holland film nieuws futurum Jaargang 20 - februari 2014 - www.hollandfilmnieuws.nl
Cor Molenaar ‘Internet staat voor ratio en weinig beleving. De winkel en de bioscoop staan voor beleving...’
Retailexpert Cor Molenaar raadt aan: ‘Denk vanuit de klant!’
FUTURUM
Retailexpert Cor Molenaar raadt aan: ‘Denk vanuit de klant!’
Internet staat voor ratio, bioscoop voor beleving Retailers hebben het niet gemakkelijk. Is het niet de consument die ze in een draai om de oren geeft door de hand op de knip te houden, dan zijn het wel de webwinkels die de grond onder hun voeten doen schudden. Het gevolg? Faillissementen en leegstaande winkelpanden. Bioscopen en filmtheaters zijn gebaat bij levendige, goedbezochte stadscentra, aldus retaildeskundige en buitengewoon hoogleraar Cor Molenaar. Door Jeroen Huijsdens
Molenaar is iemand die retailers al tijden adviseert niet bij de pakken neer te gaan zitten, internet te omarmen en het niet als bedreiging te zien. De buitengewoon hoogleraar van de Rotterdam School of Management (onderdeel van de Erasmus Universiteit), promoveerde in 1997 al op de toepassingsmogelijkheden van informatietechnologie in marketing. Naam maakte onderzoeker en consultant Molenaar echter vooral in het lezingencircuit, en met boeken als Het nieuwe winkelen, Het einde van winkels? en Red de winkel!. In het najaar van 2013 verscheen zijn boek Actie! Noodplan voor de retail. Molenaar is daarnaast ook commissaris van Procures, het bedrijf dat de boekenwinkels van Selexyz en De Slegte overnam en dat onder de nieuwe naam Polare recentelijk in zwaar weer terechtkwam. ‘Ik gebruik bioscopen vaak als voorbeeld voor retailers hoe ze het moeten doen,’ zegt de energieke en zelden om een antwoord verlegen Molenaar, als we elkaar in januari spreken in een ietwat obscuur vergaderkamertje op het kantoor van een klant in De Bilt. ‘Wat de bioscopen goed hebben gedaan, is dat zij zichzelf hebben geherpositioneerd als aanbieder van het avondje uit.’ Molenaar doelt op het moment in de geschiedenis dat bioscopen werden afgeschreven vanwege de komst van de televisie en later de videorecorder en dvd. De bezoekcijfers liepen in Nederland in die tijd fors terug, van 89 miljoen bezoekers in het topjaar 1946 tot het historische dieptepunt van 13,7 miljoen in 1992. ‘Op een bepaald moment hebben de bioscopen erkend dat ze het niet konden winnen. Thuis film kijken werd goedkoper dan naar de bioscoop gaan. Wat de bioscopen toen goed hebben gedaan, is zich te herpositioneren. Ze hebben de entourage verbeterd, de stoelen vervangen, zijn technisch altijd voorop blijven lopen met kleur, surround sound en horeca. De beleving van film kijken werd daarmee in de bioscoop echt anders. Mijn boodschap aan de retailers is dat als de bioscopen zich opnieuw hebben kunnen uitvinden door zich te herpositioneren, retailers dat ook moeten kunnen.’
‘Nee, groot gaat niet winnen. Je ziet het gebeuren: klein komt weer terug. Ambachtelijkheid wordt weer belangrijk.’
