Humane biomonitoring Genk-Zuid Steunpunt Milieu en Gezondheid Infomoment stadsschouwburg Genk 29 september 2011
www.milieu-en-gezondheid.be
1
Situering studie •
Team: steunpunt Milieu en Gezondheid in opdracht van Vlaamse overheid met medewerking van lokale actoren
•
Opzet: 200 jongeren (14-15jaar) die wonen in buurt van industriezone Genk-Zuid onderzoeken en vergelijken met zelfde doelgroep over heel Vlaanderen
•
Techniek: humane biomonitoring: meet inwendige blootstelling aan polluenten en vroegtijdige effecten van polluenten in de mens 2 www.milieu-en-gezondheid.be
Studieverloop Periode: januari 2010 - november 2010 Deelnemers: n = 197 In scholen en in buurtcentra Hoe gemeten ? – Bloedafname – Urinecollectie – Haarstaal – Vragenlijsten (ouders en jongeren) – Computertesten – CLB gegevens 3
Studiegebied
4
Jongeren in Genk-Zuid versus jongeren in Vlaanderen: 1. Kennen de milieuproblematiek en zijn vaker ongerust over hun gezondheid 2. Hebben meer zware metalen en verbrandingsproducten in hun lichaam 3. Hebben minder persistente stoffen in hun lichaam 4. Hebben meer DNA-schade
5
1 Jongeren in Genk-Zuid kennen de milieuproblematiek en zijn vaker ongerust over hun gezondheid
6
Milieuproblemen
Genk-Zuid
80 72,4
70
70,5
Vlaanderen
68,9
% jongeren
60 50
45,8
40
40,0
36,8 32,3
30 20 10
26,1
25,8
25,3
20,4
17,8 18,4 13,1 7,3
12,6
20,6
9,9
9,8 4,1
0
7
Ongerustheid gezondheid 100% 90%
0 11,3 22,6
80%
% jongeren
70%
eerder of een beetje ongerust
39,8
60%
43,4
50% 30,4
20% 10%
eerder niet of weinig ongerust niet ongerust
40% 30%
zeer ongerust
34 18,4
0% Genk-Zuid
Vlaanderen 8
2 Jongeren in Genk-Zuid hebben meer zware metalen en verbrandingsproducten in hun lichaam dan gemiddeld in Vlaanderen
9
Statistische analyse • Vergelijking Genk-Zuid tegenover Vlaanderen – Vlaanderen = referentiegroep • 210 jongeren van 14-15 jaar • selectie op basis van toeval
– Statistische analyses: Gecorrigeerde waarden: houden rekening met verschillen tussen groepen, bijv. leeftijd, roken, voeding, …
– Significante verschillen: p<0,05 = verschil waarschijnlijk niet te wijten aan toeval 10
Overzicht voor blootstelling aan zware metalen en verbrandingsproducten
HOGER IN GENK-ZUID Zware metalen
LAGER IN GENK-ZUID Zware metalen
NIET VERSCHILLEND IN GENK-ZUID Zware metalen
Chroom (+32%)
Nikkel (-7%)
Methylkwik (-7%)
Toxisch arseen (+32%)
Antimoon (-21%)
Mangaan (+2%)
Cadmium (+18%)
Kwik (-15%)
Lood (-2%)
Thallium (+11%) Koper (+5%) Verbrandingsproducten PAK’s (+33%)
Verbrandingsproducten Benzeen (+8%) % = gemiddelde stijging of daling van waarde in bloed, urine of haar ten opzichte van Vlaanderen 11
Chroom: 32% hoger dan Vlaanderen • Bronnen: staalproductie, pigment in verf, behandeling hout • Blootstelling: via voeding en lucht • Gezondheidseffecten: kankerverwekkend, irritatie ademhaling en huid, verstoring vruchtbaarheid
• Wijkverschillen: hoogste waarden in NieuwSledderlo en Diepenbeek • Relatie met luchtmetingen: hogere waarden in lichaam bij hogere waarden in lucht
Cadmium: 18% hoger dan Vlaanderen • Bronnen: sigaretten, non-ferro industrie, verbrandingsovens • Blootstelling: via lucht, vervuilde groenten, orgaanvlees, water • Gezondheidseffecten: schadelijk voor nier, bot, kankerverwekkend
