOSTE en de heer Marc RI: NOUPREZ tOt commissaris. Nu de afkondiging van de verkiezinljsuitslagen herinnert Voorliner BEllI,TS :...-.n de prioriteiten die hij zich stelde in de afljelopcn drie jaar. Hi j onderstreept dat men als voorzitter van een instelling z0.115 her Insti tuut heel wat siljna[en omvangt, die men moet weten te interpreteren om een pro-actieve houding aan te nemen. die erop gericht is om het beroep sterker te maken In de toekomst. H ij !.xxlankt aJle confrate rs en de !l1l"
IBH -
)MRVEMSLAG
1998
Hij verwoordt vervolgens enkele bedenkingen met betrekking tot de evolmie van her beroep van bedrijfs revisor en de ontwikkding van de beroepsuitoefening van de lt,
2. ALG EME N E VER G ADERI NG VAN DE STAG IAIRS Op 18 april 1998 vergaderde eveneens de Vereniging der sragiairs. De Voorzitter van her Insritlillr, de heer P. B EI·J['TS, woonde de vergadering bij. Oe Voorziner van de Vereniging brachr verslag uit over de werkzaamheden van het voorbi je ja'H. Werden verkozen tot leden van her Uitvoerend Comité van de verenigmg: op de Nederlandse taalrol: mevrouw I. DE L EENHEER, de heren eh. BIELEN, F. DE M EY en L. VAN DEN ABEEL!; op de Franse taalrol: mevrouw I. R ASMONT en de heer M. G UTIERREZRUlz
IBR -
JMRV[R S~G
1998
B. DE RAAD EN HET UITVOEREND COMITE
I. WERKZAAMHEDEN VAN DE RAAD EN HET UlTVOEI!END COMITE De Raad heeft in het jaar 1998 elf gewone vergaderingen en [wee buitengewone vergadf."ringen gehouden. Het Uitvoerend Comité heeft in het afgelopen jaar elf maal vergaderd.
2. I!ELATIES MET DE HOGE I!AAD VOOI! HET BEDRljFSREVISOI!AAT EN DE ACCOUNTANCY Tijdens het voorbije jaar heeft de R:md kennis genomen v:ln her advies vanwege de Hoge Raad voor her Bedrijfsrevisoranr en de Accoumancy in verb.-md mer:
Advies over her omwerp '1:111 normen inzake de controle vun de toestand van een vennootschap mer handels'Iorm bij het omzetten naar een andere rechtsvorm. Verder heeft de Raad aan de Hoge Raad voor her Bedrijfsrevisoraat en de Accountancy volgende documemen overgemaakc
-
-
Technische nma inzake opclrachren in verband mer het gerechtelijk akkoord; Technische nota inzake de weerslag van het millenniumprobleem op de comrole; Akkoord van 30 maart 1998 russen her IDAC en her IBR betreffende de oversrapmogel ijkheden; Antwoord van het IBR op de vragenl ijst van de Hoge Raad inzake onaOlankelijkheid; De gebruikelijke inlicluingen omtrent de fUch[proce
IBR
- J III\RVrR~LAG
1998
3. TOEGANG TOT HET BEROEP VOOR NATUURLIJKE PERSONEN Toelating
tot
de eed
[n 1998 hebben 57 kandidaten hun stage beëindigd en mer succes deelgenomen aao her bekwaamheidsexamen, waarna zij door de Raad tot de eed werden tocgelaten.
4 . REGISTER DER LEDEN Overlijdens In de loop van het jaar 1998 heeft de Raad met leedwezen her overlijden vernomen van onze confraters Albert BRULS, Mi chel M EuNrER, Ri chard P INTJhUX en Parriek VANOBBERGEN. In naam van het revisoren korps heeft de Raad aan de respectieve families zi jn medeleven en sympathie betuigd.
Onts lagnemingen In 1998 hebben de confraters Marcel ASSEJ.6I:ftGHS, Wa]rcr C"ERS, Philip H ERBERT, André H OLSBEEKS, J acques NEVENS, André PAlUSIS, Hans SCHWAB, Georges TIMMERMAN en Roger VEKSTRA ELEN hun omslag aangeboden na een lange loopbaan in het bf..roep. De Raad heeft dir omslag aanvaard en hen een welverdiende rUSt tQegewensL De Raad wenst in her bijzonder hulde te brengen aan confrater Georges TJMM ERMAN, die het tBR gedurende vele jaren vertegenwoordigde in de schoor van de FEE als Voorzitter van de "werkgroep banken" en vervolgens als ondervoorziner van deze organisatie. Hij wenst daarenboven eveneens hulde te brengen aan confraters Marcel ASSELlIERGHS, lid van de Tuchtcommissie, en Roger VERSTRAELEN die het Belgisch beroep gedurende verscheidene jaren vertegenwoordigde in de "werkgroep banken'" van de FEE. Verder heeft de Raad het omslag aanvaard van de confraters Raf AUGlJSTtNUS, Dries BossuYT, Charl('s-Henri D E STREEL, Philippe DE VJSSCllER, D ominiqu(' D E \'(fIt.DE, Olivier l}'H AENE, Luurence H ELLER, Fanny HERTOGEN, PiNre LAtT"T, Jean-Louis LtlDoux, Philippe LENGELE, H ans
II3R - J AARVDl~J""r.; 1998
MAENHAUT, Anne M ERTENS, VeerIe MERTENS, Chamal M ESTDAGII, K oen PEETERS, Michel SERGE NT, C hri stel TAS, johony VAN D EN H EUVEL, Dirk VANDENPLAS, David VAN DER M EUtEN, Leen VAN DE VOORDE, hik VAN DooR!:N, Hans E VAN IMP!:, Alfons VAN SEVER, Nadine VERB!:LEN en Frank VOCHTEN , die hel beroep hebben verlaten om andere funct ies re bekleden in her bedrijfsleven. De Raad heeft hen veel succes roegewenst in hun verdere loopbaan.
Weglatingen De Raad ging over tot de weglating van de ledenlijst van mevrouw j eannine H AKJZJMANA, dir overeenkomstig artikel 4qflaler van de wet van 22 juli 195 3, daar de berrokkene van buitenlandse nationaliteit geen woonplaats meer had in België, en bijgevolg niet meer voldeed aan artikel 4, 10 van de wet.
Insc hrijv ing in het regi ster der leden In de loop van het voorbije jaar werden 65 nieuwe leden ingeschreven op de leden lijst ; 2 onder hen hebben in hetzelfde jaar hun omslag ingediend als lid van het Instituuto
A. NATUU RLIJKE PERSONEN Naam 01721 01770
01 734 01738 01775 01735 01725 01741 01745 01754 01757
ANTl-lIERENS j an BIELE N Christian BU RTONBOY Ph ilippe CASTELEIN Robert CLAES Gen C LEEN EWERCK Ann DANTHINEj oëlle DE BORMA N Renaud DEKEYSER Yann DE STREEl Charles-Henri DE VIA ENE I-lilde
Datum van eedaf1(ogging
13102/1998 04/0811998
19/03/1998 0 3/04 /1998 12/0 8/1998 20102 / 1998 18/02/1998 20105/1998 26/05/ 1998 03 /0611998 05/0611998
IB R -
(I)
JMRV[J\~U\G
1998
N,.
N~m
01746 01726 01 766 01727
DE W ITTE Kurt D1RI X Didier
26105 / 1998
DOGN IEZ Narhalie
25/0611998
01 776 01780
01 749 01750 01 742 0174 3 01 77 1
01777 01778
01733 01758 01736 01759 01769 01756
OJ7SS 01767 01783 01728 01760 01747 01720 01722 01729 01763 01 781 01 773 01 761 01772 01 768 01 737
113ft -
Damm van eedaflegging
18 /02 / 1998
ETI ENNE Vincent
18/02/ 1998
FACH E BcnoÎr FRANKEN Guy GEUENS VeerIe G ROESSENS Tony
20/0811998 09/0911998 29/0511998 29/0511998 25/0511998 25/0511998 05 /0811998 20/08/ 1998 25/0811998 25/0211998 05 /0611998 2310211998 05 /0611998 3010711998 28/05/1998 03/0611998 23107 / 1998 0411211998
HAQUET Sabrina I-IA Y Barb'lra HE ENE Kurt H ELLl NCKX Johan H ERMANS Sigrid
H ERTOGS Daniel le HOEBRECl-l $ Veerle HOFMAN Michel HU BERT Abin LECLIPTEUR St~plmnf." LECOQ Michel
LEPO UR Wathel(>r Lû lTS Gunther i\1A EYABRT Philip MAR IS Marc J\f ERTENS Els M ICI-II ELS Su~fan l\.IO LENAER$ Sref.,n !\.ofOO R$ Bruno
MOREAU Marje-Laure MO REELS Tony N IJS Luc NYS Eric O LI V IER Scefan OOSTE RLI NCK Veronique P ERE MANS Krisrien P UISSANT Philipl*
J IlARVERSI.ACO
1995
18/0211998
05 /0611998 27/0511998 14/0 1/ 1998 [7 /02 / 1998 18/02/ 1998 [ 5/06/ 1998 09/09/ 1998 11 /08/ 1998
08/0611998 05 /0811998 28/07/ 1998 05/03/ 1998
Naam
01774 01779 Din] 01152
01739 01730 01723
01764 0 176) 01762 01748 01732
017) 3 01724 01784 01740
01744 01782 01731
Datum van ttdaflegging
ROUX Dominiqlle RUTSA ERT Wim SCHRAEPEN Nicolas SIJBERS Stefan SWUSTEN-LEVY Carmen H . T H IE R I J ean-Marc VAN COPPENOLLE Luc VAN DEN ABEELE IIse VAN DER SC H UER EN Veerle VANDE RVORST Gllido VAN DONINK Hendrik VAN DOOREN Erik VAN OOOREN Marnix VANI-IEES Gert VELG I-IE Mieke VER BIST Ludovic VESSIE Bénédine VLEESCHOUWERS Ivo W IlTEMANS H ilde
11 /08/ 1998
04/09/1998 29/05 / 1998 29/0511998
23/04/1998 18/0 2/ 1998 17/0 2/ 1998
15/06/1998 15/06/1998 09/06/1998 27105 / 1998 16/02/ 1998
0)
29/05/1998 17/02/ 1998
31/12/1998 05/05/1998 25/05/1998 06/1 0/1998 24/0 2/1998
(l) hebben omslag genomen in 1998
Regi ste r d er led e n o p 3 1 d ece m be r J 998 Aamal revisoren TOTAA L waarvlln op de Nederlllndstalige rol waarvan op de Franstalige rol
op 31.12 . 1997 op 3 1.12. 1998
9)7 614 343
980 632 348
IBR - ) IIAIlVI'R'!.A(; 1998
B. BURGERLIJKE VENNOOTSCHAPPEN Overeenkomstig artikel 33 van de wct van 22 juli 1953, gewijzigd bij WCt van 2 1 februari 1985, en artikel 14 van her koninklijk besluit van 15 mei 1985 heefc de Raad in het afgelope n jaar de hoedanig heid van lid van her Instituut der Bedrijfsrevisoren toegekend aan de volgende 38 burgerlijke vennootschappen:
B 328 - 1998: Burg. U.V. U.A. VAN CAKENBERGHE & I)ARTNERS Maalschappel ijke zetel: Amerikalei 142-144/2, 2000 ANTWERPEN 1. T. 03 /2 60.92.50 Fax.03/ 260.92.S I. B 329 - 1998: S.c. P.H.L. BnANKAEH Ph. & Partners Siège socia l: me Léon Collcaux 4 1, 6762 VI RTON.
T.063/58.3 1.49 Fax.063/58.3 1.48. B 330 - 1998: Burg. B.v.a.A. Geert VAN PETEG HEM Maatschappelijke zetel: ~'I e rgelbeek 9, 9220 HAMME .
T.052/48.2 1.90 Fax .052/48.21.90. B 331 - 1998: Burg. BVB.A. G. DEGRANDE & Co - BEDR IJfSRE. VISOREN Maatschappelijke zetel: Oudeputsrraar 41, 8730 BEERNEM. T.050178. [5.92. a 332 - 1998: Burg. a .v. B.A. VAN RIE & Co. Bedrij fsrev isore n Maatschappelij ke u·tel: Swaenebeeà laan 8, 2970 SCH ILDE . T.03/383.66.16 Fax.03/383 .32.06. B 333 - 1998: Burg. B. V.B.A. Hoste & Partners Maa[schappel ijke zetel: Europark· Oosr 7, 9100 SINT·N IKLAAS. T.031777 . 18.19 Fax.031778.07.40. B 334 - 1998:
s.c. P.R .L. ALCO VEH. &
CO quui Sainr Léonard 20/061,4000 Ll EGE I. T.04 /227.01.65 Fax.04/227.0 1.65.
Siègf." social:
B 335 - 1998: Burg. B.V.B.A. A.L BELLEKENS Maatschappelijke zere!: Pehheide 13.3 150 HAACHT. T.O 16/60.25.41.
JBR -
JMRV~R~I.A(,
199H
B 336 - 199R: S.c. P. R.L. AND RE FB.ANCOI $, REVI $ EUR D ' ENTREPRI $ E$ Sii.-ge social: chaussft: de Louvain 484, 5004 BO UGE. T.081 /20.78.36 Fax.081121.59.00. B 337 - 1998: Burg.
e.v.
Maatschappeli jke zetel:
Boc:yc Callwenberg h Van GlIlck & Co Bedrijfs rev isoren Heremalseba:m 7 1-75, 2100 DEU RN E. T.03/320.97.97 Fax.03/322.14.32.
B 338 - 1998: $.c. P.R. L. Mic hel HO FMA N - Revisellr d 'emrep r ises Siège social: rue de J-1 oignl-e 44, 4602 CH ERAlTE. T.04/362.14.84 Fax.04/362. 14.84. B 339 - 1998: Burg. B. VB.A. Erik Helse n Mamschappelijke zetel: Alice Nahonlei 18, 2900 SCHOTEN. T.03/6S8.32.2S. B 340- 1998: S.c. P.R. L.JACQ UES M .L & Cic Siège social: chemin de Messe 14, 1472 VI EUX-GENA PP E. T.067/79.07.63 Fax.067179.07.63.
B 341- 1998: Bu rg. B.V. B.A. Be n Lanc kman & Co, Bedrijfs re"isore n Maatschappelijke zNel: Alberrlaan 220 B, 9400 N INOVE. T. 054/32.57.0 I Fax.054/32.68.61. B 342 - 1998: Burg. B.Y. B.A. Luc CALLAERT MaalSchappclijke zetel: Zwaluwstraat 77, 1840 LON DERZE EL. T. OS2/33.80.12. B 343 - 1998: B Uf};. B.VB.A. Ve rcaulcrcnJan & Co Maarschappelijke zetel: Antwerpsesteenweg 534, 2390 MALLE . T.03/384.28.62 Fax.03/385.84.34. B 344 - 1998: Burg. B.V B.A. K. CON INX MaatschapP('lijh zetel: Boswegcl 8, 2960 BR EC HT. T. 03/636.0 1.55 Fax.03/636.32.60.
IBR -
)AARVE1l\L-\(;
1998
B 345 - 1998: BUfS' e.V. LOOTS DE SMEDT GEDDES & Co, Bedrijfsrevisoren , Heviseurs d 'ent reprises S.c. C. Maatschappelijke zetel : Louizalaan 109, 1050 13HUSSEL T.0 2/54 1.07.60 FlIx.02/54 1.07 .54. Sièse social: avenue Louise 109, I 050 BI~ UXELLES. T.02 /54 1.07.60 Fax .02/54 1.07 .54. B 346 - 1998: Burg. B. Va .A. EDDY LOOTS, bedrij fsrevisor i\Iaarschappelijke zerel: K:lrel Van Overmeirelaan 47, 2 100 DEURNE. a 347 - 1998: Burg. e. V DE KEYSEH GEE HOMS & Co Bedrijfsrevisoren - Hcviseurs d 'cmrcpriscs S.e. e. Malltschappelijke zetel: Louizal:mn 240 , 1050 BHUSSEL Siège socilll: avenue Louise 240, 1050 BHUXELLES. B 348 - 1998: Burg. B. VB.A. ) . Vande Moortcl & Co Bedrijfsrevisoren M:t:ltschappelijke zetel: Schelclebnr 9, 9700 OUDENAARDE. T.055/33.55.77. Fax.055/33.55.7 1. a 349 - 1998: Burg. a.Va .A. D IHK NAESSENS Maatschappelijke zetel: Molensrmat 47, 9820 MERELBEKE. T.09/362.00 .55 Fax .09/362.06.26. B 350 - 1998: S.e. P.R .1... POE'rTE & Cie Siège social : rue des Haies 3 1,6280 GERPJNNES (Loverval). T.071/43,44.75 Fax.07 (/43,44.75. B 351- 1998: Burg. BVB.A . BEDRI)FSREVI SO H M. MA SSY :-'barschappelijke zetel: Ti endensrmar 7, 3520 ZON HOVEN . 1'.011/81.89.69 Fax.OI !/B I.86 ,46. B 352 - 1998 : BurS' B.V. B.A. CONSTANT IN Bedrijfs revisoren Revisclirs d'emreprises S.e. P.R.1... Maatschappelijke zetel : ClémenceauJaan 87,1070 BRUSSEl. 1'.02/556,43.20 Fax.02/520.82.32. Siè-gt" social: avenue Clémenceau 87, 1070 BR UXELLES. T.0 2/556,43.20 Fax.02/520.82.32.
!BR - JMRVEMSLA(,
199R
B 353 - 1998: Bur.g. B.V.B.A. TIHEST, VLEC K & Partners Maatschappelijke zetel: Steenvoordestra.1[ 184,9070 DESTELB ERGEN. T.09/252.15.86 Fax.09/252.30.31. B 354 - 1998: Burg . B.VB.A. STEFAN MICHI ELS Maatschappclijh zetel: BevelseStL't'nwe.g 10e, 2222 ITEGEM (I-I. o/d Berg). T.O 15124.73.95. B 355 - 1998: Burg. B.VB.A. Marc COSAERT Maatschappelijke zetel: Rozemarijnstraar 90, 9000 GENT T.09/ 225.2 1. 25. B 3% - 1998: Burg. B.V B.A. Marc GUNS Maatschappelijke zetel: Guldensporenlaan 42, 2260 WESTERLO. T.O 14154.02.52.
B 357 - 1998: Burg. B.V. B.A. Ilcmi VERM.EIR Maatschappelijke z('tel: Brockstraat S I 2890 SINT·AMANDS. T.052134.23.85. B 358- 1998: Burg. B.V.B.A. JnA N ICOLA I} & Parfners Maatschappelijke zetel: Arnold Maesstraat 10/3,3500 HASSELT TO 11 /26. 16.92 Fax.011l26.16.92. B 359 - 1998: Burg. B.VI3.A . DOMINI C ROUSSELLE S.c. P.R.L. Maatschappelijke zetel: Kasteel de Walzinlaan 10/4, 1180 BRUSSEl.. T02/347.25.00 Fax.02/ 347.06.49. Siègesocial: avo Chäreau de Walzin 10/4, 1180 BRUXELLES. T02/347.25 .00 Fax.02/347.06.49.
B 360 - 1998: Burg. B.V.B.A. Anne HOSTE S.c. P.R.1.. Maatschappelijke zete!: Kasteel de Walzinlaan 10/3, 1180 BRUSSEL. T.02/ 347.25.00 Fax.02/ 347.06.49. Siègesocial: avo Clläteau de Walzin 10/3, 1180 BR UXELLES. T. 02/347.2S.00 Fax.02/347.06.49.
IBR -
) AA RVU SU\(,
1998
B 36 1 - 1998: Burg. BVB.A. CI-IRI ST INE I-I OSTE S.c. P.R.L. Maatschappelijke zete]: Kasteel de \'Qal:t:inlaan 10/3, 1180 BR USS EL. T.02/347.25.00 Fax.02/347.06.49. Siège social: av. Chareau de \'Qalzin 10/3, 1180 BR UXELLES. T.02/347.25 .00 Fax .02/347.06.49. B 362 - 1998: Burg. B.V B.A. EM IEL DE SMEDT, bedrijfsrevisor Maatschappelijke zetel: Hogeweg 6512, 2800 ~·I EC H E LE N. T.OI5/27.24.37 Fax .O I 5/27.24.37. B 363 - 1998: Burg . SVB.A. FI ERE NS, O PI-IOF F & Co, Bedrij fsrevisore n Maatschappe lijke u·td: Sint-L:lLlreiskaai 9, 2000 ANT \'Q ERP EN I. T03/232.24.39 Fax.031232,42.23. B 364 - 1998: Burg. c.v. DE BACKER - DEPA EPE - VA N D EN KEYB US, Bedrijfsrevisore n S.c. C. Maatschappelijke zetel: Brand \'Qhitlockla.1n 87, 1200 BR USSEL. T.0 21743.03.92 Fax.02174 3.03.99. Siège soda1: Bd. Brand \'Qhitlock 87,1200 BR UXELLES. T.021743.03.92 Fax.02n43,03.99. B 365 - 1998: Burg . B.V.B.A. W. VA N DEN KEYB US
Ma.1tschappelijke zerel:
Lange Nieu\Vstraat 3 1- 33, 2000 ANTWER PEN 1. T.03/206.92.25 Fax.03/227.57.0B.
.3 1.12.97
op 31.12.98
TOTAA L (de vennootschappen in vereffening ui tgezonderd):
274
304
Rech tsvorm : V.O .F.: BVB.A.:
0 227 47
0 258 46
Aamal ingeschreven rcvisoft'nvcnnoo(Schappen:
C.
lI3R -
v.,
J AAM\'I'II'>lJ\(,
1998
op
Doorhaling o p de leden lij st Volgende vennootschappen werden in 1998 doorgehaald op de ledenlijst: BOOS FRANSOLET & Co B 011 HENDRICKX, VAN WOENSEL & Co B 174 J.M . PIRLOT, DOYEN & Co - Reviseurs d'entreprises B 201 COOPERS & LYBRAND/MARCEL BELLEN & CO, BEDR 1JFSREVISOREN-REVISEU RS D'ENTREPRISES B 211 K. CON INX B 219 DanielleJACOBS & Co B 26 1 Pri cewa((~ rhouseCoope rs & Co Reviseurs d'emrepriseslBedrijfsrevi soren
;. LIJST VAN DE EREBEDR IJFSREVISOREN In de loop van 1998 heeft de Raad, overeenkomstig artikel 8 van het koninklijk besluit van 20 april 1989 rot vaststelling van het huishoudelijk reglemem van het Inscituut der Bedrijfsrevisoren , aan 8 confraters die hun ontslag aanboden als lid van het Instituue, de titel van erebedrijfsrevisor roegekend. Het betreft: ASSELBERGHS r.1arcel, 1780 WEMMEL CAERS Waher, De Schietboog 6, 2970 SCHILDE HERBElrf Philip, 1380 LASNE I-IOLSBEEKS André, av. J ean L1udy 17, 1200 BR UXELLES PAR ISIS André, Marrelaarslaan 435, 9000 GENT SCH WlAB Hans, Leijsendwarssrmat 9, NL-4901 PE OOSTERHOUT T IMMERMAN Georges, 2600 BERCHEM VERSTRAElEN Roger, Jachthoornlaan 8, 2980 ZOER$El
I13R -
J AAIlVEll~.J\('
199H
6. ETH ISC HE ZAKEN Voorzim,-: de heer J.F. CATS Ledm:
de heren P. B EI-IETS, A. Or: CLERCQ en
1. SWQI.I'S
De Commissie voor Ethische zaken heeft in de Joop van he[ afgelopen werkjaar tweemaal vergaderd. Zij heeft diverse ad viezen uitgewerkt, die opgenomen zijn in het eerste deel van onderhavig jaarverslag, meer in her bijzonder de adviezen met betrekking tot: • • •
de (on)verenigbaarheid voor leden van het beheerscomité van een waarborgfonds de (on)vereni.gbaarheid van de functie als cu rator her beroepsgeheim in het kader van een "acquisir ion"-audit Daarnaast is in de Commissie her document van de FidEralio1l de! EXperf!
Comp/ab/et ElfropéellJ (FEE) omtrent de onafh;mkeJijkheid en objenivireit van de audiror aan bod gekomen. Het document met als titel "Slnll/lory A"dil - Indepmde1lct pl/d Objmitlil)' - COIIIII/OI/ Co,.e of Pril/ciple; 170'· JlJe Gmdfl/lct of rhe Elfl"operll/ ProfmiOll - 'lIi,irlll?ecolI/l/leJ/dpl;ollJ - )lfly /998'· is het standpunt van het Europees beroep op het vlak van de onafhankelijkheid van de wettelijke rekeningcontroleur. Her zou de bedoeling zijn dar deze principes in de loop van 1999 aan de Europese Commissie worden voorgelegd mer het oog op een eventuele invoering ervan in elk van de lidstaren. Het Insrituur is door de FEE verzocht om een vragenlijsr in re vullen omtrent de verschilpuncen die desgevallend in België zouden bestaan in vergelijking mer her FEE-document. De Commissie voor Ethische zaken heeft een anrwoord terzake uitgewerkt. Ten slotte heeft de Commissie zich verder gebogen over de problematiek van de inrerprofessionele relaties van bedrijfsrevisoren, meer in het bijzonder wat de toep~tssing betreft van artikel 30 van her koninklijk besluit van 10 januari 1994 betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren. De Commissie heeft een aantal concrete vragen hieromtrent behandeld die de Commissie van Toezicht had overgemaakt. War het casuïstisch onderzoek naar de imerprofessionele samenwerkingsverbanden betreft, dat door een Comité ad h(N.· reeds in 1997 is aangevat (zie IBR-Jaarverslag 1997, p. 185), stelt de Commissie vast dat er nog
JB R - J AA KV F. R~I""'G
1998
geen algemene conclusies konden worden getrokken. \'{Iel is reeds duide~ lijk gebleken dat het noodzake lijk is om enige garantie u' bekomen omrrent de naleving van bepaalde fundamentele deontologische principes door de diverse leden van het netwerk of het interprofessioneel sam enwe r~ kingsverbancl. Aan de betrokken bedrijfsrevisoren zou dan ook een verkta~ ring worden gevraagd waaruit blijkt: • •
•
ofwel dat de "Code of Ethic!" van het IFAC overgenomen is in her hui s~ houdelijk reglement/statuten van het netwerk; ofwel dat er "pol icy statements" voorhanden zijn die volkomen in over~ eenstemming zijn met de princi pes van de "Code of EthiCi" van het IFAC; ofwel dat een document, dat dOOf het Insriruu r wordt voorgesteld, integraal wordt onderschreven door alle leden van het netwerk.
In de loop van 1999 zu llen de werkzaamheden op het vlak van de inrerprofessionele samenwerking clan ook verder worden gezet.
7. COMMISSIE "SCHA DE " In het kader van de collectieve polis onderschreven door het Instituut voor de verzàerin,g van de bUQ;erlijke beroepsaansprakelijkheid van bedrij fs~ rev isoren, is een Gemen,!;de Commissie voor het Beheer van de Sc hade~ gevallen op,!;ericht. Deze Commissie, samengesteld uit vertegenwoordigers van het IBR , van de verzekemar en van de makelaar, is in de loop van 1998 een eerste maal bijeengekomen. Als verregenwoordigers van het beroep heeft de Raad van het Instituut aangeduid, confmters G. ARCEUN en G. BATS, vergezeld door de directeur-generaal van het Instituut.
IBR -
J AAIlVLIl~LAG
1998
C. COMMISSIE VAN TOEZICHT
Samens te lli ng Voorûrrer: de heer P.P. BEHETS 8 mei 1998)
(tot
8 mei 1998), de heer L SWOLFS (vanaf
Collllllissie/ed(IJ:
SlIfKolllmiJsie TrxzÎrbt op de Beroepsuitoefening De beren H . VAN P"55El (VoorziHer [Ot 8 mei 1998), F. CALUWAliRTS (Voorzitter vanaf 8 mei 1998), L DE KWlENAER, M. DE WOLF (vanaf 8 mei
1998), H.
rRoN vlLLE,
M. Gl!YOOT, J.M. J OIRtS, L H . Jcx:>s, M. M....SS"Rl', F.
SAMYN, P. STEENACKERS (vanaf8 mei 1998), A. V AN APER EN, R. V AN CUl'SEM
Subcoll/missie COlljm!el"llfle COllffole
De heren L. Swou:s (Voorzitter tor 8 mei 1998), R. VERMOESEN (Voorziner vanaf 8 mei 1998), mevrouw P. TYTGAT, de heren A. DE CLERCQ, J. D E Luyoc (vanaf 8 mei 1998), M. LUVTEN, E. MATHAY, L. VA N CoUTEk, F. \X1I L\tET
De Raad van het Instituut de r Bedrijfsrevisoren hecht een g root belang aan het toezicht. I-lij beschouwt dit toezicht als een essentieel onderdeel voor de goede werking van de kwaliteitsconrrole op de bedrijfsrev isoren individueel en op het bedrijfsrevisoraat als geheel.
De Commissie van Toezicht heeft zich opgedeeld in twee subcommissies, enerzijds de Commissie Confraternele Controle en anderzijds de Commissie van Toezicht op de Berocpsuitocfening. H et is de Commissie als een geheel, die gelast is met de algemene opdracht om toezicht uit te ocfenen op de goede werking van het bedrijfsrevisoraac en de kwalitatief hoogstaa nde uitvoering van de opdrachten die aan de bedrijfsrevisoren, hetzij dOOf de wet , hetzij op conventionele wijze zijn toevertrouwd. Het is aangewezen hierbij artikel 18w: §§ I en 2 van de wer van 22 juli 1953 in herinnering re brengen:
II3R -
) IIARVER51.AG
1998
"O/'wttllk01llJfig zijn dotl zit! lXI II1Jlilmll lot op dt gotde lIitt'otrillg door zijn Idm/'IUI de hUil tott'erlrollll'dt opdrarhun, [,1 het bijzonder zitt IJel Imtitmll trop lot dul u: 1° IJ/lil btroepiluf/lliJ (lP pel'/l/ulieliU lI';jze 1'e,'t'OllIIakm: 2° /'Q()/'(Ilter em opdmrhl ft IWIII'mln:lell, beschikkeIl Olotl' de btku'II11l11beid, lIIedeII'trki1/g mlijd /'trtiJI 0111 dne opdracbl goed lIil te /'f)trm: JO zich lIIet de lIodigt zorg til ;11 /'ol/edige ollaJhallkelijkbeid kwijwi /'(111 dt hllli tott'tl'lrQlfwde cOlllroleopdrtlchlt1l: 4° g"1I opdmchltll aalll'lwrde" Ollder /'OOrtI'tlardm die etll objtCtltt't lfilt'Otl'illg dalll't'al' ill het gedrallg zOlldeIJ klflllleIJ m't1lgtll: 5° g"IJ lI't1"kzaalllhdtll lIilotfeIJtII die olll'trmigbaar zij" IIIel de I/'(wrdigheitl of dt oIJajballkelijkheid /'{lil bllli /twk,
§ 2, Tedimtilldekallbelilulillflll: JO dt l'OOrltgging ei!tII d(j()r zijll ledm "lIIl elke illforllltllit, /'1111 elke l'trkla/"illg e1/
t'aIJ tik dOCHlIItlll til Illetl' ill hel bijzonder l'lIIl bil/I lI'erI!Jrbellltl til l'tm b/111 Ilola'! Ol't/' IIÎlgn'otrde colllroltltlkell: 2° ten olldtrz.otk lalm inJul/tII bij zijn Inlm lUItIr !)flll werklllelbodn til hllli orgtlllÎUllie aIJlIItde '''"1r de zorg II'lItlrlllet ell de wijze wuarop ZIJ bil/I opdrtlchItII lIill'Otl'en, De ddegatie vanwege de Raad aan de Commissie van Toezicht wordt besproken in het Vademecum (1999), p. 148 e.v.
I. SUBCOMM ISSIE TOEZICHT OP DE BEROEPSUITOEFEN ING Algemene werkw ijze De bronnen waarover de Commissie beschikt om haar werkzaamheden uit te voeren, zij n hoofdzakelijk van fweci!rJei aard. Enerzijds zijn er de onderzoeken, welke als technische onderzoeken kunnen worden geklasseerd, waarbij de dossiers bij de Commissie van Toezicht op de Beroepsuitoefening op een autonome wijze terechtkomen, Anderzijds zijn er dossiers van administratieve opvolging, waarbij de Commissie zelf via een gerichte onderzoeksmethode, haar werkza.amheden uitvoert.
II3R - ) ....... RVERSI.AG 1998
Mer betrekkin.g tor technische onderzoeken kunnen de dossiers worden ingedeeld in hoofdzakelijk twee cnregorieën. Enerzijds zijn er dossiers die via de Raad bij de Commissie van Toezicht op de Beroepsui toefening worden ingediend. Deze dossiers kunnen afkomstig zijn van de gerechtelijke overheden of van de Hoge Raad van her Bed rijfsrevisoraat en de Accounrancy, of op auronoom initiatief van de Raad zelf, hetzi j na doorverw ijzin.g van dossiers uit de confrnrernele controle, hetzij andere dossiers, waarbij de Raad aanbeveelt aan de Commissie van Toezicht op de Beroepsuiroefenin,g een onderzoek uit te voeren. De dossiers die afkomstig zijn van de Commissie Confraternele Controle, betreffen dossiers wtlke op het nIveau van deze Commissie problemen hebben doen rijzen met betrekking rot de werkwijzen binnen het kantoor en in het bijzonder de dossierbehandeling, zoals deze met berrekkin,g rot de mandaten en/of andere wenc1ijke opdrachten worden uitgevoerd. \Xlanneer de Commissie van Toezidn op de Beroepsuitoefening deze dossiers krijgt door,ge,geven, zal zij, in dc meeste gevallen, in eerste insrantie een (voldoende) tijdspanne laten, teneinde de berrokken confrater de mo.gelijkheid te .geven aan de zwakheden die tijdens de confraternele controle werden vasr,gesteld, te verhelpen. Daarna zal de Commissie van Toezicht op de Beroepsuitoefening (tn onderzoek instellen naar de beroepsuitoefening door dit kantoor en naar de organisatie van het kantoor. In bepaalde gevallen kan de Raad aan de Commissie van Toezicll[ op de Beroepsuitoefenin,g vragen een versneld onderzoek uit re voeren. Dit gebeun hoofdzakelijk wanneer de zwakheden die werden vastgesteld bij de confraternele controle belangrijke leemtes heeft aangetoond met betrekking tot her naleven van de normen, de werkmethoden, ete. Een tweede reeks dossiers binnen deze technische onderzoeken worden geopend aan de hand van informatie die door cliënten, revisoren of toezichthoudende or,ganen aan het [nstiruur worden meegedeeld. Sommige van deze dossiers kunnen een klacht bet reffen die door een cliënt van een bedrijfsrevisor of door een confrater-revisor aan het Instituut wordt mede,gedeeld. Deze technische onderzoeken bet reffen ook systematische onderzoeken, hetzij op verzoek van de Raad, hetzij op verzoek van toezichthoudende organen. De Raad van her Instituut heeft recent de Commissie van Toezicht op de Beroepsuitoefening belast met een diepgaand nazich t van de mandaten die door de bedrijfsrevisor worden uitgeoefend binnen de zie-
JBR - ) AA RV F. II.SI.AG
1998
kenhuissector. D:~ze studie wordt momenceel uitgevoerd. De dossiers werden nog niet in de statistieken opgenomen. Vanuit de zogenaamde administratieve opvolging voert de Commissie een selectie uit van te openen dossiers, op basis van een gericht onderzoek waarbij de rol van de revisor naar het maatschappelijk verkeer toe, centraal smaL Zo is de Commissie sinds 1995 uitgebreid aandacht gaan besccden aan de ondernemingen die in faling zijn gegaan. Daarbij doet zij, op basis van de gegevens vermeld op een CD-rom die alle neergelegde jaarverslagen bevat, een uitgebreid steekproefsgewijs onderzoek naar ondernemingen die in f.·ding zijn gegaan en worden de verslagen nagelezen die door de commissarissen-revisoren mer betrekking tot het laatste afgeslocen boekjaar werden neergelegd. In bepaalde gevallen worden werkdossiers met betrekking toe deze mandaten van commissaris-revisor opgevraagd en in een aamal gevallen werd ook de comm issaris-revisor op het Instituut bij de Commissie uitgenodigd om zijn verslag of werkdossier toe te lichten. Oe Commissie streeft ernaar algemene besluiten re trt~kken uit het nazicht en de opvolging van deze dossiers aangaande f.1.illissementen. Andere bronnen voor de Commissie bij deze onderzoeken zijn: de Bijlagen tot het Belgisch Smutsblad, de pers, de mededelingen die de revisoren aan het Instituur moeten doen, en overige indicaries van diverse aard. Oe tabel hiernaast geeft een overzicht van de oorsprong van de geopende dossiers die door de Commissie van Toezicht op de Beroepsuitoefening werden behandeld voor de periode 1996-1998.
Doss ierbehandeling 1998 In 1998 werden in totaal 134 dossiers geopend binnen de Commissie van Toezicht op de ·Beroepsuitoefening. 35 dossiers daarvan waren afkomsrig van de Raad en 37 dossiers vonden hun oorsprong in de informatie die verstrekt werd door cliëmen, revisoren of toezichthoudende organen. Het onderzoek met betrekking rot faillissementen heeft een onderzoek opgeleverd naar 48 dossiers, waarbij hel overgrote deel na eerste lezing kon worden afgesloten omdat de Commissie ervan uitgaat dat zowel door de jaarrekening zcJf als door het verslag van de raad van bestuur en door het verslag van de commissaris-revisor, de lezer van de jaarrekening duidelijk werd geïn formeerd. Het aantal dossiers (48 in 1998) is aanzienlij k lager
IBR - )AARVERSWIG J
998
OORSPRONG VAN DE GEOPENDE DOSSIERS VAN DE COMMISSIE VAN TOEZICHT OP DE BEROEPSUITOEFENING
1997
1996
TECHN ISCHE ONDER ZOEK EN I. Ihad Procu reur-gener:wl Hoge Raad Rechrbanken Confratcrnrle Comrole Overige Totaal 11 . Inrormat ie Klacluen V er~oeken/mededel ingen - cliënten - revisoren Toezichthoudende organl"n Totaal 111 . Systemat isc he ondc rzoc kcn r."iandaten beursvennoorschappen
2
-
-
7
8
"
2
30 5
I
J5
10
21
7
12
4
23 13
22
17
5 3
13 3
I
44
42
-
64
92
116
-
37
8
72
48 6
7 100
TOTaal
37
12
"
SlIblQI",d
A DMI N ISTRATIEVE OPVOLG ING I V . P ub lieke b ro nn en CD-ROM Bijlage Belgisch Staatsblad Pers
1998
2
160
56
V. Bro n nen c igcn aan dc Co m m issie
Jaarlijkse medtdelingen en mandaatmeldingen Andere commissies Correspondentie met Instituut Diversen Toraal SlIblD{{1II1
Algemeen totaal
II3 R -JMRVF.R51.... G 1998
6 4
4
3
2
I
I
2
I
3
2
I
10
14
6
114
170
179
234
62 134
tegenover vorig jaar (! 16 dossiers) aangezien de laarsr beschikbare CD-rom uitsluitend de falingen heeft opgenomen ror eind augusrus 1998. Bij haar onderzoek legt de Commissie van Toezicht op de Beroepsuitoefening de accenten hoofdzakelijk op de goede beroepsuitoefening en meer bepaald het onderbouwen van de afgelegde verklaring en op het onafhankelijk oprreden van de bedrijfsrevisor in het kader van de hem roeverrrouwde opdrachten. De Commissie heeft vastgesteld, in het kader van haar onderzoek naar gefailleerde ondernemingen of ondernemingen in moeilijkheden, dat een aantal revisoren aan hun opdracht en veranrwoordelijkheid onvoldoende of niet hebben voldaan. Enkele revisoren gaan er bijvoorbt-eld van uit dat, wanneer her management voldoende wordt ingelichr, alsnog een verklaring zonder voorbehoud kan worden afgeleverd. In dergelijke gevallen worden in de managemem letter of in andere communicaties met de bedrijfsleiding problemen besproken, die uitsluiten dat een verklaring zonder voorbehoud wordt afgegeven. De Commissie heeft zich derhalve genoodzaakt gezien In dergelijke gevallen het dossier over te maken aan de Raad voor eventuele doorverwij zing naar de Tuchtcommissie. Bij het onderzoek wordt meestal het werkdossier van de betrokken bedrijfsrevisor opgevraagd, waarna het binnen de Commissie wordt onderzocht. De Commissie heefr het voorbije jaar, nog meer dan dit in het verleden her geval was, werkdossiers opgevraagd van revisoren, zowel in het kader van opdrachten als commissaris-revisor als van andere wettelijke opdrachten. Na een grondige analyse van het werkdossier en een bespreking binnen de Commissie, wordt een brief opgesteld, waarbij opmerkingen enlof bijkomende vragen tot inlichting aan de bedrijfsrevisor worden overgemaakt. Deze laatste dient dan binnen een redelijke termijn schriftelijk antwoord te geven op de vragen die hem door de Commissie van Toezicht op de Beroepsuitoefening worden voorgelegd. Het doel dat de Commissie hierbij heeft, is hoofdzakelijk pedagogisch, mer andere woorden de bedrijfsrevisor een aanzet re geven om de kwaliteit van zijn revisoraal werk daadwerkelijk re verbeteren. De gevolgde werkwijze dient de Commissie ook in smat te stellen om, waar nodig, een de.gelijke opbouw te .geven aan een dossier dat aan de Raad wordt oVér.gemaakt voor eventuele doorzending aan de tuchtinstanti(:s. In 1998 heeft de Commissie 34 revisoren uitgenodigd voor een onderhoud op hee Instituut. Zij heefr beslist 7 dossiers over te maken aan de
lOR - ) M RV ERSL-\G 1998
Raad die na beraadsl:lg inS de uiteindelijke beslissing genomen heeft om deze dossiers door te sturen naar de Tuchtcommissie. De tabel hierna geeft een overzicht van de behandeling van deze dossiers.
1996
1997
1998
179
234
132
,
'0 -
34
Kantoorbezoeken OVl'rgc:-maakt aan dl' Raad
9
6
7
Gt'Opeooe dossiers Uitgenodigde wnrralers
3.
I
2. SUBCOMMlSSIE CONFRATERNELE CONTROLE Achtergrond
De eerste norm op confrarernele controle werd aangenomen op 21 decembe r 1984 . De eerSte controles werden in 198:> en 1986 uitgcvoerd. Na een eerste periode van vijf jaar werd het door de Raad nuttig geoordeeld de norm aangaande de confraternele comrole re herzien . De huidige norm is in voege seden 1991 (zie Vademecum , 1999, p. 1:>1 e.v.). In deze norm is voorzien dar iedere bed ri jfsrevisor minstens één maal in de vijf jaar een confrarernele comrole dienr re ondergaan. Voor 1997 werd een lijsf opgemaakt van 210 revisoren, waarvan 172 hand rekenende rev isoren en 38 revisoren-medewerkers en werk nemers. Voor 1998 werd een lij st opgemaakt van 189 rev isoren, waarvan 161 hancJtckenende revisoren en 28 revisoren-medewerkers en werknemers. Voor deze comrole kan dl.' Commi ssie Confra rernele Conrrole een beroep doen op méér dan 90 Nt.-derlandsralige en méér dan 60 Franstalige confmrers, aangeduide revisoren om deze comroles uit re voeren. Teneinde de confnuernele comrole zo goed mogelijk te bten verlopen, heefr de Commissie her nuttig geoordeeld om alle aange
I BR - ) IIAR.VER.SI.AG 1998
die in 1998 mer een opdracht zouden worden belast, uit te nodigen op het Instituut tot her bijwonen van ~en vormingsdag. Deze vormingsdag ging door op 23 juni 1998. Daarbij werd door diverse leden van de Commissie de werkwijze van de confrarernele controle toegelicht. Bovendien werden een aantal bevindingen uit vroegere controles aangegeven. De leden van de Commissie hebben aan de aangeduide revisoren aandachtspunten toegelicht die belangrijk zijn om de controles zo homogeen mogelijk re laten verlopen. Deze vormingssessie werd tevens benut om aan informatieuitwisseling te doen tussen de diverse aangeduide revisoren die in het verleden reeds confraternele controle hebben uitgevoerd enerzijds, en ten aanzien van diegenen die voor een eerste keer een confrarernele conrroleopdracht uitvoeren, anderzijds. De Commissie Confraternele Controle heeft tevens getracht een grmere coherenrie na te streven tussen de controle zelf (de ingevulde vragenlijst) en her verslag, enerzijds, en een grotere homogeniteit tussen de diverse aangeduide revisoren en gecontroleerde revisoren, anderzijds. De Commissie heeft hiertoe een instructie uitgewerkt aangaande het verslag over de confracernele controle, welke is opgenomen in de inleiding op de vragenlijst "Leidraad voor de confraternele conerole".
Werk w ijze De Commissie Confraternele Controle bespreekt de verslagen die door de aangeduide revisor aan het Instituut werden overgemaakt. In een aantal gevallen wenst de Commissie Confraternele Controle bijkomende informatie in te winnen omtrent opmerkingen of conclusies van de aangeduide revisor of om de homogeniteit van de procedure te waarborgen. Daartoe wordr dan contact genomen door één van de leden van de Commissie Confraternde Controle mer d~ aangeduide revisor, of evenrueel worde de aangeduide revisor op het Instituut uitgenodigd voor een bijkomend gesprek. In een aantal gevallen wordt aan de gecontroleerde revisor gevraagd naar het Instituut te komen, teneinde met hem een gesprek ce hebben om d ~ Commissie toe te laten de door d~ aangeduide revisor geformuleerde opm~rkingen naar hun juiste waarde in te schanen. Na analyse en bespreking van het dossiet binnen de Commissie, stelt deze haar besluiten voor aan de Raad, die de ui[eindelijke beslissing neemt over her gevolg dat aan de confrat~rnele conrrole wordt gegeven. In alle
IBR -
) IIAKVERSLA(;
1998
gevallen worde aan de gecontroleerde revisor een brief gestullfd. Al naargelang van de vaststelling, kunnen de volgende situaties worden onderscheiden: •
veelal wordt de confraternele comrole afgesloten door de brief van de Voorzicrer, waarbij een aantal aanbevelingen en opmerkingen worden geFormuleerd die door de aangeduide revisor r('('ds waren aangebracht en die mer dit schrijven worden bevestigd;
•
wanneer de Raad van oordeel is dat de draagwijdte van de opmerkingen zulks verantwoordt, wordt tevens aan de gecomroleerde conFrater gevraagd om aan de Raad mee te delen welke maatregelen zullen genomen worden om a.1n de vast.gesrelde lacunes te verhelpen;
•
indien inbreuken tegen de normen werden vastgesteld, kan de Raad aan de Commissie van Toezicht op de Beroepsuitoefening vragen, een nieuw en onafhankelijk onderzoek uit te voeren;
•
in een aantal uitzonderlijke gevallen heeft de Raad de Voorzitter verzocht om de .gecontroleerde bedrijfsrevisor uit te nodigen, teneinde met hem een gesprek re hebben over zijn toekomstige revisorale activiteiten.
Alle documenten mer betrekking mr de conFraternele controle worden, op basis van een advies van de Juridische Commissie, twee maand na het afsluiten van de confrarernele controle door de Ra.1d vernietigd.
Conclus ies De kwalitarieve verbeterin.g van de confraterne[e comrole is een bestendige zorg van de Commissie. Dit hangt niet alleen af van de medewerking van de gecontroleerde revisor, maar eveneens van de inzet van de aangeduide revisoren. Her feit dat de Commissie door deze aangeduide revisoren kan putten uit een reserve van 150 bedrijfsrevisoren, is een rijkdom, maar eist aan de andere kant ook her bewaken van de homogeniteit van de kwalireit van de uit.gevoerde controles. De vra.genlijst voor de confraternele controle heeft duideli jk als bedoelin.g ervoor re zorgen dat de controles op een zo geltjkaardig mogelijke wijze worden uitgevoerd. Ook door de contaeren mer de aangeduide revisoren, door de vormingsdag en door de eigen werkmethoden van de Commissie Confracernele Controle, tracht zij zo goed mogelijk een uniforme kwaliteit na te streven.
II3R -
J MRVERSI.... G
1998
De belangrijkste bedenkingen die door de Commissie worden geformuleerd op her einde van de confrarernele concrole, hebben rn-uekking op: •
de werkwijzen binnen de bnroren van de revisoren, waarbij de aandacht wordt gevestigd op de werkmethoden, het dossierbeheer en de opvolgi ng van de medewerkers;
•
met betrekking [Or her mandaat van commissafls-revlsor, hebben de bemerkingen hoofdzakelijk verband mer de interne controle (beschrijving, testen en de band naar de substantieve resten en de overige conrrolewerkzaamheden), de risicoanalyse, het werkprogramma, de werkdossiers en diverse controlecechnische aspeC[en. Bovendien worden in dir kader een aamal opmerkIngen geformuleerd aangaande de 01'drachrbrief, het verslag van de commissaris-revisor en de opvolging van de neerlegging van de jaarrekening;
•
ook in her kader van de overige wettelijke opdrachten, worden een aantal opmerkingen geformuleerd, die betrekking hebben op de opdrachtbrief, het werkprogramma of her aangepaste werkprog ramma en diverse technische aspeC[en mer betrekking tot het audit-technisch onderzoek en de verslaglegging;
•
ten slotre kunnen ook een aantal opmerkingen worden geformuleerd mer betrekking tot de kanrooradministratie, de kantoorstructuur en de verslaggeving naar her lB R toe. Het is inderdaad zo dat de Commissie alert blijft voor de omstandigheden, welke met de uitoefening van het beroep samenhangen, zools een aangepaste organisatie van het revisorenkamoor in funC[ie van de opgenomen mandaten, overige wettelijke opdrnchtt'n en andt're werbaamht'den, evenals dl' onafhankelijkheid en de deskund igheid.
FEE e n confrate rnele controle De werkgroep "Audit" van de FMértl/iOI/ des Exper/s Comp/ab/es Ellropéel/S heeft zich gebogen over de praktijk van confraternele controle ("peer review·') in de Europese landen. De heer Michel). DI! S"'MBLANX, adjunctdirecteur-generaal, was één van de projeC[managers binnen deze werkgroep. De eerste werkzaamheden van deze groep hebben tot een presentatie geleid aan de Europese overheden op !! mei 1998. De heer Ludo SWOLFS, ondervoorzitter van het Instituut der Bedrijfsrevisoren en voorzit-
IB R -
J...... RVf1\ SL...G 1998
H:r van de Commissie Toezichr, heefr daarbij de praktijk van de confraternele controle in Bel!jië als casus voor!jesteld. Op 4 november 1998 heefr re Brussel een wer k!jroep ver!jaderd waarbij binnen de FEE de ervaringen van de diverse aan~esloten landen met con(rntt'rnele controle werden uitgewisseld. Aan deze werkzaamhcclen werd decl!jenomen dOOf de heren Raynald VIlRMOESIlN, voorzitter van de Commissie ConfraterneJe Comrole, Eric MATHAY, lid van de Commissie en Michel J. Dil SAMBLANX, secretaris van de Commissie.
lIlR - JAARVERSLAG
1998
D . TUCHT
l. SAMENSTELLING VAN DE TUCHTCOMMISSIE EN
DE COMMISSIE VAN BEROEP Voor de samenstelling van de ruchrinstamies verwijzen wij naar p. 4 e.v. van onderhavig J aarverslag. In dit v{-rband vermelden wij dat de ledenmagiscr:tten benoemd zijn voor zes jaar bij koninklijk besluit van 11 juli J 997 (Belgisch Sltumb/ad, 1 oktober 1997). In de Joop van 1998 is in de benoeming voorzien van de plaatsvervan gend voorzitter van de Nederlandstalige kamer van d<.- Tuchtcommissie, met name de heer Michel DECKERS, erc-ondervoorzi tter in de rechtbank van koophandel te Antwerpen (Koninklijk besluit van 23 juni 1998, Belgisch Stflatsblad, 15 juli 1998).
2. TUCHTDOSSIERS
o1D9/95/ f Een bed rijfsrevisor die de verbodsbepalingen in verband mer her beheer en de ven esenwoordiging van ondernemingen had genegeerd, is door de Raad van het Instituut naar de t uchtinstamies doorverwezen (zie ook IB R~ Jaarverslag 1996 (p. 202) en 1997 (p. 196». Na een schrapping door de Tuchtcommissie volgde een vrijspraak door de Com missie van Beroep.
Het Hof van cassatie heeft de beslissing van de Commissie van Beroep echrer vernietigd(1) en overgemaah aan de anders samengestelde Commis· sie van Beroep. Er is nog geen uitspraak. (I) Het cass. niearre~t van 24 oktober 1997 heeft het voorwerp uitgemaakt van een noot
vanwege Fmnklin KUTY. gepubJin"t"rd inJllmpmdellrtdt Lügt. AIO/IJ et 8mxdllS. 1998. p. 1324 e.V. Jn de noot wordt ruim aamlachl beSIM aan de toepasselijkheid van hef artikel 6 van het EVRM-Verdrag op de voorbereidende faS/." van het strafproces en niet W~l"t"r van de tuchtproc(-dure. l·kt Ix'lang Van d,· comm,·nta."lr voor de (Uchrproce-dure binnen het Instituut der Bedrijfsrevisoren is dan ook eerder gerin!;.
II3R -
JAARV~RS1.AG
1998
Ol27/97/N
Een bedrijfsrevisor, die zich kandidaat had gesteld om op [I! treden als aangeduide revisor in het kader van de confraternele controle binnen het !BR, had nagelaten her verslag op te maken over een uitgevoerde confraternele controle. Na herhaalde lijk betrokkene te hebben verzocht zijn verslag vooralsnog in re dienen, en nadar hij niet was ingegaan op een uitnodiging van de Voorzirter van het !B R, had de Raad uiteindelijk besloten het dossier over re maken aan de Tuchtcommissie.
De bedrijfsrevisor, die op geen enkele uitnodiging van de Tuchtcommissie ing ing, werd dOOf deze laatste geschrapt (bij verstek). Deze srraf werd teruggebracht ror een schorsing van zes maanden op verzet (zie ook IBR-Jaarverslag 1997, p. 214). De bedrijfsrevisor heeft hoger beroep ingesteld bij de Commissie van Beroep. De Commissie van Beroep herleidt de tuchtsancrie ror een schorsing van één maand:
"Ollfl'/llfgellde dat de betrokkelle de tenlasteleggiNg lIiel beIWiJt: dtlt hij zijN l'erol/lScbllldigillgell tlt/Ilbiedt w belladmkt dat IJtI 1l00il zijll bedoelil/g is geU'eeJl 0111 de werking Wil bellllJtiUlflt te belell/l/leren: dal bij lIidegt dtll zijll I'trZ"illl arfil'ileiUII I'all zijll kalItoOI':
ft
wijltN is
(1(1/1
em Otl/!oorziellt groei Vtlll de
O/'tr/I'egende dat dil alles lIiel wegNeell/t dat bij op 27 mei 1994 ill kt1l11iJ u'Crd gesteld /'(w zijll opdrachl tot cOII/r(l/emele (Omrole. dal helll herÎ1111eril1gen /(.'Crdtl/ toegrzol1dtll, per brief eI1 pel' telef001l. dat teil afspraak /I.'enl belegd bij de Il()()rzjfter lI'aar bij !liet kwalII opdagen til dat op 12 december 1996, meer dan twee }tUIl' lUI 1)eI begill l'dll de opdracht, /log altijd geeN mpporl was medegedeeld of zelfs 1IIaar opgeJltld: Of'trll'egende d(/I dergelijke feilen zeker ell I'(/(Irdigtll;
('((11
eell tijdelijke Jcboning rn.-ht-
dat bij de beoordelillg l'a/1 de (IItfll' l'a" deze tijdelijke ifhorsillg rektl/ing &111 lI'ordw gebol/den, 0.11/. lIIet zijl/ t({(1/bod 0111 lIiel te u'Orden l'Crgotd 1'001' de f/ÎfgemenIe wlltrole - be/gem (!1.'fIIl/,'t1 fliel beleke'" dal de uit Ie sprekm tl/Cb/JallClie deelllitll/(/tlkt l'tllI dezelfde (ecollomiscbe) orde (lIs de l'trgoeding die de bedrijftret1isorm krIJgelI foor bllll pres/a/iN - met zij" l!tYolllscbllldigingen e1/ met het fiit dtl/ bij pas aall bet boofd I/IlIS gekomell MfI eenl/iet/UI kalIlooI'; dat de lIil te spreken straf allderzijds locb teil leke" ",oeI zijl/ vmw de betrokkel/e. d(lt teIl bedrijfsret'isor niet allee" te11 bijl/tl pelfecle kenllis //loei bezilltfl,
IHR -
J MRVERSL'lG
1998
b.v. /'all de COnfrolenormm, Illaar dat bij tet'tIlJ ill Jlaa! Illoe! zijll in zijl/ eigm ka1/loor te/I beleid Ie l'OeWI. Ollder !Iletl' door de erg koslbtlll' lijd op et'fl doeltreffillde wijze te beheren: dal. al/ders gezegd. rle 11;' te spreken slmf 1'001' de betrokkene flfIl/leidillg /lloel zijl/ om zicb Ie bezitlllen. b.I'. OH!" bet ftjt of!Jet /'001' bem /1fJ!slaat zicb alleen Ie oll/ringen //Iet lIog jongt/'e en lIog //Iinder tl'l'tlrell colleg(,'s. dan I/'el of bij lIit/ beIer teil Jteflige en l'oortdMende Jlt/IIJ '1.011 //loeIen zoekm bij cOlljrtllers die /Iletl' olldmlindillg bebben inztlke //Itf/ltIgelllelll l'tlll bel beroep I'tlll bedrijfsrel'isor: d(ll "ir bel gesp/l'k (id! de cOllJlIlÎJsie /'all beroep ter ziuillg /'(111 19 /II(um 1998 /liet de btlrokkene beeft kll/Illet/ /'oerm, gebleken is d(lf een scbo/Jillg {ds btdrijftrtt'ÎJor gedurende lén 1Il1/{I11d 1'001' bem I'O/doellde zal zijn als refleclieperiode til als aa/lU! /la(lr em //Iter e/'ellwirhtig beleid, I'ooml inzake rijdbeheenillg:
(. ..r
0 I33/97/N Dit dossier kadert in een systematische analyse door de Raad van het Instituut van de commissarisverslagen die worden afgegeven in vennootschappen die nadien failliet worden verklaard. Zoals vermeld in her vorig jaarverslag (I BR-Jaarverslag 1997, p. 233), heeft de Tuchtcommissie een schorsing van negen ma.anden opgelegd aan een bed rijfsrevisor die de dag ná zijn goedkeurend commissarisverslag een managementbrief had gericht aan her bestuursorgaan van de N. V., waarin hij wijst op fundamentele tekortkomingen binnen de onderneming. Meer concreet had de bet rokken bedrijfsrevisor op 24 mei 1994 in zijn commissarisverslag Uitdrukkelijk gesteld dat de boekhouding werd gevoerd en de jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de in België toepasselijke wettelijke en besrullrsrechtelijke voorschriften. In zijn brief van 25 mei 1994 aan het bestuursorgaan had hij echter met betrekking rot dezelfde jaarrekening per 31 december 1993 (o.a.) gemeld dat "een meerwaarde van 32.288.147 BEF in resul taat werd geboekt, wat strijdig is met arrikel34 van het koninklijk besluit van 8 okrober 1976". De Commissie van Beroep oordeelt als volge "( ... ) 1.- Ol'trll'egmde dat de betrokkel/e lIIeefll d"f het gel/'O/fll' beeld WI/I de jaarrekenillg I/iel tI(wgetaJI iJ. ellerzijds /I'mllleer IIItI/ de he/"llwarderillgfllleer-
IBR -
J...... RVOI.Sl ....G 1998
I/'aarde in rwdlt/(/I flte"U en aflderzijds op grol/dl'flll het lIIateria/iteitsprinript: 2.- OJltrll'egel/(/e /!O()retrSI dal de herwaarderingsllleerll'aarde /liel ill reJl/!t({t/t II/O(bl gmol/lm I/'ordm. "'aal" op teil aftow/er/ijke rekening ill bet paSJief dimde geboekl Ie I/'ordm:
dlll zij het l"OOfII"erp 1110est lIitmakell 1'(111 a[srhrijvingm aa!l hel rltll/e Il"flaraall de berwaardterde mÛ/"{f lI'ordm tlfgesrh/'et'fl/:
3.- Ol'f'rwegmde /'trlio/gms dal het lIIt1urialiUitsprillripe. /t'(lm·op de bttrok· kf/u zirh StellIlt 0111 Ie beu'f/"tl/ dtll een ol'i/'srhrijdillg /"{fl/ 2 % l'r(1/ hel ba/amlotatll ·'tlls II/tlleriee/ 1I'0,,!t 'Ialigenoilltll··, de !/Iaatstaf á die de rtvisorel/ gebmikeli bij het lIitstippelm 1'(11/ de OIIl/'(l1/g 1'1111 h/III controle en i1l de broordelil/g Wil de rem/tdlen //(III hl/n iteekproer'tIP/: d(II telll,tt·klaril/g zondtt· 1'00rbeholld s1ecbts krill lI'Ordm dfgeget'en. 0. 11/.. wan!leer de jaarrekening geell onjllislhedel/ berfll ww J//tllerieel belang. rektflillg bOlldmd /liet de lI"tltehjke el/ reglellle!llrure l'oo/"jrbriJtm. a/sook lIIe! de hoekbOlldJ!al/drwrden Wddraall //Iordt gertftreerrf:!/: dat deze a/gemene fII(ldIJ/rlf il/ CONcreto lIiet al Ie mg II/tlg gedefinieerd wordeli, teneinde de bell'egiflgJ/IIijheid 1'dl/ de rtl1iso!" lIielle zeer te beperkm: O/'e/"ll'egmde dtlt, /ollrer rer Ilerge/ijking. in de Verenigde Straen de 1'Olgwde lI'egfll lI'OI"t/fII I!()()rgesttld 011/ ff kO/llw tol teil eerste /;el/(ultt'ing /'((11 bel btgrip materialiteiIJ ): ptrrelltage I'tlll bel reU/ltatl' 1'001' be/dsling of 1'((1/ bel lIellO IIIkOlllfll: perrellftlge /'1111 de bmlOll'illSI: teil pe,·rellltlge t'tm de totale artilw: teil ptlTentrlge f'dll de tottl/e inkoll/Jttll; eell perrelllage 1'(111 het eigell 1'tl"lI/ogm: gellltllgde //Ietbodes 1'1111 bol'em't/1I1elde efell/mte" (h. IJ.: bet hfrekmtl/ 1'(11/ em rOlllbi/l{lfie!'(J1I horemlmll/de lIletbodes); ··Jlidillg !rrde'· merbotles (/"oo/"ljchrijdtl/de gellliddeldm) tlie IIdt/r geIdlig de ONI/Wllg /WII de ellliteil k'll/mll /'ersr!Jillen: teil
teil
Cf. hiewVI."r de aanbevding d.d. 3 dec .... mber 1993 omlrem hel c01llrol(·risico. /BR. V"Jtmccum van dc bedrijfsrevisor. plichl(·nlttr en co mrolenormcn, Diesem. 1997, p. 401 .... n vlg. in het bijzonder p. 402, nr. 2. (2) Cf. ·' !-ICt comrokverslag: principt.os en lO.... passingen··. 18R. Srudies. Comrolc ~/98 , p. 53. nr. 3.~.2. 0) Cf. Tb, CPA JO/mud Ol/IJI/t. Jun .... 1989 ... Amliting: a comp"rison of Vllrious mat(·rmlify rullos ot fhumb '·. by Wh ed(>r. Steph~n. (1)
IBR - )AIIKVEKSw\(,
1998
dal op basi! /'tI1I eetl repreJellltllie!'t Itl/die de I'o/get/de !IItlter;a!iteirmil'l'lJIIs lI'erde/11'O()/geste/d:
5 % t'tlll het resldraaf t'oor he/mling (ol! basis I'a/l een gell/iddelde ()l'er 3 jaar): ';s/iding sCtl/e" methodes I'afl de bl'fllOll'iwt il/ /tll/rtie !'afl de Ollll'flflg I'tul de ol/(Iel"l/ell/illg (b./'. 5 % tIOOr etfl bmtou'i/lst /'(111 $ 0 tol $ 20.000 tot lIiteÎ1I(Ielijk 5 %); 0.5 % /'tI1/ de tola/e ac/Îlw: I % /'(III hel eigen vermogel/: 5.5 % I'al/ de totale iflko//lsten: O/'elwegende dal i/l de l)ff/(lige ultlk //loeI l'fIstgeJIe/d won/eli rial rle herll'fwrrlerillgsll/urll'aarde I'all 32.288. 147 fr. (I) 7.85 % bedraagl /'til! het ba!amlot(/dl /'(111 411. 180.533 fr.: dal het boeken mil deze hem'(/t/rderillgsmet1"11'atllde op UI/ fo/lliel'e rekel/illg ill bel pmsief dtlll ook I/ltlftriu/lI'm: dal de beoordelillg /'tI1i de lezer /'(11/ de ba/(lm I'f!/"Jrbil/tl/d uil zijll I/(/(ilgt/tlng hij merkt dtll bet o/'ergedmgel/ resl/ltaa! mill 50.945(000) II'(IJ meI 34.824(000) IJenl'atmler/lIgslllunwtllde dm/ lI 't/II 'a1I11Ur IJlj I'rutstelt dat IJeI O/'f!/gedmgell rtJlIltaal slerbrs m;/1 16, /21 (000) bedl-aagt. ZOtf!s gepllblirmd; Ol'erll'egellde dal de reeds gecileerde berwatlrderillgsllleenl'aarde I '{II! 32.288. 147 fr. el'tl/mlJ /lloet I'f!rge/ekell lI'Orden lIIet teil l'tr/ies l'tllI bet boekjt/ar ad 580.814 fr., 1111 dit l'f!dies, bij teil juiste /'f!1"//,(!l'k;,/g I'all de IJertl'(1tlrderiflgwuenma rde ad 32.288./47 Iltl'millde/d IIItl de afsrbrijl'illg (oP 20 jaar?). groter ZOf( geweest zijll eli eell belangrijke afwijking '1.0/1 bebbm gege/Ofll legtl/Ol'er de /I'imt /'001' beltIJliJ,tJ ):
4.- Ol'tr/l'f!gellf/e dat 1I0g moet wordtIl gell'eztflop de rellfabiliteÎt tlls btJSispijler fiOOl' de beoOlde/ing 1'(111 de olldemellliflg: dat bel ill beltlTlgrijke /IIale fal/lief I'()()/"stellefl I'al/ deze gegm!/IJ dall ook Itltlkbatlr ÎJ:
([) Hierbij dien! opgemerkt dat dit cijfer in dl' management-letter verschilt van dit in de jaarrekening. (2) [n de Verenigde Staten stdt men hier 5 % vOor.