Mooi die voorbeeldrol, maar er valt toch nog wel wat te winnen voor bioscopen? ‘Men moet creatief zijn. Dat ontbreekt te vaak. Mijn benadering is: denk vanuit de klant! Als je erkent dat de bioscoop een avondje uit biedt, dan moet je nadenken wat daar allemaal bij past en wat er ontbreekt. In veel foyers is niks te doen. Waarom vindt daar niet wat plaats? Kijk naar voetbalstadions in het buitenland. Daar zit het een uur of anderhalf uur voor de wedstrijd al helemaal vol. Daar gebeurt in aanloop naar de wedstrijd van alles. Hier niet. Dat geldt ook voor bioscopen. Je moet mensen van tevoren en na afloop wat bieden. Er vindt momenteel een verschuiving plaats van een afzeteconomie naar een vraageconomie. De vraag van de consument is belangrijker dan het aanbod. En dus moeten bioscopen zich op hun beurt afvragen waarom mensen speciaal naar hun theater komen? Dat komt niet alleen meer door die film, want die kunnen ze thuis ook kopen.’ Zoals retailers u zeggen last te hebben van het onlineaanbod, zo kijken sommige bioscoopexploitanten nog altijd met reserves naar het online-aanbod, zoals Netflix, HBO en iTunes. ‘Internet staat voor ratio en weinig beleving. De winkel en de bioscoop staan voor beleving, het prikkelen van de zintuigen, menselijke contacten. Netflix of iTunes gebruik je thuis. Daar kun je niet tegenop. Dat is een ander concept en daarmee een andere beleving. Kijk, de grootste boekhandel van Nederland staat op Schiphol. Als je mensen van tevoren vraagt of ze een boek gaan kopen, zullen ze nee zeggen. Toch gaan ze vaak met een boek het vliegtuig in. Daar gebeurt dus blijkbaar wat. Er wordt gekocht op basis van emotie en niet op dat van ratio. Netflix en iTunes is ratio. De boekhandel op Schiphol en de bioscoop zijn emotie. Daar moet je op inspelen.’ Waarom denkt u, als commissaris van Procures/Polare, dat er nooit een succesvolle samenwerking tussen boeken-, muziek- en dvd-winkels en bioscopen van de grond is gekomen? 2
‘I would not be asking any one of you to take this leap if I did not have complete faith in your ability to succeed.’ (David Strathairn in Godzilla)
FUTURUM
Maar hebben steden daar niet zelf voor gezorgd met hoge grondprijzen, een slechte bereikbaarheid van het centrum en slechte of dure parkeergelegenheden? Ja, dat is de fout van gemeentes! Die hebben verkeerde keuzes gemaakt. En het is de invloed van projectontwikkelaars die zich daar doet gelden. In Roosendaal heeft de gemeente een extern ICT-bureau ingehuurd die experimentjes mag gaan uitvoeren om de binnenstad weer aantrekkelijk te maken. Zonder enig master plan. Je moet toch eerst weten waar ze in het centrum echt behoefte aan hebben? Ik kan daar zo boos over worden. Het gaat niet alleen om oplossingen via ICT. Het gaat ook om bereidheid, gezelligheid. Ze gaan een ton uitgeven en ik weet nu al dat het gaat mislukken.’ ‘Omdat het een heel ander concept is. Een film kijken in de bioscoop is een ander concept dan een dvd of een boek kopen. Ik zou het veel logischer vinden als bioscopen zouden gaan samenwerken met bedrijven die ook belevingsproducten verkopen. Denk bijvoorbeeld aan reisorganisaties. Ik zag vorig jaar een film over gorilla’s in Oeganda. Een echtpaar dat ik erover sprak wilde de film zien omdat ze daar zelf nooit zouden komen, zeiden ze. Te veel gedoe. Waarom zou je als bioscoop in zo’n geval geen samenwerking aangaan met een touroperator om een package aan te kunnen bieden?’ U bent een groot pleitbezorger van aandacht voor stadscentra. Waarom? ‘Wat je in een centrum moet hebben, zijn winkels en cultuur, zoals bioscopen. Kijk nou naar vroeger, toen stonden de stadsmuren om een gebied heen. Daarbuiten was je ten dode opgeschreven. In het centrum had je werk, was er een kroeg, een kerk, mogelijkheden om je eten te kopen. Daar gebeurde het. Je moet compacte kernen hebben waar mensen graag naartoe gaan.’ Toch hebben we de afgelopen jaren gezien hoe er aan randen van steden, eigenlijk in navolging van de Verenigde Staten, winkelcentra en uitgaansgelegenheden zijn ontstaan. Gaat dat volgens u op de lange termijn niet werken? ‘Nee, en ook niet op de korte termijn. Ik ben tegen al die winkelgebieden aan de randen van steden. Ik ben bijvoorbeeld een fel tegenstander geweest van Bleizo in Zoetermeer omdat het de binnenstad leeg trekt. Het outletcentrum in Roosendaal? Ten dode opgeschreven. In Roermond gaat het redelijk goed met het outletcentrum. Maar waar komen de mensen vandaan? Uit het buitenland. Ze komen zelfs met bussen! Ondertussen profiteert de binnenstad er niet van. Je ziet dat op meer plaatsen gebeuren.’
