12 JAArGAnG 7
zomer 2007
In dit nummer o.a. Huis op naam van de kinderen, een slimme zet? Gratis overlijdensrisico Bescherming bij aankoop van een huis Wie blijft er in de eigen woning na een echtscheiding? Bedenktijd koper: wacht nog éven met de champagne
S p e c i a l
e i g e n
w o n i n g
Home, SWeeT Home
Van de redactie Als je op een willekeurige avond zappend televisiezenders langsgaat, is de kans groot dat je op een programma over ‘wonen’ stuit. Nederland laat zich graag inspireren door series over woningzoekenden die met hun makelaar huizen keuren, reportages over ingrijpende verbouwingen, shows rond stelinformeel is een uitgave van Formaat notarissen Postbus 2070, 3800 CB Amersfoort Telefoon: (033) 462 40 02
len die gaan samenwonen en programma’s over kinderen of buren die een interieur grondig laten pimpen.
Fax: (033) 462 21 97 E-mail:
[email protected] Internet:
www.formaatnotarissen.nl
Redactie drs. Jan Beesems
De belangstelling voor ‘wonen’ en alles wat daarmee te maken heeft, is enorm. En eigenlijk is dat heel logisch. ‘Home sweet home’, de slogan op de cover van deze Informeel, vat de reden ervan kernachtig samen. Je huis is je thuis. En dat omvat veel meer dan een dak boven je hoofd. Je thuis is waar
Aan de tekst in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.
je woont, ontspant en leeft, al dan niet samen met je geliefde, kinderen of met anderen. Thuis is waar je altijd volledig jezelf kunt zijn, de plek waar je doet waar je zin hebt, waar je geniet en waar je vrienden ontvangt.
Deze uitgave van Informeel staat volledig in het teken van praktische zaken rond je eigen huis. Doe je voordeel met de veelheid aan informatie en tips over onder meer renteaftrek, samenwonen, het Kadaster en je koopcontract.
Wil je meer weten over een onderwerp in deze Informeel? Kijk dan eens op www.formaatnotarissen.nl of neem vrijblijvend contact op met je eigen Formaat notaris.
in dit nummer 4
Kadaster: méér dan eigendomsregistratie
8
Cd van jou, cd van ons
10 12 16
6 7 14 18
Op www.vindjeeigenhuis.nl zie je op een overzichtelijke kaart in één oogopslag de kadastrale grenzen van je huis én de koopsommen van woningen in de buurt. Het is slechts één van de vele services van het Kadaster. Om veilig te stellen dat de koper van een woning krijgt waar hij voor betaalt, maakt ook Formaat notarissen intensief gebruik van de informatie van het Kadaster.
Moet je iets op papier zetten als je gaat samenwonen? Ja, dat is zeker aan te raden. En niet alleen om problemen te voorkomen als je uit elkaar gaat, maar óók om goed voor elkaar te zorgen.
Groter huis, grotere hypotheek? Als je groter – en duurder – gaat wonen, is de aftrekbaarheid van de hypotheekrente beperkt. De fiscus eist namelijk dat je de overwaarde op je huidige woning investeert in je nieuwe woning. Alleen de rente over het geld dat je dán nog te kort komt, is aftrekbaar volgens de zogeheten Bijleenregeling.
Huis op naam van de kinderen, een slimme zet? Veel oudere echtparen denken dat het verstandig is om op een bepaald moment het huis op naam van hun kinderen te zetten. Hebben ze gelijk of is het een misverstand? Notaris Henk Broekema geeft het antwoord.
Unieke bescherming met gratis certificaat Wie die door omstandigheden tussentijds af moet zien van de koop van een huis, is meestal een forse boete verschuldigd aan de verkoper. Met een gratis certificaat biedt Formaat notarissen bescherming tegen dit risico. Hoe belangrijk dit kan zijn, lees je in dit verhaal over Fred en Emmy.
En verder: 5%-regeling nieuwbouw: stok achter de deur. Moderne notaris is ondernemend dienstverlener. Wie blijft er in de eigen woning na een echtscheiding? Huis verkocht
Een kijkje in het Kadaster Vraag je de gemiddelde inwoner van Nederland wat het Kadaster doet, dan is het antwoord: bijhouden welk stuk grond van wie is. Klopt helemaal. Maar het Kadaster doet nog veel méér.
De notaris: thuis in het Kadaster Een vaste bezoeker van het Kadaster is de notaris. Bij elke vastgoedtransactie raadpleegt hij verschillende keren het register. Niet voor niets, want het moet onomstotelijk vaststaan dat de verkoper bevoegd is om te verkopen en dat er geen ongewenste verplichtingen op de onroerende zaak rusten. Om zeker te weten dat op de dag van overdracht geen wijzigingen hebben plaatsgevonden, raadpleegt de notaris ook op deze dag het Kadaster. Dit om uit te sluiten dat er zojuist beslag is gelegd op het pand, of dat de verkoper het twee keer probeert te verkopen. Zelfs nadat de akte van overdracht is getekend en de gegevens van de nieuwe eigenaar in het Kadaster zijn ingeschreven, vindt nog een laatste check plaats. Pas dan wordt de transactie financieel afgewikkeld.
4
Vind je eigen huis Het Kadaster is tegenwoordig een modern bedrijf dat verschillende diensten aanbiedt. Kijk bijvoorbeeld eens op www.vindjeeigenhuis.nl en typ je adresgegevens in. Je ziet dan direct de kadastrale kaart van de omgeving plus de gemiddelde koopsommen van huizen in de buurt. Klik op de knop ‘satelliet’, en je ziet een luchtfoto van je straat. Met een beetje geluk staat je auto er ook herkenbaar op! Leuk om te zien, maar zo’n luchtfoto kan je ook nuttige informatie bieden. Stel, je wilt aanbouwen en weet niet goed wat er wel en niet mag. In één oogopslag zie je wat er in de buurt al gerealiseerd is en dus waarschijnlijk is goedgekeurd. Je kunt daar in de ontwerpfase alvast rekening mee houden.
Bij het Kadaster kun je bijvoorbeeld ook terecht voor een overzicht van de waarde van woningen bij jou in de buurt, voor het registreren van je boot en voor de aanschaf van een topografische kaart. Om maar eens wat te noemen. En wist je dat het Kadaster ook nauwkeurig bijhoudt wat er aan kabels en leidingen in de grond zit?