IBR -
J...... RV[R~I.AG
1998
dat een f!laNagell/em-lmer kali gebmikt 1I'0rdell om bij di directie bepafllde problemi/l te aael/flleren. II/aar dat de tekol'rkoll/illgen terzake mil die tl(Jrt! warm dat zij I/Oortll ;1/ hel I'ers/ag hadden II/oelen U'orden opgenomen: dal. ondallkJ de kapilt,alt'erhoging d.d. 17 aIlglIJlIlS 1993. de omt'angrijke l'erliezen /liet kll/Illen geku'IIIiJiceert! I/'Orden alJ klliPperlichten:
5.- Ot'l!rll'egeflt/e dflt de op dit pl/nl illgeroepell lIIiddelen dml ook ongegrolld zij,,; (...
r.
\Var de strafmaat betreft, herleidt de Commissie van Beroep de schorsing van negen maand tot een schorsing van één maand:
"(. .. ) Otlerl/'egendi dat er HWI' de belrokkme ongetu'ijft/d olllsltllldigbeden zijn die ÎlI zijn l'OOrdeel p/eiun: hij heeft reeds een /mlge diwstslafll alJ bedrijftre/Iisor ill /lit dt 'l'(wrgelegde Jtllkken blijkt dtlt hij zich heeft ingezet 0111 ee1l berilelplan te bekomen: dtl! deJOndallkJ loch wereilld blijft dat hij zich beu'IIJI hfld moeten zijn da! de olltererble boekIlIg I'a/l de benmardermgsl/leel'/l'{ltIrde eell el'l/stig probleem opletierde w dat hij er zie/; toe biPirkt heeft hierval/ meldi1lg te mtlkw il/ de mal/agemellt-Ieller tltlll de Raad t'tln BestIllIr. terwi;l bij ludiet op dit PUilt l'oorbthoud te IIltlken ill zijl/ ('erslag: dat ;1/ deze olllJltmdigheden mi Jcborsillg I'emllll/loord blijft. u'tZe helI'OOr de beperkte duur I'all {{n II/{ltl/ld: (... )". OI35/97/F
De Commissie van Beroep heeft de schrapping, die de Tuchtcommissie had opgelegd aan de bedrijfsrevisor wegens de nier-beraling van zijn bijdrage (IBR-Jaacverslag 1997, p. 224), herleid tot een schorsing van vijftien dagen. De Commissie van Beroep stelde immers vast dut betrokkene inmiddels zijn bijdrageverplichtingen volkomen had geregulariseerd. Ol 36/97/N
In dit dossier moet een bedrijfsrevisor voor de tuchtinstanries verschijnen in verband met de feiten, vermeld in de klacht van de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisomat en de Accountancy aan de Voorzicrer van de Tuchtcommissie, feiten die vervolgens het voorwerp waren van een verslag vun de Raad van het Instituut der Bedrijfsrevisoren.
IBR -
J...... RVrRSlJlG
1998
De Tuchtcommissie verklaart betrokkene in fou t en spreekt een schrappmg uit.
"(. .. ) lI'egws: het I/;el toepassw /'tll/ de a/geil/ene (Ol/lro/wormell bij de lIill'oering I',m zijn COlltro/el/om/e/I: her a//el'erell /.'(111 Uil rollllllissaris-l'e,,/ag U'(un'/'(lli de oPillie-ptlragmll/ te l'rIag w ol//'o/dOi.'lId~ is e/I tl/u 'ijkt /'tI1I eel/ eugelsfttlige I'(I'Sit door helll olldenekend (!/ gedtl/eerd op dezelfde dllflllll: het afletlfl'e/l 1'rI/i mI I'ers/(Jg, zO/lder I'oorbeholld. gerirht t/(III de olldememillgsraad da(lr U'(I(I" de I'omy,e/egde hiforl/Jtllie oll/'o//edig eli oll/'o/domde waS: dllllflllbonli blijk! lIi! gef!/! mke/ dO(/fllle/lf dt/! de ol/demell/II/gsralld ill k(!/llis werd gesteld 1'(lII hef rOllllllisUJris-l'Irs/ag 1'1111 de rev;sor: hel lIf/el'N'eJl I'all een "fI,/ag 1It111 de olldemell/i/lgsr(l(Id 01'11' III/on/Mlie die blijkbaar I/iet he! l'(I(JrtI'erp heeft uilgell/aakl 1'(11/ rolllro/e/l'crkztltllI/hedell lJIel het geJ'o/g dal bep(l(dde r(JlI/lllelllm'ell 1I'e"dm gell/(((Jk, die I/iet (JI/ders!elll/(/ U'OI"dell door zijll dossiers. (.. .)". De bedrijfsrevisor tekent hoger beroep aan. De Comm issie van Beroep oordeelt als volgt : .'(, .,) O/'eI" de /'el·ûagge ,'illg t/tlll de ()Iu!ullemillg sI'a(u!
/"(/1/
{X ) N ,
v.:
Ol'er/l'egende dal de mpporterillg I'tlll/l'ege de bedrijfjrl'flisor tI(m de Olldn"!ltlIIillgSl"
mil
toe/ieblillg bij de atlll de ondememillgs,·tltld 1'(1'-
OWI"U'egmde dal de cijftrllltllige hiforllltlfie lIitgtWI IlIIlgi
1'/111
de o/firié1e jtl(lITeke-
dal er bO/'elldien ill/omltltic tc IlcrstrekkeJ1 is per resligillg 1/'(lI//Ieel" eel1 (JI/derIItmingsrtltld opgesp/itJt is 01'CI" l'e/"Sc!Jille1lf/e 1'tSlÎgillgm:
IBR -
) MRVERSJ .... G J 998
dtll lerz{/ke {IlleelI illfo/7/wtie wordt I'erstrekt ol'tr de {/fdelillg A lltwerpel/ betgeen I)lIf'OIdQellde is: Ol'trl/'egmde dtll ill bel !mprokm illfo/7/Wliedonier eell forlllee/ exelllp/{/{ir 1)111breekt mil bel cl)/llIl1issaris-I'ers!{/g I'all de rellisOl: d{// I)p 3 f lIIei I)f 1 jlllli 1995 {[(lil de olldel1ltl/lillgsr{/{/d zOIlI'trstrekt zijII: dflt bet eO/l11l/issaris-l'en/ag I)/'erigem dtlglekmt /'{In 31 lIIei 1995. ttm'ijl de fill{/lIcii>1e m (!I."I)/lomiJebe ilifurI//tI/ie {Illll de ulldemtmillgsrtltH/. l"f!Igezeld/,{/1I de jaarrekmillg. daglekelll mil 30 lIIei 1995: Ol'e/'ll'tgmde dat de illforl/I{/tie bijgel'O/g 1)JII'0lledig was ell er op 30 mei J995 gem gocdkeurelld 11!lliJornrs/tlg kOIl won/eli afge/tl'i'rd I)/V?r de inforll/atie {/{/1/ de I)/Idememillgsr{/{/d:
.
( .)
Ol'tru:egmde d(ll de UrZtlke (/{III rle olldernemillgsrtltld afgelegde revisort'frk/{/rillg I/iel gebaseerd IIWS op een specifiek of (I/gell/eell cOlltro/epl"Ogmllllllll. !mumd 1'001' de {/t1eslalie 1'flI1 de illformalie l'fl's,rek, (/(lil de o/J(/emelllingsm(lt/ en dlll zich ;1/ hel dossier /.Jet,indt: Ol'trll'egende d(ll de bet/"Okktlle zich ill zijll l'tn/llg 01111 de OI/dememil/gsr({(u/ d.d. 30lllei J995 bepel'kle tot eell {//gell/eell l'OOrbeholid om/rel/! sOll/lIIige gegerem 1'{1fI de ecoll()lI1ische en fill(lIIcii4e illfonl/tltie, III{/{/r de Ilo/gel/de dag een COI/{missaris-I'ers/ag ()psulde dtll dh'ene emst;ge oPlllerkil/gen e/I teil I'oorbeho/((/ bemfle Oll/Irem bet getrOtlUI beeld l'tllI de l'OOrgelegde Slalel/. /'{JII be/t/llg l'()()r elke gebmiker 1'(111 de j{wrukenillg. ook IlOor de olldemelllillgsrtlm/: Ollfr/l.'egende ddt de tocstand 1'{/1/ de Neder/al/dse ol/derllelllil/gm 1110est ollde/"zO(hl ZIjn op het 08mb/ik /'{lil hel opslellen 11(/1/ bef /'trs/ag (({lil de o1H/el"lle111; IIgm:/(Id: dal blijkl I/il de brit/wim/illg dal de 1I00lige lIIa(/trege/en dtltll"loe lI'l1rt1l gtllolIIen lI/{/tll" d{/I de r(!JI//la/en ert'all lIiel /I'e1dell (lfgell'(/(bl: d(fl de Vell"okkene d(l/I ook bad moeltll lI'eltll d,,1 zijn l'tl'k/aring IIiel I'O/doende 1/'tIJ onder/xJll/nl door rOll/ro/ell'erkz(/{//llhedtll en bij biemil niel de flodige (01/dl/sies I/"Ok in zijn l'en/ag: dal. mee" (01f(1"tel, de rwisor op 30 wei 1995 lIog gem kennis h(d 1'(111 de l'trslagen d. d. 31 //leÎ 1995 '/iO/} de tll/dÎtors tiet· Neder/tllldse ft/iu/en en bijgetl()/g op 30 lllei 1995 geell 1'N's/tlg bm/ //logelI tlf/et'N"CI1 (/tIIl de olldememillgsrtltlt/ zonder l'OOrbeholtd Ie I/Mkl'1l Oillfrefll hel Oll/breken {I(I// deze l'I'rs/tlgm;
II3R -
JMRVERSI .... G
!998
OI'Cl"ll'egendf dtl! de betrokkfllf in Zijll l'ft"ll'eerschrijl at11/f'oerl dtll "de Nederlandse audit()fS hebben gemeld dal er een probleem !'t11/ 'g()ing C()l/cem' Z()II klfllflefl O/Iljtaall illdim de mmdeelb()l1den niel de lIodige maalrege/m ZOIlfltll Ireffen. EI" was dali ook geeTl redel' ()/11 een omh()l/dwde t'Crk/arillg te ge/'w. ": O/'trwegende et'mllle! dal de be(){)rde/illg /.'(111 de rellij()I" lIiet kali /'efSchil/m /laarge/allg zij gel'icht is !()I de tltllldee/bollt/eH dtm lI.'e/ I(){ de ()Iulemell/ingsrtltltl: dal !Jet Ilfnltlg a(m de olldememillgsraad idtlltiek kali zijll aall hel l'en/ag aall de a/gelllene t'ergtUlering' I J: dflt de !/I()gelijkheid /'OfJI' de leiding I/all de ondememing 0/11 lIlaIlIregelen te Ireffen. "iet lI'egneemt dat er: ofwel trlmige tll'ijfel bfj/()l1d betreffmde de (()ntiflllÎ~eit . zo/ve//.m)/" de Be/gische als l'OfJr de NttlerltJ1l(lse al/ditol; meI teil "/'oorbehOfl(l of een ol/thOl!dillg als gel.'()Ig: ofwel dlll die Iwijfel er lIier II'tIJ ell er door geen I'an beidm dan ook teil /'Oorbeholld te fOrllllllerfll U'a!; OI'tl'II'Cgfllde dal eell Ilflzifbt !'tin de ol'ertrtigings!fflkken ill bet !/(chtdosûer m ,'t111 bet wergelegde werkdmier de bellesligillg inholldl 1"'" fll/e specifieke oplllerkif/gtll in de bijlflge J a(1/! hel Vmlag I'tm de Raad ti. ti. 3 oktober 1997; OI'Crtltgende dfll de belrokkene in zijn l'eHlag stelt dat, onder mter ""f, 5, 5 0 KB 27 1l01'tll/ber 1973, u'tgel/j zijn fltlld niel hef worwel"p kan tlitmaken l'all COfIl rolewerk za(lilthedel!: dat dit arlikel e/lfflWe/ h(lndelt Qf'eY hel !Jfftaall ell de aard 1'tI1i de o/'f!remkomSUil fIl akkoorden die fimdallltl/Ie/e en d/IlI/WlIle gelVJlgen hebben Ioor de t()tH(lnd f'(J1/ de ol1dememing: dtl! dergelijke recblshalldelingell u'Cl degelijk //Ioeltll wOlden medegedeeld aa1/ de ondefllelllingJratld tlls behorend lot de economiJebe en fil/ancide inlichtingen ftll fI(mzien tJall de filltlllciide Slmcllll/r e/l de fI'OllItie ill de fil/alláêle t()tjttllld !'tin de (JlJdtrllelllillg, die de /"et1iSQr moet t'erklarw ell ()1It1edw IW beboellf I'{III de l'ertegellll'()(J/"digelJ {mI de Il'l:rklleme,'s ill de olltlememingsraad: dttl (){)k op dil dak teil an(llagie is I'mt Ie Jtdll'1l 1/lIJell de opdracht en de lakelI die de cOllllllisJtlris-rel'iwr l'trt'llit fen Ol'tl"jtt/all I'flll de algemwe 1'f!I1Jtldering (I) Cf.
Pari, S". Kamer. 1982-83, Snll, 7.
IBR - ) MII.VEII. SI.AG 1998
de (((l11deelbollders en deze die bij l'ert'llll feil OI'f!l"Ittf(1II I'ml de Ol/(IemelIli IIgsrr((ul l ):
mil
( ... )
Olrerwegnule daf de bell'okkme l'OOrboudl dal de loekolllstlrefU'(I(hlillgm op betredel/eenle lI'iju werden opgesteld; O/'er/l'egmde dal in de dOJSIers el'flIlI'tlnitfs temg te l'II/(/flI is OIJ/lrell! ellig loekOlllstperspeclief Wtft des Ie ergel' is, dtl(lr de berslfltelllrerÎllgsplmlllfll of bel gebrek dtUlmtl1l, eisenlié1e inforllllllie lIilllwken, lI'tIllYOI'tr de ondememillgsratl(/ tered" loelieh/ing //lag 1'eYII'flehtell: Over/l'egmde daf bel lI,et'kdosJÎer geell bijzolldere t/tl1ldllidillgen be/'tJ1 betreffende de cOlltrole door de rn'ÎJor VUil de illfomulfie die l/tm de olldemclIlillgSrtlad lI'et't! l'f)(}l-gelegd, Illeer bepflald I'all bel door hem !reymelde blal/llre boekje: dal deze (lfll'czigheid dei fe be/tIIlgrijker is 1111 de rijfers I'all bel blalfll' boekje lIils/lfáend de aeli/IIteilell 1'111/ de boofdzelel Ie AlI!lI'etpell belreffen en niel deze 1'tI1I de bmI/eb Amslerdall/: dtll heIlrerslag 01l/Ire1ll de stl/ll/laire jaarrekmÎlIg I'all de ol/dememillg, gericht l/tlll de tI/gemelle I'ergfl(/erillg, daaremegen tered)l de cijfers lIif AlIIsterdall/ bemlte: dal aldl/S bel I'erschi/ I/'ordt I'erk/amrl umNl de cijfers 1'tI1i de ba/tllli til de rwd'alenrekml1lg /,(J()rgelegd t((01 de olldemelllillgsr{/(td, lIIet deze I'oorge/egd aall de a/geil/me I'f:rgaderillg; Ol'tnl'egmde dal in de beslissillg IWI/ de Tf/chtcolI/lIJÎJsie Im olll,!chte de bmnc/) Rotte/dallll/'eld I'erll/eld in plaats IWI de bral/ch AII/sterdf/I/J, 1I'f/tll't!(J()r er eell merkelijk I'embi/ is ill de rijfers: dtl' dit tf'tIlWe! lIiet 1/'eglletmt dal de ondel7lell/il/g1r(l(/(/ recht b(ld op de I'OI/Cdige rijfers :oa11 Iiet-meld ill de jamTekmil/g; 11.
OI'e ,./~el
collllllissa,.iJ-venltlg WIJl 31 m ei 1995:
Ollel'U'egmde dat de betrokkelle (lP 31 lIIei 1995 UIl EI/gelslttlig COIIIIIIÎJ1(1/'ÎJl'trs/ag ("I?eport of tbe 1ta",IO/y (l/Iditor·') ,"tbracbt, I/'atllill. I/atll" het V(i(}rbeeld mil de ({{,ditors mil bepaalde Neder/lil/dJ( /i/ia/eli. il/ de cOlldmie-pam(I)
Cf. Pnrl. S". Kamer. ibidl/1/. 552135.17.
IBR - jAARVrtI.S1.AG 1998
grtMJ em dHide/ijk !wrbeho"d wordt gell/tlakl betreJfende de ol/zekerheid (11," de roll1 ;'lIIiiei, /'all bedoeldefilialell: dal {Xl N. V. lOOI' mimum ol/gel't'eI' 50 % tol 100 % eigelUlreI I/'as aal/delen I'tlll deze filia/m:
/'(/11
de
dal ill bel l'eI'U'ftlJrbrifi tererbl wordt aallgel!oerd dal deze keI/ze geJItJlIld /I'as op de "Codifi((llioll oJ Ilafell/elltS 011 (/Ifditillg Sltllldardi" /'all het "Al/lerirall Illstill/te oJ Certified P"blie Aaol/lltmw": Ol't/'wegmde dtll bel Nederltllldstalig rOlllllliHtI/'ÎJ-I,"s/ag eWfll/'el il/ de rOlJdllJie-pa/'tlg/'tltlJ teil l'tlgel'e tekst gevmikl:
1'(1//
dezelfde datfllll
dat deze tlJu'ljkillg tflsselJ beide l'trs/agelJ lIief I'emll///'oord is m de EI/getse fehl te /.'t'rkieztll is, 1'tI'mits dezelfde /IIothwlie tlls deze /.'alJ de EllgelJe tehl toepmselijk U'tlS op de Nedellalldse: dtlt de Belgisrbe regelgellillg bO/'fl/dien de preselllr1tie l'o/gmJ de Ellgefse lekst lIiet /'t'rlxxxl: OI't'/'II't'gem/e dflt de betrokkme il/ zijl! rOlllll/iHtlrÎJ-/'I!rJltlg de opmerkillg /'(/11 de Nedellandse {/Juliton hemft/llf omtrent de onzekere comilll,;ieit (go/lig rOlleem) /'(/1/ bep{/{dde filitlle", dat wel de /xJekll'atlrde /'tm deze participaties - o/lgtl'etl' BEF 523 mi/joell wordt Iltrll/eld, d()[b zonde" tltllu/lIidillg O/'er de ollderliggmde Il'tlttrde /'tllI bef eigm I't'rmogell /'tI1i de fi/itllm: dat eell k/eille berekelling 487/11i/joen:
teil
potellfitle lIlilldertl'tlflrde oplel'ert Vtlll BEF
dat teil dergelijk ber/mg, illdiell teil el'CIIII'(ulrdige ttfmum/erillg I/oodzakelijk ZOll blijkel/ - V,I'. ;1/ geml ww dÎJeontÎllllïteit I'all deze filialm - ol/gel'eer 50 % /'tlll bet eigml't'/'Illogell /'tI1i {Xl N, v. ZOIf doelll'frdll'ijllm: dttf de bet/'okkme vijget'Olg teil Olltbom/mde verk/flrillg btld /floetell aflel'erm eli zieb /lief b{/(llIIogm beperken 101 teil gfll'OQIl l'()()rbehOlld: Hl , Otlerde IIÎI I"oerillg I.'tlll de cOlllrol e-oIJdmcbt:
Ol'erll'rgmtle dlJl teil I/azicht /'tlll de Vesebikv"re u-erkdosJÎeI'j de oplllerkillgell bel't'Sligl die I/.'erdell opgmolllell ill bijlage 2 1'(111 bel IlelJlag l'tlll de I?tltld d,d. 3 oktober 1997: I BR - JAARVERSLAG 1998
rial hel/ml"il /Wll de COlllllliJûe mIl Tr;ezirbl op rle Beroepsllitoefening, rial rle algemene cOnlro!el/o/'//len I/tlll bet Imlillllll rler Bedrijfsret,isoren niet werden gerespecteerd, t'O/lerlig gegronrl is; IV. Over de /lil Ie spreken straf: Ot't/'lI'egmde, Jr/II/em'alfel/(I, dal teil algebed falen //loef lI'orden t't{jlgesteld /'((1/ de betrokkwe, /liel til/ten lI'al belreft hl!! lIiel naln'tll l'l111 de f(Jlllro/el/or/llen lilt/lil' l'o(JI'al i/l zijn ''t/tllie lOf de ondeml!lIIingsratld: dt/I dil ft/Jen lIit! al/ten mI probltel/l scheP' r'(J(Jr de betrokkelle, /IItlar l'OO" hel berrx:p l,tJlllxdrijftl'et,isol' ill hel rI/gemtell: dal ten o/ll'o/doemle atllldtlC!;1 I'ool' zij" opdmcbl IItJar de OlulememillgIrtuld toe lof "itillg is gekomtll ill mi gebrek (lau (o/!/llIImicalie: dat de afgrlet'elde t/fteJ!e1l bO/'el/dien /liet Ol'tt'tewtellllllell lIIet de illfo/'llltlfie die ,nlm bezilll'aJ 1'tII1 de belrokkwe: (.. ,)". De Commissie van Beroep legt een schorsin,g van één jaar op,
0137/97/ F OI38/97/S/F Zoals reeds vermeld in her vorig jaarversla,g (IBR-Jaarverslag 1997, p, 225), beeft de Raad van het IBR een bedrijfsrevisor naar de tuchtinstanties verwezen (dossier 0137/97/F), aan,gezien hij in zijn hoedanigheid van stagcmeester een bediendencontrac t - ondertekend door hemzelf en zijn stag iair - aan de Stagecommissit' had overgemaakt mer het oog op de toelating tot de stage van zijn stagiair, terwijl dit contract niet overeenstemde met de werkelijkheid , H ij werd bovendien verweten dat hij, nog sreeds in zijn hoedanigheid van stagerneester, had aanvaard dat de betrokken stagiair bij hem zijn stage zou lopen, ref\vijl die stagiair eigenlijk een arbeidsovereenkomst had aangegaan met een andere (zelfs commerciële) vennootschap, De Tuchtcommissie spreekt een schrapping uit, De Tuchtcommissie heeft vastgesteld dar de revisor nier de werkgever van de stagiair was, in tegenstelling tot wat de overeenkomst van 1 januari 1994 die aan het Instituut werd overgezonden, wilde doen geloven, en dar de overeenkomst dus een vals stu k is, Zij concludeert daaruit:
JB R - )MRVt,RSJ.t.G
1998
. ( .. .)
mt
Ol'el'u'tgende dat de trlmige tekonkomillgm die plegell til htf gebruik /'(1/1 1'lllJheid ;11 geJchrijtlll /lifllUlken. olll'l!rmigbtwr Zijll lIIet de pril/ripfs 1'11/1 II lfl(//"digbeid. redJfscha/ltllheid e/I kies/Jiid dil I'O/ge/IJ de beuwrdillgm zelf /'(11/ de wel (Ja" het beroep teil grol/drlflg liggen: Dal ;1/ f'OOrliggmd gtt'(J/ dil lekol'lkolllillgen dtJ ft "mliger zijn omdal zij II'trtlm gep/tegt! door {de rtI,isor}. /lirl 1111«11 ilJ zijn htNdmlightid I'UII bedrijftre"';Jor. maar ook ;1/ dil /'(/11 Jlagelllmur. in /xl kader "tIlI de /'orllllllg {(lfI een uagiair. aan lI'it hij dil principe.! en de wbift/iging en'nll hllt! 1II(Xlm aaulfftll til illprtlllt1l:
Dal zij bol't1/dim f()I dMI tl/ 101 gel'Olg hnddtl/ de orgrll/nt /'al/ htl lBI? te misleidell, eell beroepsimullillg (l(Il/ deuOf/kt (de mlisor; zijll hOfdrllligheid 11(111 bedrijfsrevisor ij ,,"sch/lldigd til die bij 1I't1 iJ opgeridJf til grorg(lIIis«rd mellm oog op het l'trukerell /'fI11 de beJlmdige orgrlllijalie I'all tm kO/'P j l'flll deJklllJdigeil die bekwaam zijll de filft(fle l'fIIl btdrijftreviJor lIif te ot/ellm, mrt alle 1'"eijfe waarborgtll, ollder mttr 1'tlftfliJ hel oog/lll1l1 /'fI11 de btroepjttr/ijkheid (arlikel2 I'all de wet l'fII122 jll" 1953): DalielI JloJte de pogÎllg die door {de YfI'iJor} tOOI' de '(flch'collII/lÎjj;e werd OfIderflomtll 0111 de fiiten I'rm /'({IJheid ;11 geJchrifltll t il gebmik erl'IIII die hij heeft gepleegd. Ie II/illil/la/iw'en til ze lemg te brellgell 101 Uil zogen(uJ/llde om'fJOrzÎrhtigheid. 1'(111 mm/ jj tll,jjfeIJ te dom rijzelI omlrem zijn l'tl'l//ogen om II'(I( j/roOkl !liet de ree!JIJchll/lellhàd te ollderj(heidtll 1'111/ 1I'f11 daam,ee lIiet btjllwl: Ol'tru'tgmde dal rekmillg holldmd meI de hoger Itflttllgezeue geger'tnj tfI il/UJ/lder/xid //Irt de opdracht die de 1I't1 hel IBR loebtdttlt. gH" tIIke/e t.'t/'Zarhltflde omslrwdigheid 101 ger'O/g ZOII kllll1ltll hebbelI 0111, weu hel op /trll/ijll. {de m'ÎJor} It behouden iIJ zijll hotdrllligheid t'aIJ lid t'all hel IWlil/lllt; 0111
de hem op Ie /eggtll s/mf daIJ ook IJÎe/minder kali zijll dan teil jchrapping;
(, .. r (vertaling). De bet rokken bedrijrsrevisor heert regen deze uitspraak hoger beroep ingesteld bij de Commissie van Beroep. Bij de Commissie van Beroep was eveneens het hoger beroep in behandeling. ingesteld door de stagiai r-bedrijfsrevisor (dossier 138/97/S/F; zie
IBIt -
J MRVI:R~U.G
1998
ook IB R-J aarverslag 1997, p. 225) tegen de uitspraak van de Sta.gecomm issie die hem ook tor een schrapping had veroordeeld voor dezelfde feiten. Gelet op het feit dat de a.1n de stagemeester en stagiair verweten tekortkomingen verband houden met dezelfde feiten, beslist de Commissie van Beroep beide dossiers samen te voe.gen. De Commissie oordeelt in de samengevoegde bes lissin.g als volgt:
.'(. .. ) Ol'erl/legmde d"t (de stagiair) m (de stagellleester) 1/;et betll'iJfm dat zij cm folll hebben bega"l1 bij bel misleidm l'tIn het InstilllIlt der Bedr;jjsret'isorm en t'rm de Slageromlllissie Ol'fr de u'mr: loedrachl I'tlll de orgallisatie I.'al/ hllll arbeidslr:lalies; Dal zij (!f'tml'e/ bllll /Ollt 1II;lIhl/(riiseren: Ol'frll'egmde dtlt UW/I" de I'oomoemde personen, me,-zijds, op datl/III 1'(111 I jaIIlIm'; 1994. em tl/"beidsol'fI"ttl/koIllJf /'(11/ onbept/a/de dIlIn· zo,uler proeftlaflS/lle hebben rlilgewerkl, /laar I"id 1I't/flrmli (de sfflgemeester) meI il1gtl1lg l'tl1l die dal/ol1 (de stagiair) ill die1/sl 11((/11 als slagitlir-retliJor w. llnderzijds, op dallllll /"(//1 15 lIIt/tlrt 1994. eell shlgeol'frtenkol/lJf l1aar /"id waan'all de parlijen zirh erloe I'erbilldtll zicb re schikken IMt/r bet stageng/elllent ell IItl(ll· de IIIsfm(/in tll ridJf/ijlltll die Ititg(((111 1'tI1i bel IWlitmll. t/rbeids- el! sltlgeot'freenkomsl die de u!erke/ijkheid lIiet lI'eerspiegelm. het bedmg //Joet geloeIst /I'ordell ajbal/ke/ijk /lall al/e gegtt'f!11S die de pa/"fijell daartoe hebben gebracht: Ol'trll'egmde dtlt (de stagit/ir). tMr bij Upl kalldidallll/r illdiemle om loegelt/ttll Ie lI'Ordell tot de stage I'al/ bedrijjsret'isQ/; (/allge/l'O/"I'eli /I'I!ld ill bel r(/am f't/ll ten arbàdsot.'ereellk(J!lul I'all 20 lJot'ell/ber 1992 door de C. v. (X), il1 de boedtllligbeid l'all Illedewerker, /l it/t/rbij moet wordelI opgemerkf dat: I. de genoemde l'tllllootscb"p zich el"loe I'erbilldt a/le IImlige lIIiddelell Î/I bef U'frk te sul/en 0/11 (de stagÎtlir) de 1II0gelijkbeid u biedt/! als /"tI'isor illgesch/"tl'tll fe I/"ordm op hef l l/Stifllllf e/I Zljl/ beroepworlllilig Ie bebarligm door bem U'frkzamlll;edell loe fe /"ertl"o/{I/'tli die hell/ geleidelijk i,,:z.Îcbl e/I prt/kliJehe erlw·il1g zoltdm l'tl"Srbaffeli i" bel beroep da! hij ambieerde: 2. (de stagnllteJtet) tmsmko/lll bij de onderlekenillg 1.'tlll de genoell/de t/rbeidsol'fremkomSI t1I zich t,"bindt de beroepSl'Orllliug I'all (de ul/gir/ir) fe I'e,-zekereil gedNrende de gallSe periode Wil de /JIJeretllkomsl die !llt/lJtgelloemde /liet de C. v. (X) 1.'trbilldt en belllodige te doen bij hel lwlillfllt 0111 zij" I'orlll/Ilg Ie IatelI erktlllltll (zie arlikel 8 1'11/1 de Ol>ereellkomsl vt/u 20 1I0l'elllber 1992):
II3R - ) MR\I[RSJ.....C 1998
Ot'erll'tgende drIl tt'(wr de C. V. {X} - elI lafel; //(/ mllllilli!lml;ef'e Ot'tr!N,'t· lillg. {Y } - {de sltlgellleeJler} etll faCll/llr ot'erl.wdl II/et de hOllm'aria die (UIII (de Jlagifllr) zijll /'er1chllfdigd. lIil bet ollfl'allgrijke dOllier ZOd/s liJ( door (de JtagellletJter) loorgelegd blijkt dat dtu Itul/Jle de mIe u'trkget'fr U'l11l'(111 (de stllgillir). die zicb ill OfldergtJcbiJu 1'frlkmJ legenot'tr de tmle M'Olid. tll/ttll l'Q(Ir he/ll lI'erkle til 1'OlgtllJ zijll hl1lrrtetitJ (zie Ollder /lIeN' bet dOllier dril ter zinlllg 1'(11/ 7 oktober 1998 /l'en/lleergelegd. /11ft ,illle-s/;el1s. prll/etl/t/e opdmchlm mll/al/(/alm): Dnf !Nf bedl'Og sIer/JIJ belrtkkillg Ikulop eell fi/l(lIIciUe afspraak. die ol'f/'igellJ "jema/ul belladerfde ell /l()(h de balld /'1111 olldergtJchiktheir/. dit Mlllaf (/Illt/! Je sltlge/llersft/· til de sIIIgi,lir. /lorb de IItlle611g dit heir/m /lIMItIl in ncbf l/tlllen 1'(111 bet ollrljlwllkclijkheiJsprilicipt - J"I ben l'frbiedt zieb lIIet etll "rbeidSOI,"etl/koll/sl (fis /OO Il'rekktlult te I'tl'bil/(Iell 111ft een rOlllll/erfiUe of (II/(Ic/'e lIiet Ct'kClide l'tIIl/OO!sdJtfp - ill /;tt ged/'tlllg brellgt: Ot'frll'tgc//(Ie tI'tIllI't1 dlll l'tl/lIl'fge de /I-iJ:#! Il'IItlroP zij zif/; tegellol'fr bet 11l1Ii11/111 Jer Bedrijfsrt,,;sorfll ell tegellolff' de S'''gefolllflliJlie bebben gedmgtll. (dt slflgiflir) til (de Jlflgtll/teJler) tekort ZIjn geJc!Joten 11'111 betreft de prillripes I'all II'fltmligbeid, rel.'blscbllpmbeid ell kies/;eid die aalilJet beroep /'{lil berkijftl'tl·jsor lell grollds/llg liggm: Dal deze tekortkoll/ing meI tOtPtWlllg 1'''" de IIrlike/tII 19/;iJ. 2° til 20. § I /'1111 de lal ell 32. § 1 I'"'' hel kOl/hik/ijk bes"til 1'11/1 13 oktolxr 1987 diml ft worden Mmifl: 0 (11 jll het licht 1'(111 bel bOt'tIiJttl(lIIde de (/(111 {de Slrlgell/HJter} til na/I {de Sltl· gi(lir} op Ie leggen s/I'(lf etll schorsillg 1'(1/1 drie 1/l(J(lIIden is: (... )". (verraling)
Nieuwe tllchtdossie. s ingediend in 1998 01 39/98/ F
Een - volgens de Raad - voor een be
IBR -
j AARvFRSIAG
1998
"Ol'm/'egfllde d(ll (de reI'isor) lIiel belll'iJl dal bij lIIet'l'OIlUi {X} op 2 okIober f997 beeft opgebeld 011/ hat/r le I'mgm bell/ eell afschrift fe /afm gell'OId/!!/ I'iIII de brief lI ,tltlYill de eehlgmolm {X} legm bem bij /;et IBR k/achl haddm lleergelegel. (.. .) em klilcht die iu de ogell 1"tIli {de ret'iJor} (1(11/ de oO/"Jpr(lng lag I'tm eell ulI/clie I'a ll Ilier IlltUlI/dm scborûlIg die hem dooI' de '[!lchtwlI/llliJSie op 29 mei 1997 werd (Ipge/egd: 0111 I'O/gem (de reI'isor) deze oproep p//INISI'O}/(/lladal bij bij berba/illg IltllI bel fmlillllli bad gfl'/"(wgd 0/11 inZllge 11(1/1 deze brief te !/logen IItllleli. zOl/der d"t N'e/III"f'/ op zijn l'erzoek werd ingegtltlll. ter/l'ijl de echlgmolm {Xj, ill hel kader l'lm de beweerde "aff"ire" die ze legelI hem hrulden opgnel in teil reeks dOJSierJ. die olldediJlg lIIel elkaar wt/ren t'el"bolldm. I'e,,/e,. ol'er belll gel"llc!Jlm ell mddels blel'm l't/"Jpreiden U't/(/f(UII/ !Jij een einde /I'flUIt U stelle,,:
Dal {de ret'isOl} belwisl dat bij de bedreigil/gm ZOII bebbell gellil die;1I OOI"f'III'tnl/tlde klac!J1 1I"ordm iugeroeptll. III/Ulr die ;1/ eell re(!Jtzett illg de Ilo/geilde dag /I'ordt afgezwakt: OI'f!I"/i'egmde dtlt bet feil dal allll de oO/"Jprollg /"111/ de k/tlebl ligl. IImlle/ijk de ollgelegmle/efolliscbe oproep {mil de /"tl'isor} 1/(/11 meT.'/"fJlIlV (Xj 011/ eell tifsc!Jrift Ie bekO/lletll'all de brief die de echlgenoten (X) diJlijd! "all bet fmlill/I/I b(/{/dm ges!lIIm/. aldm be/marheid WO/dl: ( ... ) Dal bef wirigell! l't1slJ({lal d/II //Iet'/WII/' (X) zich bedreigd I·oe/de. redeli waafom b""r feblgellool zith 101 de pij/it;e 1I"tl/(lde 01/1 fysiJche beschermillg I'(HW IJllm'U bekoll/m: (.,.) Omw.·egmde dat I/il wal I'oomfgalll. blijkl dal de klachl I'tlll 2-3 oklobcr 19971'11/1 de eeblgmoltll {X} mi emstig el/ dlfidelijk l'erllloedm is I'all bedreigillg lIlet tU/lII'td/w. processm et! olldrrg(l1Ig 1'11/1 IJI/III'f!/llloolScha/i die door {de ret'isor} u'f!,.dtll gtllil; Ot/I dil l'f!l"/lloedell bOI'fllditll strookt //Iel (lIIdere gegelJtIIs Ifil het l'frboor 1'1111 {de /"et'isor} en Ifil hel tl/rhrdoJs;el: /l'dll/"/(Î! enerzijds blijkl d"l {de rel'isor} de I'ijd//(/igheid die !Jij jegells de echlgmoltll (X) koeSfel"f. lIiet /IeI'bee/t til d/u/erzijdJ d(11 (de rel 'isor) lIiel 1I'fl/J iJ aall I'erbaal geweld. gepam'd ga(l/I(/e I/}et bed,.ûgmgm: Olll dir /'tI'baa/ geweld onder Illter blijk/llil de bo()(lsebllp ((/1111 de olldel"l'Oorzilte"; die dwr dief/! alllll'Oordappll/"{/alll'erd opgtllomfll: (. ..) Dal rI/l(/fII(I/lS1 (de l"t1'isor) l!(!rsebillende al/tJ1eI1 /'tin goede zedtll bij de Tm'hl rOIllIll;jJie /Jetj! lleerge/egd: ( ... )
II3R -
J AAR III:RSLAG 1998
Ol'tru'tgmde dal, rekming ho"dmd fIIel de IJoger lotgelichlt gegt!'t:fll ell de Ol'trtt'IJJltllmûlIg die Mlaal IHssen de ''fJ/kolllm samenlkmgende t'f!rk/arillgell, /'all de httr (XJ, ill zijl' fax t'afl 2 oklokr /997, enerzijds, til de boodscbap (Ia/, {de olldm!oorzilfe/'} el' hel hogel' bedoe/de alfest, mu/erzijds, bell'effmde de bOI/dillg I/fl/l (de /'el,isor) ill (1IIl1gtlegtllbedm die o/ldedillg l'I'rgtlijkbfUlr zijII, blijkl dal de rtI'isor lIIel IUIII u'Ol't/tII ger'O/gd u'mll/ter bij bep/eil dal de boger bed«/tle f'f!rk/arillgtll 111 III'iJlt! dimtlllt u'ordtll gelrokktll nlllll'tge bel rolif/ia dal I"SStll de parlijtll kJ/aaI ell olllll'ille I'all bel persoo/llijk be/al/g d", de echlgtllOltll (Xl zo"den bebbell il/ zijll bmr4pllg; OI'N'II'tgtllde der/klh't dnl het fiit btd«/d ;'1 PlIlIl J I'(m hel l'ffll(lg 1'1111 de RrUld I'all het 1/JJ1Î1I1I1l a(lIJ de TllfhlfollllllÎJûe it, de I'llift hitt't'OOr lIitNl/gezet, /'(ISl!laal til dal (llIe (lfldere btsfhollll'illgtJl die (de reI'ijor) 1/1 'ZIJI1 I'f/'U'ett'J/'b/'ift ol/lwiHeb, ir/,eltt'alll zijII; Dal dil fiit em Itkorlkol/l;',g is allli de I'f/'plirblil/g l'(fl' u'aardigheid el' kieshtirJ illgeschrel'tll ill al'likel 3 I'al/ het kOl/illklijk beslllit I'rlll /0 jOl/llori 1994; BeoOt'lleliug OI'eYIl'tfjtllde dnf ;1/ de f«lichting 1'1111 zij" 1.'tr'Il"m'schrifl bellyffmde de boodJchap I'al' 18 december /997 /1(111 de (olldm.'OOrzÎller), {de ref'lsor} IIfltrl/Zet dat hij Imer/ijk werd I/feegesleepl door hel, I'olget/s bcmltm:bte, gtt'fJtll'ml eetl e/'llstige o1//'echl/'tumligheirJ Ie zij/lell opzirhte, lIilgelokl dool' htl fiil d(11 ill de loop /'afl het ollderholld dat hij op /0 okIober I1Itt de Voor:.iller til Omlmoo/"zitler 1'1111 hel hUWllflt had, (. . .) zij belll 1Iiet haddtll ingelicht d'll ZIJ de fiiltn tUmgebaa!d door de /)eer (X) hij de PrOfllreur des KOl/illgJ b(l(/dell a(///geklr/lIgd, l/'lIl /xIII sl«bls Ier ore U'tlS gekomell lom bij dool' de politie /'lI11 (... ) ll'erd geboord op (... ) /997, z(NJls de rtllisor lIIolideling tfJtlirhlft i/l (mIl/oord op tt'1I ,rddg /'al/ de 'lilfhlfOllllllissie: 0(11 bij ,,"kldllrl zijl/ reaflie te lx'rtflrtl' die Il(Jlgells hem echter u"tllxgrijpelijk is ill teil dergelijke COl/lexl eli rekmillg /wlldelld lIIe! zijn pmoolllijkbeid: dlll bij zijll eXflIstl alll/biedt lOOI' de boodschap die bij allll btl lIdrtl l'lIli de (omlerr'OOnitter) dChlttliel el' hij 0/11 hel il/sfbiHtlijke begriP "011 de TflfblrOfllmissie ~'erZotkl: Ol'erllregel/de dal, illl'erbrllld /IIel bel inridtm (X), dal l'Olgel/s de l'el'klari/lgtll I'dll (de rtr,iso!") ill de loop mil bet l'tr/)oo!" dool' dl TI/cb/fommissie, dit teil ,yaflie is die l'FI'F,tlijkha,,/" is meI de Iflchlsrlllflie dit Ixm op 29 mei 1997 wml
IBR -)AAMV[R)!.A(, 1998
opgelegd. f'olgtns IN", tUlI/slllittlld op ttll klacht t',m de trhtgmotm (X). tell Sallclie die hij tI'tTlttl/J (/IJ om"trbtf'(/(mlig aamlQtlde iTl f'f!rl)(Jlld;'lg 101 hel C01Ifliclwaarill hij zich lIIet deze ImltSteli M'illdt: Ol'trll'egende tlltllll'tl dflf uit de beide ftitm die biel' te zijlltfll(JS/e worden u'eerhomlw. duidelijk blijkt dat ulft 11tI1'frloop 1'tII/ tijd m dus zOllder enige prOI!Ocatie. (de rtl·iJor) zijll r((({/ia niet mmter is: Dat op die tàju geell o/llJttllldigheid het tmale gell'tld ll'atlrl'(//I hij ill beide gtl'tll/tll hlijk gaf beroepsmatig aafllwtlrdbOllr of /Ngnjpelijk k(/II 1Iltlkm; Dat de opschllddillg die hij bij 1IIe/7'01II1I (Xl en INlar killdmll heeft f'fflJOruwkl. dergelijk geu'tld bijzol/der ol/(ltll1t'amrlbaar lIIatlkl et! d"s r'all/t.'f!;e eell bedrijfsret:isor bijzo/ldel' ollU'(J(frdig; Ot'erwegende dal. gezien bel geheel f'(1I/ de o//lsttllldighedlli I'tIIl het dossier. tet! l,uIe 1'1111 (de rel'isor) een Stll/ttie //Iotl wordm flitgesprokm die I'O/dotfide iJ 0111 tlfscbrikkmd Ie II'trken; Dat de straj dali ook Ilin geringer ktlll zijl/ dal/ ttTl schorsi/lg.' Dat rekenillg /x)l(dend, tflenijds. /liet het ftit dtll (de rtt'isor) lo//weelllaallot op t'trgelijkbare wijze heeft gefaald ifl de prilldptJ 1'fl/III'dardigbeid fII kiesbeid die aan IJtf beroep tfll grol/dslag liggen tfI bij J'()ordiell (/llu'et lI(chmrajjm beeft opgelopen, fIIaar dal fIIulenijdJ, o1llwille I'al/ dt beperkte weerklank 1'(111 de tekortkomillgen die hem u'Olrim t'ffU'fIm. de dIlIIr I'a" de Jchorsing bij wijze t'all 1JIatiging til rekelliTlg holldend lIIel hel spijl diJt hij heeft bellligd ill hel ge/w/l'all (de boodschap (.11111 de ondm'OOnÎlurj beperkl kali worden lol drie maal/den (.,.)". (venaling) tfI
Ol 40/98/N
In dit dossier wordr ecn bedrijfsrevisor verweren (onrech t stree ks) een bestuursfuncrie re hebben uit8eoefend in een commerciële vennootschap, De Tuchtcommissie le8l een schorsing op van twee maanden, De Commissie van Beroep daarentegen acht een schorsin8 van vijftien dagen voldoende:
'.(... ) Ol'trll'tgtllde dtll de N. V. (Xl, die "iel i"geschrn't'lI ij bij hel JDAC, hrl1ldebfJt1J1loo/Jchap iJ i11 de zi/I /'(11/:
!Bit - j AAItVERSLAG 1998
eell
art, 7bü, 2° I'fm de WIet "t/ll 22 jllli 1953 hOlldCllde oprichting l'tIIl etll Imtitllllt der Bedrijftmlüorm, zonls gewijzigd bij de uW 1'tI1I 2ljebmm-j 1985 art, I, 2° \fI: 17 jJdi 1975 lJIel betrrkking lot de boekholldillg m de jtUlrrrkml1lgm zOt/is geu'ij=igd door de \\'let 1'al/ 12 jJtli 1989: da!
bedri;fsrtl'iior getll ftwk 1'(11/ ool/llIrder of umk,'Otrdet, IIIPg lIi/oefmell h(lIIdelJ/'eIIl/OOlschap (arl, 7bü, 2 \rl; 22/7//953) til zich 1110el olll};ol/dm, rechlstretks of ol/recblJlretkJ, /'(111 detl!lP1!/e a(OI hel OOI/({(/' 1'1111 teil dergelijke ondtmellllllg (arl, 4 K, B. 10 jtlllllfll'i 1994 belrtffmde de plichtm mil de bedriffirtl'Üort'll): tPII
Q
;n eell
O,~wegel/{Ie
dfll de btll'okkme op 5 uprelllber 1996. op bel brie/papiet· "tIlI de
N, V (Xl ell lIIet [,"//Ieldillg ondtl, zij" b(lIIdrekfllillg "tIlI "ktllltoordireculI"", etll brief betft geschrtf'ell aall de I)VBA (n, ill!;oflliemie etll (1(//1II/(/ llIlIg tot
betalillg mn tI(IJttrilalhge rtkel/ingm: dat bij flitltgt dtlt hij l/'OO/II op httulfde mlres als de N, V (Xl die geleid wordl door zijll I'ritlldill. dal hij l'/'Otgtr, l'OOmlter hij bedrijfsrtl'isor II'(IS, 1I0g 'U1,tli~ l'Ot/der uws geweesll'all deu /'t'llI/ootie/mp -Ioen et" PVBA tlCCOI/lll(lIl1Jkallloor - tfl dtlt bij deu brief olldmekende oll/dm /JIe1/ boopte aldlli gemakkelijker betalillg te bekollJfII (de (liemlOO!SCmlP )') lI'as m!di em klmu ,'all bet (I[[Ollllttmtska/lloor (X) /TI de pel'i(}(le dat de betrokkene «!da(/r /log Zt1akt'Ofl'der 1I'1lJ): OI'ff'II'tgmde d«1 aldm mJlJMtlt dal de !Jttrokke,le «rt. 4 ,'mI INt K.B. 1<111 10 jm",,,r; 1994 hetft ol't'l'tredm, heIgetIJ em lekorlkomiNg bmkelll aall hel begimel I'all Imardigheid dtlt ttll grol/dslag ligl "tIIl bel berotp "tIlI bedrijftrellisor (tll'l, /9biJ, 2° IV. 22jllli 1953, gew \V, 21 fobm"ri /985 ): dal deze inbrel/k, die «lImifIJ fof doel had et/I l'OOrdtflte bezorgw (1(111 de mmdeIJt'tIl1I00lJchap tltlll U'ftllS bestUllr ten 1II;mre o/lrtChWrttks u'e,d dtflgtll01lltll. I'o/domde tI'IJJlig ii 0111 tfll ichorsill8 re l'ff'plIIll'OOrdtll: dt/t er tllldl!rZijds ook I'trZtICbltllde ol/l!Itmdiglxdtll beSt"tlll ol/deJ' de 1'01'111 1'(111 de Itll/ge lfatl/ / '(1/} dienst fl(111 de betrokkene zollder IIIcbwmffm el/ /'(11/ zijll beriidbeid /tI' ziffiug 1'«1/ 18 jmli 1998 0'" il/ IXf l'trt'Olg tfl/ duidelijke selxidiug /t lilt/keil tll!Je1l de N, V (Xl til hel/Julf - ZOIl't/ tl/i bedrijftm'iJor d"l1 priti - Wltillde Ie ,_~mijdtll dtlt bij in de toekomsl /log ;11 dl I,"leiding ZOII komeN 011/ dergelijke dadmle sftllm: d,,1
teil
S(bOriiug I'tm ,'ijftiw dtlgUl bijgtt'Olg wl l'oll/t/{1fI ,tli 1l1ch1Sal/Cfie:
(... r'. !l3R - JAARYlRSL\G
1998
OI 4 1/98/N \'(fegens her nier-nakomen van de bijdrageverplichting, ziet de Raad zich genoodzaakt om een bedrijfsrevisor door te verwijzen naar de TuchtcommlSSle. De Tuchtcommissie Stelt vooreerst vast dar inmiddels alle ,lChterstalligt' bijdragen en kosten betaald zijn. Voor het bepalen van de tuchtstraf houdt de Commissie rekening mer de tijdelijke liquiditeitsproblemen die betrokkene heeft gekend en legt bijgevolg een waarsdlllwing op.
0142 /98/N
Een bedrijfsrevisor wordt opgeroepen om voor de tlIchtinsranrÎes re verschijnen omdat hij zou opgetreden zijn als verregenwoordiger van commerc iële vennootschappen. De Tuchtco mmissie legt een schorsing van [\vee maanden op; deze snnetie worde echter door de Commissie van Beroep herleid Wt een schorsing van 15 dagen. De Commiss ie wn Beroep argumenreert als volge:
.. (.,,) OI'eI1l'f:gmde dat de fiitell ojl zirhzelf lIief lI'ordm bew'isl: Ollerll'egmde dal bet eell bedrijfsm'isor lIief is f()ege/atell eell rl)!I{lIlerciee/ bedrijf lIil te Imle". el'ellIllill (//s een f(lrlk 1'(01 beslIlImIer I)f uwk''()frde/" ill etll hmulels1'r!/Il1oQfjrbap I)f ill tel/ l'el/llool!rbap die de recbfJt'Orlll /'(/11 eell b",ule/H'tlll/(}{)fsr/Jtlp beeft tltIIlgel/ollltllmet lIiU/flilillg /'ftll de profeHiol/tle of illwprofiHifJlleie l'ell!lOf)fsf!J(Jppen, lenzij de I(/rlk hem lI.'ud I)pgedmgm door een rerbtballk (tlrl. 7b,S, 2° \v, 22j/fli 1953 geil'. \1'( 21 febmar; 1985): dar teil bedrijfsret,jsor zirh bOf'ef1(lim, 1)/II,tI"lIIimlerd hel reeds ,'erl/lelde arro 7bis, IIICI foeptwil/g 1'(111 (Irt. 4 KB 10 jtJlIlltlri 1994 /!loeI o",bolldell rerblslreeks of OllfechISIl'eekJ: ti) dee/le /lelllen tI(1I/ hel beslllm' 1'(111 elke olldemelllillg. z()(J/J bedoeld ill a/"I. 1 I'tIIi de Wer l'tllI J7 jlili 1975 oJl de boekhoudillg en dej(wrrekeni/lg!'all de Olldemelllillgfll, lIlel /filzollder;l1g l'tlll de JI/"oftuiollele /'enl/oolsrbflppfll, alsook IlfIIl de ilitelJll"ofessiol1e/e ,'ellllooISrh(lppell. roege/tllen dOOI" de ]?tlad 1'(111 bel lllsl;llIlIl: b) opdrm-b!en Ie l'en'lIlIen die specifiek beho/"(!/} 101 eell al/del" benMp. bebt/h re ill de IIltlle dtlr deze d OOI" de /I'el of door de reglelllmlen 11111 de lIiloefmillg IIfIII bet be,.oep l'emligb(/(fI· ûjl/ l'erk/(f(//'(I:
lOR - ) AARVERSJ.AG 1998
dil! bij ItII J/olle. bij lXI ",ft'OeMI/'fl11 eell rtt'iJomle opdmcbl, lIIelll;,zol/{lerillg 1'(1/1 de 1'N'legnlll'oordigillg ;11 lXI kmle1' I'all (IIulen 1I'tllelijke opdm(blel/ of ,'all opdrlld}lell die om-erlllijdriijk geP(Ifl/'(1 g/l(lII lilt! zijll rtt'iJor,tle opdl'"c!;1 of dit cmil l'OOrll'loeilll, gee/! II!/(Icre pil/ti ie, IIltmdlUlI of opdmfbl lIIog (I{III/'r/a rdlll, die bem erloe ZOII brellgell zid) ill Ie I(/ull !lIel bel /;eb«r " 111/ dt Olldffllflllillg of de olldenulIlillg Ie /'erttgellllwrdigell i1/ 1I'tlke botdmliglxid dllll ook (art, 12, § 2, KB 10 jal/I/ari 1994): Ol'rrll~gtllde
dalllil de I'f)()rgt/egde slukke/! 1/iel blijkl d", de bttlrokkm rtl'isor i/l de ill de telllasit/egglllg gmotlllde ollderllemi"gm etll rt";somle opdm{hl betft /lilgel'Otrd of dllt hij SIIIIIIIII/r beJllllmler of 'ZlIlIkl'oerder 1I'fl1 1'1111 de !'trll/elde 1'tIlIlOOlJchappm: dal bij eIWII/';II is opgefret/tII "Is eell zeljJlo"dig kooPIl/(II/;
I'""
d", bij 1I't1 de I'el'tegel/U'ol.wdigillg de BVBA {Xl til 1'11/1 de N. V (Y) beeft alllll'tllll'd til Ifitgtotftlld op «11 Il'ijze die 0(1/1100111 d(l/ bij rrcblSlreekJ of OllrtdJfSlrttkJ dttlll(l/il (/(111 lXI biJl/lllr I'all deu l'eIIl/OOtJfIUIP/lt"II, millslem dOl hij 1'N'll'lIrrillg schiep lilt! de pll/Clie I'flJl UJtlkgelmtigde til bijgel'Olg lilt! de f"I/{IIe l'all koop",,,": d", hij bijgn'Olg arl, 4
IWI
hel KB
mil
10 jmlllllri 1994 ol'tr/md:
Ol'N'lI'tgmde dal de belrokkme zijll l'trbolldi"g lot de BVBA {Xl, die op 7 seplember /998 als orcoll1lllllltsl'fIIl/()()IS{bap Il'erd erlmul, beeft geregul(lriseerd, belgcm bem Ibolls II/oef loelafe", ol/dll"ks bel Jeil dl/I bij beweerl (/Is bedrijjJl'tl'isor slechts feil drie/al l'tl'isorale opdracbuIl Ie bebbell, zijll bmxp lIil Ie otftIUII zonder de IlIcbl- ell al/dtl? regtIs Ie ol'ertredm; dlll /liel blijkt dal zijll OlldtollfOlogiscb oplredtll btrokktlld:
(11111
dmlm tIIig lIadtrl btrft
d"l jll dcu o/flsl(l/ulighedtl' tril k01"1t s{borsillg blijk/ ft ZIII/tII 1'Ols/dllll om dt btlrokktlle trI'all It ol'f:rllligm d(11 bij op de /lItIIll' il//!,tJllIgtll lI'tg mDeI l'inler g(/(l1I: (. .. )".
0 143/98fN Een bedrijfsrevisor die in het kader van een overname een financiële ""due diligence·'-opdrachr uitvoert bij een Ix-paalde onderneming, laat na contact op re nemen met de in funCtie zijnde commissaris·revisor. Deze laatsre diem klacht in bij het InsriwlI[ en de Raad verwijst het dossier naar de Tuchtcommissie. De Tuchtcommissie doer uirspraak als volgt:
.,(",) Berrokkm bedrijftm.'ifor werd gelllJllllet bet Ir?rrirbtell mil em fil/(lIIrièle d!le-diligwa opdrmht bij (Xl die Ol) baar bellrt Iltll/U'e brll/deu ol/derbield met éél/ I'all hallr aal/detlhollders, /lamelijk de CV (Y j, l il de tijdst/mk
deze opt/rtlc/;t eI/ geziell het feit dat de gesprekspersol/e1/ I/all 1'it1/ ( Xl iJ bel I'olgms batlr (UIII btltlr (ulIIdllcbl Ol/tSl/tlpl dtll bij (Y) 1II0ge/ijks eell tIIulere COllllllüstlris i/l plI/ctie 1l'1lS dm/ bij 1'11/1
( Y) deels dezelfde lI'IIre1/ tllJ
(X}.
BOI,tIldim stelt betrokkene dlll ha(lr door de Corpoftlle Fi/llll/a (lfdeling /'(111 de BBL eell jtltlrrekmillg 1'tI1I de CV ( Y ) 1l'erd ol'ergellltltlkt - lI'tI(lrt'tm koPij 1/'ordl olY!tgelegd - u'tlllrill gtell lIIe/dillg wordt gelllllllkt l'lll1 een rOllllllissm';srel,isor Wtll beeft "bijget/mgen 0111 lIIij te //lisleidelI" (n'rlI'm'Jcbrift l'tllI 9 jlllli 1998),
Er kali betll'ijfeld worden of belrokkene tIl dllll nier kOIl lIIisleid worden lr?rlllilS zij diem/e te uwen en wisf t/at er tel/ COIIIIIÛSS(l/';s-rtl'isor ill plllctie IIW bij de l'emlootsr!Jap (Y) ell d;t ook blijkt lI;t b(/(f/' brief d.d. 14 (lflgl/Jlm 1997 gericht (/(11/ her fllSl;lmt/: "Voor n') lI'fId illderd(llll/ 'lIIgelllten romtlrl op Ie 1/e/lUII lIlel de rOllllllisstlris-rtásOl: A/s euige I'erk/(lrillg biel'/'OOr ktlll de gerillge Ollll'tmg IWII de I'wl/oolschap wordtll {/{lI/geIJaa/d el! da(lrbij aam/llitelld bet feit dal ill dit "dlle-di/igwce" Ilr?rk. dal zoals sleeds onder tijt/sdfllk diml te gescIJiden, hoofdzakelijk de spatll'btlllk onderZOfIH werd. " Ter zilling erkem belrokkene i1l bel bezit Ie zijn/'tll! een l'trs/tlg !'tl/I de cOllllllissarü-rel'ÎsOl' /'11/1 de desbelreffende Ir?IlI/oo/Scbap U'tl(lI'/'tllI de oPllll!t'kingen trOIl1I't1/S lemg te I'illdtll zijn op bladzijde 43 /'a/l bef d/re-di/igtllre I'tIpp()rl d.J 30 septem!Je,' 1996, Lllidms bet ,'tgiemelIl mil plicbtenleer mOften de bedrijjsrellisorell elJu bll/ule/illg of bOl/dillg f'trmijdell die strijdig ZOII zijn lIIet het re.rpeCl dal zij aan hl/fI /'()nfrall!l'J zijn 1't/'JdJIIldigd (artikel 3 l'tlfI bet kOl/inklijk beslllit 1'tII1 10 jaIII/t/ri 1994), Die ti/geIl/ene regel is toept/sselijk op a/le bedrijjsrel'isorf!ll i/l h/rl/ omgang lIlel /'onfrtlfeJ'J zowel bllÎtw de lIi/oefel/ing /'tlll 1)/11/ !Je,'oep tI/s IItUlr tll/II/eidillg 1'1111 hef l/itl'Oerm I'tln bll// beroepsll'erkuUllllbedm, De betrokken bedrijjsreT.'isor erkent lIitdmkkelijk hmlr f01l1 "VO()I' (Y) werd inderdatld flt/ge/altll cOl/laCl op Ie lIel/ltll lIIet de COlllllliIStlris-rel'isor eli befrettrf!ll dan ook dil l'OOrml lI 'at/ /'l'OOr I/'ij ons l>erolltschllldigen" (brief dd 14 (l/lglfSfllS 1997).
IBR -
J ArlRV[R~I,rI(;
1998
BIJgnvlg htrfl btlrokktllt HIJ IIIbrtuk gtplugd Op ((rlikt! 24, lid 2 l 'tlll /xl koIlIIJkIijk beslllil mil l0l'"/1um 1994 btlrtffmdt dt plirbftll 1'(11/ dt btdrijftm·iJol1!lI. ( ... )".
Betrokken bedrijfsrevisor krijgt een waarschuwing .
oI 44/98/N Een bedrijfsrevisor zier zich door de Tuclucommissie veroordeeld (Ot een schorsi ng van twee maanden voor hel opstellen van een verslag naar a:1Oleiding van de ontbinding van een vennootschap (in tC*passing van artikel I 78biJ van de Vennoorschappenwet). Niettegenstaande her feir dar betrokkene op de hoogte was van hee feit dar er een commissaris-revisor in functie was (die het verslag had mC*ten opsrdlen), aanvaardt hij toch de opdracll[. Bovendien net'mt hij in zijn vt'rslag nier de vermeldingen op die artikel I 78biJ van de Vennootschappenwet voorschrijft. Evenmin blijkr hij over voldoende bewijskrnchrig com rolemateriaal in zijn werkdocumemen re beschikken. Overigens is er g(:e n overeenstemming [lissen zijn werkdossier en zijn verklaring. De uirspraak is nog vatbaar voor hoger beroep. OI45/98/F Een bedrijfsrev isor, aangesteld als vereffenaar van een N.V., komt zijn professione le verplichtingen nier na: zo laat hij na een Slaat van acri va en passiva op te stellen. De Ra.l d oordeelt dat dit ét'n inbreuk in houdr op artikel 187 van de Vennoorschappenwet en Stuurt her dossit.-r door naar de Tucll(commissie. Er is nog gét'n uirspra.lk.
OI46/98/ N Naar aanleiding van de sYStematische analyse van de vennootschappen die faillier verklaard zij n en die een commissaris-revisor in functie hadden, h(-efr de Raad van het Instituut vastgesteld dar ét'n be
II3R - JIVRI'IlN.A{; 1998
Volgens de Raad is de contradictie tussen hetgeen de bedrijfsrevisor in zijn commissarisverklaring vermeldt en hetgeen hij bli jkbaar daadwerkelijk he",fr vastgesteld een inbreuk op de algemene conrrolenormen. Zijn onafllankelijk optred",n wordt bovendien ernstig in vraag gesteld. De zaak is moment",d hang",nd voor de Tuchtcommissie.
oI47/98/N Voor de Raad is het onaanvaardb~wr dat een commissaris-revisor zonder meer een goedkeurend verslag zonder voorbthoud afgeeft, [erwIjl hij op dar ogenblik reeds op de hoogte is van een alLilml feiten die bovendien achteraf aanleiding blijken re geven rOt her f:1.illissemenr van de vennootschap. Zijn verklaring stemt op die manier immers nier overeen mer her resldraar van de uir,gevoerde comrolcwerkzaamheden, zo~ds dit blijkt uit zijn werkdocumenten. Bovendien bn de commissaris-revisor onmo,geJijk verklaren dm er geen inbreuken :.:ijn , renvijl de Vennoorschappenwet toch wordr overtreden. De Tuchtcommissie onderzoekt momenteel her dossier.
IBR
~ J M R V[ R ~V.C.
1998
E. STAGECOMMISSIE
De Commissie is samengesteld uit de VoorzÎrrer van her IBR , de heer J ean. François C ...TIi; drlt Itdm
/'(l/l
de Rond
de heren Boudewijn CAI.LENS, André KILESSE en Pierre STEENACKERS, bedrj jfsrevisoren;
drie exttme IedelI Mevrouw VincÎane M AItICQ, de heren Georges HEI'N EIt en Daniel VAN CUTSH.I,
bedrijfsrevisoren;
IIl W p/tIdIJt'tr1'dllgn'!
de heren Herman VAN IMPE en René VAN AStlItOrCK, bedrijfsrevisoren; IUWex/J"Urt
de heren J acques
TJSON
en P:ttrick VA N IMPE, l'X.'d rijfsrevisoren
De Commissie heefr in 1998 elf keer vergaderd. Op 23 september 1998 heeft de Commissie l'en stl'mcgische vergadering gehouden waarbij zij een diepgaande bezinning heeft gewijd aan de inhoud en de perspectieven van de nage. Enerzijds had de strategische reflectie betrekking op de objectieven die met de staSe worden nagestreefd en anderzijds op administf'J,tieve en organisationele aspe<:ten. Ten gevolge van dezc bezinning heeft de Smgecommissie zich meer specifiek gebogen over de kwaliteit van de vorming van de stagiairs en heeft zij beslist meer aandacht te ocsteden aan her profiel van de sr:lgemeest('r. In dit perspecri('f heeft de Commissie vastsesreld dar zij zal nagaan of de stagemeester in staat is aan de smgiair voldoende revisorale activiteiren en voldoende verscheidenheid in revisor.tle opdf'.lcJuen aan te bieden. Indien dir nier hct geval is, kan de Sragecommissic eventueel weigeren de srageovereenkomsl goed te keuren. De Voorliner van het InstituUt heeft een brief gericht aan alte revisoren teneinde dcze maatregel toe te lichten.