Cor Molenaar.
‘Internet staat voor ratio en weinig beleving. De winkel en de bioscoop staan voor beleving, het prikkelen van de zintuigen, menselijke contacten.’
Trekt het op den duur niet bij? Bijvoorbeeld omdat leegstand in het centrum vanzelf de prijzen weer drukt en het aan de rand stukken duurder wordt? ‘Er zit wel een zekere wetmatigheid in. Maar er gaat eerst een groot deel uit en daar komt maar weer een stukje van terug. We hebben nu bovendien met de mogelijkheden van internet te maken. Als mensen eenmaal gewend zijn het daar te kopen, en dat doen ze mede omdat er straks geen winkels meer zijn, dan ben je weg. Of, om de parallel maar weer te trekken: als er geen bioscoop meer is en men eraan gewend raakt om films thuis te kijken, samen met vrienden en kennissen… keer dat dan maar weer eens om!’ Hoe is de situatie in het buitenland? ‘Je ziet het ook in België, in Mechelen, Brugge en in Sint Niklaas, waar ze een nieuw centrum aan de rand van de stad hebben gemaakt. In Engeland heb ik het al veel eerder zien gebeuren. Ik heb in Manchester gewoond, een stad waar leven inzat, bioscopen, disco’s, het was er druk op zaterdag. Nu kun je er een kanon afschieten. Er wordt niet meer geïnvesteerd en dus verpaupert de boel. En zo is dat in meer Engelse steden. Toch zie je nu hoe landen er langzaam op terugkomen. In Engeland zie je hoe subsidie gebruikt wordt om de binnensteden weer aantrekkelijk te maken. En in Frankrijk en België zie je eenzelfde soort discussie.’ Hoe zien de steden er straks uit als er niks gebeurt? ‘Dood. Kijk maar naar Engeland. Gettovorming. Daar wil je dan niet meer rondlopen. Nederland heeft van oorsprong leuke binnensteden. Dat moeten we koesteren. Bioscopen, cultuur, winkels… breng ze bij elkaar. Dat moet een beleving worden. Van mij hoeven winkels helemaal niet open op zondag, als ze dat maar wel zijn op vrijdag- en zaterdagavond. Dan maak je het gezellig. Daar heeft iedereen voordeel van. Kijk toch naar mensen en naar voorkeuren van mensen.’ 3
‘The future belongs to those who know where they belong.’ (Kate Winslet in Divergent)
FUTURUM
Zijn er retailers waar bioscopen wat van kunnen leren? ‘Als ik kijk naar het winkelconcept van Victoria’s Secret, daar loop ik kwijlend rond, en niet vanwege de lingerie. Dat is echt een beleving, al vanaf het moment dat je er binnenkomt. Het ruikt er prettig. De verlichting is prachtig. Ze hebben er grote schermen waar modeshow op te zien zijn. Ik weet niet of je ooit in de winkel van Burberry in Londen bent geweest, maar die is helemaal gebouwd rondom augmented reality. Ik kijk in de spiegel hoe het jasje mij staat, terwijl een ander scherm toont welke accessoires er het beste bij passen. Op weer een ander scherm is ondertussen te zien hoe het jasje is gemaakt. Een chip in het jasje activeert filmpjes op schermen. Dat soort concepten zijn geweldig. En het draait volledig om beleving. In inamo, een restaurant in Londen, verschijnt op je digitale tafel welke gerechten er zijn, maar ook hoe je die kunt samenstellen. Het resultaat zie je direct op je tafel. Daarna kun je via de tafel bestellen.’ Maar moet je het zo onpersoonlijk maken? Dan wordt het toch een hele koele, kale transactie? ‘Dat klopt, maar je kunt ook gewoon iemand bij je aan tafel laten komen. Je moet inderdaad niet de kant opgaan van een kale transactie. Dat is weer het ratiogebeuren. Dan ga je het verliezen van internet. In het geval van bioscopen is dat gewoon een filmpje kijken. Dat kun je thuis ook. Kijk naar hotels. Een hotelkamer boeken doe je online en ook via andere partijen. Je kunt het zover doorvoeren dat je bij binnenkomst in een hotel geen personeel hebt. Maar dat is ratio. Je kunt het ook doen door iemand te verwelkomen. Daar begint het echte werk van het hotel. Het echte werk van de bioscoop begint als je daar binnenstapt. Het is als het verschil tussen KLM en Ryan Air: met beide kom je op de bestemming, maar wel op een andere manier.’ Blijven de prijsvechter en de aanbieder van kwaliteit niet altijd naast elkaar bestaan? ‘Ja, maar de prijsvechter moet het opnemen tegen internet. Bioscopen moeten dat niet willen. Die moeten de strijd aangaan met vrijetijdsbesteders als kroegen, restaurants en schouwburgen. Je kunt dat natuurlijk ook anders benaderen en je afvragen: hoe kan ik die omarmen, binnen mijn bereik krijgen? Naar de bioscoop gaan is een compleet avondje uit. Wat wil je dan hebben? Je wilt er kunnen eten, je wilt er een kroeg bij hebben. Of op z’n minst in de buurt. En waarom niet in de ene zaal een film en in de andere een toneelstuk?’
maar mensen van boven de veertig hebben veel last van tunnelvisie. Voor hen is het vaak heel lastig om out of the box te denken. Ik koppel retailers vaak aan jongelui, aan studenten of jongeren van het ROC. Dan stel ik een team samen en noem die jongeren de e-buddies. Samen maken ze het businessplan. De ouderen roepen vaak “ja maar, ja maar, ja maar”. De jongeren hoor ik vaak enthousiast zeggen: “doen, doen, doen”. Mijn advies is dan altijd: test het. Als het werkt, ga je ermee door, zo niet, dan stop je ermee. Mensen zijn van oorsprong helemaal niet veranderingsgezind. Ze hebben vaste patronen en structuren. Pas als er pijn ontstaat is men bereid te veranderen. Je zult het vast herkennen: als het goed gaat met bioscopen is er geen noodzaak tot veranderingen. Dat gebeurt pas als het ergens pijn doet.’
‘Ik ben tegen al die winkelgebieden aan de rand van steden.’
In de bioscoopsector wordt gezegd dat de grote ketens, die het vermogen hebben om te investeren, het uiteindelijk gaan winnen van de kleine ondernemer. ‘Nee, groot gaat niet winnen. Je ziet het gebeuren: klein komt weer terug. Ambachtelijkheid wordt weer belangrijk. Waarom gaan mensen graag naar de warme bakker? De geur van het brood, de krant ligt er in sommige gevallen klaar, er is soms zelfs een goede kop verse koffie. Ik krijg vaak de vraag of ik De 9 Straatjes in Amsterdam ken. Zo gezellig en druk, maar ook klein. Ik kan in diezelfde stad naar V&D of de Bijenkorf gaan, maar ik kan ook naar De 9 Straatjes. Zou dat bij de bioscoop niet net zo zijn? Je hebt grote partijen die een bepaald concept neerzetten, en je hebt kleine theaters die een bepaalde gezelligheid en kleinschaligheid hebben. Het is geen eenheidsworst.’
* Voetnoot: het interview met Cor Molenaar vond begin januari 2014 plaats. Toen was nog niet bekend dat de financiële situatie van Polare zou leiden tot sluiting van de boekenwinkels horende bij de keten.