Kadastrale kaarten Op de kadastrale kaarten is elk adres, elk perceel nauwkeurig ingetekend. Die kaarten willen nog wel eens van pas komen. Vaak blijkt bijvoorbeeld een schutting niet precies op de erfgrens te staan. Zolang er niet ge- of verbouwd wordt, is dat geen enkel probleem. Maar heb je plannen in die richting? Raadpleeg dan vooral eerst de website van het Kadaster. Ook beschikt het kadaster over luchtfoto’s van heel Nederland. Net als de kadastrale kaarten zijn ook die via internet te bekijken.
Sinds 1832 Het Kadaster dankt zijn ontstaan aan Napoleon. Die voerde zo’n 200 jaar geleden Franse wetgeving in Nederland in, waarmee ook de grondbelasting werd geïntroduceerd. Om een redelijke grondslag voor zo’n belasting te krijgen, moest bekend zijn wie eigenaar was van een stuk grond en hoe groot het
betreffende perceel was. Deze informatie werd opgenomen in het ‘Cadastre’. Willem I, die in 1813 de macht overnam van Napoleons broer Lodewijk, herkende onmiddellijk de voordelen van een dergelijke belasting en zette de werkzaamheden om tot het Kadaster te komen voort. In 1832 was heel Nederland in kaart gebracht en werd het Kadaster operationeel.
eigendom en kenmerken Het Kadaster heeft als wettelijke taak om duidelijkheid te geven over het eigendom
en de kenmerken van vastgoedobjecten. In een zogeheten ‘kadastraal bericht eigendom’ staat actuele informatie over de gerechtigden en eigenaren van een perceel. Je vindt er ook eventuele belemmeringen en beperkingen waardoor een (nieuwe) eigenaar niet volledig vrij over het perceel kan beschikken. Zo kan er sprake zijn van erfpacht, erfdienstbaarheid of van een beschermd monument. Dergelijke beperkingen hebben invloed op de prijs van een huis. Een kijkje in het Kadaster kan je dus een stevige onderhandelingspositie opleveren.
ook je boot veilig geregistreerd “De buren hadden minder geluk” “Toen wij ons huis kochten, bleek dat de aanbouw zonder vergunning geplaatst was. Maar dat was al zo lang geleden, volgens de makelaar kraaide daar geen haan meer naar. Dat klopte. Maar de buren hadden minder geluk toen zij min of meer dezelfde aanbouw plaatsten, ook zonder vergunning. Er kwamen protesten uit de buurt en de nieuwe aanbouw moest worden gesloopt. Onze aanbouw kon gelukkig blijven staan, want oude luchtfoto’s van het Kadaster wezen uit dat deze al meer dan twintig jaar was gedoogd.”
informeel
Niet alleen grond en vastgoed kun je bij het Kadaster laten registreren. Ook luchtvaartuigen en boten. Registratie van je boot is niet verplicht, maar het biedt, behalve bescherming tegen diefstal, een paar grote voordelen. Zo kun je alleen een bij het Kadaster geregistreerde boot financieren met een hypothecaire geldlening. Dat is aanzienlijk goedkoper dan een doorlopend krediet of persoonlijke lening. En laat je je boot bouwen bij een werf, dan biedt de registratie bescherming bij een eventueel faillissement van de scheepswerf. Je boot blijft dan buiten de faillissementsboedel en kan ergens anders worden afgebouwd. Wel zo’n prettige gedachte!
Tijdschrift over geld, goede re n e n ge l u k
5
5%-regeling nieuwbouwwoningen:
Stok achter de deur Maagdelijke muren zonder gaatjes, de nieuwste van het nieuwste hoogrendements ketel en voorlopig geen omkijken naar het onderhoud. En een nieuwbouwhuis heeft nog méér voordelen. Je hebt bijvoorbeeld invloed op de indeling, de afbouw en de inrichting van de badkamer en keuken. Dankzij de Wettelijke Opleveringsregeling (of 5%-regeling) heb je als koper van een nieuwbouwhuis bovendien de zekerheid dat het wordt opgeleverd zoals afgesproken. Wie een nieuwbouwwoning koopt, betaalt de koopsom in termijnen. Op de laatste termijnbetaling (bij de oplevering) mag je als koper vijf procent van de totale aanneemsom inhouden. Dat bedrag moet je dan storten in een depot bij de notaris. Het geeft je als koper meer zekerheid dat de bouwer zijn verplichtingen nakomt en eventuele gebreken aan het huis snel verhelpt. In principe vervalt het depot na drie maanden.
Verlenging Is alles in en aan de woning in orde? Dan hoef je geen actie te ondernemen en zal de notaris het depotbedrag na drie maanden overmaken aan de aannemer. Maar wat als je niet tevreden bent over de oplevering en je er met de aannemer niet binnen de vastgestelde drie maanden uitkomt? Dan kun je het depot laten verlengen. Daarvoor
6
laat je schriftelijk aan de notaris én aan de aannemer weten dat niet alle gebreken op tijd verholpen zijn. Het bedrag dat in het depot blijft, moet uiteraard ongeveer gelijk zijn aan de kosten voor het herstellen van de gebreken. Maar pas op: blijft het depot ten onrechte gehandhaafd, dan loop je de kans dat je de aannemer een schadevergoeding moet betalen.
Vervangende bankgarantie De aannemer kán een alternatief kiezen voor het depot: een vervangende bank garantie van – eveneens – vijf procent van de aanneemsom. Hij is wel verplicht dat bij de oplevering aan te kondigen. Dan vervalt voor jou als koper het recht om de laatste vijf procent in depot te storten. Hou de aankondiging van de aannemer dus goed in de gaten!
Koopprijs en aanneemsom Voor een nieuwbouwwoning koop je grond en onderteken je een aannemingsovereenkomst. In de aannemingsovereenkomst staan alle afspraken over de bouw van het woonhuis op die grond. Voor de grond betaal je een koopprijs, voor de bouw van het huis een aanneemsom. De aanneemsom betaal je in termijnen, naarmate de bouw vordert.
