Hotelschool is opsteker voor Bonaire

jaargang 12, nr. 1 - juli 2006 Informatieblad van de Stichting ABC Advies. Onafhankelijke advisering op met name financieel, sociaal-economisch, organisatorisch en juridisch gebied ten behoeve van de sociaal-economische ontwikkeling van de Nederlandse Antillen en/of Aruba. De advisering geschiedt kosteloos voor de aanvrager. naams- en/of adreswijzigingen of opzeggingen van dit tijdschrift zenden aan: Stichting ABC-Advies, Ypelaerstraat 9, 5081 BS Hilvarenbeek

Golfbaan op Statia is haalbaar Een golfbaan is haalbaar mits er aan een aantal belangrijke voorwaarden wordt voldaan. Rob Blokvoord en Tom Tiggeloven, studenten aan de Universiteit van Twente trekken deze positieve conclusie na een eerste onderzoek naar de haalbaarheid van een golfbaan op het eiland. De studie is uitgevoerd voor St. Eustatius Business Association (STEBA) in opdracht van ABC Advies. Sint Eustatius richt zich niet op het massatoerisme maar kan een opwaardering van het kwaliteitstoerisme goed gebruiken. Blokvoord en Tiggeloven constateren dat het fysiek goed mogelijk is een golfbaan aan te leggen. Het eiland heeft er de ruimte voor. De financiering is natuurlijk belangrijk

maar voldoende goed personeel en uitstekende verblijfsaccommodatie zijn dat ook. Onder andere Anguilla en Canouan hebben die problemen echter goed op weten te lossen. De twee adviseurs pleiten voor de bouw van een ressort voor de golfers. Dat hoeft niet per se een geheel nieuw project te zijn, maar kan ook de upgrading van een bestaande hotel omvatten. De markt is er zeker, denken de studenten en op St. Eustatius is het mogelijk om een spectaculaire baan aan te leggen. Er moet volgens hen een behoorlijk rendement te halen zijn. Het rapport van de studenten is uitgegeven als nummer 132 in de ABCreeks.

Inhoud - Golfbaan op St Eustatius - Hotelschool Bonaire stap verder - Aruba moet detailhandel ordenen - History is fun, vooral op Statia - Met ABC Advies ten strijde tegen coralita

Hotelschool is opsteker voor Bonaire

Pieter Augustinus

Het bestuur van de stichting Economisch Platform Bonaire heeft na een advies van ABC-adviseur Pieter

Augustinus afgezien van de bouw van een hotelschool op Sorobon. Er is een andere locatie gekozen voor dit veelbelovende project. ABC Advies heeft voor het Platform een milieuvoorstudie en een verkennende haalbaarheidsstudie uitgevoerd. De Stichting Economisch Platform Bonaire heeft het initiatief genomen om op het eiland een hoge hotelschool te vestigen. Om bouw en inrichting daarvan te kunnen realiseren is een hotelcomplex met driehonderd koopsuites gepland. Het platform dacht aan een locatie dicht bij beschermd natuurgebied Lac. Pieter Augustinus, die al jaren nauw verbonden is met de Stichting ABC Advies, wijst in zijn advies op de ontoelaat-

baarheid van fysieke ingrepen in de mangrovebegroeiing aldaar die ook wettelijk bescherming geniet. “Tijdelijke effecten, samenhangend met de bouw moeten door de uitvoerder zo laag als redelijkerwijs mogelijk worden gehouden. In de exploitatiefase zullen hoge eisen gesteld moeten worden aan de zuivering van afvalwater, omdat eutrofiëring van bodem en (grond)water grote gevolgen heeft voor de koraalriffen langs de kust. De druk van het toenemend aantal toeristen op natuur en milieu staat op gespannen voet met de voor dit gebied nodige stilte en rust”, aldus Augustinus. Op grond hiervan heeft het Platform besloten deze locatie te laten varen. De stichting heeft nu het bestuurscollege van Bonaire 1