• Urine: +18%; bloed: +10% • Gezondheidskundige richtwaarde: Cadmium in urine > 0,5 µg/l gezondheidsrisico niet uit te sluiten • Genk-Zuid: 19,6% van deelnemers met Cd > 0,5 µg/l • Vlaanderen: 11,4% van deelnemers met Cd > 0,5 µg/l (p=0,054) 13
Lood: niet verschillend van Vlaanderen • Bronnen: (non)-ferro industrie, loden buizen, verf, (verkeer) • Blootstelling: via lucht, water, bodem, voeding • Gezondheidseffecten: bloedarmoede, kankerverwekkend, verstoort zenuwstelsel
• Geen waarden > gezondheidsnorm • Wijkverschillen: hoogste waarden in Nieuw Sledderlo • Relatie met afstand tot industrie: – 500 m: 15,1 µg/l – 1000 m: 14,7 µg/l – 2000 m: 14,0 µg/l
Arseen: 32% hoger dan Vlaanderen • Bronnen: vis, water, houtbehandeling, metaalindustrie, conductoren • Blootstelling: water, lucht, voeding • Gezondheidseffecten: kankerverwekkend, irritatie luchtwegen, huid
• Binnen Genk-Zuid: • Controle drinkwater geen verhoging • Luchtmetingen geen verhoging
• Gezondheidskundige richtwaarden: toxisch arseen > 6,4 µg/l “gezondheidsrisico niet uit te sluiten”: • Genk-Zuid: 64,5% deelnemers met As > 6,4 µg/l • Vlaanderen: 33,8% deelnemers met As > 6,4 µg/l (p=0,01) 15
3 Jongeren in Genk-Zuid hebben minder persistente stoffen in hun lichaam
16
Overzicht blootstelling aan persistente stoffen LAGER IN GENK-ZUID Merker PCB’s (-28%) DDE (-22%) Dioxines en furanen (-59%) dioxineachtige PCB’s (-68%) Gebromeerde vlamvertrager 47 (-18%)
17
4 Jongeren in Genk-Zuid hebben meer DNA-schade in hun lichaam
18
19
Gezondheid: DNA schade
HOGER IN GENK-ZUID Komeettest (%DNA) (meet breuken in DNA) Oxidatieve komeettest (%DNA) (meet ook andere DNA schade)
+26% +69%
Hogere concentraties zware metalen en PAKs kunnen bijdragen tot hogere DNA schade
Kankerrisico
Redenering inzake kankerrisico
Risico andere kankerbevorderende factoren Risico< andere DNA schade Risico
Vlaanderen Mogelijkheid 1
Vlaanderen Mogelijkheid 2
Genk Toekomstig?
Andere waarnemingen in Genk-Zuid: • Minder allergie voor dieren • Astma niet verschillend van Vlaanderen • Zeer lichte daling concentratievermogen: niet verontrustend • Verschillen in hormoonconcentraties en seksuele ontwikkeling: niet verontrustend
Veldwerkteam • Coördinatie: Greet Schoeters (Vito) • Veldwerk: Vera Nelen, Els Van de Mieroop (PIH) • Toxicologische metingen: Gudrun Koppen (Vito); Jan Vrijens, Kim Croes (VUB) • Databank en statistiek: Liesbeth Bruckers (Uhasselt) • Voeding: Isabelle Sioen (UGent) • Communicatie en perceptie: Bert Morrens, Ilse Loots (UA) • Rapportering: Elly Den Hond, Ann Colles, Melissa Paulussen (Vito) • Woordvoerder: Nik Van Larebeke (UGent) • Beheersassistente: Karen Goeyens (VUB) • Observatoren: Caroline Teughels, Karen Van Campenhout (LNE), Hana Chovanova, Bart Bautmans (Tovo), Sara Reekmans (Logo)
23
Met dank aan… • Alle deelnemende jongeren en hun ouders! • • • •
De scholen en CLB’s: logistieke ondersteuning Saida, Ozgull, Mai, Hana, Sukran: begeleiding huisbezoeken Jan Vanduffel: begeleiding infosessies scholen Lokale ondersteuning: • Cinta Moors, Inge Kelchtermans: OCMW Genk • Liesbeth Arits, Ann Thielemans, Jo Cops: wijkcentra Sledderlo en Kolderbos • Sara Reekmans: MMK, Bart Bautmans: ToVo • Lieve Houtmeyers: milieudienst Diepenbeek • Harrie Dewitte, Rina Giribuola: contact huisartsen • … 24
Alle resultaten: www.milieu-en-gezondheid.be Eindrapport
Brochure
Vragen:
[email protected] 25