De Sragecommissie heeft een subcommissie geïnsralleerd die belast wordt met het nadenkf..n over hf."r verloop van df." stage. Bij de huidige srand van de werkzaamheden van deze Commissie kan worden vastgesteld dat zal worden voorgesteld het verloop van df." stage grondig te herzien: voorstellen zullen geformuleerd worden aan de Raad nadat deze door de Stagecommissie zulJf."n zijn goedgekeurd. In elk geval zal de Raad , waar dit noodzakelijk is, om het advies van de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraat en de Accoumancy verzoeken. EVf."neens op voorstel van de Stagecommissi e heefe de Raad ,goedgekeurd dar de minimale vergocdin,gen voor sragiairs worden opgetrokken. Di t mtnimum warde verhoogd tot 500 BEF per uur. Di e beeekenr 72.000 BEF voor een zelfsrandige en 58.000 BEF voor een sragiair onder bed iendensra ruu t. De Sragecommissie dringt erop aan dat verplichte srageseminaries worden betaald door de sragemeester, aangezien deze scageseminaries een essentieel onderdeel uitmaken van de opleiding van de Stagiairs.
I. GOEDKEU RI NG VAN DE STAGEOVEREENKOMSTEN In april 1998 heeft de Stagecommissie 130 overeenkomsten goedgekeurd (86 NL + 44 FR).
Op 31 december 1998 waren er op het Instiruut 308 stagiairs ingeschreven. Stagiairs in het eerste jaar - aanvang van de stage april 1998: Sragiairs in her rwetile jaar - aanvang van de srage april 1997: Stagiairs in her detde jaar - aanvang van de stage april 1996: Stagiairs mer verlenging - en die hun srage op een ander moment hebben aangevat:
IBR - J IIAI(VE R~J.II(i
1998
109 78 55 66
2. VERMINDERING EN VERLENGING VAN DE STAGEDUU R 2. I. Vermindering van de s tageduur Eén stagiair heeft een vermindering van de sragedulIr bekonH'n in J 998.
2.2.
Verle nging van de stageduur
2. 2. 1. Aan enkele smgiairs werd een verlenging van hun stage opgelegd omdat hun srageJa,!;boek niet binnen de doof de Commissie vooropgestelde termijn werd ingedif."od. De uiterste daeum was 6 februari 1998. 2.2.2. De stage van 65 kandidaten werd verlengd na beraadslaging over de toelating tot her bekwaamheidsexamen. Artikel 3, tweede lid van her koninklijk besluit van 13 okrober 1987 bepaalt inderdaad: "\Va/meer de Sfagecolllll/issie de opleidillg mil de slag/air ol/l'O/doellde ({(bi.
kali zij de dI/lil"
t'tlll
de
Slage Uil
boogste tlriell/md
/lil!! IIIt1Xillflllll
fEil ja(ll'
I/er/mgtll", Mer toepassing van deze bepaling, werd de sragedullr
verlengd voor alle kandidaten die geen bevredigende resllitaten hadden bekomen bij de door de Comm issie ingerichte examens, De verlenging duurr wr de volgende examenzittijd.
3. CONTROLE VAN DE STAGE DAGBOEKEN In de loop van het voorbije jaar heeft de Stagecommissie de sragedagboeken van 1997 onderzoclu en nagegaan of de Stage overeenkomstig de wetrelijke voorschriften verliep. De Commissie heeft verschillende stagemeesters en stagiairs gehoord betreffende her aantal, de duur en/of de aard van bepaalde werkzaamhed(:'n of activireiten die in de stagedagboeken waren genotuleerd en waarom[feil{ de Commissie enige welichting wenste. In drie gevallen had dit onderhoud een ruchtprocedure ror gevolg die geleid heeft Wt de schrapping.
JBR -JAARV[R~I."'(;
1998
Een aantal sragedagboeken moest worden herschreven, omdat de erin informatie te beknopt was.
v('rv~Jtte
Eens temeer wordt eraan herinnerd dar een sragemeesrer, die de opleiding van een stagiair op zich neemt, ervoor moet zorgen dat die stagiair een zo volledig mogelijke opleiding inzake alle aspecten van her revisomat gemet.
4. WIJZIGINGEN IN DE LOOP VAN DE STAGE 4.1. Sc hrapping Artikel 25, 4de lid van het koninklijk besluit van 13 oktober 1987, luidt als volgt:
'De opsfborling of de opetllI'o/guu/e opJchorlingen I'{III de stage ;n bet geheel genOlllen Illogen niet lllee,· dali I'ijj jaar bedragen. I"dien deze terll/ijn Ol'f!/'Sfbredm 1I'0rdl. be/'ee/r de Naml. op /'oorstel 1'[11/ de S(lIgecollllllissie, de scbmPPing l'till de J(tlgillil:" Overeenkomstig dit arrikel werden 42 stagiairs, die hun stal::" sinds meer dan vijf jaar hadden opgeschort, ,geschrapt. Het is wel zo dat zij tenminste één maand voor de schmppin,g verwirri,gd zijn van de mogelijke schrapping. Indien zij toch hun activiteit als stagiair terug wuden willen opnemen, moeten zij opnieuw de nodige stappen ondernemen voor het Ingangsexamen.
4.2.
\Vijziging van s tage meester
lil 1998 zijn 33 aanvragen voor de wijziging van de stagemeester goedgekeurd.
4 .3. O pscho rting van de stage In de loop van her jaar 1998 hebben 99 kandidaten hun stage onderbroken. Indien de proefperiode ree
J13R - )AAllvrIlSu,G 1998
gejaar plaatsvond, deden ze dit eenzijdig. Zij kunnen die stage terug opnemen mits zij, binnen een termi jn van maximum vijf jaar, mer een bedrijfsrevisor een nieuwe srageovereen komsr die door de Sw~ecommissie wordt goedgekeurd, aangaan. Elke stagiair die zijn Stage opschort, moet zijn 1a.1tste stagedagboek indienen. Op die wijze kunnen, bij een eventuele hervarcing van de stage, de voor rekening van de eerste sragemeester verstrekte diensten in acht genomen worden.
4 .4. Stage in het buiten land In 1998 kregen vier kandidaten de toestemming om een gedeelre van hun stage in het buitenland re vervullen, in toepassing van artikel 4 van her koninklijk besluit van l3 oktober 1987. Er werd hen medegedeeld dat een stage in het buitenland door de Sragecommissie aanvaard wordt na melding aan de Commissie en op voorwaarde d:lt twee derde van de stageduur in België wordt volbracht, dat een persoon die in het buitenland een hoedanigheid heeft die gelijkwaardig is mer deze van bedrijfsrevisor de stage volgt en dar de Belgische smgemeester venl.l1twoordel ijk bl ijfr voor de stage. Het is duidelijk dat de stag iairs, die tijdelijk in het buitenland verblijven, vaak e-en stage volbrengen die meer drie jaar d uurt. Zij kunnen inderdaad niet systematisch terugkomen voor de seminaries en/of de examens. Daarentegen hebben zij altijd de verplichting hun stagl-dagboek tijdig in te dienen. Vele stagiairs en stagemeesters blijken hiervan niet op de hoogte te zijn, niettegenstaande het feit dat dir elk jaar vermeld wordt in her Ja.'1rverslag. Een g(·volg hiervan is dat dt'ze stagiairs al te vaak nog een bijkomende stageverlenging oplopen voor het nier-indienen van hun sragedagboek. Bepaalde stagiairs, die een deel van hun stage in het buiu:nl:md uitoefenen, vergeren dit re melden aan de Stagecommissie. Het is dan ook bij de indiening van hun sragedagboek dat de Stagecommissie dit verblijf vastStelt, dat soms langer is dan de door her reglement toegestane duur (één jaar, dus één derde van de wettelijke srageduur). Deze omstandigheden geven evene-ens aanleiding tot een srageverlenging.
4 .5.
He rvatting van de stage
Tien kandidaten werden opnieuw tot de stage toegelaten na een opschorting van minder van vijf jaar.
; . U ITREIKING VAN DE GETUIGSCHRIFTEN EINDE STAGE In 1998 werd één zining georganiseerd waarop de sragegewigschrifren uitgereikt werden. [n aanwezighcid van de Raadsleden en de gewezen stagemeesrers heeft de Voorzitter, tijdens een plechrigheid op het lnsriwm op 6 maart 1998, aan 59 nicuwc confraters het gewigschrifr van einde stage overhandigd. [n de loop van het jaar heefr de Stagecommissie beslist om gecuigscluifren af re leveren aan 39 kandidaren. De uitreiking van deze cerrificaten zal in 1999 worden georganiseerd.
6. TOELATINGSEXAMEN TOT DE STAGE Het toelatingsexamen tot de stage werd in de loop van het rweede semesrer van 1998 ingerichr, overeenkomstig de procedure bepaald in artikel 15 van het koninklijk besluit van 13 oktober 1987 betreffende de stage van de kandidam-bedri jfsrevisoren. De proeven werden in Brussel op volgende data gehouden: 7, 17 en 2 1 november.
Resultaten 349 kandidaten 066 in 1997) hadden zich voor het toelatingsexamen ingeschreven. 57 kandidaren hebben het examen uitgesteld tot 1998; 96 kandidaten hebben zich nier gemeld;
196 kandidaten waren ingeschreven, waarvan 33 met totale vrijstelling en 163 hebben deelgenomen aan één of meer examens: 103 kandidattn zijn geslaagd; 60 kandidaten zullen zich opniellw moeten melden voor de proeven waarop ze geen 50 % haalden. Bij de 60 kandidaten, moeten nog 57 kandidaten worden gerekend die lIitstel hebben gevraagd tor 1999, zodat er voor 1999 reeds 117 kandidaten zijn ingeschreven. H ierna volgt een overzicht van de resultaten.
7. STATI STIEKEN Deelneme rs
Geslaag d
Niet -geslaagd
163 169 124 103 102
103 (63 % ) 59 (35 %) 54 (44 % ) 54 (52 % ) 52(51 %)
60 110 70 49 50
Ingangsexamen T I Basis T 2 Controle T3 Beroep Bekwaamheidsexamen
8. DANKBETU IG IN GEN De Raad dankt al diegenen die hun medewerking hebben verleend aan de voorbereiding van de diverse tests.
Toegangsexame n to t d e stage A /grmene bQl'kbolldil/g: de htrtn professoren J. ANT01NE, J. CHRISTlAI:NS en Ch. LEI:I:BVRI:.
Al/tI/)'Jf en krilisrbe beoordeling 1'fl1l de j(1(JrI'I!keuing: de heren proftssoren bedri jfsrevisor.
J
Ü -1R1STlAliNS, Ch. LI:FEBVRI: en M. RENOUPREz,
lBR - JIlAKVEI!.~I.AG 1998
AI/al),tis(be boekbolu/il/g: de professoren Mevrouwen H. T!!EUNISSE en N. D ESCENDRE.
Vel!1IOfiUdJtlpsr«bt; de heren professoren j. LI I;VENS en H . OLiVI ER.
Be/tlst ingr«bt: de heer professor P. MI NNE.
BIlI"gedijk ell bmll!elsr«!JI: de heren professoren j. LI EVENS en H . OLi VIER.
SrKiaal rf(bt: de heer professor P. MI NNE .
III/o/'II/(lI;m: de heren professoren L. GOLVER$ en R. PAEMELEIRE, bedrijfsrevisor.
Ber/riijserollol/lie: de heren professoren L. KEULENEER en Ch. VAN Wn.I EERSCH.
\fliskl/l/(Ie en statistiek: de heren p rofessoren D. j USTEN$ en R. PAEMELEIRE, bt.-dri jfsrevisor.
Fi//tllláeel bebeer: de heren professoren L. KWLENEER en Ch. VAN \'{fYM EER$CH. AOW/lil{I//Iso//derzock:
de heren professoren I. DE BEELDE en P. LURKIN, bt.-drijfsrevisor. G f(o//sol ic/eerde jmlln:kell; //g: de professoren Mevrouw M.-L VERDEllOUT-j ACQUES en de heer K.M. VAN OoSTVELDT, bedrijfsrevisoren.
I//teme {(JII/role: de professoren Mevrouw M.-L. VERDEBOUT-j,,"CQUES, bedrijfsrevisor en de he(-r I. DE BEELDE.
Bock!Jolldrerht: de h(-ren professoren H . OI.lVIER en K. VAN !-IUl.LE.
Plichtellleer: de heren professoren P.P. BEHETs, bedrijfsrevisor en H . QUVIER.
Staget ests I Jte itUlI" - 5 terlJllisdJe I'flkkm: Mevrouwen en de heren N. DESCENDRE, B. DUFOURNY, H . OUVlER, professoren,j.- Ph. BONTE, jurist, Ph. jvh,NEVE, P. LURKIN, D. SMETS, P. VAN DEN EYNDE en M.-L VERDEUOUT-jACQUES, bedrijfsrevisoren.
I BR -
jMRvrRsl.Ab
1998
2de jaar Sebrijtelijk extlmef/: cof/trole: de heren X. [)oVEN en \VI. GROI:fILS, bedrijfsrev isoren. P"aktiJebe stl/die: de heren J BASTOGN!:, J BEODEGENOODTS, G. DElVAUX, W. GOVV"ERTS, A. KrlESSE, P. PAUWF.r.s• .M. SMET, P. VAN C"UTER. D. VAN CUTSEM en J VAN~RAECHEM, bedrijfsrevisoren. 3de j"tlr: het btroep: de heren H . S. . l .... ETS, ~.t. TEFNIN. L V.... N HOYWEGIIEN, B. V. . N STEENBERG!: en B. WETS, bed rijfsrevisoren. /JekU'fIfl ",beidsexel ",eli: de heren J. OIIl.!STIAI;NS cn J. V. . NI)ERNOOT.
9 . O PLE IDI NG VAN DE STAG IAIRS Op de volgende bladzijde vindt u het schema van de stageactivi[citen.
9. I. In leid ingssessie voor het begin van de stage
De ÎlI lrrxlllclÎel'O(JrmÎddtlg heeft tot doel de kandidaten die geslaagd zijn voor het toelaringsexamen, vertrouwd te maken mer de Structu ren en de institutionele en deomologische aspecten van her revisom:IL Het is ook de gelegen heid voor een eerste conract tussen de nieuwe sra,giairs en de verantwoordelijken van her IBR. Volgende personen hebben hun medewerking verleend aan die halve dag in januari 1998: Mevrouwen Ch. BOURG (IBR) en V. V.... N DE W .... ll.E (IBR); de heren P.P. BEIIETS. JE C....TS, P. LURKIN, D. SMETS. M. TEfNIN, J V"NfR . . ECIIEM, bedrijfsrevisoren, M. LEcocQ en F. De MEY (sragiairs) en H . OUVlER (I BR ).
lBlt -
) MK\lrl<.~I.A(,
1998
, ,
NOV EM BER Toelatingsexamen
J ANU .... RI (4de zaterdag van de ma:md) 1111 rodUC[;esl'm i narie: 112 dag
APRI L Begin ...dn de nage
~ JUN I U i[d iepingssemi naril'S - Boekhoud[ech n Il"ken - Financii.'le analyst:" - V ennoorschapsrecht - Consolida[ie - Boekhoudrecht
SEPTEMBER Tes[
t -
DECEM BER Seminarie . Conlrc)le~ Aspenen van intenw comrolt AspeCten van eXlerne comrole Bijzondere thema"s - comrole
I
~I J:[
Tesl
t O KTOBER
SI.. minarie . 1-11'[
Beroc:p~
t
,
JUN I St-minarie .Plichtenlt:t."r ..
ME l/jUN I.OKTOBE RJDECEMBER Bekwaamheidsexamen
IBR - j IlAIlV[R~LAl,
1995
DECEMBER·MEI Tt"S1
I
9.2 . Uitdiepi ngsscmina ri cs - lstc jaar De IIÎtdÎepÎlIgssemÎII"I"Îes over boekhoudrechnieken, financiële analyse, vennoorschapsrecht, consolidarie en boekhoudreclH, hebben ror doel aan de geïnreresseerden de mogelijkheid re bieden hun persoonlijk werk aan t(vullen door gesprekken met specialist(-n in deze belangrijke domeinen en om over te gaan rot een analyse. gesteund op prak t ische gevallen. De stagiairs zijn verplicht zich in te schnjven voor drie van deze seminaries. Volgende personen hebben hun medewerking verleend: COIiJolit!tlfie:
de heren B. DUFOURNY.J. PEETERS, P. VAN DEN EYNDE Velilloofsfhapsrefht: de heren J. - Ph. BONTE, H . OLJVIER B oekbolldrecbt:
de heren P. LURKIN. Ph. MENEVE BoekbOlultecbl/ieken: Mevrouw J'o,·L-L. VERDEl\OUT-)ACQUES en de heer Y. CIJRISTIAENS F;'/anáële t/1udyse: Mevrouw N. DESCENDRE en de het'r D. 50\11:1"5.
9. 3. Sc mi naric "Contro lc" - 2d e jaar (H e nge l hoef, 26 , 27 e n 28 november) Het semÎnar;e "Cou/I'ole" omvat de interne en externe controle, aangevuld met et'n reeks speci;de thema's die de det'lnemers toelaten een thema behorend ror deze domeinen re kiezen, in functie van hun belangstelling, hun opleiding en hun specialisatie. Dir seminari e was geri cht op interne controle en op informacica-audir. Volgende personen hebben hun medewerking verleend: De heren F. DEVENljN, Ph. DEsoMBERE, W. GROFFILS, J. HAm.TERMAN, W. LEPOUR, O. NA J:YAJ:RT, J.-L. SERVAlS, R. Tu:s,., D. T IMM EKMAN , L. V/IN MONTI'OKT, eh. VER1XlNCK.
II3 R ~ J M R \' [ Il~IJ\G 19911
9.4. Semina ri e "Het beroep" - 3de jaar (Hengelhoef, 28 , 29 e n 30 oktober) H et semi/larie "Hef beroep" handelt hoofdzakelijk over een meer diepgaande ana lyse van de bijzonderC' opdrachten van de bedrijfsrevisor, de ondernemingsraad en her opmaken van her verslag. Dir seminarie behandelt ook een reeks problemen die de stagiairs moeren toelaten hun kennis bij re schaven in de domeinen die de bedrijfsrevisor recJltsrreeks aanbelangen. Volgende personen hebben hun medewerking verleend: de heren J.-Ph. BONTE, P. DHtEESTER, H. SALAns, J.L. SERVAlS, M. T f:FNIN, WI. VAN OIO \'(IALtE, L. VAN H OYWEGHEN, L. VAN STEEN BERGE, B. \'\IETS, P. \'<' EYERS.
9.5. Seminari e "Plichtenleer" - voorafgaand aan het bek waamhe id sexamen De sludiedag i/lZi/ke de IJlicbte/l/eer heeft een grondige wijziging onderg aan . Deze swdiedag werd hoofdzakelijk toegespitsr op een zeer uitgebreid prahisch geval, dat zekf.'r borg stond voor her succes ervan. Volgende personen hebben hun medewerking verleend: l\olevrouw V. VAN DE \'\IALLE (l BR); de heren J.- E CATS, P.P. BEI-IETS, P. LURKIN, bedrijfsrevisoren en de heren M.J. DE SAMBLANX en I-I. OUVIER (IBR ).
De Raad dankt de talrijke s prt'~k e rs die hun rijd, inspanning en ervaring ingebracht hebben en op die manier hun kennis overdroegen aan de stagiairs.
IBR -
J M R vrR ~l.A(j
1998
10. VEREN IG ING DER STAG IAIRS I-Ier Comité voor de StaJ;;iairs is in 1998 achtmaal bijeengekomen. Samenstelling van de Verenigin.g sinds april 1998:
mevrouw IsabelJe RASMONT, Voorzirrer; de heer ChriscÎan BIELI:N, ûndervoorl.Îrrcr; mevrouw Isabelle DE LEl'NlIEER, Nederlandstalig lid; de heer Filip DE MI:Y, Nederlandstalig lid; de heer Luc VAN DEN ASElU, Nederlandstalig lid; de heer Manuel G UTIERRE/-R ui/:, Franstalig lid. In de loop van her jaar 1998 heeft de Vereniging die een tienral keren vCf}pderd heeft, de volgende acties en beslissingen genomen:
voorstelling van de wijzising vlin de staturen, bij unanimiteit goedgekeurd tijdens de l:mmc al8emene vergadering van de stagiairs: creatie van een Website, die operationeel zal zijn in 1999; regelmatige publicatie van de 'Newslener', teneinde het contact met de stagiairs re bevorderen en de werkzaamheden van het Instituut, hoofdzakelijk aangaande de stage, roe re lichren; organisarie van de info-avonden rer voorbereiding van de jUlirlijkse examens; opstelling van een mtmol1lndum, voor de leden van de Swgecommissie, voor de opvolging aangaande de opmerkingen van de stage.
JIlI{
- )IIAIl VIIN"-\( ,
1995
F. BEKWAAMHEIDSEXAMEN
De eerste zittijd van 1998 werd in mei en juni gehouden. Eenendertig kandidaten waren ingf.'schreven:
Vijftien kandidaten zijn geslaagd. De tweede zittijd werd in oktober en december [998 gehouden. Eenenzeventig kandidaten waren ingeschreven. Zevenendenig kandidaten zijn geslaagd. Zelfs al zijn dc.- resultaten beter dan die van vorige zi[[ijden, wch is het nlmig te herhalen dat de bebn,grijksre redenen van de mislukkingen zich si[llf~ren op het vlak van een gebrek aan professionele maturiteit van de kandidaten, een onvoldoende kennis van her vennomschapsrechr, van de plichtenleer en niet in het minst een onvoldoende ervaring in de bijzon~ dere opdrachten en de reglementering jnzake de ondernemingsraden. Het is eens cc meer aangewezen de aandacht te vestigen op het feit dat voor het slagen in dir examen een grondige kennis van het "Vademecum van de Bedrijfsrevisor" noodzaktlijk is.
SAMENSTELLING VAN DE EXAMENJURY 'S A. Ned e rlands talige jury's: N L I: de heren K.M. VAN O OSTVELDT, Voorzirrer, M . BOONE,
J.
RAMljSEN
en). VANDERIIOEGHT, bed rijfsrevisoren. de heer J. GEYSEN, extern lid. NL 2: de heren
J.
BKANSON, Voorzitter, G. HEKREWIjN, O. SATIN, bedrijfs-
revisoren. de heer F. VAN THIUO, extern lid. NL 3: de heren B. CAUENS, Voorzitter, R. ADKIA ENSSENS, F. M AS, G. \,(IYGAERTS, bedrijfsn·visoren. de.- he.-er R. D E LEEU \'(f en ) .-L. STR UYF, extern lid.
IB R - .J AARV[KM.M~
199fl
N L 4: de heren R. Tu:.sT, Voortirrer, A. CLYfIOUW, Ph. ROfl.ANTli, D. VAN CUTlitM, bedrijfsrevisoren. mevrouw B. VA N DEN l3ossC::HI:, extern lid . 13 . Frans m lig e jury's: FR I: de heren D. LEURUN, Voorziner, ).-M. DELAlIAUT, G . DELVAL:X en A. DESU1AMI'S, bedrijfsrevisoren. de heer ).-M. VANIlFNIIERlOlI, extern lid. FR 2: de heren P. LURKIN, Voorziu er, ). LENOIR, ). VAN[)[Rl\;OOT, M. VAN Do REN, bedrijfsrevisoren. de heer M. FLAGOTIIIER, extern lid. Omdat sommige leden verhinderd waren om in de eerste en/of tweede zi rrijd zi tting te hebben, is cr va:lk beroep g edaan op dc door de Raad a:lngewezen pla:nsvervangers. De lijsr van de plaatsvervangende leden wordt hieronder weergegeven: Fr anstaligen : de heren ~L BRION, I-I. FRONVILLE, M.-L. ) ACQUES-VIORJ)EJIOUT, H. LIIJ'OSSE, M. MASSART, E. MATHAY, R. PEIRO:, Pil. PI RE, R. VAN CUTSEM, M.A. VERIIWR J:. Ned e r land stal ige n: Mevrouw V. SPII.LlAERT. d e heren J I3EJ)DEGENOODl'S, D. BI.IINt.KAI:RT, H.). BLOCK, ). CI-IRISTIAENS, A. CLYIIOlW,J. DJ: BOM VAN DRIESSCIIE, F. DH;l'EST, L. OIO K[LLENAER, ). OIO LANDSHEER, L. DELTOUR, P. Dt: \XlEERI)l', L. DISCRY, \Xl. G ROFFILS, L. !-!Ell[IIAlIT, G. HOF, B. MEYNENDOMKX, S. RABAEY, M. S~tlëI·. G. SPAENIIOVl:N, A. VA N Ap[RI:N, L VAN GneK, H . VA N !MPE, L. VAN Snl:NIIERGE.
11. COMMISSIE CONTROLENORMEN I.
Com rolcaan bcvt:li ngcn
2.
Bijzonde re opdrac h te n
Voorzitter: de heer H. VAN PASSEl Ledt1l: de heren E, DAMs, P. LmwssE, H.
OUVI ER,
P.
PAU \'\IELS,
J.
VAN-
DER NOOT, M. VAN DoREN en H . \'
De Commissie conc roJenormen is belast met de coördinatie van de werkzaamheden rond de uitwerking van de beroepsnormen en -aanbevelingen met betrekking wr de conrroleopclrnclm:n. In het eerste deel van het verslag komen verschi llende aanbevelingen of adviezen inzake conrrole en bijzondere opdrachten aan bod die dOOf de Raad zijn goedgekeurd: de aanbeveling inzake fra ude en onweuige handelingen; de comroleaanbeveling inzake de kwalitE.-Îrsbeheersing van dl" controlewerkzaamheden; een technische nota betreffende de weerslag van her mi llcnniumprobJeem op de conrrole; een rechnische nma berreffende de funcrie van commissnris inzake opschoning.
II3 R - JAAR\'l:R~I.A(,
1998
l. CONTROLEAANBEVELINGEN De Commissie heeft kennis genomen van de adviezen die de Ho,ge Raad voor her Bedrijfsrevisoraar en de Accountancy aan de R;lad heeft Qver,gezonden in verband met de conrroleaanbcveling im:ake fraude en onwcnÎge handelingen en d(' conrrole:wnbevcling inzake de kwaliteitsbeheersing van de controlewerkzaamhe
Omlerllcm;ugell iJ, moeiliJkbedeu De werklOlamheden van het jaar hadden voornamelijk betrekking op de uitwerking van een nieuwe cOlluoleaanbeveling inzake de rol van de bedrijfsrevisor In de conrext van een onderneming in mocilijkheden. Voor dit:' aanbeve1in~, die onder meer de omzendbrief C.007/82 van 19 november 1982 (Vademecum 1999. p. 639) mocr vervangen, werd onder meer rekenin~ gehouden mer:
her ontwerp roe hervorming van de internationale conrroleaanbcveJing ISA 570 "~oing concern"; hee ndvies van 20 juni 1996 van de Hoge Raad voor het Bed rijfsrevisoraat en de AccoulHancy berreffende de prevemieve rol van de bedrijfsrevisoren en accoumanrs bij ondernemingen in moeilijkheden; her advies van de J uridische Commissie betreffende de nieuwe wecrelijke regels inzake informatie in de ondernemingen in moeilijkheden. De omwerp-aanbeveling zou in de eerste maanden van het jaar 1999 aan de Raad moeren worden voorJ:;ele~d. De tekst stelt een ~lobale benadering voor van de ondernemi nJ:; in mocilijkheden in her raam van de door een commissaris-revisor uitge(){'fcnde comrole. Mer nndere woorden, her advies verwerkt technische beschouwingen betreffende de idemificarie van de waarschijnlijke gevolJ:;en van finnnciële problemen op de jaarrekening, de meesr geschikte inhoud van het comroleverslag in de onderneminJ:;en in moe ilijkheden en de aspecten van hee vennomschapsrecht fOt ecn geheel. Op internationaal niveau beSca:IC heel war discussie rond de vraa~ na:H de duur waarvoor de ondernemingsleiding en de commissaris-revisor zich
inzake de bedrijfscominuïteit verbinden bij het [er beschikking stellen van de financiële informatie aan de aandedhouders. Algemeen wordt aangenomen dat een pt.-riode van twaalf maanden verantwoord is, maar de vmag stelt zich dan naar het begin v:m deze periode. Volgens sommigen moet rekening gehouden worden met her boek jaar; volgens anderen moet de mad van bestUur, bij het vaststellen van de jaarrekening, rekening houden met de gebeurtenissen die zich ná balansdatum hebben voorgedaan en zou dus alleen die datum moeten gelden; nog anderen dan weer stellen de datum voor van ondertekening van het comroleverslag, of de datum van de algemene vergadering. Dezelfde discussie werd ook binnen de Commissie comrolenormen gevoerd. Volgens her advies van de Commissie is het niet aangewezen de minimalistische stelling re hameren, waarbij rekening gehouden wordt met het boekjaar. De verklaring over de jaarrekening wordt inderdaad na et:n zekere tijd, soms verschillende mnanden na her afsluiren van her boekjaar afgegeven en de informatie aan derden vermindert in belangrij ke mate wanneer die d(ltum wordt weerhouden. Daartegenover staat dat de darum van de algemene vergadering die de parrekening goedkeurt een probleem Stelt voor de bedrijfsrevisor, omdat hij die datum nier onder controle heefe en nog minder de datum van de bekendmaking van de jaarrekening. Er zou een te lange pt.-riode kunnen verlopen Cllssen het einde van de COntrolewerkzaamheden, de ondertekening van her verslag en de begindatum voor de periode van twaalf maanden, zodat deze formule dan ook bezwaarlijk kan worden aanvaard. De Commissie hanteert dan ook voorlopig de datUm van vaststelling van de jaarrekening door de raad van bestUur, ervan uitgaande dat in de meeste gevallen de danzm van ondertekening van het verslag van de commissaris-revisor in de onmiddellijke nabi jheid daarvan ligt. Volgens her ontwerp van aanbeveling heeft het o]xluiken van betekenisvolle moeilijkheden die de bedrijfscominuïteit in gevaar brengen, een aanzienlijke invloed op de aard, de omvan,g en de kalender van de conrrolewerkzaamheden. Bij het opstellen van zijn werkprogramma moet de r{-visor rekening houden met her risico dat bepaalde gebeurteniss{-n of omstandigheden zich kunnen voordoen en een betekenisvolle twijfel doen rijzen over de mogelijkheid voor de onderneming om haar bedrijf voort te zetten. Bepaalde risico's betreffende de bedrijfsconrinuïteir moeten van bij
mH - J AARVER~LA(;
1998
her begin van de uitoefening van het mandaat in rekt'ning worden gebrachr en onondt'rbroken tot aan het afsluiren van de controlewerkzaamheden blijven meetellen. De revisor bn, evenmin als de leiding , een garantie geven omrTellt de impact van bt:paalde belangrijke gebeurrenissen of omstandigheden op de continuïreit van de onderneming. Bijgevolg mag her ombrehn van een opmerkin,g over de continuïreit in het conrroleverslag niet beschouwd worden als een ga ram ie, zelfs geen relatieve garantie, voor de toekomsrige conrinuïteit na een redelijke periode waarvan de duu r op 12 maanden is vastgesteld (z ie supra).
2. BIJ ZONDERE O P DHAC HTEN Voorzilfer: de heer A. KJLESSE Oelegillie IUI/llem bel IBR: de heren G. B ATS, J.P. DËj AEGHËRE, D . L EIIOUTTE, J .M. VJN CENT en P. WEVER S Oe/egalie rul/llellS hel IO/IC: Mevrouw l-.'1. CLAES; de heren P. j AJLLOT, M. V ERSCHELDEN, C. J ANSSENS en I. JEN NES Er moer vooraf in herinnering worden ,gebrach t dat deze ,gemen,gde Commissie mer leden van her InstiruUt der Bedrijfsrevisoren en het InsrituU[ der Accountants rot doel heefr na te denken over de normen voor opdrachu:n die gelijk ti jdig aan bedrijfsrevisoren en aan accountants worden toevertrouwd in de Vennoorschappenwet of in andere wetgev ingen met betrekking tor de comrole van boekhoudstukken.
2.1.
Ve ra nd eri ng van rechrsvorm
Volgens de praktijk binnen het Instituut der Bedrijfsrevisoren , is her omwerp van normen tot wijziging van de normen van 1978 bekendgemaakt in Je p(-fiodieke Berichten (nr. 111998) met her oog op commenmar vanwt'ge de I(-(Ien van her Instituut en alle belangstellenden. De Commissie heét hnnis genomen van de opmerkingen die haar werden toegezonden; zij heeft vervolgens de wijzigingen aangebracht die zij nodig achrte. I-Iet
lBR - J AAII.VEII..'I.M; 1998
gewijzigde document werd door de Ra:ld van het Instituut der Bedrijfsrevisoren en de Raad van het Jnstituut der Accountants goedgekeurd en vervolgens voor advies overgezonden aan de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraat en de Accoumancy. Die bracht op 4 januari !999 advies UiL In de eerste maanden van 1999 za! de Commissie dit advies bespreken.
2.2. Commiss ari s in zak e o p sc ho ning Het hele jaar door h~ft de Commissie gewerkt aan het opstellen van een rechnische nota betreffende de opdrachtc-n van de commissa ris Inzake opschorring. Deze rechnische nma wordt in het eerste deel van onderhavig verslag toegelicht en is in bijlage opgenomen. Zoals reeds in het Jaarverslag 1997 vermeld, oordeelde de Commissie het aangewezen om de technische nota in twee duidelijk onderscheiden delen op te splirsen: enerzijds de opdracht voorafgaand aan de aanvraag tOf het gereclHelijk akkoord en anderzijds de funcrie van commiss:lris inzake opschorring. Of de accou ntant of de bedrijfsrevisor nu de gewoonlijke raadgever van de onderneming dan wel diens commi ssaris-revisor is, belangrijk is dar hij de a.tndacht van de ondernemingsleiding vestigr op de noodzaak om zo snel mogelijk te reageren op de vastgestelde financiële moeilijkheden: ofwel bekomt de onderneming bijkomende middelen van de aandeelhouders, ofwel gaat zij over tor een herstructurering. In het verlengde van die preventieve benadering kan de gewoonlijke raadgever van de onderneming haar bijstaan in de voorbereiding van een aanvraag tot gerechrelirk akkoord. Omwille van zijn onafllankelijke poslr ie moet de commissaris-revisor een meer afstandel ijke houding aannemen, maar ook hij kan zijn advies geven over de technische kwaliteit van de stu kken die bij her verzoekschrift worden gevoegd. \'\fat de functie van commissaris inzake opschorting betreft, geefr de technische nota een derailoverzicht van de voornaamste stadia van de opdracht; in bijlage zijn een aanral pmkrische documenten opgenomen betreffende de opdrachtbrief, de brieven die aan de schu ldeisers moeren worden verHuurd, de berekeningsderails voor de honoraria. De Raad heefr roebring gegeven om de technische nom onder de leden re verspreiden. Hi j heeft er CW!l(:t'ns voor gezorgd dar her document werd toegezonden aan de Hoge Raad voor het Bedrijfsrevisoraar en de Accoun-
Il3R - JAA RVERSLAG 1998
tancy en mln de Voor~.it(ers van d~ Rechtbanken van Koophandel. De Commissie wenS( inderdaad dar her documenr aangevu ld zou worden mer de praktijkervaring. Op die wijzc zouden, na ecn observatieperiode van één of (wee jaM, de werkza.1mhedcn terug kunnen worden opgenomen om aan de R:l.1d een a.anbeveling voor rc stellen beucffcnde de uiwefening van de opdrachr. Dc Commissic kijkt dan ook mcr grorc belangsrclling uit naar de adviezen van al di('genen dic berrokken zijn bij de uitoefening van d(' functie van commissaris inzak(' opschoning.
IB R -
J AA R VE R ~U.(; I ~)H
111. JURIDISCHE COMMISSIE
Samenste lling: Voorziue,'; de h("f:r Pie rTe P. BERGER (bedrijfsrt-vÎsor) I.-fden: J\'levrouwen Françoise H r:IUIAY (Commissie voor het Bank- en Financiewezen) en Gilbene R AUCQ (noraris), de heren Jean-Philippe BONTE (bedrijfsjurisr), H erman BRAf:CKMANS (advocaat, professor), Lieven ACKE (bedrijfsrevisor), Michel DE Wou (bedrijfsrevisor), PauJ-Alain FORIERS (advoctHlc , docent), Hugues F RONVllLE (bedrijfsrevisor), Jean-Puul KOli-
vons (bedrijfsrevisor), Henri OUVIER, (directeur-generaal IBR), Francis \VI ALSCl-rOT (bedri jfsjurist)
\Ve/ellschappe/ijk Serretm·itwt:
M evrouw Veerle VAN DE \'<'.o.I.I.E
\'
In de loop van 1998 is de Juridi sche Commissie driemaal bijeengekomen, teneinde een aantal juridische problemen die de bedrijfsrevisor aanbelangen, te bespreken. Eén van de vergaderingen was exclusief gewijd aan een analyse van de uitbreiding van de wirwaswer tot de bedrijfsrevisoren (zie hierna). Een aantal adviezen met algemene draagwijdte van de J uridische Commissie hebben aanleiding gegeven tot standpunten viln de Raad van her lnsritlluc: deze zijn dan ook opgenomen in her eerste deel van onderhavig Jaarverslag.
1I3 R - ) ...... R \' IRSI~G 1998
Het betreft volgende materies: • • • •
VenlIHwoordelijkheid van de bedrijfsrev isoren en accounmnts In her kader van de millenniumproblernilriek Inbreng van hN silldo Wil de rekening-couram van een buitenlandse vennootschap in haar bijkantoor Vermelding van het niet-bereiken van het minimumkapitaal in het tomroleversla,g naar a:ulleidin,g van de omzenin,g van de vennootschap Omzening naar aanleiding van een fusie
Op vraag van de Studiedienst van het InstiHLut hetJt de J uridische Commissie tevens kennis genomen van de mooeldocumenten die opgenomen zijn in het pakket van auditsoftware dat momenteel in voorbereiding is. De Commissie heefr een aantal suggesties geformuleerd en bl'paalde wijzi,gin,gen voorgesteld. D;mrnaast heeft de J uridische Commissie ook adviezt'n ,gt'formuleerd als antwoord op concrNe vraagsr!'llingen. Een selectie wordt hierna opgenomen. T!'n slone volgen nog een aama l amwoorden die door de Juridische dienst werden verstrekt op tonnet!' vragen die in de loop van het jaar werden gestekl.
A. J U RI D ISCHE CO MMI SS I E •
Ve r melding in het contro leverslag over d e m oed ervennootsch ap va n ove rtredinge n b ij de d ochte r ve nnoorscha p
De commissaris-revisor van een moedervennootschap stel t vast dat er in de doclnerondernemingen geen commiss:lris-revisor wordt aangesteld, hoewel zij wél verplicht zijn om een commissaris aan re duiden. De commissaris van de moc'(lervennootschap Stelt zich de vraag in welke mate hij deze overtreding kan/moer vermelden in zijn comroleverslag. De Juridische Commissie oordeelt dat er een onderscheid moet gemaakt worden naargelang het gaar om zijn verslag over de gewone dan wel de gemnsol ideerde jaarrekening. \'(Iat zijn verslag over de niet-geconsolideerde ja.1rrekeni ng betreft, wordt niet van de commissaris-rev isor van de moedervennootschap verwacht dat
[BR -JM~VIRM.h(;
199H
hij de naleving van de Vennootschappenwer in de schoor van de dochtervennootschappen nagaat. Bijgevolg is d e mededeling van de inbreuk in zijn conrroleverslag nier gepast. \'qat de geconsolideerde jaarrekening betreft, heeft de commissarisrev isor af re rekenen mer het feit dar hij voor d e dochterondernemingen niet over gecertificeerde cijfers beschikc. Volgens de J uridische Commissie is dir echrer geen reden om hieromrrenr een voorbehoud op rC" nemen in het conrroleverslag, aangezien artikel 74 van her consolidatiebesluir de met de consolidatie belaste revisor toelaat om desgevallend zelf de noodzakelijke controles te verrichten. Deze handelswijze zal zich zeker opdringen ingeval er twijfel bestaat inzake de waardering van de participaties en de waarde van de dochters. Ten slotte vestigt de J uridische Commissie nog de aandacht op her feit dm (cn aanzien vun de bestuurdersaansprakelijkheid bijzondere waakzaamheid gebo
•
Gemengde inbreng
De vraag heeft betrekking op de siruatie waarbij et'n vennootschap wordt opgericht via de inbreng van e{'1l onroerend goed; op dezelfde dag zou een verkoop gebeuren van het handelsfonds en van {'en ander onroer{'nd goed. De vmag wordt gesteld of het mogelijk is om {'{'n quasi-inbrt'ng te realiseren op de dag van de oprichting van de vennootschap, rekening houdend met de uitgestelde verwerving van de rechtspersoonlijkheid van de vennootschap. Volgend anrwoord werd aan de vmagsrelJer verstrekt:
··Uit de Jlitgestelde l'erl/"ert1il1g I'tlll de rechtspersoolllijkheid I·all een l'em/OOISdMP I//el !Jalldels/'{mll leidl U "IJ argllllle/ll ti! dtlt deze l·elll/ootsdJtlp de t"geIIlme 1'e'1:tderillg lIiet ZO/l k/lllllen bijeellroepen all'orem de rechtspersoolllijkheid ij l'erl/"orz-efl. DejllridiJcbe Commissie is er zich 1'011 bel/'/lJt dot deze iflte,pre,,,he met I/mlle l/"eerhO/lden I/'ordt door notoriJ F. BOUCKtlf:RT (BoUCKtlf:RT. F. til VI'.RSTtlPPfiN.).. "EI/kele l'OOr de //o/mide I/rak/ijk belflllgrijke gtll()lgm Iwn de uitgestelde l'eru"l'/"I'illg 1'tII1 de recbtspersOO/llijkheid door l'I!IIII()OfSc/;appell", T Not" J996. p. 456), DejNridische Commissie deelt dit st(f}Ulpllllt echltr uiet. Vem'ljzend lUIM m"tike/ J843 I'tlll bet Bllrger/ijk \'(/etbotk, op bmi! 1I't/tm'tlll
IBR -
JMKvrR~!, ... (;
1998
lIIe// /liel kmi olllktlllle/l dat de l'fIllIOOIJChap d{l(l(llI'frkelijk bei/fUlI I'(I//a! de oprlc!JIÎlIg. ÎJ de J"ridÎJdJt COllllllÎu;e 1'11" oordtrI dlll de 1'f/IllOlm lk/feCl gemhtigd zijll 0111 (Ille II/fltllregtltll Ie lreffen illZtlke de orgmlislltie til bel beheer 1',111 dil OIll'trd«ld l'el"/lJogeli. til d(11 de 1'f!/11I00IJCbtlp (wgtllle/l kali IJtbbell dit jilllellOllfff/l op IOllur cOlltmeluelt ""Jis. ulfi 11{j(),..deer de I'echtJptrJoolilijkbe;d ij l'trIlTJ/"1.'f!/I. 111 dit kadtl· ÎJ deJllridiJclJe CO/llIIIÎJJÎe 1'(111 oordetl dm ti· getll 1'rI"JdJiI bes/tUil /tWtll de lI;ellll"t J;/IItI/;e ell de silllt/lie ZM!J die beJI(llId loor de 1I'f1 /'(/11 1995, W(II de I'el'kl"ijgillg dOOI" de /liel/u' opgel'ichu 1'f!III100nclJap beueft /'(/11 etll gotd dal /odJtbool'1 afll/ Uil mil de opriebterJ, ol/middellijk bij dt op"leb/ÎlIg 1'(111 de l'fIIllOO/Jdmp, Dil bt/tû"III;Urt/anl dat alle Iwrll'(fal'dm dit btp.IOM zijll 111 (/I'likel29qlltlur lY!rdel' lIIot/t1l u'Ol'dtlll/ageletfd, Ie IIY!/tll de formele I'OOI"W(WI"dtll 1'001' de 1'f/'II'tUlllijkillg 1'(/1/ de I'el'dehfillg til de s"bsl(1l11iide l'OOI'I/'(I",'de /'(/11 de detlbaarbtid /'(//1 de t't'J"/!.l'ijghlg, U'alJllW' de i"brtllg ÎlI l/(fllII',1 til de qlf(lJl-illbrtllg ill IIIjIlfICl't of llleerdm II/((/r «Ollomiscb 1IJt! lIIekaal' ill l'frb.llld JI'I(III.
\\'lalllleer de 'l'fIllIOOfSd)(//J eell gebeft 1'(111 beJtllllddeltll IIUHt l'Crkl'ijgtll, II'(/(/I'bij de drelb(lfll'beid ill I'/'(/(lg lulll ges/eM wordClI, lJ«ft deJIII'idÎJcbe COlIJllliu;e ill ber t'er/edm gtf)()nlreld dal lIJm daal' s/«hIJ HII ellkele I"f/T'irhlil/g /'(I/I ÎI/bl'tllg ill 11(11/11'(/ lIJotJt ill zltII, l/'a(1l"1.'(1/J de t'ergoedÎlIg btJI(I(11 /fit tIIff"ZijdJ (fmlde/tII '''''' de l'fIllIOOISdJtlp, til (l/ule/'Z.ijds /lil reil opleg ilJ geld. Dm opleg ilJ geld kllll /tm'dm beJchollll'll (ds teil bijzolldel' II()()/"tletl, toegekend (/(11/ de inbrelfgel's til kil/I bÎjdl"flgtll /01 de d(/adll'rl·kelijk.e l'trgotdillg t'tlll de inbrrllgen,"
•
I nkoop van eige n aand ele n
Een confralt"r legt de situatie voor waarbi j een N.V. ('en vordering heeft op een aandeelhouder en waarbij de vennomschap de aandelen van betrokkene wenst in ce kopen , teneinde de vordering te recLlIX":rcn:n. Dit is mogelijk krachtens artikel 52bis, § 2, 3° van de Vennoolschappenwet, voor zover de verrichting gebeurt in het kader van een beslag, De bedrijfsrevisor vraagt zich af wat er dan met deze aandelen moet gebeuren, De Juridische Commissie wijst erop dat in de werrelijke bepalingen een strikte procedure is voorgeschreven.
IB R -
J MRvrR~tA(;
1998
Zo is her noodzakelijk dat een onbeschikbare reserve wordt aangelegd, gelijk aan de waarde waarvoor de verk regen aandelen in de inventaris zijn ingesch reven (arti kel 52bis, § 3, laatste lid).
In voorliggend geval zou her aanleggen van een onbcschikbarc reserve onmogelijk zijn, aangezien de vennootschap re kampe n heeft mer overgedragen verliezen. Tenzij de vennomschap zou overgaan [Or een kapira:llvermindering om toch een onbeschikbare r(-serve te kunnen aanleggen. zal er gtoen andere oplossing zijn dan de aandelen te vernietigen (artikel 52hiJ. § 5).
De Jurid ische Commissie vestigt ten slotte nog de aandacht op her feit dar de niet-naleving van de bovenvermelde wertel ijke procedure aanleiding kan geven rot strafrt<:htdi jke sancties (anikel 206 van de Vennoorschappenwet) .
•
Beroepsgeheim (en aanzien van de BT\'(f-adminisrratie
Een bedrijfsrevisor richt zich [Ot her Instituut mei de vraag of een BTW-controleur het recht heeft om op basis van artikel 62, § 1 van het I3T\'V'-we rboek bepaa lde documenten of inlichtingen uit de revisomle werkdocumenten re eisen. De bClrokken bedrijfsrevisor werd door de I3T\'V'-control cur aangesp roken in het kader van zijn verslag over een inbreng in natura. Vooreerst breng t de Ju ridische Com missie in herinnering dat de bedrijfsrevisor in roepassing van artikel 458 van het Stl"'.lfwetboek gehouden is ror her beroepsgeheim . Indien hij de schriftelijke toestemming zou krijgen van zijn cliënt om bepaa lde vertrouwelijke documenten door te geven , zou hij kunnen overwegen om tóch in te gaan op het Vf'rzoek van de BT\XI-controleur. Hi j kan hiertoe echter nooit verplicht worden. De Juridische Commissie is dus van oordeel dat artikel 458 S. \XI. primtoerr op anikei 62, § 1 van her BTW-wet boek. In dir laatstgenoemde artikel wordt gesteld: "Eellieder is gthol/(/tti. op ieder I'erzotk I '(UI de lI",bw/rlrtI/ /"(IfI de adlllifliJ/mlit dit dt IxlllJ/i/lg Ol"" de lotget'otgdt /num/t o1/der /nUlr hel"Olgdlxid heeft. lIIol/(leIillg of Jchrifttlijk rille illlichlillgttl Ie l"trj(hafftll dit htm gtl'r(l(Igd urm/m. /tlle/ndt tlt j"üu heffillg /WII dt belllJlillg ill zijllttl /Joofdt of ill hoofde 1'011 derdtll Iltl/ega",,".
Ten slouf." vestigt de Commissie de aandacht op het feit dat de toepassing van artikel 458 S. W. uirel'J.ard betrekking moet hebben op gegevens die I'trll'OlII/'tlijk zijn .
•
Seleccie van een aa maJ bed e nk ingen van de Jurid ische Comm issie inzake de ui tbreid ing van dc ",itwaswelge"ing to t d e bedrijfs revisoren
De Juridische Commissie is Qvergegmln Wf ecn eerste bespreking van de roepassingsmodalireiren van de nieuwe wergeving. Algemeen is men het erover eens dat, ingeval van twijfel of een mf."lding aan dt' Cel \'oor Financii!le Informatieverwerking wel nodig is, df." bepa lingf."n ruim moeten geïmerprereerd worden. Het is beter te vroeg dan laattijdig een melding re doen. Ook wordt geoordeeld dar een nauw overleg ZOlt moeten wrstanJgebracht worden russen de Cel enerzijds en het hlstituut anderlijds, zodanig dat men bijvoorbeeld via omzendbrieven een dOClrine op hN vlak van de meldingen kan uitwerken. I II[ol'I/I(lIie meI belrekkillg lol bel cliënleel
Door de nieuwe wetgev ing ZOl! het InS[ ituUl ef."n systeem van "elient accepmnce form" moeten verplicht maken. De bec:lrijfs revisor moet sreeds OVf."r de nodige inlichtingen beschikken om trem de persoon die hem madpleegt. Een samenwerk ing met de notaris op dit vlak is aangewezen. Is cr twijfel of de cliënt wel voor eigen rekening handelt, dan moeten volgens artikel 5 van de wer alle redelijke maatregden genomen worden om informarit" te verkrijgen omtrent dt" ware identiteit van de personen voor wit"f rekening die cliënt handel t. Her Ix-grip "redelijke" maatregelen ZOl! erop wijzen dar het om een middelenverbinrenis, en niet zoz{'('r om een resltltaatsverbinrenis gaat. Het idenrificatiedocumenr moet in het bezit zijn van de bedrijfsrevisor van zodra mogelijk, en uiterli jk op her ogenblik dar hij zijn verslag aflevert of dac hij materiële werkzaamheden uitvoert. JIIle,."e OIgfllliJfll ie
De sensibilisering van de werknemt'rs en verte.genwoordi.gers van de be
II3R - J MK"' rR ~I.M.. 1998
l3 edQf!/de I'errichlillgell
De J uridische Commissie stdt vast dat de verrichtingen die als wirwasverricluingen moeten beschouwd worden, zeer vaag gedefinieerd zijn. In her kader van de beroepsuitoefening van de bedrijfsrevisoren zullen de bedoelde verriclHingen dan ook aanleiding geven tot een aantal inrerpretatiemoeilijkheden. Een verduidelijking inzake het toepassingsgebied dringt zich dan ook op. Een systeem vnn omzendbrieven, wals die bestaan bij de Commissie voor het Bank- en Financiewezen, zou dan ook moeten worden uitgewerkt door de Raad van het Instituut, in samenwerking met de Cel. Al eldillg
1'lI 1I
l'c/"J/I(!cd cIIJ
[n artikel 14bü van de wet is er sprake van een melding, wanneer de revisor feiten vastst(~lt waarvan hij weet dar ze verband houden met het witwassen van geld of die bewijsmateriaal voor her witwassen van gc.-ld kunnen vormen. De Juridische Commissie vestigt in dit verband de aandacht op volgende elemenren, onder meer rekening houdend met de revisorale benadering die wordr vooropgesteld in de conrroleaanbeveling inzake fraude en onwettige handelingen: I. I-Iet vermoeden van witwaspraktijken dur niet gesteund is op enige
vaststelling van feiten, kan geen aanleiding geven wr een melding. 2. Wanneer de revisor een feit vaststelt dat geen bewijsmateriaal kan vormen , moet geen melding gebeuren. Bijvoorbec.-ld, de vaststelling van een geldtransactie die niet gepaard gaar met een bewijs voor een inbreuk, moet niet gemeld worden. 3. De melding veronderstelt dat het vastgestelde feit verband houdt met één van de inbreuken die in artikel 3 van de wet worden opgesomd. Feiten die geen verband houden met één van de inbreuken moeren dus nier gemeld worden. Ingeval van twijfel omtrent het wedetrcrhrelijk karakter, zal er toch een melding moeten gebeuren, op voorwaarde dat her fe it voldoende precies is om bewijsmateriaal voor her witwassen van geld te kunnen vormen.
J UR - ) M RV I:Rbl.A(j 1998
B. J URIDI SC H E D IENST •
Vers laggev ing in het kad e r van d e o ntbinding e n vereffening van ee n coöpe ra ti eve vennoo tsc hap (oud regim e)
Een bedrijfsrevisor wordt gecomacteerd om het revisoraal verslag op te stellen in het kader van anikei I 78biI van de Venno()(schappenwer voor de o ntbinding van f't'n coöperatievt· vennootschap. I-Ie( blijh re gaan om een coöperatieve vennootschap die onderhands is opgericht vóór de nieuwe wergeving op de coöperatieve vennootschappen van 1991, en dir mer een kapitaal van 100.000 frank. Er zouden nooit enige activiteiten gevoerd zijn, noch een boekhoudi ng bijgehouden of een jaarrekening opgemaakt. Volgens de notaris moeten de btSlUurders de onrbindi ngsprocedure van artikel 178hil van de Vennootschappen wet volgen. De revisor vraast zich evenwel af of er eigenlijk wel een com roleverslag nodig is en richt zich tot het IBR.
In artikel I 78biJ van de Ven noorschappenwer wordt een spec ifieke procedure opgelegd voor de ontbinding van bepaa lde vcnnoofSchapsvormen. \'(Iat de coöperflt ieve vennootschappen berreft, is de procedu re enkel toepassel ijk ingeval her gaat om een coöperatieve vennootschap met beperkte iL1nsl>rakel i jk heid. De vraag moet dus gesteld worden in welke mate we in het voorgelegde geval al dan niet re maken hebben met een coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. Het feit dat her een coöperat ieve vennootschap van het oud regime betreft (opgericht voor 1991), die haar statuten niet het'ft aangepast aan de wer van 20 juli 1991, impliceert niet (1IllQlllfllisch dat het om een coöperatieve vennootschap met onbeperkte en hoofdelijke aansprakeli jkheid gaat(l). WR-Jaanmlag /993. p. 200; Kh . Brugge. 10 okrober 1996. R. \f/ .• 1996-'97. 92}. noot F. ME LIS. - De nict-unp;ossing \':ln de StatuIen van de CVBA alIll de wel \':lil 20 )uli 199 1 en het onbeJl'!'rkt aallspr:.kelijkheidssyndroon-; T.R. V.• 1997. 172. noot T . VER I-IOEST; t.L-A. DELVAUX . -ln socit\tk cOOJll'r:.tivö
(I) Zie hieromtr<'1lt onder meer:
IB I~ - J MRvrK~Li\t.
1998
Het is dus van belang na te gaan voor welke aansprakelijkheidsregeling geopteerd werd in de onderhandse oprichtingsakte. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen de twee volgende hypotheses: I. er is geen beperking van de aansprakelijkheid in de onderhandse akte opgenomen; 2. er is een beperking van de aansprakelijkheid in de onderhandse akte opgenomen. L. In de eerste hypothese (waarbij niets over de aansprakelijkheidsrege-
ling in de onderhandse akte is opgenomen) kan ervan uitgegaan worden dat de vennoten van de e.v. hoofdelijk en onbeperkt aansprakelijk zijn. Artikel 178bij van de Vennootschappenwer zal nier moeten worden gevolgd voor de ontbinding van de e.V. Evenmin als de oprichtingsakte en de wijziging van de staruten moer her besluit rot ontbinding van de betrokken vennootschap worden vastgesteld bij authentieke akte; een o1/derh(wds documem vo!sraat(2). De vereffening kan gebeuren overeenkomstig de artikelen 179 en volgende van de Vennootschappenwer. 2. De oplossing in de tweede hypothese is minder evident. De oprichters van de coöperatieve vennootschap hebben geopteerd voor een beperking van de aansprakelijkheid, maar de vennootschap voldoet niet aan de bepalingen van de Vennootschappenwec. Zo bijvoorbeeld heeft de coöperatieve vennootschap een ka pitaal van slechts 100.000 frank, terwijl artikel 147bis, § I Venn.W. een minimumkapiraal van 750.000 frank vooropsrelc. Luidens artikel 168 van de wet van 20 juli 1991 worden na de overgangsperiode (i.e. per I november 1993) de dwingende bepalingen van de Vennoorschappenwet (waaronder de voorschriften inzake het minimum kapitaal) op iedere c.v. van toepassing en dienen alle daarmee strijdige statutaire bepalingen voor niet-geschreven te worden gehouden . .. ./ .. quelles proteclions pour le5 tit:rs~ ... T.B.H., 1998. 588; OU FAUX. H .• "Société coopérative à responS
I13R -
jo\.tlRVERSLAG
1998
Sommige auteurs seellen dat, zol:mg het kapitaal niee is opgetrokken, de clausule die de aansprakelijkheid van de vennoeen beperkr, dan ook voor nier-geschreven diem re worden gehouden. Moet hieruit afgeleid worden dat de vennootschap niet langer beschouwd kan worden als een e. V. met beperkte aansprakdijkheid ? Deze gevolgtrekking lijkt iers te verrega•.'lIld, ~ngezien de aansprakdijkheidsbepe-rking op zich nier strijdig is mer de bepalingen van de nieuwe wer. Her is wel (onder meer) de onderkapitalisatie van de vennootschap die problemen srelt. Voor het ontoereikend minimumkapitalll zijn er echeer geëigende sancties. Zo ZOli iedere belanghebbende derde de ontbinding van de vennootschap kun nen vorderen, indien het ontoereikend kapitaal tot gevolg heefe dar de vennoorschap nier langer kan functioneren (artikel 168 van de wer van 20 juli 1991). Ook zou men zich kunnen afvragen of de bestuurders van de coöperatieve vennootschap die nier tijdig de algemene vergadering bijeenriepen om het kapir~l te verhogen, hiervoor niet aansprakelijk kunnen gesu:ld worden. Uit hetgeen voorafgaat, blijkt dat het in de twe«le hyporlu.-se toch mogelijk blijft dar de e.V. als een (weliswaar onregelmarige) coöperatieve vennootschap mer beperkee aansprakelijkheid wordr beschouwd. Voorzicht igheidshalve zou de procedure van areikel 178Ms van de Vennootschappenwet in dit geval toch moeten toegepasr worden .
•
Verzaking aan de vers laggevingspli c ht ingeva l van dodsw ij z iging
Een com missaris-revisor verneemt via de Bijlagen ror her Belgisch Sraatsblad dat bij zijn cliënt, een naamloze vennootschap, ('en statutenwijziging is doof!!evoerd, waarbij men onder meer is overgegaan rot een verlen!!ing V:LIl het boekjaar en de wijzi!!in!! van het doel van de vennootschap. Bij nazicht blijkt dat de algemene vergadering van de desbetreffende vennoo[schap heeft verzaakt aan de verslaggeving zoals bepaald in arrikel 70biJ van de Vennootschappenwer. De betrokken bed rijfsrevisor contacteert her Instituut en vraagt of dergelijke handelswijze aanvaardbaar is.
Artikel 70bi! van de Venno()[schappenwe{ schrijft een specifieke procedure voor die moet gevolgd worden indien een vennootschap wenSt over te gaan Wt de wijziging van haar maatschappelijk doel. Zo dient de raad van beSfllur de voorgestelde wijziging omstandig te verantwoorden in een verslag. Bij d!t verslag moet een staat van aeriva en passiva gevoegd worden die niet meer dan drie maanden voord ien is vastgesteld. De commissarisrevisor in func t ie dient over de staar afzonderlijk verslag uit te brengen. Verder gelden een aanral precieze regels inzake aanwezigheid en meerderheid ter algemene vergadering. Er kan herinnerd worden aan het feit dat enkel voorzien wordt in een conrrole van de boékhoud kundige staat, indien een commissaris-revisor 111 functie is. Is er geen commissaris-revisor in functie, dan hoeft men geen bedrijfsrevisor aan te stellen uitsluitend om deze controle uit te voeren. De commissaris-revisor lal zijn controlewerkzaamheden kunnen uitvoeren overeenkomsrig de principes van her beperkt nazicht (zie in dit verband de IB R-Conrroleaanbeveling van 5 januari 1993 inzake de uitvoering van een beperkt nazicht door de commissaris-revisor bij een russenr ijdse toestand, Vade/lle(1II1I /'(//1 de bedrijfsrevisor - plieb/tIl/u,. til colltl'o/monllel/ 1999, p. 504). I-leeft de algemene vergadering nu her rechr re verzaken aan het conrroleverslag over de boekhoudkundige sraar ingeval er wel een commissaris-revisor in functie is? Her anrwoord op deze vraag zal afhankelijk zijn van her feit of men de informatievoorschriften van artikel 70bi! van de Vennootschappenwer al dan niet beschouwt als zijnde van openbare orde. In de rechtsleer blijkt omtrent dit punt geen eensgezindheid re bestaan. Sommigen stellen dat de voorschriften slecllts een re latief dwingend karakter hebben en dat de nietigheid definitief kan gedekr worden indien alle venn()[('n op de algemene vergadering aanwezig zijn en ermee insremmen om van artikel 70bi! afstand te doen. Deze stelling lijkt moeilijk aanvaardbaar. De versla!:seving van de raad van bestuur en van de commissaris-revisor is noodzakelijk opdar de algemene vergadering zich met kennis van zaken over de voorgestelde doelswijziging zou kunnen uitspreken. De kennisgeving van die verslagen wordt overigens zeer expliciel in het artikel 70bis geregeld (vermelding in de agenda, toevoeging aan de oproepingsbrief van de aandeelhouders op naam, ... ).
II3R - J M.KV!R~I.A( ;
1998
De verslaggevingsvereisten moeten worden nageleefd, en dir op straffe van nietigheid van de beslissing van de algemene vergadering.{l) In 1993 heeft de wetgever trouwens zelf her belang van de verslaggeving van (onder m(-ér) artikel 70bis UItdrukkelijk onderkend. Zo is in artikel 190bis, § I, 5 0 van de Vennootschappenwet bepaald dat de nietigheid van het besluit van de algemene vergadering kan gevorderd worden, wanneer her besluit van de vergadering betrekking heeft op een doelswijziging terwijl de voorgeschreven verslagen ontbraken. Tenzij wanneer de wetgever zelf een vrijstelling van de verslaggevingsplicht mogelij k zou mahn, zoals dit is gebeurd ingeval van een doeIswijziging bij een fusie of een splitsing (zie artikelen 174/8 en 174/36, § 1 van de Vennoorschappemvet), kan dus geen afstand gedaan worden van de verslaggeving bij een doelswijzig ing. In het voorgelegde geval zal de commissaris-revisor met deze overtreding van de VennoorschapP{'nwer rekening moeten houden bij zijn controleverslag over de jaarrekening aan de jaarlij kse algemene vergadering. Dit pum zal aan bod komen in het tweede deel van zijn conrroleverslag (zie paragraaf 3. 13 en volgende van de algemene conrrolenormen) .
•
Halfjaarl ij kse s taten ingeval geen com missaris-revisor is benoemd
Krachtens artikel 64sfXie.r, § I, voorlaatste lid van de Vennootschappenwet , dienen de bestuurders tenminste halPjaarlijks een boekhoudkundige staat op re stellen, die ze aan de commissaris-revisor moeten overmaken. Weegt deze plicht enkel op de ondernemingen die een commissaris-revisor hebben aangesteld?
Noch in de voorbereidende werkzaamheden van de wer, noch in de doctrine blijkt deze vraag expliciet aan bod re zijn gekomen. Op basis van een letterlij ke incerprerarie van de wettekst, zou kunnen gesteld worden dat deze verplichting enkel voorkomt in de bepalingen die verband houden met de func t ie van commissaris-revisor en als dusdanig ( I) Zie Kh . Brussel, II september 1981, R.P.S., 1981. p. 300.
IBR - J IlAIIVH.'I..i\G
199R
enkel weegt op vennootschappen die (al dan niet verpl icht) een commissari s-revisor in funnie hebben. Het is logisch dat de commissaris-revisor toeziet op de naleving van deze bepaling. J uridisch zou echter een andere benadering kunnen ,gevolgd worden. In vennootschappen die ,geen commissaris-revisor hebben aan,gesteld, bepaalt artikel 64, § 2, tweede lid van de Vennoorschappenwer dat ieder vennoor individueel de ondc.-rzoeks- en comrolebevoegdheden van een commissaris heeft. Dit impliceert dat een vennoot die gebruik wenst te maken van zijn conrrolebevoegdheden, het bestuursorgaan zou kunnen verloeken om hem halfjaarlijkse cijfers over te maken. Indien dergelijk verzoek niet wordt geformuleerd, zou her bestuursorgaan van een onderneming zonder commiss:lris-revisor echter niet moeten overgaan rot het opstellen van een halfjaarlijkse staat .
•
Vordering tot betaling van honoraria en voorlegging van de werkdossiers
Een commiss..1 ris-revisor dagvaardt een di~11[ omwille van niet-betaling van her ereloon voor zijn mandaar. De cliëm beweert echter dar er geen prest:J[ies zouden geleverd zi jn. De raadsman van de revisor wenst aan de rechtbank de volledige auditdossiers voor te leggen teneinde die bewering te ontkrachten. Is dit moge lijk ?