benaderd voor een bouwterrein nabij het gebied Colombia. Ook in dit gebied zal ter dege rekening worden gehouden met de gevolgen voor de natuurlijke omgeving. De verkennende haalbaarheidstudie voor het te bouwen complex is verricht door Frans Vorst, voormalig directeur van de Rooi Pannen in Tilburg, in samenwerking met Cees van der Klip, voormalig directeur van de Hoge Hotelschool Maastricht. Vorst en Van der Klip: “Bonaire is zo afhankelijk van toerisme dat de hotelsector over voldoende professioneel opgeleide medewerkers, bij voorkeur van het eigen eiland, moet kunnen beschikken. Er is dan ook duidelijk behoefte aan een dergelijk opleidingsinstituut.” Een hotelschool moet echter voldoende additionele elementen be-

Frans Vorst

vatten om de financiering van de bouw en inrichting interessanter en attractiever te maken. Uit de verkoop van bijbehorende suites/wooneenheden en villa’s zou het gehele pro-

ject gefinancierd moeten worden. Door de unieke combinatie van hotelschool met ressort kan op de bouwen inrichtingskosten van de school worden bespaard, omdat een groot deel van de praktijklessen in het ressort plaats zullen vinden. Vorst en Van de Klip stellen dat ofschoon het voor het eiland een groot project is en het vinden van investeerders niet gemakkelijk zal zijn, het niettemin voor Bonaire van groot belang is dat het project, in welke vorm dan ook, door kan gaan. De Stichting Economisch Platform Bonaire stelt zich de bevordering van de economische ontwikkeling van het eiland als doel. Het algemeen belang staat hierbij voorop. De rapporten zijn uitgegeven als de nummers 133 en 137 in de reeks van ABC Advies.

Aruba moet detailhandel beter ordenen De Kamer van Koophandel op Aruba moet zich op het gebied van de detailhandel veel actiever opstellen. De ontwikkelingen gaan snel en blijven

Het Crown Plaza Shopping Center op Aruba.

2

niet zonder negatieve gevolgen. Hans Ziekenoppasser, econoom met veel ervaring op Aruba en de Nederlandse Antillen en tevens secretaris van de

Stichting ABC Advies, dringt aan op actie in zijn advies dat hij over de winkelfunctie op Aruba heeft uitgebracht aan de Kamer van Koophandel.

In Aruba ontstaan er nieuwe grootschalige winkelgebieden, terwijl elders op het eiland winkels sluiten, soms vanwege faillissement. De Kamer van Koophandel vindt dat het aantal winkelcentra niet verder moet groeien, ook niet in toeristische gebieden. De Kamer wil daarom haar advisering aan de Minister van Economische Zaken over nieuwe bedrijfsvestigingen op grond van de Vestigingsverordening actualiseren. Deze verordening regelt vooral formele aspecten van eigendom en bedrijfsvoering. De problemen in de detailhandelsstructuur zijn ontstaan omdat niet kon worden gestuurd met een ruimtelijke visie. De Landsverordening Ruimtelijke Ontwikkeling wordt daarvoor nu het uitgelezen instrument

en treedt binnenkort in werking. De Kamer van Koophandel wordt aanbevolen snel een ruimtelijk-economische visie te ontwikkelen op macro-, meso- en micro-niveau om zo de wenselijkheid en aanvaardbaarheid van nieuwe bedrijfsvestigingen te kunnen beoordelen. Ziekenoppasser adviseert de Kamer actief mee te doen in het publieke debat over de ruimtelijke ontwikkelingsplannen en de invulling daarvan. De Kamer van Koophandel zal voortaan de Minister van Infrastructuur en Planning moeten adviseren over de hoofdlijnen van het ruimtelijk-economische beleid en over concrete gevallen. Er moet periodiek overleg plaatsvinden met de meest betrokken diensten (EZ, DIP en DOW). Tot slot bevat het advies globale

visies op de (her)ontwikkeling van Main Street (Caya G.F. Betico Croes, vroeger Nassaustraat) in Oranjestad en de Van der Veen Zeppenfeldtstraat in San Nicolas. Ook wordt aandacht besteed aan de ruimtelijke voorwaarden voor de grootschalige ontwikkelingen bij de high rise hotels en aan de verspreiding van supermarkten en minimarkets in de woonwijken over het hele eiland. Het rapport Winkelfunctie in beweging is nummer 136 in de ABCreeks.