Gedistingeerde heer maakt plaats voor ondernemende vrouw Notaris van nu is ‘zakelijk dienstverlener’
Notaris Mariëlle Lindeboom van De Gier & Lindeboom notarissen (rechts)
“Of er sigaren op tafel staan? Het kantoor is al jaren rookvrij hoor”, lacht Mariëlle Lindeboom. Op haar dertigste was ze al notaris. Regelmatig werd ze aangezien voor de kantoorsecretaresse, vooral door klanten die nog het klassieke beeld van de notaris als gedistingeerde sigarenroker voor ogen hadden. Samen met Corine de Gier is Mariëlle eigenaar van het Haagse De Gier & Lindeboom notarissen, een kantoor met 18 medewerkers. Als notaris én als ondernemer voelt ze zich er als een vis in het water. “De tijd dat je als notaris maar hoefde te wachten tot het tuinpad knerpte, ligt ver achter ons”, stelt Mariëlle. “Landelijk vastgestelde tarieven zijn er niet meer. De notaristarieven zijn vrij. Je concurreert met andere kantoren. Voor mijn generatie is dat vanzelfsprekend, wij weten eigenlijk niet beter dan dat er veel meer bij komt kijken dan goed zijn in je vak. Het ondernemerschap moet je aanspreken. Het is zeker geen typisch mannenberoep. Je ziet ook steeds meer vrouwen in het vak. Eigenlijk nog te weinig, nog maar zo’n 15% is vrouw. Bij kandidaat-notarissen is dat percentage veel hoger. Ik denk dat de enorme inzet die nodig is om door te groeien naar notaris en een eigen kantoor te runnen toch een aantal vrouwen afschrikt.”
Constante druk “Het gaat goed met onze praktijk”, vervolgt Mariëlle. “Maar op het commerciële vlak voel je wel constant de druk. Je moet scherp blijven. Onze tarieven zijn niet de
allerlaagste, daar kiezen wij niet voor. Maar we zorgen er wel voor dat we onszelf niet uit de markt prijzen. En we proberen zo veel mogelijk kwaliteit te bieden. Dat zit soms in kleine dingen. Bijvoorbeeld rustig de tijd nemen om een akte in eenvoudig Nederlands toe te lichten. Kijk, als notariskantoor ben je een zakelijk dienstverlener. Daar moet je je steeds bewust van zijn. Je klanten moeten geen buikpijn krijgen van de zenuwen of bang hoeven te zijn dat ze iets moeten tekenen dat ze niet begrijpen. Wanneer ze ons kantoor verlaten, moeten ze het geruste gevoel hebben dat ze de getekende documenten in de kast kunnen leggen en het goed geregeld hebben.”
Ondernemend dienstverlener Mariëlle beschouwt het ondernemerschap als één van de belangrijkste verschillen tussen de moderne notaris van nu en de gedistingeerde heer van weleer. “Je bent ondernemend dienstverlener. Dat betekent onder meer dat
INFORMEEL
je aan de weg moet blijven timmeren. Toen wij jaren geleden samen met een bank een seminar voor klanten organiseerden, werd daar nog met opgetrokken wenkbrauwen naar gekeken. Nu zijn dat soort initiatieven heel gewoon. Een ander voorbeeld? Vroeger was het onbestaanbaar dat je naar de cliënt toe ging. Die kwam naar jóu toe. Ook dat is veranderd. Wij gaan gewoon op pad als dat nodig is. Dat doen we ook om ons netwerk te onderhouden. Netwerken zijn belangrijk geworden voor ons. Bijvoorbeeld de samenwerking binnen Formaat notarissen. Daarmee kom je wat makkelijker los van je eigen praktijk en bezweer je het gevaar dat je door het harde werken alleen nog maar naar binnen gericht bent. Bovendien kun je als eenling niet zo makkelijk een product als bijvoorbeeld de Overlijdensrisicobescherming ontwikkelen. Met het netwerk van Formaat notarissen lukt dat wel. Bovendien zien klanten ‘Formaat notarissen’ als een keurmerk. En dat is het ook.”
Tijdschrift over geld, goede re n e n ge l u k
7
Cd van jou, cd van ons
8
een magisch moment: samen steek je de sleutel in het sleutelgat, draait hem om en stapt over de drempel van het nieuwe huis. Vanaf nu wonen jullie samen. Je deelt niet alleen je favoriete muziek en mooie herinneringen met elkaar, maar ook het dagelijkse leven. Wie gaat samenwonen doet er goed aan om een aantal dingen officieel te regelen. Als jullie niet – of nog niet – willen kiezen voor geregistreerd partnerschap of trouwen, is de samenlevingsovereenkomst ideaal.
mondeling of officieel? Veel van de samenwonende stellen hebben géén samenlevingsovereenkomst. Dat betekent dat zij niets officieel geregeld hebben over de boedel, het gezamenlijk vermogen en de vaste lasten. Op zich is dat geen punt, je kunt tenslotte veel zaken ook prima mondeling afspreken. Maar wat nu als de relatie onverhoopt eindigt? Dán blijkt duidelijk de waarde van een samenlevingsovereenkomst.
Samenwonen = samen regelen Een samenlevingscontract is een goed middel om je zaakjes op orde te brengen als je samenwoont. Zo kun je erin op laten nemen dat jij en je partner een onderhoudsplicht naar elkaar hebben. Wordt een van beiden ziek, dan zal de ander, ook financieel, voor
“een stap die je niet zomaar zet”
de zieke partner zorgen. In een samenlevingsovereenkomst kun je ook regelen hoeveel ieder meebetaalt aan het huishouden. En ook niet onbelangrijk: met het contract kunnen jullie bij je pensioenverzekeraar of pensioenfonds een partnerpensioenaanwijzing regelen.
Woongroep Sinds 2005 kun je ook een samenlevingscontract afsluiten met meer dan twee personen. Logisch, want er zijn nog heel veel andere woonvormen. Maar stel dat de conflicten ineens hoog oplopen, bijvoorbeeld wanneer blijkt dat een huisgenoot door een gokverslaving torenhoge schulden heeft gemaakt. Je kijkt toch raar op als de deurwaarder ineens jouw waardevolle Boeddhabeeld uit de gemeenschappelijke woonkamer komt opeisen! Met een samenlevingsovereenkomst voorkom je deze narigheid. Er staat precies in vermeld wat aan wie toebehoort.
5 goede redenen voor een samenlevingscontract 1. Wat is van wie: geen moeilijk bewijsbare mondelinge afspraken. Het staat vast van wie dat antieke hobbelpaard is en bij wie de hond hoort. 2. Verblijvingsbeding: bij overlijden krijgt de ander – in plaats van de familie – automatisch de gemeenschappelijke spullen. 3. Onderhoudsplicht: je kunt afspreken om voor elkaar te zorgen. Als één van beiden (tijdelijk) minder kan werken, zorgt de ander financieel dat het huishouden blijft draaien. 4. Huishoudkosten: je kunt vastleggen hoeveel ieder inbrengt. Een afspraak zou kunnen zijn om de huur en huishoudkosten naar rato van inkomen te betalen. 5. Pensioen: in aanmerking komen voor partnerpensioen. De meeste pensioenverzekeraars stellen een samenlevingscontract als voorwaarde voor het aanvragen van partnerpensioen.