De winkel van Victoria’s Secret in Londen.
Kortom, adapt or die? ‘De toekomst is flexibiliteit. Je moet snel kunnen schakelen. Je moet het lef hebben en de tijd om te schakelen. Ik vind het jammer om te moeten zeggen, 4 ‘Thank you for that fine forensic analysis, Mr. Bodine. Of course, the experience of it was... somewhat different.’ (Gloria Stuart in Titanic)
FUTURUM
Binnenkort online beschikbaar... In de komende maanden verschijnen er regelmaat nieuwe interviews met personen die hun licht laten schijnen op film en bioscoop en daarmee bijdragen aan een visie over de toekomst van cinema. Binnenkort kunt u interviews tegemoet zien met onder meer de volgende personen: Andrew Myers, Everyman Group Andrew Myers is sinds 2009 CEO van Everyman Group, een kleine onafhankelijk bioscooponderneming in het Verenigd Koninkrijk. Everyman heeft een tiental bioscopen in Londen, Leeds en het Zuidwesten van Engeland. De theaters kenmerken zich door kleinschaligheid – het aantal zalen varieert van een tot vier per locatie – en uitgesproken aandacht voor de klant. Peter Buckingham, Sampomedia De voormalige Head of Distribution and Exhibition van de UK Film Council en later het British Film Institute (BFI) is een bekende persoon in de internationale filmindustrie. Buckingham, die zijn filmcarrière ooit begon als operateur, staat bekend om zijn scherpe analyses en uitgesproken mening over productie, distributie en exploitatie van film. Sinds 2013 is hij samen met journalist Michael Gubbins eigenaar van Sampomedia, adviesen onderzoeksbureau gespecialiseerd in film, media en entertainment. Mandy Kean, SOHO Group
Peter Buckingham: ‘Ik ben eerlijk gezegd niet al te optimistisch omdat men meestal eerst echt in een crisis terecht moet komen voordat men wat onderneemt.’
De toekomst van cinema In 2015 is het 120 jaar geleden dat de gebroeders Lumière in Parijs in Le Salon Indien du Grand Café de eerste publieke bioscoopvoorstelling organiseerden. Sindsdien heeft het nog altijd tot de verbeelding sprekende medium veel meegemaakt. De digitale revolutie doet de wereld van de bioscoop en het filmtheater opnieuw op de grondvesten schudden. Aan de ‘vooravond’ van deze verjaardag wil Holland Film Nieuws met het project De toekomst van cinema een beeld trachten te schetsen van hetgeen de grand old lady te wachten staat. Dit wordt gedaan aan de hand van interviews met deskundigen uit de (inter) nationale filmsector én met personen die vanuit hun werkveld een visie kunnen geven op de trends en ontwikkelingen waar bioscopen en filmtheaters mee te maken hebben of krijgen. De interviews worden op diverse manieren beschikbaar gesteld. Een selectie wordt in verkorte uitvoering in het blad geplaatst. Voor de uitgebreide, digitale versies is een abonnement beschikbaar. Ga naar onze website www.hollandfilmnieuws.nl voor meer informatie.
Many Kean is Head of Cinema van de in Engeland gevestigde SOHO Group, een bedrijf dat wereldwijd clubs, hotels en restaurants exploiteert. Lidmaatschap is een belangrijk onderdeel van de bedrijfsformule, net als de mogelijkheid om in een besloten omgeving film te kijken. Het bedrijf heeft echter ook twee bioscopen die door het publiek kunnen worden bezocht: Aubin Cinema en Electric Cinema in Londen. De laatstgenoemde bioscoop in de Engelse wijk Notting Hill is het toonbeeld van een bioscoop waar de klant zich echt een vip voelt. Ga naar hollandfilmnieuws.nl/de-toekomst-van-cinema, neem een abonnement en mis geen enkel interview!
Scan deze QR code en bekijk het totale aanbod. 5
‘You don’t get it, do you? You don’t get it! I AM running things now!’ (Julia Roberts als Barbara Weston in August: Osage County)