History is fun, vooral op Statia

Kopergravure van St. Eustatius uit 1780.

Op 16 november 2006 is het 230 jaar geleden dat St. Eustatius met het brengen van saluutschoten aan de Andrew Doria als eerste natie ter wereld de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten erkende. Het eilandsbestuur wil aan de jaarlijkse herdenking meer structuur en body geven, onder andere met nieuwe samenwerkingsverbanden tussen de VS en het eiland. Bovendien zou het toerisme gestimuleerd moeten worden. Om dit doel te bereiken is enige tijd geleden een Steering Committee

opgericht met als opdracht initiatieven te ontplooien en zowel het toerisme als de herdenking naar een hoger niveau te tillen. Het comité heeft op zijn beurt ABC Advies gevraagd om een adviseur te leveren. Cor Groen, senior beleidsmedewerker bij het Ministerie van Economische Zaken met toerisme als specialiteit, heeft na een bezoek aan het eiland onder de titel History is fun, a matter of living history elf observaties en aanbevelingen gedaan. Sommige zijn eerder gedaan, maar nu weer eens in een breder

kader gezet. Groen benadrukt het belang van de medische universiteit op Statia. De studenten zijn later allemaal ambassadeur van het eiland. Hij juicht de bouw van een replica van de Andrew Doria toe en doet de suggestie om een van de oude warehouses in oude glorie te herstellen. Deze pakhuizen symboliseerden de macht en de rijkdom van het eiland in de 17e en de 18e eeuw. Meten is weten, stelt Groen en daarom is het nodig een toeristenmonitor te ontwikkelen waarop een actief marketing- en promotiebeleid kan worden gebaseerd. Internet zou daarbij meer en intensiever gebruikt moeten worden. De adviseur memoreert voorts het belang van uitbreiding van het aantal vluchten naar het eiland en de vergroting van de haven. Toeristen willen steeds vaker islandhoppen. “Intensievere contacten met andere bestemmingen en touroperators en reisagenten liggen hier voor de hand”, aldus Groen. Zijn rapport is nummer 135 in de reeks van ABCrapporten.

3

Met ABC Advies ten strijde tegen coralita

De Coralita heeft een mooie bloem maar vernietigt alles. Het bestrijdingsteam: vlnr John de Bruin van Stenapa, dr. Pieter Ketner en ing. Joris Ernst

De vijand is taai en plant zich zowel boven als onder de grond snel voort. De oorspronkelijke bewoners leggen het loodje. Alleen harde maatregelen kunnen nog wat redden. Sint Eustatius voert oorlog tegen de coralita ook wel Mexican Pepper of Antigonon leptonus genaamd. De woekerplant is ooit als sierplant, want de roze bloemen zijn prachtig, naar het eiland gehaald, maar ontwikkelde zich tot een agressor. De natuurlijke vegetatie wordt er door overgroeid en vormen ondoordringbare muren rond huizen en landerijen. Zo is de Cultuurvlakte en omgeving helemaal verpest door deze plant. St. Eustatius National Parks Foundation (Stenapa) heeft van ABC Advies hulp gekregen om de coralita te lijf te gaan. En wel in de persoon van dr. Pieter Ketner, 4

gepensioneerd ecoloog en vegetatiewetenschapper aan de Universiteit van Wageningen. Hij heeft met zijn assistent ing. Joris Ernst op Eustatius de eerste voorbereidingen getroffen voor de vernietiging van de woekerplant. Bij Miriam Schmidt Botanical Garden is in het najaar van 2005 een proefveld aangelegd om te kijken hoe de plant zich gedraagt en wat de beste bestrijdingsmethoden zijn. De plant is niet alleen een probleem in het Caribisch gebied maar ook op de eilanden in de Pacific en de Christmas Islands. Toch is er maar weinig over bekend en een deel van de kennis spreekt zich tegen. Ketner verwacht geen wonderen, maar wel meer inzicht. Het project duurt een jaar. Stenapa houdt de groei van de planten in het testgebied

bij en verzamelt gegevens over de regenval. Ernst gaat binnenkort naar het eiland voor de volgende stap. Hij gaat ook een kaart maken met de verspreiding van de plant over het eiland om erachter te komen waarom de Coralita het op de ene plaats beter doet dan op de andere. ‘Research proposal Corallita Pilot Project St. Eustatius’ is nummer 134 in de reeks van ABC-rapporten.