Twee jaar geleden ontmoetten Marieke (28) en Niels (26) elkaar tijdens hun backpack-avontuur in NieuwZeeland. Het was direct dik aan, ze reisden het hele verdere jaar samen. Nu zijn ze klaar voor de volgende uitdaging: samenwonen.
Niels: “Nadat ik thuiskwam van onze reis, voelde het raar om alleen op mijn studentenkamer te zitten. Toen Marieke vroeg hoe ik erover dacht om samen een huis te zoeken, was ik dus meteen enthousiast. We zochten in eerste instantie naar een huurhuis, maar dat bleek erg lastig in Utrecht. Marieke’s ouders hebben toen een huis voor ons gekocht. Geweldig hè! We betalen straks huur aan hen. Nu we er binnenkort samen intrekken, vind ik het toch ook best spannend allemaal.” Marieke knikt: “Superspannend inderdaad: een huis voor ons tweetjes. Toen we het nét gevonden hadden, waren we alleen maar aan het fantaseren over de kleur van de muren. Maar er komt meer kijken bij samenwonen, ‘t is een stap die je niet zomaar zet. Het is handig om een aantal dingen vast te leggen, je weet tenslotte maar nooit. Natuurlijk ga ik helemaal voor Niels, maar je kunt niet in de toekomst kijken. En omdat mijn ouders er geld in hebben gestoken, wil ik ook voor hen dat alles zwart-op-wit staat. We hebben samen met een Formaat notaris een samenlevingscontract opgesteld. Daarin hebben we bijvoorbeeld vastgelegd dat de linnenkast die ik van mijn oma heb geërfd, altijd mijn eigendom blijft. Niels wil gaan klussen in de keuken en douche. Het bedrag dat hij investeert, is openomen in het contract. Als het huis ooit weer verkocht wordt óf als hij zelf weggaat, krijgt hij die investering weer terug van mijn ouders. Ook hebben we de afspraak dat we naar rato van ons inkomen bijdragen aan de huur en het huishouden. Nu verdienen we nog evenveel, maar als één van ons meer gaat verdienen, moet diegene ook meer bijdragen. Wel zo eerlijk toch? Al met al voel ik me door het samenlevingscontract nóg zekerder over deze stap.”
informeel
Tijdschrift over geld, goede re n e n ge l u k
9
Bijleenregeling beperkt renteaftrek
iets groter wonen, veel g Bij Bart en manouk thuis is het een gezellige boel. Ze hebben drie kinderen: Pascal van 6, Daan van 3 en laura van 1,5. en daarnaast zijn er nog de labrador max, de katten Bas en Dirk, de schildpad Corrie en een stuk of wat goudvissen in de vijver. Allemaal hartstikke leuk, maar wat manouk betreft is het inmiddels iets té gezellig. Zeker als iedereen thuis is, lijkt het huis, en voorál de keuken, ineens een paar maten gekrompen. Bovendien kunnen Daan en laura niet eeuwig een kamertje blijven delen. Bart en Manouk slaan aan het rekenen en ontdekken dat groter wonen niet eens zoveel duurder hoeft te zijn. Ze zetten hun huis in de verkoop en gaan op zoek naar een ruimere woning. De verkoop gaat voorspoedig. Binnen drie maanden is het huis verkocht. Voor € 250.000, een mooie prijs. In de tussentijd hebben Bart en Manouk een groter huis gevonden dat aan bijna al hun wensen voldoet. Koopprijs: € 350.000.
‘Bijlenen’ beperkt mogelijk Dan verdiepen Bart en Manouk zich in de financiering. Ze willen drie ton lenen, zodat ze hun spaargeld niet aan hoeven te spreken voor de aanbouw van een serre. De hypotheekadviseur die ze in de arm genomen hebben, haalt echter een streep door die rekening. Hij vertelt over de Bijleenregeling die de fiscus sinds 2004 hanteert. “In principe moet je de over-
en wat als... ... je pas veel later je oude huis verkoopt? Zo lang je oude huis nog niet is verkocht, valt de eigenwoningreserve niet te berekenen. In dat geval mag je van de fiscus tijdelijk (maximaal twee jaar) alle rente over je nieuwe hypotheek aftrekken, ongeacht de hoogte van die hypotheek. Ook de rente over de hypotheek op je oude woning blijft aftrekbaar in deze periode. Zodra je oude huis is verkocht, wordt alsnog de eigenwoningreserve berekend. Vanaf dat moment is de renteaftrek beperkt volgens de Bijleenregeling.
... je bijvoorbeeld in een huurhuis gaat wonen? In die situatie heb je geen hypotheek meer en is er dus ook geen renteaftrek mogelijk. Als je binnen vijf jaar alsnog een huis koopt, is de eigenwoningreserve van je oude huis bepalend voor het maximale hypotheekbedrag waarover de rente aftrekbaar is. Na vijf jaar vervalt de eigenwoningreserve en is de hypotheekrente weer ‘onbeperkt’ aftrekbaar.
10
waarde van je oude huis volledig investeren in je nieuwe huis. Alleen over het bedrag dat je dan ‘tekort komt’ is de hypotheekrente aftrekbaar. Jullie hebben op het oude huis een hypotheek van € 150.000. Dat betekent dat jullie een zogeheten eigenwoningreserve hebben van een ton (€ 250.000 - € 150.000). In jullie geval is het maximale hypotheekbedrag waarvoor je de rente af kunt trekken dan 2,5 ton: de aankoopprijs (€ 350.000) minus de eigenwoningreserve (€ 100.000).”