Yoomleer in te gaan op de vraag of het beroepsgeheim hierdoor in her gedrang kan komen, kan er gewezen worden op het feit dat bij de aanstelling van een commiss..1fis-revisor door de algemene vergadering. de bezoldiging wordr vasrgelegd en dar er mag vanuit gegaan worden dar de commissaris-revisor zijn conrroleopdrachr uitvoert overeenkomstig de weHelijke en professionele voorschriften. Het lijkr dan ook dar de commissarisrevisor niet het initiatief moer nemen om zijn uirgevoerde conrrolewerkznamheden aan re eonen, opdat hij de betaling van het hem verschuldigde ereloon lOu bekomen. Op her vlak van het beroepsgehe im kan geste ld worden dat in de werkdocumenten inderdaad een getrouwe weergave van de uitvoering van de opdracht kan verkregen worden en dar deze dossiers aan de becrokken
IB R -
jAAI<.VERS!.AG
199R
bedrijfsrevisor toebehoren. Men mag echeer niet uir het oog verliezen dar de werkdossiers onverm Ijdelijk verrrouwelijke gegevens bevanen waarvan de revisor, omwille of naar aanleiding van de uitoefening van zijn beroep, kennis heeft gekregen. De wettelijke bepalingen inzake het beroepsgeheim, met name [mikeI 458 van het Strafwetboek en artikel 27, 2 cle lid van de wer van 22 juli 1953 houdende oprichting van het lBR , omvatten een aantal expliciete uitzonderingen op her beroepsgeheim. De spomane overlegging van de werkdocumemen door de bedrijfsrevisor aan de reclltbank in het kader van een vordering tot betaling van honoraria, vair evenwel nier onder de wettelijk bepaalde uitzonderingen. Sommigen oordelen dar de revisor [Och het recht zou hebben om de nod ige bestanddelen aan te voeren die de gegrondheid van zijn vordering moeten ondersreunen. Zoals terechr door Prof. A. FRANCHIMON1" gesteld (zie ·· Het beroepsgeheim van de bedrijfsrevisor··, B. C.N.A.!?, 1986/2, p. 35-36) verdient het wel aanbeveling dar hij van een grore omzichtigheid ZOl! blijk geven en dat hij alleen maar die zakcn ZOl! openbaren die voor de verdediging van zijn rec!uen strike noodzakelijk zijn .
•
Co llege va n comm issar isse n-revisore n
In een f.1milia[e vennootschap wenst men in de loop van her m:lndaae van de commissaris-revisor in functie over te gaan rot de aanstelling van een tweede commissaris. De commissaris in func tie stelr zich vragen of hij hiermee akkoord dient te gaan en hoe de vergoeding moer geregeld worden.
Er kan verwezen worden n:lar artikel 64, § I, derde lid van de Vennoorschappenwet waar uitdrukkelijk gesteld wordt dae hee de tl/gemene l'flgaderÎ/Jg is die her aaneal commissarissen bepaa[c. Van de in fun([ Îe zijnde commissaris-revisor wordt niet verwacht dat hij voorafgaandelijk zijn akkoord geeft in wrband mer de benoeming van de tweede commissaris-revisor. Wat het ereloon bNrefc, mag de aanstelling van een tweede confrater in principe geen invloed hebben op het ereloon van de commissaris-revisor in functie. Dit bedrag kan immers in de [001' van het mandaat niet worden
I I3R - ) M RVf R'I.A(, 1998
gewijzigd dan met instemming van de parrijen, die wil zeggen, enerzi jds de commissaris-revisor en anderzijds de algemene vergadering. Komen de beide commissarissen-revisoren tor een taakverdeling binnen het college, dan kunnen zij desgevallend een akkoord bereiken omtrent her ereloon .
IV. SECTORALE COMMISSIES 1. Control e van d e zie kenrond sen
2. Control e van de ve rzekeringsond e rnem ingen 3. Politie k e partijen
4 . Hogescho len in de Vlaamse Gemeen schap S. Controle van dc N GO's
I. CONTROLE VAN DE Z IEKENFON DSEN
Voorzimr: df.' heer B. CAI.I.ENS Lede//:
mevrouw R. VA N MA El E; de heren J. P. LAElILLE en
J.
P. D EMEESTER,
V. D E \'Q ULF,
V ERH AEGli N
PlaalSl'en 'flngwde Itt/eu: de heren P. ANCIAUX, B. THIiUNISSEN en \VI. VAN AERDF.
In de loop van het jaar heeft de Commissie haar werkzaamheden
VOOrt-
gezet met betrekking rot de tenuitvoerlegging van de drie opdrachc(>ll, waarover de erkende commissarissen een bijzonder verslag moeten uitbrengen aan de Concrolediensr der Ziekenfondsen: chronologie van de derde-bemlers; terugvordering van onrechtmatige bend ingen en subrogatie; bi jzondcrc rerugberal ingsmodaliteiren. De Raad heeft toestemming gegeven om de technische nora's te verspreiden die aan de dOOf de Comroledienst der Ziekenfondsen erkende confraters werden toegewnden. Deze technische nota·s zijn opgenomen onder bijlage 6 van onderhavig verslag.
lB R -
) AAKVf KSI.A( ,
1998
De Commissie plaatste op haar agenda de uitwerking van een g lobaal controleprogramma betreffende de administ ratiekosten, de verpliclHe verzekering en de vrije verzekering van de ziekenfondsen, de verpliclHe verzekering en de vrije verzekering van de Landsbonden. Het is de bedoeling een Vademecum aan re maken voor de controle van die instellingen met: de verordenende teksten; de circulaires van de Controlediensr der Ziekenfondsen; een werkprogramma; voorbeelden van certificeringsverslagen; aanbevelingen betreffende de bijzondere controleopdrachten.
De Commissie heeft zich verder ook gebogen over een voorontwerp van rondschrijven betreffende de interne audit bij de verzekeringsi nstellingen die door de technische groep werd overgemaakt.
2. CONTROLE VAN DE VERZEKERINGSONDERNEM INGEN Voorzjtter:
de heer R. VANDER $TlnIELE mevrouw I. BOETS de heren R. ADRIAENSSENS, L. CARIS, LANGE
Olldl'/"I'QOrzitter:
Let/tIJ:
J.
FOSSION, G. HOF en M.
In het eerSte deel van dit verslaB wordt toelichting verstrekt omtrent de werkzaamheden van de Commissie "Verzekeringen" met het oog op de voorbereiding van de adviezen van de Raad betreffende twee aangelegenheden: de wijziging van het erkenningsreglement; het ontwerp van mt-dcdding Villl de Controlcxlienst mct betrekking tot de interne controle. Verder heeft de Commissie zich ook gebogen over de toepassmg van arrih·[ 26, § 4 van de wet en onder meer over de verenigbaarheid russen de functies van bijzonder commissaris en erkend commissaris. Volgens de Commissie moer de bijzonder commissaris geen beheersdaden stellen,
I13R -
J AAR\'L R ~LA(;
1998
maar onder her toezicht van de Conuolediensr een functie van prevemieve controle uitoefenen. H et zou dan ook voor een erkend commissaris toegelaten moeten zijn om die functie uit te oefenen, op voorwaarde dat hij dit niet zou doen in de vennootschap waar hij een controleolxlracht uitvoerr. En [en slotte heeft de Commissie nagegaan welke de gevolgen zijn van de bt-Iangrijke daling van de interesrvoeten voor de activiteit van de verzekeringspercentages. Deze evolUtie levert een aantal risico's voor de verzekeringsacriviteit op en de erkend commissaris moet hieraan aandacht besteden, onder meer door na te gaan of het reservebeleid voldoende in detail in de flnanc iHe staten worde weergegeven.
3. POLITIEKE PARTIJEN CoOidillalie IWII de lI'trkW(I/JIbedm: de heer H. VAN IM PE Leden I 'ml de COII/wissie: alle confraters die een mandaat uitoefenen in de politieke partijen, worden uitgenodigd om deel te nemen aan de werkzaamheden van deze Commissie. De confraters die in deze sector optreden, worden regelmacig uitgenodigd op coördinatievergaderingen om een aantal problemen te bespreken die de uitvoering van hun opdrachten meebrengt. In h("( begin van het jaar, werden de werkzaamheden voortgezet in verband met het nieuwe schema voor de geconsolideerde jaarrekening die opgelegd zou worden in het kader van de wijziging van de wet van 4 juli 1989 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven, de financiering en de open boekhouding van de poli tieke partijen. Vermits de nieuwe wet op 19 november 1998 (Belgisch St«atsblad, 10 december 1998) werd uitgevaardigd, zullen voorstellen begin 1999 aan de Parlementaire Controlecommissie worden overgezonden. Ook zijn de voorbC'reidende werken met betrekking tot de Wl)Zlglllg van de wet aan bod gekomen. De problemen in verband met de omschrijving van de functie komen in her eerste deel van die Verslag van de Raad aan bod.
"
4 . HOGESCH O LEN IN DE VLAAMSE GEMEENSC H AP VOfn-zitter 1'111/ tie pleNaire lI'trkgroep: de heer H . VAN IMPE
Let/til
/'{lil
de pltr/aire werkgroep: alle confraters die (>én opdmchr uitoefenen in de hogescholen van de Vlaamse Gemeenschap, worden uitgenodigd om deel re nemen aan de Werkz.1amheden van de werkgroep; worden eveneens uitgenodigd de regeringscommissarissen voor de hogescholen.
CoiJirIÎII(/Iil' l'tlll iIIbll'trkgrotp I "B~kho,ltlkll"digt tlJptcltJI";
de heer G. VAN DE VELJ)f. Coiirdill(llie "1111 JIIbll'Wkgrotp 2 "Colltroleprogralllllla "; de heer \XI. VAN Dil \VI AJ.J.E
CoiJi'tlillal;e de heer
•
J.
/'(11/
JIIbll'tl'kgl'OfP
3 "CoJ/lrolel'ers/ng";
VERHAJ:G EN
P lena ire we rkg roep
In het afgelopen jaar h(>{:(r de werk,g roep kennis genomen van een nieuwe reeks van boek houdkundi,gc adviezen, die zijn voorbereid door de subwerkgrocp I "BO('khoudkundise aspecten". Deze adviezen hebben betrekking op de boekhoudkundise verwerkins van de uinredinssreSelins "terbeschikkingstelling 55+", de vaststelling van de verhouding loonkostl werkingsuitkeri ng (80/20-regel) en de boekhoudkundige aspecten van de voor.tieningen voor grote hersrellings- en onderhoudswerken. Deze documenren, die zijn uitgewerkt in nauw overleg met de regeringscommissarissen en een aamal financÎ<.-e1 verantwoordelijken van de hogescholen, zijn overgemaah aan het Departement Onderwijs van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, dar de adviezen op zijn beurt doorstuun naar aJle hogescholen via de Nieuwsbrieven van het Depanemenr Onderwijs.
Verder heeft de werkgroep vastgesteld dar in het Bc/güe/) St(l(ltsblad van 12 juni 1998 her besluit van de Vlaamse regering van 10 maart 1998 houdende vasrlegging van de voorschriften voor her opstellen van het jaarverslag van de hogesc holen in de Vlaamse Gemeenschap is verschenen. I-licrover werd het Instituut reeds eerder om advies verzocht (zie IBR J aarverslag 1997, p. 154). In artikel 13, § 1 van voornoemd beslu it wordt
geste-Id dat her hogeschoolbesruur vóór 30 april de jaarrekening en het jaarverslag van de hogeschool opstelr en deze documenten overhandigt aan de bedrijfsrevisor, die binnen twee weken zijn eigen verslag aan het hogeschoolbesruur overhandigt. Ten slotte volgt de werkgroep nauwgezet de evolurie op die zich momemeel voordoet in de onderwijssector binnen de Vlaamse Gemeenschap (gemeenschapsonderwijs, secundair onderwijs, ... ), meer in het bijwnder wat een evenruele invoering van een controle op de boekhouding als gevolg van het verlenen van financiële autonomie betreft .
• Sub werkgroep I «Boekhoudkundige aspecten » [n de schoot van de subwerkgroep 1 ··Boekhoudkundige aspecten·· zijn in 1998 verder besprekingen gevoerd omffell[ de ratio-analyse, met her oog op het uitwerken van een aamal voor de hogeschoolsecror relevanre ratio's. Verwacht wordt dat in 1999 de ratio-analyse tot een concreet advies aanleiding zal geven. Daarnaast heeft de suhwerkgroep een diepgaand onderzoek aangevat om trent de ontwikkeling van een analytische boekhouding en kosrprijssysremen binnen de hogescholen. Aan de hand van een vragenlijst gericht naar elk van de hogescholen, is her vooreerst de bedoeling na re gaan hoe ver de hogescholen sraan op het vlak van analytisch boekhouden, kostprijsinformarie en managememrapponering en welke hun objectieven en verwachtingen terzake zijn. In een volgende fase kan worden overwogen om bepaalde aanbevelingen naar de sector toe te formuleren. De cOntacten russen de bedrijfsrev isoren, de regeringscommissarissen en de hogescholen via hun financieel verannvoordelijken verliepen in dat verband voortreffelijk.
• Sub werkgroepen 2 e n 3 «Controle programma » e n «Controlevers lag » De subwerkg roepen 2 en 3 hebben begin 1998 een eerste versie van de "G ids voor de revisorale controle en verslaggeving voor de Vlaamse Hogescholen" afgerond. Dit document is overgemaakt aan de bedrijfsrevisoren van de plenaire werkgroep. Op basis van de concrete ervaringen bij her gebruik van deze conrrolegids zullen wellicht in 1999 een aantal aanpassingen en verfijOlngen aan het document worden aangebracht.
l BR -
JMRV[R ~I.M,
1998
5. CONT ROLE VAN DE NGO 'S Voorzitter: de heer A. CLYIIQUW L.et/tII: mevrouw eh. j oos, de heren $. BAlCAEN. A. D EscHAMPS, M. D E W OLF e n J. MAS
CIIAERELS,
A.
Zoals gesteld in hel Jaarverslag 1997 had de Raad opnieuw de werkg roep "Controle van de NGO's" So1mengestcld na de pu bli catie in hel Belg isch Staatsblad van 27 augusrus 1997 van het koninklijk besl uit van 18 juli 1997 betrdTende de erkenning en de subsidiëri ng van nier-gouvernementele ontwi kkelingsorganisaties (NGO's) en het ministerieel uitvoeringsbesluit van 18 september 1997 in het Belgisch Staatsblad van 10 oktober 1997, die de vroegere koninklijke besluiten en ministeriël e uitvoeri ng besluiten vanaf 31 december 1997 vervinSen.
De boekholfding
/ '(1/1
de NG O'J
Opdat de NGO's zouden kun nen komen tot meer vergelijkh3re en transp3rame boekhoudingen, zools gewenst door het koninklijk beslu it V3n 18 juli 1997, h3d he[ IBR a.1n het Algemeen Bestuur van de Ontwikkel ingssamenwe rking voorgesteld om de minimumindeling van het algemeen rekeningeostelsel, zoals vasrgcsn:ld bij koninklijk besluit van 12 september 1983, aan te passen aun de reuliteit van de NGO's. Dit mondde uit in een nota " Boekhouding van de NGO's", die in de eerste plaats bedoeld is als een handreiking naar de NGO's toe. Hierin wordt een a.1npassing voorgesteld van de mi nim umindcling van het algemeen rekeningstelsel a3n de NGO-omgeving, aangevu ld mee een com mentaar bij die rekeningen die speci fi ek zijn voor de NGO's. Daarnaase werden tevens algemene beschouwingen opgenomen inzake de lx>ekhoud ing van de NGO's en een aanpassing van de schema's van balans en resuhatenrekening, die gepublicet:rd werden in bijlage bij her koninklijk besluit van 8 okrober 1976 met betrekking rot de jaarrekening van de ondernemingen, aan hun specifieke activiteiten. Dit documem werd in oktober 1998 overgemaakt aan het Staatssecretariaat voor Omwikkêli ngs5.1menwerking en her Algemeen Bestuur van de OnrwikkelingsS3menwerking, alsook aan de NGO-feder:nil'S met de vraag het re willen verspreiden onder hun leden .
IB R - JAARV[R~LA(;
1998
COII'role /'(/11 bel fillallcieel/'erslllg ,/tmr tie betlrijjsrel'ÎJor Vervolgens werd ook her Memorandum herwerkt dat her [SR in 1993 uirbracht met berrekking ror de rontrole van de NGO's, dir rekening houdend met de bepalingen van het koninklijk besluit van 18 juli 1997 betreffende de erkenning en subsidiëring van niet-gouvernementele Ollfwikkelingsorganisaties en hun federaties, alsook met her ministerieel uitvoeringsbesluit van 1 I september 1997 en het recentere ministerieel uitvoeringsbeshm van 25 september 1998, dat van toepassing is op de ncrieplannen ingediend door de NGO's vanaf 29 september 1998. Dir laatste document dat eveneens aan alle bet rokken pnrrijen in december 1998 werd overgemaakt, gaar onder meer in op her wettelijk kader van de opdrachr, de aanstelling van de bedrijfsrevisor, de administra tieve organisatie en de interne comrole van de NGO's. de boekhouding en her financieel verslag van de NGO's, op zijn controleverslag en op de draagw ijdte van zijn verklaring. In bijlage aan dit document worden tevens een voorbeeld van opdrachtbrief, alsook een voorbeeld van verslag met goedkeurende verklaring en verklaring over de jaarrekening met voorbehoud opgenomen. Beide teksten zijn beschikbaar op de homepnges van het IBR op de websi re tI(CO/(Ilftlllcy.be.
V EXTERNE BETREKKINGEN A.
Intcrlns tiw[cncoördinariccom iré I.
B.
lnSl;tUllOlwl" .((civi le't"n
In[(!rnationaJe betrekkingen I.
ImtonllS1Jlmcncommissu, voor inlcrnalionalo: belrckk,n,!!<:n
2.
(mtorn:niOllal !'<,der:J.lion or Açcoum:lI1[~ (IFAC)
).
r I1c("rnationa l Account ing
S[~n
(omm;l[e ... (IASe)
I.
Fédéral ion dl'S Experts Complabks Euroj't;'"ns (rE E)
5.
FlXléra! ion Intnn;ttion .. lo: Jes Experts Compmbles Fr:m(ophOlWs (I'ID EI')
6.
Bl'lgi'iCh-Ntderlandst gl"spr,-ksgrocp
A.INTERINSTITUTENCOORDINATIECOMITE De coördinatie russen het Instituut der Accountants en het Instituut der Bedrijfsrevisoren is in de loop van het jaar georganiseerd d oor de voorzitters en ondcrvoorl.itters van elk van beide Insrituten.
I. INSTITUTI ONELE ACT I VITEITEN In de loop van het jaar hebben beide instellingen nauwe contuC[cn onder-
houden, eneti:ijds voor het bespreken en behandelen van dossiers van ~emeenschappelijk
belang op nationaal niveau en, anderzijds, voor de coördinatie van hun werkzaamheden in de internationale context. In het eerste deel van onderhav ig versla~, maakt de Raad gewag van het wetsontwerp betreffende de erkenning van de titel van beJasrin~consu Jent in de schoot van het Instituut der Accountants en van erkend fiscalist in de schoor van het Beroepsinstituut van Boekhouders.
rUR -
)AIIRVI R:>I..... (,
1991-1
Verder is de Raad ook nog russengekomen bij de parlemcntscommissies in de contex r van her wetsontwerp betreffende de redHcrlijke inrichring in fiscale zaken, om de stellingen re ondersreunen die rer zake door het [nst ituut der A CCOltnranrS worden verded igd. Er moet in herinnering worden gebracht dar beide Instituten in drie ui terst belangrijke domeinen hebben samengewerkt: Hl'[ uitwerken van een promoriesofrware voor de euro, die bij het begin van het jaar werd toegezonden aan alle leden van her Instiwm na een plechtige voorstelling tijdens een academische zitting op 13 februari 1998. De software is in de loop van het jaar aangepaSt, in functie van de beschikbaarheid van nieuwe informatie. Begin 1999 komt er t'l'n bijgewerkte versie. EIl'ktronische communicatil': bl'idl' Instituten hebben een gemeenschappelijke website opgericht ondl'r de benaming Imp:I/I'/I'/I,(/((OII1lfflllry.be. Dit bevoorrecht comm unicatiem iddel worde gezamenlijk door beide Instituten beheerd, Belang ri jke nieuw igheden zijn gedurende het jaar ingevoegd om de :kcrualitei t ervan te verzekeren. En ten slotte werken beide Insti tuten nauw samen in de voorbereiding van beroepsnormen voor de uitoefen ing van wettelij ke opdrachten die aan de leden van beide Instiruten kunnen worden coevertrouwd.
B. INTERNATIONALE BETREKKINGEN Het Incerinsc iwrencoördinatiemmi cé heeft zijn verantwoordelijkheden in internationale aangelegenheden toevertrouwd aan een Com missie die word t voorgezeten door de heer G. TIMMERMAN, vice-voorzitter van de Fldfrrlfiofl diJ Expem COlllpl(lbliJ Ellropk/IJ (FEE). I-Iet mandaat van de heer G. T IMMERMAN is versrreken op de algemene vergaderi ng van de FEE die op 16 december plaatsvond. Het Interinstitlltencoördi natiecomité wil hem
mR - j AAfWf R'!.t.(. 1998
heel bijzonder huldi,gen voor de uitzonderlijke diensten die hij het Belgische beroep heeft bewezen door het jarenlan,g te vene,genwoordigen in de schoor vun de FEE, Ook de Voorzitter van de FEE bracht hem hulde tijdens het diner dar de Belgische Instituten hebben aan,geboden aan de delegaties op de algemene vergadering van de bedoelde instelling. De Commissie voor internationale betrekkin,gen is onderverdeeld in twee werkgroepen die belasr zi jn, enerzIJds, met de studie van de problemen verbonden aan de imernationale bockhoudin,g in de schoot van het IASC en, anderzijds, met de studie van de institmionele, deontologische en technische problemen die behandeld worden door her IFAC en de FEE.
I. INTERINSTITUTENCOMMISSIE VOOR
INTERNAT IONALE BETREKKINGEN V(}()J7.jm/":
de heer G.
TIMMERMAN
VertegtllU'oordigers lBR bij de techllische lI"erkgrQ(!p: de heren). FUtTON, M. VAl':STEENVOORDE
en j, p,
VINCKE
Verregel/l1"(}()rdigm lDAC bij de techllische werkgroep: de heren ). M. ANSPAClI, J. MOEHI.lG en G. J Acons Verregell/l.'(}()rdigers IBR bij de werkgroep "boekhoudillg": de heren L. DISCRY, T h, VAN LoocKE
en K.M.
VAN OOSTVELDT
Verfegfllu"(}()rdigel"S IOAC bij de werkgroep "boekholldillg": mevrouw). LERMINIAUX, de heren F. MËAN en J. MOEHlIG Extem lid: mevrouw F. HElU3AY (CBF)
De Commissie voor internationale betrekkin,gen hedt als voornaamsre functie het coördineren van de activiteit van her ] nstirum in het kader van de beroepsorganisaties op Europees en wereldniveau, op dele,gatie van het Inrerinstifl!tencoÖrdinatiecomité. Zij verzekert de aanwezigheid van de Instifl!ten middels de aunwijzing van de verregenwoordi,gers vun ons land in de voornaamste commissies, wallr zulks mogelijk is, en waakt erover dat het Belgische standpunt correct wordt weergegeven in de verschill ende studies en aanbevc:lin,gen die die ins[ellingen openbaarmaken. De activiteiten van beide afdeli n,gen van de Commissie voor internationale betrekkingen worden belicht in onderstaande voorstelling van de werkzllamhedc:n van de internarionale beroepsor,ganisacies.
2. INTERNATIONAL FEDERATION OF ACCO UNTANTS (IFA C) De IlIIemtlliolla/ FedemliOll of / \((0I1Il!(1!I!J (I FAC) is de wt:rddor~anisatie van het beroep. H aar opdraclu bestaat erin het beroep re ontwikkelt'n en te versterken om her zo in scaat rc stellen kwalitatief hoogstaande diensten (en gunste van her mmHsclmppelijk verkeer tC verstrekken.
De- aansluiting bij her IFAC opent voor de leden de mogelijkheid: zich ervan re vergewissen d:lr de beroepsnormen zich op een internationaal aanvaard niveau bevinden; de normen vase te lCS8cn voor een hoogwaardige vorming, om her hoofd re kunnen bieden aan de uitdagingen voor her beroep en om diens maatschappelijke vcr.lnrwoordelijkheden re kunnen opnemen; de eigen leden de nodige omkadering aan te reiken om met succes op tC treden in de economische omgeving; hen correct in te lichten omtrent de recentste inrernation
•
De we rk zaamhed e n van he t internationaal comité voor a udimo rmen OAPC)
Her Ifllt,."aliollal AI/diljl/f, J'm(/l(tJ COllllllillte heefr her Instituut in de loop van her voorbije jaar verschillende normen en ontwerp-normen toegezonden. W ij vermelden in het bijzonder:
De i I/!ernal iOl/ale (lIIdirl/orllleJ/: - The Implic[\t ion for Management and Audirors of the Year 2000 Issue; De l'OOI'J!ellm I'oor ;lIfer11t1I;01/tde tllldiWomletl: Communicarion wilh those charged wieh governance; Enemal Confirmarions. Verder worden volgende thema's nog in de schoor van her Comité besproken: Herziening van de norm ISA 570 "Coing rOl/rem"; Herziening van de norm ISA 240 "Fr{/{u/ (/ful Enor"; Herziening van de norm ISA 401 "lllfomlt1lioll TedJ/lology"; Voorbereiding van een ni(-uwe aanb(-vel ing "Tbe Speáa/ Cr)llJ/deml;om ill Ibe Afld;r ofSlI/tllI EIllt/llJ"/se.r ·'. België is nier rechrstreeks in dit Comi té vertegenwoordigd. Wij vermelden dat de Commissie controlenormcn van hcr Instituur zich in belangrijke mate he(-ft laten leiden door het ontwerp van aanb<.·veling !!l verband met het jaar 2000 bij de voorbereiding van de redlllische nota die in september 1998 a.11l de leden van het Ins{iwU[ werd t~gestLlLlrd .
• Co m ité Op le id ing Het Instituut is als lid ben~md van her IrAC-Comité Opleiding voor de jaren 1998 en 1999. In de schoor van her comité wordt het Instiruut verte,genwoordi,gd door confrater Roland P AEMELEJRE, hoo,gleraar aan de Universiteit Gem. Professor J. ANTOJN J; vertegenwoordigt er het IOAe. In de loop van het jaar vergaderde her Comité rweemaal. Her heeft de I(-den van her IFAC verschillende belangrijke stukken ter bespreking toegestuurd:
Comjlelence-bmed (l/'Prour!Jes 10 Ibe professiollal prep((/"(ft;oll of ((({Ol/mdll!!: PmCI/ca/ t'xperienre: 1\/1
Adrisory 0/1 EX(IIII;lItlrioll Adlll;IlÎJfntlioll,
I-Iet Comité werkt verder op het domein van de informatica (-n beStLtde(-f( enerzijds de nal(-ving door de leden van richtlijn lEG 9 (Internation;IJ Education Gllideline) met betrekking tot de vorming van d" accountantS en, anderzijds, de impact van de informatÎ"rechnologieën op de vor-
mingsmethodologie. Ook volgt het Comité ffil."[ de grootste aandacht de werkzaam heden van de Verenigde Naties betreffende de vorming van de accountams in de ontwikkelingslanden .
• Comicé Ethie k Het Instituut der Bedrijfsrevisoren maakt deel uit van een gemeenschappelijke delegatie België-Nederland , die geleid wordt door de heer Paul P. BHIETS, bedrijfsrevisor. [n de loop van her jaar heeFt her Comiré Erhiek zich hoofdzakelijk ingelaten met de problematiek van de onafhankelijkheid. Recem werden in de Verenigde Staren een aamal voorstellen geformuk-erd bij de oprichring van de Illdepemlenu S/fllldfmis 13(}(ml, die gemeenschappe lijk werd ingeste ld door her accounrantsberoep en de SEC (Securiries Exchange Commission); ook de FEE heeft in het kader van haar bespreki ngen met de Europese Commissie voorstellen gedaan. In die con text oordeelde het Comité Ethiek van het IFAC dar het noodzakelijk was om de relevantie V:1I1 de regels inzake onaOlankeiijkheid in de "Code of Ethics" van de FMIrtll;OI/ aandachtig re besruderen. Volgende punten onder meer worden met bi jzondere aandacht bekeken: de audit van groepen; de rorati e van de commissarissen; het percentage van de honoraria dat van eenzelfde cliënr wordt ontvangen; andere dan auditdiensten aan een vennootschap waarvan men de rekeningen controleert; diensten privématig verstrekt aan et'n bestuurslid van een firma waarvan men de rekeningen controleert; her aanvaarden \'an een direcrielJOst na het bet!indigen van een auditmandaat; de persoonlijke en professionele relaties met een vennoorschap waarvan men de rekeningen controlet'rt of mer het management ervan; enz. Afllankelijk van de resultaren van deze interne raadpleging, zal her Comité zich uitspreken over de wenselijkheid om de regels van de ethische code [l" wi jzigen.
IIl R - JAAKvnl~I.A{.1998
•
Overige werkzaamheden van het IFAC
Er moer nog worden vermeld dat her IFAC ook in andere domeinen zeer acrief is, bijvoorbeeld op her vlak van "managemenr accounting" en de openbare sector. In de loop van her jaar heefe her comité openbare sector de IFAC-Ieden een reeks van rien studies toegestuurd berreffende de boekhouding en de jaarrekening van de openbare instellingen.
3. INTERNATIONAL ACCOUNTING STANDARDS COMMITTEE (IASCl Her IASe maakt internationale aanbevelingen bekend mer betrekking rot de boekhouding en de voorstelling van de jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening. Tot op heden heeft het IASC 38 normen uitgevaardigd die in tal van landen voor de uitwerking van de boekhoudkundige normen worden gebruikt. Momenteel onderzoeken verschillende studies de mogelijkheid om op internationaal niveau de boekhoudkundige normen te harmoniseren. Wij vestigen in het bijzonder de aandacht op het document van het IASe met als titel ··SIJllPillg IASC [or tbe jlltl/re", waarin de srr:negische opties worden uiteengezet die het IASC in het kader van zijn toekomstige omwikkeling (voor commentaar) voorstelt. Ook de SEC (Semrities Exrbange CUII/misst(ll/) heefr in okrober 1997 e!'n verslag bekendgemaakt ten behoeve van het Amerikaans Congres over de manier waarop de vordering van die internationale boekhoudharmonisatie bij haar overkomt. Op Europees niveau wordt de boekhoudharmonisatie eveneens onderzocht. In haar imerpretatieve mededeling beschrijft de Europese Commissie onder meer in welke mare de Europese ondernemingen een geconsolideerde jaarrekening kunnen opstellen die in overeenstemming is met de internationale boekhoud normen (lAS) of met de "Generall)' Arrepfed Arro/l11fillg Prillrtp/es" (GAAP). De Belgische r..·Iinister van Economie heefr een gelijkaardig standpunr ingenomen, dat bepaalde ondernemingen toelaat een afwijking re bekomen voor her opstellen van dit soort geconsolideerd!' jaarrekening.
Jl3R - ) AARVEIN.AC,
1998
Niellwe f ASC-lIormell
Her voornaamste doel op dir ogenblik van het IASC is de erkenning te bekomen van de internationale normen door de llltenwfiolla/ Orgall;stlfioll of Semrif;es COI/III/issiom (105CO) in het kader van de internationale beursnoteringen. Mer het oog daarop, heeft het IASC een belangrijke heniening van de bestaande normen op touw gezet, met de bedoeling de aan de ondernemingen opengelaten opties re beperken en aldus in belangrijke mare de internationale harmonisatie op het vlak van de fïnanciële verslaglegging te doen vorderen. In de loop van her jaar 1998 werden de definitieve teksren van vol-
gende normen definit ief goedgekeurd en aan de leden meegedeeld: • • • • • • •
• •
lAS-norm 17 "Leasing"; lAS-norm 19 "Employee bcnefirs' lAS-norm 16 "Properry, plant and equipment"; lAS-norm 22 "Business combinations"; lAS-norm 34 "Interim financial reporring"; lAS-norm 3S "Discontinuing operarions"; lAS-norm 36 "Impairmenr of :Issets"; lAS-normen 28 "Accouming for investments in associates" en lAS 31 "Financial reporring of imeresrs in joint venwres" werden aangepast naar aanleiding van de goedkeuring van deze lAS-norm 36 "[mpairmenr of assers"; lAS-norm 37 " Provisions, contingencies, liabilities and comingent assets"; lAS-norm 38 "Intangible assers".
In de loop van het jaar heeft her Instiwur een document ontvangen dac bctrekkin,g heeft op het ontwerp van normen inzake financ it!le instrumenten. Her ontwerp van norm gaf aanleiding [Or heel war controverses bij de leden van her IASe. Tijdens de jongste B(){ml van her IASC in december 1998, is de versie die voor definitieve goedkellfing werd voorgelegd, opnieuw verworpen. Zij zal vermoedelijk definitief in de loop van het jaar 1999 worden goedgekeurd. Her ontwerp van norm heeft voornamelijk op de kredietinstellingen bcrrekkin,g en werd op her niveau van de FMémlj01l des Experts (olllpfables ["ropûlls (FEE) behandeld. Confrarer Georges T IMMERMAN woonde de vergaderingen in de schoor van de FEE bij.
mR - J AAI(\'FR~LA(, 1991'1
4 . FEDERATION DES EXPERTS COMPTABLES EU ROPEENS (FEE) België wordr in de schoot van de fldémf;oll diJ ExperlS COIII/l/ab/IJ EIIIYJpéew vertegenwoordigd door: de Belgische delegatie in de Raad van de FM/ratio/I: de heer G. T IMMERMAN, bedrijfsrevisor, Vice-Voorzitter van de FEE en nationaal afgevaardigde en de heer J. M. ANSPACH, accountant. technisch adviseur; de venegenwoordigcrs in de verschillende werkgrot'pen, onder meer de heren bedrijfsrevisoren F. CAI.UWAERTS, P. FIVEZ. L RUYSEN. K. VAN OOSTVEWT, R. VI:RSTRA I' LEN, P. ANClAUX, evenals de directeur-generaal van het Insriruur, de heer I-I. OUVIEIl en de adjunct-directeur-generaal van her Insriruur, de heer M.J. DE SAMBLANX.
•
Reglementering van hel beroep
De FEE heeft de omwikkeling opgevol,gd van her Groellbotk dar door de Europese Commissie werd gepubliceerd betreffende de rol, de posirie en de aansprakelijkheid van de weuelijke rekeningcomroleur in de Europese Unie. In het eerste deel van dit verslag worden de initiatieven besproken die de Europese Commissie in dit domein heeft genomen. Die initiatieven steunen rech tstreeks op de werkzaamhed en die in de schoor van de FEE werden gevoerd. Na de studie rond het t hema \':10 het Groe1/botk die in 1996 werd uitgevoerd, heeft dl' FEE werkzaamheden opgestart in domeinen waarover de Europese Commissie bijkomende inlichtingen wenste in te zamelen, en inzonderheid betrdTende: •
de kwalite itscontro le
De srudie "Comil/lloll1 QII(dil)' Amlrtlllre·· werd in april 1998 bekendgemaakt. Het documem is een analyse van de initiatieven die de le
•
over de or~anisa(ie van de comrole. het onderzoekssysteem, de personen die met de comrole zijn belaSt en de verslagle~~in~smechan i smen. •
de beroepsnormen
In her Gromboele oordeelr de Europese Commissie dar het nodig is het van de II/terl/(/tiol/'" Stll/ul,mb 011 Allditillg (ISA's), die door her IlIternatiollal !lfI(/itillg PmClim COfln/Jime (IAPC) van het IFAC worden bckf."ndgemaakr, aan te moedi~en. De FEE is overgc~aan tot een diep~aand onderzoek onder de leden om te kunnen uitmaken in welke mate er in hun landen wezenlijke verschillen bestaan tussen de nationale audirnormen en de internationale normen. De FEE heeft deze gedetailleerde srudie in juni 1998 openooargemaakr. Ze omvat enerzi jds de bespreking van de nationale procedures voor de ~oedkcur in~ van de conrrolenormen en anderzijds een vergelijkende ~Hlalyse per hoofdsruk van de internarionale normen en de algemene overeenstemming tussen de nationale stelsels en de internationale normen. ~ebrllik
•
de onafhankelijkheid en objec tiviteit van d e wencl ijke rekeningcon trole ur
Sinds verschillende jaren al werkte de FEE aan de voorbereiding van (-en studie betreffende de onafhankel ijkheid van de wettelijke rekeningconrroleur. Ook die vraag komt in her Grombotk van de Europese Commissie ter sprake en wordt daar als een prioriteit voorgesteld. In juli 1998 heeft de FE E een document gepubliceerd met cen geheel van fundamentelf." principes die als richtsnoer voor het Europcf."s berOf.>p mOf."r dicnf."n. De onderliggende begrippen van deze belangrijke srudif." worden in het eerste ded van dit verslag overgf."nomen. Vervolgens besprf."ekt de studie de spec ifieke bedreigingen en de nodige verplichtingf."n wat betreft: de persoonlijke financiële banden of zakenrelaties russen de wettelijke comroleurs en hun cl iëmen; de uitoefening van een wczichts- of direcriefullctie in de schoot van een cl iënt-vennoolschap; de wettelijke comrole en de andere diensten bij dezelfde cliënt; de audithonoraria; het aanhouden van een mandaat gedurende een lan~e periode; de besma.nde of mogelijke mcningsverschillf."n tussen een wettelijk controleur en zijn cliëm; J13R -
j AARV[RSLM,
I 99H
her vragen van een rweede beoordeling rsecond opinion") bij andere werrelijke controleurs; de audirkamoren. De drie hogerverrnelde studies kunnen op de zetel van de FEE worden aangevraagd. De docurnenren werden voorgesteld door vertegenwoordigers van de FEE die zining hebben in her "Comité Accoumantscontrole" van de Europese Commissie dat de aspecren van de wt'nelijke controle op de rekeningen analyseert .
•
Fina nciële informa tie
De bezinning rond de vragen die verband houden met de financi~le informatie van de ondernemingen staat centraal in de poli tieke en technische activiteit van de FEE. De FEE n("Cmt deel aan de vergaderingen van her Boekhoudforum , die regelmarig door de Europese Commissie worden samengeroepen. Verder voen de FEE als beleid een systematisch onderloek van de omwerp-aanbevelingen van her 111lem rlt;olltll A «OIllIl;lIg SltllldardJ C OIIIIII;lfte OASC) en geeft daarop de nodige commentaar om re vermijden dat die normen te sterk zouden afwijken van de in de Europese Unie algemeen aanvaarde praktijk. De activiteiren op dit vlak waren in de loop van her jaar 1998 bijzonder belangrijk, ingevolge de wil van her IASC om de herziening van de inrernationaJe boekhoud normen af te ronden in her kader V:IO de besprekingen met de IQSCO.
•
Li beralise ring van het be roe p
Van bij haar oprichting heeft de FE E aanzienlijke werkzaamheden gewijd aan de voorbereiding van her vrij verkeer van de berocpsbcoefenaars in de Emopese Unie. \Xlii brengen in herinnering dat her beroep bedoeld is in twee richtlijnen betreffende de algemene regeling voor de erkenning van de diploma's; deze komen uitvoerig in het Verslag van de Raad van 1992 aan bod (zie ook Vademecum 1999, p. 94). Er blijven echter nog verschi llende problemen onopgelost die verband houden mer her inplanten van bijkantoren in een andere Staat van de Europese Unie, alsook de aspecten van de vrije dienstverstrekking.
IBH
- J .\A ~V E R~LA(,
1998
Die verschillende problemen zijn behandeld in een zeer volledig documem dar door de Raad van de FEE in december 1998 is goedgekeurd. Her documem legr her srandpunr van de FEE vast voor de onderhandelingen met de Europese Commissie in h«[ kadf"r van ecn mogelijke richtlijn berreffende sectorale liberalisering. I-Ier is eveneens een belangrijke stellingname in de context van de onderhandelingen op wereldvlak die binnen her kader van de Wereld handelsorganisatie (World Tmde Organisation WTO) worden gevoerd_
•
Ande re ac tivite ite n
Her is moeilijk om de talrijke andere acti·... iteiren van de FEE in een pa.'lr regels samen te varren. Wij brengen in herinnering dar de FEE in 1997 en 1998 bijzonder actief is geweesr op het vlak van de euro. Die inlichtingen die op Internet beschikbaar zijn, vormen één van de meest vollftlige doClimematiebronnen betreffende de activiteiten die rer zake in de lidsraten van de Europese Unie worden gevoerd. Verder moeten ook nog de werkzaamheden worden onderstreept die de FEE voert op het vlak van de fiscaliteit, de milieuboek houding, de openbare sector, de beheersboekhouding, de omwikkeling van het beroep in Oost-Europa enz .
•
Algem e ne verg ade ring van d e FEE
De algemene vergadering van de FEE vond op 16 december 1998 in Brussel plaats. De ambtstermijn van voorzitter David DARIIYSHIRE verStreek en de algemene vergadering stelde mevrouw H élène BON, die j~renlang nationaal verregenwoordigsrer voor Frankrijk was, als voorzitster aan. In de jaren 1999 en 2000 zal België in de Raad van de FEE venegenwoordigd worden door de heer Adolphe QUJNTELlER, accoumanr, nationa.'ll afgevaardigde en de heer Paul P. BEHEl'S, bedrijfsrevisor, technisch adviseur.
1I3 R - J .v.RvIR~I""(,
1998
;. FEDERATION INTERNAT IONALE DES EXPERTS COMPTABLES FRANCOPHONES (F IDEF) De Flt/fmliQl1 IlIltrtluliolldle du Expn-IJ Compltlblt! Frolicoph01ltJ is In 1981 opgericht. I-Ier is een regionale orJ,:anisarie die lid is van het IFAC en die beroepsorganisaties en waarnemers samenbrengt die afkomstig zijn uit België, Benin, Canada, Kameroen , Ivoorkust, Frankrijk, Gabon, Guinea , Libanon , Mad :tgaskar, Marokko. Mauritanië, Democ ratische Republiek Congo, Senegal, Syrië en Tunesië. In de loop van het jaar heeft de FIDEF zich voornamelijk over {wee
thema's gebogen: de harmonisatie van de Afrikaanse boek houdkundige stelsels in de lone frank ; de kwaliteitscontrole. Een semi narie rond dit thema vond in juli 1998 in Dakar plaats.
Ti jdens de Algemene Vergad ering in Nice op 24 september 1998, heeft de Fldém/;(iII de heer Ib ched FouRATI opnieuw als voorzitter verkozen. De heer Paul LURKIN zal ve rder het Instituut der Bftlrijfsrcvisorcn in de schoot van de F1DE F blijven veru:genwoordigen. DaarnaaSt het-ft dt'" Fldirn/ifm de kandidatuur goedgekeurd van Mali , dat aldus het twt'"eëmwimigste lid van de Fldirn/i(}I/ wordt.
6. BELGISCH-NEDERLANDSE GESPREKSGROEP Afvaardi.sing van het IB R: Ledm: de hert'"n L.H . Joos (delegatievoorziner tot 8 mei (998), H. VA N IMPI, (dele,gat ievoorzitter vanaf 8 mei 1998), R. ADRIAENSSENS,
R. SNIJ KERS MEE Nsn
(to t
8 mei 1998),
J.
VANDERIIOEGHT en E. VAN
De Beigisch.Nederlandse gespreksgroep vergaderde tweemaal in her voor· bi je jaar. Het voorzitterschap van de gespreksgroep werd door de heer A. H"RM· SEN (AA) op de vergadering van de maand okwber overgedrngen in handen van de heer ).\YI.A. V"N ERVEN van het (RA). Tijdens de vergaderingen van de gespreksgroep werden in het bijzon. der gegevens uitgewisseld met betrekking Wt her beroep in beide landen. Van Belgische zijde werd onder meer ingegaan op de evolutie in het ontwerp van wet betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen, het nieuwe conrroleverslag van de bedrijfsrevisor, de oversrapregeling lUssen beide beroepen, de IBR ·conrroleaanbeveling ten aanZÎen van fraude en onwettige handelingen, de meldingsplicht van de revisoren en accountan ts aan de Cel voor Financide Informatieverwerking in het kader van de wij· ziging van de witwaswer. Tevens werden ook de geuamenlijke werkuaam· heden belicht van het lOR en het IDAC terzake de omwerpnormen inzake de comrole van de toestand van een vennootschap met handelsvorm bij het aannemen van een andere redltSVorm en terzake her millenniumvraagslUk.
De Nederlandse delegatie wees erol) dat naar aanleiding van de behan· deling van het rapport Marktwerking, Deregulering en Wergevingskwali· reit (MDW) de Minisrer van Economische Zaken heeft aangegeven dar hij de in het mpl'0rr aanbevolen scheiding tussen comrole en advies niet zal volgen, tenzij de Europese ontwikkelingen dir zouden vereisen. VOOrtS kwam uit het debat naar voren dat de omvang vtln her domeinmonopolie niet te wijten is aan de accoumam, maar wel :t.1n de overheid. Ten sloue wil de Minister de in de accoumancywetgevi ng opgenomen bepaling vol· gen over de evaluatie van de wetgeving in 1999. Het NIVRA en de NOvAA hebben het nueris seacht zich te buigen Ovcr de toekomstige inrichting van het accounramsberoep in Nederland, wat uitmondde in een voorStel van integratie van de beroepen van resis· reraccountant (RA) en accounranHtdministrarieconsulenr (AA) rot één beroep, verenigd in één beroepsorganisatie. Dir voorstel werd door beide beroepsorganisaties voorselesd op een op 17 december 1998 gelij ktijdig gehouden buitengewone algemene ledenvergadering. Voorts werd ol' de vergadering van okrober ook bijzondere aandacht besteed aan her Nederlands minemlen aangifresystccm (M INAS), dar in
IUR -
J MII.Vfll.!>I....(;
1998
1998 werd in8evoerd voor de controle op de mesrboekhoudio8 van de vet'houderbedrijven. De accounranrsconrrole op de a.108ifre is voorlopi8 nog vrijwillig. I-Ier spreekt voor zich dar ook de aanpak van her millenniumvraagsruk eveneens heel war aandachr kreeg.
I13H -
jAAMVCRSLAG
1998
VI. COMMISSIE PERMANENTE VORMING
VOOl-;tlftr:
l1dm:
De heer H .). VAN IMPE M f"vrouw M .-L. Vf.RDUIOUT-jACQUES;
De heren M.J . CUTSEM, P. VAN
Senw(lris: De heer C.
D ~ SAMBLANX, IM P!;
en ). P.
\VI. G ROFFlLS,
J -el.
PITON, D . VAN
VI NCKE
j-I EN DIl ICK X
PERMANENTE VORMING VOOR DE BEDRIJFSREVISOR EN Z IJ N PROFESSIONELE MEDEWERKERS In 1998 heeft hé( Instituut een vollediS programma permanenre vorming ingericht voor de bedrijfsrevisoren en hun professionele medewerkers. H er programma is opgebouwd als volgt:
door de organisatie van specialisat ieseminaries wordt een updating en intensieve ui tdieping nagest reefd van thema's binnen de vakgebieden controle-her beroep, recht-fiscaliteit, accounrancy, financiën en informatica; door de organisarie van cycli wil het IBR een totaal pakket aanbieden waarbij alle seminaries een samenhang vcnonen die de deelnemers een globale en diepga.1nde kijk op d e geboden m:l.[erie verschafe voor de organisati e van p ra k t ijk seminaries wordt aan de hand van diverse casesflleboden bestem d voor la.arsrejaarsstilgiairs en jon}>e revisoren. In de praktijk is gebleken d ar revisoren mer m eerdere jaren ervari ng ook sterk in deze vorm van seminaries zijn geïnteresseerd; door d e organisat ie van studiedagen wil her IBR aan informatieoverdracht doen. De studiedagen zijn een ideaa l forum voor contacten mer andere professionelen. Ook in [998 werd dit prog ramma door de leden zeer positief olHhaald. Zowel het kwalitatief niveau als de dt't'Jname was uiterst bevredigend. In 1998 werden in [Omal 104 semina ries ingericht (ten opziclHe van [[ 8 in
I BI~
-
JMR\·IR\I.IIC ,
1998
1997) voor ongeveer 3.500 deelnemers (ten opzichte van :t 3.400 in 1997). Dit jaar werd de deelname - net als vorig jaar - aangemoedigd door een vormingskrediet, waarvan jonge revisoren konden gebruik maken. Deze jonge revisoren hebben dit vormingskredier aangewend voor een totaal bedrag van 3,3 MBE F. Bovendien hebben alle revisoren gebruik kunnen maken van 3 vormingscheques per revisor (van elk 4.000 BEF). Deze cheques zijn geldig tot eind 1999.
1996
1997
1998
74
liS
104
2.600
3.4 00
3.)00
Aantal se min aries t\a n( ~tl
decJncmc .·s
Graag willen we hierbij onze hartelijke dank betuigen aan de diverse sprekers die door hun inzet deze spt.'<:ialisatiedagen op een hoog kwalitatief niveau hebben gebracht. In onderstaande tabel vindt U de diverse behandelde onderwerpi.'n en de betreffende sprekers.
SPECIALISATIESEMINARlES l. CONTROLE - HET BEROEP
Algemene controleaanpak
P. BOGAERT
Approche générale de la révision
P.
LELEU
Tbc case of rcthinking Internal Control
F.
AM!>E
P. VAN T RIER
llionrologie: étllde de cas
P. P. B EHI:TS H .OI.lVIER
De bedrijfsrevisor en de ondernemingsmad
J. GEYSEN P. VAN GEn
L.
113R -
J AARVI~~I.A( ~
1995
VAN HOYWEGH EN
Le reviseur et Ie conseil d'emreprise
P. CoMIIAlRE
M. F LAGOTIIIER
Commissaris inzake opschoning: één jaar praktijk
L.
DE DI:cKllR
Cl!.
VA N B UGGIlNIIOUT
JP. VI NCKIi
Le commiss:li re au sursis: I'expérience
d 'une année
G. D E R EYTERIi
A. SPIRlET JP. VINCKE
Inleiding tot het comroleproces van verzekeringsondernemingen
I.
B OETS
Initiation à la révision des enrreprises d'assurances
J.
FOSSION
Comroleaanpak van ziekenhuizen
P. Dnll;l;sTER L. VAN AKEN
Juridische, fiscale en sociale aspecten van non profit-organisaries
D. CoECKELBERGIl
Fraudedctectie door middel van steekproeven
P. PLAS
P. ERNST L. VAN STF.EN8ERGE I.
DE B ~ElI)l;
J
CilRIS11AIlNS
2. RECHT - FISCALITEIT
Witwassen van geld voorkomen: juridischP. Coox technische aspecren en revisomle ervaringen La prévemion du blanchimenr des capitaux:
O . MACQ
éléments juridico-techniques
De revisor en de vennootschapswetgeving: special topics Le reviseur er Ie droir des sociétés: aspects
J - P. K OEVOETS
J
L IIlVIiNS
M . D E WOLF
particuliers Updating boekhoudre<:ht
J
Actualité du droit comptable
J-L.
VERIIOEYE SERVAlS
IBR -JAAMvrll sL,u. 1998
Verslaggevin,g naar aanlf."iding van de vereffenin,g van de vennootschap
G. B"TS
Le régime de liquidation des sociétés Bedrijven in moeilijkheden: de nieuwe wetgeving
L. ACKE H . B RAECKMANS
Entreprises en difficultés: la nouvelle lég islarion
H .OUVIER
D.
LEOOU1TE
Rechren en plichten van minderheidsaandeelhouders in de naamloze vennootschap
H.
L"G"
Droits et obli,garions des acr ionnaires minoriraires dans une sociéré anonyme
J .-E CATS
~'I isbruik
B. Tlll EMAN
van vennoorschapsgoederen
Abus de biens sociaux
H.OUVIER
TH. BOSlY
Fr. LEFtvRE
3. ACCOUNTANCY E. BREMS \VI. VANDENBliRGHE
Euro
D.
VliRM"ElEN
J.-E
Euro
I-I UBIN
N. L AMBERT DE ROUVROIT
D.
VERMAELEN
Transfer Pricing
D.
B RUYNEEl
Prix Transferr
A. ClI',ES
FOST Plus/ BE BAT
M.G, AliBY R. DE B OliCK B. D E KlERCK M . DoUMEN E M IÇlIIELS R. VAN MARE
J13 R - J ...... RV I! R~lJ\G
1998
M.G. AEI:\Y R. D il BmcK
r OST Plus/BEBAT
B. D I: K LERe" V. D E W UJ.F D . K ROES
F. fI.-I lelt I I!LS Milieuwergeving in Vlaanderen, \Vallonië en her Brussels gewest I La législation sur l'environnemenr en Flandre, en Wallonie et dans la région de Bruxelles International Accoun ti ng Srandard s
L
D E WOLF
J.
E NGELEN
I. Bo n s P. RorrmRs
i. FI N ANCIËN \Vaardcbepaling van een onderneming (financiële, ju ridische en fiscale aspecten van een overname)
H . M M'J\'EY R. TIEST
L'évaluacion des en (reprises (aspecrs fin anciers, juridiq ues er fisca ux d' une reprise d e soc iéré)
H . M IIGNEY R. T IF.5T
EVA -systeem als p resrari emaarsmf en waarderi ngs i nsn u mem
E.
LIIVERI:N
VO RMINGSCYCLI I. K.M.O. EN FAMILI EBEDRIJF
Her fam iliebedri jf
R . DoNCKE L.5
Het f.1m il iebedri jf, de KM O en corporare governance
M.J . DE SIIMBI.ANX
Risicoanal yse binnen de KM O's en fa m iliebed rijven
P. DE ScIIUlTER
Financiering, KMO's en familiebt.,
P. D E SCHUTIER R .DoNCKELS
Het beheer van de human resources binnen de KMO en het f.1miliebedrijf
PH.
Innovatie binnen de KMO's en de familiebedrijven
R.
DoNCKELS
Inrernarionaliseri ng, de KMO en her f.1.miliebedrijf
R.
DoNCKHS
(Revisorale) Verslaggeving binnen de familiebedrij ven en de KMO's
S.
TIllEM AN
R AI.lAEY
2. FORENSIC ACCOUNTING
Forensic accounring
E.). L MfME RS
Expenise de fraude
y.
Specifieke aspecten van forensic accouming
L. D EKEYSER
~" EII.UN
E.). L AMMERS
Aspects spécifiques de I'expertise de fraude
P. CROON
Y.
M ERLlN
Special ropics: bedrijfs revisor en fraude: normatief kader
R . ADRIAENSSENS
Domaine particulier: Ie reviseur d 'enrreprises er la fraude: cadre normatif
C.
D EN[)AUW
). V ANDERNOOT
IT en fraude
P.
BR UYNINCKX
IT er fraude
P.
BR UYNINCKX
3. CONSO LIDATIE Updaring consolidatie
w.
Mi se à jour concernam la consolidacion
A.
I I3 R - ) MIl\'IIl~I.A(; 1998
D EKEYSER
WHITE
Het begeleiden van de eerSte consolidatie
D. BossuYT WI. DU~F.YSER
L'encadremem de Ja première consolidation
L Boxus A. WlHITE
Special ropics: de analyse van de eigen middelen binnen de consolidatie, veranderingen van groepssrructuren en casesrudy
WI. DEKEYSER
Consolidation: poims parriculiers: comrêle des capiraux propres consolidés, modificarion des suuctures de groupe et érudes de cas
A. \'QHl1li
Financiële analyse van geconsolideerde jaarrekeni ngen: rario's en geconsolideerde vermogensrromentabel
Clr. VAN \'QYMEERSCH
L'analyse financière des compte5 consolidés: Ol. ratjos et tableau de financemem consolidé
VAN \'(IYMEERSCII
Audit van geconsolideerde jaarrekening
P. AUGUSTEI)NS
L'audi[ des comptes consolidés
L Boxus
4. INFORMATICA: IT-AUDIT GEDEMYST IFICEERD
Financit=le audit en informatica-audit
Clr. VEROONCK
Audit fi nancier er audit informatique
V. K w ..,,/
Interne comrole in een geautomatiseerde omgev ing
CII. VEROONCK
Le conrröle inrerne dans un cnvironnemenr informarique
V. KUN1?
De mogelijkheden van ACL als auditsoftware Fr. Roos
J. R06EYNS Les possibilirés d'ACl comme logiciel d'audit Fr. Roos
IBR - JAARVEM SI.A(,
199R
Special ropic: conrroleaanbeveling van het IBR
K. D E B AERE
Sujet paHÎculier: la recommandation de révision de I' IRE
K. D E B AJ:RE
0,-" mogelijkheden van Internet
G.
Ll NART
Les possibilités d 'l nternet
G.
lI NART
Efficiënt gebruik maken van Internet (praktijkgerichte training)
G.
LlNART
Utiliscr efficacement internet (enrrainemenr pratique)
G.
L INART
PRAKTIJKSEM INARIES CaseslUdy's: onderneming,-"n in de dienstensector Fusies en splitsingen
W/. GROFl'lI.S M. NICOl.AS
E. RAES I. VAN D ER VORST H .J. VAN I MPE
P. WEVERS Fusions et scissions
A. CHAERElS JP. VINCKE
Inbreng in natura en quasi- inbreng
G. BATS
AppoHS en nature et qllasi-apports
A.
Conrroleaspe([en en revisorale aspe([en van bedri jven in moeilijkheden
L. ACKE
Aspects de conrrole et aspe<:ts revisoraux des enrreprises en difficlllrés
1-1.
Omzettingen van vennoorschapsvormen
R. T II:!>T
K II.ESSI:
LI\FOSSE
P. VI\N IMPE
Modification de la fo rme juridique
IBR - JAARVERSlAG 199il
J P. VINCKE
Overige bijzondere éénmalige revisorale
H.J
VAN IMPE
opdrachten Les autres missions révisorales spéciales
H . r RONVIllE
occasionnelles
Le bilan social: Ie jeu d'enrreprise
D. RORIVE
M. Fl/IGOTHIER
STUDI EDAGEN Op I okmbc r 1998: De I'etliSQr til de [illtl1lfiéle crilllillaliteit Wij danken hiervoor: De heren J-E C ..TS, P. Coox, M. DAssEssE, V. DA UGINF.T, j.L. LOM8A1W, D. FLORE, K. GEENS, JE GODBIllE, F K EUlEMANS, H. OllVI ER, j. SPREUTELS, R. TROOSTERS, H . VANDENBERGIIE, G. VANDERCAPPF.llEN, H. VAN PM,SJ:l en F. VI NCKE. Op 18 decem b er 1998: 50 jaar bedrijftorgallistllieu'tt in Belgil- 01ltstaall e1/
el'Olfl/ie
/'(11/
een experiment t'Oll lI'N"kllelllenpartiripatie
Wij danken hie rvoor: Mevr.
~-I.
jAMOUllE; De heren R. BLANPAIN, K.
BOONE, J-F. CATS, E. DJ R uPO, G. H A/lZE, P. H UMLET, M. , JP. LABJllE. D. LUYTEN, W. PF.IRENS, M . RIGAUX, M. STROOIIANT, R. TOll.ET, O. VANACHTER en L. VAN BOXST/lJll.
REG IONALE AVONDONTMOET INGEN Met het oog op een betere doorstroming van de informatie tussen her Instituut en haar leden en her scheppen van mogelijkheden om berer mer elkaar kennis te maken, hebben wij opnieuw her iniriatief Benomen om regionale avondonrmoetingen re organiseren. De bedoeling is dat gedurende een maalrijd informeel van gedachten kan gewisseld worden over de meest uiteenlopende onderwerpen die her beroep aanbelangen; ook de evaluatie van het beroep, de beslissingen van de Raad, ete.
IBR -
J MR\lfR~I./I(,
1998
Deze regionale avondontmoetingen hebben plaars gevonden op: Di nsdag 17 nove mbe r 1998 te Liège; Woensdag 18 nove mbe r 1998 re Brussel; Donderdag 19 november [998 te Antwerpen.
lBR - j MKVUN.i\G 1998
VII. STUDIES EN PUBLICATIES I. 1c chn ischc srudiccnmmiss ics 1, 1. M,llr:nnlumprobkmallck
1.2. \Xlaarmcrk vuur wd)Sitt'S
I.J. Audll
~n
milie u
11 . E\'o]mil' van Je bclot"khoud l«'r
2. Activiteiten van d e SrudiL-dicnsr 3. P u bl icat ies
I. TEC H N ISC HE STUD I ECOMMISS IES l. I. Mille nniu mproblemariek Voorzitter: de heer Luc TOEtEN Ledm:
de heren P. A UGUSn: l) NS, B. D UBOIS en D. T 1MM IlRMAN, bijge-
staan doof de heer 1-1 . OUVJER Verlegtllll wrdigm I'on hef IDA C: mevrouw M. CLAES en de heer M. VERSCl lELDEN
Zoals in het eerste deel van d ir verslag werd uiteengezet , zal de overstap naar het jaar 2000 aanleid ing geven tot nieuwe comroJerisico's. De leden van de Raad hebben het dan ook "unig geoordeeld een commi ss ie op te richten die zich over de problematiek zou buigen. De werkzaamheden d ie de Commissie voert, kaderen in her project Mill ennium Forum 2000 da r door her kabiner van de Eerste Min iste r wordt grorganiseerd . Dit Millennium Forum 2000 heefr m r doel alle aC{Qren, zowel openbare a ls private, attem re maken op de noodz..1ak om her probleem spoedig en op een afdoe nde economische manier aan re pa kken.
De leden van de Commissie hebben verschillende documenten uitgewerkt, die in december 1998 in een brochure in de reeks Srudies IB R werden gebundeld : • een voorste! van brief die de revisoren aan de ondernemingsleiding vefswren om hen arcent te maken op de problematiek van de eeuwwisseling, alsook een aCtieprogramma 'lOOf de ondernemingsleiding; • een rechnische nota met betrekking [Ot de weerslag van het millenniumprobleem op de controle; • een technische nota met betrek king [Or de weerslag van het millenniumprobleem op de accouncancy-opdrachren, in samenwerking met het Instituut der Accountants; • een controleprogramma voor de jaarrekening over het boekjaar 1998. De Voorzitter van de Commissie heeft eveneens een belangrijke rol gespeeld tijdens de debanen in de schoor van het door het kabinet van de Eerste Minister georganiseerde Millennium Forum 2000. Naar aanleiding van die vergaderingen, heeft confrater L. TOF.l. EN de rol belicht die de bedrijfsrevisoren spelen, maar ook de grenzen van de opdracht van de bedrijfsrevisoren in het kader van hun wettelijke opdracht van controle op de jaarrekening.
1.2. Waarmerk voor websites V()()rzitter: de heer A. K ILESSE uden: de heren L. CARIS, 1-1 . CROSIERS, K. DE BAERE, K. D E BRABANDER en S. LElEUX, bijgestaan door mevrouw C. DENDAUW en de heer H.OUVIER
De Raad van het Instituut heeft een Commissie opgericht ··\Xfaarmerk voor websites··, die belast is met her uirwerken van een norm en een gedetailleerd controleprogramma dat het de bedrijfsrevisoren moet mogelijk maken zich te positioneren op de markt van de waarmerking voor sites op Internet. Een algemene omschrijving van de doot de Commissie van het Instituut lIltgevocrde werkzaamheden is in het eerSte deel van dit verslag opgenomen.
113R -
.I AARVERSI.AG
1998
De norm die door de Commissie "\Xlebsite" is uitgewerkt , zet de al};;emcne principes uiteen die toepasse lijk zijn op de diverse mogelijke opdrach ten van de bedrijfsrevisoren in het kadf.>r van de elektronische handel. In bijla,ge COt de norm zullen een opdrachtbrief, ccn beVl.'sti,gin,gsbrief van df.> ondernemingsleidin,g en een verklaring van betrouwbaarheid die de revisor aan het einde van zijn opdracht afgeeft, worden wegevoegd, Er zal ook een controleprogramma ter beschikkin,g worden };;<:'steld voor de leden, om te zor,gen voor samf.>nhan,g met belrckkin,g tor de controles op de verrichtin,gen via elektronische handel die de ondernemi ngen aanbiedf.>n, en op die manier ook voor een homogene benadering van de waarmerken. De Commissie heeft daarnaast contacten gelegd op Europees nivf.>au met de andere beroepsorganisaties van lIudiwrs, teneinde een op Europees niveau onderling afgestemd standpun t te bereiken.
De leden van de Com missie hebben eveneens de standpunten onderzocht die in Amerika worden ingenomen door de AICPA en de ICCA, om na te gaan in hoeverre de opties die op Amerikaans en Canndees n iveau worden genomen op het vlak van de waarmerking van Internetsites kunnen worden over,gf.>plaatst op Europees niveau. In decf.>mbcr 1998 was f.>r een eerste ontmoeting met vertegenwoordigers van \XlebTrusr. Dit contact zou moeten leiden rot besprf.>k ingen in de loop van 1999 mer het oog op een aanpassing vnn d e ve rgunningsovereenkomsr \XlebTrusr nan de Europese context.
1.3.
Audit en mili eu
Voorzitter: de hf.>f.>r L H EI.lEIIAlJT Let/CII:
mevrouw R. VAN r-,'IAEU, de heren T. BUTENEERS, B. DE KLEReK, M.J. D E SAMIlLANX. V. Dil W UlI', M. DOIJM EN, D. KROES, L RUYSEN f.>n L STAMM EN, bijgestllnn door de heer C. H ENDRICKX
Na een eerste t<:'chnische notn bet reffende de conformireitscontrole met de met Fost Pl us ondertekende overeen komSt, heeft d e Commissie een (weede techn isc he nota o pgesteld dje her de bf.>drijfsrevisoren moer mogelijk maken de conformiteit te controleren van de overeenkomsten die met BEBAT worden gesloten.
rBH _ JAANVI M~I.A(; r 998
De technische nora in verband met Fost Plus is verder aangépaSt aan dé wijzigingen in de clausules van de overeenkomSL Tegelijk heeft het Instiwu[ ook documenten [er beschikking van de leden gesteld in verband met de bijdrage tot het "Point Yen" in het Groor- Herwgdom Luxemburg. De Commissie "Audit en milieu" bereidr momenteel eén technische nota voor betreffende de controle van de bijdrageverplichtingén in het kader van Yal- I-Pac. De teksten zouden begin 1999 moeten afgérond zijn. Op di e wijze zou de controle met het oog op een eerste verslag nog dit jaar kunnen worden uitgevoerd, ingeval de aanbeveling toepasselijk zou zijn. De leden van de Commissie zijn eveneens lid van een jury die belast is met de selectie van de laureaat voor dé " Prijs voor het beste mdieurappOrt Her initiatief, dat in het eerste deel van het verslag wordt beschreven, heeft een nationale maar ook een Europese draagwijdte.
I A.