Mededelingen van het bestuur Doelstelling De Stichting ABC Advies verstrekt kosteloze adviezen op voornamelijk financieel, sociaal-economisch, organisatorisch en juridisch gebied aan overheden, bedrijven en organisaties op de Nederlandse Antillen en/of Aruba, mits: 1. de Stichting een daartoe strekkend verzoek ontvangt, 2. het advies ten doel heeft een bijdrage te zijn aan de sociaal-econmische ontwikkeling van de Nederlandse Antillen c.q. Aruba 3. de Stichting met het verlenen van het advies niet in concurrentie treedt met commercieel opererende adviesbureaus. De Stichting ABC Advies aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud, strekking en/of gevolgen van uitgebrachte adviezen of rapporten.

Procedure adviesaanvragen Een verzoek om advisering moet door een organisatie of instelling op de Nederlandse Antillen en/of Aruba schriftelijk worden ingediend bij het secretariaat van ABC Advies, t.a.v. [email protected]. Het verzoek moet een duidelijk omschreven probleem omvatten op met name financieel, sociaal-economisch, organisatorisch en/of juridisch en natuurwetenschappelijk gebied ten behoeve van de sociaal-economische ontwikkeling. Ook moet de doelstelling worden aangegeven, waartoe het advies moet leiden. Potentiële aanvragers wordt aangeraden eerst te overleggen met een van de contactpersonen of leden van het bestuur, alvorens het verzoek om advisering in te dienen. Begunstigers De werkzaamheden van de Stichting ABC Advies worden mogelijk gemaakt dankzij de financiële c.q. organisatorische steun van de navolgende bedrijven en instellingen: Maduro Curiëls Bank Bonaire Auto Unie Aruba N.V. Private Foundation Bon Intenshon Universiteit Twente

Bestuur Voorzitter: Prof.dr. P.B. Boorsma Universiteit Twente/BBT, Postbus 217, 7500 AE Enschede Tel. 053-4893280; Fax: 053-4894734 E-mail: [email protected] Privé: Kievitstraat 22, 7491 CN Delden Tel.: 074-3763353 Secretaris: Drs. H.R. Ziekenoppasser Oomeweg 7, 2252 TC Voorschoten Tel.: 071 - 5623478 E-mail: [email protected]; 2e Secretaris: Mevrouw E.J. Straatman-Korteweg Universiteit Twente/DiSC-Vrijhof, Postbus 217, 7500 AE Enschede Tel.: 053-4898034; fax: 053-4894638 E-mail: [email protected] Privé: Lyonstraat 22, 7559 KL Hengelo (O) Tel.: 074-2770849 Penningmeester: Dr. S. Knigge Noordweg 497, 4333 KE Middelburg Tel. 0118 - 634660 Email: [email protected] Bestuurslid: A.J.J. de Jong Ypelaerstraat 9, 5081 BS Hilvarenbeek Tel.: 013-5052681/06-53646167 E-mail: [email protected]

Raad van Toezicht Voorzitter: Drs. J. van Doorn Vijverhof 11, 2271 GN Voorburg. Tel.: 070-3873369; Fax 070-3872662 E-mail: [email protected] E.F. d’Arnault Tanki Leendert 275, P.O. Box 231,

Oranjestad, Aruba. Tel.: 00 297 582 5955; Kantoor: 00 297 5873437 Fax: 00 297 5874655 E-mail: [email protected] Ir. J.H. de Sola Groot Hoefijzerlaan 75, 2244 GG Wassenaar Tel.: 070-5111489; Tel. Curacao: 00 5999 7365530 E-mail: [email protected]; [email protected]