Zelf sparen voor serre Bart en Manouk moeten even slikken. Ze kúnnen wel een hypotheek van € 300.000 krijgen, maar de rente over de laatste € 50.000 is dan niet aftrekbaar. Ze besluiten de aanbouw van de serre nog even uit te stellen en er zelf voor te gaan sparen. Dankzij een erfenis hebben ze al een kleine 40.000 euro op hun spaarrekening. Heel lang hoeven ze de bouw van de serre waarschijnlijk niet uit te stellen.
l grotere hypotheek? nieuwe woning is duurder
nieuwe woning is goedkoper
verkoopprijs oude woning hypotheekschuld verkoopkosten –> ‘eigenwoningreserve’
€ 180.000 € 130.000 € 3.000 € 47.000
€ 250.000 € 130.000 € 3.000 € 117.000
aankoopprijs nieuwe woning aankoopkosten –> aankoopsom
€ 250.000 € 21.000 € 271.000
€ 180.000 € 16.000 € 196.000
renteaftrek mogelijk over een hypotheek van maximaal (aankoopsom minus eigenwoningreserve): € 224.000
€ 79.000 * € 130.000
*Uitzondering op de hoofdregel: de eigenwoningschuld voor de nieuwe woning is in ieder geval tenminste gelijk aan de oude eigenwoningschuld, dus in dit geval is renteaftrek mogelijk over € 130.000 i.p.v. € 79.000.
informeel
Tijdschrift over geld, goede re n e n ge l u k
11
Huis op naam van de kinderen zetten. Een slimme zet? Het idee leeft bij veel mensen: als je ouder wordt, is het verstandig om je huis op naam van je kinderen te laten zetten. Maar is dat wel echt een slimme zet? We vroegen het aan Henk Broekema, notaris bij Broekema.Nielsen Notarissen in Groningen. Meteen maar de hamvraag: is het een slimme zet voor mensen op leeftijd om de eigendom van hun eigen woning naar hun kinderen over te hevelen? Het is een onderwerp waar nog veel misverstanden over bestaan. Wanneer wij de vraag krijgen om zo’n overdracht ‘even te regelen’ proberen we eerst te achterhalen wat mensen ermee willen bereiken: wat is het doel van de overdracht? Zo wordt er nog vaak gedacht dat wanneer een verhuizing naar een bejaardentehuis aan de orde komt je maar beter geen vermogen meer kunt hebben. Vroeger was dat inderdaad zo. Maar
12
sinds een wetswijziging begin negentiger jaren gaat dit argument niet meer op. Het argument dat je successierechten bespaart door je huis aan je kinderen te schenken, gaat toch nog wél steeds op? Op zich wel. Maar dat wil nog niet zeggen dat het financieel altijd aantrekkelijk is. Veel mensen vergeten de overdrachts belasting, minimaal zes procent van de waarde van de woning. Die ‘schadepost’ heb je niet als het huis later aan een derde wordt verkocht of door vererving naar de kinderen gaat. Overdrachtsbelasting is zo’n
aanzienlijk bedrag dat je het maar moeilijk kunt compenseren met andere voordelen. Toch maar niet naar de notaris dus? Juist wel. Er zijn tal van mogelijkheden om via schenkingen de successiebelasting die later betaald moet worden, te beperken. Het komt erop aan naar het totale vermogen te kijken. De eigen woning is dan één onderdeel in het totaal. Je moet trouwens ook de emotionele kant niet vergeten. Als het huis op naam van de kinderen staat en de ouders er nog wonen, moet er huur betaald worden, anders prikt de fiscus zo door de constructie heen. Voor die huur moet je wel de liquide middelen hebben. Plus: wíl je dat eigenlijk wel, huur betalen aan je kinderen? En als een kind zijn baan verliest of in een echtscheiding belandt, wordt het allemaal nog veel ingewikkelder.
Kortom: geen slimme zet, de overdracht van het huis? Vaak niet. Er zijn slechts enkele situaties waarin het wél een aantrekkelijke optie kan zijn. Bij een vakantiewoning bijvoorbeeld ligt het al weer iets anders. Ook daar speelt weliswaar het probleem van de overdrachtsbelasting maar een ander probleem – het vervallen van de hypotheekrenteaftrek – is daar niet aan de orde. Hypotheekrenteaftrek heb je toch al niet op een tweede woning. Maar ook hier geldt dat je óók naar de praktische kant van het verhaal moet kijken. Wie gaat bijvoorbeeld het schilderwerk aan het vakantiehuisje doen? En als de ouders toch al gaan verhuizen? Is het dan raadzaam de nieuwe woning op naam van de kinderen te zetten? Dat is een situatie die meer aanknopingspunten biedt. Wanneer de ouders naar een appartement gaan, kan het inderdaad
INFORMEEL
een optie zijn dat appartement direct op naam van de kinderen te laten zetten. Het nadeel van de overdrachtsbelasting heb je dan niet. Maar even goed zitten ook hier de nodige haken en ogen aan. Voor- en nadelen, haken en ogen. Het lijkt een stuk eenvoudiger om helemaal niets te regelen. Dat is het eenvoudigst en soms ook het slimst. Alleen dat weet je pas als je je hebt laten adviseren door een deskundige. En zeker bij wat grotere vermogens is het vaak verstandig om wél naar oplossingen te zoeken om de successierechten te beperken. Nogmaals: je moet naar het totaalplaatje kijken. Naar het totale vermogen én naar de motivatie, de wensen, de voorkeuren en de specifieke situatie – nu en later.
Tijdschrift over geld, goede re n e n ge l u k
13
Wie ‘krijgt’ h Scheiden doet lijden. En vooral bij een echtscheiding moeten er vaak pijnlijke beslissingen worden genomen. Eén daarvan is: wie blijft er in de eigen woning wonen?
14
’ het huis? Meestal is dat de partner die in z’n eentje de hypotheek kan opbrengen en ook de ander kan uitkopen. Kunnen beide partners dat, dan wijst de rechter het huis meestal toe aan degene bij wie de kinderen blijven wonen. Wonen de kinderen in het kader van co-ouderschap om de beurt bij beide ouders? Tja, dan moet je er toch echt samen uit zien te komen. Verkopen is dan misschien de beste optie. Word je het hierover niet eens, dan kan de rechter de verkoop van het huis afdwingen en zul je uiteindelijk toch allebei op zoek moeten naar een nieuwe woning. Een echte aan rader is dat niet, want het huis wordt in zo’n geval geveild, wat minder oplevert en meer kosten met zich meebrengt. Kun je wél samen beslissen wie er in het huis blijft, dan moet het uitkoopbedrag worden vastgesteld. Dat gaat redelijk simpel: je vermindert de vrije verkoopwaarde – dit is de verkoopwaarde in onbewoonde staat – met de hypotheekschuld. Wat overblijft is de overwaarde, waar beide partners voor de helft recht op hebben. De vertrekkende partner krijgt dus van de blijvende partner de helft van de overwaarde uitgekeerd. Om dat te kunnen doen zal deze laatste vaak een tweede hypotheek moeten afsluiten. En ook al wordt het geleende bedrag niet in het huis geïnvesteerd, de tweede hypotheek is in dit speciale geval toch fiscaal aftrekbaar.