Evo lu t ie van d e boek ho ud leer
de heren P. FIVEZ en H. V AN P ASSEl. bijgestaan door mevrouw C. DENDAUW De/egt/tie /'((1/ bet IOAe: de heren G. DEl.vAUX en J. VAN \'VEMM EI.
Ltdm:
[n de loop van het jaar 1998 heeft de Raad van het lnstiwut ber wenselijk geoordeeld dat een werkgroep zich zou buigen over de evolutie die het beroep verwacht op het vlak van de boekhoudleer. Er werd dan ook een g roep opgericht, in saménwérking met het Inst ituut der Accountants, die zou werken rond een paar fundamentele thema's die de beroepsbeoefenaars als prioritair beschouwen in de ontwikkeling van de boekhoudleer. Het lJgt voor de hnnd dlH de suggesties die het resultaat van deze bezinning zullen zijn, de moeilijkheden zullen weerspiegelen waarmee de beroepsbeoefenaars in het kader van hun courante activiteiten worden geconfronteerd, maar ook onderwerpen d ie tOr dusver in de Belgische boekhoud leer niet aan bod zijn gekomen. Her document heeft eVéneens tot doel uan te ronen welke veranderingen in de ogen van de beroepsbeoefenanrs nodig zijn om ervoor te zorgen dat h('[ maatschappelijk verkeer over relevante financiële staten kun beschikken.
JB R - J MRVtR~I""G 1998
De werkzaamheden van de bezinningsgroep zouden in de loop van het jaar 1999 moeten uitmonden in een publicatie.
2. ACTIV ITE ITEN VAN DE STUDIEDIENST De activiteiten van de Studiedienst bestaan in het rer beschikking stellen van informatie die voor de revisoren in her kader van hun 0lxlrachrcn nuttig is. Dit omvat uiteraard het opstellen van brochures, artikels enz. die onder de leden van het Instituut worden verspreid (Studies van het IBR , Periodieke Berichten van het lB R, Opinies en Beschouwingen, enz.), maar ook het beheer van een bibliotheek, die bij voorrang openstaat voor de leden en stagiairs. In de bibliotheek worden voornamelijk werken en tijdschriften in verband met audit, boekhouding, vennootschapsrecht enz. samengebraclH. De Srudiedienst is verder eveneens belast mer het beantwoorden van een aantal technische vragen die de leden stellf.·n, bijvoorbeeld op her vlak van het boekhoudrechr. Soft ware Ier olJdersteufli lJg
l "(/ fI
de (luditoIH/n lcht
In 1997 heeft de Raad de aanpassing aan de Bdgische toeswnd vooropgesreld van de software [er ondersteuning van de auditopdraclll die werd aangemaakt door de Compagnie NtlliOlltlle des COllimissaires al/x Compies (Frankrijk). De aanpassingswerkzaamheden werden in 1998 uirgevoerd en voor commentaar aan een aantal revisoren voorgelegd, die het product gedurende enkele maanden zullen uittesten. Vertrekkend van de balans van de re controleren vennootschappen, moer de sofnvart' het de beroepsbeoefenaar mogelijk maken zijn opdracht te beheren vanaf de kennismaking met de onderneming tot aan de opstelling van het controleverslag. Volgende aspecten komen aan bod: de tussentijdse fase van de opdracht, het controledossier van de rekeningen, de werkzaamheden bij het einde van de opdracht. De software laat eveneens de analyse van de boekhoudkundige gegevens roe, een analyse van de financiële staten, een analyse van de interne controle of een risicomarige benadering.
IBR -
J IlARVE R ~I.AG
1998
De software zal op de markt kunnen worden gebracht nadar die in enkele revisoren kanto ren is uitgett'st. Om redenen van reorganisatie binnen de Franse vennootschap die her product J\ICC op de markt brengt, werd de uitbreiding van het project naar België tijdelijk opgeschorr. War ook het uiteindelijk srandpum van de bet rokken vennOOtSCh3P moge zijn, blijft her de bedoeling om de voorgenomen verwt'zenlijking van een sreunsoftware ror een goed einde re brengen.
Eu rod ](tllellger® Zoals in her eerste deel V3n her J aarversl3g vermeld, lu:eft her InstiruUt de r Bedrijfsrevisoren meegewerkt 3an de u itwerking V3n een software omt rem de overstap naar de euro. Eurochallenger® gen33md. Eurochallenger® beVnt een reeks van vragen en antwoorden die de verschillende prakt ische 3spc
3. PU BLJCATIES In 1998 zijn achr afleveringen van de Periodieke Berich ten van het IBR aan de leden toegestuurd. Naast een verslag over de 3crualireÎr În verband
JBR - J ~~KVIK'I .... G
199H
mer het beroep (nieuwe reglementeringen, nieuwe opdrachien, activiteiten van de Raad , enz.) zette het redacriecomité van de Periodieke Berichten de organisatie van gesprekken met diverse personaliteiten verder. Een specifiek aspect van de overswp mllLr de euro of van de millenniumproblemariek kwam eveneens aan bod in de verschillende afleveringen van de Periodieke Berichten. In de reeks "Studies IBR " zij n in de loop van het jaar [wee nummers gepubliceerd: • •
Controle 5/98: "Her Controleversi:1g: Principes en toepassingen"; Controle 6198: "De revisor en het jaar 2000".
Ten slorte zou ook een nieuwe uitgave van het Vadem ecum van de Bedrijfsrevisor, met de plichtenleer en de controlenormen, begin 1999 aan de leden moeren worden roegeslUurd. De wijzigingen van hoofdstuk 111 van de algemene comrolenormen, alsook de goedkeuring van nieuwe conrrolenormen en -aanbevelingen maken inderdaad dat een nieuwe bijgewerkte uitgave van her Vademecum dringend nodig is.
lBR -
J AII KVI K\I .AI,
199R
BIJ [ A(,f
[
CONTRO LEAANBEVELING : KWALITEITSBEH EE RSING VAN DE CONTROLEWE RK ZAAM H EDEN'" ( 16 januari [ 998)
1.
IN LEID ING PaI'Jgr:~1f 1.1.4. van die Algt'menle Con[roknormrn s[,·l[ dal: ··Een nauwgt'lelte uitvoering van de COntrole vergt dat de r~visor di", vtr:lmwoordclijk is voor hN dossier. hieraan persoonlijk voldoendle aandacht besteedt. De revisor kan lich laten bijsca'lIl door drskundigle medc'wrkcrs wiens werbaamheden hij leidt. opvolg[ en naliet. (.. .)"".
1.1.
Del'· aanocvcling heeft ten doel grondsla.gcn vast Ie stellen en aanwijzingen tt geven: aJ omrn:nt die kwali[e;tsbclll"ersingsmaa[cegden binnlen ttn revisorenkantoor in hn algemeen. en bl bij ttn individuel(· comrokopdrocht.
.2.
[n deze a.1nben·Jing worden de ondcrstaandle begrippen als volgl gedefinieerd: al ""tie r-I'!"iso .. ··: de persoon die d"leindveranlwoordelijkheid dmag[ voor dl· ui[vo~: ring van de comrolcopdradn; (·n b) ""misomlk(tlllfJOr~: hetzij een kanc()(J(, heczij ttn zelfstandig gevestigd rlevisor die medewlerh·rs in di,·nst h,"Cfr; c) ""persollee/"": alle vennoten en medewerktrs (in diens[verb:md en OtClfscandigcnl die becrokken zijn bij de concrolcproktijk van het kamaor; d) ··auIJUlllm·· hel personeel dar occrokken is bij een ind,viduele controlcopdracht, met uitzondering van de revisor.
2.
KW AliTEITSBEBEERSING O l' N IVEA U VAN HET REV ISOR ENKANTOOR
2.1.
I·kt r,·visorcnbmoor dient kwalilci[sbehecrsingsma:l{regelen te nemcn die zijn ocdodd om fe ,·crzekeren dat alle comrok-opdrachfcn worden uifgevoerd in overeensl~mming me! de algemenc comrolenormen tn lof toepasselijke s(X"'Cifickc normen.
2.2.
De "ard, hel tijdstip van uitvoering en dl· omvi'ng van de kwalileitsbcheersingsmaafregelen van een kantoor lijn a(h~nkelij\; van et·n \lamal factoren Zlmls de omvang en dc aard van de praktijk, de geografische spreiding. de organisatieSfwcwur en de efficiëntie van deze maatregelen. Dienovereenkomslig wlkn incH-
(1)
,rtt-d,
Ik>.~ a.nlx,,·dong w~rd g,\C"d.Wkt"n.l ,h>r de R."J v.I." Iw' lBR op 16 ).nuan 1<)<)8 ~n in ... ~rking op I nl"-"r< 1998. Zij s,eum op de imcrna,innale .ud,,-aanlx,,·eiong ISA 220 .gepubJodoor h", lF""C.
,,,,,rJ
viduele revisorenkanwren onder! in g wr$chillende kwal,tl·,ts!x,hl'('rsmgsmamrcgckn treffen en ~al ook dl" omvang van hun documentatie variëren. Z"j.
1Jt: doclstdlingen dil' !x,oogd worden m~t de kw"lireits!x,he('rsingsma:uregtlcn zullt·n gewoonlijk het volgende omVa([~n: a)
BerotpJr fr(árrn; I kt pt"rsoned van het kantoor is gehouden ll,ln d," principes van onafhankelijkheid. ,m~grilci,. onpartijdigheid, gdwimhouding en vakkundig 0l'trl..:len. ~oals ~ij v3sq;:degd ,.ijn in de plichlenleer van dl· beJrijfsrevisoren en meer in hel bijzonder in hel koninklijk besluit van 10 januari 1994 meI beu·ekking lOl dl" plichten van de Ix-drijfsrcvisor.
b)
V",mligbtdCl/
til
bekll~I"'lllxi":
I-Iet kamoor dient IC !x,schikkcn over personl-el. dat dl' vaklecllllisdl(· normen Ixhcers( en de vaklx·kwa:lmheid onlkrhou
d
TOC"·'jU1I 1"tII1 lI"trk:.",mbttICl/:
Comroll-wcrbaamhl..:len worcll"n tocgl"Wen"n aan personl"C1 &11 beschikt over de vakrl"<:hrllSCIIl" opleiding en !x,kwaamheid die. gl'gevcn de omstandigheden, vereist zijn. d)
Begeleiding til tonich,: Om et'n n...:Ielijkc mate van ~ekerhl"icl 11' verkrijgen dat de uitgevoerde werkl"amheden "oldoe:n aan de dnrop van tol'passing ~ijndc kwaliteilsnormen. diem er op alk niveaus in d~ o rg:l1l1s:II,e voldoc·nde beg..1ciding, too;:zicht en bc:.-oordcling van de comrokwerbaamhedl'n te zijn. Indien nodi~ vindt tr on"rleg plaats meI ;mcrne enfof t"XIl·rne dt'skllndigen,
el
Het "t d""/litl nmmUmltlll'
f)
Tr.cichl op de' kllw/itrmbebttrlillg!II""'lrt'gtln,, I-Ier kantoor houcll locûcht op de voortd~lrende toereikendheid en dreeti\',teil van cle kwali{cilsbeh{-.:rsin~sma"trcgekn.
zA.
Hn persO!ln"1 dictlf oVI"r de algemene kwali{eits!x,hl... rsingsmaatre~elen Vatl lwt revisoren kantoor geïnfornwrrd IC wordl·n op een wijze die {"Cn reddijke mate Van zekerheiJ vcrsc:ha(t dar deze maatregelen wordtn begrepen en {ocgC],,'st.
j.
KWALITE I T SMAATHEGELEN I.V.M . H N IND I VIDU n E CONTHOLEO PD HACI-IT
j.1.
De n.·vioor dient die kwaJ,reltsbel1<'t·rsingsma"lrl·gcll"n re nemen die met inacht~ nan\<" van .Ic :,Igcmcne Ix:hccrsingsm:utregelen van hel revisorenkamoor aangepast ~ijn :I;In dl" individuele comrokupdrncht .
IBI{ -
J...... R\TK~W\e,
1y<)8
3.2.
Bij ttn college "an rev;sort'n worden de gemaakte "(sproken met !:x,trekkll'lg tOC afbakening van dr comoolcwerbaamhcden schriftdi;k vastgck-gd. Dc leJcn van her cullege zijn gez.~menlijk v('mn(woorddijk voor dc kwalileils!:x,llt'ers;ngsmaatregelen meI !:x,trckkll'lg tOC de (omruk
l~n
3..i.
De rcvisor die een
5.3.1,
ledere delegarie gcschll-dr op l'en wijzc die een rcclclijh' matc van zekerheid ver_ schafr tbr dl'Zl' wl'rbalullhrdcn ml'! voldo<'ndc objl-nivircit ~n wrgvuldigheid worden "crrichl cloor IX'rSOIlt'1l clie beschikken over {~n gepasl ni\'{'au van v"kbekwa"mheid en crvarlng (arr. 8 van her n-'glemenr van pllchtenk-er);
33.2.
Bij de beslissing OV{'f de omvang Vlm begeleiding, toezichl en oc-oordtling van dt, geJdegt't'rde werb"amheJen rekening wordt gehouden meI hel oc'kw"
3..1.
Assisremen:><111 wie werb",~mht.-den wordl'n gedelegeerd. dienen duidelijke richt_ lijnen IC omvangen.
r",~k
ddeg('t'r! aan l't'n assistcnt. dicm crover te waken dac
3..1.1. Or richtlijn{'n aan dl' 1ISSiSrl'!Hen omV1ltren onder mccr inf(,rmaric o"er hun veramwoordelijklK'den en over de doelstellingen Van de w{'fkzaamh<-Jcn dic zij mocren uirvoercll. V('rdcr dienen de assistenten IC worden geïnformccrd OnllrC!H onderwerpen wals de aard van dl' bedrijfSllClivitt,rcn van dc tC controleren onderncming cn mosclijke boekhoudkt",digc comrolelechnlsche problemen die de aard, l1<'t rijdsrlp van uir"ocrins en de omv""g van conrrol«'Vl'rkzaamh~dl'n kunnen beïnvloeden.
3.4.2.
Dt m«k-Jelins van hel '\'l'rkprogramma is t,<,n be!"ngrijk demem om een goede uilw>ering van de comrule te wrzchren. TijdsbudgNlcn 1'11 11('\ alg .... ml'Cll "lIed{' communicatie van de comrokrichtlijuen.
3';.
To~:zich~
3';.1,
Met toezichthoudende ver-.lI1twourdelijk!wcl~n btchlsr person<,<,1 voert de volgende wl·rkza.'lmlll'<.kn uit tijdens de controle:
is nauw verbonden aan begeleiding en beoordding.
al
hel toezichr op cle vooflgallg van dl' controle om ,'aSI Ir slelirn of: de asslstemen beschikken over de oc'nOOisde vaardislwden en bekwaam~ heid om de hen toegewezen taken Uil Ir voeren; de assist{'men de eomroll'richtlijnen begrijpen, en de w~rkz33mhrd{
3.6.
IBR -
IIN is nOOIS d:1t de wl'rkz:rnmhcdl
J...... R\'!'K$W\{,
1991l
}.6.1.
Dez" broordl'ling bI.'oogt vast t" stl'l ll'l1 of: dl' wl'rkzaamhl'dl'n zijn uitgevo.,rd in ov,,~nstl'mming mN hN werkpro, gmmma; b) de uitgevoerde werk~aamhedel1 en de verkregl'n resultaten toerl'ikcnd zijn vastgelegd; cl alle belangrijke controleproblemen zijn opgelOSt or zijn weergegeven in con, rrolebevindingen; d) de doelstellingen van de conrrolcwerbaamheden ~i;n be""ikt; el de Wl'Crg"g"ven bevindingen overl'Cnkom"n met d" resultaten "an de uitg"vOI'rd" w"rbaamhedl'n. a)
}.6,2.
Het volg"nde mOl't op g" paste tijdstiplx:n worden broordl'eld: a)
de beoordeling van hl't controleprogramma en het gedetailleerde werkprogramma: b) de inschatting "an inherente en conrrolerisico's. waaronder de uitkomsten "-ln systl1.'mgeriduc controles en de eventueel naar aanleiding van deze uitkomsten 3angl·braclHe amtpassingen aan h('t werkprogramma; c) hel bewijskrachtig materiaal ""rkr"g('n "it de v"rriel\!" subslantie"" controlcwerkzaamheden alsook de conelusies die hieruit voortvloeien; d) de financië](- informalie. voorgestelde controle-aanpassingen en het control.·_ "eTslag dat zal worden afgcg""t·n.
3.6.3.
\'(Iann •..,r een assistent de hOl.Janigheid van een eXIX'Tl heeft. zal de bedrijfsrevisor relevante procedures toepassen aangaande de uit te voeren werkl'.aamheden en d.· bevindingen van een deskundige (par. 1.5. Van de aanlx>veling i.V.m. hN gebruik, mah·n "an de werkzaamheden van een deskundige). Onder deskundig!' wordr verslaan een p<"rsoon die ovcr specifieke vaardigheden. kennis en ervaring beschikt op een ander desbmdigheidsgebied dan accounrancy .. n controle.
3.7.
Bij omvangrijke. gecomplicttrde of risicohoudende contTQleopdrolChten. kan het noodzakelijk zijn l't.'l1 bel1X'p te doen op p<-rsont't.'1 dat niN op .... n andere wijzt bij Je controle is betrokken. om bepaalJe a~nvuJlende werkzaamheJen uit te voeren vooraker het controleverslag wordt l,itgebracht.
IBR -
J ..... RVER5LM.
1998
HlJI A( , f 1
CONTROLEAA N BEVELI NG: FRA UDE EN ON W EITIGE HANDELI NGEN'" (5 juni 1998)
IN HO UD 1.
INLEIDING
2,
DEFINITIES
3.
VERANTWOORDHI) KHEDf:N VAN DE LEIDI NG
4,
ROl. VAN DE RE VISOR INZAKE PRE VENT IE EN VERANTWooRDELlJKI'IE ID INZ AK.E OPSPORI NG VAN VE RGI SS ING EN. FRA U DE EN ON\,\I ~ÎÎïGE H AN DELI NGEN 4.1.
Preventie van vergissingen. fraude en onwtnige handelingen
4.2. O psporing van fmud" en vergissingen 4.}. Opsporing van inbreuken in domeinen die s)X..:ifiek tot de revisorale comrole 4A.
4.5.
5.
MELDINGEN DOOn DE REV ISOH 5.1. 5.2. 5.}.
5.<1. 6,
behoren O psporing van andere onwettige handding.'n Te ,'olgen procedure wanneer cr aanwijzingell voor fraude (of vergissingtn) en onwenige handelingen bestaan
In t"rnemeldingt'n Externe melding van boekhoudkundige frJud.· Externt· melding v"n inbreuken in domeinen die SIx...:ifiek tot d ... revisora le controle behoren Externe melding "an andere onwetclge handelingen
EXTER N E MELD ING AAN EE N I'UBtll:KE OVI:RHEID
6.1. inleiding 6.2. Witwassen 6.3. J\kdcwerking aan de
( 1)
prudemi~ le
comrole
D<,l~ aanbt,vdonH werd go.dg~keurJ door de Raad ,,,n 11", lBR op ~ juni 19911 en "
ISA
1~0 .
!BR _ J...... R\TRSt.ll(, 1991)
I.
I NLEIDI NG
.1.
Onderhavige aanbeveling is van toepassing op IX'rmanenfe weuelijkc comrol~ opcl rJchu:n. Dt- :.anben-ling is bcwendicn van toePllssing op de eenmalig(" controklllxlmch!en_ voor ZO"<"r cle bijzond~n.· normen t'rnaar "erwijzen.
1.2.
Dt- ondernemingsleiding is verantwoordelijk voor de goede organisalle van de onderneming en vOOr de naleving van de wetlen ,'n reglementeringen die op haar tocpasselijk zijn .l'Iet oordeel Over hel beSlaan van een gebeurlijke fraude or onweuige handeling en over de toerekening V3n de aansprakelijkheden in de schOOI Van d,' onderneming. ressorteert onder de bevoegdheid van de Hoven en Rffhlbanken. Dt- rol Van de revisor heerl betrekking op de Ix-oordeling van de boekhoudkundige verwerking van de mogelijke gevolgen van fr~ude of van '"('n onwcuig" h;,ncl('ling clie werd vaslgl"Steld of redelijk vaststaand is.
Ot, functie van de commissaris-revisor draagl indirect bij tot de ,'erbetering van hN interne controlesystt,<,m en vanda3r ook tol de voorkomin):l van frallde ,"n V("rgissÎngen, I . .}.
De algemelw cornroknormen bepalen: "\rIa//IIaf dt
rrl'lJOf
zijN opdf(Jfbr lûl/YKrl,
botuit hij rrJmtilig IIlt l dt //logt/ijk/Kid nm fro//tll. Ot mil/rolt u d Z'O opgeml w'O rdtll, dal dt rr,ûor tf'l mülijkt kali! lIumJII up hn oll/Jtkkm l 'ollllllllfri~/t [Ol/lfll ill d, j'U1rrtkelllllf,
Itll gel'Olgt !Wil F'/lIde, Va/I "" ('OII/rolt k"'l e'fllll-d /liet /'fr/a"g" lI"{JrJm J,II zij elke Fm"le {J(w lKl lirbl brr"gl til de mûlOr is lIin rfrpliebl dnt of> It s/HJrm. .. (ACN 1.3.4.) De dodslelling Van de connole is het (ormukrcn van ("('n deskundi;!; oordeel nopens de bt'trouwooarheid van de financii.'ll- Slat("n. Zij biedt niet de garJntie dal de d iverse wetg(·vmgen. die op de onderneming toepassdijk zijn. werden nageleefd, behoudens d:",r waar de wel specifieke taken 3an de revisor toevertroUWt in de gebiedt-n di(' tot zijn specifiek(' bevoegdheidssf("t: r behoren zoals: de boekholldwel (ACN 3.11.) en de regelmatigheid - vanu;1 hel OOgpllnt van de V(' nno01schapl*nwet en de statuten - van de verrichtingen weer tc ;!;e-"en in de jaarrekening (ACN 3,12,), Toch kan de revisor nit'! voorbijgaan aan de risico's die voor de onderneming aan diVl'rse SOOflcn onwettige h:lndc1in;!;en kunnen v('Tbonden zijn. Indien hij dergdijke flsico's ond('rkcnt, wat ook de betrokken wetgeving of Jx..slUursrLochtelijke bepaling is, moet hij zijn controlebenadering a.~n de omsran_ dight"clen aanpassen.
Ond erhavige :lan!x,veling verduidelijkt de rol van de revisor in~ake voorkoming alsook zijn ve ...~ntwoordelijkhl'id op het vlak van de opsporing van (rJud~. bot·khoudkundig(' vt'rgi~singcn ("n onwelfigc hand("lingen en de melding van de vas!st('11 ing naar :~,nleid;ng van zijn wcrb:mmheden. IA.
De revisor moet ~ic h ervan beWUSt zijn
I13R _ )
AARI' l: RSt.... ( ,
19<)H
2.
DHI N IT IES
2. I.
Onder vl'Qlissing wordt verstaan, dl.' aanwezigheid van onopzenclijke anom~lil.'i.;n in dl' !>oekhouding of in de jaarrekening, bijvoorbedd: fOUI!.' bt·r(·kelling~n uf!>oe_ kingen, verkel:rde int erpretaties van feit(·n. verh..,rde toepassing van waard eringsregels.
De vergissi ng :mI gemakkelijker kunnen worden ge"identificecrd dan (-en fraudegeval, omdat zij niet gq)a:lrd g~:11 met (-en jlllging tot verdoczeling.
2.L
J-k! begrip onwettige handeling bedoelt de s<:hending van .. Ik .. dwingellde wenelijke of!:.esfUursre:chtdijh· ocpaling. In de internaliOllale doctrine wordt Ir:lditioIleel een ondcrscl}("id gemaah tussen ftaude en onwettige handdingen; fraude vloeit VOOrt Uil (-en ongeoorloofd gedrag met l'en rt-.::hlstrn·l.:se w("<'rslag op de jaarrekenillg, maar Omval niet de schending van de bockhoudnormen zdf. Dit ond(·rscheid is in de Belgische juridisch., context minder relevant, omdat h.,t gelwel van de bockhoudnorm('n voonvloell Uil ("I'n wetgeving die ook strJfsancti ..s bc:paalt (wct v,m 17 jul, 1975, inzonderheid artikel 17). In het kader Vlln dne :lanbeveling i~ het nuui/; eell onderscheid te maken tussen dne ~oorten van onwettige handelingen: a)
dc ~khr;lfdk/",dige Fa"dr, mct andere: woorden de beWUSt lx"
b) de illb ..tllkw op deze wetten of r"gk·ment~rlngen (mei inbegrip van de statu[en van de vennootschap) waarvan de naleving uitdrukkelijk moet worden nagegaan door de commissaris-revi50r in de uitocfmmg van zijn opdracht: het betreft voornamelijk het boc:'khoudrcdll, het vennootsch"psl1."Cht en de aan de ondernemingsraden Ie vtrsm:kken financi~le en economische inlichtingen; c)
2.3.
de ,,,,,ftre DIII/"fuigf bnllllelill!:.CI/. die ('el1 onrechml1.ockse invlocd op de financiële STaten kunntl1 hebben.
f3l1l'kbQl/(lIullll/ig~ [ra/uh-
In deze aanbc:vcling wordt de bot,khoudkundigt fraude, zoals hierboven nittrd. "rmude" g~noemd.
g~"
J'r.. ude omval t"('11 dem('1H OpZN, ,,1 dan niet g~paa rd gaand .. met een collusie met ec:n derde; vandaar dal zij meestal z("<'r moeilijk kan worden ontdüt of achlerha'lld. Over het algemeen zal het (-en overtreding betrcff('n van de Wet van 17 Juli 1975 op de !>oekhouding en de j;larrek~njng van de ondernt·mingen en h"at uit_ voeringsbesluit .. n, or van de sectorale bockhoudregltme!Henngtn. In v.. rschil_ Icnd .. gevallen kan er ook sproke zijn van een inbr<'uk op Iwt algemeen strofre<:ht (diefsral, verduistering, valsheid in i:lcschriften). J3epaald(' onw~Hige handdingen kunnen een dirt"("{(· invloed hebben op de jaarrekening. Di t geldt onder mttr voor een aantal spe-cifieke ....·eHt·n die vormvereisten voorschrijven vOOr het "erwerken in de boekhouding ~an bc:paalde v.. rrichtingcn (bijvoo rbeeld op het vlak van het vcnnoo[sch~psrt-.::ht, dt bocking van (..,n bpitaalsv~rminder;ng of van cen w("
belUlingreçhl, de bot'kong l'".In BTW of dl' boeking van de inkoh'l'nng; of nog op hel vlak van he! $Oei"",1 r«hl, dl' berekening van dl' RSZ-bIjdragen). Ik schl'ndong van die rcglemenlermgen ~al me! ~n boekhoudkund'ge rraudl' worden gl'lijkgl'Stdd. Afhankelijk Van de umstandighetkn w~arin l'l.'n fraude ltch voordoet en van de maatregelen die mOCfen worden genomen wanneer ~n vermoeden van rraudt' ver~mwoord is. wordt !:'en onderscheid gemaakt tu~n vier gevallen: 2.3. 1.
Wanneer fraude Optreedt door toodoen v~n niet-leidinggevend pe"rsom't'l. dan kan dit wijzen op tekortkomongen lil het ,meme comrolesYS(I:em, In principe" kan de rev,sor de steun ... n de leid,u,!; beko~n teneinde de m~teri~llIeil ... n de feitrn en hun gevolgrn IC identificrl'('n.
2.3.2.
Wann«r de fraudl' het g""olg IS I'"~n «n collusir tussen enerlljds een pc.'rson«ls. lid en anden:ijds. l'<'ll,! een lid van dl' directie, heuij rrn derde. kan het interne (omrolesysleem dergelijke fraude ",et st .... ds \'erhindt'ren of opsporen. Op voorwaarde dat de betrokken ]XCTSOnCn meI een voldoende waarschi)nlijkheidsgraad kunn{'n wordeu aangewnen, kan ,I" n:visor om de .~telln vcrwcken van d" nkt bctrokh'n kid;.lg tt'neindc de m:ttcrmlitl'1I Van de fdten en hun gt'volgen te idl'nti(iceren,
2,3.3,
Wanneer de fr~ude gtQrgan,sc.'t'rd of ged"kl wordt door dl' I"idtll,!: van de ondernemmg, 2al het intl'TIll' ('onlrOlesysleem hieraan niet kunnen .-erhelpcn. De revisor kan lich dan all .... n nog richtcn tOl de wcndijke \l'nnOOC$Chapsorganen, namdi;k de raad van beSluur en. lil "oorkoml'nd geval. de algemene vergaderlllg II1
2.3.'1.
Wanneer de frauJe geurganiseerd of gedekt wordt door de bestuurders en de hoofdaandeelhouders, mOC( dc commissaris-revisor nagaan of hij lijn opdracht verder kan uItocfenen,
De inbreuk op een aantal we({elijke bepalingen, op dl' nalcvlllg waarop de commissaris-revisor - met t~I);l5SlIlg van de wel _ moel t~~,en. ~fent niel noodzakelijk een invlotd Uil op de cerllficrnng ... n de ja:mekenlllg. Zulks geldt onder meer "oor de formele \'oorschroften van hel boekhoud recht (bil"oorbedd de o\'ereenstemming met het minimum rekeningenSleisel), het vennOOl$Chapsrechl (bijvoorbeeld dl' naleving I'"Jn de procedures ingeval van bpltaalverhoglllg). de reglememering omtrent de opdrACht van Je bedrijfsrevisor inlake dl' aan de ondernemingsraad Ie verstrekken IIlIIChtlllsen, overtredingen V;1Il bep;olingen uit de sectorale wetgevingen (b,jvoorlxdd de krt..JiNinstelling,'n of ,I,· vcrlekt·ringsonder. Iwmingen), Een va5lgesttldc overtTC<:ling dient gemeld te worden 0]> de bij Wet vooflienc wijle.
De te controleren feiten of procedures mOClen in het controleprogrJmma van de commissaris-revisor worden geïdentificeerd en dele laalSte m~t uildrukkelijk dl' naleving ""n de wet controleren. Er d'ent rvenwel ~n onderscht-id tl' worden gemaakt tu~n dele onwelllge handelingen en fJ'lludegevallell, in de mate dat - indien er g«n Illvloed ,s op hel getrouwe beeld - de meldingsprocedures verschillen,
jl\ R -JMKVt:K~l.A<. 1998
2.5.
A",/el'e 'JIIll'eltige Iu",,/e/illgell Andere Wl'm:n of ~glememerlllgen VoorllCn in gl'Yal van over!n:ding In diverse sannies die dan ook C~.'I1 gev;l."!r voor verlies of kostcn voor de onderr'leming IUrmaken. In voorkomend gev;il lal et'n wa.."\rdevcrmindering of een voorli~ning in de jll."\rrekening moeten aanse k sd worden of het nsiço op verl,es word<,n vermeld in de toe[jchting. Die tOCStand ka'l 'tich voordoen in bijwndcr sereslementecrdc domeinen. bijvoorbet,ld op hel vlak van dl' milicuwelgl·vins. Een andere SOOr! v~n onwettise h~nddinsen heeft ber rekklllg op diverse aS]lC'Cren '.n de ani"ileiren muke blj"oorbttld ,·ci[igheid. gewndheid. arbeldsreg lemenICflng. concurreJllle. handelsprakujken. enz. ]\Iet dien "cl'$lande d:1I die weIge_ vinSen niet noodukel'jk financië[e sannies bev::l.lten m;ur dal lij wel finançiële se"o[gen ~ouden kunnen hebben voor de onderneming Illgevolge ;I;lnsprJke[jjkheidsgl'Khillen. Oi jsevolg IS het weinig waarschijnlijk dal (Ie rl",'lsor weel kan hebben v::I.n o\'l'rm,-Jingl'n in die domeinen of zelf zou kunnen vaSlst<, lIen dar er een inbreuk IS gewl'esl. [lij de uitvoering van 'liJn risico;lIwlyse moer dl" revisor (Ic mogc[ijkt' mv[ot-J op de jaarrekeninS undt'rlOl'k<,n van die "overigt' onwt'lIlgc handt'linSt'n" [ lij kan da.."!r bepaalde gl'volgen;l;ln vastknC'[l<'n voor de organisati(' VJn Zijn çomro[ewerk_ za;.mhooen. maar hil is n;t'1 ,'erplichl een controlebcnadenng Il'n uilvoer re leggen om Ie bepalen IJl welke male de wellen door
j,
V r:R ANT\VOOlmr:LljKIII:Dr:N VAN DI: L EI1)I NG
3, 1,
[~: raad "lUl Ix-sluur of de ~aakv()~.'rJers ~ijn "I'l1lmwoorddljk voor d(> uir ....·I·rking van !.'Cn boekhoud$~SI~'Cm, dal aangepas t is aan dl' aard en de omvang van hel bedrijf, met naleving van de $Pl.'çjfieke wettelijke voorsehrlflen dil' van toepassing ziJn. Inzonderheid is het bestuursorgaan verantwoonlclijk voor:
de invoering en handha"mg ,.n ttn systeem van admlOlSll':lllevl' en Ix>ekhoudkundige orgamsalle, d~1 de na[!"ving '';In de wellen en spe<::ifiekc reglementen inzake hel 'Iocren van de boekhouding waarborSI en waardoor hel gl'''aar voor "ergIssingen en fraude ~o klein mogel'lk is: hel opmaken v~n de jaarrekeningen en, voor de onderr'lemlJlgen die daartoe zijn verplicht, de g~on$olidee rdl' jaarrekl'nmgen, die een getrouw beeld gl'\'en ,'an het vl'rmogen, de financi;:[e locsmnd en dl' Ja."\rreSUlt31I'n van dl' ,'ennootschap of Van de ,lJrOl'p: dl' tcnuitvocrlegginS vall organi satorische en IOll'rlll' conlro[emamrege[en, die erop ziJn gericht onwl'ltlge handelingen - dil' ~[ dlll1 niN gevolgen hebben "oor de jaarrekemng -Ie voorkomen en op re sporen.
3,2.
Ot- revisor heefl niet her recht liçh În hel beheer ,'an de onderneminS Ie mengen. I-lij 231 de [eidmg bep~alde aanbevelingen doen wanneer hil berekenisvolle zwakke punten In
lBR _jAAKV[JISlAl, [998
f.
RO L V/\ N Df. RI;V ISOH INZAK E PRE VENT IE I:N VE I{A NT Woo RDt;. LlJK l lm D INZt\KE O PSPO RI NG VAN VERG ISSINGE N, FR AUD E EN ON\\ ET l"IG E II AN OEI.I N(. EN
l. I .
Prt' /~lIli~ /,/11 /-~rgiJSillge",/nI/JJe.m
·i.I.I.
De prevem.e van vergissmg!."n. frouJe en onwel/lge handelingen, bedoeld mpar,,· gm(en 2A.!."n 1.5., is een behtersdaw.
"/Ilullige JNll/flelill,~ell
De b.:dTlj(sr<·visor slrl>e(tl·'Il":lr ttn oonkel te geven omt!"Cnt de jaarn:l<ening; liJn mak bl"~I'I:ll "r niel in 1<' gar~ll
0<- betlriJ{sft'visor k~n evenwel blJdr"gen (1){ de prevenue !."n dil o"era-nkomslig paragr:l:!( 2.1.5. van de algeOll·ne comrolt""normen: "",hm rit mis"r 1x/II"IPllt Imllfm '~JIJlt" IJl brr jNlmlO' rolllro/tJ)J/«m dit brl gtllWllI bttlJ .'"N dt -"",rrtltllUl& zOIu/m 11I1I/I/m ,"'II/as/m. UIl hil :il" oJl""rkingm l'(J(>rftggtll o..gtllltll IWII ,I, Wdcrlltlllllig. '.
tI,," Jt ,w-'lIIl11oorJdl;lu
ti 1. \'\fan ntt r de n:vlsor.
lil h'·1 raam van lijn controlewerk~umhcden. vaSISleh dal de dirCClle nalul n:k!."nmg Ie hlHlden ml:1 bl"lang rijkt"" risico's op fruude o( onwcluge handt""lingen, ui hij de a:andulll van de leiding op die risico's "enigen.
1.1.3.
Wannet""r de admmistraueve en boekhoudkundige org:lnisalle zodanige zw:!k· hc"ocrlt'gging van de controle. De revisor zal 1I1~, dele situatie rekelling houden bij de opsll·llin~ van zIJn Vef$lag aan de alöt'lI1t'n~ vergadt""ring (zk a(deling )),
4. 1.
Opsporill,t
i. l .l.
De revisor organiSa'n zijn cOllfwl ... wtrkuamheden, voer! die uil en beoordec'h die mei de beóocllllg een redcl lJke waarschlJnli,kheld IC hebben op ht""1 opsporen van vergIssingen of fraudes die de jaarrekening Ol' betekenisvolle wijze kunnen bl"ïnvloeden. De ft·visor moel derhalve een professioneel sccpticisme aan de dag leggen en, op hel ogenblik dal h" ZiJil opdrachl org:,niset·rt. rekenin,!; houdt·n met het risico dal (raude o( vergIU1llg"n de hf.lwuwb:&arheld van de financii:'le slalen op ~1~kenisvolJe Wijle loodcn kunnen hebben aangel:iSl .
1.2.2.
~lekenls\"Olle onJulSlheden 11\ Je jaar· rekt""lIIng als gt""volg van "e'glssingen o( (raude Ie Idcntificeren tn uI meI deze analyse rekcning houden voor tic:' organisatie '"lin de UI! te voeren comrolts (:t .... (ontwleaan bevcling van 3 dC(ember 1993 inzake h... 1 cOlllrolensico). Er z.~1 b'lzondere a:lIld:lcht moeten bes(l>('d wl>rden aan de il!('llIificalle van de specifiek" mico's lil vl·rb:lIld mt""1 hel uawerken "an bedrieglijke boekhoudkundige 1II(or. matie en de risico's ,'an vt'rdulsl"rong van acriva. DI! idelllificatieproces >.al de revisor er nQt'malerw'Jll' lOl' breng"n d!." leiding Ie onJervr~gen ()\'("r hun slandpunl m~ak" hel gevaar v:1Il (,:mde ,n de ondernemlllg en o''("r de fraude die e,·el'l· nlccllll het verleden in de ondernemlll,g zou ZIJn omdekl.
,m,/..,l11de ell l~rgissillgC-1/
0<- revisor uI trachten om de r.sico's op
Uilgaallde van zijn risicoan~lyse, moel de revisor voldoende colllrolew"rk-laamheden UIiVoen:n om 101 een redelijke zekerheid te kom en dal d" anomalwën ingevolge frJudc o( vergissingen, die een belckt""nisvoJlc IIIvlocd op de jaarrekening
IBR -
J ...... MH~'t,,\.,
l')')H
kunnen lwbb.:n, worden \'astgeuc:ld en, in voorkomend geval. naar bc:hor"n worden rechlgel.el.
De controle. ook al wordt die op de juiste manier lIilgtv
opsporingsmogelijkheid wordt onder andl're door volgende gegl'vens beïnvloed:
1)1'
de doeltreffendheid van dl' comroleprocedufl'S is onderhevig aan nsico's die verb.1nd houden ml'! onvolkomenhe
·f. 2A . Naast de zwakheden van het boekhoudsystt-em en V"dIl de inlerne controle, kunntn bij~onder" risico's op fr-Jud" en vergissin!;en bestaan, onder meer wanneer: de inte!;ritei! of de Ix-kwuamheid van dl' leiding in v!':lag kan worden gestdd; er grote spanningen hl't'rsen, van diverse aard, binnen de ondernemin!; of er zwaar druk is op de onderneming zelr; ongewone vnrichtingen plaatshebben: de revisor hindl'r ondervindt om informatie te bc>komen. Bijlage 2 tOt ondcrhavi!;e aanbeveling g~>("rt {>Cn volledi!;er overzicht \"dn de omstandiglwden. die van aard zijn rmude in de hand te werken, volg('ns het model dac in bijla!;e tot ISA nr. 140 Van het IAPe is g(·voegd, ·1.2. 5.
Het verdient uanbevdin!; dat de rt,'isor bij de Iciding navraag zou doen naar elke vorm van fr-~ud" or betekenisvolle v{'rgissin!; die aan hN lichc zou zijn !;ekomen, Dl' n·,'isor zal nagaan of dergelijke !;ebeurcen;ssen op gepaste wijze botkhoudkun.lig werden verwerkt en zal zijn risicoanalyse en zijn analyse van h(·! interne conlrol.·systcem opnieuw bekijken in het licht van dl· inrormatie Wa:trov('r hij lxschlkc, zoals verder wordt ui!een!;net (para!;mar 4, ~.),
-1.3.
O/,.'{IfJ/';'lg
",lil
inbreukcl/ i/l ,1"lIIl' ilicli ,Iie 5/JCrifiek I'" tIc ,'e";mm/e rol/lrol,-
bc,IM/'t'/1
4.3.1.
De revisor moet voldoende conttolewerbaamhe
Daarnaast moet de commissaris-revisor de gepasle cOJlIrolcprocedur('s uilVOl."tCIl om de tegelmaliglwid te controleren van dl' verrichtingen Wl:(:r IC geven in d,' jaarrekening. vanuit her oogpum ' .. n dl' "CnnOOIKhappenWel en de SlatuIen, Ten slOl:le, W:llllll"er er ct"11 oodernemingsr:aad IS. mOCI de commissaris_revi sor of de daartoe aangeslelde bedrijfsrevisor comrole\\'erkuamht'den uil"oeren, die er op genclu Zljll de na[evlOg van de we!lelljke en Ix-sluursrechldljke bcp~hngen inzake de ~:In de ondernemlOgsraad Ie verstrekken economiKhe en financiii[e inlichllngen, n~ te g:mn.
4.3.2. [n bepaalde sectoren moct dl' revisor bijzondere controles UIIvoeren betreffende d(, nalevlllg vall de wetgeving, bljvoorbedd bij d(' COntrole op de kft.-.:Iielinslelllll~en, de cOllfroll' op de:- beursvennoolKhappen, de comrole op J(. ,erzekeringsondernemingen, de comrole op Je pnVilte ,'oon:orgsinstelhngen. Je conlrole op de ziekenfondsen en de bndsbonden '~.ln zlekenfondscn c:-nz, .. \'<':Innttr een wetgeving de commiss:ms-revisor de verplichllllg oplc:-gl sp«ifickc omlerlocken IC verrichte,'n op hel financiële of )urldlKhe vbk, moel hel norm;;,[ .. comroleprogmmma noodz"kdi)k ft'n hoofdstuk bevatten d"l mogelijk maakt om d.. n~lcving ('rvan. I.. n minsle (~nmaal per jaar of vaker. Indien de wel dit voor_ KhrijCt. na IC gaan.
4.4,1,
BI) hel organlser.. n "an zi,n comrolewerhaamheden, moel de reviSQr ('('n algem..en inzichl verwerven in de wellelijke en besIUlH'sr('clHdijke COIlfC:-XI waann de ondernl'nllng werkzaam is. alsook 111 de maatrcge!~n dir de directie genomen heeft om zich te schikken naar de regels dir op haar t~I>lIss-d"k zijn.
De revisor I1>Ol"I ]tieh op de hoogle llellen "an 1x'[Xl3lde wellen en r~glementerln gen, d,e- ,'etSlrckkende- 8~'0Ige-lllouden kunnc-n hebben op de- bedrijfs,'oerlng ' "dn de onderneming. 1'1" zal bl,zondere aandachl mledell:mn de rislco's waaraan ~I vermogen \".. n de ondememlllg 1$ bIOOlgf.'$leld. of d,e gebeurhJk ulfs de "crderlelllng \'3n dl' bedrijfsuitoefening In hel gedrang kunnen brengen bij o"ertredllig van somm.ge regels. Om dilO inlichtingen Ie- bekomen. k3n de re\'isor onder ml'Cr: ZICh 5tc:-unl'n op dlO algemt·ne Informatie die beschikbaar is o\'er de aClivitc;lenSI"Clor. waarm de \'ennoolKhap bedrlj\'lg is; ZQwd blnllCfl- als buuenl.and~ regl .. mc:-nrerlngcn n~g:l:ln, dic:- el.'11 belangrllke invloed op de bedrijvighe-id \';In de onderneming kunnen hebben; samen mei de [eiding de bde-idsm:mtregdell en procedures onderzoeken diewerd.·n ,"gevoerd om de naleving \".ln de welle-n en ft.·gl.·memen Ie- wa~rbor gen; samen meI de leiding de procedures bespreken die werden inge\'oerd om de risico's van \'ord('ringen 101 schadevergoeding vanw('g~ derde-n IC idelllificeren, IC cv~lueren en te bot-ken; de welleliJke c:-n besluursrechldijke conleXI Ydn de l~nJen waar de \'ennoolschap filialen hed'1. besprcken me-I de:- revIsoren Viln d,e- fil,~len.
4A.2.
Na dl' id .. nllficatiefase. 20.11$ beschreven In paragraaf 4.1.1., moet de revisor ZIch een oordeel vormen ove-r de n31eving van de wellen e-n reglementen. die 1.'1.'11 ;nvIOl.'
[BR -
JAA~"[MM.A(,
1998
de briefwisseling met de o"erheidsinsmnril>J nalezen dit.> o.a. betrekkin!; heeft op dt.> milieu-. socialt.> t.>n fisçalt.> aspecten, enz.; de leiding ondervm!;en over de naleving van dit.> WNten en reglementcn; dt"" schriftelijke bevesti!;ing van de lt""iding bekomen dat zij de revisor wel dcgdijk in kennis heeft gesteld van alle feiten. waarvan zij kt.>nnis heeft en dit"" voor de ondl""wming l-en bt,1X.'rkin!; of verplichting kunnt.>n inhouden (Zil" dl' contwleaanbeveiinS van 6 juni 1997 inzake de bevestigin.gcn door dl' It.>iding). In pM"llsrnfen 4.4.3. en 4.4.4. worden vcrschillende bijzonderlo tOCI"1ssingen van dit princiJX.' aan.gchaald. v~n de boekhoudwelgevin.g. is het niN vereist dat wordt na.gl"glUln of en in wl·lk(- maft"" de ondernl·min.g ûch in alle opzichten heeft !;t"S<"hik! mmr dt.> vereisten van de fiscale sociale wetgeving.
4A.3. Om een oordeeJ uit tC spreh"n ovcr de jaarrekenin!; en over dl' mllev ing
or
De revisor dil"nt t"Cn rcddijkt.> zekerheid !e bt,komen d:l( de mbrieken van de jlUlrf{"kening meI bet rekking tO! de fiscale l'n sociale aangelegenheden nict h"nnelijk verkeerd !;t"S<"hat of berekend zijn. Normalerwijze zal de revisor conract nemen OW! dl' rn:ldgcw'rs van de onderneming in fiscale en sociale aangelegenheden (hl'!zij interne dan wel eXternl' deskundigt.>n).
4AA.
4.5.
Wannl-er de Ix'Jtigcn. \'(Iannel;'r tr redenen zijn om te vermoeden dat de onol"rneming verwikkeld is in dergelijke praktijken. zal hij vermijden om de leiding schriftelijke verklarin.gen te vra.gcn of ha:lr de indruk ti."' geven dat hij zich bewUSt is van ha,,, onwettelijke praktijken. Hij zal de in paragraaf 6.2. beschr~_ ven procedu re vol!;cn. Tl' /"OIgeIl I'WUt/ure lt·"lmeer "I" m"Il/'ijzingen ''9OI"II"
wefl ige humlel i"geil
mer/mil/ ril
4,;,1. \'(Iannl1.'r de bedrijfsrevisor kennis krijgt van informatie die wijst op een mo.gelijkheid van ofwel een vergissin.g of fraude. ofwd l't""n onw~ttiglo handeling. moet hij over.gaan tot bijkomend onderwek om inzicht te VerWl'rVen In de IJllrtf van het voo,,'al of Van de omstandigheden waarin dit zich heeft voorgedaan. Indi en
(I ) Ot- .. bel 111 biJl.!;c ! $ymhetiSttrt de verso:hillende hypo
4.;.2.
Wanne<:r de 11'fllrl'1lJ"id van de betrokken \'erridlllng uf beslIssIng l-en Jundisch(' analyse vergt die de bekwaamheid en de ervaring v:tn de bedrijfsrevisor [e boven gaal. zal dele hel advin: inwinnen v~n deskundigen (l" lenelllde hem IOC u' lalen de Jurrd,sche aard l'an de verndlllng of de bnliS$lII,!: IC bepalen en Ie oordelen O\'er de gep:1Sl~id van de botokhoudkundige verwerking.
In overleg mei de ondl-rncmmgskiding, ""I de .... vlsor n:lvraag kunnen doc.-n b,j de jurrdliKhe afdelong van de ondememlllg. Met de locslemmlllg I'an de ondern('mingsleldmg, bn hij eveneens (Ic advocaten V".m de onderneming ondervnlgl'n om meI hen hel risico te besprekl'n .1:11 Movertreding v:ln de wel of van de f(·,!:I('mtmcn voor de nndernemrng \':lnUII lin~ncittl oogpunt teweegbrengt. \Vannecr niet gl"Steund bn word,,,, op hl'( advies van een Imcrn bt-dnjfsjuflil van
Je vennootschap of wanneer hel onmogelijk is om ffiCl de advocaten com aCi op te nemen, of oog. ",'an nttr de revIsor lUiks in het loch[ van d(' door de h,crbol'en senoclT1(k personen ontvansen ml,chullsen oooJ""keliJk acht, zal hIJ zIJn ('Igen jundls<:he r....dgl·vers raadplegen. 4.5.,3.
Wannl'('r de revisor (Ot de conclllsie koml dal ."Cn vl"lriduins of een beslisslIlS een aanwIjwIg is die duidt op froude of op cen onWl"tligl' h,lIldding, moet hij bij_ komenJe procedures unvoerrn om de mogelijke e!Te(:[I·n. d,e dergelijke [oes'~nJ V()()f" d e jnm:-kenong kan hebben. It /JttNm!tülI.
De aaro V"~n die bijkomend(' rrocrdurcs hallgt af l"an het bc.-roc.-I'smallg oorcln:1 l'an Je n:visor over: het 'ype: v~n de fraude ofwn .1(' onwettige handeling 1!1 kwcstie; de iJenme[{ van de belrokken I",rsunen; de w~~rschijnlijkheid cl~t dl' fmude of de onwe[[ ise handding lich zal herha· len; de wurschljnlljkhe,J van Je mogdijke invloed op Je jaarrekening ton op Je vorig(' botokjarcn; de mal(' wnrin verwxht kan wOl"den dat die bl,kom('nde procedurt"S JUldeliJkhe,d zullen brengen lil d,· [oes[and. TenZIj d,' omsmndighe
f.S. f.
(I)
De revisor. Jie Vlm oordeel 1$ dat er fr~ude of ~'n onwclIIge haooelmg bes.aat, moet ti,n vaststelling.. n en beslUIten documenteren.
Zie de mmruIO;-.... I1I>cvdrng ... n 6 5t"J".mbrr 1~)6 -Gcb"uk m'~cn ...." de werh.... mh"'lcn ..." d.... ~lIJl{"g"n"
4.5.5.
De revisor mott de implîçatie~ van (Ic fnillde of V;l.n de onwcnigc handeling op de andere aspecten van zijn (omrolewerk afwegen, inzonderheid op dl' betrouwbaa.r_ h~id van de schriftelijke ur mundelinge verklaringen die hem door de ondernemingsleiding werden g~.Ja.an. Wannt"t'r fmude or onwcHigc handelingen :tijn opgespoord. die niet aan het licht werden gcbradu door int{'rne comroles, moct de revisor lijn risic();lIlalyse herlicn in het licht van de vaststellingen. wals bijvoorbc-cld het ombrch·n v~n <-en a"tH~1 specifieke comrolepronxlurcs. de lx.Jcnkingen omtrem het niveau van de betrokken wcrkncm~rs of directie. alsook de relevamie van de verklaringen van de onderncm ingsleid ing.
5.
MEL D ING EN DOOR D E REVI SO R
5.1.
I ,,/e,.,/(! meldillgell
;.1.1.
De revisor moet zijn vasrSteilingen aan de leiding mededelen. van zodm hij I'Cn betekenisvolle vergissing of fraudt· r.laadwerkc!ijk heeft V~stges{"dd; hij zal in deze m~.JedcJing moeten aanbevekn om de bet{'kenisvolle vergIssingen recht te zeW;'n en {-en einde t{· stellen aan de fmude. H ij zal de leIding evenl-ens op de hoogte brcng~n WlUlll~-er hij het besraan '".In een fraude ,·e,mocdt. ook al zou de wC('rsbg e"'an op de jaarrekening mogelijk bepcrkt kunnen zijn.
5 1.2.
Wann{-er hij het besraan vermoedt van C'Cn onwctfigc handeling. wals b..xlotld in paragrafen 2.4. en 2.~. zal
; J .3.
De kennisgeving geschiedt schriftelijk aan hel wettelijk bestllursorgaan van de ondt·rncming. (raad van b..·stllur or z.~akvocrd{·rs) ook al W{x·t dc revisor dat dit orga:m kt·nnis heeft van de r(){"S["Jnd (bijvoorbeeld ingeval van actie"e of passieve collusie). wannCCr: hetzIj hij beschikt ove r een voldoende Merk vermoeden van het bestaan van ecn onwenige handelin;!;. ten aanzi{'n WlIl"van gecn corrige("('ndc m:mtregel werd gcnom~n: hetzij gelijkaardige omstandigheden zich in de toekomst zouden kunnen her_ halen; hetzij het een inbreuk betreft op de vennootschappen,,"e! met inbegrip van het boekhoudrecht of de statllfen. De kcnnisgeving van overt re-dingen van de vcnnoorschappenwe! of de statuten aan de raad van bestllur is verplicht overeenkomstig artikel 64O<"lits van dl' "ennootschappenwer. Deze bepaJ;ng geldt evcnwcJ als {"en "Ig{'mccn princi]>., cn is tucpasselijk op elke vorm van ff'Jude. inbreuk Van voorschriften die spt~iflek onder de controle van de revisor vallt'n {'n andere onwNtige handelingen.
5.1.4.
IBI{ -
W'lnneer de commissaris -revisor voldoende aanwijzingen hl"Cft om tC besluitcn dar een (rJud,· of C'Cn ollwettige handeling. zoals lx.Jocld in pamgrafen 2.4. en 2.5., is georganiseerd of wordt tocgedekt door de leiding van de onderneming,
J ...... RV(RSJ.A(,
1998
moct 11Ij zich I'(-.:htsueeks wen(!t'n tOl Iwt weneJijk bC'stuursort;aan \",In de onderneming of. imlien uit de omStandigllt'den blijkt dat dil de en;t; rnot;eJijkc oplossing ;s om aan de onwenigheid een einde te Stellen, 101 de alt;emene vergadenng die, in voorkomend geval, d;lilrtoc speciaal kan worden samengetOCpI'n (art. 73, 2e lid Venn .W. ). 5.1.5.
Indien
5. [.6.
Wann~r
5.2.1. Wann~r de revisor in de 1001' ""dn dl· uitoefening van zijn opdracht kennis h~fl van een fraudegeVll.J en hl' de leid in,!; daaNan op de hOOgtl· heeft ,!;ebracht, moet hij nagaan: of a
•I
Indien de rt"visor vastSlelt dar <'1'11 geïdentific<'1'roe fraude blljfl '·eroer Sa
IB R -
j AARVUloLM,
199f1
Wannttr d .. onwe(fi~e handelin~ geïdentir'Cl'erd, juridisch vastgesteld en belangrijk is, lal de rev isor, die nier ovenuigd IS dat de ondernemingsleiding in de toekomst de wet ~al nakven, er de voorkeur aan geven gemotiveerd ontslag te nemen overeenkomstig artikel 64qJ/il/qJ/io in fine Venn.W.
;.2.5.
\l;Ianneer de revisor besluit dat er g(>cn boekhoudkundige verwerking is van de waarschijnlijke gevolgcn van een fraude met een betekenisvolle invloed op de jlulTreh'ning, kan hij g,... n verslag londer voorbehoud "fgeven. Om de aard van zijn verklaring te bq"den, ui hij rekening houden met hct belang van de eventuele g(·volgen van de fmude en de n:'ikwijdte of de ontoereikendheid van de comm{'nraar die door het bestuursorgaan van d{· onderneming wordt versuekt in de Toelichting bij de jaarrekening en gebeurlijk in het jaarverslag. De mamn:·gden. die de onderneming h~-eft genomen om de loc'Stand in de tOl'komst recht te zetten zijn in se geen rt>(;hrvaardiging om in zijn controleverslag geen melding Ie maken van d(· g{'volgen van de frJude op het getrouw bt't:ld van de jaarrekening of gecn todichrende paragraaf roe tI' voegen die de wezenlijke o nzekerll,·den bt-schrijft. Zdfs de mog{'lijke gevolgen wn hct voorbehoud in he, comroleverslag kunnen op zich niet rechrva.udigcn dat de revisor eman ver~aakt dit voorbehoud re formuleren.
;.2.6.
5.}. ;,}.I.
Wanneer de ondernemingsleiding daadwerkdijk mamregelen heeft genomen rOl rechtzetting van een geïdentificeerde fraude en Wanneer de gevolgen van de fraude op een redelijke wijze konden worden ingeschat, kan de revisor een verslag zonckr voorbt'houd afgevt"n. op voorwaarde dat hij eerst heeft nagegaan of alk als be,(·kenisvol a:mgemerkte - gevolg(·n van deze fraude op t... n gepaste wijze in de boekhouding werden verwerkt. Een redelijke inschattltlg houdt rekening me, dt" gevolgl·n op langere termijn. bijvoorlx... ld in her licht van de gevolgen die er op gerec!m'lijk vlak zouden kunnen uit voortvloeien f!..'·fcruc meldillg /"(/J1 illbreuke" i" dc (IO/ll";IICII (Iie specifiek lol dc re/'isorale opdmcblell {N!borell
In zijn verslag aan dc algemene vergadering, vermeldr de commissaris-revisor in h(·t bijzonder dal hij op geen enkele wijze kennis had van verrichtingen gt.Jaan of beslissin~en genomen meI overtrl-cling vlln de Slatltt~n of de vennootschappenwCt. Elke overtreding mOl't worden vermeld zelfs wannttr zij geen directe of indin:ocle invloed heefr op de jaarrekening. Deze vermelding kan reiner weggela'('n worden wannea de openbaarmaking van de overtreding ,mn de vennootschap onverantwoorde schnde kan berokkenen. me, name omdat de raad van bestuur gepasre maarregelen heeft genomen om de aldus ontstane onwen;ge toestand tt herstellen (art . 65 , 6° Vennootschappen wer). Opdat de vermelding van een overtreding: kan worden weggelaren, moeren rwee cumulatieve voorwaarden vervuld zijn: er moet op l'en ad{'<]umr manier aan de inbreuk een eind.. zijn gestdd, me, name als gevolg van toen daadwerkelijke correcrie van d.. ontstane onwettige situarie: een eenvoudig voornemen om aan de situ~rie re vt"rhelpen, kan niet voldoende worden geachr; de vennootschap kan et"n onverantwoorde sc hade berokkend worden: een eventueel nadeel voor een bestuurder of een a:tndeelhouder is op zich niet voldoend ...
5.3.2.
In her rweede de-el ... an ~ I Jn ... ers lag moer de com missarIS on lloel bIjzonder vermelden of de boek houdmg 1$ gev~rd en dl" Jaarrekl"ning 15 opgl."Sldd 10 O\·ert'l"nsr .. mmmg mer de weul"lojke en besruurs rechreloJke voorschriften d,e dJarop r~passe lijk zij n (arl. 65, 2 0 ...enno(\r sch~ppc.. nwer - ACN 3.11.). Een voorbehoud moet d"n ook worden gl'ma"kt wanneer hel bock hOl.ld k~md l g systttm nl1:t ...olgens de Belgischl· boe k houdwl'l (waaronder beg repen hl'I koninklijk besluit van 12.09.198} mf'1 belrekking 101 dl' bockhouding I'n dal 101 bepaling '·~n de minimumindcling ... an (~n ~ lgemN'n rekeningstelsel) is gl'Organlsc:erd I·n dl" jaarrekening niel in o ..... r.-ensH.'mmlllg met d.. ze wel is Opgl'Sldd.
5.3.3. Conform arllkel 15his, lid I. 4' van dl'
"'1'1 ... an 20 SC"ptl'mber 1918 houd .. nde d .. organisatie van hel bedrIJfsk ...en, moel de bedrojfsr..... ,sor, 111d,en hIJ '";ln oordeel is de verstrekte economische en fl nan<.:iHe mlichtlngen n,,'1 Ie kunnen cemflt=ren of indi .. n hij hierin l.-emlen 'laStsreit, her ondernl"ming5hoofd lilcrvan op de hoogre stellen. en indien dell' d:I;I"':1I1 gl"t:n ge ...olg gccft binnen de m;oa"d die ... olgl op zijn tussenkomst, op ell)en lIlilló1llef d.· ondernemi ngsr.lad d~ar ... an 111 kl'nnis st.. lkn. (Zie normen betreffende de opdrachl van d.. bedrlJfsre ... isor bI) de ond.. rne-
mingsr:l~d).
SA.
Ii.Wtr/lt /lu ldillg nw ltIu/e .·e IJllu -ellige Ju mdclillgell
SA. J.
Wann.-er de re ... isor tOl nl'n op dl' j;oarrekenmg: in dl' m~le (I~I hij er rwel i jk kan ... an o ... ertUlgd lijn d~t de "'oornaamste tlcvoltlen ... an d .. ze onw('It'I)(' hundelintl naar behoren we rden gl'corrogl"("rd. kan de commissaris_rcvisor een ... erslag zondcr voorbehoud afgeven. indien hij ... an oordl"C1 IS dat cr een belangrijke mal e ... an onzckl'rhcid blijfr besraan lx·treffende de evelltuele gevoltlen ... an (Iie onWl·11 itlc handeling op de financiële SitU31 ie wn dl· ondt"rncmlntl. zal hij een voorbehoud of.-en omhoudende ... erklarlng afge ... en. Er kan "'erwezen worden naar p;tragraar }.1.3. "'~n de ~Igemene comrolenormen: nUtt jtlt kt «11 fml"g O/IIJtandig _ t zip'. _g "in lilt IN/ ~g dom Jp/ dt htJrijftrr1"lJDt" t,thlJHdm ij lol kl hnwpJgthti/U ''001'" tik ettn"" d,,/ &«" tktl NII_akt I"all ZIJn uY!/ftlt;kr opJrafh/". lI.. t ... oorbehoud 111 verband meI et.-n andere onwelflge haJldellng zal dan ook slechls hem:kking hebben op de boc,k houdkundige gevol· gl'n cn heeft niel 101 doel InllChllntll'n Ie gl' ... en ovc r de )U'5 IC aard V"Jn de desbetreffende fe" .. n.
,,""ru"
5.'1.2. W ann eer de re ... isor 101 hel besluil kome da l e r zic h een on wCllige handeling heeft voo rgedaan, die t"en bele kenis ... olle invloed op .Ic jaarrekening hN'ft en d ie niet op een corrcctl' manier in de jaarrekening is "'l'rwI·rkt, moel de re ... isor eten ...erslag ml't ... oorbehoud of l~n afkeurendl' verklaring afge ... en. Wanne-er de onregelmaligheid gl'ïdeJllificeerd, juridisch ... aslgesleld en belangrijk zal de r..... isor, die n'''1 o,·erru'l)d is daf de ondernemingsleiding 111 de foekomsl
Ill R -
JMKV[k~I.A(,
1998
6.
EX TERN E !\IEl.D I NG AAN EEN PU BLIEK E OVERHEID
6.1.
Afdel ing 5 onderzoek! de hypO!he~s waarin de revisor bepaalde fraudepraktijken of onweuiglwden in zIjn rev isoraal verslag aan he! licht b~ngl. In ten aantal ui! zonderlijke gevallen, moeten bepaalde onwettige handelingen het VOOTWerp uitmaken van specifieke kennisgevingen aan welbepaalde publieke overheden. Zij worden Uitl"('nge~tt in onderhavige afdeling. Bui!en deze hyp()[lw~s, is de ~visor gehouden tO! de gewone ~gels van het beroepsgeheim.
6.2.
Iflilll".I$Jell
\XlannL..,r de ~visor in de uitoefening van zijn I~:roep fei!en vaSts!elt die tot bewijs van wil wassen van geld kunnl'n strekken, is hij l'r bovendien tOC gehoudl'n onmiddellijk dl' cel "oor financii.'le informmitverwerking in 11.. lichten in tlX'passing van de WC! van 11 j:muari 1993 tOt voorkoming Van het gebruik van hN financiële stelsel voor het witwassen van geld. De melding aan de cel voor financi~lt inrormatleverwerking is maar verplicht wanneer de feilen daadwerkelijk zijn vastgesteld en de revisor de bewijskmchtige elementen heeft kunnen bekomen, die hcm hl't fraudt,leus karakter van de vcr_ richtmg ded.'n verondl'TSlclltn. Overeenkoms!ig de Wet wordt d:..~rbij get'n rekening gehouden met de bebngrijkheid van de beJmgen in kwestie. 6.2.1.
De verplichte melding volgens de wet van II januari 1993 be!rcft zowel dt· con!Tole van dt· commiss:lris-~visor als de bijzondere opdr..cllten tn elke andert acti· viteit in verband met de beroepsactivitei! van dc bedrijfsrevisor.
6.2.2. Om te bepalen wat verstaan wordt onder "wi!was~n van geld'. wordt naar artikel 3 van hogervermelde wet van II januari 1993 verwezen. Dezelfde Wet definieert de omstandigheden waarin geld of activa als illegaal moelen worden beschouwd. Buiten de hypotheses che in de~e wettdijkt bepalingen worden gevi· ~erd. moet get'n aangiftt worden gt·da
De Ix'
6.3.
Medell"erkillg ,U/II de "mdelllii:1e ((",lr'J/e
\Xlanneer de revisor de functie uitodenr van commissaris in een sector die he! voorwerp uitm:lakt van eNt bijzondere conrro!ewct, bijvoorbeeld voor kredietinstellingen. verzekeringsondernemingen. ziekenfondsen en landsbonden van ~ic ken(ondsen. mlX't verwezen worden naar de çomroleweL De bijzondere bepalin. gen in dt controlewet leggen de medewerking op aan prudentiële controle door aan de publieke o"erheid verslag l,it te brengen van de controlt van beslissingen of (citen die een schending uitmaken van de gecoördineerde wetten op de handelsvennootschappen, statuten, de controlewet en besluiten of reglementen [er uitvoering hiervan.