Contactpersonen Aruba E.F. d’Arnault Tanki Leendert 275, P.O. Box 231, Oranjestad, Aruba.. Tel.: 00 297 582 5955; Kantoor: 00 297 5873437 Fax: 00 297 587 4655 E-mail: [email protected] Bonaire Mr. M. Maartense, notaris Kaya Isla Riba 2, Kralendijk, Bonaire, Ned. Antillen E-mail: [email protected] Tel. 00 599 717 8540, Fax 00 599 717 8054 Curaçao M. de Sola en A. Kluyver Dokweg 19, Maduro Plaza, Curaçao, Nederlandse Antillen Tel. 00 599 9 747 2674; Fax 00 599 9 747 2670 E-mail: Michael@corporatefinancial solutions.biz; Albert@corporatefina ncialsolutions.biz St. Maarten Mevrouw E. Bosch c/o St. Maarten National Heritage Foundation, Frontstreet 7, P.O. Box 631, Philipsburg St. Maarten, Nederlandse Antillen Tel.: 00 599 542 917 / 542 3379; Fax: 00 599 542 917 E-mail: [email protected] Mevrouw R. Emmanuel Tel. 00 599 55 11 919 E-mail: richelda. [email protected] 5

Uitnodiging Ontmoetingsdag 8 november 2006 Het bestuur van ABC Advies nodigt u van harte uit voor de jaarlijkse ontmoetingsdag die gehouden wordt op 8 november 2006 in het gebouw van Ernst &Young Wassenaarseweg 80 Den Haag. De inleiding wordt dit jaar gehouden door ir. Gilbert Wawoe, staatsraad. Daarna wordt de Peter Smits-scriptieprijs voor het beste werkstuk over de Nederlandse Antillen en/of Aruba uitgereikt. Programma - 15.00 uur: ontvangst van gasten en genodigden - 15.30 uur: opening en welkomstwoord door de voorzitter - 15.45 uur: inleiding door ir. G.R. Wawoe uitreiking Peter Smits-prijs - 16.30 uur: uitreiking Peter Smits-scriptie prijs - 17.00 uur: informeel samenzijn Wij stellen het zeer op prijs wanneer u uw komst voor 15 oktober meldt. E-mail: [email protected] Postadres: Universiteit Twente E.J. Straatman-Korteweg/DISC Postbus 21, 7500 AE Enschede

Verkrijgbaarheid publikaties De adviezen, jaarverslagen en overige publicaties van de Stichting ABC Advies zijn verkrijgbaar voor 10 euro per stuk. Voor bibliotheken en wetenschappelijke instellingen gelden gereduceerde prijzen. Een beknopt overzicht van alle publicaties van de Stichting ABC Advies is verkrijgbaar voor 2 euro. Aanwijzingen voor de bestelling worden meegezonden. Bestellingen moeten vooruit worden betaald op bankrekeningnummer 59.00.74.792 van de Stichting ABC Advies te Amsterdam bij ABN AMRO Bank. Op de betaalopdracht s.v.p. de gevraagde publicaties(s) en het verzendadres vermelden.

Advies zijn opgenomen in de collecties van: - Bibliotheka Publico Korsou - Bibliotheek van de Nederlandse Antillen - Bibliotheek van de Universiteit van Aruba - Philipsburg Jubilee Library (St. Maarten (met name de publicaties betreffende de Bovenwindse Eilanden) - Openbare Bibliotheek Den Haag, Collectie Antilliana - Bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen te Amsterdam (vanaf 1992) - Koninklijke Bibliotheek te Den Haag.

Adviezen in bibliotheken De publicaties van de Stichting ABC

Ook de contactpersonen van de Stichting ABC Advies beschikken

6

over de volledige reeks publicaties; slechts in uitzonderingsgevallen en na afspraak zijn de publicaties aldaar te raadplegen.

Colofon Informatieblad van de Stichting ABC Advies jaargang 12, nr. 1 Wordt kosteloos gezonden aan de doelgroepen in Nederland en op de Nederlandse Antillen en Aruba

Typografische verzorging: Drukkerij Elka Tilburg ISSN 1384-6221.