Het beste voor de kinderen Alle ouders willen het beste voor hun kinderen. Maar wanneer er een echt scheiding speelt, lijken veel ouders daar even geen oog voor te hebben. Vanaf 2008 moeten scheidende ouders hun conflicten opzij zetten in het belang van hun kinderen. Afspraken over de kinderen worden vaak niet nagekomen en ruzies daarover soms zelfs in hun bijzijn beslecht. Het gevolg? Depressieve gevoelens, verlatingsangst en een lage zelfwaardering. En ook: slechtere schoolprestaties en later een grotere kans op het mislukken van relaties. Redenen genoeg voor de overheid om scheidende ouders vanaf 2008 te ver plichten samen een ouderschapsplan op te stellen. Hierin staat onder meer hoe de kosten verdeeld worden, hoe laat de kinderen naar bed gaan, bij wie ze in de vakanties zijn en dat er overlegd moet worden over schoolkeuze, medische zorg en voedingspatroon. Ook staat vermeld hoe de ouders elkaar op de hoogte gaan houden over het leven van de kinderen. In overleg met de kinderen kun je nog veel meer in het ouderschapsplan vastleggen. Belangrijk is vooral dat je allebei bereid bent hún belang bovenaan te stellen. En als dat niet lukt? Dan kan de rechter jullie doorverwijzen naar een bemiddelaar oftewel mediator. Dat is sowieso geen slecht idee, want de praktijk wijst uit dat mediation een positieve invloed heeft op zowel de omgangsregeling met de kinderen als op de gehele afhandeling van de scheiding. Steeds meer advocaten- en notariskantoren bieden mediation aan. Ook de Formaat notaris kan hierbij behulpzaam zijn.
INFORMEEL
Samen scheiden Uit elkaar gaan hoeft niet meteen te betekenen dat de degens gekruist worden. Scheiden kan vaak ook in goed onderling overleg. Een mediator kan daarbij een belangrijke dienst bewijzen. Mediation stelt de partijen in staat om zelf gezamenlijk hun conflicten op te lossen, met bemiddeling door een onafhankelijke derde: de mediator. Een mediator zorgt ervoor dat de partners alle praktische en wettelijke zaken goed kunnen regelen zonder dat emoties de overhand krijgen. Op die manier verloopt een scheiding vaak een stuk prettiger. Belangrijke beslissingen worden genomen met het hoofd en in consensus, en dat is ook goed voor de langere termijn. Zeker als er kinderen bij betrokken zijn. Omdat een notaris wettelijk gezien altijd onpartijdig en onafhankelijk is, is hij bij uitstek geschikt voor de rol van mediator. Bijkomend voordeel van de notaris als mediator is dat hij deskundig is op het terrein van het huwelijksrecht, erfrecht en fiscaal recht. Bovendien is hij vaak al voor andere zaken bij een scheiding betrokken, zoals het huis op naam zetten van één van de partners en het wijzigen van het testament. Ook wordt het echtscheidingsconvenant vaak opgemaakt als een notariële akte, omdat deze dan direct afdwingbaar is. Kortom, de scheidende partners kunnen terecht bij één professional, die bovendien al bekend is met hun dossier. Dat scheelt tijd en dus geld.
Tijdschrift over geld, goede re n e n ge l u k
15
Unieke service van Formaat notarissen bij aankoop van een huis
Gratis Overlijdensrisico Bescherming voorkomt nog meer verdriet
Toen Fred en Emmy elkaar tijdens een kanowedstrijd leerden kennen, hadden ze allebei een moeilijke periode achter de rug. Ze wilden zich niet te snel in een nieuwe relatie storten en besloten het daarom rustig aan te doen. Drie jaar lang pendelden ze heen en weer tussen Eindhoven en Utrecht. Pas toen Fred’s kinderen op zichzelf gingen wonen, besloten ze om te gaan samenwonen.
16
Het moest een nieuw begin zijn, het liefst in een klein dorp. Ze hadden geluk: na een half jaar vonden ze een idyllisch huisje met een enorme tuin, gelegen aan een smalle rivier. Hier zouden ze samen genieten van de mooie natuur en hun gezamenlijke hobby: kanoën.
noodlot Het voorlopig koopcontract werd getekend, de overdracht zou na drie maanden plaatsvinden. Maar ineens slaat het noodlot toe. Fred komt om bij een ernstig motorongeluk en Emmy blijft alleen achter in haar flat in Eindhoven. Na de begrafenis wil ze de koop zo snel mogelijk ongedaan maken, want alleen al de gedachte aan het huisje aan de rivier is onverdraaglijk. Bovendien wil ze nu beslist niet uit Eindhoven weg. Ze heeft de steun van haar vriendinnen en familie in de buurt hard nodig. Maar het noodlot lijkt nogmaals toe te slaan: wanneer ze de verkoper van het huis op de hoogte stelt van de treurige omstandigheden, eist deze 10% van de koopsom. Dit bedrag van € 29.000,– kan Emmy absoluut niet opbrengen zonder haar flat te verkopen. Ze is ten einde raad.
overlijdensrisico Bescherming Emmy’s beste vriendin Marja kan niet geloven dat de verkoper in zijn recht staat en neemt de map met stukken over de aankoop mee naar huis. Fred had alles netjes op volgorde bewaard. Al snel stuit Marja op een certificaat van het notariskantoor. Het blijkt een Overlijdensrisico Bescherming te zijn. Die vergoedt de 10% boete die een verkoper inderdaad kan opeisen wanneer de koop wordt teruggedraaid. Opgetogen belt ze Emmy. Die slaakt een zucht van verlichting. Ze kan nu in alle rust een begin maken met het verwerken van haar grote verdriet.
overlijdensrisico Bescherming van formaat: Gratis unieke zekerheid bij aankoop huis Wanneer je overlijdt in de periode tussen het tekenen van de koopovereenkomst en het passeren van de akte, dan is de kans groot dat je nabestaanden willen afzien van de koop. Dat recht hebben zij ook. Maar de verkoper kan een boete opleggen die meestal 10% van de koopsom bedraagt. Formaat notarissen biedt je standaard een unieke bescherming tegen dit risico. Bij de overdrachtsakte krijg je bij Formaat notarissen gratis de Overlijdensrisico Bescherming, die voorkomt dat je nabestaanden met een forse schadepost komen te zitten.