IBR -
J...... RV[R'!.A{;
1998
1JI)l:1\.GE 1 & hemalÎsch weergegeven. de hypOIhC'SeS gevÎseer d in dt p;it:lgt:lfen 4,), ),1 tn ),2, van de a~nbeveling betreffende de melding van boekhoudkundige ft:lude die een invloed heef! op de jaarrekening: ~:en
"(·rnllX.'d,'n
Fr~ utlc
e.c,·ol!;
u n {rAutle
lkM.-khoutikunJigl· ,'cr\\,·rking
Kder~mif~
H l.
I. nicl beves tigd
2. bc:vl'Sligd in ff ilc
juridisch o n zekcr
>I.u.
H
HW
.\. bevl'Sligd in (dl{'
juridisdl gepn..:i.'\I'(!r
niel eva lueerbaar
<.
hevcsli);d 111 feitc
juridisch j.:eprt>C ÎSt.>t'rd
tV~ IUl'Crb.1af
nic! bl'<:orri);l"Cnl
5,2.4./)
lX'vcsligd in (ei te
Juridhe h gepreciseertl
ev~IU('1.. rbaar
g,>corri gl"('rd r:nlci vn()r~ ,cn
).2.6.
,.
BIJLAG E 2 Bijlage aa n hel ISA 240 I' nlud and Error van hel IA PC (I I' AC)
EXAMPLES OF CO NDITI ONS Ol{ EVENTS W H IC H INC REA SE THE RISK O l' I'RA UD OR ERROR QJI~JIID"S
w"b
rfJ/'«1 IO"~ IIIltgrllJ
or rOlllptffllft of IllJllhlgrwrllf
•
Management is dominated by on .. person (or a smalll:\roup) and Ih,-re is no effeuive ovcrsight board or (omminee_
•
There is Icd.
•
There is a continuing (ailure 10 corr..cr major weaknessl"S in iml"rnal comrols where such corn:":lions are pmcticable.
ti
complex coq Xlrale strucru re wh .. re compll'xilY J()("S not seem w Ix warmo_
•
Th,-re is a hiSh wrnover rale of k.. y ace",,"tinS and financial p'-rsonnel.
•
Thcre is a sigoificant and prolonged undcrslaffing of the accounting depanm .. nt.
•
There are frequ .. nt changes ofl"gal counselor 3udiwrs.
U //IUII,II prr/JIm!J
11 !IN" or 011 ,til
rlllll)
•
The in
•
T here is inad~'
•
Thc q uality of ..arnings is dClcr ioratins, fo r example, increasc
•
T hc .. mity nN:ds a rising p rofil m·nd (0 support Ihc markei prke of ils shares d lle 10 a conlcmplat(.J public offering. a rakcover or olher n:>ason.
•
T hc eruity has a significam inveslmem in an indUSlry or producl lioc nOle.:! for rapid changt.
to
declming pmfits or wo rapiJ expansion.
•
Thl' endty is h..avily dcpeodeol 00 one or a rew prodUCIS or Customers.
•
Financial p r("Ssure on cop managers.
•
Pressu re is .. xcned on accoullling personnel tO complete financial Stalements in an unu5u(ll1y shorr fim .. petiod.
Ullll1lful,r.IIIJ"fllfJl/j
•
Unusual rransacrio ns, especially near the year-end, Ihar h:"'e a significant .. ffO>CI on earnin8s.
•
Complex trnnsactions or accounting tre:umcllfs.
•
T raoS3ctions wi th ,elate
•
Paymt'llfs for services (fo r exa mple, 10 bwyo>cs, consulrallfs or agcllfs) rhar appear excessiv.. in relarion ro rhc services provided.
I BR - ) AARV(R$LA" 1998
ProbÜ1H11n ","'''''INK jllJlioml "pprof'm"f "11.111 fl1.1mrr
•
IlladC'(juate n:<:ords, for eX1lmpk. lIl COmpkle files. excnslve wjuslmems 10 books and accoums, Ir~llsa([ioIlS IlO( recordt"d lil accordanct' wilh normal prOCW1II1' S and OUI of bal:mce conlrol accoums.
•
Inadl'quale dOCUml"malion of Irnns.~ctions. such as lack of proper aUlhonzauon. sup· pOlllng documems nOl available and aher~lion 10 documl'nu (any of Ihese documenlal ion problem$ "SJume greale. slgluficance wh"n rhey .clale 10 large or unusu aJ tran$3Ction$).
•
An excnSI"e number of ddTert."nCe5 belw<"l."n accountmg rL'C ords and Ihud party confirmatiolls. cooflictlllg audit evidente and ullC"plaill:lble challges in ope r.,uing rarios.
•
Evas,ve or unr.....asonable rcspon5t'S by management tO :lucht IIKjUm es.
5f>1/it j.,(tDI7 1I""I"f ID " f(Jwpm.r INjgrHl"IIQ" J)Jums f ITJ/lJ I/) t/tJ,rilxd "Wf. mdm/.·:
.,,, ,romJ/fm
" hreb rr/" If 19 IIH 11/11.1il
IQ'" " 11.1
•
Jnability 10 ( Xlran inform:nion from compuler files duc 10 lue k of. or none urrcm, documenmlion of record coml'ms or Jlrogr~ms.
•
[..:org~ numbers of progr~m c hang~"S thaI af(" oot documemed. aJlprov~'tI and tcStl'tl.
•
Inwe(juatc o\"er~JI baJanc:i Jlg of computer tTlimaccions :lIld d:ll:l but:s 10 Ihc financ;.. 1 accounts.
IIlJI A(.f 'I
MEMO RAND UM INZAKE D E CONTRO L E VA N NGO'S (4 dece m ber 1998)
l.
W E1T ELIJK KA D ER
De boekhoudkundig" en comroleaSJl""Cten met bem:kking rot de erkende NGO's worden vast):;cle):;à in twee "'glementai", teksten. l.l.
KOll illklijk beslllit /'(11/ /8 j ll li 1997 betre//,,"d.. de erkelllling ell subsifliifriug /'11 11 Iliet-go/tl 'e rllemellt eft. olltu'ÎkkdillgsOI'gflll istl t ies 1'11 I'tl ll bllll / l't"'I',,'iu (13 .5.,27 allgllS/ ll s 1997) Dit besluit sn·(t aan de miniswr tot wiens bevoegdheid de onrwikkelingssumen_ werk,"):; behoort de bevoegdhl'id om: de regels vaSt te stellen voor de indiening van de erkenningsaanvmag (art. 2); het model vun jaarv('rsbg vaSt te h:gSen, "gewntroleerd door een bet!rijfsrevisor". dat de NGO's dil' t'{'n subsidit, Senicten. vóór 31 mei van het jaar volgend op dat waarop het verslag betrekking heeft, mot'ten ,"dien"n (art. 10). Ten a,mzien van de samenwerkingsverbanden van NGO's. dil' Cl'n vcrhoogd subsidit'ringSfX'rcentage kunnen genieten. bepa.11t het koninklijk beslui!. dat zij een gecoördineerde boo:khouding moeten voeren en Jaarlijks een gecoördint-erde afrekening en balans moeten voorleggen (art. I ~), Hct koninklijk besluit voortiet ten slotte dat naaSt dl' controles voor~ien in dl' Wctten op de Rijkscomptabiliteit tor Jaarlijks, in op
1.2.
Mi llisuI'ieel bes lnit 1'<1 11 2~ S..jltl' lII hel' 1998 bmil/elllie " ill'oefÎlIgmuwl"cgelell 1'1111 hef kO//Î//k/ijk Ix-sl"ÎI ''m' 18 j llli 1997 Ix-tfl'f/l' l/(ll' til' crkelllli//g ell m bJitliiirillg "tIlI lIiet-goul'erllelll elllde IJlltl/'ik kelÎlIgJo"gtwisuties ell /·ttll IUIII ft demtÎn m.5 .. 19 septell/ber J998), De erkenningsaanvr:lag Vlm et'n NGO mOCI vtrgc~t-ld zijn van de stukken opgenomen in bijlage I van het besluit met inbegrip van "de boekhol!dkl!ndi~;<,~ stukkl'n van de drie voorbije boekjaren v{'rgadd van l'{'n verslag van de bedrijfsrevisor over het Ia'LlSle boekjaar" Ot- bijlag{'n 5 en ~bis beschrijven het ja.1rv"'Shlg t'n ht't financil'{'l vers"lg dat de erkende NGO's mocten indil'nen. I-Iet financi~'{'1 verslag omvat uitsplitsingen pl'r activltcit en tuSSen "NGO-kostell" en "lokale kosten", lijsten van kosten, alsook het jaarlijks financieel verslag van de NGO zelf. Er is ook voortien dar een bedrijfsrevisor een "overzich, van de inkomsten en de kosten van de NGO" (model! opgenomen in bij["ge ~his) tekent. alsook l~n "uitsplitsing van dl' admi-
I!lR -
J AA RV[R'UI,
19911
nismltiekoslen volgens type van :activiteit en oorsprong van de subsidies" (model 2), de personeelslijsttn, de IIldlvidude oven:Îchten en een opsplitsing van de per~ $Onl"f'lskoslen per (X'rsonl"f'lslid tn per acti viteit (modd 3, waarbiJ voorzien wordl dal de rt'Vlsor onderaJn volgende leks! lekene "de wellclijke verplichtingen op het gebil.a van verlekeringen burgerlijke :tansprJkl-lijkheid en llrlxidsougevalleu, de be
2.
AANSTELLI NG VAN
()J~
BEDRIJFSREV ISOR
De wetgever heeft niet voon:len 111 et'n spedfieke aanslcJllIlgsprocedure, noch in l"Cn permanente controleupdrncht van d.- NGO 's, !-Iel zou nochtans een g'lCd gebruik zijn om met de NGO een o"erttnkomst af te sluiten waarbij dt bt·driifsrevisor benoemd wordt voor dfte jaar en dat het beStuursorgaan hem dezdCd.· macht zou tockennen als aan een commissaris van een haudels"emlOOIschap. Zonder alb~uk re willen doen aau de imentie van de Regering om de re" isorJle (ontrolt· Uit te breiden tot sommige VZ\'(I's, is dergelijke conventionde organisam' van de controle van urd om de onatllankclljkhejd van de revi$Or Ie ~rsterhn en om dt aanzienlijke initiële kosten die gepaard gaan met de aanloopwerk:taamheden van de controlor (kennisverwerving van de organisalie van de diën!, risicoanalyse, analysor v:an de interne conlrolor... ,) o\'er millstens drior jaar lor spreiden,
De controleaanbe"cllllg van het lOR met betrekking lOt de aanvaarding "~n een conlfoleupdr.IChl door een bcdrij(srevi$Or is zonder meer toepasselijk op dl' controlropdmcht bij een NGO, l lieruil ~olgl ondl'r meer dal het aangewezen is om etn opdmchtbricf op te stellen, In biPage wordl l'en typeopdmchtbrieC aan d,' ocosluurs"erantwoordeiiJken ~an de NGO opgenomen. D., opdracht Uil motten uitgevoerd worden ;n overeenstemming m!:'1 de algl'menl' cOlllro!eoormen, w~lke ook hel be
.t
DE ADM IN ISTR ATIEVE ORGAN ISATIE EN Ot: 1N'TJ:RNECONTRO t F. VAN DE NGO'S 1-11'1 systeem van de lIdmilllStralle\T org~nisa(ie en van de boekhoudlOg moel aangepast zijn aan dl' aard I'n de omvang van de activiteiten van de NGO.
Artikel 3 van het koninklijk besluit van 18 juli 1997 betref(endede erkenning en subsidië ring van niet-gOllvernememelc omwikkelingsorganis31ies en van hun federJlics verduidelijkl: "Om erkend IC worden moel een NGO . op datum van haar aanvraag, aan de volgende voorwaarden voldoen:
(. .. 1 6 0 de cominuîteit van haar werking kunnen verzekeren door re beschikken over medewerkers. over uitgeruste loka len die alleen door haar mogen worden gebruikt en WaM f'('n waclndienst voorhanden is en over eigen middelen die VOOr meer dan de hdft van Belgische oorsprong zijn; ( ... )
8 0 een trnnsparante boekhouding voeren." De gt'Slandaardisl't'rde lebt van het eerste ded van het comroleverslag herinnert eraan dar elke comrolt'Opdracht steunt op een ondt'rl()('k van de administratieve organisatie, In het l'erste dt'lel van hct verslag moel de revisor dan ook aangeven dat hij rekening gehouden httft mt't de adminis1r.uieve organisatie van de NGO. Dil Ix'cekem niet dat de revisor zich uitspreekt over de kwaliteit van deze organisalie. H ij houdt er rekening mee bij de uitvoering van lijn comrole. Indien de inlerne controles ~waklen verronen. zal de revisor onderloeken in welke male hij de~e onvolkomenheden kan opvangen door "subSlantive lesting". De rcvisor zal het tOtaal gebrek aan beveiliging in het administ ratief- en boekhoudkundig sySteem niel kunnen compenseren. Desgevallend lal hij een voorbehoud opnemen in zijn verslag. Een minimllm van procedures en van imerne comroles is sreeds onombeerlijk. Voor het overige hang! de organisatie af van de omvang van de NGO en van de aard van haar aCtiviteiten.
In de kleine NGO's zal het systeem van interne controle slechlS zelden Ix-antwoorden aan de algemene principes tenake, en zal de scheiding van de functies bijvoorbeeld onvolledig zijn_ Er zal zich geen voorbehoud opdringen, Wannl't'r de inlerne comrole is aangepast aan dt- aard en de omvang van de onderneming en indien de revisor voldoende garamies bekwam ten a.lnzien van de belrouwbaar_ heid van het bot·khoudkundi.g systeem (algemene controlenormen 3.3.7.). \'(Iann('t'r de revisor dusdanige zwakten vastSlelt, dal hel hem niet mogelijk is om lich ""n oordeel Ie vormen over de betrouwbaarheid en de volledigheid van het financieel verslag door her uitvoeren van alternatieve comrolemerhodes, mi hij zich niet kunn(·n uitsprt'ken o,'er het getrouw beeld _ On' reenkoms!ig paragrnaf 3.8.1. van de algemene controlenormen za l een Onthoudende verklaring moeten gegeven worden indien de verstrekte informatie dl'rmale ontoereikend is dal het onmogelijk is om een gefundeerd oordt-t>1 {I' geven over hel getrouwe beeld van het vermogtn. de finallciëk posirie en de resultaten van de NGO. D it kan bijvoorbeeld volgen uit: de onmogelijkheid om bepaalde essentiële conlroleprocedures uit re voeren; de accidemeJe verdwijning van de verantwoordingsstukken cnfof boeken van de boekhouding; een fundnmemed zwakke inlerne comrolc die niet bn opgevangen worden door ,·oldoenînggcvende alrernat ieve procooures.
4.
BOEKH OU DI NG EN FINANC IEEL V ERSLAG VAN D E NCO 'S Het koninklijk beslUIt van 18 juli 1997 betreITende de erkenning en de subsidiëring van niet-gouvernementele ontwikkelingsorganisaties en van hun reJerotit-s, eist dat de N C O een tl'llnSpar,IIHl' boekhouding voert en dat ze jaarlijks bij de Minister t>cn jaarverslag indient, Dit jaarverslag beStaat uit I't'n activit('itenverslag en ~n tlnancieel verslag, Het ministerit'el besluit van 25 september 1998 en voorol de "bijlage 5bii', geven nader" toclichtingt'n hieromtrent.
/JockmmdillS Het ministerin'1 besluit stelt dat de NGO "{>cn dubbele boekhouding mOl"t bijhouden waarin {>cn onderscheid wordt gema:tkt tussen kosf('nfinkomSten na"r aard maar ook naar afkomSt (volgens activiteit en lof aetie)", Het is duidelijk dat inzake de boekhouding, de princiJX-s moeten worden n"ge]ctfd die zijn ingeschreven in de Wet van 17 juli 1975 op de boekhoudin,s en de jaarrekening van de ondernemingen, Elke NCO voert een "an de aard en omvang v"n haar anivircit passende boekhouding en nt'emr de wettelijke en reglementaire voorschriften in acht betreITende deze activl!el{, Deze boekhoudin,s wordt dOOf middel van t"en stelsel van boeken en rekeningen gevoerd met tnachtneming van de ,sebruikelijke regels van het dubbel boekhouden, De rekeningen worden onder,sebr.lChr in t'en voor de aniviteit van de NCO passend rekenin,ssrelsd. De balans en resultat(·tlrck~nin,s zal voortvloeien uit de balans treffende rekeningen.
V:1I1
de desbe-
Teneinde te,semoet te k"mt'n aan de nood tOt eenvormi,sheid, werd door hrt Instituut der Bedrijfsrevisoren een aanpassing voorgesteld van het schema van jaarrekenin,s gevoegd bij het k"ninklijk besluit van 8 oktober 1976, dal f{'kening houdt met de specifieke activit('ilen van de NCO 's_ Ook werd een aan de activileiten van de NCO aangepaSte mirllmumindding van het rekeningstelscl Opgestdd, samen met t'Cn commentaar bij de rekeningen, }
Hier wordt v('rwezen naar hel reeds hiervoor wrmelde schema van jaarrekening d:" door het IBR werd voorgesteld 1''' dat is aangepast aan de spt-c,fieke act,vit,'iten van de NCO 's,
jam'l'en/ag Vol,sens het k"ntnkli)k besluit ""n 18 )uli 1997 moe! d(, NCO jaarlijks een jaar_ verslag indi(·ncn dat ,'ncrLijds t>cn aetiviteitenversl:tg en andcrûjds ,'ccn financieel verslag omvat. In tegenstelling met de voorschriftt'n voor dt, commissaris-re,'isor in handelsvennootschappen moet ,seen opinie word(·n gegeven over Iwt jaarverslag, doch enkel over een dt'Cl ervan, nl. h"1 fin"ncit'el vcrsl:!g. Het financieel verslag besra"t "it de parrekenin,s van de NGO en l';t t'Cll reeks tabellen mI'! financl.'le gegevens. Deze tabellen wordtn toc,selicht in bijlage 5biJ van het ministcrit'el bc.-sluit wn 25 september 199B,
Sommige tabellen bt,vatt t'n financië le gegevens van de projecte n in de derde wereld, J)e~t' gegevens kunnen enkd door de bedrijfsreviso r worden gecenifieerd inJit'n Jt"W ded uitmah"n van de NGO-bot'khouding en hij de passende controles kan uitv~rcn. Van dl' 13 tabellen mocttn cr 10 door de bedrijfsrevisor wo rden (lndenc kend (modelkn I, 2. 3. 4a. van activiteit en/of per geldve rscha({er mOClen gebeuren door midd...! van "erd.~lsklllds "astgest('ld en w:rJnfwoord door dl' organen van dt· NGO in een document: di! documelll zal dl.,.l uitmaken v:m hl"! financi •.,.l verslag en als dusdanig wurde n ge"isl"C rd door de lx.,Jrijfsre"isoL
S.
HET CONT HO tE VE HSLAG V AN O E IW D RIJF$ RE V I$O H
Ot comrokwcrkzaamh..Jcn van de bedrijfsrevisor met betrek king tot de boekhouding Van de N GO zullen uitmonden in he! comroleverslag oVer dt· jaarrekening van deze laatste, In d it v{'rsbg $pf(~kt de lx..Jrijfsrcvisor een oord •.,.1 uit ov.'r de k"".litt"it van dt, financii.'le informatie: veTStre:kt door de NGO. De algemene controlenorrn en van het Instituut der Bedrijfsrevisoren bepalen d'll het comrokverslag besraat uit (>en in leiding en twee afzonderlijke delen: •
In de inle iding worden de documenten gcïdemificecrd die het voorwerp uitm"ken Van de controle. alsook het or~aan dat de yeTamwoord."lijkhád draagt voor het opstdlen V'111 de financiëlt- snUl:n.
•
Het ee rs te ded van het verslag bevat de verklaring OVl"r dt, ja.1rrekt·ning. H ierin omschrijft de Ixodrijfsrcvi50r de wij~e waarop hij zijn connolewerk, zaamheJen heeft uitgt>voc:rd en ,geeft hij zijn oorded OVl"r IU."I feil of de jaarrekening een getTOUW Ix·dd geeft van he! ,'crmogen. dl" financ ii.'le positie en de r("Sultaten van de N GO. D it onJadl"el van het verslag wordt voorafgega.1n Joor een titel, die duiddij k de aa rd ""n de vNkblring verduidelijkt.
•
Het tweede deel bevat hijkomende verklaringen. die door de wetgeving of de Tf'glementning worden gevr-.ugd; l'n c\'cnnted ook inlichtingen die niet van aard mogen zijn om de draagwijdte van d~ vaklaring over dt" jaarrekening re wijzigt"n. O"'1r waar dl' eigenlijke v"rklaring gesnmdamdist-erd is. is di! niet het gev,d voor dit twcede ded van het verslag.
\XI"nn,'Cr de jaarrekening van de NGO een getrouw beeld ged! van lw! vermogen. dl' fin"nc i"'le positie en de resultaten van de NGO zal de lx.,Jrijfsrcvisor ("Cn ve rklar ing zond"r voorheh o ud verstrekken. Deze verklaring zal mOC'ten ~ange past wnrden: •
wanneer dl' Ix-Jrijfsrl'\'isor van mening verKhil! mtt de kiding van de N GO ten aanlit"n van sommige transaCties of wa~rderingen. of wanneer het de Ix-.:!rijfsn'visor bekt werd sommige controlcwerkzaamhcden uit ll' vot"rcn" zal h'll~n ,·"rk lar ing mei voorbeh o ud afleveren;
6.
•
wann.'er dit voorbehoud dermate belangrijk is, ~odat her getrouw bedd op de helling komt te STaan, :.al de bedrijfsrevisor ccn algemene afkeurende verklaring afgeven;
•
wanneer er belangrijke on~ekerhc
•
wann''er de bedrijfsrevisor voor al te grole onzekt-rheden wordt geplaatSt, die voortkomen uil wezenlijke problemen bij de uitvoering van essentiële contTolewerkza.,mheden, kan hel hem onmogelijk ~ijn een oord.",l te/:leven over de jaarrekening en zal hij in dit uiunnderlijke geval een onthoudende verklaring afgeven.
D RAAG WIIJDTE VAN DI: V ERKLA R ING VAN DI: B ED RIJ I'SREV ISO H Het connoleverslag van de bedrijfsrevisor bevat een verklaring over de getrouwheid van d.- financiële cijfers, zonder dat deze verklaring echter een waarborg tegenover derden inhoudt mei betrekking tot de kwaliteit van het beleid. de opportuniteit van de genomen beslissingen, de dot'lmatige besteding van de financiële middelen, enz. In de praktijk moet echter vastgesteld worden dat dit wezenlijke kenmerk van de revisorale verklaring niel altijd Icn volle voor ogen word r gehouden door (Ie leurs-gebruikers van de verklaring . Ten gevolge van de niel_commerciële aniviteiren en de sJX'l:ifieke aard van de besu'ding van de financiële middelen (bijvoorbeeld. financiering van buitenlandse ontwikkelinSsprojenen) van een NGO, lal de revisor de onderliggende documen len kunnen controleren m.b.1. ;!;eldtransferten naar buitenlandse bankrekeningen en de veramwoordingsstukken die bij de financiële versla;!;en, bestemd voor de gcldverschaffer. gevoegd worden. Paragraaf 3.S. van bijlage ~ aan hel ministetieel Ix-sluit van 2~ september 199910 bepaalt als volgt het conccpt van verantwoordingsstukken die de bedrijfsrevisor als bewijsslukken mGtct aanvaarden in het kader van zijn controle van de NGO: ··Voor dl' lokale kosten dient de NGO eveneens de nodige bo~:khoudkumlige stukken en de overeenkomstige verantwoordingsstukken ter beschikking te hebben op de ~etel van de N GO in België ten behoeve van de controlerende inSTanties. Als veromwoordingsstukken komen in aanmerking originelen of kopici'n van bewijsstukken, zoals hierboven opgesomd (bankuittreksels. ontvangstbewijzen. kasstukken> faCluren, boekhoudkundige stukken. onkostennota'S, valorisariebewijzen. enz.). Kopieën komen slechts in aanmerking indien de overeenkomstige originelen ter beschikking ójn op de boekhouding van de lokale organis:llit'{s). Als bewijsstukken Van lokale kosten en ter vervanging van bewijsstukken van dl' kosten zelf, komen eVeneenS in aanme rking originele en betrouwbare audil -rnl'ponen met betrekking tot d .. boekhouding van de lokak organis3tie(s).'·
(I)
H~t Mj",st~rj ..d ~Iu"
va" 11 septcmhct 1997 ~n zijn adder>
;ng.,dj~nd h~,
JBR - JIlAMI'FR>U(, 1998
De- reglememe~ing beschouwl deu" documenten als bewijSSlUkken. De- revisor:tal gewoonlijk niel de mogelijkheid hebben om de gegrondheid l'rvan na Ie trt"kken door nazichl Il'r pla:II,sc bIJ de le,!l:enhanger" Dil houdl een beperkin!; in van de co nrrolewerkzaamhwen wa~rdoor de revisor, overeenkomsIi!; de algemene contmIcnormen van hel JBR, l'tn voorlx'houd ...al mah'n in lijn Vl·rslag. 011 voorl:M,llOud kan als volgr worden gl"rormul""rd: "Overet'nkomsti8 de rt"8Iementering, werd onze controle met betrekklO,!; lOl de ulIga,·tn in hel bUlltnland beperkt tOl het sleekproergtwijs onder~ock v"n de ver" ~ntwoordingsslukken die ter bnchikking !;ehouden worden op de zetel van de NGO in Bel!;i;:, dil in uilvoering van p;!ragraar 3.5 van bijlage 5 aan IK" ministtrieel besluil ' .... n 25 .seplember 1998. 011 bll'n8t er ons IOC ~o voorbehoud Ie rormulerco wegens beperklO8 van de omvang van de controlcwerkU:lmheden: 011 voorbehoud zal ..f8nwakl word,·n. of zelrs wegscJalen, wanneer de revisor bij de ullvol:riog van ZI)n opdrachl de mogelijkheid h~fl om de adminislr~tieve en financiële organl5allt van de NGO 10 het buitenland Ie tvalueren 10 l-én (of meer) "an de landen waar dl." ven.·nlging et'n be,ekenisvolJe nctiviltil ontplooit. In het IWcWe dl·d van hel conlroltvef$h'8, met betrekking tol de bijkomende vtrklario gen en inlichtingen, kan dan I"<'n commentaar worden lOgelaSt. die als vol!;1 luidr: üGezieo hel ftil dal de fioarrci.'lt middelen \'~n de NGO voornamelIjk worden aangewtnd Ier fioano:: ieTlng Van acllvilelten in het bUIlenland, l..... k hel ons noodz~keJljk, om stl"<'kproergewljs. de toewijzing v3n de UIIg3vcn Ier pla:IISC na Ie zien. ~Isook de: deugdelijkl~id van de ..dmininratieve procedures; wij hl."bben bij gl."VOlg in de mallOd(en) ...... 19." goourt"IKIe ...... dagen daartoe a:lOgepaSle conlroles uIIgevoerd 10 dl." hIernavolgende door ons gl."kozen landen: ...... (namen van de landen). Dit nazi cht ht~ft ons enerzijds de mogelijkheid geboden om hel gebruik in hel buitenland van de financiële middekn vast te stellen en anderzijds ook hel beslaan van l'{'n voldoenlOgBt'vendt' adminlstr.l1ievl' orBanis:l1ie." Mode! .3 van hel financied vl'rslaB go'dt ttn opspliuing van de personedskostl."n per pcrsonedslid en per type van aet;v"e". De I1'visor zal kunnen att~'Sleren dal de u;t!;3\'en (orr('(:t zijn toeBekend l:.er IYI:.e van activ""", da t zij steunen op ver_ antwoordinB5slukken en ind~ldaad voortspruiten uIt de boekhouding van de NGO. Hel zal hem da~rcntegen lliCl mogelijk zijn de h,erna volgende tekst te (ertificeren: "De wenelijke verpllChlingen op hel gebIed VIIn de verzekeringen burgerliike aansprakelIjkheid en arbeidsongl'vallen, de bedrijfsvoorheffing en de RSZ welden door de olganislme nage!ecl'd ~. I·kt InslI1uut der IkdriJrsrevisort"o bevttll dan ook aan om de 3t1t'Stalie n negatieve aru.'$t3t;e die als volgl lOu kunnen luiden: "Wij hebben geen kennIS van elemen{en die erop wi;l
BIJLAGE I
VooRUEEU) VAN O PDR ACHTB HIEF AAN DE VERANTWOO HD ELIJK E VOOR DE DAGELIJKSE U : ID ING VAN
G..,achte I-k...,r, \'(I ij b<:vestigen U de aanvaarding van de cOnlro k'Opdr..cht dk U ons h(.,;,ft weverrrouwd overeenkomstis het koninklijk bçsluit van 18 juli 1997 bçtre(fend~ de erkennins en de subsidiërin/; van niet-/;O\!V..,rn..,mcmde omwikkdin/;sor/;anisaries en V:1n hun ft-
U heeft ons verklaard dat geen andere b«!rijfsr..,visor tijdens de laatste 6 maanden pr(·uatirs voor d.., NGO heeft /;eI..,verd. On~e
control es zullen uitgevoerd wor
Onze opdracht voor.:iet m ten per_
d~
comrolc van het financieel v,'rslag voor
h~t
lOt
:tIk·
boekpar llfgeslo-
Olll(· opdracht "'1.1 t'vt'neens het nazicht omva"en van de Sratl'n voorgeschreven door het minisleried besluit van II September 1997 (door het ministt·ri,.,;,1 besluit van 25 septem. ber 1998). Deze controlewerbaamh('dt"n zijn in omvang a:rnzienlijk beperkter dan een volledige controlt". Onze comroles zijn {>fOP gencht: •
om via overcenstemmingscomro!es te verifiëren of de financiële /;egevens vervat in ,ilbetrokken Stalen in ovcr(.,;,nstemmins zijn met de boekhouding;
•
om door analytisch ondermek en het opvragtn van dc nodigt· inliC"h,insen n" tt· gaan of bovengenoemde staten wl'rdtn opgesteld: in oWr("t'nstemming mt't het miniSterieel besluit van 11 ~l'[t·rnber 1997 en zijn addendum (mct het ministerieel besluit van 25 stptember 1998f'); volgens de7.d(de boekinss- en waarderingsregels als deze !;ehanteerd bij hel opslellen van de jaarrekening per 31 december.
Die comrolt'S Ix>ügen het :tfgeven v-an een verklaring dat cr gct'n geSevens aan het licht zijn gekomen die aanleiding zoudcn moelcn g..,ven !Ot Ix'langrijke aanl'assin/;en aan tk· beuok ken Stalen van hec financit"t'1 verslag per 31 d,><:ember _.
(I)
H~, M","s<"Sh,,, van 25 "'p«mlxr 19')8.
Daarbij dit-m er n:ktning nwe gctlOwJen Ic worden dat de t~passelijke wettelijke voor!;Chrifttn niet voorlien in een permaneme (Ontrol<>opdrocht. De rclulitJ beperkte omvant;. SlrUClUlir tn ort;anisat;e van uw NGO. wa.udoor de inlerne comrole als beperkt m~t aan gemerkt worden. zal diepgaande substami;':le comroles op hel financiële verslag noodzake_ lijk maken. T evens dient cr mcr rektnint; gehouden te worden dat onze aans!dling na de afsluiting v,m ht-( boek;:mr problemen kan opleveren m.h.!. de controle op bepaalde (-Iememen van uw rekeningen.
De modaliteiten voor de bcwldiging en bet"ling van de bczoldigint; zijn. Hoogachtend. (datum en handtekening revisor)
IBH - j AAKVf.RS!.A(. 199H
BIJLAG E 2
VOO RBEELD VAN VE RSLAG VA N DE BEDRIJFSRE VISO R BE11tEl' FE N DE liET FINANC IHL VlmSI.A G O VEn GERI CHT TOT D E ALG EME N E VERG ADER ING VAN '" (I)
Over,~nkomstig het koninklijk besluit van 18 juli 1997 betreffende de erkenning en subsidii.'rinS van niet-gouvernememde ontwikkclinssorsanisaries t'n van hun fedenuies, breng~n wij U verslag uit over de uitvoering van de controleopdrdcht die ons w~rd wC'vertromv,!.
Wij hebben de comrole uitgevoerd van de j:~~rrekening. opgesteld onder de VenIOnVoor· delijkheid Van de raad van besruur van de vereniginSW, over hel boekjaar ...... , afgesloten op 31 december, ml·t een oo]anstot:Ial vall BEF/EUR en waarvan de resultatenreke· ning afsluit met een b:lIig/naddig saldo van her boekjaar van ...... BEF/EUR. \'Vij lwbben eveneens de bijkomende specifieke controles uitgevocrd die door ......!» zijn vereist. Ve rk laring OVer de jaa rrekeo ing 1.o nde r voorbe houd Onze commies wt'rden verricht overo>cnkomstig de normen van het lnstilult! der IJ,-dri jfs. revisoren, Deze beroepsnormen eisen dat onze comrok zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat e"n redel ijke mate van zekerheid wurdt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van maleril... 1 belang bevat, rekening houdend meI de Belgische wettelijke en bc.'sruursrr:chtclijke voorschriften, OveT,... nkomstig deze normen hebben wij rekening gehouden met de admlOisrrmiev(' cn bot-khoudkundige organisatie van de vereniging, alsook met de procedures van interne controle. De veran(woordr-lilken van de vereniging hebben onze vragt'n na.~r opheldering of inlichtingen duidelijk beantwoord. Wij hebben op basis van steekprOl.·ven de vcr· annvoording onderzocht van de bedrJgen opgenomen in de jaarrekening. Wij hebben de waarderingsrr-gds. de betekeniswlle bockhoudkundiSe ramingen die de "ereniging gemaakt httfr rn de voorstelling van de jaarrekening ;n haar sehttl beoordeeld. \Xlij zijn van mening dat d<'~e werkzaamheden een redelijke basis vormen voor het uitbrengen van ons oordeel. Naar ons oord(~I, rekening houdend met de toepasselijke wettelijke Ctlht-slUllTsrcchtcJijke voorschriften, geeft de jaarrekening af,gesloten op 31 d<..;~mber ...... (~n gl'lrouw beeld Van het vermogen, van de flnancii'le toestand r-n van de fCSultaten van de vereniging en wordt een passend(· verantwoording gegnen in de toelicht inS.
Naam ~n juridische ,'",m van de NCO of van he' samenwerkong,,'crband (8) Even,u<..,1: de v<"noo,,,,,hap ofhe, samenw.rkinO;5verband: (9) Voor alle .c""planncn 'no;t"diend vóór 29 sep",mber 1998: he' monost."t..,1 bes!.", "an 11 sep,c.n. ber 1997 ("crschcnen in hel Bdo;isch Staal5blod van 10 nkwber 1997) en door hel addendum ervan (,·ersa,.blaJ van
(7)
Bijkomend.:: v.::rklar in!:cn " n inli c htin!:cn Wij vllikn OnS versbs aan met de volgende bijkomende verklarinsen en inlicJuinsen die niet van :mrd zijn om de dmaswijdt(, van onze verklaring over de jaarrekening te wijzigen: Onvermind('rd formele aspc:ctCn vun ondersc$chikt bebng, wordt de boekhouding ge_ voerd en de jaarrekening oPSe!óteld overeenkomstig de in België !ocpasselijke wCllelijke en beStuursrechtelijke voorschriften, OveteenkomstiS d .. bepalingen van her ministerit-..l besluit Van 11 september 1997 en van her addendum ervan (van het ministerieel besluit van 25 september 1998) hebben wij de voorgelegde Staten van hef financieel verslag, waarvan de ondenekening door de revisor gevorderd wordt. nag(,zien, Die staten werckn door ons ter identificatie getekend. De controlewerkzaamheden werden verricht in overeenslemmins meI de voornOl"mde regelgeving en zijn in omvang aanûenlijk beperkter dan een volledige controle. Ome controles waren erop gericht: • •
om via overeenstemmingscontwIes Ie verifiëren of de financiële gegevens verVat in de betrokken $Ialen in overeenstemming zijn meI de boekhouding; om door analytisch On<.krlOá en her opvmgcn van de nodige inlichtingen na Ie gaan of bovengenoemde srlllc'n wnden oPSl'Steld: in overeenstemming met het ministerieel besluit van 11 september 1997 en zijn addendum (met het ministeriec1 besluit van 25 september 1998); volsens d(·lt~Jfde boekinss- en waHcleringsregels als deze gehanteerd bij het opsrellen van de jaarrekening per 31 decemlx'r,
Als resulraal van onze comroles bevestisc'n wij dat er geen segevens aan het lichl zijn g(·komcn die aanleiding zouden moeren geven (Ot belangrijke aanpassingen aan de betrokken staten van het financieel "erslag per 31 december. Wij dienen U g(-..n enkek "errichrin b of beslissing mede te delen die in o"enRx!in b met de ~tatufen of de roepasselijke wClseving zou zijn bedaan of genomen. De resultaatverwerkinb die aan de algemene verbadering wordl voorbesleId. stemt OVeR",n met de wettelijke en sraturnire bepalinSen.1l1 Plaats. darum Naam Ikdrijfsrevisor
BIJLAG E .3
VOO RBEELD VA N VERSL/\ G VI\ N DE BEDR IJFSRE VISOR BETREFHN OE HET FI NANC IEEL VERSLAG OVE lt GI:RICHTTOT DE ALGEME N E VERG ADI, RI NG VAN ......(1)
OveR"t"nkonmig het koninklijk besluit van 18 juli 19')7 betreffende d~ t"rkt"nnIllS ,·n sub· sidii:'ring van niet-gouvernementele ontwikkdillgsorganisaties en van hun federallt·s. brt·nSen wij U \"t·rslag uit over de uitvoering ,·"n de COlltroleopdrdcht die oos werd toevertrouwd. Wij hebben de (ontrolt" uitsevcx·rd Vlm de jaam·kening, opgt"Slcld onder de ver.. nrwoor· delijkheid van de raad \"an bestuur van de vereniSlllgw. ov,·r Iwt bockjl'ar ....... afgesloten op 31 dec,·mber. met l-en balanSlOla:ll vall. BEFfEUR en W;tal"\'all de resullatt·nn.·ke· ning afsluit met een batigfnaddig saldo van het bock jaar van ...... BEI'fEU R. \'Uij hebben even''t'ns de bijkomend,· specifieke co ntroles uit~ev(lerd die door ......1H zijn vereis!. Vt" rk l:lri ng ove r de
jaa r rckellin~
me I voorbe houd
Onze (o ntroles werden verricht overeenkomstig de normen van hCI Instituut de' Bcdrijfsrevisort·n. Deze beroepsno,m,'n eiSt"n dat onze comrole 1.0 wordt gt."Org:l!lIst."t"rd en ulIgevO!'rd dm een reddijkt, mate van zehrhdd wordt verkrt"gen dat d,' jaarrehning gt...,n onjuisrhedt"n Van matt·rittJ belang bevat, R'hning houdend met de Belgischt· wettdijke en beSluurSR"(lm'Jijke voorschriften. Ovell.-.;'nkomstig deze normen hebben wij reh·nlllg gehouden mt"f dt, administr,ui,·ve cn boekhoudkundige organisati" van de vett"niging,alsook mei de proct.-dures van iOl,·roe comrole. Ix· venmlwoordelijken van de vereniging hebben onze vrngen naar ophddering inliclningen dUidelijk Ix.-dlltwoord. Wij hebben op basis van steekproe\'l,n dt, verJIltwoording onderzocht '·llll de bedragen opg,·nornm UI de jaHrekening. \Vij ht·bben d,· waarderiogsregtls, de bet!"kenisvolle boekhoudkundige ramllll;en di!" de v!"r!"olging I;emaakr ht-cfr en de voorstellillg "an de jaarrekening in ha~r gehl-cJ l>t"OOrd.:-eld. \'i!ij ~ijn van Im·ning dat dne wcrkza"mht,len '1.'n redelijke basis vormen '·oor het 'litbR'ngl'n Van ons oordl"t"l.
or
Overttnkomslig de rt'glemenlcriug, werd onze COntrole m,·t betrekking lOt d.:' uitgaven in het buitenland beJx·rkt lOt hN sl,-ckproe{gewijs ond,·r~O!'k van de vcnl1ltwoordings. stukken die ter Ix-schikkiog gehouden word{·n op de zNel y:m de NGO in Delgii', dil in uitvoering Vall pardgraaf 3.5 van bijlag,' 5 aan het ministerieel besluit van 25 september 1998. Dit brt"ngt cr ons t(J(' ct'n voorbehoud lt' formuleren wegens beperking van de omvang van de comrolt·w"rkza:lmht-den.
(1) N ... m en juridisch~ vorm v"n J,. NGO o( ,·,n hc' ""m~nw",kinSs\"~rbond
(1) hem",..,I, de vrnnoo' .... hal' o(hr, samrnwc,kllls"·c,bonJ (I) Voor all~ "'''oplann~n In!,:t"alsbla
'·'K>r de ",.i<,plan"on
ing,~J.
1~
""1',em.
Wij zijn "an oordttl dal, onder voorbehoud van bovenstaande para;\;ra~( me! betrekking tOl de buitenlandse 'Iilga\'l'n, en rekening houdend met de tocpasselijke we(lelijke en besruursreclllelijke voorschriflen, de j:mrrd;ening afgeslOlen op 31 december, l'en ;\;elrouw beeld ge~(t van het vermogen, van de financiHe toestand en van de rcsult:lll'n van de ven:niging en dal een p.~sst:nde verJ mwoording word! gegeven in de toelic!uing. Bi jko me nde \'e rld nrin ge l1 e l1 inli c hlinge n \Xfij vullen ons H'rs1:lg alln meI dl' volgende bijkomende n'rklarint:cn en in lichtingen die nic! van a
om via o\'er~'Cnstemmingscomroles [e verir,~",n of dt financii.'lc l:;egl'\"cns vervat in de !x,trokken Stalen in overeenstemming zijn me[ de boekhouding; om door analytisch onderwek en het opvrJgen van de nodige inliduinl:;en na te gaan o( boveogcnoemde smlcn werden opgcs[l'ld: in overeenstemming met het m;nlstenecl!x'Sluit van IJ seplember 1997 en zijn addendum (met het mlOiStericd besluit van 25 scptl:mber 19(8); volSl'ns dezelfde bockings- en waardcrinJ;sregeb als deze gehanteerd bij he[ ojlStellt'n van dt, j"arrekcning per 31 dct:emocr.
Als Tl'Sultaa[ van onZl' controles beve~tit:en wij dat cr gl..,n gegevens ,,~n lw[ licht zijn dIe aanll'iding zouden mOC[en 8<'ven lOf belangrijke aanpassint:en aan de betrokken Staten van het financieel verslag per 31 dl"<:cmber
g~komen
Wij dienen U onder voorbehoud van de opmerking in htt <'t'rste dl't'Cl van hel verslag. gcen enkelt \"('rridninl:; of beslissing mede [I' delen die lil o,'enrl-ding fiN de STatll1l'n or de toepasselijke we[geving zou zijn gtxlaan of genomen, [)e resultaatverwerkinl:; die aan de "Igemene vergadering wordt ,·oorgestdd. stemt OVe"'l:l1 mei dl' wellelijke en statulaire bepalingl'n.[I) Plaats. datum Naam Bedrijfsrevisor
BlIl.tH, 1 Î
TECHN ISCHE NOTA INZAKE OPDHA CHTEN IN VERBA N D MET HET G ERECHTELIJK A KKOOHO' IN HOU D L
Inleiding
1-loofuSlUk I; Opdrac h t ,',)()C;,fgaand 2.
Voorbereiding van de concordata;re voorstellen en bijhorende dexumcnren 2.1. Algemtc'en 2.2. Boekhoudkundige staat en vooruitziehlen 2.3. Lijs( van de sch uldvorderingen 2A. Concordamirc voorstellen 2.S. Rol van de commissaris-revisor
Hoofds(uk 2: FunC(;e van de
3.
ll lUl
comm i ~sar;s
inzake o psc honing
Deontologisc he aspecten van de (unct;e van de commissaris inzake opschorling
4. Voo rlopige opschorting 4.1. Kenni sname van hrt dossier 4.2. 4.3. 4.4.
Ee rste vaststellingen OnderlOà van de schuld vorueringen Bijstand van de schulden"ar
5. Vers laggev ing door de commissaris inz"ke opsc horting 6.
Definitieve opschorting
7.
Ve rs laggev in g gedurende de defi nili eve opschorting
8. Overdracht van de o nderneming 9.
Houding van de co mmiss"ri s _revisor gedurende de voorlopi ge of definitieve opschoning
BlJl.AG EN I.
OpJmchtbrie f in het kader van de voorbereiding van de aanvraa,g akkoord
2
OpJrachthriefvan de commissaris in::ake opschoTlin,g aan de rechtbank
(Ol
het gerechttlijk
3. Moddbri ef 'L1n de sch uldei sers (I) Go..JH~hurd
do", J" Raad van I"" IBR op 30-10-1 998 en Joor Je R"",I "on ht, I.O.A.C op
09-11-1998
JBR - )AARVER'!J\(.
199H
I.
I N LEIDI NG
l. I.
D<:ze ,echnische nota is niet Ix'
"leer in het bijzonder komen viN :lspt'Clen aan bod: de bijstand van de beroepsbeoefenaar in de fase die de aanVT",lag van her gerl"Chtciijk akkoord voorafgaat; het gaat voornamelijk om hC{ opstelkn van de aanvraag tot hef akkoord onder de meest !;unSfige voorwaarden; dt, dt'OllIolo!;ischc aspecten Van de functie van commissaris inzake opschorting; het verloop van de "oorlop;!;e opschort in,'; ('n Ik daarmee samenhangende verslagen: hel verloop van d(' definiti"vc opschorting en de d:larmee samenhan,';ende verslagt·n. 1.1,
In Iwt kader van
de~c
nota wordt bedoeld met:
ben>cpsbcoefenaars: de leden van hel Instiruut der Accounranrs. ingeschrcvcn op ht·t tableau van de eXI('roe a((oulltantS, alsook de k'
De hierboven vermelde opdrachten mOC len niet beschouwd worden :lIs revisorale opdrachten. W De benadering van de algemene conrrolenormen is bij!;evo!g niet toepasselijk.
(I) Ik, bt-);rip -.. visoral~ ol>... n <.Ie be<.lr'lfsn."VJsoren als voll::' );ed .. fin"",,,<.I: "(... ) ,Ikt opJ",(bl d" ,,"lOf Jlrtl/. ""I Ixl ..g op hrkmdmaking. ,.., link,mdig _duf I' 8"~U "''''- tk ;;"'rlJkl<"h.Jd m ,k u"",,,a,htiRbtid ,·,m tril J"",.,..keHlng. ,'UH,,~ IIdJ'WII"I" botkb<mdkl",dig< J1t1,II. '·uH ..." U""rd..,.iHg 4" ,·,m ,md.,.. ~m,' UbtlHji",,,wtt. ml_altr. 1'tr1,htJft d_..,. ""dtm""'"K 4" ",,,,/fm!: (... 1"".
I B R -JAA K nR~j.A(,199!1
HOO FD ST U K I O PD I{ ACI-IT V OORAFGAAN D AA N DE AANVRA AG TOT HET G ERECHT EUJK A KKOORD 2.
voonUERl:lDI N G V AN D E CONCORDA T A II{ E VOOHST ELJ.EN EN BIJHO REN DE DOCU MENTEN
2_1.
J! tgl'lIlel'1I
Ot.- schuldl
een uil'-enzetting van de gebeurtenissen waarop zijn ver~oek is I:\egrond; C('n boekhoud h mdil:\e Staat van zijn ,",'rmogen en l'en resuhat,-nrtkening, alsmede (-en simulalil' Vlln het boekhoudkundig verloop voor (tn minstt cle ZtS komtnde m:mndtn: een lijsl van al zijn schuldeisers: de voorstellen die hij doet en ieder ander dicnstig sw k meI betrc kking tOt cle htrstruclUrering van de onderneming of ttr voldoening van zijn schuldeisl
2. 1.1_ Ot· beroepslx.'OCfl'naar die de gewoonlijke raadgever is van dl' onderneming kan dne la:llSle de mx1il:\e bijsmnd verlent·n bij htt ops telltn van de clocum(·nt(·n dit bij Iwt v{"fzoeksch rift worden gevo,..gd. Er is gl~n cnh-Ie on \"('rcnigbaarhcicl IUSstn de hoedanigheid van gewoon lijkt· raad.!;cv(-r van de ond,·rnemin.!; tn dt bij standsopdracht. Ot.- commissaris-revisor kan cle schuldenaar, op zijn vraag, een objcclld oordeel I:\even over de tel·hnische kwa litdt Vlm de documenten die bij het verzoekschrifl wordcn genl(-.!;d. H ij bn d ic documenten niN zelf opmaken. J:k rol van de commissariS-f(-visor kom t lHerna "an bod in pamgraaf25.
2. 2.
Wanneer dc Ix-roepsbt:ocfenaar bijsland verleent bij het opstelkn ....... 1\ d~ docum(·men die bijlwl v~rzoekschrifl tot aanvmag van het akkoord word~n g~voe.!;d. is hel '~tng~wczNl dat hij ctn specifieke opdnlChlbricf laat ondertekenen. waarin hij met name vermeldt (bijla.!;e )): d(- dmagwijd!(· v:Ln dl· opdracht; de ver-.tntwoordelijkheid van de schuld('naar voor hl·t upstellen van htt verloeksch rift en voor ,Ic
2. 1.}.
De bcrocpsbcoefenaar di~ bijSland verl~en! bij het opstellen V:Ln de documenlen di(' bij het verw(·kschrift tot aanvma.!; van hCI akkoord worden gcvoc.!;d, moet zich bewust zijn van de bijzonder korte termijnen waarbinnen deze opdracht moet worden uit.!;evol"rd. De ""roepslx.'(~fenaar dic nitt ,I<- gnvnonlijkl< raadl:\ever is van dc schuldenaar, ZOl! een professionde fout Ix-.!;"an, indil·n hij de opdracht zou 3:tIlVa:lf(!cn I('rwijl hij Wl"Ct dal hel h,·m niN mOl:\elijk is om de hoogdringendtu·id in :lcht Ie nemen.
De gewoonlijke rJadgcver die dl' overeenkomst nier op schriftelijke wijze heeft Ix';;indigd. is ertoc gcJlOuden Om ervoor te lorgen dat de schuldenaar zijn "'ertt_ lijke verplichringen inzake boekhouding bn nakomen. zelfs indien zijn honomria niN Ix'hoorlijk zijn beta;,ld. De voorJx,reiding van de documellll·n die bij hel vcr_ zOl'kschrift wordeo ge\·Ol'gd. maakt g""n dt>el uit van de weudi)ke verplichtingen_ Indien de gewoonlijke madgewr niet behoorlijk is betaald. kan hij deze bijzon_ dere opdmeht nil,t all11vaarden. 10 de mate dal l'en eonfmt"r hem in dne ond,'rnemlOg wu opvol),:en. kao del'" slechts (I<. Jx,raling van I'<'n provisie aanv3",den indien de oiel-betwisll" honor.tria aan zijn voorganger belHK,rlijk zijn betaald. 2.1A.
De Jx,rocpslx-ol'fenaar die de leiding bijsl3at bij de voorbereIding van de (oocordala ire voorstellen. diem een bijzondere aandacht te besteden aao de nalt-viog vao lIJn beroepsgeheim ten aanzieo van elke persoon van buiten dl' ooderoem;"g.en a/breuk a.~n het feit dat de commissaris_revisor ~ijn w('ndijk.- versl:tggevingspJichr t,'n aanzien van de aJ),:emene vergadering of ({'n aanzien van de ondernemingsr.ud nakomt.
2.2.
BoeklxlIIdl,,"ulige SlrUlf e"
l 'lN> ""ifûrhlell
Vanuit boekhoudkundig standpunt dienen Cr twet ond('rsche,dm docum<'men te worden opgcsteld, met nam(' .'nerzijds een w r(-.:cent mogelijke lUssemijdStc boekhoudkundige Staat van de ondernemlll~, bij voorkeur niet ouder dan L-én maand, en :'ndcr~ijds een Sta;u mer de IIn:lOciële vooruitzichten voor de 7.1'$ koml'nde 1,20 v>ln dl- wet, moc! de schuldenaar bij zijn maanden. Volg,'ns aftikd 11, aanvraag "teil botkholidlullldigt 51"'" "'UI tij" ''en''ogell til tm reJIlItPIf/lrr"-millg" vOl'gen.
*
2.2. 1.
De boekhoudkundige staat wu moeten opg<'S(eld worden op een datum dicht bij her tijdstip van de nt>erlesging van de aanvmag !Ot het geTl'Chtdijk akkoord. bij voorkeur n;el ouder d:m (>fn maand. \XI,'nnetr de rekening'-l' van hel l",.tstl·!xx"klaar niet ûjn afg<'Slorcn. is het aangc"'eze,, dal de beroepsbe:ocfen;';'f overga"t !Ot het opmaken van dl' jaarrekening voor het laalSte boekjaar en van een af~onderlijh· boekholJdkundigl- scaat over de periode (lIsscn het afsluiten van het laatste boekjaar en de d:l!um weerhouden voor het opmaken van de boekhoudkundi),:e sta;u die bij de aanvraag tol hel akkoord lal gevoe),:d word(-n.
2.2, 2.
De: Staat van activa en passiva mOl'C worden oPl:lcmaakr vanuit de vetondl'TStdl ing van de vcrdcrzell;ng van de activitóten, mCl volkomen inachtneming van de regels van het bockhoudrecht ell met name dele belreffende de waarderingsregels (afschrijvingen, waardeverminderingen. voonieningen voor risico's en kosten). Er moet bijwnderc aand ~c h{ besreed word('1J aan de waarschijnlijkheid van de wbrieken van de vcx>rmdl'n en bestellingen in uitvocring, indien del" betekenisvol zijn. De naleving van het princifX' van contillllïteit ;5 veramwoord door het feit dat, indi('n de onderneming het akkoord bekomt, hel de bcdoclinl:l is de aClivirriten verder tC zeilen, desgevallend na <>en h"rstructurcring.
2.2.';,
De wet vereist Ixwendien het opstellen van l-t:n TC$ultatenrckening. Dez,' rcsulta lenrekt'nin),: zal betrekk;"g hebben op de fX'riodl' die verlopen is sinds d,' batste afslult,ng van de jaarrekening (·tl tot de datum van vaststelling van de Sla:n van aCtiva en pas~iva d,e bij de aanvr.t:'g tol het geTt.-.:cludijk akkoord wordt gevOl'gd.
lBR - ) .v.KVEKsu". J99R
2.2.4.
V~rd~r wreist de wet dat bIj h~t ver~Q(>k een simul:lIi~ zou worden g~nxgd van het bcxkhoudkundig verloop voor len minsle dl' zes kom~nd~ maanden (~r(ikd 11. § 1.2°). Deze "ereI5t~ moet worden gezien in hel kader van ~rllkeI9. § 2 van de wet, ,·olgens hetwelke de Ie vl'rw~dm'n renlabilill' il de mog~lijkheid van een f1nancil-e1 herstel vnn de onderncmlllg dIent aan Ie IOnen. opdal het gerechtelijk ukkoord aanvaardbaar hn llin.
Hct is :Llngewezen om d~U' voornitzichlen op Ie slellen in de vorm "an een cijfl'rmatig financi~1 pbn. dat "lO" ..d betrekking """ft op de explOll3tleooranddeien als op de e"olutie van de k:u. De ci)fermatig~ tabellen V2n het fin~ncl~ll'lan lUllen "ergezeld moet~n lijn V2n ~n gepaste comm~llIaar. waarbij de wttrhouden hypoIhcsn worden tOl'gelicht. In voorkomend ge,....! zou de schulden;gr diverse simulattl'S kunnen uitwerken lil funclle v:tn de omstandigheden d,e ZIch zouden kunllen ,·oordoen. Ook in dil gev:ll dient er duidelijk Ie worden lOegelicht welke de diverse hypothcsn zijn ~n dienen de weerhouden parameters v~rafllwoord t~ worden.
2.2.5. Indien de boekhouding nll'l In overeensIemming me i dl' wel wordt gevoerd, dicn! de beroeps!xooefena:.r
/.ijst
IWI
Je u bllMl'ol"Jerillgl'1I
De schuldenaar moel ~v~ncens bij ZIJn verlOl"k.-en IiJsl voegen v:tn alk schuldeiSC'rs, ml'! "ermdding van hun n:lam, :ulres. hel bedrag v:tn hun $Chuldvordering. al.sook de bijzondl're vt"rmelding van de hypothecaire. bevoorrechie en pandhoudende $Chuldeisers (arllkel 11, § 1,3<» .
2.3.1. Voor zover de beroepsbeot-ft"naar wordt gt'raadplttgd voor hel opstellen van de documenten die bij de aanvma!; lOl hl'! gef{"Cll1e1ijk akkoord wordl·n gt"voegd, dient hij erop IQ(> IC lien dal dele lijsl wordt opgemaakt met de grootSt mogelijke zorg. De waardt'ring van de Ix-Iw;ste schuldvorderingen ui moc:tt'n vermeld worden voor tt"n minsl~ h~1 vt"rschuld'gde bedrag w:t:lTO"er gttn Ix-lwtSllflg OOlaat,
2.j,2,
Er zal bijzondere aandachl mOt"ten ooIecd worden aan de hang~nde gl.'SChilien ~n aan de voorzIeningen voor risico's t"n koslen die d~ alIrd zouden kunnen hebben van $Chulden. De-a beslandde len zouden in voorkomend geV'~1 kunnen opgenomen worden in ~n afzonderlijke c:l.fegorie van $ChuldvordeTlngen. die het voor_ werp uilmak~n of zouden kunnl'n utlmaken van belwisllllgen. Hel is aangewezen om de schuldena
De alInv""'g tot gerechlel'Jk akkoord mOC:I coocordatalrt voorstellen bevan~n. alsook ieder and~r dienst'g stuk m~1 btlrekking 101 de h~rslTucturertn8 v:tn de onderneming of Ier voldocmng v:tn d~ schulde,sers, De btllX'psbeo!'fenur kan dl' onderneming bijstaan bij hl'l uitwerken van de concord31aire voorstellen. I-hj zal er even-
II\R -
j MKvI M\I .... {.
1998
wel op !etten om ~ich niet in dl' plaats te stellen van de Ix-s lissing van de schuldl."naar, wniet lOu hij kunnen Ix-schuuwd worden als een feitelijke bestuurder.
2.4. 1.
De beroepsbcocfenaar ui cr aandachtig op toezien dat de voorstellen die hij op verzoek Van de ondernemingsleiding op punt lOU gesteld hebben. hel voorwerp uitmaken van l'en formele goedkl."uring door het w('((dijk Ix-voegd !:.estuur$Qr_ ga.1!l dat enkel de ver-~ntwoordelijkheid hiervoor kan opnemen.
2..1.2.
Het nut vOOr de beroc:psbcocfenaar om ('en verslag op te maken met betrekking tol de herstructurering van de ondaneming. dat onderscheiden is van de concordataire voorstellen, dient tC worden lx'OOrd('t'ld in funCtie van d<:- volgl."n.le overw(·gingl·n: het uitdrukkelijk "erzoek dat aan de b..-roepsbcocfenaar door de ondernemingsleiding zou zijn gl·richl en waaromtrent een opdrachrbrief zou zijn opgl."steld: de noodza:tk om de draagwijdte van de door de bcroeJ>sbeoefenaar g<:-dane voors(ellen duidelijk te preciseren, alsook zijn vt'ralllwoordelijkheid; hel nut Om aan de rc:<:htbank documentatie ter Ix-schikking te stellen dic versçhillend is Van de mncordataire voorstellen. zoals go«lgch'urd .loor het beslUursorga'l!1 van de ondernemin;!;: de beschikbare tijd om de IwrstruclUrering voor te bereiden: in funoie van de Omstan.li;!;hed('n en de hoogdringendheid zou het voorddi;!; kunnen zijn om dt· aanvr~ag te doen, alvo~ns alle detailpunten van hl'( herstelplan. bedoeld in artikel 29 van de wet, definilief ~ijn vasl;!;esteld. aangezit'n dil plan kan wurden uit;!;t"Sleld tOl op het einde Van de voorlopige opschorting.
2.4.3.
Indien de beroepsbt'oef('naar verzocht wordt om een versJag op te maken met Ix,t~kking lOt JWt uitwerken van een herstrucrureringsplan, dan ..... 1 hij erop toezien dat de gedane voorste!ltn worden gezien als suggesties en niet 'loze('r als beslissingen die te nemen ~ijn or te laten. H ij za l bij voorkeur ~an het bestuursorgaan alternatieve oplossingen voorlo:-88(·n. naargelang de beslissingen die door de divers(' betrokken partijen moet('n genomen worden (bestuurders, aandeelhou_ ders. schuldeisers. personeel). In e('n verslag met betrekking tOt een herstr\lCfu~ringsplan is het aangewezen dat de beroepsbcocfenaar de diverst· aspc:et('n van een hers(rucm~ring van de activiteit in overwe;!;in;!; n('Cffit ('n niet zoZCt'r uitsluitend aandacht heeft voor het f1nan_ cied asp(n van de herstrunurering. In het bijzonder moet hij, Wanneer hij V('r:zocht wordt om wijz i;!;ingen te suggerer<."n die de persont-clsor;!;anisa!Îe in hel gedrang k unnen brengen. aandacht besteden aan de gevolgen van zijn versla;!; "oor dl' sociale rclalil'S in de schoot van de onderneming.
2.4.4.
Het is aan;!;cwe)!('n om Ila te gaan of de kamer voor handelsonderi.OCk een verslag heeft op;!;emaakt oV('f'l-'Cnkomstig artikel 10. 2 van de wel. en indien dit hl."{ geval is, om er kenms van te nemen.
2.4.5.
Wanneer de beroepslx'ot:fenaar de schuldenaar heefl bijgestaan bij hct op pUnt ste! l<:-n van de concordata're voorstellen. of indien hij <--cn verslag heeft opgl'sldd met betrekking lOt de herslrunu~ril1g van de onderneming en dit verslag werd bij de aanvraag 101 hl'l gerechtelijk ak koord gevoegd. dan kan hij de schuldenaar bijstaan t('r gelegenheid van de ver.;çhijnin!; voor de rechtbank. zo.,ls voor~ien in de w('( (artikel 13) teneinde de omvankelijkhcid van het gercrhtelijk akkoord te
*
ondcr~oeken.
2.5.
RrJi /'(1/1
d~ ffJllllllisJt/ris-n";sor
In de loop van d~ pcfU:..j~ d'l' dc ~,mvr=g tot het gerechtelijk akkoord voorafgaat. :uI de commissaris-revisor tn de meesle gevall"'n geconfronfl-erd wo rden rT\t't de tOCI)'dSsing van de :lrtikell·n 64JtxttJ, § 2 en IO} van de vennoof K h"ppcnwet . Hij ~"I in dit vcrb:md dc sl~c ifieh aanbevelingen en de tocJl:lssdijke normen m",t betrekking tol de 0lxlrad1t VUil de commissaris-rt'visor bij onderneming",n in mOt'ilijkhedcn in adH nemen (Z,,,, meI mime IBR-Jaarvers lag, 1997. p. IOC)). 2.5. I.
In dl. geval is hel bc:-Iangrijk d:1.\ de Ix-roepsbeoefenaar die l'l'n gevaarllJh· ('voIUlte vaslstelt V3n de financii;le snUalte v~n de venfK)(>lschap, aanbevelingen richl naar hel bestuursorgaan van de ondernemtng. opdat deU' lalIfSI'" ~ich bc:-wuSt wordt \':In de delica{(~ situat ie ..... n cl<: onderneming ..-n. van zodra mogelijk. de nocllge maatrt',!lelen lrefl voor Ilt.'[ uil werken van ccn herslruclUrertngsplan. Ind,.,n de mogelijkheid van een gereclucl'lk akkoord wordt ov..-rwogen door de leiding, moet de commissaris-revisor tn rik geVllI erop toeûen: dal de concordataire V(lOrstelJcn ,!locdgekcurd worden door he! bevoegde bestuursorgaan; dat informatie wordl Yf.'T$lrekl alm dl' ondf.'rnl·mingsr..ad. alvorens he! vCr:loek word I ne-ergclegd.
2.5.2.
Indif.'n de commissaris· revisor tn de preconcordaraire pt'riooe wordl ondervraagd door de dienst handelsouderlockcn, behoudf.'ns hf.'t geval dal htJ l"t'n verslag heeft ,!lericht naar de rt'Chlbank m loepassing van anikcl 64sQItJ, § 2. ui h'J enkel de vragen beantwoordf.'n op uudrukkcl'Ik vrrwtk ''an de onck-rnemingsleiding. Is er ga-n akkoord '1In de leidmg, blijfl de commissaris-rev.sor tol hel b.·1·ot'psgeheim gehouden.
2.5.3.
In toepassing van artikd I} van de wel van 17 juli 1997 betn·ff~nde h<'t ger«htelijk akkoord. hl-eft dt n-chdmnk l-chtef h(."[ recht om de sdlUldena.1T, het oJ>I,nbaar ffi",isteroe <,n, '" voorkomend gcval. de commissaris-revisor te hortn. "Ivorens te beslisscn over het totkenncn van dc voorlopige opschoning. \Vannctr hij wordt gehoord door de rechtbank. hl-eft de commissaris-revisor het recht om te antWOOrden op de vragen d.e hem worden gesteld. H ij kan aan de rechtbank melden dat de (Oncordauire voorStellen OIwoldocnde zijn om hel herslel van dc ondernemingscofltllloilci! b.nnen t-en rtdcliJk .. termijn IIY Ie lalen.
HOOFDSTU K 2 FUNcn E VAN D E COMM ISSA RIS INZAKE OPSO IO RT ING 3.