Certificaat
O v e r l i j de ns r i s ic o B e s c he r m i ng Als de koper of één van de kop ers* zou komen en voor het pas te overlijden na seren van de het ingaan van akte van leveri deze bescherm de achtergeblev ng (eigendom ing en partner of soverdracht), erfgenamen de kan het voorko koop willen ont men dat binden. Indien overlij den geen ont bin dende voorwa dat geval in arde bij de koo het algemeen p is, kan de een boete ver verkopende par 10% van de koo langen. Deze tij in psom (excl. k.k boete bedraagt .). in de regel doo rgaans Dankzij deze Overlijdensris ico Bescherming 10% van de koo van Formaat not psom van de arissen wordt woning tot een dit boetebedr Indien één van maximum bed ag tot de kopers kom rag van € 50. t te 000 voor u bet overlijden ten uitkering ver aald. hoogd met € gev olg e van een ong 5.000. eluk, dan wo rdt de Na am ko per 1
Na am ko per 2 Na am ver ko per Ing an gsd atu
m
De dek king is van krac ht tot en met pas seer datu m de pas seer datu buit en dez e m, of tot max peri ode valt . ima al 6 maa nde n na de inga ngs datu m,
Ma xim ale bo ete bed rag dat in he t kad er wo rdt uit bet van dit cer tif aal d € ica at
als de
*Di t cert ific aat bied t bes che rmi ng aan ach terz ijde max ima al twe van dit cert e met nam e ific aat verm gen oem de kop van de Vere elde voo rwa ers. Van toep nig ing Form arde n. Voo r aat not aris sen assi ng zijn dez e Ove rlijd Syn dika at beh de op de ens risi co Bes een verz eke oor t tot de che rmi ng is ring afge slot Cass idy Dav doo r bem idde en bij het Cass Com pan y Ltd is Insu ling idy Dav is Lloy ran ce Gro up dat een vest d's Syn dika at en is ond erde igin g hee ft el van de St. 779 . Dit in Ams terd am. Pau l Inte rna tion al Insu ran ce
P020 07e
Meer weten? Kijk op www.formaatnotarissen.nl.
informeel
Tijdschrift over geld, goede re n e n ge l u k
17
Huis verkocht? Laat de champagne nog éven staan! Koper heeft recht zich te bedenken
18
Is je huis of appartement tegen een goede prijs verkocht? Wacht nog even met de champagne. Volgens de wet mag de koper binnen drie dagen na het ondertekenen van het koopcontract afzien van de koop. Zonder opgaaf van redenen. Het wettelijk recht op drie dagen bedenktijd bestaat vanaf 1 september 2003. Gelijktijdig is het verplicht geworden om de aankoop van een huis, appartement of vakantiewoning schriftelijk vast te leggen. Vóór de wetswijziging was een mondelinge overeenkomst genoeg.
Bescherming koper Het doel van de bedenktijd is om kopers de gelegenheid te bieden eerst nog advies bij deskundigen in te winnen. Tegelijkertijd beschermt de bedenktijd de koper tegen overhaaste beslissingen, met name in tijden van een overspannen woningmarkt. Voor bestaande woningen is daar op dit moment geen sprake van. Maar bij nieuwbouwprojecten kan de vraag nog wel vele malen groter zijn dan het aanbod. Dat signaleert ook de Vereniging Eigen Huis: de bedenktijd is op dit moment vooral nuttig in de markt voor nieuwbouwwoningen in het lagere prijssegment: “Kopers staan in de rij als er op nieuwe woningen kan worden ingeschreven en zijn vaak gedwongen om onder grote tijdsdruk te beslissen. Daardoor moeten mensen veel te vaak de grootste financiële beslissing van hun leven binnen een paar uur nemen.”
Solide koopakte, beperkt risico’s De minimale bedenktijd is wettelijk vastgelegd en kan in een koopakte niet uitgesloten worden. Maar een solide koopakte is en blijft uiterst belangrijk. Wie zelf een koopakte opstelt of er één accepteert die niet door een deskundige is opgesteld, neemt onnodige risico’s. Voor een waterdichte koopakte kun je terecht bij elke Formaat notaris. De notaris is onpartijdig en houdt zowel de belangen van de koper als de verkoper goed in de gaten. Wil je de koopovereenkomst in laten schrijven in de registers van het Kadaster? Dan is het extra belangrijk om je bij het opstellen van de koopovereenkomst te laten helpen door een notaris. Die heeft dan de gelegenheid de vereiste onderzoeken te doen zodat de overeenkomst direct, eventueel nog tijdens de bedenktijd, ingeschreven kan worden.
Makelaar Mark Kamps, Groningen: “Misbruik minimaal” Mark Kamps is mede-eigenaar van Kamps De Vries & Kamps Makelaars in Groningen. “Ik heb het nog maar een paar keer meegemaakt dat een koper zich terugtrok tijdens de bedenktijd. Eén keer omdat de koper van de ene op de andere dag door zijn werk gever werd uitgezonden naar Ierland. Dat is natuurlijk een gegronde reden. Maar het is ook voorgekomen dat een koper na de ondertekening van het koopcontract, in de drie dagen bedenktijd, nogmaals de woning bezichtigde en totaal onverwacht van de koop afzag, zogenaamd omdat de ramen op de bovenverdieping geen dubbelglas hadden. Zoiets vind ik onbegrijpelijk. Maar gelukkig wordt er in de praktijk, bij ons kantoor, minimaal gebruik gemaakt van de bedenktijd.”
Onzekerheid verkoper De wettelijke bescherming van de koper betekent extra onzekerheid voor de verkoper. Doordat de koop in principe gedurende drie dagen vrijblijvend is, kan een koper gemakkelijker ja zeggen – in de wetenschap dat hij altijd nog onder de koop uit kan. De kans dat je als verkoper te maken krijgt met een koper die zich binnen de bedenktijd terugtrekt en je op zoek moet naar een andere koper, blijkt in de praktijk gelukkig klein. Het overgrote deel van de kopers neemt nog steeds een weloverwogen beslissing bij het tekenen van het koopcontract.