DEONTQLOG ISCI IE AS PECfEN VAN DE FUNc n E V,\ N DE CQMM ISSi\ HIS INZA KE O PSCI·IO HTING
3. 1.
l)(- commissaris jn~ake opschorting wordl aan gewezen door de rechtbank van koophandel in de besl issing waarbij de rechlbank de voorlopige opschonin,!ltlYkent voor ..... n obscrvauep.-node die niel langer mag ~ijn dan tCS maanden (artikel l :i, § I, lid 2). H 'I II"ffCII op als gerechtelijk mandataris en niel lOlttr al~ ver_ legenwoordiger van de schulcl<:naar.
De beslissing waarbij cl<: com mi s.s.ar.s inzakt opsc:homng wordt aangewezen, kan maar definilief zijn op hel moment dat hij heeft aanvaard. I,Iel is aangewezen om
de o(X!racht schriftelijk te a:' nva~rden in et'n brief waarbij de beroepslx-otJ.'naar de !;e!;eVen5 predst'lert die hij meent te moeten ter kennis brcn!;en van de re.:htbank over de wijze waarop hij zijn opdracht ziet. Een kopi., v~n dez., brief zal aan de schuldenaa r worden overgemaakt (zie bijla!;e 2). IR- bero(:pslx-oefenaar zou een deontolo!;ische fOUl 1x-!;a:1n indi.'n hij een opdracht als commissaris inzake opschort in!; zou aanvaarden onder vonrwa.~rden die hem niel toelaten Om d.· opdracht Ix,hoorlijk uit te oefenen. H ij zal m''CT in 11("1 bijzonder reken in!; houden mN de dwin!;ende termijn.'n bctreff"ndc hN onderwek van
De aangewezen commiss",is inz:tke opschort"'g moet waarborgen v~n onafh:lIlkelijkheid en onpartijdigheid bieden (artikel 19. lid 2). Er k~n verwezen worden naar de alg<'mttn aanvaarde deontologische princip.:s. De functie van commissaris inzakt' opschorting kan niet worden uitgeoefend door de commiSSllris-revisor v~n de ,·ennomsch"l'. noch door de bert:>epslx-oefenaar die de gewoonlijke r:.adgevcr is van de vennootschap of van .":én van zijn invloedrijke 3<\nd{'Clhouders.
HC( is aangewezen dat de bcrocpsbeodena", die de functie van co mmissarisrevisor of van gewoonlijk raadgever van een belangrijke schuldeiser van d{, Wnnootschap die het gert1:htdijk akkoord heeft aangevraagd, uitocfent, ~fziet van het aanbod dat Iwm zou worden gedaan Om de functie van commissaris inuke opschorting uit te oefenen . 3,3.
\'ilann('CT cr el:n college van co mmissarissen is ingeSteld, kunnen de Iwen van hel colleg.' tot {-en taakverdeling komen. De versb!;en dienen t"vellwc! door allt leden van het college te worden ondertekend. Bijgevolg moel elk lid erop toezien dat hij zijn collega's op de hoogte houdt van zijn aanpak. Tussen de leden van het college kan er g{'t"n sprake zijn van een beroepsgeheim.
3A.
De door de rechtbank aangeweztn comm,ss,uis ",uke opschorting heeft de verplichting om onmiddellijk na zijn aanstelling comact op te nemen mct de commissaris-revisor enfof de aCCOuntant of boekhouder in functie bij de vennootschap dil' de voorlopige o]»choning hl-eft bekomen, alsook met de confr,lter die, in voorkomend geval, zou ~jjn tussengekomen bij het uitvoeren van de vooraf~aafl{le opdr..ch t (zie afdeling 2 hierboven) en dit mee de bedoeling:
hem in te lichten over deze ,,,,nstelling; zijn bijsland IC vr:'gen voor de ~oede uitoefening van de o(X!racht. Op straffe van schending van hel beroepsgeheim. mag d .. beroepsbeoefenaar in funClit" bij de onderneming niel aanvaarden om met de commissaris inzake opschorting samen te werken zonder voorafgaandelijk de schriftclijh' toeslemming Ie hebben bekomen van de vennootseh"psorganen. Het ;s a.~ngewezen dat de Ix,~]»beoefenaar alles in het werk zou slellen om deze loestemming te bekomen. Eens de toestemming is bekomen, mag ervan uitgegaan worden dal deze geldt gedurende de ganse opdracht. In zijn hoedanigheid van lid van het Instituut der Bedrijfsrevisoren of van hel Instituut der Accounwms. is de commissaris inzak.. opschorting ook gehouden tOt een beroepsgeheim. \'ilel is hel zo dat de wet betreffende het gerechtelijk
akkoord 111 t"<:Jl regelmatige verslassevins van de commIssaris inw.ke opschortIns aan de rt:chtbank voortie{, alsook telkens als de omstandigheden het vereisen. liet berocpssehdm doct i>eenszlns afl>/"('uk aan de COntacten nll"1 de rechtbank of met de schuldenaar. 3.;.
De ....et bepaalt dar de burscrllfke aansprakelifkheid van dl' commissans mlake opschOfllnS moet ziin vcrLekerd. GezIen het feit dat ~IJn tussenkomst sclx-urt In een ondcrncmins die financ i"le m(Ot',I,ikheden kem, IS het begriipeliik dat hIj een zo ruim mogeliike dekkins wenS t te bekomen om zich te bo-schermen resen en'nruele aansprakeii jkheidsvorderi nSen. De beroepsbeoefenaar >:al aandachllg :áin voor het feIt d~( het merendeel v~n de verze-kertnsen van de burserlifkl' Ix-rocpsaanspraktliJkheid niel automatisch de runctll' v~n comm.ssaris Inzake opschonins dekt; een ultbreidtng '· ... n de dekkIng zal IJl dl' meesle sevallen aan de verzekeraar mot'ten gevraagd .... orden.
3,6.
De hono.-~ri~ van de co mmI ssa rts lIl~ake opschorllJlg worden bepaald "olgens de door het koninklijk besluit van 10 augustus 1998 vastgestelde resels en barema's. (KolllJlklijk besluit van 10 augustus 1998 houdt'nde v"stStdlin ö van de regels en barema's bt'tn·rrende de erelonen 1'0 de kosten \""~n de commiss;.l.ris IJlzake oJ'$Chorling. n.S., 19 R"Plemlx-r 19(8). In tegenSldllJlg 101 de toepaSSC'liJke dcollloloSische prlJlcipes. m...ö de commlssa· ris inzake opschoniog geen enkele d~ad Slellen die erop gericht is om de regeling van de honomri" van een eonfmter, die een opdracht IJl de vl"nnoonchap Uitoefende vóór 111'1 nttrleggen van de aanv.-Jag rot het gert'Chtellfk akkoord, IC begun. stigen ten nadele van dt· andere chirogmmire schuldeis<:rs. Artikel 44 . lid 2 van de wet bepaalt daarentegen dal dl,' kosten in verband met de handelingen van de schuldenaar tijdens de akkoordproccclure te beschouw('n ~IJn als boedelschulden van het fa.lIissement indien hel lot een faillissement zou komen. hulp van ~especlahst't'rde derberoep hl'Cft gedaan, nle( aan· ervan door de rechtbank van 10.08.1998).
3.7.
Behalve In spoedgevaJl.. n mogen de kOSlen van de den op wie de com missaris in~ake opschorting een vaard wonjen zonder voomfgaand .. goedkeuring koophandel (aflikd 2. lid I. konInklijk b.:sluit van
3.8.
Gedurende een ptriod.. van Iwee j~ren volgend op dl' bci:indiöing van ziJn opdracht. mag de commissa.ris Ifluke opschorting geen opdtllChl aaf1\'aardcn van dezelfde a~rd als deze die voorheen door een andere beroepsbcoc:-fena~r bIJ de schuldl'naar werd uilgt'Ol'fend.
4.
VooRtO PIG E OPSCH O HTI NG
4.1.
K <'IIII;/lwm<, nm IHI dlJlfÜr
Wanneer h'J een opdnchl als commissaris Inzak.. opschorting heefl aanvaard, cliem de beroepsbeoefenaar binnen de kortsi mogl' liJke termIJn: kennt s te nemen ,.,.n dc documenten zoals neergelegd door de schuldenaar Il'r ondersteuning van lijn aanvraag lOt gerechtelijk akkoord, alsook van het dossIer vun de kamer voor handdsondcr.roek;
IBR -
J ...... R\'[It~I..A(,
19')R
de schuldena:lr en des,!wvallend zijn raadgevers te ontmoeten, bij voorkeur op de plaats waar de activiteiten worden uitg~'Qefend, teneinde een tijdschema op te stellen V<X1r de verschillende fases die noodzakelijk zijn voor het welslagen van de voorlopig." opschorting. In voorkomend geval :t.11 hij een ontmoeting o\"("rwq;en met de personl't.'lsvertcgenwoordigers en de ,'oornaamste sdmldeiS<'rs~
de kwaliteit na te g:llln van het boekhoudsysteem van de onderneming en zich ervan te vergewisst"n dat hij op basis hiervan de nodige informatie kan tx,ko-men voor de goed.· uitvoering van zijn opdracht. In voorkomend geval zal hij kunnen overwegen om tot een nieuwe inventaris van activa en 1),1ssiva, r,"("hten en verplichtingen van dl· onderncming o'·cr te gaan, indien hij van oordeel is dat dit noodzakelijk is om rtn goede kijk ti' krijgen op de too:stand van de ond,·rneming.
0.. beroepslx:oefenaar zal et·n dossier samenstellen waarin hij ten minste de volgende documenten onderbrengt: d,·lijst Van de aandeelhouders en leden van de bestuursorganen; de concordataire voorstellen en de documenten ter ondersteuning van dl'ze voorstellen; de hL1tst neergelegde ja.1rrekening; de rdercnries Van dl' voornaamste ondernemingsmden; de noodzakelijke informatie en inlichtingen met betrekking (Ot h,·t uitwerken van het herstelplan. Is I'r cI'n commiss:lTIs-revisor in de ondl'rneming in funeric. dan zal de commis5.1ris inzake opschorting, onder voorbehoud van hetgeen hierboven werd vermeld in parJ.grna.f 3.4., zon,ler verwijl contact opnemen met dl· commissaris-revisor. [n h..r bijzonder zal hij deze laatstc ondervragen over de Voorna.1mSte risico's van de onderneming.
4.2.
Eersle '·" lIsle/lillgell Indien de commissaris inzake opschorting vaststelt dat de boekhouding nict wordr gevoerd mei naleving van de Wet of indi,"n hij belekenisvolle inbreuken op het vennootschapsrecht vaslSleh. moet hij d~ schuldenaar e n de rechtbank van zijn bevindingen op de hoogte brengen. Indien de inbreuken de goede uitvoering van het akkoord in her .gedrang brengen, zal de commi~saris inzake opschoning dl· rec htbank aanbevelen een einde te Stel lrn aan de voorlopige opschorting. Indien het moge1iik is de vastgestelde inbreuken recht te ~etten binnen een redelijke termijn, zodat de voorlopige opschorting kan volbrnchl worden, zal hij dit advil"S a.1n de rechtbank medt.Jclen.
4..t
O",le fl OCk /., ,,, de schIlMI'O,..le,.illgeli In het vonnis waarbij een voorlnpi.ge opschorting wordt verleend, worden dl' schuldeisers verzocht Om binnen de daanoo: ,gestelde termijn aangifte van hun schuldvorderingen te doen. D it vonnis wordt bij uittreksel bekendgemaakt in hel Belgisch Staatsblad en in tWt><: dagbladen or periodieke uitgaven met regionale ~preiding. De Wet vereist evenwel van de commissaris inzake opschorting ook dat hij de schuldt·isers persoonlijk in kennis stdt van de gegevens uit het bekendgemaakle uittreksel. Deze kennisgeving zal gebeuren bij a~n.getekende brief(artikel 17, § 2) (zie bijlage 3).
IBR -
J M~VEK SI""li
1998
4.j.l.
~ inform:uie strekt l'noe om de gekende schuldeisers toe te I~ten aangifle Ie doen van hun sc huldvordenng binnen de lermijn die wordt vOOrol'gl'Sldd in het vonnis waarbij de voorlopige opschortll1g wordt verleend . In pnncipe zal de commissaris inzake opschorting ~ich baseren 0]> de liisl v::m de sc huld"ordNlI1gen die wordt gevoegd bij de conwrdat ain: voorstellen.
Ilij z~1 delt'lijst evenwel kunnen vervolledigen en de lilst \"~ n de sclmldclwrs met t..,n schuldvordering die hem bter Ier kennis is gcbmcht door de sdmld ... n3~r of die zou "oonvloeien uil een ttl'!'IC ondcr~oek van dc boc.·khoudku ndlge gcgev... ns. tocvoeg ... n. Dil zou evcnwd nlel dl' aansprakelijkheid v~n de commIssaris inzakc opschoorting mogen beïn..Joeden. 111 de m~te dal de schuldeisers \'ermoed "'Ordl geïnformeerd Ie >:iJn door de ol",nbaarmaking in het Belgisch Sr-.t;ItsblaJ (Ppd SI .. Kamer. 199$-%.32912. p. 12). In ~nikd 3$ . twttcle lid van de wel wordt bepaald: ~Ot Jchuld,iur Ji, Z'JII KhIlIJIvrJtrillg ",ti bH/! "tllIgrgm:1/ bll/lm/ dl r,lJIgmdJt 'trl/liJII. ij grbo,tJtII JtKJr tlt J.fi,,;ri"., OpJrJmriJIIg. EtII 11I(1II1,,"g. "m/gljte bn/! sltchu g/l'olg III zonrrt hunloor lIid gempkt u'Ord, (J(JIJ /X, go.tlg.krlml, pltlli. .. 4.j.2. Op dl' darum bepaald in het vonnis als uilerlijke datum waarop de sc huldeisers venochl worden aangifte tI' docn v~n hun schuldvordering, ondcrtoekt de commissa ris lI1uke opschonIlIg de aangegevcn schuldvorde ring"n en de ingediende mds. hierin bljgl'Stun door de schuldenaar. Dil' sch uld"orderlllgen worden "crgeleken rTl<'t de boeken en bescheiden v~n de schuldenaar (arllkd 16). De eommis~aris inuke opschorting maakl et.'n liJS{ op V2n schuldvorderingen. w.llIrbiJ hij een onderscheid maakl lussen: de niet-betwiste schuldvorderingen mei ttn voorrecht of een ll'kerheid; dl' betwiste sch uldvordl·nngen mell~n voorrecht of et:n zl· kerheld; de niel-betwisle clurogmfal fe sc huldvorderingen; de betwiste chirogr:,!1,jre schuldvorderingen; dc vordering"n in de boekhmlding die niel a..-lIlgcgeven ~iJn o(banijdig ingediend zijn.
Het is aangewezen dat de comm issaris inuke 0Jlscho rtlllg een proces-verbaal opmaakt omtrent hel ondcnork v~n de aangege\'en sc huldvorderingen en de Ingediende tilels bij het "erstriJken V2n de lermijn van dl' ""nglfte V2n de schuldvorderingen. Dil versl~g uI Il'gengetekend worden door de schuldl'na;lr, die een kopie ervan onrV2ngl. 4.j .j.
Wanneer de schuldenaar en/or de commissaris inzake opschorting bezwaar heeft tegen de TOI,lating van een schuldvordcnng. verwijst h'J de belwiSling betreffende de niel-toegelalen schuldvordering n:tar de rechlbank. Ot· ondcfzocksprocedure V'"l dl·ze schuldvord"ring wordt gcregtld In artikel 27 van de wel. Op de tercchndning. bepaald voor de beh~ndeling van de betwistlngl'n. beslis t de Il'Chlbank, na de commlSSllflS in:..ake opschorting. dl' sdmldl'lser t'n de schuldenaa. te hebben gehoord. Zolang geen ulIspr:lak 1$ geda;on over t't'n betwiste schuldvordering, wordl deU', op verwek V2n dl' com mi S$:l" S Illzake opschOfllllg en voor hel bedng bepaald door de rechtbank. provisioOl'CI loegelalen in de "errichtlllgen van de akkoord_ procedure en wordt cr R'kenlOg mee gehouden b'l he t oJlStelien \".10 hel plan.
IBH -
J AAKVERSI.A(;
1998
TeS"n de Ix-schikkins waarbij hN tOC'gelatcn Ix>dr~g provisioneel wordt bepaald. staan geen rL'Çlltsmiddelcn open (ani kei 27. § 3).
Ll i. Overttnkomsris de artikclen 2 1 cn 22 van de wet. moet Jc beroepsbcoc:(enaar bijzondere a:mdacht Ix-steden aan de voorrechten wa:trvan de schuldeisers gt'niNen, alsook aan de evcntuele aan de gang zijnde beslagt·n.
L I.
BijJllIIul l'll ll de uh""'c"" ,,,'
De commissaris in...ake opschoning is ermee belast de schuldenaar bij te staan bi) het beslUur. onder toezicht van dc rechtbank . Bijstand bij hct bcsruur Van de schuldenaar impliceert dat de commissaris inzotke opschorting mN de $Chuldenaar de nodigc contaÇ(en moer onderhouden om hem toe te laten de draagwijdte van elke beslissing. di<- ocl~kcnisvolJe nieuwe verplichtingen voor de onderneming met zich ml'ebrcngt. tC kunnen insclUltten. i. i. I. Gedurende <1 .... p.:rioclc van de voorlopige upschorting, mag de schuld,'naar d,· sc huldvord .... rins,·n die zijn ontSlaan vóór de aanvraag van het gt'rechtelijk akkoord. niN betalen. Artikel 21, § 1 bepaalt evenwel dat d., rechtbank, op Verzoek van de sch ltldeiser-"igenaar, d .... hypothecair.·, pandhoudende en bijzondcr I)<' voorrechte schuldeiser. die bewijsl dal zijn zt'kerhe,d or eigendom l'en belangrijke waard""\'l'rmindcring ondergaat or kan ondergaan, ter compt'nsa ri., bijkonwnd,' zekt'rheden kan toestaan. rekening houdend m""l 11l'{ bedrag van de schuldvordering.
Wat evenwel de interesten en !asten betrert van de schuldvorderingen die sinds de toekenning van de voorlopige opschorting lopen, is de schuldenaar ertoe gehou_ d.'n dt,ze bedragt'n !~ betalen. Gelx'urt dit niet. dan herwinnen dc schuldeiscrs d .... volle uitoefening van hun rechten. Op$Chorrin.fl kan dus gttn belr.... kking hebben op de interest"n tn lasten die zijn "ervallen sinds de toekenning ,'an de voorlopige opschorting. Voor he! ov,·rigt: zijn allt: bewarende en uitvoerende middelen op hct v.... rmogcn van dl' concordaraire handelaar opgeschor!. Zo is tijdens de voorlopise opschorIIng elk Ix'ilag verbod .... n. Beslag, rt'Cds v6ór de opschoning gekgd, behoudt evenwel zijn bewarende werking. ma.u de schuldenaar bn de ophdling ervan ockomen (art ikel 1395 van het Gerechtelijk \'(Ietboek ).
De
çommiss.~ris
inzakc' opschoning heerl nil'! het r.'(lu zich Ie verzetten tegen de van dl' lopende comroiClen, want hN vonnis lOt toekenning van d,' voorIopiS" opschoning maakt gt..:n einde aan de overeenkomsten gesloten vóór die datum (artikel 28). verder~ctting
1.1.2.
De rechtoonk kan in de Ixoslissing om de voorlopige opschorting toe t.... kt·nnen. bepalen dat de schuldenaar geen dad .... n van bestuur of beschikking mag ,'.... rrich ten zonder machtiging van de commissaris inzak .... opschortlllg. Handelt de schul denaar in strijd met dit voorschrirt. dan zoudcn deze hand,'lingen aan de schuldeisers niet kunnen worden tegt'ngewurpen (artikel 15, § I). De daden van beStuur or beschikking di., de schuldenaar nicl mag verrichtcn zon· der machtiging van de commissaris inzake opschortmg. worden uitdrukkelijk vermeld in het vonnis dat de voorlopige opschoning loekent, alsook in het ui!treksd van dit vonnis. dal word I bekendgem'13kt in het BelgiSCh Staatsblad en in de dagbladen (art ikel 17. I).
*
De commissaris inzah· opschoning mOCl schriftelijk aantekening houden van elke m"cllliging die hij verlt..:nt a:'n dl' schuldenaar, om lx-paalde d,.den te ver_ ridm'n. w;larvoor een machtiging nodig is overeenkomstig ureikt! 15 van de wer. o.,ze schrif[elijke aantekening kan em [q;:enhand[l,kening >:ijn, geplaum op de dO(umenten die door de s<:huldenaar worden opgemMkt. 4A.j.
0., (X'riodt- van voorlopige opschoning is bedoeld om de schuldenaar we [t- laren een herstel- of Ix'rulingsplan uit Tt werken. In voorkomend geval S[:1:I1 de commissaris inz:lh· opschoning de schuldenaar bij mn ht,t opstellen van dil pbn. Indien de commissariS inzake opschoning vaststelt tbr de s<:huldenaar mlmt me[ de voorbereiding v:lIl ht,t plan, wd:H het risico bes[am dat he[ niet op tijd opgesreld zal zijn, is het aangewezen d"l hij de rechtbank hiervan op de hoog[t· brengt.
Qvtrl-enkorns[ig an,kel 29. ~ I van de wet, besr".lat dir plan uit een beschrijvend gedeelte en een bepalend geded[t-, Dir plan kan voorzien in een SO(;'I:ijn neergelegd vóór de :lanvraag tOt het gerechtelijk nkkoord. I-lij moet COntan opnemen mN de confrarn die wu hebben mttgewerh ,mn ht·! opstellen van dit dO(urnent.
4A,j.l, Het herstelplan dien! een beschrijvend gedeelte te omVl\lrt'n. wa"rin de schllidenaar de SrM[ ,'an de onderneming beschrijft, alsmede de moeilijkhedt'n wa:!fmee zij te kampen ht..:fr. De commissaris inz"k", ops<:horting ~al er in hN bijzonder op toczien dat dil beschrijvend gCtleelte omv,u: een algl'mene beschrijving v:ln de economische, sociale en juridische omgeving van de onderneming; een zo recent mogelijke bo.:'khoudkundige Stn3t, vergezeld van de gepasre commentaar; t-en samenvatting van de (editen ton ,'erpJichlingen; een sólmenvarting van de aard en de dmngwijdte Van dl' moeilijkheden waar_ mee de ondernt'ming tl' knmpen heeft , of die van aard zijn om op berckenisvollt, wijze de hl'rstd insp.~nningc n te beïnvloeden.
4A.3.2. Hct herstelpl3n bevm bovt'ndicn een bepalend gedeelte waarin de maalTegelt-n worden opgt'SOmd, die moeren "'ordt'n genomen om de schuldeisers tC voldoen en waarin tevens de kredieten vermeld worden die onontbeerlijk zi)n voor de verderzeuing van activiteiten van de onderneming en re"cns de middelen die de onderneming nodig heeft met hel oog op haar hersrel. Di t plan zal !'en cijfermaligc lx'OOrdelin;!; omvauen van dl' weerhouden hypotheses, die behoorlijk verantwoord zijn door een toelichtende COmmt'nról.1r (art ikd 29. § 3. leden I. 2 en 3). In dit bepalend gedeelte dient er tcn verduidelijking te worden opgenomen Om!rt'nt: de voorgl'Steide Ix'(alingstermijnt'n en schuld verminderingen; de evenruelt- omzerting van schulden i n aandelen: de evenmt,le ge
lB R -
J M~vr: M Sl.Al,
1991l
de ni(1-beraalde rot'rt'nde goederen die kunnen worden teruggevordtrd op grond V:1I1 een beding dat de cigendom5(J\·l·rdracht opschort fOt dl' volledige beraling \"dn de prijs. Indil'n het belang van de onderneming het vereist. kan het plan e"enWl'! die goederen ~anwijzl·n. we!ke de niN-betaalde tigena.·\r niet bn terugvorderen; dl' onondx,<,r!ijke kredieten die de verder~etting van de activiteitl'n moeten mogelijk m"ken; elk ander middd dat nooJzah'!ijk is voor de waarborg \"~n het herstc! van de onderneming. 4.4.j.j. Vereisen de redding Van til- ondern~ming en hN behoud van de activiteit een inkrimping van de !oonmassa, dan moet v'K>rzien worden in een soci:'al herstfUc[Uf('ringspJnn. In voorkomend geval kan dit in afvloeiingen voorzi{·n. Bij de uitwerking v:1I1 dit pbn worden de vertegenwoordigers van het personeel in de ondernemingsraad of. indien cr g~,<,n is. in het comitcl voor preventie en bescherming op het werk or. in(lien er gcx'n is, de vakbondsafvaardiging inge\"dl er een is opg('richt of. indien er gem is. l'{'n werknem{'rsafvaardiging, gehoord (artikel 29. 3. lid ;cn op:
*
de rdevantil.' Van dl.' w(,<,rhouden hypotheses voor de afvloeiingen; de formaliteiten d;e te vervulk'n zijn ten aanzien van <.k- bev()('gd(· organen.
4..1.3..1. Het herstelplan kan eveneens in de overdracht van de onderneming of van geJ~'e!te
(~n
ervan voorz;('n, De rol van de commissaris inzake opschorting ingeval van overdracht van de ondl·rnl·ming. komt hierna bod in afdeling 9 van onderhavige techllisclw nora.
"'lil
4AA.
\'(I:lnn('{'r het plan "ootziet in dl' vervanging van de leden van dl' ra"d van besmur of van de zaakvoerders, of in een wijziging of inkrimping V~1l hun bevoegdhedcn, dan moet de commissaris inzake opschorting de algemene vergadering van de VcnnOtl'n bijl'{'nrocJX'n (artikel 30. lid 4J.
4.5.
Th: commiss.-.ris inz"ke opschorting dient de leiding aan te bc:vc!en de werk nl'mersverte!;cnwoordigers in re lichrcn en. in elk !;cval. de ondernl'mingsra"d, omtrcm de soeio-cconomisclle aspt.'netl van hrt herstl'lpJan (artikel 25 V-~n het koninklijk besluit van 27 november 1973 houdende reglementering van de l'COnomische en financiële ,ni iehtingen te verstrekken aan de ondernemingsrad(·n).
5.
VEHSLAGGE VING DOOH D E COMM ISSA I{IS INZA KE O PSCl lO lnlNG
5.1.
Het vonnis waarbij een voorlopige opschorting wordt verleend. vl'rme!dt de plaats waar. alsuok de dag en het uur waarop uitspraak wordt gl-daan oVl:r dl: t()('kennin!; van een definitieve opschorting. Op dat moment hoort de r/'Chrlxmk de ~chuldenaar. de schuldeisers en de commissaris inz:,ke opschoning. 1·let is aange_ wnen ,lat de commissaris inzah' opschort ing l'{'n schrif,dijk verslag ;!:1Il de rt'Cht_ bank overma.-.kr over dl' m:lIlier w,.arop hij zijn opdracht gedurende dl: voorlopi g (· opschorting hl'Cft uitgtvocrd.
IBR - ) .v.RVI H' J-"(. l <)<)H
S.I.I.
He! v~rsl3g van de commIssans mzake opschoning diem ten Sólmenv3lfmg te omV;luen van de gedurend~ de voorlopIge opschoning uitgevoerde werkzaamheden.
~.1.2.
1·lee verslag van de comminaris m;mke opschoning lal een lO recl'1lI mogelijke boekhoudkundige Stll.:Lt opgemaakt door de schuldenaar omvanen.
S.I.\.
Bovendien zal he, verslag van de commissaris inzake opschoning l-en omstandig adVIes inhouden omtrem hl" hers!elpJan. waarbij del(' laalSl!' lich m hel bijzonder Ullsprl"l'kl o"er de VQlgendl' pumen: I"I'n hermnering aan hl:1 rl'l\ d;/.I de schuldenaar v~r:l.nlwoordehjk 1$ voor de torkoms[g~richle IOllChllngen; b) I"I'n nega[i~v~ waarborg dal de w~rhouden hypOlheses <.'en redelIjke basis vormen voor de ui[werklng ",,-n het plan; c) et'n oord~1 waarbij word I aangegeven of de t~koms[gNidne mformaCle corTl'C1 werd verkregen op basis van de beschreven hnxnhcscs: d) t't."n advies over de haan>a.~rl1t"id van hel plan. r~kenmg houdend me[ hel aleatoir kar~kter van de ge[rofft'n maa[rq;t'len. a)
S,2.
De commissaris inzak,' opschort"'ö brengt tussentijds "~rsbg Uil ~all de rechtbank. telkens als oms[andlgherlen hel ,·cf(";S("n. en '" iWl'r ge"al op vtn:oek '.n de rechtbank (anikell9, l,d I). De commissaris muk~ opschoning ui in elk ge\'
S. \.
Wanneer er een college is Ingesleld. gaal elk verslag uit van hel (OlJl'be en wOrdl dl! ,cbenbc,,:kend door alle ll-den van hc[ college. Ingl'val van menll1gsvNsdll1 lil de schoot van het college, kan 111 hc[ verslag melding gemaakt worden van de mindcrheidsopvau"'l:: van ecn deel van het colleöe.
; , i,
De commissaris inzake OpSdlOrllnl:: moet zijn eind\'erslal:: mt'tdelt'n aan en loelIChten hij de ondcrnemmgsraad of. indien er gt'('n is. hel comllé voor prevemie en bescherming op hCI werk of. ",dien u getn is, d~ vakbonds;ofvaardigmg mg~ ,';/.I er een is opgerichl of. md,en er geen is, etn werknemersafvaardigmg (artikel 32. lid 3). Deze "erplichllng Ixstaat evenwel slC'Chts indien de m:hlb;.nk de d~finitlev~ opschortmg [OI'kel1l . .. hl ui op on1Slandige wijze de inhoud "all hel herstelplan, zools "oorgc5[eld door ae onderncmmgsl~ldmg. toel,chtcn.
'.i5.
Qvt'rt'f"nlwmS1l!; artikel 40 is hel aan dl' commissarIS inzake opschortJn!; om d~ r«htbank te vl.>n.oeken om kWlltlng 11.> krijgl.>o voor de ullv~riog van zijn opdracht. ingeval de opschorting wordl geweigerd of hl.>rrOl.>pell. alsook ingeval de commissaris inzakl' opschoning ert~ gebracht wordt van ~ijn vpdradll af re zien om een weil ige l1..Jen.
(,.
DEFI N ITIEVE OI'SUIO ln IN( .
6.1.
Uilcrlifk vijfti~n dag~n nadat de bc.-trokk~nen zijn g~hoord. besl iS! de rechtbank ofwel o"er de (()('kennmg van C't'n dl."finiti~ve opschonmg. ofwel oVl."r de gehele of gOOtthdijke OVI."n1rncht van de ooJerot'ming. ofwel ovt'r hel faillissefTl('fl[ van de schuldenaar. \'(IannC't'r de rechlbank beslisi hccfl om I,"l'n dl·finiue,·e 0llKhonJng (Ol: Ie kl·nlll'n. Implicl"en de taak van de (ommi ssluis inzakl.> opschorr Ing: hel uilOt'fenen van loeÛdll en (vmrole over dl' Uitvoering van lwt plan en dl' akkoordprOCI.Jllre(arrlkd 36, lid I); het voomcl Val1 cvc!H llel .. wijziging van hel hl'rstclplan (artikd 58); hCI \'oorslel ....111 dl' herroeping van d .. opschorung Wanlll,'I:. de commissans inzake opschorting de gchele of gededtelijke niet-uitvoerln!; '",10 het plan vasrsu:lt (art Ikei 37. § I).
6.1.1.
De commissariS inuke opschorting oefent toezicht en (ontrole Uil over de uitvocrin!; van hel plall ~n d~ akkoordprocedure. Dil loczichl gl"SClllcdl in prmcipe Ier plUIst" op de UIl·l van de v~nnoolsc hap. Hel IS aan de comminaris inlllk~ opschonin!; om de moc!alliellen u'lf Ie bepalen. De commissariS inuke opschorung zal een boordrnbel v3smellen waarin de k,d in),; d ... esscnllële informatIc Inuke hel onacrnemlngsbehet.'r !;edurend ... d,. duur van de opschoning bijl't:nbrcngl. Deze boordlabel dien! aan/;epaSI rt· zijn aan d~ a.lrd en d .. omvang van de lx..JriJfsanivilcill·n til mocl l'Cn gepaslc opvoJgin/; ((l~.. Jalcn van de lIilVOl'fIIlg van hCfSlclpbm en de bclallllg van de KhuldeiSl'rs.
De commissaris inzake opschonmg zal 8t-durende de pcriod~ van Je definitieve opschortll1g 111 hel b'JzonJcr toezien op hel feit dal de boekhoudmg van Je onJcroeming ,!:oeU wordt gevoerd. \'Y'anlleer ~r een wmmissarls-rl'Vlsor 111 fun"ie IS. dan zei deze zijn opdrachl venkr o\'ereellkomstig hClgttll hieromlr'l'1lI is ),;esleld 111 paragraaf 9. \\'lannttr de comm,u:ms inukc opschoning zwakh«kn lil hel hoekhoudsYSlccm v:IsIstcll. dan d,cllI 111) aanbevl'lmg ... n Ie richlen nMr dl' Khuldl'llaar ~n. in voorkomend geval. naar de e~terne boekhoudkundige ......,dgevcrs en. Jesgcvallend. de commiss.;lris-rcvlsor h,crvan op d~ hoogte brengen. J kl IS niel zijn vcrantwoor_ dclijklwid om rl'Cht$ll1.'Cks Ilissen Ie kOllll·n in hel admll1;slflllief bchetr van de ondt·rnemll1/;. 0]> gevaar af de ]>rincilx'S inzake onalhank"liJkhl·;a in hl'l sOOmn!; t,. brengen. 6.[,2.
Dt commissaris ;Iluke opschon,ng Z
6.1. \.
De commissam lI1ukc opschonll1g ui bljzood ... r aandachllg ll)n voor de :l.$p!'Ct~n van hel herstelplan die I1I ... uwe verplichtingen voor d" onderneming mer zich
mrt'breng(Cn. bijvoorbrt'ld wilt betreft de indi(Cnsmemmg van !X'rsonl'j:1 krijsins v"n "niv".
or d(C v(Cr-
[)(, commissari s inl"k(C opschorting heefl het rechl kennis Ie nl'ml'n van deze beslissingen teneinde vast Ie stellen In welke male dele kaderen in de uIIvoering VilIl hel herstelplan. H ij mag ~ich evcnwel niel mengen m dl' beslissingen van de organen van de vennootschap. noch oplt-ggen dal de«, beslisslllg a!ll~nkd'lk ~ou ~ijn van zijn voorafgaande goedkeunng, in tegenstelling tOl de voorlopige opsclwming (zie hierboven ..tA.2.). 6.2.
In hel belanS van de ondernemmg kan de' m:hloonk wij~igingen in hel pl,,", die de UIIvoering erval1 kunl1en bevorderen. goedkeuren. De commissarts inzake opschorting m ....kt een schnfll'llJk verslag op vóór elke wlj:ugmg van hel plan.
6.2.1.
Onder wijzigmg van hel plan moel worden verslaan. de bele'k(Cllisvoll(C aanpassingen die rt'n invloed hebben, hel2ij op de slrucmur van hel anief or van htl passief van de venno01schap. hellij op de resultaten en rt.-dllen en vcrplichlinöen. Als voorbc:ddcn van wijûgmg v:ln htl plan. kunnen vermeld worden: de wij~iging van ht·t socl~"ll'lan: de wijzigmg van de betaa!vourwa~rden; het toeslaan \"an zekerheden: de onderu:kenmg van lange lermiJIKOmranen fll("1 vooTW1I;Irde'n die' afwijken van de normale markl\"oorwaarden of die de bedn,rs"oorwaarden wijzigen: de beslissing om nieuwe 1Il"eslenngen te doen. t"nz.
6.2.2.
\'(Iann~r de commissarts inzake opschorting zich \"Oorn~ml om een wijziging van htl plan 1I;In Ie bevelt"n. dan moet hij van de schuldenaar een nieuwe simulatie .wer de gevolgen V-Jn hel gewiJllgd plan bekomen.
6.2.3.
\'(Iann(>('r de commiss:lns ml:lke opKhoning van oonkel IS dat de nieuwe voorslcllen van de schulden~ar nlCt van :mrd zijn om op bclekeilisvolle wIjze hel herSlei van de ondl.'rncmin ö Ie bevorde~n, of indien hij vaststelt dal deze ~oorslellen d.· öelijkh('id tussen de schuldeisc:rs !n het öedrang kunnen brt'ngen, dan dienl hij zIJn "cnel leöen de wljziötllg ~an hel plan kenbaar Ie maken. 011 verzei zal zijn u",werking vinden til et'n sch .. fldijk verslag aan de m:hlbank. o\"('~nkomStig helgeen hierna wordt vermeld til p,ar~graaf 7.3.
6.2.4.
Wannecr de (ommlSSlflS tIlukr opschoning de vraag '";In de schuJdrllólllr om ecn wijziölllg van hel herSiei- of belahngsplan Ie bekomen. aangewezen achlof oooersteunl. Slril hij tlleronllrt'nl et'n schriftelijk "rTSlag op ten behoeve V-Jn de m:htbank oyeret'nkomsllg hetgecn hierna wordl öt'Sleld 11\ p:!l"II ö rnar 7.2. Itel is aangewezen om in liln schnflelijk vl·rslag Ie vragen öehoord te worden door de re<:hdYJnk. teneinde de' dmllgwijdle van lijn opmerkingen lOl: IC Iichlen.
7.
VERS LAGG EVING GE DUREND J\ OF. D EFI N IT IEV E O PSCItO I(TING
7.1.
Trnmmste om de zes maandl·n.en Idkens als de rechtbank erom vrrzoekt, brengl de commissaris inzake opschortmg verslag uil un de rechtbank over de oin'oering van hel plan rn het akkoord (3,"kel 36. lid 2). I-I et halfjaarlijks vrrslag uilen mlmle volgende elemelllen bevallen: de door de commissaris !nuke opschorting uiIgevoerde werkzaamheden;
ttn zo rt'«nt mogelijke boe khoudkundigc Staat: hCI oonkel van de commissaris inzake opschorting over de evolulie van de IiquiditeÎtssitu:l.tie Van de ondtorneming; hel oord(~1 Van de commissaris inzake opschorting over de evolutie van d" rentabilit(Oir van de onderneming, 7,2.
0.. commissaris inzake opschoning kan aan de rt'dubank, in het belang van de onderneming, wijzigingen in her plan, die de uitvoering eTVan kunnen !x,vorderen. aa!l!x,velen. Wanneer de commissaris inzake opschorting verslag uitbrengt over de wijziging Van hel plan, dient zijn verslag ten minste de volgende gegevens te !x,vatten: de precieze opgave van de voorges!eldt, wijzigingen; l~n gt-dem illeerde motivering van de wijzigingen; een boe khoudkundige simulatie van de evolutie van het herstelplan in het geval dl- wijzigingen niet worden goedgekeurd; een boekhoudkundige simulatie van de evolmic van her herstelplan 111 het geval de maatregden zoudl'n gocdg(Okeurd worden.
7.J,
Slei! dl' commissaris inzake opschorting de niet-uitvoering Van geheel of een deel van her plao vast, dan kao hij in zijn versiag aan de recinbank de herroeping van deopschortiog vorderen (anikei }7, I).
*
Meer in her bijzonder ui de commissaris inzake opschorting een dergelijk rapport opstelkn wannt..,r hij vaststelt dal het plan niet werd nageleefd onder andere op het vlak van: de uitvocring "an de betaling van de schuldeisers, z{~1Is voor~ien in het plan; de gelijkheid russen de verschillende categorieën van schuldeisers; het be-sraan van aanzienlijke nieuwe verplichlÎng(On die niet in het plan zijn opgenomen; het besman van nieuwe gewichtisc en overcenslemmtonde femon die van aard zijn hl'! fuillissemcnt VlItt dloonderneming Ie bespoedigen. Hel verslag dat gerichl wordl nmlr de re.:hrlxmk, dient zorgvuldig Ie worden semOliv(~rd. 0.. commissaris inzake opschoning zal er de voorkeur aan geven om, In de male van het mogelijke, hierover voora(gaandelijk l'en bespre:king tt heb!x,n mee dc schuldtnaar
7.40
Eén ma.~nd vóór het verstrijken vmt de termijn van opschoning, brengl de commissaris inzake opschoning een eindverslag uil omtrent de uitvoering van het pbn (anikeI 40), Het eindverslag Van de commissaris inzake opschorting zal ren minste volsende gegl·vens bev3uen: uitl'enu'lIing V;ln de door de commiss:uis inzake opschoning uitgevoerde wcrkzm\mhcJen: een boekhoudkundige Staal die niet méér dan d(·rriS dag('n vóór IWI verstrij ken V'Jn de lermijn van opschorting is vastgl"Stcld: het oordeel \'an de commissaris inzakt· opschort ins omrrem de mogdijkheid V'1I1 de onderneming om haar activilelten verder Ic zenen na hel verstrijken Vat! de termijn van opschoning; \'er~ock om kwijting.
IBR - JA,\H I'rKMÁ' , 199.'1
oS.
OV ER DRAClrr VAN D E ONDERN EMI NG
K I.
Zowel tijd~ns de voorlopige als definitiICve opschoning. kan dl' rechtbank de commissaris imake opschoning machtigen de overdracht V:1n dc ondernl'ming of van een ge..k-elte ~rvan tC "l'rwl';u:nlijhn (artikel 41). Bij wijze van uitrondering op het algemeen prinCIpe. beSta.~t dl' rol van de commissaris inzake opschorting hier in dl' uitvoerinS van een !x,slissins fOt gwwonsen overdracht van Sehel"1 of .1:n dl-el van de onderneming.
11.2,
0., commissaris int."lke opschorting moet ~-en aan!x,stedins org"niSt'ren en ervoor rorgen dat voldoende publiciteit wordt gesev .. n aan het besluit fOt '"<"rvR-emdinS van een activiteit opdat elke belangstl"llende persoon hem overnamevoorstellen zOu kunnl'n on"rmaken.
~.J.
I)e commissaris inzake opschorting moet de overnamevoorstellen die hij ontvangt. on .. lerzoeken, rekening houdend met volgende drie cumulatieve elementl'n (anikeI41. lwcn I .."n 2): de vooruitzichtICn van het behoud van .-en ffunomisch !evensvóllbare activiteit, de handhaving v:m een Ix'paaldt werkgelegenheid, de weersb g op de mogdijkhed"'n van terugbetaling a.~n de schuldeiS("rs.
KA.
N"dat de commisSluis inzakt opschoning een syntheSwOCUml'fl( het'ft opg ..'maakt de respeetieve voor- en nadeltn van de verschillende w..-erhouden voorstelII-n worden uit ..-engeze!' bespn...,kt hij de ontvangen voorstellen met de beslUursofganICn van de onderneming en met de "{"ftegenwoordigers van de werknemers (artikel 41. lid 3). Een conSt'nsus is niet vereist. Tijdens de besprekingen moet men wel alles in het wcrk stell"'n om ttn dergelijke consensus Ie bereiken. wa.~rin
K 5.
Nadat de commissaris inzake opschofllnö de adviezen h~tft onrvan.gen waarvan spmk.· in l",rJgraarS.4 .. kan hij beslissen diepgaander bespr~kingm te vocren met één of meer indieners van crn voorstt! met het OOg op het bereiktn van l-en consensus met de werknemtrs (artikel 41. lid 3). In d it kader waakt hij hierbij ~\"tn et'ns ovtr de rechtmatige belangen van dl" schuldeisers.
K.6.
Wannetr de commissaris in:wke opschorting ",m oordeel is in het bezit te zijn van één (of mttrdere) voorstel(len) dat (die) aan de .gestelde voorwaarden teöemoet komt (komen), maakt hij een yersla.g op waarin dit voorstel (deze voorstellen) word! (WOrdl'n) wegrlidu. I)., commisSl.ris inzak.· opschoning verantwoordt zijn voorkeur in zijn vcrslag" Dit verslag met een voorstel van d ..· overdracht van de onderneming or van een gl"(lL'd!c ervan. wordt ter goedkeuring voorgeltgd ,'"n cle rl'Clnbnk (artikd 41, hd 4).
8,7,
Wordt de ovtrdracht van .geheel de onderneming voorgesteld, dan kan cle rechtbank deze slccht5 goedkeuren na ("en delegatie van de ondernemin.gsleicling, alsook een wtrkncmcrsvertegenwoordigin,l:; te ht·blx·n gehoord. De rechtbank dient dit voorsIel rvenl-ens voor te leggen aan de algemene vergacll'ring van de sc:huld..-isers. De commissaris inzakt· oJlschorting moe! deze .. Igemtne vergadl'rinS van de schuldeisers bijwonen.
Ril.
Voor ~over nutlig, lal dl' commissaris inznke opschoning de QVerneml·r erop wijzen dat dto overdraclu van de onder!1toming onder meer onderworpen is aun de voorwa~rden van artikel 442biJ WW.
').
HO U D ING V I\ N DI: CO MM ISSA RI S_ REV ISOR G ED U RE N DE DE VOO HLO I'I G IO OF DEri N ITII:VF. OPSCIIOWIl NG D(· !O~:kenning vun de voorlopige of definitieve opschoning beïnvloedt de ronnie van dl' commissaris-reviSor niet; de~e ~el zijn taak vNder oveR~nkomstig Je regels \'an het vtnnootschapsreo::hl.
9,1.
Indien g<xlurcndl' de I~riode van de voorlopige opschoning Iwt boekj"ar wordt afgesloten. hebben de wtoCtelijkto organen van de vennootschap de verplichting om de jaarrekening op te sttollen en deze voor Il' leggen aan de commissaris_revisor dil' hieromtrent verslag za l l,itbf('ngcn aan de :tig('mento vergadering. In zijn verslag over de jaarrekening, !x'houdt de commiss,nis-revisor zijn onafhankdijkheid op het vlak V'lIl zijn oorded(!), Zijn verslng over de jaarrekl'ning lal noodzakelijker_ wijze l..... n aangq,asi verslag zijn, waarin tton minslto <'Cil ux'liduende paragraaf WOrdl opgenomen. H ij zou zelfs een "fh'url'ndto vl'fklaring kunnton uitbrengl'n voor zovc< de continuïteit van de ondtorneming hem onwaarschijnlijk lijkt bij gl'brl'k aan vold(Nmcle herstel maatregelen.
'),1.
Wanneer de commiss,!ris-f('visor tt'r gd{'genheid van li jn comrolewerbaamhedl'n gewichlige en overeenstemmende f",iten vaststelt die de continuïa'il van Je onderntoming in het gt'
*
').).
De commissaris inlak", opschorting en ,1(. commissaris-rl'visor m()('ten all",s in het "'erk siellen om samen IC "'l'rkl'n voor hel volbrengen van hlLll rt'Specticv(' opdrachten. Desalnit'ttemin blijvl'n zij vl'f:LllIwoordelijk voor het oordl'Cl dat zij moetl'n uitbrengen LIl hl" kader v,m hon funeril'. De gebroikelijke deontologische ~'palingen blijvl'll toepasselijk. Zo dienen uitt>enlopcndt· ml'ningcn gl'l'1l '~LIlll'i ding te geven töt het förmulcrt"n Van kriti(·k omtrent de wcrbaamhlxlen van de andere berocpsbeoer",naar.
( 1) D., Commiss ," Comrolrnorm .. n ,""n I>o:t IIl R bt>""".h moment",,) ... n 'l'ff ifieh ",,"bevel,n); "·,-,,,ke v,~": het omwerp t rv,n ~nLlI>o:);1O 1999 mOCtrn bekendgemaakt ",orden .
UIJtAGF. I
O PDRACI-ITRRIEI' I N liET KADER VAN DE VOOIU3J:HEID ING VAN OF. AANVRAAG TOT IIETGERECI-ITEU JK AKKOORD
G~dcllle Ix-drijfm,visor, Gt"Khle accoumam.
In 1)<>1 kader van ~I "ermcckschrifl IOC gerechlelijk akkoord dal on~e '11!oId v:;an besluur wenSt lil (I' dienen bIj de r«hdxlI1k v<.m koophaood, hebben wij hicrbiJ de «r uw ullStelling als deskuooiö'C (I' bevestigen, Uw tussenkomst bes!'.tat erin ons bIjStand tl' v... r1enl'n bij hCI Ullwerhll V;ln dc "crsçhiJlendc documcnten die bij het verw.,kschrifl tOl 11("t I:w:komen van hCI "kkoord mOC'ten gevocgd worden. in her bijlondcr: ccn ~o recent mogelijke bo.,khoudkundigc Slaat in conlmuïll'il (acliva. passiva cn rl"Suhalcllf(·kening) diC:t.:ln dc I'<.,,oor ten mlll$le de les komende m;t;looen; non lijst ' .. n alle Khuldeisers w:urop dele procedure betrekkmg ha'ft; elk ander voorstel met belrekkmg 101 de herstrueturcrmg \I11n onze onderncmlllg of ter voldoening wn de schuldeisc:rs. Voor alle duiddijkheid bc:Vl"Sligl'n wij U dal wij >,oor deze aangdegcnhcid geen andere confrater h('bl:w:n gl..:ontacteerd en dat het opstellen van de aanvr..ag 101 ~ercchtelijk akkourd, alsook Van de tOC tC vOC'gen documcnt"n onder onze vcrantwoordd'lkheid valt, na (ormele goedkeuring Vlm ons bestuursorgaan. Ten sIon ... bevestiS.'n wij c\'l:nt't'ns 0115 akkoord met het ons voorgl'Slcide bedr..,!;. De «r· SIC SlOnll1g van hl,t voorschot IS h«ll-11 gl-beurd. 0.. bijkomende "oorsçhollen zijn opeis· ba:or om de ...... (I of 2 m:uoocn). IngewJ geen ge"olg wordt gege"CI1 alm het "crzoek 101 SlOrtlllg ",n bijkomende WlOrschOlIl.-n, ui de venlerzt'lIing "an uw werk~mhcden .... n rechu""e,!;e befindigd worden. MCI de meesle hoogachting_
IB H
J...... R\I R,I.A<'
1<)<)1;
BIJLAG E 2
O PDR ACI-ITBR II;F VAN DE COMMISSA RI S INZAK E OPSCI-I O HT ING AAN DE HKJ-IT BAN K
BitlNm ach! dagen na aanstelling"
Aan dl· Rl..;:htbank van Koophandel
". Brm:fi: Gere<;;ht('lijk "kkoord N.V./B.V.I3.A ........ maatschappelijke zetel te ...... , handdsregistcr.
Ik heb kennis genom~n van het vonnis d.d ....... van dl' rffhtbank van kooph:mdel. wa:'rbij dl' voorlopige opschoning wordt tOl'gekend aan bovenvernOl'mde schuldenaar tn waarin ik als commiss:,ris inzake ops(honing wordt u.~ngewezen. II,erbij wens ik de r('chtbank te d"nken voor het Vertrouwen dat in mij wordt gl'Sldd: ik aanvaard dan ook om dne opdracht in I'I.'r en geweIen te vervullen.
Op ba$is van de lijSt opgenomen in hCI dossier van opschorting dat tcr griffie wordt gehou(kn. ~al ik W spoNig mogelijk de schuldeisers in kennis stellen ""n de gegeven~ uit hel vonnis. Tevens neem ik onmiddl·lIijk contact op met de advocaat. de commis~aris revisor en/or de aCCOuntant ~khoudcr in runctie_ alsook nw( mijn conrrater die, in voorkomcml geval. wu zijn lussengekomen bij de voorbereiding van de aanvraag van hel g('rechtelijk akkoord. en dil mn de bedoeling htm in te lichten over mijn aanstelling ~n lijn b,jsrnnd 1(' vragen voor de goc..Je uitoerening van mijn opdracht.
or
Geli('v(' in bijlage mijn voorst,'1 van ."reloon IC will~n vinden. gebaseerd op een schatting van h,'{ - g(..Jun:nd(· de obs,·rv"l ieperiode - vermoedelijk aantal te preSteren werkur('n. DfJgmdlmd: Zoals aangNuid in dit voorsIel. z,,1 ik dc schuldcna.~r ver~oehn om ('Cn voorschot te betalen van .... % (maximum 75 % van hel totale lx..Jrag).
Ten slaltc wens ik nog te melden dat ik alles in hel w('rk lal stdkn om de rechtbank zo goed mog"ljjk in tC lichten over hel verloop ""n het akkoord. Uittraard houd ik mij tcr beschikking indien de rechtbank vcrdere toelichting wenst. Een
kopi~
van onderhavig schrijven wordt eveneens ov('rgemaakt 3an dl' schuld,·naar.
llougachtend,
[IJ
bij/tlgt: Vooml"l van ereloon
VOORJlEf.l.D
Voors Ielercloon van commissaris im:a ke opsc honi ng: (, .. ); schulde naa r: (.,,) Per iocIc van '·voorl opige o psc hurting": ..... . Raming uren •
•
lrllli{'le ronran .... n n·H:! re.::ln lMnk en ondcrnemmg, ton opnan .... n proc«lu~ mform~elt' Khuldl'lsl:rs Vl'rgroering .... n R\l'1 ....:teerne boekhouder ton advocaat Voorlopig oooerzOl'k omvangen a:l.ng,ften ...... n schuldvordering Contacren mt'1 banken, schuldeisers. RSZ, fiKUS Voorlopige verslaggevlllg aan re.::lnbank ton bril'ven schuldeisers Bllsrnnd hers(l'l- en betalmgsplan Id . . mificali .... lIlogl'li)ke o.... rn~mer Bi'spreking met ond .... rnemlll!;, bod;:houd .... ren advocaat Opstellen vl'rzoekschrift tot verlenö . . n perIode van ,'oorlopigl' opschoning Emd'~f$laggl'ving aan .... n rontact .... n meI rt"Chloonk
• •
Uurtarief in BEF (russen 2.~OO,· en 6.000.- BEF) Kilomt'u:·rvergOl'ding in I~EF
•
Subtotall'n
•
Kantoorkosten voor hel opstellen van dl' verslagen (in X aan{al eXl'mplaren) worden forfi';tair gefanun.~rd aM\ EVl,t1Iuc!e kosten van gl'SI)I.'Ci~IISl't,rdl· d .... rd .... n Brieven die nil'[ ' .... n laste van dl' schuld .... naar worden genomen, worden afzonderll)k !;efanun.... rd aan een forfailair bedrag ,.,.n
• • • • • • •
• •
TOIa le raming În B EI', exclus id UTW'
Ibm;ng kiloml'ters
x
x X
)(
2.~OO
xlZ
x X
Elllude be/llerkillgeu o/ll/nm i de label 1'(1/1 bel l'oo rJ/el l.
1'(0/
ere100 1I:
I-Ict Instituut der Bedrijfsrevisoren en JWt Instituut der Accountants bevekn hun I('(kn aan om ecn uunaridu' hant~ren dat ligt tuss~n 2.500. - til 6.000. - BEF (zonde r BTW). HN gemiddeld uurrari~f lal afhankelijk zijn van: d e complexitcit en dc om vang van de onderneming; dc phuus van en hct aantal vestigingen; de a.1Cd van de prestaties van de commiSSllris jn~akc opschoning. zoals Ix,JXla ld door de rechtbank; erv,uing . sIX'Cialism ie en deskumligheid van dc beroepsbcoefena.1.r. AO"mkdijk van de concrete .·n uit10nderlijke situatie. ;s her niet u itgesloten da t het uunallef ook hogcr dan 6"000.- BEI' ligt.
2.
W enSt de commissaris in~ake opschoning beroep te do~:n op dl" Ulssen komsi van derden. dan dil·nt hij de n.'Cht!"1nk vooraf urn de goedkeuring van dc kosten te ' ·erweken. wniec worden deze kosten niet aanvaard. Van d<:~e voorafgaande goedkeuring kan afg('w<:ken wordcn in spoedg"va ll cn (arti kel 2. koninklij k Ix'sluit van 10 augustus 1998). gl"Spec ialise~rdc
3. In princ ipe lIjn de
ver~cndkostcn "~n dc bllevcn rum de sdmldeis(·rs tcn lastc van dc schuldenaar. Indien de commissalIs inzak<' opschortins evenwel de verze nding le!f organiseert. heert hij recht op (-en afzonderlijke ('n forf"itair<: vcrgoeding voor de administr:llieve kosten:
kostcn \'oor Sewone brievcn: 30n BEI' kosten vOOr aangctekende brieven : 400 BEF kosten voor c irculai res: 200 BEF Dezc forfaitaire ra ri(,\'cn zijn lil overl~nstemming mei dl" raricvm van dc curatoren (cf. koninklijk besluit van 10 auguStuS 1998 houdendc ' "dstste!ling van de regels en oorcma's tot bcp-Jling van d(" kosf("n en htf ("rel oon van de curJtor<:n. B.S., 8 september 1998). 4.
De r<:iskostl·m·<:rgoeding wordt donr het koninklijk besluit van 10 augustus 1998 \"llSrg,'sldd op 12 fron k per k ilom("ter. Dit b~:drn;!; wordt jaarlijks op I januari seïndex~rd. o,'cret·nkomsrig de in hl"t koninklijk besluif a"ng(·s(" ·en formule (artikel 2. lid 3).
5.
De kosten voor binnenlandse felt·foongl"sprrkkcn wOTl.!tn ni('1 afzond("rlijk \"('rgocd. Telcfoonoprocpen naar hel buitenland worden daan.·nteSen wcl afzondcrliJk V(·rgox-cl mits voorlegging van een kostenstaat.
BIJLAGE 3
l\IODElBlUEF A AN Dr: SO IULDEI SERS
(datum)
Britlpapier schatJe/wa r
Geachte Heren, In uw hoedanishl:id van schuldeiser van (71(1(1111 sch"lt/tl/aar). met maatschappelijkl' zetd te ...... , ml't als handdsactivitcit .... ... ingeschrl'vcn in het handelsregister te ...... onder hl't nummer ... , BTW nummer ....... aan wie de rechfbank van koophandel te ...... bij beslissing van ...... een voorlopige opschorting van betaling heeft toegestaan. wordt U ui tgenodigd om in persoon of bij bijzonder gevolmachtigd(' op de griffie van de r(>(htbank "'.In koophandel te ...... aangifte tC doen van UW schuldvordering vóór De rechtbank h(..eft als commissaris inzake opschorting aangesteld ...... , wonende te ....
Uw aandacht wordt evenccns gevestigd op he! fei l dat de m::htbank op. . de d('oonen heeft vaStgesteld omlrt'nt de evenlUeJt. betwistingen die zullen rijzen naar aanleiding van h(,t onderlOek van de schuldvorderingen. De periode van voorlopiSe opschorting verstrijkt, onder voorbehoud van de toepassing van de artikelen 20. 23 en 24 van de Wet van 17 juli 1997. op ...... en dl' r('Chtbank heeft, onde r hetze lfde voorbehoud, de datum van de zitting waarop de procedure voor hn onderwe k van de definitieve opschoning zal aanvangen, vastgesteld op . De r('dubllTlk heeft (heeft niet) de schuldenaar het verbod opgelegd om dad('n van bestuur of beschikking te verrichten zonder de machtigi ng van de commissaris inzake opschorting.
Ik herinner U eraan dat, overeenkomstig hel artikel 35 Van de WCt van 17 juli 1997 betreffend,· het gere.::htelijk akkoord, de schuldeiser dil' zijn schuldvordering niet aangegl'ven h('('f[ binnen dl' vastgestelde termijn. gebo nden is door de detînitieve opschorting. Een laatti jdige aangifte heeft slech ts gevolg in lQverre hierdoor niet gemakt wordt aan het goedgekeurde plan. De commissaris inzake opschoning.
(Ommezijde van dl,ze brief wettekst art. 21. 22. 25. 28)
(Bijlag,'; Formulie r Aangifte schuldvordering).
Over te maken aan de GRIFFIE VAN DE RECHTBANK VAN KOOP I-I ANDEL te
AANG IFTE VAN DE SCHULDVORDERING
Ik. ondergetekende. (naam. voornamen. beroep) WoonplaatS of maatschappelijke
~etel
Hebbende als f'Jadgever. Mr. Verklaart schuldeiser te ûjn van ....... met maatschappelijke zetel te ....... met als BTW nUmmer ....... aan wie de rechtbank van koophandel te ...... een voorlopige opschoning van betaling heeft toegestaan op. Voor een bedrag van ...... (in cijfers en in letters). mlOl verval&lrum op (de romle schuldvordlOring uitsplitsen per vervaldatum) aard (de oor~aak en de titel van de schuldvordering preçiseren). Om mijn schuldvordering te Staven. voeg ik in bijlaBe van ondr·rbavige aangifu' de volgende stukken: (factu ren. debetnota's, rekeninguittreksel. schulderkenninBen. diverse procedures, ... ) (In voorkomend geval). Als zekerheid voor mijn sch uld vordering eis ik hel voorr«hl (de hoedanigheid. de oorzaak en de wettekst van her voorrecht verduidelijken). alsook de hierna vermelde hypmheek- of pandre<:hten: (In voorkomend geval), Ik beschik QV{'r de volgende persoonlij ke GrxJaan te ....... op . (Handtekening)
~ckerheden,
BIJl \(,1' S
TECHN ISCHE NOTA INZAKE DE WEERSLAG VAN HET MILLENNIUMP ROBLEEM OP DE CONTROLE (4 september (998)
IN HO U D
(nkiding Doel van dae technische nma
Ol-Ol
03-0·1
05-16 Srappen die de commiss
17-27 28-31 32-38
I N I.EIDI N G l.
Het millenniumprobkem Iweft al heel wat aandacht gekregen _ Hoewel de ondernemingen zich OCWUSt zijn van het problttm. reageren Zl' [och verschillend en sommiSe ondernt'rn;nSen hebb~,n noS maar w«,nig concrete initiatieven genomen. Het probleem is I'<'n"oudig uit Ic legSen: een bepaald aanr-dl informaticasystemen identificl-ert I'<'n jaar door gebruik te maken van niet meer d:111 twl'<' cijfers; dt' cijfers 00 kunnen bijgevolg foutief worden geïnterpreteerd. hijvooroc-eld als 190(), als ..><,n speciale code of als ..'t'n fOUlsigmml t'n dus etll slcchlc werking Van het geïn(ormatisccrd systeem veroorzaken. I-I el milienniumprobk'Cm kan zich al "óór I janu:'TI 20()() voordoen. Ikp
1.
Voor de ondernemingen zijn de conCCNe g~volg('n v:m dez.· a~ngd .... gl·nl1t"id moeilijk in te schatten. \'(fe kunnen wel stdlen dat z.... zich niet tOt de comput .... rs (hard ware . . n software) lUllen beperken. De millenniumwisscling heeft gevolgen voor ('Ik g~altlomatiscerd sYStl"('m dat m . . t een d:lt . . ~rcenheid is uirg~rust (COntrole van d .... producti~, hct merend .... eI v:tn de burotlca- en telecommun;carieappt:n al),;ement· manier worden gepreciseerd. Hieronder identificeren wc '·l"t"SchilknJt· t'lcmemen Jie n'n rcrhlsrr.... ekw wcrrsla),; kunnen hebben op de j
De commissaris-rt'visor zal bijgt'volg bijzondere a:H1dacht mot'tCn schenken aan die dem(·men. di" ct'n betekl·nisvolle weerslag kUllnen Iwbben op de totstandkomin),; van de financii'le informatie en op de jaarrekening zelf, en dat al ,~maf hel boc:'kjaur dat op de vcrschijningsdnmm V
DOEL VAN D EZ E T EC HN ISCI-IE NOT A
J.
In deze technische nota will ... n we de ('vcmuek g("volgen van Ill·t problttm voor de (Qt\trûle ,,~n de fin;tnciël(- $t:mn onderz~ken. \'(Ie lar{·n ons &larbij leid ... n door d ... volg ... nde principes:
•
• •
d .... bedrijfsl .... iding is vcr.mtwoordeliJk voor de goede Mnl,,~k van Iwt millenniumproblt..... m; de v.... rantwoordelijkheid van de cnmmlssafls-revisor. zools die voortvloeit uit de vennootschappenwet en de al),;emen(- controlenormen, onJergaat hierdoor geen wijzigingen; de revisor moet voldoend ... kennis V('TWerVen o"er alle aspecten die van belang zijn voor de financiële smt('n die hem rer comrole wordm voorgekgd.
4.
Er moet vermeden worden dal hel millell niumprobleem aanll'idin,g ,geeft tot mis vl'rslandl'll ~ussen revisoren en die,genen die de fillan(iële Stalen voorbcreidell ,gebruiken. Om die reden is het bdan/;lrijk:
or
• • • • •
da~
de respectieve veramwoordelijkheden van de leidin,g en de commissarisrevisor worden verduidelijkc: dal word~ verme
D E V ER ANTWOO IW EU) KHED EN O U IDEU)K A FB AKEN EN
Rol 1"<111 ,Ie comwiutlrit - rcl';JOr
5.
Om twijfels en misverslanden Il' voorkomen, kan de commissllris-revisor het besmursorgaan van de ondl'rneming eraan herinneren dat hl'! millennium probleem gttn nieuwe verantwoordelijkheid bij de uitoefening van de commissarisfunctie mer zich meebrengt. De algemenl' comroknormen zijn hierbij van toepas sinS. De v('ramwoordeJijkheid van de commissaris-revisor bestaat erin na te gaan of de financiëll' staten werden op,gcsteld met naleving van de loepasselijke boekhoud normen en (-en oorded daarover te formuleren. In het kader van zijn opdracht beoordeelt de revisor dl' proc:l'
6.
Indien. bovenop de gtwolle controleprocedures. de commissaris-revisor verlOc h! wordt aan de onderneming advit""s re Vl"TSl rekken omlrent de locgcpastt"" procedure mee het oog op de a:mpassing aan de millenniumwisseling, dan is dal een aparte o,xlmcht waarvoor een aparte opdrachtbri.,f moet wordell opgesteld, Die aangelegenheid komt in de~e te<::hnische nOta Iliet aan bod. De Raad van het I BR is eV(on_ wel van mening dat het sterk af Ie rad('n is een dergelijke opdrachl uil te breiden !Ot het geven van een verzekering dat hee systeem in de context ~an de overstap naar her jaar 2000 zal funcrionercn(l).
(I ) Z,e pun, 2 van de Erecode ... nkvnle n vOOr de >e<"",or IOH, e lil het kader van hel ··[I.j,llennlumfonlrn 2000",
V'~n d~ ,"formati~-
en communlca"ercchno-
!BR -
) AII R ~ER~I.A( ;
199f1
Algell/elle ' ''''''''IfIl'oorJelijkheiJ m il Je heJrijfileitlillg 7,
Ot- veran!woorcldijkheid van de bedrijfsleiding om hel bedrijf te besturen, vereist impliçiet dal ze dl' ma::lcregelen n~ml dil' r«lelijkerwijs noodzakelijk zijn om de onderneming voor te bereiden op de da[umwijziging en ervoor te zorgen dat de nl'garieve effecten op de bedrijfsactiviteit beperkt blijven. De risico's. waaraan de onderneming lal worden blootgesteld, kunnen ontstaan door:
• •
• • •
operalÎoneie verlie~en ohdfs (Ie onmogel ijkheid om de actlv;te;[ VOOrt [e Utten len gevolge van de probll'men rond hel jaar 2000; dl' mogelijkheid voor goederen leveranciers, klanlen en dlennverlent:rs om hun "erpliçhlmgen ten op~içhte v;on de ondernemmg na te komen, Bi,wndere aandachr zal moelen uitgaan mar de gevolgen V-~n een sterke afhankelijkheid van bep""lde software1cvel'llnciers; hel gevaar voor geschillen; de yetzeker..ars die .s<:hade en verlies [I' wijten aan het mdlenn,umprobleem uitsluiten; de onlOt'reikendheid van de I1nanciële en menselijke middelen die nOOig zijn voor de aanpassing de vervól11ging van informatica- en nlltomatiseringssyslemen.
or
De bedrijfsleiding moel dl, implIn van die risico's voor de ondernl'ming in.s<:halten en maalregelen nemen om er het hoofd aan 11' bi«len. IJovendien moet de leiding de mogelIjke gevolgen voor de financii'le Slalen m$Challen. Die beoonIeJing .mpliceerl dal alle bc;tekenisvolle llSpet'len van de onderncmmg en. in voorkomend geval, ook die van dt: "erbonden ondernemingen. onder ogen moelen wor_ den genomen.
IJeool',"'lill8 8.
1'1111 ,'''
effedel/lJf! bI'l iliflJmwliCt/lySII'tHIi I',m ,fe ~",Ierlle lll ilfg
De IC nemen maalregell'n vloeien voort uit hel gebruIk. ja zelfs de afhankelijkheid van de onderneming van de informal ica en van hef type van systeem dat word! gebruikt. De leiding moet informatie vt'rzamden over d.. ól.ud, de omvang, de btolekenÎs en de "ermocxlelijke conSC<juen[Îes van de d~lUmwljz Îging op de informali<:asyslemen van de onderneming, evenals op de andere systemen en uit· nutingen die gebruik maken '':ln da[ .... reenheden. 1-1 '1'.10 .s btogrept'"n: • • • •
• •
de informalicaomgcvlllg, mei IObtogrip '"lln de hardware. de systeemsoftware. de net"'erk- en commun,a.lIesoflware; de toepassingssoftware die binnen dt' onderneming door de IOformatia.-afde· !ing werd ontWIkkeld: de toepassingssoftware omwikkeld door de gebruikers: de slanda.udpakkellen, wómrbij niel en kel rekening moet worden gehouden met de basissorlware maar ook met de manier waarop die werd gci"mplcmcn. teerd; de sofrwuesYSlemen geleverd en gebmik[ dooI onderaannemers of door een scrv;çebuTC'llu; en de systemen gei"nltgreerd lil computergestuurde uilrustlOgrn, bijvoorbeeld indusuiële procédk. computergestuurdt omgevingen/procl'SSl'n of produntn beslemd voor de ,'erkoop.
I BI{ _ j AAKV[RS!.A(; 1998
Oe mitltldell dil! door dl! Il'ü/ill~~ III/wiell 1I'0,../eli mll/gelt'twd ~'" ,fe tmd"rk<'lllll' I/I"t)"'elllell ol' Ie 10H/tIJ
9.
In onderneming('n dit· niet beschikken over compll."xe ge;lmom~usel:'rde mforma_ ticsystemen, zal het niet steeds nodig ~ijn om leer gel:letailleerdc plarttwn ui! te werken, maar de Ix-dn)fsleiding blijft nietrcmin "erannmordelijk voor ren passende aanpak van de problemen in vNb..nJ met het jaar 2000. In andere ondl."rn{·mingen moet de beJrijfsll."iding w~1 plannen uirw('rh"n om de onderkl."nde moeilijkhroen te verhelpen. In het ene of het and{
fJct)(l/"t!eli"g doo,· ,Ic be,h-ij[slcit!illg 10.
nlll dl' fll/IN/rl
rIl' d" filltlllrii'h: 1""""
Her is de taak van de Ix-drijfsleiding om zich ('(Van tI." v('rgcwisst:n of de jaarrekening alle b~:tckeni5volle gevolgen van het millenniumproblcrm Wl"t'rgl'Cft. Met n:tn,1." de volgende 'lslx'Cfcn moeten in aanmerking worden genomen: • • • • •
• •
de verwerking van de kosten die verband houden mI.'{ de wij~lging van de i nformut icasystenwn: het onttrckken aan de activa, zools bijvoorbeeld software l'n gl'a~'tomatist'Crde uitrustingen die onbruikba..1f worden; de wijziging van de afschrijvingspc:n:entages als gevolg van andl"re rJmingen inzake vermoedl."lijh" gebruiksduur: dc waardfforrfftic voor onn·rkoopbarc voorr.l(kn; de boeking van voor~icninglt productw""rborgen, geschilll."n of andere kost,-,n in verband met de gel..,verdl." uitrustingen; dl' onz(·kerheid over de inning van schuldvordering'"n op derden die geen passt:nde l11~at({'gden lll."bben genomen; en elke anderl." nverweging Ix·treffende de lx'OOrcleling "~n de gM/1; (QI/am. '" het bijzonder de raming van de omvang van de kosten en ander,· gevolgen vOOr de Ix-d ri jfs\"(l('ri ng.
1 I.
De beJrijfskiding moet Ix"sdlen dat zelfs al voor I j:lllUari 2000 (outen kunn("n optreden in de boekingen of boekhoudkundige ramingen. Er kunm'lllich bijvoorbeeld foutell voordocn Wann("l'r her systt'<:m Ix"reh'ningcn uitvoert waar," gevoclige data (4.4 ,99, 9,9,99 of 29.2,00) en. mrtr algemeen. data van n:Î 31.12. 1999 zijn opgenomen.
12.
OV('reenkomstig artikel 15 van het koninklijk besluit van 8 oktober 1976 met betrekklllg lOt dl' jaarrekening. moc[ de bednjfsleiding er zich bij het opStelll'n van de jaarrl."kl'ning van vcrgewissl."n of het princi]X' van de beJrijfscontinui"tcit verantwoord is, Het probleem van de overgang naar hel j:lar 2000 kan (,<:n Iwlt reeks kosten tewttgbrengcn en de bijstand ",-"({'isen van gtkwalifin'Crd pc:rson{«·I. zowel binnl."n lwt eig('1\ Ix-drijf als bij de handdspartl1'-'t'$, Het gl."brek aan tIjd of deskundigheid om d~ probll."men op te lossen die verband houden mct de ovcrgang na"r her volgende millennium en de "n,ankelijkheid ten opzicht(· V:ln dl." leveranciers of de m~-decontraç[anlen, zouden d.., continuïteit Van dl' Ix-drijfsvocring in hN g"drnng kunm'n brenöen. Indien d('I(·wr:lIlciers of de kl:lI1ten nier in st:lat zijn om [mn vcrplichtlng.'n na IC komen of indien Je bedrijfsactiviteIt door dl· d:lIumprobl{'meo wordt verlamd, Jan kan de ondl."rncrningscontinuïteit in gnaar koml."n,
G e/ w(/!' I ~.
/'00"
!-erg/u illgell 1'11 f r' lllde
De bedrijfsleiding moet het gevaar inKhauen voor vergissingen of fraude die ûch kunnen voordoen bij de aanpassing van d.· informaricasysl/:men. In hel bijwndcr: • •
•
•
de Om,".mg van de wijzigingen en de dringendheid kunnen ertoe leiden dat de progmmmawijzigingt"n minder vaak wordt"n gNeSt en gecomrol{'('rd; de dringendheid van de problemen kan aanleiding geven tOl manuele vcrwer~ kingen, waardoor de geïnformatiseerdc imcrnc-commlepnxetlures hun dod niel meer bereiken: door de dringendheid van l\{"r probkt"m en dl' druk op hel ",·rsoned. kan hN gebeuren dar loezichl en controle op progmmmawijzigingen ontoereikend zijn: het is mogelijk dat de controles op de suocontractanten onvoldoc.'nde nauwkeurig lijn en daf de onderneming nief over de nodige expertise beschikt om die wijzigingen lt· supervisert"n.
Dergdijke omsranJighec\('n verhogen het gevaar \"oor v('rgissingen bij de programmering t"IJ bijgevolg hel gt"vaar voor v('rgissingen in de jaarrekening, c\'t"nals het geva3f dat beJXlalde leidinggevende persont"n of andere personeelsleden voordeel halen "it de fomen in het systeem.
Verk/I/riNg 14.
/ ',/11
,It' bt'lll"ljfsleitliug ""U llc """,Iu/bomlers
Hel wu vemnrwoord zijn indien de bedrijfsleiding de problematiek rond hN jaar 2000 in zijn j:mrverslas behandelt. Volgens artikel 77 van de vennoOlschappenwel mrx'r h('1 ja"TVerslas informatie bevalten over de omstandigheden die de omwikkeling van de \'('nnoolschap aanmerkelijk kunnen beïnvloeden. In een grOOt aantal bc.odrijven die in hoge m,lI~ afhankelijk zijn van hun informadcasysteem, v31t h~t probletm van de millenniumwissdins onse~wijfdd in die (;llcgorie. In dat ~eval is hel wenselijk dat in hel i,..~rvcrs!aS over her jaar 1998 de m:latregelcn worden vermeld die de onderne_ ming heeft genomen teneinde de nadelige gevolsen van ht{ millenniumproblet'm Il' voorkomen. Wanneer de ondernemin!: weinis afllankclijk is van h"'l1 informalicasYSICnll'n en slec hts in gt"rinse mate geautomatiwt"rd is, of wanneer uil vold()('ndt" It"srs is gebl,'ken dm Je gt'nomen 3llJlpassinssmaatregeien hel beooSde Tl'Sultaat hebben OPScleverd, l,,1 hel bc.'Sluursor~aan oordelen hel nodiS is om et"n vcrklanns op It" nt"men over een situatie die voor de onJerneming g.'t'n aanmerkelijk risico vormt.
or
I ).
De informatie. vermeld in het jaarversl..g, zou bilvoorbc.-eld de volsende aspt"Clen kunnt"n omValttn:
•
• •
inlidningen over het actieplan dal werd in!:cvoerd mer her oos op de oplossins van hel ~eheel van de probl.·men die door Je oversang naar hel jaar 2000 worden veroor:t:I3k! en over de mate waarin dat plan al is verwezenlijkl; de ~c"",mde kostprijs van dar plan; risi co's en onzekerheden die met name het gevolS zijn van een onvollediSe of laattijdige oplOSSing van de problemen 0(, in voorkomt"nd geval, d.' vermel~ ding dat de ondcrncmins nog nieT kbar is met de raminS van de kOSten en de bc.>oordcling Van Je oV('ret'nkomsrige risico's.
16.
In dit verband zal de commissaris-revisor ~ich baseren op de comrolcaanbeveling van 6 okrober 1989 inzak" de comrole van het jaarverslag.
STAP PEN DIE DE CO MMI SSAIUS-RH' ISOR MOETONDI:RN EME N El'rSll' {H:oor&,lillg /·,m bel '·'"deo lij ,l" ns d l' ."(}(),·tx>,.eidillgsjiue /·,m de ,"ont role
17.
Voldoende h,nnis van de onderneming is hct uitgangspunt van "I ke controlcopdracht (paragraaf 2. 1. van de controleaanbeveling van 'j januari 1987 inzake het controleprogtamma). Om gelloeg kennis te verwerven, moet de rt"visor bij de bedrijfsleiding inlichtingen inwinnen over met name: • • •
18.
het belang van de informalica en de mate waarin de datumwijûging cruciaal is voor de goede werklflg van de onderneming: de a:lrd van de informaticasystemen die spt.'C ifi(·ke boekhoudkundige informatie genert"ren; en de afhankelijkheid van de systemen en activiteiten van dl! onderneming van derden (levetanciers, klanten, suoconttactanten). voor zover een defect van de informaticasystemen van laatStgenoemden of dt Onvtrenigbaarheid van de aangewende oplossingen r,'Chtstrceks van invloed kan zijn op de bedragen en andere gegevens die in de jaarrekening opgenomen worden.
Bovendien moet dt revisor in hel bijwnder in lichtingen inwinnen Over de visie van de bedrijfsleiding in~ake: • • •
de toename van het gevaar voor vergissingen of fraude bij de verwerking van de financitle informatie en bij andere gegevens dic boekingen ondersteunen; hc! mogelijk effect van hel millenniumprobleem op de bedragen en andere gegevens uit de jallrrekening; hel potentieel effcCf op het cominuïteitslx·ginscl.
19.
Rekcning houdend met ûjn kennis van de ondtrnemingsactivitcil en haar informadcasystemen, indien nodig aangevuld mct informatie ingewonnen hij de bedrijrsleiding, is het clt raak van de revisor om tC beoordelen in welke male zi ch in de jaarrekening vergissing~n kunntn voordoen als gtvolg van de millenniumwisseling. Op dil vlak kan dc rcvisor de comroleaanbevcling Van 3 dece mber 1993 in~ake het conlrolerisico rdadplegcn.
19 .1.
Indien hel j11lxrmu risi(Q niel betckenisvol is, zijn geen bijkomende comrolewerkZlIam hoocn nooig, ~olang dit niet in de loop van de opdracht wordt weerlegd. Is dil wcl het gcval, clan moet de revisor: • • •
19. 2.
onderzoeken hoe de bedrijfsleidin8 heeft gereageerd met hel oog op de behttrsing Van dal risico; de eventuele gevolgen voor de postcn van de jaarrekcning Ix-oordclen; zijn controleprucoourcs in functie van dat risico aanpassen .
De revisor dient voldoende kennis te vcrwcrven omtrcnt de boekhoudkundige cn interne-comroJcsystemen en de weerslag te bepalen van de informalicaomgeving op de algemene beoordeling van hct risico (aanbeveling van 3 oktober 1997 inzake de controle in !"Cn omgcving waarin gebruik wordt gemaakt van .geautomatiseerde informatiesystemen (2. 1.»). Indicn hij aan ht'l cind Van zijn vooraf-
I)aandf" evaluade vaststelt dat het illltrlll-(Olllrolf~iJiro niet hoog is en indien hij beslist zich te baseren op bepaalde in!erne COn!roles, moet hij nagaan of dif" tijdens het hele boekjaar correCt hebben gewerkt. 20.
Indien her probleem van de miJienniumwisseling e<>n belangrijk efFect kan heb· ben op de financiële Staten en indien het imerne-controlerisico aanzienlijk is, moet df" revisor zijn aanpak wijligen en extra bewijskrachtig materiaal weken waaruit blijkt dat de informatie geen fOUlen bevat. Een cOn!rokbenadering gebaset
21.
Volgens paragmaf 2.5. van de algemene controlenormen, moel de revisor voldoende bewijskrachdg comrolemateriaal verzamelen dat zijn tOt uitdrukking gebrachre mening ren aanzien van de jaarrtckening kan staVen. De omvang van de werkza.~mheden is afhankelijk van t~n professioneel oordeel. Indien de onderncmin!; de impact van het millenniumprobleem op de jaarrt'kenin!; correct he<>ft geanalyseerd. zal de revisor de nodige informatie bijeenbrengen over de maatregelen dit, de bedrijfsleiding neemt. Tcvens zal hij dienen na te gaan of deze maalregelen elk belangrijk effect op de jaarrekening behandelen.
2 2.
Bij het onderzoek van de door de bedrijfsleiding gemaakte analySt, moel de revisor in het bijzonder een aantal faClort'n afwegen, zoals: • • • • • •
2.\.
her systematisch karakter van de uitgevoerde impactstudie en het beStaan van gepaste documentatie over de gekozen aanpak; het feit dat alle afdelingen van de onderneming werden onderzocht; de informatie verkrt'gen van dl" leveranciers van informaticasystemen; de deskundigheid, kennis en ervarin!; van de personeelsleden die bij de ana~ Iyse betrokken zijn; de coördinatie van de gekozen oplossingen met de panners (klanten. leveranciers, ... ) van de ondememing: de juridische omgeving; in het bijzonder of voldoende aandacht is geschonken aan de garanties die moeten worden gevraagd aan de leveranciers van hardware of software en aan de garanties gegeven aan derden.
Tijdens het onderzoek van de door de bedrij(sleiding aangenomen plalllltn en naar aanleiding van het toezicht op de Hand van ui tvoering ervan, ~ou de revisor zich onde r meer kunnen afvragen in welke mate: •
• • • • • •
h,·\ project ter vervanging of wijzi!;ing van de syStemen is uitgevoerd door ervaren pt:rsoneel (ongeacht of het !;a3t om intern persont'Cl. om personeel van de leverancier of om externf" adviseurs); voldoende middelen werden bestemd voor het geïdentificeerde proje<:t; een passend tijdschema werd opgesteld voor de idemiricatie van de vereisle wijl;!;in!;"n en de uitvoering van de diverse fasen van het project; de nodige tijd en middelen werden uitgetrokken om op een gesITuctur.... rde manier de wijzigingen te testen of de systemen te vervangf"n; regelmatig en nauwkeurig toezicht werd gehouden op de VOOrtgang van de werkzaamheden: elke omsporing van het plan werd gevolgd door correctieve reacties en .... n her"i"ning van de prioriteiten: .... n jaar 2000-noodplan aanwezig is.
JllR - jAAMI'ERSLA(; 1991i
24.
Wmlllt'Cr Je wijzigingen a.~n harJ- of softw:1rc, waaruIl Je gegevens voor Je jaar_ rekening voorn'loelcn. aanzit'nlijk zijn, moet de ,..,visor zich ervan vergewissen of het systeem op passende wijze is ge/IIJI. De revi50r zal zijn opdracht uitvoen:n in O\'t'retnstcmm;ng meI de comroleaanbe\'eling Van 3 oktober 1997 betreffendt, de comrok' in een omgeviog waarin gebruik wordl gemaakt ,'an geautom~lisl1,rJe inform:'t i..systemen. Rt.'I'Îsol'clJ
25,
,',IJl de dor!Jtcl'l'cllllfJ<JISd)(//,pelJ
Rekening houdend mct zijn kennis van dl' activiteiten ,'a n de dochterondl'rnemingen, moel dc revisor samen met de revisoren van die docluerondcrntmingen, bekijken in welke mate zij he. mil1enniumproblecm in aanmerking hebben genomen bij hlln controle, volgens hetgeen In onderhavige .cchnische no.a word. aanbevolen. f IJlewe tll/t/it
26.
In sommige ondernemin!:cn zal de in.erne_auditafdl'ling bij het nazieh. Van h(,t jaar 2000-plan worden be.rokken. Dl' revisor ktn het wenselijk
.r
Verk/a ring
" (IJl
tIe tii nel ie
(1lI(II1t1gefll"ul
rep,'es""I,,/ iOIl)
27,
Indif'n d., ondt'rnt'min b he. niet aanbeWf'zen acht om de informatie, benocmd 111 paragraaf 14 van dt'ze nOta, op te nem{'n in het j"arvf'rsbg. is hf't raadzaam de bedrijfsleiding om schnftelijke verklaringen .e vrJgen over het fei. d"t he! millenniumproblecm niet bet~kenisvol is voor de onderneming tn da. - volgtns het besflIlITsorgaan van de onderneming - de passende maatregckn werden benomen om era.~n wgemoc. re komen.
28.
Om misvt'rsrJnden re vermijden inzake de verantwoordelijkheid van de revisor met betrekking to. dt, ma.eries dit· verband houdt'n meI Je milltnniu!l1wissding, moet de revisor overwegen om een brief aan de bedrijfsleiding te richten, zoals de Raad van het Instituut in zijn rondschrij"en van 29 mei J 998 heeft aanbevolen.
29.
Tijdens dl' u;tocf,'nin!: van zijn comrolc kan d,' revisor vastslellen da. h('l millenniumproblecm een aanzienlijke zwakheid in de administratieve organisatit en dc interne controle tcweegbrt'ngt, Die v"sutelling moet uitdrukkelijk ter kennis van de bc..<.Jrijrsleiding worden !:cbrachl. [k ft'visor k:IO bovendien nog llndere dreefen van dl' problt'matiek rond Iwt jaar 2000 v:lS.swllen, waarvan de bedrijfsleiding I:.cSt op de hoogte wordt gtbradll. In dat geval mag de ",visor niet a:lr~elcll om deze mededeling te doen.
lBR _ JA/lRV~RSLA(, 1998
30.
Bij her doen van der/::elijke medl-Jelin/::en, moct de revisor er zich Vlln ver/::cwissen d~t de bedriifslridin/:: be/::rijpt binnl'n wclkr /::rrnzen her werk werd uir/::e,'ocrd alvorens tOl de meldin/:: over Il' gaan en d"t hl·t niet Wt de opdracht van de revisor behoort alle evenruele onvolkomenh,-Jtn op tt sporen.
3 1.
Inditn de revisor van mening is dat dt vennootschap dermate kwetsbaar is voor het problt~m Van de milltnniumwijzi/::ing dat de voortzcttin/:: van dc bedrijfs.'lÇti_ viteit in /::evaar zou kunnen komen, dan word! d(· mt-Jcd"lin!; al van"fhe! rwt"(.'(!t· S<'m,"StCr van het jaar 1998 aan het bestuursorgaan van de onderneming geda.111.
GEVOLG EN VOOH HETCONTHO IXVERSLAG
32.
De principes van het hoofdstuk JJJ van de alge mene çomrolenormen zijn Van tOCpassing op de p roblemtn rond het jaar 2000. Dat betekent dat het controleverslag in Iwt eefSlt deel za l ge wijzigd worden . wamll"Cr dl' commissaris-revisor meent d~t de jaarrekening hierdoo r beïnvloed wordt of beïnvloed kan worden. Verder kan hij het, in (unctie van de omstandigheden, tevens nuttig adllcn om ten "bijkomend,' inlichting" in het tweede deel van zijn verslag tOC te voegen en dit OVer(~nkomstig JXlragraaf 3.1 0 van dl' "Igemenc co ntrolcnormen.
II'Iijzigillg
33.
1',11/
hel ee rsle deell·t'" hel rO lilro/el"ersftlg
Behoudens bewijs van Iwt tcgtndecl. wordt vermoed dar het millenniumpwbleem ("(.·n Ix·tekt·nisvol /::egeven is voor de çontrobulIlp.1k en voor h,'( versla/:: over het bot·kja~r afgt-sloll'n na 30 jun; 1998. Bij/::c\"ol/:: kan de commissa ris-revisor slechts ("Cn versla/:: zonder voorbehoud noch !oe]idnend,· par"/::r,,af a(/::even, wanneer hij voldoend,' bewijskrachti.g materiaa l IlI"efl kunnen \"t·namclt-n om vast te Stellen dat de jaarrl'kcnin,s ni,·t op betekenisvolle wijze beïnvloed wordt door de jaar 2000-problematiek.
34.
Indien de leiding gten ,"nkcle analyse ht...ft gedaan of geen !oegan.g ht...,ft verlt-end tot haar analyst· "an hel milll"nniumprobk~m. zal deze situatie aanlcidin,s gevl'n tOt een voo rbehoud, overl'cnkomsti/:: pan.gr:mf 3.7.1. van de algem('ne comrolenormen. ]-ICt is inderdaad nil.'{ aan de commissaris-revisor om te wlchtl'll het 0111brt'ken Vall l'en analyse o( een plan van de leiding recht te zetten.
35.
In bt-paalde opzichten kunnen de problemen in verband meI de millenniumwisscling onzekerl1l'id doen ontStaan over het vermog('n van de onderneming om haar bcdrijfsacrivitell op ~'Cn duurlamc manier voort te 1.I""lIen. [n dit geval moet dl' commissaris-revisor onderzoeken in welke mate de bcdrijfsleidin,s correct dt !;evol,sen ht-cfr ingeschat die ûch binnl'n ~n minimale termijn van één jaar kunnen voordoen. Zo is het bijvoorlx... ld mo/::elijk: •
•
dat systeml'n die essclllitel zijn voor de ond"rnemin/:: ,'ana( een bepaalde datum ondoeltreffend wordt'n en nltt binnen de vereiste termijn kunnen wor_ den gewijzigd; dat systemen op/::enomcn in vitale ullrustingl'n dl'le onbruikbaar maken en dat de onderneming le niet binnen de vereiste tl'rmijn zou kunn(·n V"rvan/::en;
IBI\ - ) A" kV( RSLAIj 1998
•
•
dat leveranciers of klanten, die van essentieel belang zijn voor het voonbescrum van de onderneming, problemen kennen die een breuk veroorzaken in de bevoorr-Jding en/of dil:nsten. en het beJrijf lamleggen; dat een lever-.. ncit·r van computers, software. of computergestuurde apparatuur die niet jaar 2000 bestendig zijn, extra kosten ondergaat in>!'lke productaansprakelij kheid of andere vormen van geschillen.
Wanneer de gevolgen van de millenniu mwisseling problemen kunnen geven voor de bedrijf$Concinuïteit, zal de commissaris-revisor zijn verslag aanpassen overeenkomstig de paragrafen 3.6., 3.7 en }.8 van de algemene conlrolenormen.
36.
Ind ien de commissaris-revisor, bij gebrek aan tegenbe wijs, !Ut het besluit komt dat de problematiek van het jaar 2000 betekenisvol is, wnder dat evenwel de bedrijfscominuïteit in het gedrang komt, dient hij zich de vraag te stellen of de boekhoudkundige verwerking ervan in de jaarrekening passend is. 0... rJming Van de boekhoudkundige weerslag heeft met namt' betrekking op de gegevens die hierboven in paragr..af JO zijn aan bod gekomen. voor zover her mogelijk is om een raming te docn met een voldClt'nde waarr;çhijnlijkheidsgraad,
Indien de ramingen niet met een voldoende waarschijnlijkheidsgraad konden gebeuren, zal de commissaris-revisor nagaan of er duidelijk melding wordt gemaakt van de onzekerheid, helzij in de toelichting bij de jaarrekening, hetzij in het jaarverslag_ Indien de informatie gepast wordt bevonden, ui de commissaris-revisor hieraan refereren in een toelichtende paragra.'lf als de laatste paragraaf van het eerste deel van zijn verslag. Indien de verst rekte informatie niet gepast is, zal het verslag een voorbehoud bev3uen in het eerste deel en, indien nodig, bijkomende commentaar in het tweede deel.
37,
Wanneer de gevolgen voor de onderneming van de millenniumproblematiek hoofdzakelijk voortvlocit'n uit problemen builen de entiteit zelf (bijvoorbeeld prob lemen in verband met klanten, leveranciers of E DI -interfac~s) en noch de bedrijfsleiding nO(h d.. commissaris-revisor re<:hrSlreeks toegang h.. bben tot deze derden, dan kan een bete kenisvolle onzekerheid bestaan. [n dir geva l al de commissaris_revisor onderzoeken of deze onzekerheid duidelijk vermeld wordt in de toelichting bij de jaarrekening en/of het jaarverslag. Indien de informalie gepasl wordt bevonden, zal hij hieraan refereren in een tOClichlende paragraaf als de laatste parngrn.,f van het eerste deel van zijn verslag. Indien de vers r r~he informarie nier adequaa r is, zal her verslag een voorbehoud bevatten in het eerste deel en, indien nodig, bijkomende commenraar in hel tweede deel.
n ijk Q/IIel/de iJ//irhliJ/gel/ il/ hellwee(/e(lee/ ' ,(/1/ hel l'ers/ag }8.
Overeen komstig paragraaf 3.10 van de algemene controlenormen, mag de commissaris-revisor in hel tweeJe deel van zijn verslag één of mt't'rdere paragraf~n met opmerkingen toevoegen waarin hij de lezer verduidelijking ~erschaft over bepaalde aSpNten van de jaarrekening of van het jaarverslag, die hij belangrijk
IBR -
J ""'HV[R~U.(,
1998
acht voor ~n g~ begnp van dif' documf'ntf'n. De problf'mauf'k van df' onrgang naar hf'[ jaar 2000 mag worden be$çhouwd als ~langriJk voor ~n g~ begrip van df' aan de aandeelhouders bc:zorgde informatie. Zelfs als er geen onukf'rhf'id besmat die een lOelichtcndc parJgl1luf of et'n voorlx'houd in hN l'erste deel van het verslag vel1lntwoordt. lOU de co mmissaris-revisor he[ bijgevolg nunig kunnen vinden de aandacht van de Ieler te vestigen op de manIer waarop de bedrijfsleiding h~f[ gereageerd op de informaricarisico's [en gevolge van de millenniumwisseling.
De informatie ui als overbodig beschouwd worden wanneer de onderneming alJe lxolangrijke n:srs heeft kunnen doorvoerf'n die aamonf'n dal zIj In $taal is om df' gf'volgf'n van df' millf'nmumwiSSC'ling H.' voorkomc:n (~if' hlf'rboven paragntilf 14, lid 2 f'n 3). Indien de bedrijfsleIding dUIdel'jk hel aanpassJOgspbn JO het Jaarverslag h~ft uiteengezet, zonder dal de diverse fasen van het project , meI inbegrip van de tcsrfase, beëindigd zijn, is ccn melding in het Iweede deel van hel comroleverslag loch wenselijk; in voorkomend gcvall'.al de commiSSllris-rcvlsor ulidrukkf'lijk verwijzen mw! hef jaarverslag. Indien hef jaarverslag onvolledig wordt geacht omdat hl·t niet de onombeerJij kf' Inlichtingf'n bevat omtrent df'u aangf'lf'gf'nhf'id dif' de ontwikkelmg v~n df' ven nootschap aanzlf'nliJk kan beïnvloeden, moel de commlss.ar,s_ rcvi sor in hel !wee-de deel van zij n vers!:.,g opmerkingen of bezwaren UJlen wegens inbreuk op artikel 77 van de vennootschappenwe!, u-Ifs indien hij rttds in hel C'C'rste dC'C'1 van zIJn verslag een voorbehoud over de jaarrekening heeft gemaakt.
IB R - JMKVEN~LAI. 1998
BIJLAGE
<11"0
!,.,!"ng_ n~
njk
,. <01lt!-
nu""H verzehrJ
n~
i' .. ffe<;.
.nik d 64se-xirs §2 v"nu. wel tn A.eN. n.. leve"
1-----< Ol' de ",hn",_ 911 g~"
,.
"~ m"'dm~ I""h{hlm~
sch""n~ mo~dilk
n~"L1
"~
,. ~q'a>le
Hr-
wcrkin~
r.i)_ ____, '
,.
'>_____+________
~
, ,, ,, ,
""
,. "er,,1:o~
.
,"e.slaf(
!<>elidllcmlc pnrnf(m:lf
zn"dc r "".. r_ hel",,,d
IlW. ,"o..r -
hel",,,d
nicI -Wled keurende ,"crkl"rinf(
Twct.>Jt.> Jeel I~I
.!OOO
w·...J,~'tIId
0/ "ltl
.........'"'
n~
,.
,.
mdd",s I·a ... "rslas "~
,.pmerkinf(
"I"'l<"ki,,~
,"'erl><,.I0,,:
wen,elijk
o pme.kinf( noodzakelijk
IBR
- J "'~RVrRSl~(,
1998
BIJl
A(,)' (,
TECH N ISCHE NOTA INZA KE BIJZON DERE O PDRA CHTEN IN DE Z IEKENFONDSEN
I.
1.1.
CONTI{QI.EPROG R A MMA : B IJZON D ERE TERUGB ETA Ll N GSMO D A L ITE IT EN
Beschr ijvi ng v
.2.
DoeI va n ck CO llI ro l" va n d" com missaris- r" "iS
I.}.
Controle -pr
prestatil"S gent'eskundige wr~orging die via h.. t systcrm van contante bt"taling worden afgerekend: de prestaties geneeskundige ver~orging die via het systeem van derde-betaler worden argen.·kcnd. I3t·id<: system(·n dienen te waarborgen dat de prt"statil"S gemrifl"erd en bijgevolg aan het corrt"ClC tarief worden I.>itbt"taald, dat de verstrekte prestati("S ,'ercnigbaar
is met de bek wamingscode van de zorgcnversHckkcr. en dat de bijzondere terugbetalingsmodaliteiten gerespecteerd worden.
1.3. J.
Sy~/t"em COll/anle
b..,,"illg
Binnen het sySt~m van contame betaling onderscheiden wc in principe de contante betaling aan hN loket en de betaling via een financiële rekening. In beide gevallen is de verwerking meestal gelijkaardig. Bij de rarificatie van prestaties gezondheidszorg in het systeem contante betaling wordt gebmik gemaakt van een loketcomputer. Dete compmer dien! alle noodzakelijke nomenclaruurnummers met de eraan veroondl'n uitbetaling.voorwaarden te bevatten or ti' kunnen raadplegen. Deze gegevens met beHekking tot de nomenclatuur dienen enkel en alltocn aangepast en gewijûgd te kunnen worden door bevoegde personen. Bij de rarificatie di('nt aan de tarificateur or loketbediende gevraagd re worden lx'paalde gegevens in te brengen op basis waarvan de pn:sraties getarireerd worden. Deze controle dient onder andere na te gaan: or d,- zorgenvcrsrrekker een bekwamingscode heert die overeenstemt de verstrekte prestatie. Op basis van he! RI Z IV-nummer dat aan de zorgenvers!rekkeT wordt toegekend door het Ministerie wordt bc:paald welke prestaties deze gemachtigd is te verstrekken. De nomendatuurnummers mei betrekking tot de presrnties zijn gekoppdd aan deze RI ZIV-nummers; of het gebruikte tarier corre<:t is. Alle mrieven, dus normaal or voorkeursregeling, dienen Pl'r nomenclat"Uurnummer gestockeerd te zijn in het nomenclatuurbestand. Deze mrieven moeten in overeenstemming zijn met deze vaStge_ legd door het RIZIV in om~('ndbrieven; de verzekerbaarheid van de leden. Wat de inschouwde interne cont role betreft ill1,ake bijzonden:' terugbetalingsmodaliteiten dient binnen de mutualireit een opvolgingssysteem te bestaan. Het systeem dient in de eerste plaats de prestaries met bijzondere terugbetalingsmodalitciten re regist reren en te bewaren, alsook van de verleende goedkeuringen door de adviserende geneesheer_ Vervolgens moeten voorar of achterar de nodige verificaties verrkht worden. Dit houdl in dat een bestand wordt bijgehouden waarbij. per lid de verst rekte en afgerekende prestaties. waarvoor bijwndere terugbctalingsmodalitei!en gelden. geregistreerd zijn. D it bestand dient ook de goed keuringen van de adviserend geneesheer voor bepaalde prestaties t(' bevanen. Het is bijgevolg de basis voor alle prevenrieve en derectieve controles.
1.3.2.
Systeem derde-hela/er We onderscheid,·n hier in principe twee systemen namelijk enerzijds de derdebetalers die uitsluitend werken met papieren raCtu ren en anderzijds deze die naast hun p"pieren facluur ook hun prestaties moeten doorgeve n op magnetische drager. Her systeem van derde-betaler die zijn prestaties enkel via een papieren factuur moel overmaken aan het Ziekenfonds is vrij gekoppeld mer de tariflcatie van prestaties in het systeem van contante betaling. Me! bel rekking tol de~e prestaties verwij~en we naar de beschrijving hiervoor.
IBH -
J AA K VF.K~I.M , 1 ~98
Derde-betalers met magneti:;che drager sturen enerzijds een papieren factuur vergezeld van de nodige g.. ruig:;chrift~1l naar het betrokken Ziekenfonds en haar over..enstemmende magneci:;che drager naar het Nationaal Secretariaat. De papieren factuur wordt ook in dit geval onmiddellijk ingeschreven in het inkomend facrurenboek en tevens gebeurt het inlezen van de magnetische drager onmiddellijk op niveau van het Nadonaal Se<:retariaat. In het Nationaal Se<:retariaar wordt de magneetband initieel getest op ontvankelijkheid en validit .. il. In deze fase wordt hij dus ingelezen en getarifeerd. Dit komt onder andere neer op het verifiëren:
of de zorgenverstrekker een bekwamingscode heeft die in overeenstemming is met de verStrekte prestatie. Op basis van de RIZIV-nummers die aan de zorgenvcrstrekkers worden toeg('kend door he( Ministerie wordt bepaald welke prestaties deze gemachtigd zijn te verslfekken. De nomenclaruurnummers met betrekking tot de preStaties zijn gekoppeld aan de RIZIV -nummers; of het gebruikte tarief correct is. Alle tarieven. dus normaal of voorkeursregeling zijn per nomendaruurnummer gestockeerd in het nomenclatuurbestand. Deze tarieven zijn in oV('reenstcmming met deze vastgelegd door het RIZIV in omzendbrieven; van de verzekerbaarheid van de leden. Bij verwerking met magnetische drager is in de praktijk enkel een controle achteraf mogelijk. AI de prestaties met magnetisc he drager waarvoor bijzondere terugberalingsmodaliteiten g.. lden, worden overgedragen naar het bestand "prestatit>s op termijn", waar per lid de verstrektel:n afgerekende pf('stades waarvoor bijzondere terugbetalingsmodaliteiten gelden, worden bijgehouden. Via een detectieve controle van dit bestand komen eventueel ten onrechte gefactureerde prestaties a"n het licht.
IA.
Conlmleprogr'Lnlma
I A.[.
Adm i" isfmf ic r'c, boeklJf/lI(lkm"lige en (0 1111''''''''1/1'1' ige fn"fKctllO"i's
I.
Vraag een beschrijving van het interne controk-sysleem zoals dil van tOCpassing is met betrekking rot prestaties met bijzondere terugbetalingsmooaliteiren.
2. Bl'OOrdeel hel interne controlesysle('m op zijn efficiëntie. 3. Beoordeel de procedures opgelegd in het interne controlesysteem op hun overeenStemming mee de richtlijnen van de Controlediens t der Ziekenfondsen en het RIZIV. 4 . Test de gebruikte computerprogramma's op hun efficiëntie. hun beTrOUWbaarheid en hun beveilit;ing. M~r bepaald dient er aandacht beSteed te worden of de computerprogramma's voldoen a:m volgend .. proc..dures: er enkel tussengekomen wordt in het verwerkingsproces op ogenblikken voorzien in de planning (behoudens in noodsituaties): alle ontwikkelingen en aanpassingen van computerprogramma's op de luiste wijze geautoriseerd werden; alle ontwikkelingen en aanpassingen van computerprogramma's getest w('rdcn alvorens zij gcïmpkmtmeerd werden; er voor alle a"npassingcn de nodige documentatie beschikbaar is;
enkel Ut ontwikkdingtn en aanpassingen die op dl' juiste wij~e geautori_ st:erd tn gelesl werden in produclit- zijn gt-nomen; alle raadplt'gingen l'n wijzigingen Van de damgt'ge"ens l:Wamorist-crJ lijn. 5. Test de
"uminislr~til'V<"
proct-dures
Vraag ten volledige en gt..Jetaillt-erde beschrijving van hoe de preSrlml'S meI bijwndere terugbetalingsmodalitciten "Cfwerkt worden; doorloop de ganse proce
Prer/"ries mei bijlOut!ere lel'ltgbel('1 werd geror;fe<>rd. gebruik makend van de tefllglx:talingsbmt'ma's voor de geneeskundige prestaties en geneesmiddt'len van het RIZIV en/of de nomtnclatuur van het R [ZIV; ga na of de begllllstigdc recht htc'eft op hct no rmale raril'f. Ilt'tûj cen voorktursregeling genit,t; kijk de verlekerba"rheid van Iwt hd na; verifieer of de prestatie verenigba:tr is met de Ix:kwamingscode van de zorgenvefSuckktr. Dt, zorgenverstrekker moct gemachtigd zijn de prestatit te lcveren. Uil het RIZIV-nummtr van de zorgen"efStrekker bn onder andere :tfgelezen worden welke prestaties deze gemachtigd is Uil te vo<·ren. Bovendien vermelde dc omzendbric,'cn en onderrichtingen inzake nomenclatuur wclk SOOTI zorgcnvefSuekkcr wt'lke preswties mas "errichttn; ga na uf dc onderlinge c um'tlt·(·rbaarheid van prestaties gert-spt-nt-trd is. Opnieuw kan hiervoo r verwezen worden naar de onderrichtingen van hct R IZ IV in~ake nomenclatuur. H ierin worat vermeld welke prestatics niet gt"Cumult-crJ mogt-l1 worden; verifieer voor presratit'S op ttrmijn of dt- limieten Icr zake werden gerespecteerd_ Hiervoor kan gebruik gemaakl worden van het bestand per lid wa:lrin de prt'Sraties met bijzondere tcrusbetalinssm,xlaliteiten ziin "ermeld; vcrifl(~r voor de prestutics Wmlrvoor t>('n go<..Jkturing is ven-ist van de advise rende geneesheer of het college van gt·necshcn·1t of deze ,tanwczig is; sa na of de prestatil'$ wrrt"Ct in hct besrand van de pn'Staties mCI hijzondeTlrerugbelalingsmodaliteiten zijn opgt'nomen cn of de roriflcatie oven..:-nstt'lllt mt't de gtgevens in het bestand. De overeenstemming wordt st·maakl ruswn dt gt'gevcns volgens hct gnuiSschrifl en dt-~e die worden ingebr~du in het sySte<>m zoals blijklull het kwijtschrift of de tariflc.uielijst.
II3R -
J AARvr ~ SlJl(_
1996
2.
SPECI A Lli O PDR ACHT CD Z : T En UG VORDERI NG V A N O N HECH TMAT I G I~ B ET AI.I NG EN EN SU B IWGATI E
2.1.
Inh ood va n d e: o pd rac ht Evalueer Iwt sysreem "an inre:rne: mmrol .. door o.a. (nlN rxh;lllsrieve lijs!): a)
het al of nie:t aanwt,zig zijn van een adl"<jlwte procedure voor het opsporen V:ln de onrecllt marige beralingen; h) her "lof nier aanwuig zijn van precieze richtlijnen voor de opvolging van de invordering Van onr<.·dumarigc betalingen; c) wordt d" opvolging en de invordering van de onr<."("htmatÎ/::e beralingt'n uitge"oerd door l'en specifieke di('nst op het nivt;lU V;llI de landsoond of het ziekenfunds. M('er globa:ll: • ged een beknopte beschrijving van de organisatie: tn dl' werking van dt· ·"intern/." audit"' op het niVt""dU van dl' landsoond: • evalueer of het systeem van interne controle ingevoerd door de I3ndsbond de noodzakelijke gJranri..,s bi..<.ll. 2.2.
Cont role procedun, a)
If/"k illg /'(111 dt dimrl imemt (/Juli,
•
Bekom een beschrijving V"dn d.. werking van
•
Zie de opgestelde versl"gcn na m.b.t.: fre<Juentie: inhoud: toegepaste (onrrolemethodiek
NB: Indien hel geval. bekom dnelfdl' omschrijving voor de dienst interne audit goorganiseerd op hrt niveau van het ziekenfonds. \""anneer U gebrUIk maakt van dl' werkzaamheden vall de inrellle audit, steun U dan op de JDR -aanbe\"{'ling "Gebruik van hef werk van een imerrw audiwfdeling" (10 november 1989). b) COIJ/rolrprogrmllloa
•
IDH. -
V..,rifieer de ingevoerde procedu res voor de opsporing ,"an de onrechtmatige beralingm en bekom ttn beschrijving van o.a.: de geïnformariset'rde comroles die a"nleiding geven tot vcrwerpingen (verzekerbaarheid, r:lrifinui ... medische akkoorden, analy5e van de profielen van overconsumptie, ... ); routi ne controles m.b.t.: ()ubbeJe betalingen: IX'riocles (Zil·ktl· - werkherv"rring):
J...... !\Vl;N~l.A(;
1998
bijdragebons nnicht van de welle lijh' documenten (72lbis en 727), notiflc;l.tie van de verzekeringsmaatschappijen, onderzot'ken van de raadgevende geneesheren en sociale ass istenlen, bijdragebons werkongevallen, ... conrrole van de va lidalie van de betalingen en de uitgaven.
2.3.
•
Nazicht van de procedures opgelegd door de landsbond en de hiervan verbonden opvolging.
•
Bcsc:hrijving van de organisatie van iooere betrok ken dienst: gevallen behandeld door de landsbond; info rmaliedoofSlroming russen de verschillende diensten;
•
Opvragen van de ouderdomsbalans van de debileuren m.b.1. onrechlmatige bl-talingen en het uirvot'ren van stee kproeven m.b.L: het dossier meI de briefwisseling; de opvolging met meer specifiek de rappelprocooure, de ak koordvcrklaringen. de vonnissen, . de proceduft" voor de lenlastcname in de administ ra tiekosten, de vrijstelling door het RIZIV ..
Ve rslag C D Z •
Besc:hrijving van de tot'gep3.Ste controles en steekproeven.
•
Samenstelling van de resultaten van de conrroles m.b.l. de 3 punten opgesomd in de opdrachtbrief van de COZ, hetzij: a) het al of niet aan weûg ûjn van voldoende maatregelen voor de opsporing van onrcrlumalige belalingcn; b) het al of niet aanwezig zijn van voldoende richtlijnen voor de opvolging en de invordering van de onrechtmatige betalingen; c) gebeuren de opvolging en de invordering van de onrcrhtmatige betalin_ gen door t"("n specifieke dienst op hel nivt-au van de landsbond of het ziekenfonds ? N B: Hel beschrijvend goon:lte mag beperkt worden tot de wijzigingen LO.V. hel verslag van vorig ja.ar.
3.
3.1.
•
Fundamentele opmerkingen moelen in de juisre context geplaatsr worden lerwijl opmerkingen van bijkomende aard of bemerkingen m.h.!. verbeteringen aan beSlaande circuits of procedures per onderwerp afzonderlijk moeten behandeld worden.
•
De I'in dconclusil' omval, IIldil'n dil hl't geval is, de fundamentele opmerkingen in synthesevorm.
CHRONOLOG IE VAN DE " OEHO E-BET A LE RS"
Besc hr ijvi ng ,"an de opd rac ht
De opdrach( di~ door de Conlroledienst voor de Ziekenfondsen aan de co mmissaris-revisor werd toe vertrouwd, !lt,treft de controle van de na leving door de
IBR
- J M~\'ERHA(;
1998
lanJsoonden en ziekenfondsen, van Je verplichtin;!; tut de uitbetalin;!; in chrono_ lo;!;ische vol;!;orde van de facturen van hel regime derde-betalers (in toepassin;!; van het anikel 2. 40 van ht·t KB van 29 april 1993, met betrek king tot de verant· woordelijkheid van de verlektrin;!;sor;!;anismcn inzake hun administratiekosten).
3.2.
Co ntrole ob j<."C ticf , ','" J e revisor
3.2. 1. Testen van het alm;!;epastc karakter van dc adminisrratieve, boekhoudkundi;!;{' cn informatica beschi kkin;!;cn, van wepassi ng 10 de ziekenfondsen, tcneinde tc verzekeren dat de voorschriften inzake de chronolo;!;ische betaling van de facturen wor_ den nageleefd.
3.2.2.
Stcekprocfs;!;ewijs conrroleren of deze Ix'schikkingen hebben geleid tOt chronologische betaling. H ierbij vraagt de Controle
3.3.
Cont rn le procedures
3.3. 1.
Ik administratieve, boekhoudkundige en informatica procedures die werden toegepast reneinde de naleving van de voorschrirten inzake de strikrc chronologische betalin;!; van de facturen te verzekeren:
3.3.1.!. Het circuit dat een facwur enlof haar magneetband aflegt vanaf het moment van ontvangst tot aan haar betaling ana lyseren en lx'SChrijven.
3.3.1.2. Identificeren en reSten van de aanwezige proceduR'S, in runctie van de 7 audit objenievcn . 3.3. 1.3. Een "walk.through·· teneinde te verzekeren dar het aanwezige systeem goed is begrepen. 3.3 . I A. Ern analyse verrichten van de informatica-omgcving teneinde haar doeltreffendheid. veiligheid en bnrouwooarheid rc Ix·palt-n.
3.3.1.5 Onderwek van de interne controle orga nisatie_ De belangrijkste clementen die in overweging dienen genomen re word('n zijn:
I Bil. - ) M RVnSt.ll(. 1998
• • •
J.}.2.
de interne controll' strllcruur va n de landsbondihet ziekenfonds (nI. hoe is lij georganiseerd? A,m wie rappom~rI ziP) de bek waamheid en IIHl.'gritelt van het J>!'rsont'O'l van UI.' dienst (nI. het aantal pren ervarmg in de di~nst. de gevolgde opleiding, funcriesclwiding, ... ) de opvolging van de richtlijnen opgelegd door de Controledienst voor dl.' Ziekl.'nfondsen.
0... chronologischl.' beral ing: &'Creraria~IIZil·kenfonus om op magnetische drager h"l geh(~1 van lr.lIlsani"s v~n derde -bet"ll.'fS te ve{l;lrekken voor de betrok ken J>!'riode, mei dt· gegevens die vereist zijn voor onZe controles (dalum van (Ie "papieren" I1lnuur of van de mangl·l:tband. vervaldag datum, betalingsdarum. factuurlx<.lrag. nummer van de derd(·-bernll.'r, categorie nummer).
3 ..l.2.1. Vragen aan hel Nationaal
3.}.2.2. [)cze geSl'vens transfereren in een door dl.' commissaris-rl'visor ontwikkeld (e n ja.1rlijks bijgewerkt) progrJmma. dat toelaat anomalict'n Ie dl.'feneren ml"l behulp v,m l'en !lantal testen die worden gebTlli kl om de nalevin!; van de chronologische lx·taling re b<:oordelen . [)cze tl>$len zijn de volgt·ndl.': • het passt"ndl' karJkter van de !im;etdatum voor betaling. ingegeven door het ziekenfonds. • betaling. die de limietdatum ml·t }O da!;en overschrijdt. • betalin!;. die werd uitgesrdd ingevolge een re lale tarifering . • bcmlingsuimcJ ingevoerd door het zie kenfonds komr na hl.'l wem'lijk belalingsu itstl'l. • ov<:reenslemm;ng van de categorie nummers ingeseven door het ziekenfonds meI de wettelijk vlX)r~iene Gllegorie nummers. 3.3.2.}. Alle onregelmaliShl..Jen die Uit bov('nstaande testen n:s Llltercn en die grOter dan 100.000 BEF, dienen rer ver:mrwoording worden ovrr,!;ema.~kt a.1n hel kenfonds.
~ijn ~il·
3.;1.2.4. Analyse van de ontvangen verantwoordingen. 3.}.2.5. Besluit van de çommissaris-revisor • s)'nrhesc V3n de opmerkingen die;n hel verslas werden geformuk'erd • g lobale beoordeling van de verzekcringsinstelling
}A.
V.., rvald agb.....,k van de hange nde (actu r..,n aan h..,1 ei nde van de g..,an" lyseerde periode • •
.t5.
ouderdomsbalans opvragen pc'r catesorie V'lIl derde-betalers cn ma ken ana lyse van de aanwivcring van de openstaande schuldl'n
synth~'$<'
op-
,\ :mbcn,lingen va n cl.., revisor • •
aanseven van dl' evenIuelI' zwakke punt{"n en evenruel.., uanl:w:ve]ingl'n voor· leg!;cn opvolging v"n de aanbcvelin,!;en inzake de vorisc boekjaren
A,
Admini~tratieve.
A, I,
Bekom een beschrijvins van de aanwcLi.~c inrcrnc controle procl-dures en cvalul"t'r hun doelcrdfendheld op basis van de gebruikelijke critl'ria (het aamal pcrsonedsleden, opkidinS en ervaring van pc:rson{'CI. positionering in het organigram .... )
A.2.
Evalucer de aanwezise interne cOflfrolc p,on-dures voor hN ve,Lekef('n van de nalt'vons Van de richelijnen Van dl' CDZ en van het RIZIV (imern schrijven, aan. weûgc conuol{' .... )
A.j,
Tese de in(ormali", programma's, teneinde zich Ie vl'rz(·keren van hun doeltreffl·ndhei<1. vei logheid en betrouwbaarheid. Bestl"t'd bijzondere aandacht hierbij 3an de volScnde punten: • hl'l Verw{'rkingsproc<'s Van gegevcns wo,dt sk..::llts gewijzigd op geplande tijdstippen oftenzi; bij l-en noodgl·val, • alle ontwik keling .. n en aanpassingen zijn i::(-~uloriS{' .. rd. • alle omwIkkelingen .. n aanpassingen zijn i::elesl. • alle wijzigingen zijn gl-documrntl"(·rd. • enkel de gl'auto,isl"('nk en setl'sle ontwikkelongen worden in productIe genomen, • allt· consultaties van en wijzigingl·n aan producliegegevens zIjn geautoriseerd.
AA.
Test de administratieve procedurt:S' • Bekom {-en ge.Jetaillt"t'rdl' bc:schrijvins van hN circuit dat een factuur l'n/of haar magncetband aflegl vanaf h{'1 momem van ontvan!;st tot aan ha", bet"Jing. • Verricht l'ell "walk-thmugh- met l'Cn willeh'urig gekozen f:lcwur, telleinde te verzeknen dat deze tesi dl' in pllm 4.1 '·l·rkf(·gen beschrijvin!; beVl'stigt. • Verricht l"('n krilische analyse van hN circuit teneinde te be<x>rdelen or ~ij in sra:!t is de chron ologie Vall de "derde-betalers" na It" kven. • NOIl-er alle v:.stgestelde potentiële tekortkomingen. • Besprt,<,k de tekortkomini::cn opgtnomen ondl'r pUtll 4.4. met de verantwOOr_ delijke Van hel zil"ken(ollds. om te \'l'rzekeren dat cr voor elk van hen een ('ontroleprogramma l>cstaat. • Blosl,,;t Omtrent het passende brakter van het SyStl'Cm voor hel nauwgezet en permanent naleven van de chronologie ··derde-betalers"".
B.
Chronologie ,"an de bcl:.lingen
Rl.
Bt'kom ee'l magnl"Cthandlfacrurcnbock Jt'rdt"-betalers v:rn het Nationaal SenetariaatlZiekenfonds met alle IranS:lCt ies van hel jaar I vnn de periode
lJ.j.
\'(Ierk evennlcel de gegt"Vens bij (bijvoorbedJ nieuwe dtrdc-octalers. wijziglllg in betalin!;sll'rmijn. wij~iging in c;1I<'I;orie). ovcf("t'nkomslig dt, IIlstruClics van het RIZIV op!;enomen in onze COntrole programma's.
boekhuudkundige en in(orm"tiCll organisal ie
B.4.
CO«!" volgende parameters 10, 10 audit software: • • • • • • • • •
nummer derde-betaler. calegoril' COOl'. dalum ,,".In d~ papleTCn fJcruur tnfof ";ln de magntttband. type f;lcllmr (nI. f:,cll",r derde-berall:r. voorschorfaCfUllr .... ) en type oct;lling (nI. voorsehOI, verplichte ver~ekering, ... ) factuur beOrJ.g, ontvangstdatum van de papieren fanuur enfof van de magneetband, limietdalum betaling, ocralingsdatum, hel mlOimum beOrag dal dief\[ g«"Onrrolttrd Ie worden in {unctie van de opdrachtbrief van het CDZ (100.000 BEF in juli 1996).
!l.o;.
Loncrt't hel audit programma en plint alle I:Keeplie mpponen voor volgende löten: • het passend karokter van de lim'ctdatum voor betaling, '"gegeven door het ziekenfonds, • ocmling die dl: limietdmum meI 30 dagen overschrijdt, • ocraling dil: werd uitgt'Steld ingevolge een Ie late larifcring. • de ber:alingstcrmiJIl ingC,l)cven door het ziekenfonds komt na de wettelijke beralingsrermijn. • o\'eret'nstemming van de allegorie nummers ingl:gevC"n door h/.'t ziekenfonds meI de wl:ueliJk voor.uel"l\' c.tegOlle nummers, • onderzoek van alle trallsactles hoger dan 5.000.000 BEE
B.6.
Seleclttr rt'n vold~nde a;.ntal Z,ekenfondscnll'llC'inde tOt een passende risicodek king Ie komen. en .......... rbij wordt ver«kerd dar over een periode ,,".In.} jaar elk ziekenfonds wordt gt"Conrrokerd.
1l.7.
VCTSluur de exceptie rapporten naar dl' geselecn"erde Ziekenfondsen.
1l.1:!.
Analyseer de van het Zil'k('n{onds verkregen verJntwoordingen, tcneinde zekerhtid Ie verwt'rven dal geen enkele derde·bl-tale{ bevoord('('Jd of benadeeld werd zonder geldige reden.
11.9.
Bereid rt'n synthl'Sl' voor meI aIJe n,et ver:antwoorde anomaliri'n, en besluit omtrt'nI de naleving door hel ziekenfonds wn de chronologie v~n de derde-betalers ,n functie wn de f\laleflailleitsgnms.
13.1 0.
Bereid CC'n rapport voor, gericht"...11 het CDZ.
HIJ[
'(,~
-
AKKOO RD VAN 30 MAA RT 1998 T USS EN I-IET IDA e EN HET IBR BETnEFFEN D E DE ""OV ER STAIJMOG ElIJKI-II:DEN ""
Overwegende dal de memorie V"dn loelidning bij de Wet van 22 februari 198~ onderlijnt dal "g,,/dal btldt bnwfNn btl" nltl rrsoJlilil IlQ,..Jm gtJ<"iNidm I',m tllwar m dal I/IDgtlijfehtdm /JIotltllll'ordm gtJ(/Japm MI zond" allt gn'J/t ,,'otilijlehtdm mn Ixl tilt na," MI alltltrt DI'" Ie Jlappm"; dal hel inderdaad van belang is dal de accounml\ls. die de inlentie hebben ûch te specialiseren in de domeinen die uitsluilend voorbehouden ~ijn aan de oc-.:lrij(srcvisoren, loe Ie lalen om zich Ie doen erkennen door hel IBR en dat het overigens ook van belang kan zI)n voor elke ber(l('ps~(cnaat, die activiteiten uitoefent tx>doeld in artikel 78 van voornoemde wet, om zich door het IDAC te lalen erkennen. Overwegende dat de:cc vefkl",ing toegelicht werd in hel voorstel dal gemn:-nschappelijk werd geformulttrd in december 199) en als doelslellmg heC'fl:
a) Ixl l'fJOmtllm l'dn ttn "'I1Ilal rtgtls dit "Iotlm zorr,tn 1Wf' ttn fotnadtl'lng 1'tI1I ik btrotpJbtot[maars nlll dt bt"lt 11I1111111tll. nm bt&}I/d mn dl JptrifirHlll dit ",1iI btp.Mfde [Nllrllt:! iJ /."Ixmdm;
b) zorgm /OOr INI in Slaml holldm m .wlr Olliwikke/m ,'an dl fell'a/iltil ,'all dl pro[miollt/e ditIl11,Yrt"'ing dit a,," de ""der"tN/ing,,, wordt gebodm). mtl lIal",-ill8 I~'" iNl alg""ttll bt/m'8 ,,," Hel inler-inSlitulencomHt Slell aan de Raden van hel IBR en hel IDAC voor de mschrljvlflgsprocedure op de ledenli)st te aanvaarden mits ""lcving "'.In voJgeode modaliteIten:
I.
TI-IEORET ISCIII: I:XAM I:NS
l.I .
Elk InStituut erkent de ge lijkwaardigheid van de theorellsche enmens ingericht door het andere Insdtuul. ook al werd een vrijstdlingssysttem tocgepasl. De personen die de toegangSI"oeyen tOl de stag" van bednj(srt'YlSOr afgelt'gd hebben. ~ull .. n nochtans enkel van dez .. gelijkwaardigheid kunnen genielen wanneer zij kunnen bewijzen gcslaagd Ie ~ijn voor de proeven die op hel einde van hel eerste Stagejaar worden gl'Organlseerd. Elke wijûging aan dNe tekslen ~aJ in onderling overleg gebeuren lUssen beide InstituIen.
1.2.
De accoumaflls die erkend werden op basis v"n arllke-l99 van de WCI van 2 1 februari 198). zullen veronclcrsleld worclcn Ie voldoen aan hel theorellsch examen wanllt'Cr zi) kunnen bewlj~en dal zij si ndsdien voldoen aan de vereislen van permaneflle vormlflg die het IDAC oplegt.
2.
ST AG EVERE ISTEN
2.1.
V<.IQr dl." stagiairs in opleiding is er een automatIsche l·rkennlng \".ln dl' wf'(h:'rkerigheid van het (-('rste Stag"ra:1T onder voorbehoud vun rtn gunSlIg adVIes wn de Stagl><:ommissll." vun hel InsIliUlIl "an oorsprong, wal in ,.Ik geV'.I1 onder.geschikt moct zijn aan het slagen voor de prol'ven die in.gl'lKhrcveu zijn in hel 5tageprognunma. De Sla);e van de bcdfljfsrevisor zal noodzakelijkerwijze moeten door.gemaakt worden bij een l,d van hel IBR De slaglair-beJTljfsrcvisor die in zijn IWt-roe of derde slagejaar de stage wenst "oon It' lellen bij een accounlant, zal in elk .geval d,. door het II)A C '·OOrl.lene e,·aluati,.tesl bIJ hel beëindIgen van hCI (",«de slageja.ar moelen afll."ggl."n.
2.2.
Om \.. n hel noglme \".111 dl' o,'ersmpmaalnogelen .g,.bruik Ie kunnen maken, zal de bcroepsbooefenaar dIl' IIlgl'S(hre"en is op d" ledenlijst van d(- ttn van b/."ide InSIlIuten voor.lfga.3l1delijk hl'l gunstig advi{"S moelen b/."komcn V'Jn zl)n lnsllluut van oorsprong, In haar advies;(lIl het Jn SI;IUut van oorspron8 rekening houden met de beroc:psperSpc.'Cllt'VCn van de kandid~;1\ en uitmaken of nog tt'n ",lIwulIl'ndl' st~.ge dienl IIp.gc!egd IC wordl'n In hl'l omvangend InSlilllll!. \'(Iannt-cr hN omvangend InstilU~,t de dllur van de bijkoml·ndl' stage, die door hct InSlllUlIt van oorsprong werd voorûen. ollvoldoçndc ~dll, d;ln zal dit wor(len ,·oorgçkgd:Lan l'l'n Gemengde commissie, saml'ngl'stdd Uil de Voor~lUers of Ondervoorzillcrs "an de Raad en van de Stagl'Commissie V'~n elk ln§tituut,
j.
I' RA KT ISCII EXAME N
j. r.
l iet praktisch exam~n voor de ,"(Oefening .... n het beroep la l afgcnomen wordcn 111 ""n gf."t'S1 \':In COnfl'l!ll'rnlleil door bekwame beroepsbtoc.·fenaars en UItSlUItend tot doel hebben na Ie gaan of de kandidJut dc nodige kennis heeft 111 de specifieke domeinen V:In h~t omV:lngend InSlitulll.
3.2,
Het bckwaamheids~x'tm~'n van hCI mK voor accouumms IOAe. wordt ondl'r volgende voorwaarden afgenomen: a)
ingeschr~vt'n
bij hCI
[}ç schriftelijke proef bch(-!sl het voorleggen van t'('n scr;Il"~' d,l." mOl"t loelalen de praklische kennis van de kandidaal It loet5en op hel domein V'dn dt comrole ''an de laarnokenlllg of de geconsolideerde jaarr,.kening.
De kandidaat ~al op omSlandige wijzt zijn beroepsopleidlllg en -ervaring m.b.1. de werkuaml>C'
j.j.
Het jurylid dal g~kvl~n wordt vmwille van zijn birlOndcrc bt,krndheid meI het econvmisch ~n socill.'ll levcn (art. 37 IBR Slagrreglemcm) ...,,1 aangedUId worden door het lnstiwul der Accountants.
lIel bekwaamheid§l'xamcn van het IOAC voor dt bedfljfsrevisorcn d,e lid zIjn van hel IBR zal onder de volgende voo{"\\'alI.rden plaal5v.nden: a)
[}ç schriftelijke proef zal bestaan UIt het '·erdcdigcn .... n \'('n scriptIe, die loe1""1 d .. prakllsch.. kennIS IIlZólkt management-accountancy en fiSCliliteÎt van de kandidaat 1(' bcoordekn;
De kandIdaat zal op omswndige wijze zIjn Ix'rotpsopkiding l·tl ·crv:u;tlt: m.b.t. Je werkz.~amh...Jen van accountant. alsook lijn professionele toekomst. fX'rsp«tieven Jie ziln wens om accountant tC worden Il'Chtvaardigen Ultccn· leUl·n. \\7at di t laatste punt betreft, uI hij toel,chten of hij lijn beroep uit· urfent of ztn~ns is UI! te oef",nen in een aC(OUnlantsk:mmor. in een Ondl·r· nemtng ofbij de ovt:rhc:id. b) De t·xam{'njurY.loals Ix-doeld in art ikel 9 van hel KB van 20 april 1990. dal h",t programma en de voorwaarden van het bekwaamlwidsexamen van dc accounl:IOI vastlegt. z:tl !x,sta:tn uit 5 leden, wauro1l1ler één bedrijfsrevisor aan,t;l'llteld door he l II}R en (-én door het lJ)J\C aangestdd accountant du, ook de hordanigheid van bed rIjfsrevisor bezit.
4.
SA ME NSTI~ LLl NG
VAN IIIIT DOSS IER VAN DE KAN DIDAA T
De almvraag lOt inschrijving bij hl'l omvangende InSUlUUt di("01 Ie worJen ge. richt 3:m het InSliruut Vlm oorsp rong en dient dt" volgendt· stukken te !x,vauen:
10 2" 3" ·1 5" 6"
5.
lllu,..,ksd uit de geboorlc;J.kte getuigschrift ...dn Ilattomtli",t! kopie van het diploma bewijs van gord zOOd'Jk gt-drag nil'! ouder dan drie m.unden curriculum vitae de SC"P"C, zoals bedoeld onder punl 3.2. of 3.3. hlt~rboven.
DOC UM ENT OP TE ST ELLEN DOO K ]-1ET INST IT UUT VA N OOKSPKO NG liet Jocltmt'OI wa