Makelaar John Nijenhuis, Utrecht: “Kopers voelen zich vrijer” John Nijenhuis is mede-eigenaar van Nijenhuis en Houpst Makelaardij in Utrecht. “Ons kantoor is jaarlijks betrokken bij de aan- of verkoop van een groot aantal woningen. Ik schat dat er twee à drie keer per jaar een beroep op de bedenktijd gedaan wordt. Toen die wetgeving inging, waren we huiverig voor de gevolgen. Die zijn gelukkig meegevallen. Maar je merkt er zeker wel wat van. Hier in Utrecht is de markt in sommige wijken wel degelijk overspannen te noemen. En dan zie je dat kopers zich vrijer voelen. Ze bieden dan bijvoorbeeld op meerdere huizen tegelijk. Ja, er wordt soms wel iets té makkelijk over gedacht sinds de nieuwe wetgeving.”
INFORMEEL
Tijdschrift over geld, goede re n e n ge l u k
19
Formaat notarissen. De menselijke maat. Vroeg of laat wordt iedereen in zijn leven geconfronteerd met situaties, waarbij de hulp van een notaris nodig is. Bijvoorbeeld bij het opstellen van een samenlevingscontract, huwelijksvoorwaarden, de aanschaf van een huis en het opmaken van een testament. Zo zijn er nog meer situaties waarbij de zaken perfect op schrift moeten worden vastgelegd. Soms staat daarbij veel op het spel. Dan is een zorgvuldige aanpak nodig waarbij vergissingen of misverstanden worden uitgesloten. In zulke situaties wilt u dus een notaris die bewijst dat hij dé specialist is! Een op-en-top professional die ervoor zorgt dat elke overeenkomst duidelijk op papier staat, aan alle voorwaarden en wettelijke eisen voldoet en voor u in begrijpelijke taal wordt verklaard.
De Formaat notaris pakt uw zaken dynamisch aan. Bij Formaat notarissen is een aantal toonaangevende notariskantoren in ons land aangesloten. Formaat notarissen die hieraan deelnemen, moeten aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo worden hoge eisen gesteld aan hun professionele kennis en staat van dienst. Maar ook moet uw Formaat notaris de dynamiek van de snelle veranderingen in onze samenleving aanvoelen en daarop slagvaardig inspelen. Formaat notarissen zijn geen kamergeleerden maar praktische professionals die - net als u - midden in het leven staan.
Vandaag de dag telt zorgvuldigheid meer dan ooit. Formaat notarissen zijn dus helemaal bij de tijd. Dat betekent dat ze bijzonder gespitst zijn op gedegenheid en precisie. Wellicht meer dan bij anderen wordt bij Formaat notarissen de nadruk gelegd op actualiteit en kwaliteit in het maken van akten, maar ook in deskundige advisering. Voor u is een notaris immers dé vertrouwenspersoon in relatie tot belangrijke persoonlijke en financiële beslissingen, overeenkomsten en transacties. Een professional van formaat waarop u door dik en dun kunt vertrouwen.
Uw Formaat notaris: Amersfoort
Groningen
Nijmegen
Bolscher Van der Brug Huzink Notarissen
Broekema.Nielsen
Hoge van Gerven Notarissen
tel. 033-4670700 ____ Arnhem
tel. 050-5207910 ____ Gouda
Dirkzwager advocaten en notarissen tel. 026-3655555 ____ Assen
Westerhuis Notarissen tel. 0182-535577 ____ Gulpen
Notariskantoor Tijdhof, Daverschot & de Jong Posthumus
Schutgens Eussen Loyson & Joosten notarissen tel. 043-4502752 ____ ‘s-Hertogenbosch
tel. 0592-336666 ____ Barendrecht
Huijbregts Notarissen;
Groenveld & van Houdt notarissen tel. 0180-612399 ____ Breda
tel. 073-6918787 ____ Hilversum Davina & Partners
Van Arendonk, Dicou & Van den Brekel Notarissen Nieuwe Heilaarstraat 1, tel. 076-5223577 Heksenakker 74-76, tel. 076-5421378 ____ Den Haag De Gier & Lindeboom notarissen
tel. 035-6299122 ____ Hoogvliet Dekker Notarissen tel. 010-5067044 ____ Hoorn Alsema & Van Duin notarissen
tel. 070-3060457 ____ Doetinchem
tel. 0229-584040 ____ Leiden
Van Weeghel Doppenberg Kamps Notarissen tel. 0314-372222 ____ Eindhoven
Teekens Karstens advocaten en notarissen tel. 071-5358000 ____ Margraten
Van Hussen Weijmans van Puijenbroek
Schutgens Eussen Loyson & Joosten
Notarissen
notarissen
tel. 040-2436000 ____ Emmen
tel. 043-4584001 ____ Meppel
Notariaat ‘t Suydevelt
Lexis notarissen
tel. 0591-640000 ____ Enschede
tel. 0522-252850 ____ Nijmegen
Hofsteenge & Wesseling notarissen tel. 053-4314977 ____
20
INFORMEEL
Dirkzwager advocaten en notarissen tel. 024-3812727 ____
Tijdschrift over geld, goederen en geluk
tel. 024-3810710 ____ Purmerend Alsema & Van Duin notarissen tel. 0299-454560 ____ Rhoon Dekker Notarissen tel. 010-5067044 ____ Rijen Daamen Notarissen tel. 0161-455851 ____ Rosmalen Huijbregts Notarissen; tel. 073-5232555 ____ Rotterdam Kooijman Lambert Notarissen Straatweg 7, tel. 010-2858888 Hoofdweg 66, tel. 010-2868788 ____ Ruinen Lexis notarissen tel. 0522-470185 ____ Stein Voncken Palmen notarissen tel. 046-4332046 ____ Tiel Aitton notarissen tel. 0344-677177 ____ Tilburg Daamen Notarissen Kijkduinlaan 105, tel. 013-5811158 Willem II straat 45, tel. 013-5811158 ____
Utrecht Notarispraktijk Holtzer tel. 030-2303790 ____ Valkenburg aan de Geul Schutgens Eussen Loyson & Joosten notarissen tel. 043-6012010 ____ Veenendaal Oude Luttikhuis & Zwaan notarissen tel. 0318-529393 ____ Venray Mathijsen & Weijs notarissen tel. 0478-586100 ____ Vlaardingen Kooijman Lambert Notarissen tel. 010-4453777 ____ Vlijmen Huijbregts Notarissen; tel. 073-5133666 ____ Vlissingen Sauer & Oonk Notarissen tel. 0118-418110 ____ Wassenaar Notariskantoor van Wijk, Gorsira & Tacken tel. 070-5123123 ____ Zeist Van Rhijn Notarissen tel. 030-6920866 ____ Zuidwolde Lexis notarissen tel. 0528-371228 ____
